TEİAŞTÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM A.Ş.

MALZEME YÖNETİMİ VE TİCARET DAİRE BAŞKANLIĞI

OTOTRANSFORMATÖR (231/161 kV) TİP TEKNİK ŞARTNAMESİ

TEMMUZ 2009

TEİAŞ

OTOTRANSFORMATÖR (231/161 kV) TİP TEKNİK ŞARTNAMESİ

1. GENEL

1.1. Konu ve Kapsam1.2. Standartlar ve Dokümanlar1.3. Çalışma Koşulları1.4. Yardımcı Güç Kaynakları

2. TEKNİK ÖZELLİKLER

2.1. Anma Değerleri ve Performans2.2. Boşta Enerjileme2.3. Aşırı Yüklenme2.4. Toleranslar2.5. Garantilerin Karşılanmaması 2.6. Kayıpların Değerlendirilmesi (Teklif Değerlendirilmesi Aşamasında) 2.7. Garantilerin Karşılanmaması ve Saplamalar (Deviation) 2.8. Yapısal Özellikler

2.8.1. Çekirdek2.8.2. Sargılar2.8.3. Tank2.8.4. Yağ Genleşme Kabı2.8.5. Buşingler ve Terminaller2.8.6. Yükte Kademe Değiştirici2.8.7. Soğutma Sistemi2.8.8. Yardımcı Donanım2.8.9. Kumanda Dolapları ve Kablo Tesisatı2.8.10. Yalıtkan Yağ2.8.11. Üst Görünüm ve Boyutlar2.8.12. Taşıma2.8.13. Boyama2.8.14. Etiketler ve Plakalar

TEMMUZ 2009

i

TEİAŞ

3. TESTLER

3.1. Genel3.2. Komponentlerin Fabrikada Testleri3.3. İmalat Sırasında Tanka Konulmamış Ototrafonun Testleri3.4. Tümüyle Monte Edilmiş Ototrafonun Testleri

3.4.1. Tip Testleri3.4.2. Rutin Testler

3.4.2.1. Dielektrik Dayanım Testleri3.4.2.2. IEC 60076-1’e göre Yapılacak Rutin Testler3.4.2.3. Özel Testler

3.5. Saha Testleri

EKLER

EK-1 :MALZEME LİSTESİ (1 sayfa)EK-2 :OTOTRANSFORMATÖR (231 / 161 kV, 250 MVA) GARANTİLİ ÖZELLİKLER LİSTESİ (10 sayfa)EK-3 :OTOTRANSFORMATÖR (231/161 kV, 250 MVA) SAPLAMALAR (DEVIATION) LİSTESİ (1 Sayfa) EK-4 :TEİAŞ YENİ İZOLASYON YAĞI SATINALMA ŞARTNAMESİ (9 sayfa) EK-5 :TEİAŞ YENİ İZOLASYON YAĞI İLE DOLDURULMUŞ YENİ TRANSFORMATÖRE AİT YAĞ ŞARTNAMESİ (9 sayfa)

TEMMUZ 2009

ii

TEİAŞ

OTOTRANSFORMATÖR (231/161 kV)TİP TEKNİK ŞARTNAMESİ

1. GENEL

1.1. Konu ve Kapsam

Bu Şartname, İletim Sistemi için gerekli, üç fazlı 231/161 kV, 250 MVA ve üzeri güçlerdekiototrafoların temini koşullarını kapsar.

Sözleşmeye göre yapılacak işler bu Şartname koşullarına uygun olacak ve aşağıdabelirtilenleri kapsayacaktır.

Ototrafoların dizaynı ve imalatı, Ototrafoların ve ilgili komponentlerinin test edilmesi ve test raporlarının verilmesi, Yedek parçalar, Montaj ve bakım için gerekli özel takım ve aletler, Resimlerin, elektriki şemaların ve ototrafoların montaj, işletme ve bakımı ile ilgili

dokümanların onay için verilmesi, Ototrafoların montajı sırasında süpervizörlük hizmeti. (Alıcının isteğine bağlı olarak) Ototrafoların teslimat programında belirtilen yerlere nakliyesi, ray veya platform üzerine

indirilmesi ve monte edilecek noktaya kadar çekilmesi (Alıcının isteğine bağlı olarak) Ototrafoların montajı (Alıcının isteğine bağlı olarak)

Aşağıda belirtilen işler aksi belirtilmedikçe Alıcı tarafından sağlanacaktır:

Ototrafoların tesisi için gereken, ray sistemi ile teçhiz edilmiş betonarme temel vegerekli diğer inşaat işleri,

Topraklama sistemi, Şantiyedeki montaj çalışmaları sırasında komponentler için uygun ambarlama, Yağ tasfiyesi için gereken teçhizat, Saha testleri, (Alıcının isteğine bağlı olarak) İşletmeye alma.

1.2. Standartlar ve Dokümanlar

Aksi belirtilmedikçe ototrafolarının dizaynı, üretimi ve testleri aşağıda belirtilen standartlarınve/veya dokümanların en son baskıları gözönüne alınarak yapılacaktır.

TEMMUZ 2009

1

TEİAŞ

STANDARTLAR KONUSU

ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sistemi BelgesiIEC 60076-1 Power transformers - Part 1:GeneralIEC 60076-2 Power transformers - Part 2:Temperature rise

IEC 60076-3Power transformers - Part 3: Insulation levels, dielectric tests and external clearances in air

TS EN 60076-4Güç transformatörleri – Bölüm 4: Yıldırım ve anahtarlama darbe deneylerine kılavuz – Güç transformatörleri ve reaktörler

IEC 60076-4Power transformers - Part 4: Guide to the lightning impulseand switching impulse testing - Power transformers and reactors

TS EN 60076-5Güç transformatörleri - Bölüm 5: Kısa devre dayanım yeteneği

IEC 60076-5 Power transformers Part 5:Ability to withstand short-circuit

IEC 60076-7Power transformers Part 7: Loading guide for oil-immersedpower transformers

IEC 60076-8 Power transformers Part 8:Application guide

TEMMUZ 2009

2

TEİAŞ

TS EN 60076-10Güç transformatörleri - Bölüm 10: Ses seviyelerinin belirlenmesi

IEC 60076-10Power transformers - Part 10: Determination of sound levels

TS EN 60214-1Kademe değiştiriciler - Bölüm 1: Performans özellikleri ve deney metotları

IEC 60214-1Tap-changers - Part 1: Performance requirements and testmethods

IEC 60214-2 Tap-changers - Part 2: Application guide

TS 2051 EN 60270 Kablolar-Yüksek Gerilim Deney Teknikleri-Kısmi Boşalma Ölçmeleri

IEC 60270 High-voltage test techniques - Partial discharge measurements

IEC 60296Fluids for electrotechnical applications-Unused mineral insulating oils for transformers and switchgear

IEC/TR 62271-301High-voltage switchgear and controlgear - Part 301: Dimensional standardisation of terminals

IEC 60529 Degrees of protection provided by enclosures (IP Code)

EN 50216 Accessories for power transformers and reactors parts 1 through 6

IEC 60214-2 Tap-changers - Part 2: Application guide

IEC 60567Oil-filled electrical equipment – Sampling of gases and oil for analysis of free and dissolved gases – Guidance

IEC 60599Mineral oil-impregnated electrical equipment in service - Guide to the interpretation of dissolved and free gases analysis

TS EN 61672-1 Elektro-akustik – Ses seviye ölçerleri – Bölüm 1: Özellikler

IEC 61672-1Electroacoustics - Sound level meters - Part 1: Specifications

STANDARTLAR KONUSU

IEC 60044-1 Instrument transformers - Part 1: Current transformers

IEC 60156Insulating liquids - Determination of the breakdown voltageat power frequency - Test method

IEC 60137 Insulated bushing for alternating voltages above 1000 V

TS EN 60947-1Alçak gerilim anahtarlama düzeni ve kontrol düzeni - Bölüm 1: Genel kurallar

IEC 60947-1Low-voltage switchgear and controlgear - Part 1: General rules

TS 914 EN ISO 1461 Demir ve Çelikten Yapılmış Malzemeler Üzerine Sıcak Daldırılmış Galvaniz Kaplamalar - Özellikler ve Deney Metotları

TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı Satınalma Şartnamesi (Şartname ekindedir.)TEİAŞ Yeni İzolasyon Yağı İle Doldurulmuş Yeni Transformatöre Ait Yağ Şartnamesi (Şartname ekindedir.)

Elektriksel aksesuarlar, bileşenler ve diğer yardımcı donanım yukarıda belirtilenstandartlarda belirtilmemiş olsa bile ilgili TSE veya IEC standartlarına uygun olacaktır. Bu

TEMMUZ 2009

3

TEİAŞ

standartların bulunmadığı malzemelerle ilgili olarak, Teklif Sahibi, Alıcı’nın da onayınınalınması şartıyla uygulanabilir standartlar önerecektir.

Eşdeğer ya da daha üstün başka standartlar uygulanmışsa bunların İngilizce ya da Türkçekopyaları Teklifle birlikte verilecektir.

TSE ve IEC standartları arasında farklılıklar olursa, farklılık arzeden konularda hangistandardın uygulanacağı hususunda Alıcıdan yazılı müsaade alınacaktır.

Ototrafoların imalatında kullanılan malzemelerin tüm kimyasal, fiziksel ve dielektrikkarakteristikleri ilgili ASTM (American Society for Testing and Materials) veya DIN(Deutsches Institut for Normung) veya diğer Avrupa Birliği ülkelerinin normlarınınöngördüğü özelliklere uygun olacaktır. Ototrafolar için alınan tekliflerin açılmasındansonraki aşamalarda yukarıdaki standart ve/veya dokümanlar tadil edilirse, Alıcı tarafındanaksi yazılı olarak istenmedikçe, teklif tarihinde yürürlükte olan tadilat veya baskı geçerliolacaktır.

1.3. Çalışma Koşulları

Malzeme listesinde ve/veya Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe, siparişkonusu ototrafolar aşağıda belirtilen çalışma koşullarında bina dışında kullanılmaya uygunolacaktır.

