Nota aplikacyjnaPrzemysł chemiczny – chemia organiczna

Chemia organiczna to dziedzina nauki zajmująca się badaniem budowy, właściwości oraz reakcji związków chemicznych zawierających węgiel. Obejmuje ona wszystkie 15 milionów znanych związków zawierających węgiel. Liczba ta przekracza ilość związków nieorganicznych (ok. 500.000) o wielokrotność, ponieważ węgiel jest w stanie tworzyć rozgałęzione łańcuchy i struktury pierścieniowe.

Przemysł chemiczny, dzięki swoim produktom, stara

się ze wszelkich sił zaspokoić w możliwie najlepszy

sposób ludzkie zapotrzebowanie. By podołać temu

społecznemu zadaniu nie uniknie się w chemii pracy

z substancjami, które w zależności od stężenia, ilości

czy zastosowania mogą okazać się niebezpieczne.

Nigdy nie da się całkowicie zapobiec emisji

toksycznych czy palnych substancji. Poza tym cały

czas dochodzi do nieszczelności, w przypadku

których takie substancje mogą wyciekać.

Wiele substancji organicznych stosowanych i

produkowanych w przemyśle chemicznym jest

toksycznych i/lub palnych, tak więc osoby pracujące

przy instalacjach chemicznych są potencjalnie

zagrożone. Najczęściej występujące niebezpieczne

substancje organiczne to:

alkeny (eten, propen)

aromaty (benzen, toluen, ksylen)

aldehydy (formaldehyd)

węglowodory halogenowe (dichlorometan, chlorek

metylenu, czterochlorek etylenu)

węglowodory nienasycone (butadien)

W branży przemysłu chemicznego pracownicy często

muszą wchodzić do wąskich przestrzeni, jak zbiorniki

czy rurociągi, w celu ich czyszczenia czy konserwacji.

Tutaj zagrożenie wskutek trujących czy palnych gazów

jest duże, ponieważ substancje szkodliwe mogą się

gromadzić w takich pomieszczeniach oraz może

wystąpić brak tlenu. Dlatego też szczególnie ważne

jest przeprowadzanie w takich miejscach pomiaru

gazów. (Patrz nota aplikacyjna

„Confined Space Entry“).

SUBSTANCJE

ALKENY

Do tej grupy zaliczają się między innymi etylen i

propylen.

eten (etylen) to bezbarwny, palny, słodko pachnący

związek organiczny w postaci gazowej, o wzorze

sumarycznym C2H4. Dolna granica wybuchowości

etenu wynosi 2,3 % obj. Eten to najczęściej

produkowany organiczny bazowy środek chemiczny.

Produkcja etenu w roku 2010 wyniosła szacunkowo

142 milionów ton na całym świecie. Najważniejszymi

produktami reakcji chemicznych etenu są polietylen

(56 %), dwuchlorek etylenu do produkcji PCV (14

%), tlenek etylenu (11 %) do produkcji poliestrowych

produktów wstępnych glikolu etylenowego lub np.

niejonowych środków powierzchniowo-czynnych

(środki piorące) oraz benzen etylowy (7 %) do

produkcji polistyrenu. Oznacza to, że więcej niż

75% etenu jest stosowana do produkcji tworzyw

sztucznych (dane z Wikipedii). Przy czym eten to

substancja wyjściowa do produkcji licznych

związków organicznych takich, jak aldehyd octowy,

octan winylu, buten, styren, etanodiol i

inne substancje.

D-3

2080

-201

1

PRZEMYSŁ CHEMICZNY - CHEMIA ORGANICZNA 02 |

propen (propylen) to bezbarwny, palny gaz

o dolnej granicy wybuchowości 2,0 % obj. To

jedna z najważniejszych substancji bazowych w

przemyśle chemicznym. Około dwie trzecie propenu

stosowane jest do produkcji polipropylenu. Dalsze

obszary zastosowania to produkcja akrylonitrylu,

który zazwyczaj jest stosowany do wytwarzania

akrylowych włókien tekstylnych oraz tlenku

propylenu jako surowca dla produktów takich, jak

poliuretan, lakiery i kleje, żywice poliestrowe, środki

chłodnicze, zabezpieczające przed zamarzaniem

i gaśnicze. Około 5% propenu jest stosowane

do produkcji fenolu i acetonu. Propen jest mało

trujący, lecz przy wysokim stężeniu może działać

narkotyzująco i spowodować uduszenie. Ponieważ

propen jest cięższy od powietrza oraz jest palny, z

powietrzem tworzy łatwo wybuchowe mieszanki nad

powierzchnią ziemi.

