Pengintenasionalan Bahasa MelayuOleh Akademi Pengajian Melayu,

Universiti Malaya Di China, ThailandDan Singapura

Prof.Madya Dr.Ab.Razak Ab.KarimAkademi Pengajian Melayu

Universiti Malayaabrazak@um.edu.my

drz.jambul@gmail.com

ABSTRAK

Bahasa Melayu menurut catatan sejarah telah digunakan oleh masyarakat di rantauini sejak abad ke-7lagi berasaskan penemuan prasasti batu bersurat di Talang Tuwo,Kedukan Bukit, Kota Kapor, dan Karang Brahi di Sumatera. Sejak itu bahasaMelayumula berkembang dan pada abad ke-14 hingga abad ke-19 bahasa Melayu klasiktelah berkembang dan memainkan peranannya sebagai bahasa antarabangsa, bahasailmu pengetahuan, bahasa perdagangan, bahasa dalam pemikiran dan falsafah falsafahdan sebagainya. Pad a waktu itu bahasa Melayu begitu agung sebagai linguafrancadan keagungannya diiktiraf oleh penjajah sehinggalah penjajah kemudiannyamenghancurkan bahasa Melayu sehingga bahasa Melayu kurang berfungsi dan lemahdalam pelbagai perkara. Melalui perjanjian Inggeris Belanda pada tahun 1824terjadinya pemisahan wilayah pentadbir antara Malaysia dan Indonesia dan inimengakibatkan bahasa Melayu semakin lemah sedangkan bahasa Melayu sebelumini tiada sempadan wilayah pentadbiran antara kedua-dua buah negara.

Menjelang kemerdekaan Malaysia bahasa Melayu telah diangkat sebagai bahasaKebangsaan dan berfungsi sebagai bahasarasmi negara merdeka. Sehinggalah abadke-20 bahasa Melayu melalui pelbagai onak dan duri dalam perkembangannya dandalam era global ini bahasa Melayu telah diamanahkan agar menjadi salah satu bahasautama dunia. Amanah ini telah digalas oleh Universiti Malaya melalui labatan BahasaMelayu (JBM) , Akademi Pengajian Melayu (APM) untuk menginternasionalkanbahasa Melayu di negara-negara yang yang mempunyai potensi mengembangkanbahasa ini. Dalam makalah ini akan dibincangkan usaha-usaha dan langah-langkahyang diambil oleh JBM dalam mengembangkan bahasa Melayu di China, Singapura,Thailand dan Singapura. Sehingga kini bahasa Melayu telah menjadi bahasa yang

46 IProsiding Seminar InternusionalMenjadikan Bahasa Indonesia sebagai Bahasa l nternossonal

mailto:abrazak@um.edu.mymailto:drz.jambul@gmail.com

sangat penting di China dan Singapura dan bilangan pelajar dari tahun ke tahunsemakin bertambah. Di samping itu, permintaan daripada universiti-universiti di Chinauntuk mengadakan MOU dan MOA bertambah setiap tahun kerana permintaanterhadap graduan bahasa Melayu begitu tinggi sekali.

1. PendahuluanBahasa Melayu merupakan

salah satu daripada bahasa yang pal-ing ramai penuturnya dan dianggarkanpenuturnya berjumlah 300 juta orangyang merangkumi penutur di negara-negara ASEAN dan beberapa buahnegara lain. Bahasa Melayu mem-punyai sejarah yang cukup menarikapabila diteliti susur galurnya yangbemula pada abad ke-7 Masehi lagi.Bahasa Melayu sehingga kini berpe-ran an penting sebagai wahana pe-nyampaian ilmu, falsafah, perunda-ngan, sains dan teknologi dan pelbagaifungsi lainnya.

Dalam makalah ini akan dibin-cangkan usaha-usaha yang dilakukanoleh Akademi Pengajian Melayu,Universiti Malaya dalam menyebarkanbahasa Melayu di negara-negara AsiaTenggara dan juga negara-negara lain.Usaha menginternasionalkan bahasaMelayu telah mencapai kejayaan yang

boleh dibanggakan, terutamanya diCina. Juga dalam makalah ini akandisentuh faktor-faktor yang menye-babkan bahasa Melayu begitu laris dipasaran Cina dan juga negara lain.