Deniz seviyesinden yükseklik : 1000 m’ye kadar Çevre sıcaklığı (*)

Maksimum günlük : +45 °C Minimum günlük : -25 °C 24 saatlik ortalama : +35 °C’yi aşmaz Bir yıllık ortalama : +25 °C’yi aşmaz

Rüzgar basıncı Yuvarlak yüzeyde (kg/m²) : 70 Düz yüzeyde (kg/m²) : 120

Maksimum solar radyasyon : 1000 watt/m² Buz yükü : 10 mm, sınıf 10 Endüstriyel kirliliğe açıklık : Evet (ağır kirlilik) Maksimum nispi nem : % 95 (24 saatlik ortalama) Yıldırım düşme olasılığı : Evet Depreme maruz kalma (**)

Yatay ivme : 0.5 g yer seviyesinde Düşey ivme : 0.25 g

(*) Ortam sıcaklığı yukarıda belirtilen normal işletme şartlarının önemli ölçüde dışında olabildiği yerlerdeki tesisler için, belirtilmesi gereken en düşük, en yüksek sıcaklığın tercih edilen aralıkları;

Çok soğuk iklimler için : -50°C ve +40°C

TEMMUZ 2009

4

TEİAŞ

Çok sıcak iklimler için : -5°C ve +50°C

(**) Ototrafo; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi birünitesinin (buşing vs.) zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek,ototrafonun çalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ileototrafonun depreme dayanıklılık hesapları Yüklenici tarafından verilecektir. Bu şekildeimal edilen ototrafonun montajında ve sabitlenmesi için gerekli her türlü cıvata,bağlantı elemanları vs. Yüklenici tarafından karşılanacaktır.

1.4. Yardımcı güç kaynakları

Ototrafoların tesis edilecekleri her mahalde aşağıdaki yardımcı güç kaynakları mevcutolacaktır:

Üç faz AC sistem (nötrlü) : 400 volt ±%10 47.5-52 Hz

Tek faz AC sistem (faz-nötr) : 230 volt ±%10, 47,5 - 52 Hz DC sistem : 110 veya 220 volt, %+15,-20

220 VDC kullanılacak ototrafolar, sözleşmeden sonra ayrıca belirtilecektir.

2. TEKNİK ÖZELLİKLER

2.1. Anma değerleri ve performans

Malzeme listesinde ve/veya Garantili Özellikler Listesinde aksi belirtilmedikçe bu şartnamekapsamındaki ototrafolar harici kullanım için, yağ doldurulmuş (mineral yağ) tipte veaşağıdaki karakteristiklere sahip olacaktır:

Sargı sayısı : 2 Faz sayısı : 3 Anma frekansı (***) : 50 Hz Soğutma tipi : ONAN/ONAF Anma gücü : 250 MVA Soğutma tipine göre güç değerleri

ONAN : 190 MVA ONAF : 250 MVA

Sıcaklık artışları Üst yağ : ≤ 55 °C Sargı (ortalama) : ≤ 60 °C Çekirdek yüzeyi : ≤ 75 °C

Anma gerilimleri Yüksek gerilim (YG) sargısı : 231 kV Alçak gerilim (AG) sargısı : 161 kV

Kademe değiştiricinin bulunduğu sargı : 161 kV da hat tarafında Kademe değiştirici tipi : Yükte Kademe ayar sahası : 161 kV ± 5x2% Kademe gerilimleri

TEMMUZ 2009

5

TEİAŞ

En yüksek (Kademe 11) : 177,1 kV Ana (Kademe 6) : 161 kV En düşük (Kademe 1) : 144,9 kV

Kademe pozisyon sayısı : 11 Gerilim ayar kategorisi : CFVV Kademe güçleri : Tüm kademelerde %100 anma gücü Geçici aşırı yüklenme : Anma gücünün 1.3 katı (IEC 60076-7’e ve aşağıdaki Madde 2.3’e göre) En yüksek sistem gerilimleri

Yüksek gerilim : 245 kV Alçak gerilim : 170 kV

Bağlantı grubu : YN aO Sargıların yalıtımı : Kademeli Sistem topraklama metodu : Direk topraklama Empedans gerilimi (250 MVA bazında)

231/161 kV+5x2% oranında : %9,5 (Tolerans: +%5; -%10) 231/161 kV oranında : %9 (Tolerans: ±%5) 231/161 kV-5x2% oranında : %8,5 (Tolerans: -%5; +%10)

%100 primer anma geriliminde boşta akım (250 MVA bazında ve ana kademede) : ≤ %0.10 Maksimum kısa devre gücü

220 kV sistemde : Sonsuz 154 kV sistemde : 10000 MVA

Sargı yalıtım seviyeleri : YG AG Nötr Yıldırım darbesi dayanımı (1.2/50μs) (kVtepe) : 850 650 ≥ 325 Anahtarlama darbesi dayanımı (kVtepe) : 750 - - Endüklenmiş aşırı gerilime dayanım (kVrms) : 395 ≥ 275 Kısmi boşalma %150 max. Işletme geriliminde : <150 pC

Buşing yalıtım seviyeleri YG AG Nötr Yıldırım darbesi dayanımı (1.2/50μs) (kVtepe) : 950 750 325 Anahtarlama darbesi dayanımı (kVtepe) : 850 - - Şebeke frekanslı gerilime dayanım (kVrms) : 460 325 140 Minimum yüzeysel kaçak mesafesi (mm/Kv) : 30 30 -

Duyulabilir gürültü seviyesi : Garantili Özellikler Listesindeki gibi

(***) Ototransformatörler 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise en az 20 sn çalışacak şekilde tasarlanacaktır.

Ototrafolarla ilgili istenen değerler ve karakteristikler bilgi vermek bakımından GarantiliÖzellikler Listesinde belirtilmiştir. Alıcı, ototrafoların kullanılacağı yeri ve çalışma şartlarınıdikkate alarak Garantili Özellikler Listesini hazırlayacaktır.

2.2. Boşta Enerjileme

TEMMUZ 2009

6

TEİAŞ

Ototrafoların, YG veya AG terminalleri, kademe değiştiricinin herhangi bir pozisyonundakademe pozisyon değerinin 1.1 katı gerilim ile hemen hemen sınırsız sayıda boştaenerjilemelere hasarlanmaksızın dayanacaktır.

2.3. Aşırı yüklenme

Teklif sahipleri, Garantili Özellikler Listesinde istenen sürekli aşırı yüklenme kapasitesinigaranti edeceklerdir.

Teklif sahipleri aynı zamanda aşağıdaki varsayımlarla 30 dakika süreli aşırı yüklenmekapasitesini vereceklerdir:

Ototrafo başlangıçta anma geriliminde işletmede olacak, ana kademede tümradyatörler devredeyken %75 ve alternatif olarak %100 anma gücünde;

Isı artışları aşağıdaki değerleri aşmayacaktır.

. Üst yağ : 70 °C

. Sargılar : 75 °C

. Çekirdek yüzeyi : 75 °C

2.4. Toleranslar

Kabul aşamasında; her ototrafo için ölçülen değerlerin Garantili Özellikler Listesinin“GARANTİ EDİLEN” sütunundaki değerlere aşağıdaki toleransların uygulanmasıneticesinde ortaya çıkan değerlerin içinde kalması halinde ototrafolar kabul edilecektir.Ancak kayıplar için aşağıdaki Madde 2.5’de belirtilen cezalar uygulanacaktır.

Red için uygulanacak toleranslar:

Toplam kayıplar : +%10 Boşta aktif kayıplar : +%15 Yükte aktif kayıplar : +%15 Tüm kademelerde boşta çevirme oranı sapması : ±%0,5 Anma akımında empedans gerilimleri

231/161 kV : ±%5 231/161 kV+5x2% : +%5, -%10 231/161 kV-5x2% : -%5, +%10

Boşta akım ( nominal gerilim ve 1,1 katında ) : +%30 Dahili kısmi deşarj : YOK Duyulabilir gürültü düzeyi : YOK Sıcaklık artışı : YOK

2.5. Garantilerin Karşılanmaması

Ototrafolar üzerindeki testler, teçhizatın garanti edilen değerlerine (“GARANTİ EDİLEN”sütunu) uymadığını gösterdiği takdirde, Alıcı, her bir ototrafo için ayrı olmak üzereaşağıdaki cezaları uygular. Garanti edilen değerlerden daha iyi bulunan karakteristikler içinherhangi bir prim tanınmayacaktır.

TEMMUZ 2009

7

TEİAŞ

a) Boşta Kayıplar:Boşta kayıpların garanti edilen değerin üzerindeki her bir kW’ı için 4,000.- EURO.Ceza uygulanacaktır. (Anma geriliminin %100 veya %110’unda sapmanın yüksekolduğu yerlerde)

b) Yük Kayıpları:Garanti edilen yük kaybı değerini geçen her bir kW için 1,500.- EURO. Ceza aşağıdaverilen formüle göre hesaplanır.

L = (2xL1 + L2 + L3) / 4

Burada:L1 = Kademe değiştirici ana kademede iken olan kaybı,L2 , L3 = Kademe değiştirici uç kademelerde bulunduğunda olan kayıpları (±10%),İfade etmektedir.

c) Soğutma sisteminde garanti edilen güç değerini geçen her bir kW için 2,000.- EUROceza uygulanacaktır.

2.6. Kayıpların Değerlendirilmesi (Teklif Değerlendirilmesi Aşamasında)

Garantili özellikler listesinde TEİAŞ tarafından istenen (“İSTENEN” sütunu) kayıpdeğerlerinden daha yüksek kayıp değerlerine sahip ototrafolar reddedilecektir.

2.7. Garantilerin Karşılanmaması ve Sapmalar (Deviation)

Teknik Şartnamede belirtilen hususlar ile Garantili Özellikler Listesinde verilen değerlerinbirebir karşılanması esastır. Karşılanmaması durumunda teklif sahibi sapmaları(Deviation) EK-3’deki listede açıkca belirtecektir. Teklif sahibi tarafından doldurulanSapmalar (Deviation) Listesi, Alıcı tarafından Teknik Şartnamenin özüne ve ilgilistandartlara uygunluğu yönünden değerlendirilecektir.

2.8. Yapısal Özellikler

Ototrafonun üretiminde kullanılacak malzemeler yeni ve birinci sınıf kalitede, amacauygun, kusursuz ve eksiksiz olacaktır.

2.8.1. Çekirdek

Aksi belirtilmedikçe ototrafolar üç bacaklı çekirdek tipi olacaktır.

Çekirdek, yüksek kaliteli, soğuk haddelenmiş, kristalleri yönlendirilmiş, yaşlanmayan,yüksek manyetik geçirgenliğe sahip, yüzeyleri pürüzsüz silisli sacdan imal edilecektir.Ekler 45° ’de kesilecek ve step-lap teknolojisi uygulanacaktır. Her bir levha basınç altındave sıcak yağ etkisiyle bozulmayacak yalıtıma sahip olacaktır.

