OZNČIVANJE ČELIKA I ČELIČNIH LJEVOVA

OZNIVANJE ELIKA I ELINIH LJEVOVA PREMA EUROPSKIM NORMAMA Sistem koristi masniju oznaku za svaku grupu elika, koja se pojavljuje pri oznaivanje svih elika iz te grupe. Openito, sve oznake elika sa sastoje iz tri dijela: Glavne oznake Dodatne oznake za elike Dodatne oznake za proizvode od elika

A) OZNIVANJE ELIKA I ELINIH LJEVOVA PREMA NJIHOVOJ NAMJENI I MEHANIKIM I FIZIKALNIM SVOJSTVIMA (EN10027) Prema ovom kriteriju u normi je definisano 11 grupa elika: 1. Konstrukcijski elici G S n n n an.............. +an+an.............

2. elici za tlane namjene (posude) G P n n n an............... 3.elic za cjevovode L n n

+an+an..............

n

an.............

+an+an...............

4. elici za mainogradnju (strojogradnju) E n n n an.............. 5. elici za armirane betona B n n n

+an+an................

an.............

+an+an.................

6. elici za prednapinjanje betona Y n n n n an........... 7. elici za tranice ili u obliku tranica R n n n n an..............

+an+an..................

+an+an...................

8. Hladno valjani plosnati proizvodi od elika visoke vrstoe za hladno oblikovanje H n n n an.................. +an+an................... H T n n n an................... +an+an...................

9. Plosnati proizvodi za hladno oblikovanje (osim onih pod 8)

D

a

n

n

an............

+an+an...................

10. Pokositreni (posrebreni) valjani proizvodi (elini proizvodi za pakovanje) T T H n n n n n +an+an...................

11. Elektrolim i elektrotraka M n n n n n n A

G-oznaka za elini lijev; n- brojana oznaka; a- slovna oznaka; an- slovno brojana oznaka; Oznaavanje svih spomenutih grupa elika detaljno je opisano u normi, sto se saeto prikazuje u tablicama od 1 do 11. Tablica 1 elici oznaeni prema njihovoj primjeni te mehanikim i fizikalnim svojstvima Konstrukcijski elici Glavna oznaka G1)

Dodatne oznake za n an.

Dodatne oznake za +an+an..

S

n

n

Glavna oznake slovo mehanio svojstvo G=elini nnn= min lijev(gdje je granica potrebno) razvlaenja (Re),N/mm2 S=konstruk- za podruje -cijski elik najmanjih debljina

Dodatne oznake za elik 2) grupa 1 grupa 23) Udarni rad loma, J Ispit. C= posebno hladno obradljivo temp. D= za prevlake vruim uranjanjem 27 J 40 J 60 J C E= za emajlirannje JR KR LR 20 F= za kovanje J0 K0 L0 0 H= uplji profili J2 K2 L2 -20 L= za snienje temperature J3 K3 L3 -30 M= termomehaniki valjano J4 K4 L4 -40 N= normalizacijski areno ili J5 K5 L5 -50 narmalizacijski valjano J6 K6 L6 -60 O= Offshore P= za murje A= otvrdnuto izluivanje Q= poboljano M= termomehaniki valjano S= za brodogradnju N= normalizacijski areno

za elini proizvod tablice 16, 17. 18

ili normalizacijski valjano Q= poboljano G= druge funkcije, ako je potrebno s 1 ili 2 brojke

T= za cijevi W= otporan na atmosferilije an= znakovi propisanih dodatnih hemijskih elemenata npr.Cu, ako je potrebno zajedno sa jednocifrenim brojem koji je 10 x srednja vrijednost (zaokruena na 0.1%) propisanog podruja masenog udjela tog elementa

1) n= brojani zank; a= abecedni znak; an= abecedno brojani (alfanumeriki) znak 2) Oznake A, M, N i Q u grupi 1 vrijede za sitnozmate elike 3) Oznake grupe 2, osim hemijskih znakova, mogu biti upotpunjene s jednom ili dvije brojke u svrhu razlikovanja kvaliteta prema pripadajuujoj normi za proizvod Prmjeri: S235JR, S355J0, S275J2G3 Tablica 2 elici oznaeni prema njihovoj primjeni te mehanikim i fizikalnim svojstvima elici za tlane(potisne) namjene

1)

Glavna oznaka slovo mehanio svojstvo G=elini nnn= min lijev(gdje je granica potrebno) razvlaenja (Re),N/mm2 P= elici za za tlane posude podruje najmanjih debljina

Dodatne oznake za elik grupa 12) grupa 23) M= termomehaniki valjano H= visoka temperatura N= normalizacijski areno ili L= niska temperatura narmalizacijski valjano R= sobna temperatura Q= poboljano X= visoka i niska B= plinske boce temperatura S= jednostavne tlane posude T= cijevi G= druge funkcije, ako je potrebno s 1 ili 2 brojke


1) n= brojani zank; a= abecedni znak; an= abecedno brojani (alfanumeriki) znak 2) Oznake A, M, N i Q u grupi 1 vrijede za sitnozmate elike 3) Oznake grupe 2, osim hemijskih znakova, mogu biti upotpunjene s jednom ili dvije brojke u svrhu razlikovanja kvaliteta prema pripadajuujoj normi za proizvod