2. Sejarah PerkembanganBahasa Melayu'Berdasarkan bukti-bukti sejarah

bahasa Melayu pertama kalinyadigunakan oleh anggota masyarakatberdasarkan bukti-bukti prasasti diSumatera", Bukti-bukti ini menun-jukkan bahawa bahasa Melayu telahdigunakan seawal abad ketujuh olehkerajaan maritime sebagai bahasautama dan juga bahasa komunikasidalam kalangan mereka. Pada waktuitu bahasa Melayu telah menerimapengaruh bahasa Sanskrit ke dalambahasa Melayu kerana keperluanmemperkayakan bahasa Melayu.Seiring dengan itu, kosa kata bahasaMelayu banyak yang dipinjam daripada bahasa Sanskrit',

I Lihat httpll:sejarahperkembanganbm.blogspot.com yang termuat banyak fakta tentang sejarah perkembanganbahasa Melayu sehingga negara Malaysia mencapai kemerdekaan. Blog ini adalah usaha yang saya lakukan untukmemberikan kesedaran kepada masyarakat bahawa bahasa Melayu sebenarnya sebuah bahasa yang cukup agungpada suatu waktu dahulu.2 Empat bukti batu bersurat tersebut ditemui di Talang Tuwo, Kedukan Bukit, Kota Kapor, dan Karang Brahi., Kajian menunjukkan bahawa bahasa Melayu telah menerima 677 patah perkataan daripada bahasa Sanskrit yangmencakupi 21 bidang. Lihat MAl. Beg, Indo-Sanskrit Loan Words in Malays

PrtJ.\'iding Seminar Internusionul 47Menjadikan Bahasa indonesia sebagai Bahasa lntemastonal

Bahasa Melayudari abad ke-tujuh kemudiannya berkembangsehinggalah abad ketiga belas apabilapengaruh yang paling berwibawa danmengubah struktur serta ideologimasayarakat di Asia Tenggara, iaitupengaruh Islam mula tiba". KedatangIslam telah membawa satu perubahanbesar bukan sahaja kepada masyarakatdan juga pemerintahan tetapi jugaterhadap bahasa Melayu. Dengan ke-datangan Islam pengaruh Arab telahmula menyebar dalam masyarakat danmenjadi lebih kuat pengaruhnyaberbanding dengan pengaruuh Hindusebelum ini. Ini kerana pada zamanHindu raja atau pembesar merupakangolongan atasan dan mereka sahajayang mempunyai dan memiliki kema-hiran menu lis dan sebagainya mana-kala masyarakat bawahan tidakmemilikinya.

Sewaktu Islam mula meresapdalam masyarakat, pendakwah-pendakwah menumpukan penyebaranIslam dalam kalangan masyarakatIstana. Dengan Islarnnya seseorangraja maka seluruh rakyat akanmemeluk Islam kerana merekamengikut apa-apayang dilakukan olehraja mereka. Ini terbukti apabila rajaMelaja diislamkan. Seluruh rakyatMelaka telah menerima Islam. Di

samping itu, kerajaan maritime yangmenerima Islam akan berkembangpesat sebagai sebuah kerajaan mari-time yang cukup agung, misalnyaAceh dan Melaka. Oleh itu, apabilaislamisasi telah berlaku dalammasyarakat, perkara pokoknya ialahsetiap orang Islam MESTI tahu mem-baca al-Quran kerana ia merupakanajaran Islam. Mereka juga perlumengenal huruf-huruf Arab untukmembaca doa-doa dan ayat-ayat ter-tentu sewaktu mereka bersembahyang.Ini menyebabkan mereka mempelajaribahasaArab dan secara tidak langsungbahasa Melayu menggalas perananpenting ini.

Kemasukan pengaruh Islamtelah menyebabkan masyarakaat sudahboleh membaca dan seterusnyamereka boleh berkarya dengan peng-hasilan pelbagai karya sarna adabentuk hikayat, falsafah, undang-undang dan sebagainya. BahasaMelayu waktu ini cukup penting danmenjadi alat komunikasi palingberwibawa sarna ada di Indonesiamahupun di Malaysia. Tiada sempa-dan politik yang memisahkan bahasaini sehingalah abad kesembilanapabila Perjanjian Inggeris Belandapada tahun 1824 menyebabkankemusnahan dan kehancuran bahasa

4 Teori kedatangan Islam ke Malaysia telah banyak dibincangkan oleh para sarjana dengan pelbagai teori mereka.Rumusannya Islam telah datang sarna ada dari India, Cina atau dari Arab. Ketiga-tiga teori ini ada kekuatan danbukti-bukti yang menyokong hujah mereka. Oleh itu, ketiga-tiga teori ini diterima tentang kedatangan Islam diMalaysia. Lihat S.q. Fatimi; Islam Comes to Malaysia

48 IPresiding Seminar IntemasionalMenjadskan Bahasa Indonesia sebagai Bahasa lnternastonal

serumpun ini. Perjanjian inilah titiktolak ke arah kehancuraan bahasaMelayu kerana sempadan politikantara Indonesia telah dibuat di SelatMelaka antara British yang menguasaiMalaysia dan Belanda di Indonesia.

3. Bahasa Melayu zamanpenjajah dan kemerdekaanDengan kejatuhan kerajaan

Melayu Melaka ke tangan Portugisdalam tahun 1521 bermulalah erakedatangan penjajah barat di TanahMelayu pada waktu itu. Selepas ituBelanda pada tahun 1641 dan terakhirpula ialah penjajahan British. Kedua-dua penjajah terawal kurang mem-berikan kesan pada bahasa Melayutetapi penjajah terkahir, terutamaselepas Perang Dunia Kedua bahasaMelayu dalam masalah.