Çekirdeği oluşturan çelik saclar ve bunların yalıtım malzemeleri, ototrafonun ömrüboyunca fiziksel veya elektriksel özelliklerinde zararlı değişikliklerin ortaya çıkmasınameydan vermeyecek şekilde tasarlanacaktır.

TEMMUZ 2009

8

TEİAŞ

Çekirdeği oluşturan tabakalar, bacaklarda ve boyunduruklarda birbirlerine civatalarlatutturulmayacaklardır. Çekirdeğin yapısı, sargıların çıkartılarak değiştirilmesinde en azsayıda tabakanın sökülmesini gerektirecek şekilde olacaktır.

Çekirdek levhaları ve sargılar, nakliye sırasında ve karşılaşılabilecek kısa-devreşartlarında ve belirtilen deprem şartlarında yerinden oynamaması için ve bükülmeye karşıkorumak üzere uygun bir şekilde desteklenecektir. Taşıma sırasında çekirdeğinoynamasını engellemek için her köşeye özel yan destekleri konulacaktır. İlave olarak,çekirdek tabanı tank tabanına bağlanacaktır.

Çekirdek izolasyonu 2 kV rms, 50 Hz’de 1 dakika test edilecektir.

Çekirdek, tanka yalnızca bir noktadan uygun kesitli örgülü bakır iletkenle bağlanacaktır.Çekirdeğin üst kısmındaki bir kutuya yerleştirilecek olan bu topraklama terminaline,çalışma sırasında yağın boşaltılmasını gerektirmeksizin ayrı bir menhol vasıtasıylaulaşılabilecek ve izolasyonun kontrolü için kolaylıkla bağlantısı kesilebilecek şekildeolacaktır.

2.8.2. Sargılar

Sargılar elektrolitik bakır iletkenden imal edilecek bobinler A-sınıfı katışıksız selüloz(pure-cellulose) kağıtla izole edilecektir.

Ortak sargılarda ve regülasyon sargılarında ve ayrıca uygunsa seri sargılarındaepoksi reçine emdirilmiş transpoze iletkenler (CPR2 tipinde veya eşdeğer tipte)kullanılacaktır.

Doğrudan topraklı nötr için, seri ve ortak sargıların izolasyonu kademeli yalıtımlıolacaktır.

Sargılar, işletme sırasında, sıcaklık değişimlerinde izolasyon yıpranması oluşmayacakşekilde imal edilecektir.

Sargılar ve irtibatlar, ototrafonun yapım standardında öngörülen sıcaklık artışına,izolasyon ve darbe gerilim seviyesine, aşırı yükleme şartlarına, kısa devrede meydanagelen aksiyel ve radyal yöndeki kuvvetlere dayanabilecek şekilde imal edilecektir.

İrtibat iletkenleri arasındaki ve bu iletkenlerle kablo pabuçları arasındaki akım taşıyanbütün bağlantı yerleri gümüş kaynağı yapılacak veya kompresyon tipi, çok civatalıirtibatlayıcılar kullanılacaktır. Bütün iletken uçları iyice mesnetlenecektir.

Sargılardaki kanallar yağın tabii dolaşımına uygun olacaktır.2.8.3. Tank

Aksi belirtilmedikçe tank kaynaklı, kapak cıvata bağlantılı tipte olacaktır. Tank ve kapakyüksek kalitede çelik levhalardan imal edilecektir.

Tank ve kapak; dışarıda, üzerlerinde su birikimi önlenecek, içeride ise oluşacak gazlarınBuchholz rölesinin çalışmasını engelleyen kaçak gaz cepleri bulunmayacak şekildetasarlanacaktır.

TEMMUZ 2009

9

TEİAŞ

Tank dayanıklı bir yapı olarak dizayn edilecek ve imalatın yüksek kalitede bir işçilikletamamlanmış olmasına özen gösterilecektir.

Tank, nakil esnasındaki zorlanmalara, yağ tasviyesi işleminde vakum zorlanmalarına veişletme esnasında meydana gelen hidrostatik ve dinamik zorlanmalara karşı dayanıklıolacaktır.

Tankın rezonans frekansları 50 Hz ve 100 Hz’den yeterince uzak olacaktır.

Yüksek akım taşıyan iletkenlerden ve kaçak akılardan meydana gelen akıların etkilerini enaza indirmek için, gereken yerlerde manyetik olmayan çelik kullanmak suretiyle özelönlemler alınacaktır.

Kaynaklar, kaynak işlerini tam tanımlayan standartlara uygun olarak ve sızdırmazlıkistenen yerlerde çift kaynak sağlanarak yapılacaktır. Yağ sızıntısının olmamasından eminolmak için, ilgili bütün kaynaklar yağ kaçak deneyine tabi tutulacaktır.

Tankı oluşturan parçalar ile çeşitli borular v.b. arasındaki metal süreklilik, hepsinin aynıpotansiyelde olmalarını sağlayacak şekilde yapılacaktır.

Kapakta bütün buşinglerin alt uçlarına ulaşmaya imkan veren açıklıklar (Menhol)bulunacaktır. Geçme (reintrant) tip buşinglerin kullanılması halinde menhol gerekmez.Kapaklar kaldırma kancaları ile donatılacaktır.

Tank, kaldırma kancaları, çekme için bağlama yerleri ve ototrafonun tam olarak monteedilmiş ve yağı doldurulmuş durumda iken kaldırılmasına yeterli dayanıklılıkta krikotabanlıklarıyla teçhiz edilecektir. Kriko tabanlıkları, tekerlekler çıkartılmış ve oto trafozemine konmuş olsa bile hidrolik krikoların tatbikine imkan verecek şekilde olacaktır. Aktifkısımlar üzerinde tanktan çıkarılmalarını sağlayacak kaldırma kancaları bulunacaktır.

Ototrafonun tabanı, kaydırılmalarına müsait olacaktır. Düz bir taban veya tankıneksenlerine paralel olarak kaydırılması için dizayn edilmiş, oluklu yapıdaki takviyelerleteşkil edilmiş plakalı bir taban bulunacaktır. Tabanda veya taban bitişiğinde ototrafonunyukarıda belirtilen doğrultularda çekilmesi için gerekli bağlantı yerleri bulunacaktır.

Tank tabanı, ray için yapılmış dört adet tek flanşlı döndürülebilir tekerlek gruplarıüzerindeki ototrafonun tüm ağırlığını taşıyacak kuvvetli ve bükülmeyen bir yapıda olacak,tekerlek grupları birbirine dik iki yönde yatay olarak döndürülebilecektir. Tekerlekler, kısakenarda 1440 mm ve uzun kenarda 1440 ve 2942 mm ray açıklığında ototrafonunyürütülmesine uygun olacaktır. Tekerlekler ve ototrafonun istenmeyen hareketleriniönleyen tekerlek frenleri verilecektir.

Tankın dizaynı ve ana kısımların boyutları, yan desteklere bindirilmiş olarak yapılacakdemiryolu nakliyatına uygun olacaktır. Bu maksatla, tanka civatalanarak monte edilmeküzere iki takım destek verilecektir. Bu bağlamda açıklamalar Madde 2.8.12’de verilmiştir.

Bütün contalar yüksek kalite sentetik kauçuktan olacak ve oluk şeklinde açılmış yuvalaraveya bu maksatla tankın etrafına kaynaklanmış iki adet çelik çubuk vasıtasıyla meydanagetirilmiş oluklara yerleştirilecektir. İmalatçı etkili bir conta sistemi uygulayacak veçalıştırma sırasında herhangi bir yağ sızıntısı olmamasını sağlayacaktır. Geniş flanşlarda

TEMMUZ 2009

10

TEİAŞ

uygun olan yerlerde çift conta kullanılacaktır. Teklif ile birlikte önerilen contalama sistemininprensip resimleri uzun süreli sorunsuz çalıştıklarına dair referanslarla beraber verilecektir.Flanşlar arasında kullanılan civatalar yağın sızmasına karşı iyi bir şekilde contalanacaktır.Alternatif olarak, civatalar yerine bir takım dıştan kenetlenen kıskaç kullanılabilecektir.Kapak ve flanşlarda o-ring tipi conta kullanılacaktır.

Tank üzerinde aşağıdaki aksesuarlar bulunacaktır.

Yağ boşaltma vanası Yağın tasfiye ve filitre edilmesi için gerekli alt ve üst vanalar Yağ numune alma muslukları (üst, orta, alt) Vakum pompa bağlantısı için vana (karakteristikleri ve ototrafo üzerindeki konumu

siparişten sonra belirlenecektir.) Biri termik imaj için olmak üzere tank kapağında üç adet termometre yuvası Her bir radyatörün tank ile irtibat yerinde tank tarafında sızdırmaz vanalar Radyatörlerin tanka irtibatı için flanşlar Yüzeyi bakır olan çelik veya doğrudan paslanmaz çelik olan iki adet tank topraklama

papucu. Topraklama papuçları tank tabanına kaynaklı olacak ve iki kısa kenarınortasında olacaktır. Her papuç topraklama teli bağlantısı için kıstırmalı tip terminal vecıvatalara sahip olacaktır.

Tank kapağında açma kontaklarına haiz basınç tahliye ventili. Tahliye basıncı, özellikleişletmedeki kısa devrelerde ve başarılı kısa devre tip testi sırasında zamansız(gereksiz) tahliyeleri önleyecek şekilde seçilecektir.

Ototrafo üzerine çıkılmasını sağlayan bir merdiven Tank tabanında, gerektiğinde yaşlanma sonucu biriken tortu ve yağ çamurunun

alınabilmesi için sıfır kodunda gömmeli flanşlı bir delik (Tankın kaydırılmasına engelolmayacak şekilde) sağlanacaktır.

Tank üzerine; işletmede yağın doldurulması, yağın boşaltılması ve vakuma alınmasıvb. gibi çalışmalar için vanaların Açık-kapalı konumunu gösteren, donanım plakasıtakılacaktır. Plakalar paslanmaz malzemeden (paslanmaz çelik) vidalarla tespitedilecek ve yazılar (işaretler) zamanla silinmeyecektir.

Basınç ventilinin çalışması durumunda, yağın ototrafonun üzerine ve çevresineyayılmasını önlemek amacı ile akacak yağın basıncı ve miktarı da dikkate alınarakventilden tarfo zeminine kadar uygun çap ve ölçülerde bir boru sistemi ile tesisedilecektir. Bu husus onay resminde açıkca gösterilecektir.