Norma EN 10120 EN 10028-2 EN 10028-3

Primjeri naziva elika Raniji naziv prema EU 27:74 Nazivi prema EN 10027-1 i CR 10260 Fe E 265 KR P 265B P 265GH P 355NH

Tablica 3

elici oznaeni prema njihovoj primjeni te mehanikim i fizikalnim svojstvima elici za cjevovode Glavna oznaka Dodatne oznake za elike Dodatne oznake za elini proizvod

1)

Glavna oznaka mehanio svojstvo L= elici za nnn= min granica cjevovode razvlaenja (Re),N/mm2 za podruje najmanjih debljina slovo

Dodatne oznake za elik grupa 12) grupa 23) M= termomehaniki valjano a= razred zahtjeva, N= normalizacijski areno ili prema potrebi narmalizacijski valjano slijedi jednocifreni Q= poboljano broj G= druge funkcije, ako je potrebno s 1 ili 2 brojke 1) n= brojani zank; a= abecedni znak; an= abecedno brojani (alfanumeriki) znak 2) Oznake A, M, N i Q u grupi 1 vrijede za sitnozmate elike Primjeri naziva elika Norma Raniji naziv Nazivi prema EN 10027-1 i CR 10260 EN 10028-2 360 L360NB 360 QT L360QT 360 TM L360MB Tablica 4


elici oznaeni prema njihovoj primjeni te mehanikim i fizikalnim svojstvima elici za mainogradnju (strojogradnju)

Glavna oznaka

Dodatne oznake za elike n an.

Dodatne oznake za elini proizvod +an+an..

L1)

n

n

Glavna oznaka Dodatne oznake slovo mehanio za elik za elini svojstvo proizvod grupa 12) grupa 23) E= elici za nnn= min granica razvlaenja G= druge funkcije, ako je C= prikladno za tablica mainogradnju (Re),N/mm2 za podruje potrebno s 1 ili 2 brojke hladno vuenje 18 2) najmanjih debljina 1) n= brojani zank; a= abecedni znak; an= abecedno brojani (alfanumeriki) znak 2) bez utvrenih zahtjeva za ilavost ili zavarljivost Primjeri naziva elika Norma Raniji naziv Nazivi prema EN 10027-1 i CR 10260 EN 10025 Fe 490-2 E 295 Fe 490-2 KZ E 295 GC Fe 590-2 E 335 Fe 690-2 E 360 Tablica 5 elici oznaeni prema njihovoj primjeni te mehanikim i fizikalnim svojstvima elici za armirane betona Glavna oznaka Dodatne oznake za elike Dodatne oznake za elini proizvod

1)

Glavna oznaka Dodatne oznake mehanio za elik svojstvo grupa 12) grupa 23) B= elici za nnn= min granica razvlaenja a= razred duktilnosti, ako armiranje betona (Re),N/mm2 za podruje je potrebno s 1ili 2 brojke najmanjih debljina 1) n= brojani zank; a= abecedni znak; an= abecedno brojani (alfanumeriki) znak Primjeri naziva elika Norma Raniji naziv Nazivi prema EN 10027-1 i CR 10260 EN 10080 B500A B500B slovo Tablica 6

za elini proizvod tablica 18

elici oznaeni prema njihovoj primjeni te mehanikim i fizikalnim svojstvima elici za prednapinjanje betona

Glavna oznaka1)

Dodatne oznake za elike

Dodatne oznake za elini proizvod

Glavna oznaka slovo mehanio svojstvo Y= elici za nnn= nazivna3 vlana prednapinjanje vrstoa (Rm) N/mm2 betona

Dodatne oznake za elik za elini proizvod grupa 12) grupa 23) C= hladno vuena ica tablica H= toplo oblikovane ili 18 obraene ipke Q= poboljana ica S= uad G= druge funkcije, ako je potrebno s 1 ili 2 brojke 1) n= brojani zank; a= abecedni znak; an= abecedno brojani (alfanumeriki) znak 2) Oznake grupe 2, osim hemijskih znakova, mogu biti upotpunjene s jednom ili dvije brojke u svrhu razlikovanja kvaliteta prema pripadajuoj normi za proizvod 3) Ako je vlana vrstoa odreena trocifrenim brojem, ispred se stavlja nula. Primjeri naziva elika Raniji naziv Nazivi prema EN 10027-1 i CR 10260 Fe 1770 Y1770C elici oznaeni prema njihovoj primjeni te mehanikim i fizikalnim svojstvima elici za tranice ili u obliku tranica Dodatne oznake za elike Dodatne oznake za elini proizvod

Norma prEN 10138-2 Tablica 7

Glavna oznaka

1)

Glavna oznaka slovo mehanio svojstvo R= elici za nnn= tranice ili u najmanja2 obliku vlana vrstoa tanica (Rm) N/mm2

Dodatne oznake za elik grupa 1 Mn= veliki maseni udeo mangana Cr= legirano hromom an= znakovi propisanih dodatnih hemijskih elemenata, npr.Cu, ako je potrebno zajedno s jednocifrenim brojem koji je 10 x srednja vrijednost (zaokruena na 0.1 %) propisanog podruja msenog udjela tog elementa G= druge funkcije, ako je potrebno, s 1 ili 2 brojke2)

grupa 2 Q=poboljano3)

za elini proizvod

1) n= brojani zank; a= abecedni znak; an= abecedno brojani (alfanumeriki) znak 2) Ako je vlana vrstoa odreena trocifrenim brojem, ispred se stavlja nula. Primjeri naziva elika Norma Raniji naziv Nazivi prema EN 10027-1 i CR 10260 ISO 5003 3A R0900 3B R0900Mn

Tablica 8 elici oznaeni prema njihovoj primjeni te mehanikim i fizikalnim svojstvima Hladno valjani plosnati proizvodi od elika visoke vrstoe za hladno oblikovanje Glavna oznaka Dodatne oznake za elike Dodatne oznake za elini proizvod

H1)

n

n

n

an.