TLEN (O2)

Tlen w udziale 20,9 % obj. stanowi część składową

naszego powietrza oraz jest potrzebny do życia,

dlatego też zawsze należy monitorować poziom tlenu.

Przy stężeniach poniżej 17 % obj. tlenu istnieje ryzyko

uduszenia. Podwyższone stężenie O2 (> 25 % obj.)

nie jest odczuwalne przez człowieka, lecz może

mieć znaczne konsekwencje w postaci zapalności

materiałów oraz powodować samozapalenie.

AROMATY (BENZEN, TOLUEN, KSYLEN)

Do tej grupy zaliczają się takie aromaty, jak benzen,

toluen i ksylen.

ksylen: bezbarwna ciecz. Jest szkodliwa dla zdrowia

i wraz z powietrzem tworzy wybuchową mieszankę

(DGW 1,0 % obj.). Ksylen znajduje zastosowanie

głównie jako rozpuszczalnik. Poza tym służy do

produkcji tworzyw sztucznych, farb i klejów. W celu

podwyższenia liczby oktanowej dodawany jest do

paliw.

toluen: bezbarwna, aromatycznie pachnąca ciecz.

Jest szkodliwa dla zdrowia, łatwopalna i wraz

z powietrzem tworzy wybuchową mieszankę

(DGW 1,0 % obj.). Toluen jest stosowany jako

rozpuszczalnik i dodatek do toksycznego benzenu.

Jest stosowany w klejach, lakierach oraz farbach

drukarskich.

benzen: toksyczna, bezbarwna, aromatycznie

pachnąca ciecz. Jest łatwopalna i wraz z powietrzem

tworzy wybuchową mieszankę (DGW 1,2 % obj.).

Jako dodatek do benzyny, benzen podwyższa

odporność na stukanie. Poza tym jest stosowany

jako surowiec do produkcji niektórych chemikaliów

przemysłowych takich, jak benzen etylowy, kumen,

cykloheksan lub nitrobenzen. Ze wszystkich trzech

aromatów benzen posiada najwyższy potencjał

zagrożenia, ponieważ jest rakotwórczy. Z tego

powodu w petrochemii, gdzie wszystkie trzy aromaty

występują wspólnie, konieczny jest selektywny

pomiar benzenu.

FORMALDEHYD (HCHO)

Formaldehyd to bezbarwny gaz o gryzący zapachu.

Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie i dlatego

też jest często oferowany w handlu jako wodny

roztwór. Formaldehyd działa silnie drażniąco na oczy,

skórę i drogi oddechowe. Formaldehyd to jedna z

najważniejszych substancji bazowych w przemyśle

chemicznym oraz służąca jako substancja wyjściowa

dla wielu innych związków chemicznych. Tylko w

samym przedsiębiorstwie BASF roczna produkcja

wynosi 500.000 ton formaldehydu; w Unii Europejskiej

w roku 2007 wyprodukowano około 4 milionów ton,

na świecie około 21 milionów ton. Formaldehyd

znajduje zastosowanie między innymi przy produkcji

barwników, tworzyw sztucznych, lekarstw, środków

konserwujących, nawozów, przy uszlachetnianiu

tekstyliów („wolne od zagnieceń”) oraz wielu innych

(dane z Wikipedii).

WĘGLOWODORY HALOGENOWE

dichlorometan (również chlorek metylenu,

DCM) to organiczny związek chemiczny z

grupy węglowodorów chlorowanych o wzorze

sumarycznym CH2CI2. Dichlorometan to bezbarwna,

trudnopalna ciecz. Dichlorometan służy między

innymi jako rozpuszczalnik do lakierów, środek

odtłuszczający i rozpuszczalnik do ekstrakcji

dla kofeiny oraz jako rozpuszczalnik do żywicy,

tłuszczów, tworzyw sztucznych i bitumenu. Poza

tym jest stosowany jako czynnik chłodniczy w

agregatach chłodniczych. W przypadku styczności

z płynnym dichlorometanem - również przez skórę

- mogą wystąpić objawy zatrucia jak bóle głowy,

zawroty głowy, brak apetytu, aż po stany podobne

do narkotycznych. Opary są cięższe od powietrza.