2.8.4. Yağ Genleşme Kabı

Her bir ototrafo, çalışma alanındaki en düşük çevre sıcaklığı ile en yüksek çevre sıcaklığıve yükleme şartları altında tanktaki yağ hacmindeki değişmeleri ihtiva edebilecekkapasitede bir yağ genleşme kabı ile teçhiz edilecektir. Az miktarda yağ her zaman içinyağ genleşme kabı içerisinde belirli bir yükseklikte bulunacak ve kabın hacmi en aşırıyükte ve sıcaklık şartlarında genleşen yağı içine alacak büyüklükte olacaktır.

TEMMUZ 2009

11

TEİAŞ

Yağ genleşme kabında, yükte kademe değiştirici yağı için uygun bir bölme bulunacaktır.Ototrafonun tank yağı, yükte kademe değiştirici yağından ayrı muhafaza edilecektir.

Her bir yağ bölmesinde aşağıdaki donanım bulunacaktır:

İzin verilen maksimum ve minimum yağ seviyesi alarm kontaklarını ihtiva eden yağseviyesi göstergesi.

Ulaşılabilir bir yüksekliğe yerleştirilmiş, havanın nemini alan ‘silicagel’ maddeli solunumcihazı.

Yağ doldurma tertibatı Boşaltma vanası Muayene menholü

Yağ genleşme kabının düşey yüzeyine monte edilecek yağ seviye göstergesi, tankınzemin seviyesinden bakıldığında okunabilecektir. Kadranda +20°C’deki seviye ile, endüşük ve en yüksek seviyeler işaret edilmiş olacaktır. Yağ genleşme kabında kaldırmakulakları bulunacaktır.

Gazların ve nemin yağ tarafından emilmesini önlemek için yağ genleşme hücresi hava iledoğrudan temas etmeyecektir. “Atmoseal” adı verilen sistemin uygulanmasıgerekmektedir. Havanın nemini alan solunum cihazı da (dehydrating-Silicagel-breather) ilave olarak, yağ genleşme kabı ile atmosfer arasına hava hücresindeki nem birikimininönlenmesi için konulacaktır.

Teklif Sahipleri uzun süreli bir işletme deneyimi belgelenmiş değişik yağ korumasistemlerini Alıcının değerlendirmesine sunabileceklerdir.

İki flanş arasında esnek bir membran kullanılarak iki kısma bölünmüş genleşme kabıkullanılması kabul edilmeyecektir.

2.8.5. Buşingler ve Terminaller

Buşingler, ilgili IEC/TSE standardına ve Garantili Özellikler Listesinde verilen elektrikselkarakteristiklere uygun olacaktır. 36 kV anma değerinin üzerindeki buşingler koronodanbağımsız yağ emdirilmiş kondanser tip olacak ve hermetik olarak sızdırmaz olacaktır.

Buşingler üzerinde, buşing işletmede iken dahi ölçme yapılabilecek test ucu bulunacaktır.

Buşinglerin dizaynı, kısmi boşalmaları ve radyo frekans girişimini en az düzeye indirecekşekilde olacaktır.

Uygulanabilen yerlerde, aynı gerilim seviyesindeki buşingler birbirleriyle değiştirilebilirolacaktır. Uygun bir kaldırma sistemi sağlanacaktır.Garantili Özellikler Listesinde karakteristikleri verilen buşing tipi akım trafoları, ototrafolarınher YG ve AG buşinginde bulunacaktır. Buşingler, akım trafolarını etkilemeksizinsökülebilecektir.

231 kV ve 161 kV ana terminaller, 40 mm çapında ve 80 mm boyunda, uygulama yerineuygun olarak bakır veya pirinç alaşım olacaktır.

TEMMUZ 2009

12

TEİAŞ

Buşinglerle tank arasındaki bağlantı elemanları, işletmedeki kısa devrelerden ve kısadevre tip testinden kaynaklanacak gerilmelerden porselenin hasarlanmasını önleyecekşekilde dizayn edilecektir.

2.8.6. Yükte Kademe Değiştirici

Enerji depolamalı, geçişli direnç-tek fazlı tipte olacak seri sargı ile ortak sargı arasınayerleştirilecektir. Yükte kademe değiştirici IEC 60214-1 ve IEC 60214-2 standartlarınauygun olacaktır. Kademe değiştirici prensipte aynı MVA’da olacaktır.

Kademe değiştirme şalteri hızlı işleyen tipte depolanmış enerji mekanizmasıylaçalıştırılacak ve hem el ile, hem de motor tahrikli mekanizma ile yapılacak çalıştırma içinbağımsız enerji depolama imkanlarını ihtiva edecektir.

Kademe değiştirme şalteri ve kademe seçici, ototrafonun tankı içine monte edilecektir.Kademe değiştirme şalteri (diverter switch) ana tankın içine yerleştirilecek ancak ayrı(separate) kompartmanda olacaktır. Diverter switch bir yağ rölesi (oil surge relay) ile yağgenleşme kabında ayrı bir bölmeye bağlanacaktır.

Kademe değiştirme şalteri hücresinde, yağ numune musluğu, yağ tasfiye işleri için vanalarve yağ boşaltma sistemi bulunacaktır. Yağ numune alma vanası, bir boru ile uygun birseviyeye indirilecektir.

Kademe değiştirme tertibatı, ototrafo tankı dışına yerleştirilmiş 3 fazlı motor tahrikli birmekanizma vasıtasıyla çalışacaktır. Motorun çalışması ya yalnızca yakından (yerel) veyayalnızca uzaktan olmak üzere iki şekilde yapılacaktır.

Kademe değiştiricinin el ile kumandası için yerinden çıkartılabilen bir çevirme kolubulunacaktır. Kolun el-ile kumanda miline fiilen hareket vermesinden önce motorlaçalıştırmanın kilitlenmesi sağlanacaktır. Çevirme kolu, kumandanın kolay yapılacağı biryükseklikte olacak ve dönme momenti 50 Nm’yi geçmeyen bir kuvvet tatbikine uygunolacaktır. Dönüş yönü, çevirme kolunun irtibatlandırıldığı noktanın yanında belirtilecektir vebir (1) kademe değiştirme operasyonu için gerekli kol döndürme sayısı verilecektir.

Kademe değiştirici kapağı, kademe değiştiricide basınç sonucunda oluşabilecek zararlarıönleyecek basınç ventili ile donatılacaktır.

Motor-tahrik mekanizması aşağıdaki kısımları ihtiva edecektir:

El ile/Otomatik çalıştırma kumanda anahtarı Yerel/Uzaktan çalıştırma kumanda anahtarı Yükseltme/Düşürme kumanda anahtarı El ile çalıştırma için yerinden çıkartılabilen çevirme kolu Basamak basamak kumanda kontrolü (step-by-step control) rölesi Bir kontrol penceresi içinden izlenen mekanik tahrikli kademe pozisyon göstergesi Kademe değiştirici çalışıyor göstergesi Konum sonu şalterleri Mekaniki hareket sonu durdurma Acil durum motor durdurma cihazı

TEMMUZ 2009

13

TEİAŞ

Termik manyetik motor koruma şalteri Kumanda sayıcısı Kademe pozisyonunu elektriki olarak uzağa iletici tertibat Kademe değiştirici çalışıyor pozisyonunun uzaktan görülmesi için gerekli tertibat Paralel çalışma kontrol cihazı için tertibat sağlanacaktır. Motor-tahrik mekanizması ve kumanda cihazları ototrafonun tankı üzerine çalıştırma

için uygun bir yükseklikte yerleştirilen bir dolap içine alınacaktır. Trafo merkezindeki kumanda panosuna gömme olarak monte edilmek üzere temin

edilecek malzeme olarak; pozisyon göstergesi (uzak için), kademe değiştirici çalışıyorgöstergesi, Yükseltme/Alçaltma için kumanda butonları ve uzak/yakın kumanda seçicianahtarı sağlanacaktır.

Kademe değiştirici göstergesi 20 mA çıkışlı Transducer’li olacaktır. Transducer çıkışı 2x (4-20 mA) olacaktır. 1. çıkış kumanda panosuna, 2. çıkış SCADA panosuna kablajı yapılarakdevreye alınacak hale getirilecektir.

En az “iki” ototrafonun paralel çalışmasını kontrol etmek için, trafo merkezindekikumanda panosuna gömme olarak monte edilmek üzere, paralel çalışma kontrolcihazı ve diğer gerekli elemanlar da sağlanacaktır. Paralel çalışma pozisyonunda, ilgiliünitelerin kademe değiştiricileri, paralel ünitelerin kademe değiştiricileri aynı kademedeise herhangi birisinin kontrol anahtarı vasıtasıyla kontrol edilebilir olacaktır. Paralel ünitelerin kademe değiştiricileri aynı kademede değilse, paralel çalışma kontrolu blokeedilecektir. Paralel Çalışma Kontrol Cihazları ve ilgili resimler Alıcının onayınasunulacaktır.

2.8.7. Soğutma Sistemi

Ototrafoların soğutma şekli ONAN/ONAF tipte olacak, tanka takılan radyatörleri ve cebrihava dolaşımı için vantilatörleri ihtiva edecektir.

Radyatörler tanka O-ring contalı flanşlarla bağlanmış olacak ve yağ giriş çıkışlarınıkesecek vanalarla teçhiz edilecektir. Bu suretle her grup radyatör, ototrafo devre dışıedilmeden veya tanktaki yağ boşaltılmadan sökülüp takılabilecektir.

Her bir radyatörde kaldırma için bağlantı yeri, yağ ve hava boşaltma tapaları bulunacaktır.Radyatörler, ana tankın dayanabileceği tam vakuma dayanacaktır.

En az bir radyatör ve bir fan yedek olacaktır. Radyatörlerden herhangi birinin sökülüpalınması halinde, ototrafo belirtilen sıcaklık artışlarını geçmeden belirlenen ONAN veONAF güç değerinde sürekli olarak çalışabilecektir.

Radyatörlerin dizaynı ve imalatı, rüzgar hızı ve atmosferik koşullardan bağımsız olaraktitreşimsiz çalışmalarını ve yağ sızdırmaz olmalarını sağlayacaktır. Radyatörler sağlam biryapıya sahip olacaklar ve tanka sağlam bir şekilde bağlanacaktır.

Vantilatör motorları, harici çalıştırmaya uygun olarak tam mahfazalı ve dış hava etkilerinekarşı korunmuş olacaktır. Aralıkları 25 mm’den büyük olmayacak galvanizli kafes teli ilevantilatör pervanelerine kaza ile temas edilmesi önlenecektir.