+an+an..

H

T

n

n

n

Glavna oznaka slovo mehanio svojstvo

Dodatne oznake za elik grupa 11)

grupa 2

1)

za elini proizvod

H= hladno valjani plosnati proizvodi od elika poviene vrstoe za hladno oblikovanje

M= termomehaniki valjano i D= za tablica hladno valjanje prevlake 17 B= povrnski otvrdnuto ( bake hardend) uranjanjem P= legirano fosforom X= dvofazno Tnnn= najmanja Y= intersticijski slobodan ( IF-elik) vlana vrstoa G= druge funkcije, ako je potrebno, s 2 (Rm) N/mm 1 ili2 brojke 1) Oznake grupe 2, osim hemijskih znakova, mogu biti upotpunjene s jednom ili dvije brojke u svrhu razlikovanja kvaliteta prema pripadajuoj normi za proizvod Primjeri naziva elika Norma Raniji naziv Nazivi prema EN 10027-1 i CR 10260 prEN 10268 Fe E 400 HF H400M

nnn= najmanja granica razvlaenja (Rm) N/mm2

Tablica 9

elici oznaeni prema njihovoj primjeni te mehanikim i fizikalnim svojstvima Plosnati proizvodi za hladno oblikovanje (osim vrsta prema tablici 8) Glavna oznaka Dodatne oznake za elike Dodatne oznake za elini proizvod

1)

Glavna oznaka mehanio svojstvo D= Cnn= hladno valjano, plosnati slijedi dvocifreni broj proizvodi Dnn= toplo valjano slovo

Dodatne oznake za elik- grupa 11) D= za prevlaenje vruim uranjanjem EK= za konvencijalno emajliranje ED= za uzravno emajliranje

za elini proizvod tablice 17, 18

za hladno za neposredno hladno oblikovanje oblikovanje, slijedi dvocifreni broj Xnn= vrsta valjanja (toplo ili hladno) nije propisana, slijedi dvocifreni broj

H= za uplje profile T= za cijevi an= znakovi propisanih dodatnih hemijskih elemenata, npr.Cu, ako je potrebno zajedno s jednocifrenim brojem koji je 10 x srednja vrijednost (zaokruena na 0.1 %) propisanog podruja msenog udjela tog elementa G= druge funkcije, ako je potrebno, s 1 ili2 brojke 1) Oznake grupe 2, osim hemijskih znakova, mogu biti upotpunjene s jednom ili dvije brojke u svrhu razlikovanja kvaliteta prema pripadajuoj normi za proizvod Primjeri naziva elika Norma Raniji naziv Nazivi prema EN 10027-1 i CR 10260 EN 10152 Fe P03ZE DC03+ZE EN 10130 Fe P04 DC04 EN 10209 Fe K4 DC04EK EN 10142 Fe P02G DX51D+Z

Tablica 10

elici oznaeni prema njihovoj primjeni te mehanikim i fizikalnim svojstvima Limovi i trake za pakiranje (pakovanje) Dodatne oznake za elike Dodatne oznake za elini proizvod

Glavna oznaka

T1)

H

n

n

an.

+an+an..

T

n

n

n

Glavna oznaka

Dodatne oznake

slovo T= limovi i trake za pakovanje 1)

mehanio svojstvo Hnn= propisana vrijednost tvrdoe za jednostruko stanjene proizvode nnn= nazivna granica razvlaenja (R), N/mm2 za dvostruko smanjene proizvode

za elik grupa 1 grupa 2

za elini proizvod tablice 17, 18 NAPOMENA: Za crni lim nisu predviene oznake

n= brojani zank; a= abecedni znak; an= abecedno brojani (alfanumeriki) znak Primjeri naziva elika Norma Raniji naziv Nazivi prema EN 10027-1 i CR 10260 EN 10205 T52; DR660 TH52; T660 EN 10202 T52; DR660 TH52+CE; T660+CE EN 10203 T52; DR660 TH52+SE; T660+SE

Tablica 11

elici oznaeni prema njihovoj primjeni te mehanikim i fizikalnim svojstvima Elektrolim i elektrotraka Glavne oznake Dodatne oznake n n n a

1) T n n n

slovo T= elektrolim i elektrotraka

Glavne oznake svojstvo vrsta proizvoda nnn= najvei doputeni gubitak Za magnetsku indukciju od 1.5 Tesla pri 50 Hz pri demagnetizaciji u W/kg x 100 A= neusmjereno zrno

nn= 100 x nazivna debljina u mm Obje oznake s razdvajaju crticom

D= nelegirano (bez zavrnog arenja) E= legirano (bez zavrnog arenja) N= usmjereno zrno sa normalnim gubicima pri demagnetizaciji Za magnetsku indukciju od 1.7 Tesla pri 50 Hz S= usmjereno zrno sa ogranienim gubicima pri demagnetizaciji P= usmjereno zrno sa niskim gubicima pri demagnetizaciji