W przypadku spalania dichlorometanu może

powstać wysoce toksyczny fosgen w formie gazu.

Podejrzewa się, że dichlorometan ma działanie

rakotwórcze (dane z Wikipedii).

czterochlorek etylenu (nazwa potoczna:

perchloroetylen, perchlor, PER, PCE) to bezbarwna,

niepalna, lotna ciecz, której opary są o wiele

cięższe od powietrza. Czterochlorek etylenu

to rozpuszczalnik znajdujący zastosowanie w

przemyśle tekstylnym, fotograficznym, optycznym

i metalowym. Ze względu na wysoki potencjał

rozpuszczania tłuszczy stosowany jest tam jako

środek odtłuszczający. Kolejny ważny obszar

PRZEMYSŁ CHEMICZNY - CHEMIA ORGANICZNA | 03

zastosowania to czyszczenie chemiczne.

Czterochlorek etylenu zaklasyfikowany jest jako

rakotwórcza substancja niebezpieczna. Chroniczne

wdychanie prowadzi do uszkodzenia wątroby i

nerek. Istnieje podejrzenie, że jest karcynogenny i

toksyczny dla reprodukcji (dane z Wikipedii).

WĘGLOWODORY NIENASYCONE

1,3-butadien (etylen winylu) to bezbarwny

gaz o łagodnym, aromatycznym zapachu. Jest

nienasyconym węglowodorem o dużym znaczeniu

w przemyśle. Ponad 90% produkcji jest przerabiana

na kauczuk syntetyczny. Butadien jest rakotwórczy i

skrajnie łatwopalny. W zakresie udziału powietrza od

1,4 do 6,3 procent stanowi mieszankę wybuchową.

Butadien działa narkotyzująco (dane z Wikipedii).

TECHNIKA POMIARU GAZÓW

URZĄDZENIA DO CIĄGŁEGO, SYMULTANICZNEGO

POMIARU OSOBISTEJ EKSPOZYCJI NA TLEN I GAZY

TOKSYCZNE I PALNE

Dräger X-am 2000/5000 z następującą konfiguracją czujników

– CatEx 125 PR do pomiaru palnych gazów takich,

jak eten i propen

– łatwa kalibracja zastępcza poprzez pentan dla

etenu i propenu

– XXS O2 do pomiaru stężenia tlenu

– X-am 5000: XXS OV lub XXS OV-A czujnik

do detekcji w ppm pozostałych organicznych

związków, jak eten, propen, butadien i

formaldehyd

– odporność IP 67: pyło- i wodoszczelny

URZĄDZENIA DO CIĄGŁEGO MONITOROWANIA

OBSZARU POD KĄTEM TLENU / GAZÓW PALNYCH

I TOKSYCZNYCH

Jeżeli konieczne jest monitorowanie obszarów, to

urządzenie Dräger X-zone 5000 może być stosowane

w połączeniu z Dräger X-am 5000.

Dräger X-zone 5000 – prawie stacjonarna instalacja, szybka i łatwa w

montażu

– dopuszczenie Ex dla strefy 0

– do 25 urządzeń Dräger X-zone 5000 może być

automatycznie połączonych ze sobą i utworzyć

bezprzewodową linię bezpieczeństwa

URZĄDZENIA DO KALIBRACJI I TESTOWANIA FUNKCJI

Kompletna stacja testująca Dräger Bump Test Station Dräger X-am 1/2/5000 (83 19 130)

– łatwe użytkowanie

– automatyczny test funkcji + butla z gazem

testowym

– autarkiczny - nie wymagane zewnętrzne źródło

energii

– natychmiastowe udokumentowanie wyników

dzięki opcjonalnej drukarce Printer Set do

stacji Dräger Bump Test Station Dräger X-am

1/2/5000 (83 21 011)

URZĄDZENIA DO CIĄGŁEGO POMIARU AROMATÓW

(BENZEN, TOLUEN I KSYLEN)