British mula menjejakkan kaki-nya dengan pembukaan Pulau Pinangoleh Francis Light pada tahun 1786dan kemudiannya Melaka dan Singa-pura pada tahun 1824 dengan ter-meterainya perjanjian dengan Belan-da. Bermula dari tahun inilah perananBritih di Tanah Melayu semakin harisemakin kuat sehinggalah PerangDunia Pertama. Bagaimanapun dalampeperangan ini Tanah Melayu tidakterlibat dan kedudukan British tidaktergugat.

Dalam zaman ini bahasa Melayuberfungsi sebagai bahasa komunikasi

dan kebanyakan daripada pegawaiBritish yang menjadi pentadbir ramaiyang terlibat dengan penulisan dankajian tentang bahasa, sastera danbudaya Melayu. Antara mereka yangcukup terkenal ialah Winstedt, C. C.Brown, Wilkonson, Shellabear, dantokoh-tokoh lain. Banyak sekali kajiandan penelitian yang mereka lakukandan sebahagian besar daripada merekatelah jatuh cinta dengan budaya danbahasa Melayu pada waktu itu.

Keadaan ini berubah apabilatamat Peperangan Dunia II. Dalampeperangan ini British dimalukan olehJepun dan mereka tewas di Pasifikoleh suatu kuasa Asia yang selama inidipandang rendah. Kekalahan merekamenyebabkan sikap dan dasar merekaterhadap bahasa Melayu berubah sarnasekali. Mereka berpandangan bahawabahasa merupakan satu-satunya alatyang perlu disekat daripada berkem-bangan dan akan mengancam kedu-dukan mereka di Tanah Melayu. Iniberdasarkan pemerhatian merekaterhadap Indonesia. Bahasa Meelayuyang digunakan telah menyebabkanmasyarakat di negara terse but bersatudan menentang kemasukan semulaBelanda di Indonesia selepas PerangDunia II. Walaupun berlaku pertum-pahan darah namun Belanda gagalmenjajah semula Indonesia setelahtamat Perang Dunia II. British tidakmahu perkara ini berlaku di Malaya

Presiding Seminar Internusionul IMenjadikan Bahasa indonesia sebago I Bahasa Internassonat

49

pada waktu itu. Oleh itu, langkahterawal yang dilakukan adalah denganmenghantar pegawai-pegawai Britishbaru yang tidak memahami budaya,bahasa dan adat istiadat orang-orangMelayu di Malaya. Merekajuga diper-tanggungjawabkan untuk menyekatperkembangan bahasa Melayu keranabahasa Melayu akan menyatupadukanmasyarakat Melayu yang akanmenuntut kemerdekaan kelak.

Apabila negara Malaysia men-capai kemerdekaan pada tahun 1957,iaitu 12 tahun selepas tamat PerangDunia Kedua, bahasa Melayu telahdipertangungjawabkan dengan tugasyang cukup berat. Bahasa Melayutelah menjadi bahasa kebangsaan,bahasa rasmi dan bahasa pengantarpendidikan berdasarkan Perkara ]52Perlembagaan Persekutuan. BahasaMelayu kemudiannya berkembangsehinggalah kini dan bahasa Melayumampu merperkatakan apa juabidang-bidang baru yang diperkatakano leh bahasa lain, seperti bahasaInggeris tentang teknologi maklumatdan sebagainya.

4. Penyebaran Bahasa Me-layuSebagai bahasa pengantar pen-

didikan, bahasa Melayu bukan sahaja

digunakan disekolah-sekolah malahjuga di pusat-pusat pengajian tinggi diMalaysiai. Walau bagaimanapun,sesetengah kursus masih lagi meng-gunakan bahasa Inggeris sebagaibahasa pengantarnya. Sejak merdekahingga tahun ]990-an bahasa Melayukurang disebarkan di luar daripadaMalaysia walaupun sesetengah uni-versiti ada menawarkan kursus-kursusdalam bahasa ]ndonesia'. Pada waktuini ramai yang mengganggap bahawabahasa Indonesia sarna saja denganbahasa Melayu walaupun dalambeberapa aspek terdapat perbezaanyang jelas.

Walaupun di Malaysia terdapat20 buah (Institusi Pendidikan TinggiAwam) IPTA namun hanya beberapabuah universiti sahaja yang mem-fokuskan bahasa Melayu sebagaikorpus serta menganugerahkan IjazahSarjana Muda Bahasa Melayu. Setakatini hanya Universiti Malaya di bawahAkademi Pengajian Melayu (APM)dengan Jabatan Bahasa Melayu (JBM)yang mempunyai program ini.Universiti lain ada yang menawarkanbahasa Melayu dengan Pendidikanatau bahasa Melayu sebagai seba-hagian daripada korpus kajian mereka.Oleh yang demikian, pengkhususanyang dilakukan oleh JBM yang hanyamemfokuskan bahasa Melayu telah

5 Program bahasa Indonesia bertebaran di seluruh dunia dan di mana-mana sahaja terdapat program bahasa, pastiada bahasa Indonesia ditawarkan kepada penuntut-penuntut university berkenaan. Perkara ini belum lagi berlakupada bahasa Melayu.