1)

n= brojani zank; a= abecedni znak; an= abecedno brojani (alfanumeriki) znak Primjeri naziva elika Norma Raniji naziv Nazivi prema EN 10027-1 i CR 10260 EN 10106 Fe V 400-50 HA M400-50A EN 10107 Fe M 140-30 S M140-30S EN 10126 Fe V 660-50 HD M660-50D EN 10165 Fe V 390-50 HE M390-50E

B) OZNAAVANJE ELIKA PREMA HEMIJSKOM SASTAVU Prema hemijskom sastavu elici se dijele u etiri skupine: 1. Nelegirani elici (osim elika za obradu na automatima) s prosjenim masenim udjelom mangana < 1% G C n n n an +an+an

2. Nelegirani elici s prosjenim masenim udjelom mangana 1%, nelegirani elici za obradu na automatima i legirani elici (osim brzoreznih elika) kod kojih je maseni udio svakog od legiranih elemenata < 5% G n n n a.. n-n +an+an

3. Legirani elici (osim brzoreznih) kod kojih je maseni udio najmanje jednog legiranog elementa > 5% G X n N n a n-n +an+an

4. Brzorezni elici: H S n-n +an+an

Prema evropskim normama, elik je legiran ako sadri jedan ili vie elemenata iji maseni udio prelazi vrijednosti navedene u sledeoj tabeli. Granini maseni udjeli elemenata koji odijeljuju nelegirane od legiranih elika (EN 100201988)

Legirani elementi aluminij bor hrom kobalt bakar lantanidi mangan molibden nikl niobij olovo selen; telur silicij titan volfram, vanadij cirkonij ostali (izuzevi C, P, S, N i O)

Granini maseni % 0.10 0.0008 0.30 0.10 0.40 0.05 1.60 0.08 0.30 0.05 0.40 0.10 0.50 0.05 0.10 0.005 0.005

Za svaku od ove etiri grupe elika u normi je detaljno opisano oznaavanje u zasebnim tabelama ( tabele 12 do 15).

Tablica 12 elici oznaeni prema njihovoj primjeni te mehanikim i fizikalnim svojstvima Nelegirani elici sa srednjim masenim udjelom Mn < 1% (osim elika za obradu na automatima) Glavna oznaka Dodatne oznake za elike Dodatne oznake za elini proizvod

1)

Glavna oznaka slovo maseni udio ugljika2) G= nnn= 100 x elini sredina lijev (ako propisanog je podruja potrebno) masenog udjela ugljika. Ako nije zadano C= ugljik podruje masenog udjela ugljika, treba izabrati prikladnu reprezentativnu vrijednost

Dodatne oznake za elik grupa 13), 4) E= propisani najvei maseni udio sumpora R= propisano podruje masenog udjela sumpora D= za vuenje ice C= za hladno oblikovanje, npr. hladno gnjeenje, hladno istiskivanje S= za opruge U= za alate W= za icu za zavarivanje G= druge funkcije, prema potrebi slijedi jedna ili dvije brojke grupa 2 an= znakovi propisanih hemijskih elemenata npr. Cu iza kojeg, prema potrebi, slijedi jednocifreni broj dobiven mnoenjem srednje vrijednosti propisanog podruja masenog udjela s 10 (zaokruenog na 0.1)

za elini proizvod tablica 18

1) n= brojani zank; a= abecedni znak; an= abecedno brojani (alfanumeriki) znak 2) Radu razlikovanja dviju vrsta elika slinog hemijskog sastava moe se brojana oznaka masenog udjela ugljika poveati za 1. 3) Oznake grupe 1, osim E i R, mogu biti upotpunjene s jednom ilidvije brojke u svrhu razlikovanja vrste elika prema pripadajuoj normi proizvoda. 3) Ozneke E i R grupe 1 mogu biti upotpunjene s jednom brojkom koja predstavlja 100 x doputeni ili srednji maseni udio sumpora, predhodno zaokruen na 0.01 % Primjeri naziva elika Norma Raniji naziv Nazivi prema EN 10027-1 i CR 10260 EN 10083-1 2C35 C35E 3C35 C35R

Tablica 13 elici oznaeni prema njihovoj primjeni te mehanikim i fizikalnim svojstvima Nelegirani elici sa srednjim masenim udjelom Mn 1%, nelegirani elici xa obradu na automatima te legirani elici (osim brzoreznih), kod kojih je maseni udio pojedinog legiranog elementa 5% Glavna oznaka G1)

Dodatne oznake za a n-n..