TEMMUZ 2009

14

TEİAŞ

Vantilatörler ve motorları yüksek randımanlı ve düşük gürültü seviyesine sahip olacaktır.Gürültünün ve titreşimin iletimini azaltmak için, vantilatörler ya radyatörlerden bağımsızmonte edilecekler, ya da alternatif olarak onaylanmış bir titreşimsiz montaj şeklikullanılacaktır.

Soğutma teçhizatı iki gruba ayrılacak ve her bir motor grubu her grup elektriki devre olarakbirer kesici vasıtasıyla kumanda edilecek ve korunacaktır. İlave olarak, her motor termikröle ile teçhiz edilmiş bir kontaktör ile korunacaktır. İki kademeli soğutma sistemindekibirinci ve ikinci kademe teçhizatları birbirleriyle değiştirilebilir olacaktır.

Her bir grup için “Elle/Otomatik” seçici şalter bulunacaktır. Otomatik çalışma modunda,soğutma teçhizatının devreye girip çıkması sargı ve üst yağ sıcaklık sensörleri tarafındankontrol edilecektir.

Kontrol sistemi, aşağıdaki bilgileri yakın ve uzaktan gösterecek teçhizatı içerecektir;

“Elle/Otomatik” seçici anahtarın pozisyonu, Soğutma sistemleri serviste, Bir veya daha fazla vantilatör devre dışı, Besleme gerilimi yok, Çalıştırma kumandalarının arızada olması,

Kontrol ve koruma teçhizatı ulaşılabilir yükseklikte ototrafo tankına bağlanmış bir panoiçerisinde bulunacaktır.

2.8.8. Yardımcı Donanım

Teslim edilecek her bir ototrafo aşağıdaki aksesuarları içerecektir. Bunların bedeli ototrafofiyatına dahil olacaktır:

a) Üst yağ sıcaklığı için taksimatlı kadranlı, azami gösterge ibreli ve elektriksel olarakbağımsız, ayrı ayrı ayarlanabilir alarm ve açtırma kontaklı termometre

b) Sargı "Kızgın-bölge" (hot-spot) göstergesi, biri yüksek sıcaklık alarmı, biri açtırmave ikisi soğutucu kumandaları için olmak üzere her biri ayrı ayrı ayarlanabilen,elektriksel devreleri bağımsız 4 adet kontakla donatılmış olacaktır.

Sargı sıcaklığı termik imaj tekniği ile ölçülecektir. Termik algılama elemanı ve ısıtıcıüst yağ içerisinde düzenlenmiş sızdırmaz bir cep içerisine yerleştirilecektir. YG veAG buşing tipi akım ototrafolarının bir fazında ayrı bir çekirdek ısıtıcıyı beslemeküzere sağlanacaktır. Uzak sıcaklık kaydedici için elektriki transmiter sağlanacaktır.

c) Trafo Merkezi kumanda panosuna gömme tip monte edilmek üzere, sıcaklıkgöstergeli ve elektriki resetli uzak sargı sıcaklık göstericisi olacaktır.

d) İki şamandıralı, bağımsız alarm ve açma kontakları olan, tank ile genleşme kabınıbirleştiren boru üzerine monte edilmiş Bucholz rölesi olacaktır. Bu röle, devre testtertibatı ve ulaşılabilir bir yüksekliğe yerleştirilmiş gaz numune alma tertibatı iledonatılmış olacaktır.

TEMMUZ 2009

15

TEİAŞ

Bucholz rölesi işletmedeki kısa devrelerde ve başarılı kısa devre tip testi sırasındaçalışmayacaktır.

e) Kademe şalteri hücresini, genleşme kabındaki kademe değiştiriciye ait bölmeyebirleştiren boru üzerine monte edilmiş açtırma kontakları olan bir gaz rölesi (veyaeşdeğeri bir cihaz).

f) Yukarıda belirtilen gaz röleleri için aşağı ve yukarı akışı kesecek kelebek vanalar.

g) Tank ve kademe değiştirme şalteri için, yağ seviyesi alarm röleleri sağlanacaktır.

h) Trafoda oluşan herhangi bir arıza nedeni ile tanktan yağ boşalması halinde, yağgenleşme kabından tanka doğru oluşacak yağ akışını önlemek için, yağ genleşmekabı ile bucholz rölesi arasına yağın akışını kesecek bir cihaz (Conservator shuttermechanism) konacaktır. Bu cihaz, yağ akışı arttığında yağın dinamik hareketi ileotomatik olarak kapanacak ve yağ genleşme kabından tanka yağ akışını vedolayısıyla arıza yerinin beslenmesini önleyecektir. Cihazın etkin çalışmasınısağlamak için anılan cihaz en uygun yere monte edilecektir.

Yağ genleşme kabı içinde bulunan kauçuk kompansatörün işlevini yerine getiripgetirmediğinin saptanması için yağ genleşme kabına Bucholz rölesi tesis edilecektir. Basınç ventilleri tankın en üst seviyesine konacaktır.

Ototrafoda (radyatör vanaları hariç) gövde ve iç kısımları paslanmaz çelik düz geçişliCr-Ni küresel vana kullanılacaktır.

2.8.9. Kumanda Dolapları ve Kablo Tesisatı

Tüm kumanda dolapları, ototrafo üzerine, ulaşılabilir bir yüksekliğe yerleştirilecektir.Bağlandıkları yerler ilgili cihazlara yakın olacak ve ototrafo enerjili iken de ulaşılabilirolacaktır.

Panolar, sağlam yapılı, hava ve toz geçirmeyen türden olacak, IP 55, (IEC 60947-1)koruma şartlarını karşılayacak ve uygun bir şekilde yoğunlaşmaya (condensation) karşıkorumalı olacaktır. Termostatik elemanlı uygun ısıtıcılar ve doğal havalandırmasağlanacaktır. Panolarda, kapının hareketine bağlı bir buton ile kumanda edilen, saydamküresel bir emniyet camı ile teçhiz edilmiş uygun bir lamba bulunacaktır.

Kablo tesisatı için kullanılacak terminal blokları modüler tipte olacak ve kendiliğindensönen veya alevlerin yayılmasına direnç gösteren malzemeden yapılacaktır. Terminalbloklar metal raylara monte edilecek ve yayla tutturulacaktır. Raylar topraklanacaktır.

Kablonun izolasyon derecesi 3’ten az olmayacak (Toprağa göre 2 kV’da test edilmiş) kılıfkalitesi R2 olacak ve alevlerin yayılmasına ve tanka yakın yerde oluşacak sıcaklığa karşıdayanıklı tipte olacaktır. Alarm ve açma devreleri bağımsız olacaktır.

Terminal blok sıraları birbirinden yeterli mesafeyle ayrılmış olacaktır. Her bir ray sırasında,ileride kullanılmak üzere en az %10 yedek terminal bloku bulunacaktır. Her bir terminaldesökülebilir işaretleme şeridi bulunacaktır.

TEMMUZ 2009

16

TEİAŞ

Oto trafo dışındaki tüm elektrik bağlantıları terminal bloklarından, çelik borular veya diğerkoruyucu kılıflar içerisinde taşınacaktır. Panolar içindeki kablo tesisatı PVC veya benzeriyağa dayanıklı izolasyona sahip olacaktır. Ototrafo üzerindeki kablolar, çelik zırhlı çokluiletkenli veya alternatif olarak çelik veya alüminyumdan yapılmış bükülgen borular içerisinetesis edilecektir. Tüm kablo kanalları ve/veya çelik zırhlı çoklu iletkenler çelik bağlarlabağlanacaktır.

İletkenler kalay kaplanmış pabuçlarla sonlandırılacak veya kıstırmalı tip terminalkullanılabilecektir.

Panolarda rakor ve plastik tapalarla teçhiz edilmiş yeterli sayıda kablo giriş delikleribulunacaktır.

2.8.10. Yalıtkan Yağ

Bu yağ, yeni ve hiç kullanılmamış olacak ve aksi belirtilmediği sürece, ekte verilen “TEİAŞYeni İzolasyon Yağı Satınalma Şartnamesi” ne uygun olacaktır.

Her halükarda teklif sahibi kullanacağı yağın tipini, onaylanmak üzere Alıcı’ya bildirecektir.Ototrafo yağı variller içerisinde teslim edilecektir.

Oto trafolara doldurulacak yağın şartnamesi EK-4'te verilmekte olup, kullanılacak yağ buşartnameye uygun olacaktır. ASKAREL, izolasyon yalıtımı ve soğutma içinkullanılmayacaktır.

2.8.11. Üst Görünüm ve Boyutlar

İmalat öncesi, YG ve AG terminallerin ve yağ genleşme kabının düzeni Alıcıya onay içinverilecektir.

Ototrafoda en büyük parçanın (ambalaj dahil) nakliye genişliği ve yüksekliği GarantiliÖzellikler Listesinde verilen ölçüleri geçmeyecek şekilde boyutlandırılacaktır.

Tümüyle monte edilmiş ototrafonun ana boyutları teklifle birlikte verilecektir. Bubağlamdaki detaylar siparişten sonra sonuçlandırılacaktır.

2.8.12. Taşıma

Ototrafolar, buşingleri, genleşme kabı, soğutma üniteleri, tekerlekleri ve diğer aksesuarlartakılmadan taşınacaktır.

Ototrafolar, nitrojen dolu olarak nakliye depolama sırasındaki kaçaklara karşı ilave gazkaynağı (nitrojen tüpü) takılı şekilde sevk edilecektir. Ototrafolar kesinlikle yağ dolu olaraknakil edilmeyecektir. Ototrafonun izolasyon yağı variller içerisinde sevk edilecektir.

Ototrafo kendi aksesuarları ve avandalıkları ile birlikte sevk edilecektir.

Çekirdek kötü deniz koşularında oluşabilecek hasar riskini önlemek amacıyla, tanka yeterlibir şekilde bağlanacaktır.

TEMMUZ 2009

17

TEİAŞ

Aksi belirtilmedikçe Yüklenici, sarsıntı ve şok kaydedici cihazları kendisi sağlayacak;nakliye sırasında bu cihazlar ototrafonun değişik noktalarına monte edilecektir.

Ototrafonun ana gövdesi, demir yolu vagonu ve alçak şaseli treyler üzerinde taşınmayauygun dizayn edilecektir.

Üniteler, ölçüler 250 ton’luk vagon ve yük gabarisine uygun olacak şekildeboyutlandırılacaktır.

Her halükarda taşıma kesiti, Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları’nın demiryoluşablonuna ve yurtdışında demiryolu taşıması gerekiyorsa ilgili ülkelerin şablonlarına uygunolacaktır.