50 IPresiding Seminar lntemasionalMenjadtkan Bahasa Indonesia sebagai Bahasa lntemassona!

negara.Sewaktu Naib Canselor Univer-

siti Malaya Tan Sri Ghauth Jasmon •memegang jawatan ini usaha lebihaktiftelah digerakkan dan JBM telah • Wailalak University, Nakhorndiberikan kepercayaan untuk meng- Srithammarad, Thailandgalas usaha mengantarabangsakanbahasa Melayu hingga ke peringkat Beberapa buah universiti laindunia. Menjelang tahun 2008 per- yang sedang dalam proses menan-mintaan terhadap bahasa Melayu mula datangani MOU dan MOA antaranya:menampakkan minat yang tinggi dari • Yala Rajabhat University, Thai-pada negara-negara tertentu, Negara landCina misalnya mula mengorak lang- • Guangxi University, Chinakah dengan menawarkan kursusbahasa Melayu oleh Beijing ForeignStudies University (BFSU). Bermuladengan BFSU menawarkan kursusbahasa Melayu, langkah ini telahdiikuti oleh beberapa buah universitilainnya dari Cina. Menjelang tahun2010 beberapa buah universiti telahmenandatangani Memorandum ofUnderstanding (MOU) dan Memoran-dum of Aggrement (MOA) denganpihak APM. Kini dalam jangka masa5 tahun, iaitu dari tahun 2009 -2014beberapa MOU dan MOA telah dibuat,antaranya:• Beijing Foreign Studies Univer-

sity, China• Yunnan University of Nationali-

ties, China• Beihai College of Beihang Uni-

versity, China

membolehkan usaha mengembangkan •bahasa Melayu dilakukan di luar

Tienjin Foreign Studies Univer-sity, China

• Guangdong Foreign Studies Uni-versity, ChinaUniversity Thammasad, Bangkok,Thailand

Dalam jangka masa yang sing-kat permintaan terhadap bahasa Mela-yu dari negara Cina meningkat begitumendadak sekali. Bilangan outboundstudent dan inbound student telahbertambah. Kedatang pelajar dari CinakeAPM meningkat dari tahun ke tahundan berterusan hingga kini.

Persoalannya kenapa dalamjangka masa 5 tahun sahaja kedata-ngan pelajar asing ke AMP, UM me-ningkat dan bertambah dari tahun ketahun? Terdapat banyak faktor yangmenyebabkan perkara ini berlaku dandi bawah ini akan dibincangkan usaha-usaha yang telah dilakukan oleh JBM,APM dan juga UM untuk menarikkedatangan pelajar-pelajar asing,terutama yang mengambil kursusbahasa Melayu.

Presiding Seminar lntemusional IMenjadikan Bahasa lndonesta sebagai Bahasa Intemasronal

51

5. Penginternasionalan ba-hasa Melayu

Usaha untuk menginternasio-nalkan bahasa Melayu bukanlah satuusaha yang mudah, terdapat banyakfaktor dalaman dan juga luaran yangsaling bertindih dan memainkanperanan penting dalam hal ini.

5.1 Faktor-fator Dalarnan

Dalam faktor dalaman uu ter-dapat ban yak perkara yang berkaitanyang menyumbang kejayaan bagimengadakan MOU dan MOA. Antara-nya faktor:

a) Kedudukan Ranking UM

Universiti Malaya merupakanuniversiti yang tertua di Malaysia dansejak penubuhannya di Singapura dankemudiannya berpindah ke KualaLumpur UM telah melahirkan puluhanribu graduan. Di samping itu, UM jugamempunyai kedudukan rangking ke1516 pada taraf dunia dan paling utamadi Malaysia. Faktor ini menyebabkanpihak luar memandang tinggi pada

UM dan IBM merupakan satu-satunyayang menawarkan program BahasaMelayu. lni telah menarik minat uni-versiti luar untuk mengadakan hubu-ngan dengan UM. Selain itu, UMmerupakan satu-satunya universitiyang mempunyai ISO untuk seluruhuniversiti sarna ada dalam pengajaran,penyelidikan, dan sebagainya. Denganadanya ISO secara keseluruhan inimerupakan pemangkin yang menarikminat pihak luar".