Dodatne oznake za +an+an..

n

n

n

slovo G= elini lijev( ako je potrebno)

Glavna oznaka maseni udio ugljika2) nnn= 100 x sredina propisanog podruja masenog udjela ugljika. Ako nile zadano podruje udjela ugljika, treba izabrati prikladnu reprezentativnu vrijednost

legirani elementi

a= hemijski znakovi karakteristinih legiranih elemenata, slijedi: n-n= brojke odvojene cifrom, dobivene mnoenjem srednje vrijednosti masenog udjele sa sledeim faktorom:

Dodatne oznake za elik za elini grupa 1 grupa 2 proizvod tablice 16 i 18

1) n= brojani zank; a= abecedni znak; an= abecedno brojani (alfanumeriki) znak 2) Radu razlikovanja dviju vrsta elika slinog hemijskog sastava moe se brojana oznaka masenog udjela ugljika poveati za 1. Primjeri naziva elika Norma Raniji naziv Nazivi prema EN 10027-1 i CR 10260 EN 10028 13CrMo4-5 13Mo4-5 EN 10083-1 28Mn6 28Mn6 prEN 10087 11SMnPb30 11SMnPb30 Primjeri: - elik za kotrljajue leaje srednjeg hemijskog sastava: 0.8% C; 4.25% Mo; 1% V: 80MoCrV42-16 - elik za poboljanje srednjeg hemijskog sastava: 0.42% C; 1% Cr;0.2% Mo:42CrMo4 - elik za poviene temperature srednjeg sastava: 0.13%C; 0.85% Cr; 0.45% Mo:13CMo4-4 Tablica 14 elici oznaeni prema njihovoj primjeni te mehanikim i fizikalnim svojstvima Legirani elici (osim brzoreznih) kod kojih je srednji maseni udio najmanje jednog legirang elementa 5%

G1)

X n n n a n-n.. Glavna oznaka

Dodatne oznake za

+an+an.. Dodatne oznake za

Glavna oznaka

Dodatne oznake

slovo

maseni udio ugljika2)

legirani elementi

za elik grupa 1 grupa 2

G= elini nnn= 100 x sredina a= hemijski znakovi lijev(ako je propisanog podruja karakteristinih legiranih potrebno) masenog udjela elemenata elika nakon ega X= srednji ugljika. slijedi: maseni udio Ako nile zadano n-n= brojke odvojene crticom, najmanje podruje udjela odgovarajue srednjim jednog ugljika, treba izabrati vrijednostima masenog udjela legiranog prikladnu elemenata, zaokrueno na elementa reprezentativnu sledei cijeli broj 5% vrijednost 1) n= brojani zank; a= abecedni znak; an= abecedno brojani (alfanumeriki) znak 2) Radu razlikovanja dviju vrsta elika slinog hemijskog sastava moe se brojana oznaka masenog udjela ugljika poveati za 1. Primjeri naziva elika Norma Raniji naziv Nazivi prema EN 10027-1 i CR 10260 EN 10088-1 X5CrNi18-10 X5CrNi18-10

za elini proizvod tablice 16 i 18

Primjer: elik za poviene temperature srednjeg sastava: 0.20%C; 12%Cr; 1% Mo; 0.55Ni; 0.35% V: X20CrMoV12-1

Tablica 15

elici oznaeni prema njihovoj primjeni te mehanikim i fizikalnim svojstvima Brzorezni elici

1)

H

S n-n.. Glavna oznaka

Dodatne oznake za

+an+an.. Dodatne oznake za

slovo HS= brzorezni elici

Glavna oznaka maseni udio legiranog elementa

nn= brojke odvojene cifrom, pripadajue postotnom udjelu legiranog elementa zaokruenom na cijeli broj u sledeem redoslijedu: - volfram( W) - molibden (Mo) - vanadij (V) - kobalt ( Co) 1) n= brojani zank; a= abecedni znak; an= abecedno brojani (alfanumeriki) znak

Dodatne oznake za elik za elini grupa 1 grupa 2 proizvod tablica 18

Primjer: elik sastava 0.9% C; 4% Cr; 6.5% W; 5% Mo; 1.9% V ima oznaku: HS6-5-2

Tablica 16: Oznake posebnih zahtjeva

Oznaka +H +Z15

Znaenje prokaljivost najmanje suenje u smjeru okomitom na povrinu 15%

+Z25 najmanje suenje u smjeru okomitom na povrinu 25% +Z35 najmanje suenje u smjeru okomitom na povrinu 35% NAPOMENA: Oznake se odvajaju znakom (+) od predhodnih. Te oznake naelno oznaavaju posebne zahtjeve. Iz praktinih razloga slue, takoe, kao dodatne oznake elinih proizvoda.

Tablica 17: Oznaka vrsta prevlaka Oznaka Znaenje +A vrue aluminirano +AR platirano aluminijem +AS prevueno Al-Si legurom +AZ prevueno Al-Zn legurom (>50% Al) +CE elektrolitiki prevueno hrom/hromovim oksidom +CU prevlaka bakra +IC anorganska prevlaka +OC organska prevlaka +S vrue kositreno +SE elektrolitiki kositreno +T vruim uranjanjem prevueno olovo-kositar legurom +TE elektrolitiki prevueno olovo-kositar legurom +Z vrue cinino +ZA prevueno Zn-Al legurom (>59% Zn) +ZE elektrolitiki cinino +ZF vrue Zn-Fe (difuzijski arena) prevlaka +ZN elektrolitiki prevueno Zn-Ni legurom NAPOMENA: Oznake se odvajaju znakom (+) od predhodnih.Radi otklanjanja zamjene sa drugim oznakama, moe se kao predmetak staviti slovo S, npr. +SA.