Dräger Multi-PID 2 – detekcja łączna aromatów

– szybki czas reakcji

– rurki wstępne do specyficznej detekcji benzenu

– łatwa kalibracja izobutanem

URZĄDZENIA NIE DO CIĄGŁEGO POMIARU AROMATÓW

W ZAKRESIE PPM LUB PPB

Chip Dräger Benzol 0,2 – 10 ppm (64 06 030) i analizator Dräger CMS

– specyficzny pomiar benzenu obok innych

aromatów

– do pomiarów koncentracji chwilowej, niskie koszty

– kalibracja nie jest konieczna

Przy pomocy następujących chipów:

– benzen 0,2 – 10 ppm (64 06 030) specyficzny pomiar benzenu

– o-ksylen 10 – 300 ppm (64 06 260) inne aromaty również zostaną wykazane

– toluen 10 – 300 ppm (64 06 250) ustalenie sumy aromatów

Do ochrony przed aromatami i formaldehydem:

Filtr kombinowany 1140 A2B2P3 R D (67 38 783)

Do ochrony przed węglowodorami halogenowymi i

nienasyconymi:

Filtr kombinowany 1140 AXP3 R D (67 38 862)

Dräger X-plore® 5500 (R55270)– podwyższony komfort noszenia dzięki bocznie

umieszczonym filtrom

– oszczędność kosztów eksploatacyjnych dzięki

uniwersalnemu rozmiarowi, który ułatwia logistykę

i składowanie

– uproszczona rejestracja, przyporządkowanie i

śledzenie dzięki umieszczeniu wewnątrz kodu

kreskowego

Do ochrony przed aromatami i formaldehydem:

Filtr kombinowany X-plore A2B2P3 R D (67 38 776)

OKULARY OCHRONNE

Dräger X-pect 8300– ochrona przed cząsteczkami pyłów, odrobinami i

kroplami

– przylegający kształt dla dobrej ochrony dookoła

głowy

– z powłoką przeciw zarysowaniom i przeciw

parowaniu

Gogle Dräger X-pect 8515– ochrona przy wysokim stężeniu gazu

– wysoki komfort noszenia dzięki dużemu polu

widzenia i przylegającemu kształtowi

Uwagi końcowe:

W przypadku wszystkich wymienionych grup

urządzeń istnieją dalsze warianty, które nie zostały

przedstawione w niniejszej nocie aplikacyjnej.

Przedstawione warianty szczególnie nadają się do

wymienionej aplikacji, w zależności od specyficznego

środowiska stosowania godne polecenia mogą być

również inne kombinacje. Dräger służy radą w kwestii

Państwa szczególnych wymogów.

Wszystkie dane podane w niniejszej nocie

aplikacyjnej zostały zestawione zgodnie z najlepszą

wiedzą. Jednak nie można traktować ich w sposób

wiążący. Informacje i dane podane w niniejszej nocie

aplikacyjnej mogą zostać zmienione,

przez co nie zawsze są zgodne z aktualnym stanem.

Dla użytkowania produktów firmy Dräger obowiązują

wyłącznie instrukcje użytkowania załączone do

produktów. Instrukcje te należy przeczytać bardzo

dokładnie przed użyciem danego produktu oraz

przestrzegać podczas używania.

POMPKI DO RUREK WSKAŹNIKOWYCH DRÄGER

Pompka Dräger accuro® do wykrywania gazu– obsługa jednoręczna

– autarkiczna - nie wymagane zewnętrzne źródło

energii

– możliwość zastosowania w obszarach

zagrożonych wybuchem

Dräger X-act® 5000 – automatyczna pompka do wykrywania gazu, w

wykonaniu Ex

– automatyczne przeniesienie parametrów pomiaru

(skaner kodu kreskowego)

– uproszczenie pomiaru dzięki optycznemu

alarmowi przy zakończeniu pomiaru

– wydajna pompa, dzięki czemu można zastosować

dodatkowe sondy do pomiaru nieszczelności

Rurki wskaźnikowe Dräger® i pompki accuro lub X-act® 5000 do pomiarów koncentracji chwilowej

Przy pomocy następujących rurek: – benzen 0,5/c (81 01 841) specyficzny pomiar benzenu

– toluen 5/b (81 01 661) inne aromaty zostaną wskazane z

taką samą czułością

– czterochlorek etylenu 2/a (81 01 501)– chlorek metylenu 20/a (81 03 591)– formaldehyd 0,2/a (64 06 540)– chloropren 5/a (67 19 901) do pomiaru butadienu (odczytanie

według zapisów Voice)