2.8.13. Boyama

Ototrafoların metal bölümleri korozyona dayanıklı malzemeden yapılacak ve yüzeylerkorozyonu en aza indirecek şekilde işlenecektir.

Ototrafoların paslanabilen metallerle imal edilen bütün parçaları boyanacaktır.

Ototrafoların genleşme kapları dahil, iç yüzeyleri 100°C’deki sıcak yağda erimezliğidenenmiş, pas teşekkülüne sebep olmayan boya ile korunacaktır.

Metal dış yüzler için aşağıdaki işlemler yapılacaktır:

a) Dış yüzün hazırlanması

Bütün satıhlar boyanmadan önce, “Steel Structure Painting Council” in SSPC-SP 5-63nolu şartnamesine göre katışıksız beyaz metal püskürtme-temizlik işlemine tabitutulacaktır. Birinci kat (astar) boya, kumlama işleminden sonra 24 saatten fazla olmamaküzere, en geç kumlanmış yüzleri pas tutmaya başlamadan önce yapılacaktır.

b) Birinci kat boyama (astarlama)

Paslanmaz renk maddelerini içeren katalize edilmiş epoksi boyalar, tank, vantilatör veradyatörler için astar olarak kullanılacaktır. Radyatörler için sentetik boyalar dakullanılabilecektir.

c) Son kat boyama

Tank, vantilatör ve radyatörler için son kat boyama aşağıdaki kategorilerden birine aitboyalarla yapılacaktır.

Alkid ve silikon bazlı boyalar (%30 Silicone-co-polymer) Poliüretan boyalar Değişik karışımda vinil boyalar

Astar ile son kat arasında varsa ara katlar için boyalar İmalatçı tarafından tayin edilebilir.Değişik katların boyaları, kendilerinin açıklıkla belirlenmesini sağlayacak renk farklılığında

TEMMUZ 2009

18

TEİAŞ

olacaktır. Her bir boya katının en düşük kalınlığı 35 mikron olacaktır. Son kat boyanın rengiiçin Alıcı’nın onayı alınacaktır.

İmalatçı uygulamak istediği boyama metodunu onay almak üzere bildirecek, özellikle herbir kat boya kalınlığının nominal değerini belirtecektir. Ototrafonun boyama işleri rutindeneylerin yapılmasından önce tamamlanacaktır. Son kat boyası yapılmış satıhlar nakliyeve montaj sırasında oluşabilecek hasarlara karşı iyi bir şekilde korunacaktır. İmalatçıboyada oluşabilecek hasarların giderilebilmesi için yeterli miktarda ilave boyayı daverecektir.

Eğer galvanizlenmiş parçalar kullanılırsa, kaplama TS 914 EN ISO 1461’de önerildiği gibisıcak daldırma yöntemiyle yapılacaktır.

2.8.14. Etiketler ve Plakalar

Her bir ototrafoda tankın uzun taraflarında, birbirine tam karşı yönlerde tespit edilmiş ikiadet tanıtma plakası bulunacaktır.

Motorlar, röleler ve diğer bütün cihazlar, kablo ve bağlantı terminalleri terminal dahil olmaküzere etiketlenecektir.

Hariçte kullanılan malzemelerin etiket ve plakaları paslanmaz çelikten veya denenmişpaslanmaz malzemeden mamul olacak, üzerlerindeki yazılar zamanla bozulmayacak vepaslanmaz çelik vidalarla tespit edilecektir.Tanıtma plakası, ikaz ve talimat levhaları Türkçe olarak yazılacak veya orijinaliyle birlikteTürkçe tekrarlanacak ve Alıcı’nın onayına sunulacaktır.

Tanıtma etiketleri, aşağıda bulunan bütün bilgileri içerecektir;

Üreticinin ticari markası veya adı, Alıcı’nın sipariş numarası, Alıcı’nın malzeme kod numarası, Seri numarası ve tip işareti, Üretim yılı, Anma gerilimi, Çevirme oranı ve kademeler, Kısa devre akımı (kA) Kısa devre akımı süresi (termik) (s) İzolasyon seviyesi (kV) YAKD’nin tipi, akımı,seri no, yalıtkanlığı Akım trafoları (Akımı, çevirme oranı, sınıfı) İzolasyon yağı markası ve tipi

Net ağırlığı Çekirdek ve sargılar Tank ve fittingler Yağ ağırlığı Komple ünite

TEMMUZ 2009

19

TEİAŞ

En ağır parçanın brüt taşıma ağırlığı, IEC 60076-1, Madde 7.1’de belirtilen diğer ilgili bilgiler.

3. TESTLER

3.1. Genel

Bu şartnamede aksi belirtilmedikçe testler Madde 1.2’de listelenen IEC/TSE standartlarınagöre yapılacaktır.

3.2. Komponentlerin Fabrikada Testleri (Tests on compenents at factory)

İlgili standartlarda öngörülen rutin testler, ototrafoya monte edilmeden önce tümkomponentlere yapılacaktır. ALICI bu testlere temsilcilerini gönderme hakkını saklı tutar.

Her halükarda, bu testlerin başarılı olduğuna dair detaylı test raporları Alıcı’nındeğerlendirmesi için yüklenici tarafından sağlanacaktır.

3.3. İmalat sırasında tanka konulmamış ototrafonun testleri (Alçak gerilimli ardışık darbe testleri) (Tests on the untanked transformer during manufacturing (Testswith low voltage repetitive impulses))

Uygulanabilen IEC/TSE kurallarına uygun olarak aşağıdaki testler sipariş kapsamındakiototrafolara tanka konulmadan önce uygulanacaktır. ALICI bu testlere temsilcilerinigönderme hakkını saklı tutar.

İzolasyon uygulanmaksızın tanka konulmamış ototrafoya alçak gerilim darbe jeneratörü ile1.2/50 µs tam dalga tipinde alçak gerilim ardışık darbeleri verilerek ölçüm yapılacaktır.

Bazı doğal rezonans frekanslarının ikazına bağlı olarak, cephe süresi 5 ile 100 µsarasında olan anahtarlama darbelerinin sargının bazı kısımlarında daha yüksek aşırıgerilimlere neden olması beklenebilir. Eğer böyle durumlardan korkuluyorsa, Alıcı ileimalatçı arasında müştereken belirlenen cephe süresine sahip alçak gerilim anahtarlamadarbeleri ile testler tekrar edilecektir.

a) Yükte kademe değiştiriciye aktarılan gerilimlerin ölçülmesi (Measurements ofvoltages transferred to the on-load tap changer)

Darbeler, sıra halinde bir, iki ve üç YG terminali ile toprak arasına uygulanacaktır.

Darbelerin uygulanmadığı YG Terminali 500 Ω/faz anma değerinde bir direnç üzerindentopraklanacak; AG terminalleri başlangıçta açık bırakılacak ve takibeden testte doğrudantopraklanacaktır. Nötr terminali doğrudan topraklanacaktır.

Aşağıdaki ölçmeler yapılacaktır:

Uygulanan gerilim, Sargıların kademe uçları ile toprak arasındaki gerilim, Elektriki olarak birbirine yakın kademe uçları arasındaki gerilim,

TEMMUZ 2009

20

TEİAŞ

Ayar sahasının ilk ve son kademe uçları arasındaki ve ön seçicinin (preselector)kontakları (varsa) arasındaki gerilim.

Ölçmeler yükte kademe değiştiricinin en yüksek ve en düşük kademe pozisyonları ile veorta kademede yapılacaktır. Kademeye ait sargının gerilim dağılımının düzgün (uniform)olduğu görülürse, kademe ucu çiftleri ve kademe uçları ile toprak arasındaki ölçüm sayısıuygun bulunması halinde azaltılabilir.

Yukarıda tanımlanan testler, darbeler, AG terminallere uygulanarak tekrarlanacak; YGterminaller başlangıçta açık olacak, ikinci testte doğrudan topraklanacaktır.

Yukarıdaki testlerin sonuçları temel alınarak; YG ve AG terminallerine ilgili BIL genliğindedarbeler uygulandığında, kademe uçları arasına ve kademe uçları ile toprak arasınatransfer edilen aşırı gerilimlerin ilgili BIL seviyesinden düşük olup olmadıkları kontroledilecektir.

b) Seri sargı ve AG terminallerde endüklenen gerilimlerin ölçülmesi (Measurementsof induced voltages in the series winding and on the LV terminals)

Darbeler, sıra halinde bir, iki ve üç YG terminali ile toprak arasına uygulanacaktır.

Darbe uygulanmayan YG terminaller 500 Ω/faz direnç üzerinden topraklanacaktır. AGterminalleri başlangıçta açık bırakılacak ve takibeden testlerde doğrudan topraklanacak vedaha sonra 400 Ω direnç üzerinden topraklanacaktır. Nötr noktası topraklanacaktır. Hertest için, uygulanan gerilimi, seri sargılar ve AG terminallerin arası gerilim ve hertopraklanmamış AG terminal ile toprak arası gerilimleri gösteren osilografik kayıtalınacaktır.

Testler, kademe değiştiricinin ana, en yüksek ve en düşük kademelerinde yapılacaktır.

c) YG terminallerde endüklenen gerilimlerin ölçülmesi (Measurements of inducedvoltages on the HV terminals)

Darbelerin uygulanmadığı AG terminalleri 500 Ω/faz anma değerinde bir direnç üzerindentopraklanacaktır. YG terminalleri başlangıçta açık bırakılacak ve takibeden testte doğrudantopraklanacaktır. Nötr terminaline önceki maddelerde belirtildiği şekilde işlem yapılacaktır.Her test için, uygulanan darbeleri, YG terminaller arasına ve her topraklanmamış YGterminal ile toprak arasına endüklenen gerilimleri gösteren osilografik kayıt alınacaktır.Testler kademe değiştiricinin ana, en yüksek ve en düşük kademelerinde yapılacaktır.

3.4. Tümüyle monte edilmiş ototrafonun testleri (Tests on fully assembledtransformer at factory)

Yüksek hassasiyette cihazlar kullanılacak olup, özellikle:

Çevirme oranı kontrollerinde cihaz hatalar ±%0,2’yi geçmeyecek, Yağ ve ortam sıcaklığı ölçümlerinde hatalar ±%0,2’yi geçmeyecek,

TEMMUZ 2009

21

TEİAŞ

Kayıpların ve boşta akımın ölçülmesinde; Akım ve gerilim trafoları 0,2 sınıfı olacak ve ilgili hataların ±%0,2 dahilinde olduğu

bilinecektir, Voltmetre ve ampermetreler 0,2 sınıfı veya daha hassas olacaktır, Düşük güç faktörü için vatmetreler 0,5 sınıfı veya daha hassas olacaktır,

Testlerde kullanılan bütün ölçme sistemleri ISO 9001:2000 kurallarına göre belgeli, uygundoğrulukta bulunmalı ve periyodik kalibrasyonları yapılmış IEC 60076-8’ya göre ölçmesistemleri doğrulanmalı ve hassasiyeti sağlanmış olacaktır.