Tablica 18: Oznaka stanja obrade Oznaka +A +AC meko areno areno za dobijanje kuglastog karbida Znaenje

+AR valjano (bez nakih posebnih uslova valjanja i/ili toplinske obrade) +AT rastvorno arenje +C hladno ovrsnuto +Cnnn hladno ovrsnuto na vlanu vrstou,najmanje nnn N/mm2 +CR hladno valjano +DC stanje isporuke preputeno proizvoau +FP obraeno na feritno-perlitnu strukturu i podruje tvrdoe +HC toplo valjano i hladno otvrdnuto +I obraeno izotermiki +LC lagano hladno vueno/valjano (Skin passed) +M termomehaniki oblikovano +N normalizirano ili normalizacijski oblikovano +NT normalizirano i poputeno +P otvrdnuto precipitacijom +Q gaeno +QA gaeno na zraku +QO gaeno u ulju +QT poboljano (kaljeno i poputeno) +QW gaeno u vodi +RA rekristalizacijski areno +S obraeno za hladno rezanje +T poputeno +TH obraeno na podruje tvrdoe +U neobraeno +WW toplo obraeno NAPOMENA: Oznake se odvajaju znakom (+) od predhodnih.Radi otklanjanja zamjene sa drugim oznakama, moe se kao predmetak staviti slovo T, npr. +TA.

C) BROJANO OZNAIVANJE ELIKA Brojanu oznaku elika (prema EN 10027-2) ine pet cifara, te je ova oznaka elika vie pogodna za raunalnu obrdu nego za samo oznaivanje elika prema EN 10027-1 i ECISS/IC10. Struktura brojeva elika:

1. XX XX(XX)Serijski broj (cifre u zagradama su za moguu buduu upotrebu 2)) Broj grupe elika (vidi u nastavku) Broj grupe materijala: 1= elik 1) NAPOMENA:1)

brojevi 2 do9 dodjeljuju se drugim grupama materijala. samo serijski broj obuhvaa 2 cifre

2)

Brojevi grupe elika, koji ine dio brojane oznake elika, odgovaraju grupama elika odreenih u normi EN 10020 i navode se u nastavku: Nelegirani elici: 1.0 1.01-1.07 1.10-1.19 Osnovni elici Kvalitetni elici Posebni elici

Legirani elici: 1.08-1.09 1.20-1.89 1.20-1.29 1.30-1.39 1.40-1.49 1.50-1.89 Primjeri: P355NH; 1.0570 80MoCrV42-16; 1.3551 X5CrNi18-9; 1.4301 HS6-5-2; 1.3343 SISTEM OZNAAVANJA ELJEZNIH LJEVOVA (OSIM ELINIH) PEMA EVROPSKIH NORMAMA Kvalitetni elici Posebni elici Alatni elici Rezni elici Nehrajui i vatootporni elici Konstrukcijski, elici za tlane posude, elici za mainogradnju

a)

Oznaavanje eljeznog ljeva slovnim oznakama

Skup slovnih oznaka sadri najvie est mjesta, od kojih neka moraju obavezno biti ispunjena. Ne smije biti razmaka izmeu bilo kojeg mjesta u oznaci. Mjesto1: EN - smije se koristiti samo kod standardnih materijala.

Mjesto2: GJ - gdje je G oznaka za lijev i J za eljezo. Mjesto3: jedno od slova koje oznaava vrstu grafita: L, S, M, V, N, Y L - listiav(lamelaran); S kuglast; M vorast(temper); V vermikularan(rviast); N bez grafita(tvrda ledeburitna mikrostruktura); Y posebna mikrostruktura definisana u odgovarajuoj normi Mjesto 4: mikrostruktura ili makrostruktura (opicionalno): A (austenit), F (feritna), P (perlitna), M (martenzitna), L (ledeburitna), Q (gaena), T (gaena i poputena), B (crna temperna), W (bijela temperna). Mjesto 5: Oznake za podjelu eljznih ljevova prema mehanikim svojstvima (vlana vrstoa, istezljivost, ilavost, tvrdoa) ili prema hemijskom sastavu trebaju biti odvojene od ostalih crtica. Iza vrijednosti mehanikog svojstva moe doi slovo koje oznaava nain proizvodnje uzoraka za ispitivanje: S posebno lijevan uzorak U ispitni uzorak lijevan s odljevkom C - ispitni uzorak izrezan iz odljevka Za ilavost se navodi podruje temperatura ispitivanja udarnog rada loma: RT - sobna temperatura LT - niska temperatura Kada se ljevovi razvrstavaju prema hemijskom sastavu, tada e prvi znak na petom mjestu biti X. Ako se ne naznauje maseni udio ugljika, slijede simboli najznaajnih legiranih elemenata slijedom opadanja masenih udjela tih elemenata. Maseni udjeli elemenata naznauju se u postotcima, zaokruenim na cijeli broj. Brojevi se meusobno odvajaju crticama. Kada se zahtijeva naznaivanje masenog udjela ugljika, on se treba oznaiti njegovim postotkom puta 100, iza slova X. Mjesto 6: Kada se eljezni ljevovi trebaju klasificirati prema dodatnim zahtjevima, tada simbol treba biti odvojen crticom od 5 mjesta: D primarno odljeveno stanje, H toplinski obraen odljevak, W zavarljivost za zavareno mjesto, Z dodatni zahtjevi specificirani u narudbi.