Tahun Ranking dunia Ranking Asia

2012 1562013 167 332014 151 322015 29

Kedudukan UM dalam Ranking Dunia danAsia

b) Sokongan Padu Naib CanselorlRektor/Presiden

Faktor dalaman yang palingpenting ialah sokongan dan doronganyang kuat daripada Naib Canselor atauRektor sesebuah universiti. Faktor iniamat penting kerana tanpa sokongandaripada mereka mustahil perkara ini

6 Dalam tahun 2014/20 IS UM berada pada kedudukan lSI pada tahap university terbaik dunia dan pada kedudukanke 29 di Asia. Lihat http://www.topuniversities.com/node/4152/ranking-details/asian-universitv-rankings/20 15 danhttp://www.topuniversities.com/node/4152/ranking-details/world-university-rank ings/20 137 Pelajar-pelajar Singapura ramai yang berada di APM sejak tahun 1989 lagi dan mereka hanya dibenarkanmenyambung ijazah pertama mereka di UM sahaja. Kementerian Pendidikan Singapura tidak mengiktiraf ijazahdaripada university lain. Pengkhususan hanya dihadkan pada Bahasa Melayu sahaja tetapi kini bidang kesusasteraantelah dibuka untuk pelajar Singapura. Sehingga kini ratusan orang pelajar Singapura telah mendapat ijazah dalambahasa Melayu. Kebanyakan daripada mereka merupakan bekas guru di Singapura. Pembiayaan mereka ditampungoleh Kementerian Pendidikan Singapura .

52 IPresiding Seminar IntemusionalMenjadtkan Bahasa Indonesia sebago: Bahasa Internasional

http://www.topuniversities.com/node/4152/ranking-details/asian-universitv-rankings/20http://www.topuniversities.com/node/4152/ranking-details/world-university-rank

akan berlaku. Sokongan kuat bukansahaja dari aspek moral malah aspek-aspek lain juga perlu. Ini keranasekiranya Naib CanselorlRektor telahmemberikan lampu hijau sudah pastiperkara ini lebih mudah dilakukan.Selain itu, sokongan daripada NaibCanselor/Rektor amat penting keranaMOU antara dua buah universiti akanditandatangani oleh mereka. Sekiranyatidak ada sokongan sudah pasti sukaruntuk menjalin hubungan antara duabuah universiti. Apabila Naib CanselorUM, iaitu Tan Sri Ghauth Jasmonmemegangjawatan tersebut sokongandalam usaha ini amat kuat sehinggabanyak MOU dapat ditandatanganioleh pihak UM dengan universiti luarbukan sahaja untuk bahasa Melayumalah bidang-bidang lain juga dibuat.Kini, apabila N aib Canselor barumengambil alih jawatan tersebut,sokongan yang berterusan telah dila-kukan malah ada perancangan agarbahasa Melayu menjadi bahasa dunia.Rektor/President universiti luar jugamemainkan peranan penting dalammenggerakkan persefahaman antaradua buah universiti. President Uni-versiti YUNN, Guangdong, Beihai danYala Rajabath misalnya merupakanantara Presiden universiti luar yangbegitu proaktifterhadap program ini.

c) Peruntukan Dana yang besar

usaha mengadakan hubungan denganpihak universi luar negara. Ini keranausaha-usaha yang dibuat seperti per-bincangan dengan universiti tertentumemerlukan kos yang tinggi. Bagai-manapun, dana yang diberikan dalamusaha mengadakan kerjasama antaradua buah universiti akan mendatang-kan hasil yang cukup baik. Tanpa danayang diperuntukan, sudah pasti usahamenjalin kerjasama antara dua buahuniversiti tidak akan tercapai. Danayang diperunkkan bukan sahaja bagimengadakan MOU dan MOA malahia mencakupi Program PertukaranPensyarah antara universiti. Dalamusaha ini JBM telah mengadakan pro-gram ini dengan Universiti Thamma-sad, Bangkok, Yunnan University ofNationalities, dan Beihai Colledge ofBeihang University, Cina selama 2tahun. Dengan adanya program seum-pama ini, pemantuan dan juga penga-jaran dapat dibuat agar pengajaranbahasa Melayu berjalan dengan lancar.

d) MOU dan MOA Menguntung-kan Kedua-dua Pihak

Untuk mengadakan kerjasamaantara dua buah universiti, MOU danMOA perlu ditandatangani olehkedua-dua belah pihak. MOU ialahpersetujuan antara universiti denganuniversiti manakala MOA adalah

Universiti Malaya memperun- persetujuan antara fakulti dengantukkan dana yang cukup besar dalam fakulti. Dengan adanya MOA pelbagai

Prosiding Seminar Internusionul 53Menjadikan Bahasa Indonesia sebagai Bahasa lnternasional

keperluan universiti luar akan dibin-cangkan dan yang paling penting ialahpersefahaman antara fakulti. Perkarapokoknya ialah istilah "mutual recip-rocal", iaitu apa-apa kemudahan yangdiberikan kepada pelajar luar yangdatang keAPM akan diberikan kepadapelajar APM ke universiti tersebut.Konsep ini diguna pakai dalam apajuaperkara seperti perbelanjaan, kemu-dahan asrama, yuran pengajian dansebagainya. Dengan adanya usaha inipasti akan menguntungkan parapelajar dan juga universiti yang terlibatdalam program ini.

