Pełnosprawny Student IVKraków, 25 października 2010 r.

Ogólnopolskie badanie sytuacji,Ogólnopolskie badanie sytuacji,potrzeb i możliwości osób niepełnosprawnych potrzeb i możliwości osób niepełnosprawnych

na lata 2008 - 2010 na lata 2008 - 2010

- prezentacja wybranych wyników - prezentacja wybranych wyników

mgr Karolina Malinowska (Smoczyńska)

Pełnomocnik Prorektora ds. Osób Niepełnosprawnych

Koordynator badań indywidualnych w ramach projektu

Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej

Podstawowe informacje o projekcieWspółfinansowanie ze środków Unii Europejskiej

Okres realizacji projektu:• 1 grudnia 2008 – 31 maja 2010 roku

Lider projektu: • PFRON = Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

Kierownik projektu po stronie lidera: dr Jacek Pluta, Instytut Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego

Partner naukowy: • SWPS = Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie

Koordynator Zespołu Badawczego SWPS: prof. dr hab. Anna Izabela Brzezińska

Informacje o projekcie oraz wszystkie publikacje: • www.aktywizacja2.swps.pl

Cel ogólny projektu

opracowanie rekomendacji dla Ogólnokrajowej Strategii na rzecz zwiększenia aktywności społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych z rzadko występującymi postaciami niepełnosprawności (ONR, w tym z niepełnosprawnościami sprzężonymi – ONS) w oparciu o diagnozę przeprowadzoną na próbie 100 tysięcy osób niepełnosprawnych, jak również rekomendacji dla projektu Planu Działania POKL dla Priorytetu I Zatrudnienie i integracja społeczna.

Cele szczegółowe projektu (1)

1. analiza porównawcza regulacji prawnych dotyczących osób z rzadko występującymi i sprzężonymi (multiple) ograniczeniami sprawności

2. oszacowanie liczby osób z rzadko występującymi i sprzężonymi (multiple) ograniczeniami sprawności w próbie 100 tysięcy badanych osób niepełnosprawnych

3. klasyfikacja przyczyn rzadko występujących postaci niepełnosprawności oraz niepełnosprawności sprzężonych

4. charakterystyka właściwości osób z rzadko występującymi i sprzężonymi (multiple) ograniczeniami sprawności

5. ocena jakości życia oraz poczucia jakości życia osób z rzadko występującymi i sprzężonymi (multiple) ograniczeniami sprawności

6. całościowa diagnoza sytuacji psychospołecznej obu grup osób na tle całej badanej grupy osób niepełnosprawnych;

7. określenie kluczowych czynników mających wpływ na jakość życia oraz poczucie jakości życia osób w obu grupach

Cele szczegółowe projektu (2)

8. wyodrębnienie układu czynników: chroniących przed marginalizacją i wykluczeniem społecznym / zwiększających ryzyko marginalizacji i wykluczenia osób z grup ONR i ONS;

9. wyodrębnienie układu czynników: sprzyjających inkluzji (włączaniu) / utrudniających inkluzję osób z grup ONR i ONS w system edukacji i rynek pracy;

10. opracowanie zasad tworzenia projektów działań zmierzających do przywrócenia ONR i ONS na rynek pracy oraz usprawnienia efektywnego wydatkowania środków publicznych na potrzeby tych grup;

11. przygotowanie ramowych projektów badań nad uwarunkowaniami i mechanizmami ekskluzji i inkluzji, czyli wykluczania oraz efektywnego włączania osób z grup ONR i ONS w – szczególnie otwarty – rynek pracy.