3.4.1. Tip Testleri (Type Tests)

i) Sıcaklık artış testi (Temperature-rise test)

Sıcaklık artış testi IEC 60076-2’de belirlenen prosedüre göre, kısa devre test metodu ileuygulanacaktır. Teste, Madde 5. Metod (a) şartları karşılanana kadar devam edilecektir.

Yağ içerisindeki erimiş gaz miktarının kromatografik analizinin testten önce ve sonrayapılması gerekmektedir. Yağ numuneleri aynı vanadan alınacaktır. Analizler, IEC 60567ve IEC 60599’a göre yapılacaktır.

ii) Kısa devre testi (Short-circuit withstand test)

Kısa devre tip testi, IEC 60076-5’de gösterilmiş olan prosedüre göre, yapılacaktır. Kısadevreye dinamik dayanım kapasitesi test ile ispatlanacak olup 9 adet kısa devre aşağıdakigibi yapılacaktır. Kısa devreye termik dayanım kapasitesi hesapla gösterilecektir. Termikdayanımın hesaplanmasında kısa devre akımının süresi 3 saniye alınacaktır.

Daha ileri amaçlar için 9 kısa devre testi aşağıdaki gibi yapılacaktır.

Sargı Koşulları

Kademe

değiştirici

pozisyonu

Kısa devrenin yüzdesi olarak a, b, c

fazlarındaki akım

a b c

TEMMUZ 2009

22

TEİAŞ

Sargı Koşulları

Kademe

değiştirici

pozisyonu

Kısa devrenin yüzdesi olarak a, b, c

fazlarındaki akım

YG kaynak girişi

AG kısa devre edilmiş

-5x2%

-5x2%

-5x2%

100%

100%

100%

Cons

Cons

Cons

Cons

Cons

Cons

0

0

0

Cons

Cons

Cons

100%

100%

100%

Cons

Cons

Cons

+5x2%

+5x2%

+5x2%

Cons

Cons

Cons

Cons

Cons

Cons

100%

100%

100%

Kısa devrenin süresi ±%10 toleransla 0,5 saniyedir.

Kısa devrenin tepe ve etken akımının hesaplanması kaynağın eşdeğer empedansınınSIFIR olarak alınması ile yapılacaktır. Bu işletmedeki kaynağın 231 kV’dan 245 kV’a kadarolabileceği gerçeğini kompanze eder. Tepe ve rms akımlarının toleransları IECstandardına uygun olacaktır. Akımın tepe değerinin hesaplanmasında k faktörü IEC60076-5 ‘e uygun olarak alınacaktır. Test şeması IEC standartlarında izin verilenlerindenbiri olacaktır. Bununla birlikte test şeması test ten önce ALICI tarfından onaylanacaktır.

AG terminalleri kısa devre edilmişken 9 adet kısa devre testi uygulanacaktır. (3 anakademede, 3 en yüksek kademede, 3 en düşük kademede) Test prosüdürü her birfazda test akımının belirtilen tepe değerinin geçmesini sağlayacaktır.

Test 3- fazlı şemaya göre yapıldığında, kısa devre kesicisini kapama zamanısenkronize ederek,

Testte tek fazlı şemalar uygulandığında test altındaki fazı dönüşümlü olarakdeğiştirerek,

Her fazdan test akımının belirlenen tepe değerlerinin 3- kez geçmesi sağlanacaktır.

Test sırasında aşağıdaki ölçme ve kontroller yapılacaktır:

a) Değerleri ve süreyi kontrol etmek amacıyla, uygulanan gerilimlerin ve akımlarınosilografik kayıtları,

b) Testten önce ve sonra ototrafonun kısa devre endüktansının ölçülmesi (ölçümlerin±%0.1 dahilinde tekrarlanabilirliğini sağlamak üzere köprü metoduyla),

c) Her testten önce ve sonra, YG terminallere uygulanan sıfır bileşen ardışık darbelervasıtasıyla, AG sargısına endüklenen kapasitif akımların kayıtları.

TEMMUZ 2009

23

TEİAŞ

Tüm kısa devre testlerinin tamamlanmasından sonra aşağıdaki kontroller yapılacaktır:

a) İzolasyonun kontrolü; yıldırım darbesi anahtarlama darbesi, endüklenmiş gerilim ve50 Hz uygulanan gerilim testleri öngörülen test değerlerinin %100’indetekrarlanması suretiyle yapılacaktır.

b) Tanktan çıkarılmış ototrafonun gözle incelenmesi; aynı zamanda testlerden öncealınan fotoğraflar ile bağlantılarda deformasyon olmadığının kontrolu yapılacaktır

Test; aşağıdaki durumlarda başarılı sayılır.

a) Testlerden önce ve sonra yıldız eşdeğeri endüktans değerleri %1’den (yüzde bir)fazla değişmemişse,

b) İzolasyon testleri başarılıysa,

c) Gözle muayene ve tanksız ototrafonun fotoğrafları herhangi bir arıza veya hasarolmadığını gösteriyorsa (sargılarda, bağlantılarda, destek elemanlarındadeformasyon veya oynama olmadığı; ark başlangıçlarının olmadığı, v.b.).

Kısa devre tip testi öncesi uygulanan baskı ile mukayesesi için, sargıların aksiyel baskılarıkontrol edilecektir.Test sırasında, basınç tahliye ventili ve Bucholz rölesi çalışmayacaktır. Tank ve buşingler,aşırı basınç ve titreşimlere hasarlanmadan ve yağ sızdırmadan dayanacaktır.

Eğer belirtildiği gibi ölçülen eşdeğer yıldız endüktans değerleri %1 den daha yüksek iseototrafo reddedilecek test yeni veya modifiye edilmiş protipte tekrarlanacaktır.

iii) Sıfır bileşen empedansının ölçülmesi (Measurement of zero-sequenceimpedance(s) on three-phase transformers)

Bu ölçme IEC 60076-1, madde 10.7.’de belirlenmiş prosedüre göre yapılacaktır. Ölçümleryalnız ana kademede yapılacaktır.

iv) Boştaki akım harmoniklerin ölçülmesi (Measurement of the harmonics of theno-load current)

Boştaki akım harmoniklerinin ölçülmesi, IEC 60076-1, madde 10.6’da belirlenmiş olanprosedüre göre yapılacaktır.

v) Duyulabilir gürültü seviyesinin ölçülmesi (Measurement of audible sound level)

IEC 60076-10’da belirtilen prosedür uyarınca ölçüm yapılacaktır.

vi) Monte edilmiş ototrafonun tankında vakum testi (Vacuum test on tank ofassembled transformer)

TEMMUZ 2009

24

TEİAŞ

Teste başlamadan önce, ototrafo tankı içerisindeki yağ boşaltılacaktır. Test, tank içerisinde0,3 mm Hg’den fazla olmayan artık basınç şartı sağlanarak yapılacaktır. Tank, 6 saatliktest süresince vakumda tutulacaktır.

Vakum pompası ayrıldıktan sonra testte izin verilen maksimum vakum kaybı 6 mm Hg’yiaşmayacaktır.

vii) Monte edilmiş ototrafonun basınç testi (Pressure test on tank of assembled transformer)

Tank, oda sıcaklığında, tank tabanında 1,3 Atm. durağan aşırı basınç ölçülecek şekildeototrafo yağı ile doldurulacaktır.

Test süresi 24 saatten az olmayacaktır. Test sonunda, tankta, kapakta ve yağ genleşmekabında hiçbir yağ sızıntısı görülmeyecektir.

viii) Uzun süreli ısınma testi (Long duration heat run test) (Alıcının istemesi halindeuygulanacaktır.)

IEC standardına göre yapılan ısınma testinden sonra, sıcak nokta bulunmadığını kontroletmek için uzun süreli ısınma testi yapılacaktır. Ototrafonun, tüm kayıplarla, tümradyatörler (veya ısı eşanjörleri) devrede ve öngörülen aşırı sıcaklıklarda aşırı yüklüişletmede sargılar için izin verilen sirkülasyon akımlarının 1.1 katı ile 36 saat süreyle termikdurağan koşullarda kalması sağlanacaktır. 6 saat arayla kromatografik gaz analizi için yağörneği alınacaktır. Gaz analizi sonuçlarının aşağıdaki koşulları sağlaması gerekmektedir.

Asetilen : ≤ 0.3 ppm Hidrojen+metan+etan gazlarının saatlik toplam artış hızı : ≤ 2 ppm/saat Karbonmonoksit gazının saatlik artış hızı : ≤ 5 ppm/saat Karbondioksit gazının saatlik artış hızı : ≤ 20 ppm/saat Etilen/Etan oranı : ≤ 1

ix) Uzun süreli aşırı tahrik testi (Long duration over excitation test) (Alıcınınistemesi halinde uygulanacaktır.)

Ototrafo, kademe değiştirici önceden 231/161 kV-5x2% oranına ayarlanmış (maksimumakı durumu) ve bir radyatör ve bir fan devre dışı iken boşta enerjilenecektir. Uygulanangerilim, 50 Hz frekansta YG tarafında 245 kV veya AG tarafında 161 kV olacaktır. Termikdurağan koşula ulaşıldığında 36 saatlik test başlayacaktır. Test başlamadan önce, termikdurağan koşula ulaşınca ve takiben 6 saatlik aralarla yağ örnekleri alınacaktır. Testsonuçları, testten önce, test sırasında ve testten sonra alınan örneklerin kromatografikanalizleri pratik olarak aynı ise başarılı sayılacaktır. Erimiş gazlardaki artışlar, eğer varsa,aşağıdaki değerleri aşmayacaktır.

Asetilen : 0.3 ppm Hidrojen+metan+etan : 5 ppm

TEMMUZ 2009

25

TEİAŞ

Karbonmonoksit : Cihazların hassasiyeti ile fark edilemeyecek kadar Karbondioksit : Cihazların hassasiyeti ile fark edilemeyecek kadar

x) Boşta devreye alma testi (No load switching-on test) (Alıcının istemesi halindeuygulanacaktır.)