Primjeri: EN-GJL-150C EN standardni materijal GJ eljezni lijev L sivi lijev s listiavim(lamelarnim) grafitima 150 Rm min= 150 N/mm C ispitni uzorak izrezan iz odljevka EN-GJS-350-22U

EN standardni materijal GJ eljezni lijev S nodularni lijev s kuglastim grafitom 350 Rm min= 350 N/mm 22 istezljivost = 22% U ispitni uzorak lijeven s odljevka EN-GJS-400-18S-RT EN standardni materijal GJ eljezni lijev S nodularni lijev s kuglastim grafitom 400 Rm min= 400 N/mm 18 istezljivost = 18% S posebno lijevan uzorak RT udarni rad loma se ispituje na sobnoj temperaturi EN-GJMW-450-7S EN standardni materijal GJ eljezni lijev M temper odljevak W bijeli temper lijev 450 Rm min= 450 N/mm 7 istezljivost = 7% S posebno odljevan uzorak EN-GJL-XNiMn13-7 EN standardni materijal GJ eljezni lijev L sivi lijev s grafitom u obliku listia (lamela) X slovo koje govori da se oznauje prema hemijskom sastavu NiMn Ni i Mn su legitani elementi; 13% Ni i 7% Mn.

b) Brojano oznaivanje eljeznih ljevova Za brojanu oznaku koristi se devet mjesta: Mjesto 1 2 Oznaka E N V veliko slovo 3 4 5 V V n arapski broj 6 n 7 n 8 n 9 n

Mjesto 1 do 3: EN- kod brojanog oznaivanja materijala (npr. EN-JL1020) potrebno je

navesti broj dotine norme, pri emu se oznaka ubacuje izmeu EN i crtice: npr. EN 1561-JL1020 Mjesto 4: J Mjesto 5: Oznaka za oblik grafita ili vrstu mikrostrukture L- lamelaran; S- kuglast; M- vorast (temper); V- vermikularan; N- bez grafita- tvrda ledeburitna mikrostruktura Y- posebna mikrostruktura dfinisana u odgovarajuoj normi. Mjesto 6: Oznaka za jedno od osnovnih svojstava lijeva: 0- rezervirano; 1- vlana vrstoa; 2- tvrdoa; 3- hemijski sastav; 4 do 9 rezervirano. Mjesto 7 i 8: Dvocifrena oznaka od 00 do 99 reprezentira pojedinu vrstu materijala. Mjesto 9: Oznaka za posebne uvjete za dotini materijal: 0- nema posebnih uvjeta; 1- posebno lijevan ispitni uzorak; 2- ispitni uzorak lijevan zajedno s odljevkom; 3- ispitni uzorak izrezan iz odljevka; 4- ilavost (udarni rad loma) pri sobnoj temperaturi; 5- ilavost (udarni rad loma) pri niskoj temperaturi; 6- specifina zavarljivost; 7- odljevak; 8- toplinski obraen odljevak 9- dodatni zahtjevi navedeni u narudbi ili kombinacija pojedinanih zahtjeva. Primjer: EN-JL1030 EN standardni materijal J lijev L sivi lijev s listiavim(lamelarnim) grafitima 1030 1- vlana vrstoa Rm; 03- broj materijala; 0- nema posebnih uvjeta.

Prilog: PRIMJER USPOREDNIH OZNAKA ELIKA PREMA RAZLIITIM NORMAMAstrana HRN 0146 0148 0361 0362 0363 0461 0462 Njemaka W.Nr. 1.030 1.033 1.0038 1.0116 (1.0116) 1.0042 1.0136 DIN St 2; (St 12) St 4; St 14 RSt 37-2 St 37-3 (St 37-3) RSt 42-2 St 42-3 Europske-Euronorm EN DC 01 DC 04 S235JRG2 S235J0 S235J2G3 USA AISI Engleska B.S. Francuska AFNOR Italija UNI

0463 0545 0561 0562 0563 0645 0745 1212 1214 1220 1330 1530 1540 1590 1730 1740 1840 1940 1941 2132 3100 3130 3160 3840 4120 4130 4145 4150 4171

(1.0136) 1.0050 1.0570 1.0570. 1.0570 1.0060 1.0070 1.0309 1.0305 1.0401 1.0402 1.0503 1.1730 1.0727 1.0601 1.1744 1.1525 1.1545 1.2833 1.0903 1.0581 1.1157 (1.3401) 1.2842 1.7015 1.7033 1.2067 1.2080 1.4024

(St 42-3) St 50-2 St 52-3 St 52-3 St 52-3 St 60-2 St 70-2 St 35.4 St 35.8 C 15 C 22 C 45 C 45 W 3 45 S 20 C 60 C 67 W C 80 W 1 C 105 W 1 100 V 1 51 Si 7 St 52.4 40 Mn 4 X128Mn12) 90 MnCr V8 15 Cr 3 34 Cr 4 100 Cr 6 X 210 Cr 12 X 15 Cr 13

E295 S355J2G3 S355J2G3 S355J2G3 E355 E360

C 15 C 22 C 45 C45U 46S20 C60 C70W2 C80U C105U 100V2 50 Si 7 40 Mn 4 90 MnCr V8 15 Cr 3 34 Cr 4 100 Cr 6 X 210 Cr 12 X 15 Cr 13