Selain itu, konten persefahamanantara kedua-dua buah fakulti adalahberdasarkan keperluan universiti luarnegara dan JBM sebagai mewakili UMakan melihat keperluan yang dike-hendaki oleh universiti luar negara.Setiap universiti mempunyai keper-luan yang berlainan antara satu sarnalainnya. Misalnya, Yunnan Universityof Nationalities mahukan programbahasa Melayu yang khusus danmodelnya 3 + 1 dan lebih daripada70% kandungan prograrnnya adalahkursus bahasa Melayu manakalaBeihai Colledge Beihang hanyamahukan kursus-kursus bahasaMelayu yang bersifat kursus elektif.Kepelbagaian permintaan daripadauniversiti luar negara merupakan satucabaran besar bagi jabatan dan segalapermintaan terse but setakat ini dapatdipenuhi.

54 IPresiding Seminar lntemasionalMenfadskan Bahasa lndonesta sebagat Bahasa lnternastonal

e) Kandungan MOA Lebih Khusus

Kandungan setiap MOA antarauniversiti yang terlibat dalam ker-jasama dengan APM dirangka ber-dasarkan persetu juan bersama. Bagai-manapun, umurnnya perkara pokokyang dipersetujui bersama adalahseperti berikut:i) Pertukaran pelajar antara

universitiii) Program inap desa (home stay)iii) Yuran yang terlibativ) Kos pengangkutanv) Kos penginapanvi) Kos-kos lain yang terlibat

Segala kandungan yang terdapatdalam MOA mesti dipersetujui ber-sarna dan menguntungkan kedua-duabelah pihak. Tidak ada satu pun pihakyang mendapat kelebihan manakalasatu lagi pihak mengalami kerugian.MOA biasanya ditandatangani untuktempoh 5 tahun dan sebelum MOAboleh diperbaharui, MOU perluditeruskan kemudian diikuti olehMOA. Kedua-dua belah pihak bolehmenyambung atau menamatkan per-janjian ini sekiranya ada persetujuanbersama. Majlis menandatanganiMOU dan MOA akan dibuat ber-dasarkan persetujuan bersama sarnaada di UM atau di universiti luarnegara. Berdasarkan pengalamanJBM, kebanyakan MOA yang telahdibuat akan diteruskan kerana kedua-

dua belah pihak mendapat kelebihandaripada program pertukaran pelajar.

t) Komitment Tinggi JBM

Sebagai sebuah jabatan yangbertanggungjawab untuk mengem-bangkan bahasa Melayu padaperingkat luar negara cabaran yangtinggi memang dirasai. Namun, usahadan komitment yang tinggi dalamkalangan staf JBM membolehkanpelbagai permintaan tentang bahasaMelayu dipenuhi oleh jabatanwalaupun bilangan staf JBM hanya 5orang sahaja. Walaupun bilangankakitangan yang cukup rendah namunpelbagai program bahasa Melayuberjaya dikembangkan pada peringkatglobal. Satu lagi faktor yang tidakdapat dikesampingkan ialah sokonganpadu daripada Pengarah APM sepertiOatuk Zainal Abidin Borhan dan jugaProf. Dr. Muhammad Mokhtar AbuHassan. Sokongan pengarah amatpenting kerana tanpa sokongan merekapasti JBM akan menghadapi masalahuntuk mengadakan kerjasama denganuniversiti luar negara.

g) Pengecualian Yuran

Salah satu faktor penarik yangmenyebabkan ramai pelajar luar

negara ke UM disebabkan polisi UMyang mengecualikan yuran pengajiankepada pelajar-pelajar asing selamasatu semester". Yuran-yuran lainseperti yuran asrama, yuran pengang-kutan, bayaran kad metrik dan lain-lainnya dibayar oleh para pelajar. Inimenyebabkan hanya bayaran kecilsahaja yang ditanggung oleh pelajarasing. Usaha yang diambil oleh pihakUM ini telah menyebabkan bilanganpelajar asing bertambah dari tahun ketahun. Di APM sahaja bilangan pelajarasing pada tahun 2009-2014berjumlah 249 orang dengan peca-hannnya seperti berikut:

Nama Uniwrsltl Bilanlar1 pelaja dilrit.hun 2009 • 2014

Beijine Forelen Studies University, Cina 59Guangxi University of Nationalities, China 38

University pI Waiialak,Thailand 29

Beihai College of Beihang University. China 21

Yunnan University of Nationalities, China 95

Hankuk University of Foreign Studies, Korea 3

University of Konztans, German 2Kanda University of International Studies, Jenun 2

JUMlAH 249

Pada sesi 2015/2016 bilanganpelajar dari BFSU, GUN dan YUNNberjumlah 60 orang akan mengikutikursus bahasa Melayu di 1BM.