Zespół Badawczy SWPS w Warszawie

Koordynator Zespołu Badawczego:

prof. dr hab. Anna Izabela Brzezińska

Manager Projektu:

Mgr Beata Oleksy – Sanocka

Sekretarz Projektu:

mgr Kamila Zwolińska

Koordynatorzy modułów badawczych:

• mgr Jakub M. Iwański

• mgr Radosław Kaczan

• mgr Konrad Piotrowski

• mgr Ludmiła Rycielska

• mgr Piotr Rycielski

• mgr Kamil Sijko

• mgr Karolina Smoczyńska

• dr Dorota Wiszejko-Wierzbicka

• mgr Paweł Wolski

Struktura projektu

Projekt badawczy był realizowany w trzech etapach: • 1 grudnia 2008 – 30 czerwca 2009 roku: pogłębione

kompleksowe badania indywidualne na próbie 2100 osób

• 1 lipca 2009 – 31 grudnia 2009 roku:badania kwestionariuszowe na próbie ogólnopolskiej 100 tyś. osób

• 1 stycznia 2010 – 31 marca 2010 roku:całościowa analiza wyników i rekomendacje

Obszary badań w etapie I

1. Moduł 1. Kwestionariusz KBS badania w etapie II

2. Moduł 2. Funkcjonowanie poznawcze – autostereotypy

3. Moduł 3a. Historia życia, punkty zwrotne i trajektorie życiowe

4. Moduł 3b. Radzenie sobie z utratą sprawności

5. Moduł 4. Formowanie się tożsamości i wkraczanie w dorosłość

6. Moduł 5. Społeczności lokalne i wirtualne

7. Moduł 6. Samoakceptacja, poczucie jakości życia i partycypacja społeczna

8. Moduł 7. Autodiagnoza indywidualna – autonarracje

9. Moduł 8. Autodiagnoza grupowa – fokusy

Narzędzia badawcze w etapie II

Efekty projektu:

Badana grupa

Ogółem zbadano 100 648 osób we wszystkich powiatach Polski.

Średni wiek zbadanych osób wynosił 51 lat

Najmłodszymi osobami były kilkumiesięczne dzieci (w ich imieniu odpowiadali rodzice lub opiekunowie)

Najstarszy respondent miał 103 lata.

Wiek aktywności zawodowej: 16 – 60/64 lat

65 654 osób - 65, 2% to osoby w wieku aktywności zawodowej czyli w wieku od 16 r.ż. do 60 r.ż. (kobiety) i 65 r.ż. (mężczyźni).

Wśród badanych w okresie aktywności zawodowej 38 214 osób (53,3% - w stosunku do 65 645 osób) miało orzeczenie o niepełnosprawności

Wśród osób z orzeczeniem 12 339 miało orzeczenie stopniu znacznym niepełnosprawności (35,3%).

100 648 badanych

65 654 w wieku aktyw. zawodowej 16-60/64

38 214 ma orzeczenie o niepełnospr.

12 339 ma orzecz. o stopniu znacznym

0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00%

niepełnosprawnośćpsychiczna

niepełnosprawnośćintelektualna

niepełnosprawnośćwzrokowa

niepełnosprawnośćsłuchowa

niepełnosprawnośćruchowa

niepełnosprawnośćsomatyczna

niepełnosprawność psychiczna 14,10%

niepełnosprawność intelektualna 12,10%

niepełnosprawność wzrokowa 20,30%

niepełnosprawność słuchowa 7,20%

niepełnosprawność ruchowa 35,00%

niepełnosprawność somatyczna 66,60%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

16-3

4 l.

35-4

9 l.

50-5

9/64

l.

16-3

4 l.

35-4

9 l.

50-5

9/64

l.

16-3

4 l.

35-4

9 l.

50-5

9/64

l.

16-3

4 l.

35-4

9 l.

50-5

9/64

l.

16-3

4 l.

35-4

9 l.

50-5

9/64

l.

16-3

4 l.

35-4

9 l.

50-5

9/64

l.

n. psych. n. intel. n. wzrok. n. słuch. n.ruch. n. inna

pracuje szuka pracy nie pracuje, nie szuka

Wiek i praca a rodzaj ograniczeń sprawności

1 tak 282222 nie 36915Ogółem N = 65137

1 nie, raczej nie 251542 tak, raczej tak 8181Ogółem N = 33335

1 nigdy 202102 rzadko 85183 często 69784 bardzo często 7618Ogółem N =

43324

Wnioski• 41% wszystkich badanych, pomimo tego, że doświadczali oni

często znacznych ograniczeń funkcjonalnych (które utrudniały im wykonywanie codziennych czynności) nie posiadało orzeczenia o swojej niepełnosprawności

• 48% zbadanych gospodarstw domowych w Polsce, w których zamieszkuje przynajmniej jedna osoba niepełnosprawna nie korzysta z żadnej formy wsparcia z zewnątrz.