Substancje niebezpieczne podane w niniejszej nocie

aplikacyjnej są tylko przykładowe. Obszerna baza

danych Dräger VOICE zapewnia aktualne informacje

na temat ponad 1700 substancji niebezpiecznych

i 11500 synonimów. Dräger VOICE charakteryzuje

się wyraźnymi powiązaniami pomiędzy substancjami

niebezpiecznymi, opcjami pomiarowymi i sprzętem

ochronnym.

http://www.draeger.net/GC/en/showlogin.action

WYPOSAŻENIE OCHRONY OSOBISTEJ

URZĄDZENIA FILTRUJĄCE

Maski pełnotwarzoweDräger X-plore® 6300 (R55800)

– redukcja kosztów eksploatacji dzięki wytrzymałej

budowie oraz prostej konserwacji i łatwej

naprawie

– oszczędność kosztów eksploatacyjnych dzięki

uniwersalnemu rozmiarowi, który ułatwia

logistykę i składowanie

– wysokie bezpieczeństwo pracy dzięki bliskiemu

naturalnego polu widzenia

PRZEMYSŁ CHEMICZNY - CHEMIA ORGANICZNA 04 |

INFORMACJE ZAMÓWIENIOWE

URZĄDZENIA DO POMIARU TLENU I GAZÓW TOKSYCZNYCH/WYBUCHOWYCH Nr katalogowy

Dräger X-am 2000/5000/5600

W komplecie: jednostka zasilająca z rejestratorem danych i/lub zdarzeń, certyfikat producenta i dodatek CD

Czujniki (patrz cennik)

Kompletna stacja testująca Dräger Bump Test Station Dräger X-am 1/2/5000 83 19 130

Drukarka Printer Set do stacji testującej Dräger Bump Test Station Dräger X-am 1/2/5000 83 21 011

Gazy testowe (patrz cennik)

URZĄDZENIA DO MONITOROWANIA OBSZARU

Dräger X-zone 5000 (w zależności od wariantu w danym kraju – patrz cennik)

+ wyposażenie do ładowania

+ opcjonalnie wyposażenie radiowe

RURKI WSKAŹNIKOWE DRÄGER

Rurki Dräger (patrz nota aplikacyjna)

POMPKI DO RUREK WSKAŹNIKOWYCH DRÄGER, ANALIZATOR DRÄGER CMS

Dräger accuro 64 00 260

Dräger X-act 5000 45 23 500

Analizator Dräger CMS 83 17 700

MASKI I FILTRY

Dräger X-plore® 6300 R 55 800

Dräger X-plore® 5500 R 55 270

Dräger X-plore® 3500 R 55 350

Filtry patrz nota aplikacyjna

OKULARY OCHRONNE

Dräger X-pect 8310 R 58 249

Dräger X-pect 8320 R 58 268

Dräger X-pect 8515 R 58 271

BIURO HANDLOWE KATOWICEDräger Safety Polska sp. z o.o.ul. Żelazna 140-851 KatowiceTel. +48 32 388 76 60Fax +48 32 601 26 24

BIURO HANDLOWE WARSZAWADräger Safety Polska sp. z o.o.Al. Jerozolimskie 17402-489 WarszawaTel. +48 22 333 73 04Fax +48 22 333 73 05

PRZEDSTAWICIELSTWASIEDZIBA GŁÓWNA BYTOMDräger Safety Polska sp. z o.o.ul. Chorzowska 2541 – 902 BytomTel. +48 32 28 03 111Fax +48 32 28 21 032

CENTRALADrägerwerk AG & Co. KGaAMoislinger Allee 53-5523558 Lubeka, Niemcy

www.draeger.com

Producent:Dräger Safety AG & Co. KGaARevalstraße 123560 Lubeka, Niemcy

BIURO HANDLOWE GŁOGÓWDräger Safety Polska sp. z o.o. Plac Konstytucji 3 Maja 167 - 200 GłogówTel. +48 76 728 63 18Fax +48 76 728 63 68

BIURO HANDLOWE RUMIADräger Safety Polska sp. z o.o.ul. Grunwaldzka 2284 - 230 RumiaTel. +48 58 671 77 70Fax +48 58 671 05 50

PRZEMYSŁ CHEMICZNY - CHEMIA ORGANICZNA | 05