5.2 Faktor-faktor Luaran

Faktor luaran juga berperanandalam usaha membantu kemasukan

8 Dasar UM bagi pelajar asing ialah mereka boleh berada di UM selama 2 semester sahaja dan tidak lebih daripadaitu. Mereka diwajibkan mendapatkan visa daripada pihak Imigresyen Malaysia dengan diuruskan oleh Interna-tional Student Centre (ISC).

Prosiding Seminar Internasional IMenjadikan Bahasa Indonesia sebagat Bahasa Internastonal

55

pelajar asing, terutama pelajar yangmempelajari bahasa Melayu di JBM,APM. Antara faktor luaran tersebutadalah seperti yang berikut:

a) Hubungan dengan Cina

Faktor ini juga berperananpenting dalam usaha mempengaruhikedatangan pelajar asing, terutamadari Cina. Malaysia mempunyaihubungan yang cukup intim sejakkebelakangan ini. Apabila PerdanaMenteri Malaysia membuat hubungandiplomatik dengan Cina pada tahunI 970-an hingga kini keakraban antaradua buah negara semakin jelas. BagiCina UM amat penting dan dapatmembantu mereka melahirkan tenagapekerja yang diperlukan oleh negaramereka. Apabila BFSU, iaitu sebuahuniversiti yang cukup terkenal diBeijing mengadakan hubungandengan UM dan khususnya APM, initelah membuka mata banyak pihak diCina. Graduan daripada universiti initelah mendapat pekerjaan dengancukup baik dan tahun demi tahunbilangannya bertambah. Ini menye-bakan universiti lain di Cina mahumencontohi langkah yang telahdiambil oleh BFSU.

Keadaan ini menambah minatuniversiti lain di Cina apabila PerdanaMenteri Cina, iaitu _- telah datangke UM terus dari KLIA bagi meras-mikan hubungan UM dengan Cina. Ini

56 IPresiding Seminar InternasionalMenjadtkan Bahasa indonesia sebagai Bahasa Internastonal

telah membuka mata banyak pihakkerana sebelum ini perkara seperti initidak pernah berlaku. Sudah pasti UMbegitu istemewa sehingga PerdanaMenteri Cina datang UM.

APM juga telah mendapatanugerah khas daripada kerajaan Cinasempena 40 tahun hubungan Malay-sia - Cina. Duta Cina ke Malaysiatelah menyampaikan anugerah ter-sebut. Anugerah ini telah melonjakkannama APM dalam kalangan universitidi Cina. Ini kerana tidak mudahkerajaan Cina memberi anugerah padasebuah fakulti/akademi dalam sebuahuniversiti di Malaysia,. Anugerah bagiuniversiti memang bisa tetapi perkarayang berlaku ini luar biasa. Anugerahdiberikan kerana sumbangan besarJBM di APM dalam mengembangkanbahasa Melayu di Cina.

b) Alumni UM di luar Negara

Disebabkan UM merupakanuniversiti tertua di Malaysia, gra-duannya dari dalam dan luar negarabegitu ramai dan bertebaran di merataceruk rantau. lni menyebabkan bahasaMelayu mudah disebarkan keranasebahagian besar daripada graduanUM ada yang menjadi pensyarah diuniversiti-universiti terkemuka. DiBangkok misalnya, pensyarah atauKetua Jurusan bah as a Melayu terdiridaripada alumni APM, terutama dariJBM. Universiti Chulalongkorn,

Universiti Thammasad, UniversitiRamkarnheng, dan Universiti Kassim-bandit adalah contoh universiti diBangkok yang mempunyai graduandari 1BM, APM. Dengan adanyamereka jalinan hubungan mudahdilakukan.

c) Kepentingan Ekonomi Cina

Negara Cina merupakan salahsebuah daripada gergasi ekonomidunia dan kebanyakan negaraASEANmempunyai hubungan perdagangandengan negara ini. Hubungan perda-gangan di Malaysia, Singapura,Brunei, Indonesia, Thailand dannegara-negara lain menyebabkanban yak industri ditempatkan dinegara-negara terse but. Di Malaysiamisalnya banyak sekali syarikat Cinayang menjalan aktiviti ini denganratusan pekerja tempatan dan juga darinegara Cina sendiri. Oleh itu, syarkat-syarikat perdagangan ini mencaripekerja-pekerja mereka yanag tahuberbahasa Melayu kerana negara-negara yang dinyatakan di atas meng-gunakan bahasa Melayu selain bahasaInggeris dan Mandarin. Keperluangraduana Cina yang boleh berbahasaMelayu begitu tinggi di Cina, terutamadi Yunnan, Beihai, Beijing dan

Guangdong. Ini tidak termasul Shang-hai, dan Tienjin kerana wilayah-wilayah ini merupakan wilayah yangekonominya berasaskan industri.Situasi ini menyebabkan graduan yangmempunyai kelayakan bahasa Melayuakan terus diambil untuk bekerjadengan syarikat-syarikat tertentu.