• z największego wsparcia do tej pory korzystali ci badani, którzy w momencie badania nie odczuwali poważnych ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu, ale posiadali orzeczenie

• z najmniejszego wsparcia korzystają te osoby, które odczuwają poważne ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu, ale nie posiadają orzeczenia o niepełnosprawności

(1) osoby z rzadko występującymi i sprzężonymi ograniczeniami sprawności:częściej niż pozostałe znajdują wsparcie w instytucjach do tego powołanych w znacząco wyższym stopniu ufają w pomoc ze strony instytucji publicznychmają mniejsze zaufanie do możliwości uzyskania pomocy ze strony najbliższych osób, choć ciągle rodzina i bliscy pozostają najważniejszym źródłem pomocy i wsparcia

(2) wśród osób z ograniczeniami sprawności spowodowanymi przez problemy ze wzrokiem, poruszaniem się czy problemami somatycznymi istnieje bardzo duża grupa osób, które pomimo trudności nie otrzymały dotąd orzeczenia

(3) grupami szczególnego ryzyka są osoby z niepełnosprawnością intelektualną oraz psychiczną analiza stanu cywilnego tych grup, która pokazała, że osoby te w większości pozostają samotne rzadko pracująosoby z niepełnosprawnością psychiczną zarówno ze strony najbliższej rodziny, jak i innych osób mogą liczyć na pomoc zdecydowanie mniejszą niż pozostałe

Podstawowe rekomendacje

1. Zaczynać jak najwcześniej

2. Uwzględniać kondycję psychiczną

3. Łączyć, a nie dzielić

4. Wzmacniać i modyfikować sieci i kontakty społeczne

1. Zaczynać jak najwcześniejCel:

przygotowanie do aktywnego dorosłego życia i budowanie gotowości do pracy – już w okresie dzieciństwa i dorastania, gdy kształtują się zręby tożsamości i systemu przekonań o sobie i świecie

Metoda:

pomoc „wycofująca się” w wypełnianiu obowiązków

wzmacnianie samodzielności w podejmowaniu decyzji

swoboda / rozsądna kontrola w eksploracji

2. Uwzględniać kondycję psychiczną

samopoczucie osoby i jej gotowość do zmian związane są z momentem w procesie radzenia sobie z utratą sprawności

sam upływ czasu, szczególnie w przypadku nabycia niepełnosprawności w okresie dorastania i dorosłości nie rozwiąże problemu

pomoc / wsparcie muszą być zgodne z potrzebami osoby w danej fazie procesu radzenia sobie z własnym ograniczeniem sprawności

faza zmagania się faza depresji faza akceptacji

3. Łączyć, a nie dzielić

proponować działania wspólne i uniwersalne, a nie wyselekcjonowane i specjalne,

co oznacza, iż osoby z ograniczeniami sprawności powinny być jak najczęściej uczestnikami programów aktywizacyjnych razem z osobami sprawnymikryterium ich wyboru (bądź rekrutacji) powinny być wzmacniane kompetencje i problemy, a nie sam fakt bycia osobą niepełnosprawną

4. Wzmacniać i modyfikowaćMyśleć pozytywnie czyli o tych zasobach, które istnieją:

czy posiadane zasoby są właściwie wykorzystane w codziennym funkcjonowaniu osoby?czy oferty w otoczeniu wykorzystują te zasoby?czy oferty dają okazję poszerzania zasobów?

Metoda:zwiększanie różnorodności SIECI I KONTAKTÓW SPOŁECZNYCH, w jakich ludzie w sposób naturalny zaspokajają swoje potrzeby

Podstawowym czynnikiem przeciwdziałającym wykluczaniu, jak i ułatwiającym inkluzję, także

wejście, powrót i utrzymanie się na rynku pracy jest zakres i jakość

SIECI SPOŁECZNYCH: rodzinnych, sąsiedzkich, przyjacielskich (znajomi) oraz lokalnych i regionalnych

Braku lub nadmiernej jednorodności czy ubóstwa sieci społecznych nie jest w stanie zrównoważyć żadna najnowsza technologia informacyjna.