1015 C1020 10545 1146 1060 W1-0.8C spec (W1-0.9C spec) W1-1.0C spec W 210 9255

040 A 15 050 A 20 080 M 46 212 M 44 08 A 60

CC 12 CC 20 CC 45 Y3 45 45 MF 4 CC 55 Y1 75 (Y1 90) Y1 105 V 51 S 7 35 M 5 Z 120 M 12 90 MV 8 12 C3 32 C4 Y 200 C 6 Z 200 C12 Z12 C 13 M

C 20 C 45

BW 2 250 A 53 150 M 36

UC 70 KU (UC 85 KU) UC 98 KU C 98 KU 50 Si 7

O2 5015 5132 L3 D3 403

BO 2 523 M 15 530 A 32 BL 3 BD 3 420 S 29

XG120Mn12 U88MnV8KU 34 Cr 4 X210Cr13KU

strana HRN 4175 4230 4270 4230 4520 4570 4572 4573 4574

Njemaka W.Nr. 1.2083 1.7103 1.4718 1.7131 1.6587 1.4057 1.4541 1.4401 1.4571

DIN X42Cr13 67SiCr5 X45CrSi93 16MnCr5 17CrNiMo6 X22CrNi17 X10CrNiTi189 X5CrNiMo1810 X10CrNiMoTi1810

Europske-Euronorm EN X41Cr13 67SiCr 5 X45CrSi9-3 16MnCr5 18CrNiMo7-6 X19CrNi17-2 X6CrNiTi18-10 X5CrNiMo17-12-2 X6CrNiMoTi17-12-2

USA AISI

Engleska B.S.

Francuska AFNOR Z40C14 Z45CS9 16MC5 18CND6 Z15CN16.02 Z6CN18-10 Z6CND17-11 Z6CNDT17-12

Italija UNI X40Cr13 X45CrSi8 16MnCr5 X16CrNi16 X6CrNiTi18-11 X5CrNiMo 17-12 X6CrNiMo

HNV 3 5115 4317 431 321

401 S 45 (527 M 20) 820 A 16 431 S 29 321 S 12 315 S 16

316Ti

320 S 17

4578 4580 4650 4720 4730 4732 4750 4751 4756 4770 4830 5420 5430 5732 6440 6443 6444 6880 7100 7400 7401 7420 7680 9681 RN280 RO280 RV280

1.4841 1.4301 1.2436 1.7262 1.7218 1.7225 1.2601 1.2343 1.2363 (1.4116) 1.8159 1.5919 1.6511 1.6513 1.2419 1.2542 1.2550 1.3355 1.5415 1.7335 1.7380 1.7321 1.3343 1.3202 1.0488 1.0486 1.0487

X15CrNiSi 2520 X5CrNi 18 9 X210CrW 12 15CrMo 5 25CrMo 4 42CrMo 4 X165CrMoV12 X38CrMoV 5 1 X100 CrMoV 5 1 (X45CrMoV 15 ) 50 CrV 4 15 CrNi 6 36 CrNiMo 4 28 NiCrMo4 105 WCr 6 45 WCrV 7 60 WCrV 7 S 18-0-1 S Mo 3 13 CrMo 4 4 10 CrMo 9 10 20 MoCr 4 S 6-5-2 S 15-1-4-5 TStE 380 StE 380 WStE 380

X15CrNiSi 25-20 X6CrNi 18-10 KT X210CrW 12-1 15CrMo 5 25CrMo 4 42CrMo 4 X160CrMoV12-1 X37CrMoV 5- 1 X100 CrMoV 5 -1 X50CrMoV 15 50 CrV 4 14 CrNi 6 36 CrNiMo 4 28 NiCrMo4 107 WCr 6 45 WCrV 8 60 WCrV 8 HS 18-0-1 16 Mo 3 13 CrMo 4 -5 10 CrMo 9 -10 20 MoCr 4 HS 6-5-2 HS 15-1-4-5 P275NL 1 P275N P275NH

314 304 D6 4130 4140 H11 A2Type420 6150 9840

310 S 24 304 S 15

Z12CNS25.20 Z6CN18-09 12 CD 4 25 CD 4 (S) 42 CD 4 Z 38 CDV 5 Z 100 CDV 5 (Z 50 CD 4) 50 CrV 4 16 NC 6 40 NCD 3 105 WC 13

Ti 17-12 X16CrNiSi 25-20 X5CrNi1810 X215CrW 121KU 25CrMo 4 42CrMo 4 X165CrMo W12KU X35CrMo 0.5KU X100CrMoV 5 1 KU 50 CrV 4 38CrNiMo 4 100WCr 6 40WCr20KU U58WCr9 KU UX75W18 KU 16 Mo 3 14CrMo 4 5 12CrMo9.10 UX82WMo 0605KU UX150WCo V130505KU FeE390KT FeE390KG FeE390KW

1717CDS110 709 M 40 BH 11 BA 2 735 A 50 816 M 40

320-S 1 S1 T1 A 204 Gr A

BS 1 BS 1 BT 1 1501-240 1501-620Gr27 1501-620Gr31 BM 2 BT 15

55 WC 20 18-4-1 15 D 3 15 CD 35 12 CD 9.10 6-5-4-2

M2 T 15

Documents

OZNČIVANJE ČELIKA I ČELIČNIH LJEVOVA