Dalam sesetengah kes seseorangpelajar itu telah dibookingl ditempahwalaupun masih berada pada tahapakhir pengajian mereka. Di Guang-dong pula pihak industri akanmemaklumkan kepada universitibilangan graduan bahasa Melayu yangdiperlukan untuk bekerja dengansyarikat rnereka". Ini menyebabkanpihak universiti akan membuat pe-ngambilan berdasarkan permintaanindustri pekerjaan. Perkara yang sarnajuga berlaku di BFSU di Beijing.Dalam kes-kes tertentu pihak industrimemberi sumbangan yang besar dalamaktiviti program bahasa Melayu yangdilakukan di universiti. Oleh yang de-mikian, permintaan yang tinggi ter-hadap graduan lulusan bahasa Melayuserta dengan gaji yang cukup lumayanmenyebabkan banyak universitimembuat program bahasa Melayu danseterusnya mengadakan hubungandengan APM, UM.

9 Quangdong Foreign Studies University baru sahaja mengadakan program bahasa Melayu dan universiti ini telahmembuat MOU dan MOA dengan UM dan APM. Semasa majlis menandatangani MOA itu kami dimaklukan bahawapihak industri di sana mahukan ramai lepasan bahasa Melayu daripada universiti ini untuk diserapkan dalam pelbagaibidang pekerjaan.

Presiding Seminar Internusionul IMenjadikan Bahasa Indonesia sebagat Bahasa lntemastonal

57

d) Pasaran Graduan Yang Tinggi pada suatu hari nanti. Persoalannyasekarang tepuk dada tanyalah selerakita. Wassalam.

Setakat ini, graduan asing yangmengambil bahasa Melayu kese-muanya telah mendapat pekerjaan.Mereka bukan sahaja berada di negaramereka malah ditempatkan di Malay-sia, Singapura, Brunei dan Indonesia.Syarikat telefon bimbit sepertiXiaomi,Oppo, Lenovo dan Huawei, dan Bankof China serta syaraikat-syraikat lain b)telah mengantar graduan-graduan inidi merata tempat. Dengan mengambilgraduan ini pihak syarikat dapatmenjimatkan kos kerana tidak perJu c)melatih mereka sebaliknya kelayakangraduan ini digunakan bagi kepen-tingan syarikat mereka di luar Cina.Ini merupakan satu kelebihan yang ada d)pada pelajar yang mengambil bahasaMelayu berbanding bahasa-bahasalain.

6. RumusanMakalah yang serba ringkas ini

menjelaskan bahawa sekiranya ter-dapat usaha yang gigih dan berterusanbahasa Melayu boleh menjadi bahasaantarbangsa. Ini kerana bahasa Melayu g)bukanlah bahasa yang rendah mar-tabatnya sebaliknya mempunyai seja-rah keagongan berbanding denganbahasa-bahasa lain waktu itu. Usaha h)yang dilakukan oleh JBM, APM, UMadalah untuk menjadikan bahasaMelayu sebagai bahasa antarabangsa

58 IProsiding Seminar InternusionulMenjad.kan Bahasa Indonesia sebagai Bahasa Internasional

BIBLIOGRAFIa) Ab.Razak Ab.Karim, 2015.

Bicara Bahasa. Gabungan Guru-guru Singapura: Singapura-Beg, M.AJ. 1981. Indo-SanskritLoan Words in Malay, KualaLumpur: Champion Printers Sdn.Bhd.-------.1983. ArabicLoan Words in Malay - A Com-parative Study. KualaLumpur:University Malay PressBuku Panduan Ijazah dasar sesi2014/2015.Akademi PengajianMelayu; Universiti Malaya

e) Fatimi, S.Q. 1963. Islam Comesto Malaysia. Kuala Lumpur:Dewan Bahasa & Pustaka

f) Laporan Pertukaran Pensyarah keYunnan University of Nationali-ties, Kunming, China pada 6 Mac-23 Mac 2011Laporan Kursus Major BahasaMelayu di Yunnan University ofNationalities pada 24 Kulai 20 10- 31 Julai 2010.Laporan Perbincangan MOU danMOAantara WakilAPM, UM danWakil Beihai College of BeihangUnivetsity (BCBU), China,pada14 Jun 2011 -17 Jun2011,

i) Laporan Perbincangan antaraAPM, UM dan Kanda Universityof International Studies, Chiba,Tokyo, Jepun pada 18 Jun -22 Jun2012.Laporan Perbincangan MOU danMOAantara WakiAPM, UM danWakil Yala Rajabhat University(YRU), Thailand.

j)

k) Laporan Mesyuarat LembagaAkademi Pengajian Melayu 2014.

I) Perlembagaan Persekutuan. Inter-national law Book Services

m) Sejarah perkembanganbm. blog-spot.com

Pro.'iiding Seminar Internasional IMenjadikan =: lndonessa sebagat Bahasa Internastonal 59