Badania K. Smoczyńskiej (2010) pokazują, iż aktywność w Internecie i wykorzystywanie komputera do zaspokajania swoich różnych potrzeb jest efektywne tylko wtedy, gdy jednostka ma mocne oparcie w relacjach z innymi ludźmi. Komputer i Internet nie zastąpią żywych różnorodnych kontaktów społecznych, są tylko narzędziami ułatwiającymi te kontakty.

W ramach sieci społecznych i codziennych interakcji zachodzących zarówno w sposób bezpośredni, jak i przy użyciu nowoczesnych technik kształtują się kompetencje komunikacyjne i społeczne osób z ograniczeniami sprawności.

Na podstawie badań J. Iwańskiego (Iwański, Owczarek, 2010) wyłania się obraz niższego poziomu umiejętności w tym obszarze, co prowadzi do pogłębiania się bierności i wykluczenia. Są nim zagrożone szczególnie te osoby, które wcześnie nabyły niepełnosprawność i posiadają znaczne ograniczenie sprawności.

Aktywność, przede wszystkim w dziedzinie kontaktów społecznych, jest jedynym sposobem na przełamanie niekorzystnych tendencji.

Może się ona dokonać tylko poprzez ROZWÓJ SYSTEMU WIĘZI SPOŁECZNYCH (relacje bliskie, pomostowe, strukturalne) i praktykowanie umiejętności komunikacyjnych.

Obszary trudne: świadomość prawna i zdrowotna

Wyniki ogólnopolskich badań sondażowych (etap II Projektu) wskazują na bardzo niską świadomość zdrowotną i prawną przebadanej grupy osób:

niektórzy respondenci mieli problemy z określeniem rodzaju i przyczyny swoich dolegliwości

część osób nie potrafiła, bądź robiła to w sposób bardzo nieprecyzyjny, określić rodzaju dokumentu stwierdzającego niepełnosprawność.

Jak wypełniać białe plamy w miejscach wrażliwych?

podnoszenie formalnego poziomu wykształcenia

podnoszenie świadomości obywatelskiej, w tym prawnej

podnoszenie świadomości zdrowotnej , także w ramach tzw. patent education

opracowanie programów adresowanych do rodziców i opiekunów oraz nauczycieli dzieci i młodzieży z ograniczeniami sprawności wspomaganie w wychowaniu i opiece nad nimi poprzez oddziaływania psychoedukacyjne i terapeutyczne adekwatne do ich potrzeb, zmieniających się wraz z rozwojem

skierowanie programów do sprawnego rodzeństwa dzieci i młodzieży z ograniczeniami sprawności to ono tworzy najbliższą sieć społeczną, która stanowi ważne źródło z jednej strony porównań społecznych i wyzwań rozwojowych, a z drugiej wsparcia i pomocy w trudnych sytuacjach

kierowanie programów do grup beneficjantów którzy zostali określeni jako najbardziej potrzebujący

Ile mamy wyników?

• 500 zmiennych, 100 000 badanych = 50 mln komórek arkusza danych (!)

• Kombinacji dwuelementowych: 124 750• Kombinacji trzyelementowych: 20 958 500• Potencjalnie wszystko wartościowe i przydatne• Rozwiązanie system analizy

Rozwiązanie: http://webir.swps.pl

• dostępny dla każdego– niezależnie od kompetencji analitycznych (tryb

prosty i zaawansowany)– bez opłat (Wolne i Otwarte Oprogramowanie)– bez konieczności instalacji (aplikacja www)– niezależny od platformy (działa nawet na komórce!)

• zaawansowane algorytmy do analizy danych• wizualizacja danych (w jakości gotowej do druku)

Dziękuję za uwagę

karolina.smoczynska@swps.edu.pl

Nasze publikacje dostępne na:

www.aktywizacja2.swps.pl www.scholar.com.pl

Przeglądarka danych statystycznych z projektu:

http://webir.swps.pl

Partner Konferencji: Urząd Miasta Krakowa

Konferencja pod patronatem:Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, prof. dr hab. Barbary Kudryckiej,