Bu test, kısa devre test merkezinde veya mümkün olduğu kadar kısa devre testindekullanılana eşit kaynak empedanslı şebekede yapılacaktır.

Ototrafo, seçilen kademenin anma geriliminin 1.1 katında boşta devreye alınacaktır. YGtarafında ve AG tarafında olmak üzere, kesici rasgele kapatılarak 2 set 15 er enerjilemeyapılacaktır. Her 15 enerjilemeli sette, 5 enerjileme ana kademede, 5 enerjileme enyüksek kademede ve 5 enerjileme en düşük kademede yapılacaktır.

Her enerjileme en az 60 saniye süreli olacak; takip eden enerjilemelerin arası 20dakikadan az olmayacaktır. Enerjilemeler sırasında, akım ve gerilimlerin osilografikkayıtları alınacak; her enerjileme çevriminin başında ve sonunda ototrafonun kısa devreendüktansı ölçülecektir (ölçümlerin %0.1 dahilinde tekrarlanabilirliğini sağlamak üzereköprü metoduyla). Testlerden önce ve sonra kromatografik gaz analizi için yağ örneklerialınacaktır. Test sonrasında aşağıdaki koşullar sağlanacaktır.

- Testlerden önce ve sonra ölçülen yıldız eşdeğeri faz endüktansları %0.5’den fazladeğişmemiş olacaktır.

- Testten önce ve sonra alınan yağ örneklerinin kromatografik gaz analizleri pratik olarakeşit olacaktır.

xı) Geçici rejim gerilimi geçiş karakteristiklerinin belirlenmesi (Determination oftransient voltage transfer characteristics) (IEC 60076-1) (Alıcının istemesihalinde uygulanacaktır.),

3.4.2. Rutin Testler (Routine tests)

3.4.2.1. Dielektrik dayanım testleri (Dielectric withstand tests)

Bu şartnamede aksi belirtilmedikçe, dielektrik dayanım testleri IEC 60076-3’e göreyapılacaktır.

a) Ayrı kaynaklı AC gerilimi dayanım testi (Separate source AC withstand voltage test)(Madde 11)

b) Endüklenmiş AC gerilim testi (Induced AC voltage test) (Madde 12)

Endüklenmiş AC gerilim testi sırasında, iki AG (161 kV ) terminali topraklanacak vekademe değiştirici, nötr terminali ile topraklanmamış AG terminalinde endüklenengerilimi minimize edecek pozisyona ayarlanacaktır. Ototrafo, test edilen YGterminali ile toprak arasında 395 kV rms endüklemek için nötr ile topraklanmış AGterminalleri arasından enerjilenebilir.

TEMMUZ 2009

26

TEİAŞ

c) Tam dalga yıldırım darbesi testi (Lightning impulse test) (Madde 13)

d) Sırtta kesik yıldırım darbesi testi (Test with lighting impulse chopped on the tail)(Madde 14)

Test, tam dalga yıldırım darbesi testi ile beraber yapılacaktır.

e) Kısmi boşalma ölçümleri (Partial Discharge Measurement) (IEC 60270)

Ototrafo üç fazdan enerjilenecektir. Gerilim seviyeleri, süreler ve uygulama sırası ilekabul edilen maksimum kısmi boşalmalar Garantili Özellikler Listesi’ndeöngörüldüğü gibidir.

Diğer taraftan, faz-faz 1,5 x 245 kV rms’de dahili kısmi boşalma Garantili ÖzelliklerListesinde belirtilen pC değerini geçmeyecektir. İlave olarak, ölçülen kısmiboşalmalar ihmal edilemeyecek düzeyde bulunursa, tercihen ultrasonik tipdedektör ile, dahili kısmi boşalmanın yerinin belirlenmesi ve giderilmesisağlanacaktır.

Ototrafolar pratik olarak maksimum işletme geriliminde kısmi deşarjsız olacaktır.

f) Anahtarlama darbesi testi (Switching impulse test)

Anahtarlama darbesi testi, endüklenmiş aşırı gerilim testine ilave bir rutin testolarak kısmi boşalma ölçümü öncesi yapılacaktır. Test, IEC 60076-3, Madde 15’egöre yapılacaktır.

Dielektrik testlerinin yapılma sırası:

a) Yldırım darbe testi (Lightning impulse test) Bir azaltılmış tam darbe (One reduced full impulse) Bir %100 tam darbe (One %100 full impulse) Bir veya daha fazla azaltılmış kesik darbe (One or more reduced chopped

impulse(s)) İki %100 kesik darbe (Two %100 chopped impulses) İki %100 tam darbe (Two %100 full impulses)

b) Ayrı kaynaklı AC gerilimi dayanım testi (Separate-Source AC withstand VoltageTest)

c) Endüklenmiş AC gerilim testi (Induced AC voltage test)d) Anahtarlama darbesi testi (Switching impulse voltage test)e) Kısmi boşalma ölçülmesi (Partial Discharge Measurement)

3.4.2.2. IEC 60076-1’e göre yapılacak rutin testler

a) Sargı dirençlerinin ölçülmesi (Measurement of winding resistance) (Madde 10.2)b) Gerilim çevirme oranının ölçülmesi ve gerilim vektörü faz kaymasının kontrolü

(Measurement of voltage ratio and check of phase displacement) (Madde 10.3)

TEMMUZ 2009

27

TEİAŞ

c) Kısa devre empedansının, kısa devre geriliminin ve yükte kayıpların ölçülmesi(Measurement of short-circuit impedance and load loss) (Madde-10.4) Ölçmeler anakademede ve en uçtaki kademelerde yapılacaktır.

d) Boştaki kayıp ve akımın ölçülmesi (Measurement of no-load loss and current) (Madde10.5)

e) Yükte kademe değiştirici üzerindeki testler ( Tests on on-load tap-changers, whereappropriate) (Madde 10.8) Yükte kademe değiştiricinin işletme testi (Operation test) (Madde 10.8.1) Yükte kademe değiştiricinin yardımcı devrelerinin yalıtım testi (Auxiliary circuits

insulation test) (Madde 10.8.2) f) Vantilatör motorlarının enerji sarfiyatının ölçülmesi (Measurement of the fan motors

power consumption)

3.4.2.3. Özel testler (Special tests)

a) Ototrafo yağı testleri

Teklif veren firmalar, tekliflerinde ototrafoda kullanacakları yağın markası ve tipiniverecektir. Ototrafolarında kullanılacak yağın EK-4’teki Transformatör YağıŞartnamesine uygun olduğu test raporları ile belgelenecek ve onay için Alıcıyaverilecektir. Kullanılacak yağın bu şartnameye uygun olduğu test raporları ilebelgelenemediği takdirde yağın EK-4’teki yağ şartnamesine uygun olarak kompletestleri yaptırılacaktır.

Kabul esnasında her bir ototrafodan alınacak yağ numunesine ise aşağıdabelirtilen testler, yaptırılacak ve Ek-4’deki yağ şartnamesine uygun olup olmadığıkontrol edilecek ve kullanılan yağın teklif edilen yağ ile aynı marka ve tipte olduğu,Firmaca garanti edilecektir.

Power Factor (Doble, 25 °C+100°C) Dielektrik dayanım Asidite İç Yüzey Gerilme Yoğunluk Viskozite Anilin Noktası Renk Sayısı

b) Kayıp açısının ölçülmesi (Measurement of Loss angle ) (tan veya cos)Ölçme, her bir sargı ile tank arasında yapılacaktır. (neticeler 20°C’yeindirgenecektir) Ölçülen % tan değeri, 0.5’den küçük olmalıdır.

% tan ölçmeleri terminal buşingleri için de yapılacaktır. Buşinglerde %tan C1 ≤0,5 ve C2 ≤ 1 olacaktır.

c) İzolasyon Direncinin Ölçülmesi (Measurement of insulation resistance)

Sargı ile tank arasında (15, 30, 45 ve 60 saniyede) 5000 Voltluk izolasyon direnciölçme test cihazı ile yapılacaktır. (Neticeler 20ºC dereceye irca edilecektir.)

TEMMUZ 2009

28

TEİAŞ

d) Boya tatbikinde Kalite Kontrolü (Quality Control of paint application)Ototrafonun boyalı yüzeyinden rastgele on noktasından alınan filmin kalınlık veyapışkanlığı ölçülecektir. Her ayrı katın kalınlığı ile toplam boya kalınlığı bir “BoyaKontrol Mastarı” kullanılarak ölçülecektir.

Her bir katın ortalama değeri imalatçı tarafından o kat için öngörülen nominaldeğerin altında olmayacaktır. Her bir kat için en düşük kalınlıktan daha az birdeğere müsaade edilmeyecektir.Filmin yapışkanlık özelliği, DIN 53151 (1970) standardındaki çapraz kesmemetoduyla tetkik edilecektir. Değişme derecesi Gt 1'den daha yüksek olmayacaktır.

e) Kaynaklanmış İrtibatlar için rutin testler (Routine tests on welded joints)

Kaynaklanmış irtibatlardaki, imalatçının yapmış olduğu rutin test raporlarıverilecektir.

f) Buşhingler ve buşhing tipi akım trafolarının üreticilerinin test sertifikaları kabul testraporları ile birlikte verilecektir.

g) FRA (Frequency Response Analiysis) testi

h) Mıknatıslanma Akımının Ölçülmesi

i) Fitinglerin (Bağlantı elemanlarının) ve / ototrafoya ait tüm korumaların kontrolü

3.5. Saha Testleri (Field tests) (Alıcının isteğine bağlı olarak)

a) Ototrafo ve buşinglerin kayıp açısının ölçülmesi (Measurement of Loss angle )(tan veya cos)

b) Tüm kademede çevirme oranları ölçülmesi

c) Sargı dirençlerinin ölçülmesi

d) Mıknatıslama akımının ölçülmesi

e) Trafo Merkezinin, merkezi kontrol panosuna bağlantısı için; hücreler, kabinler,kutular ve terminal blokları arasındaki kablo bağlantıları kontrol edilmesi

f) Yalıtım yağının elektriksel ve kimyasal testleri

g) Yağda çözünmüş gazların kontrolleri (IEC 60567)

h) Sargılar ile tank arasında (15, 30, 45, 60 saniyede) 5000 V izolasyon direnci testcihazı ile izolasyon direnci ölçülmesi

i) Ototrafoların tüm korumalarının gösterge ve kumanda cihazlarının, uzaktankumandalar dahil doğru çalıştıklarının kontrol edilmesi

j) FRA (Frequency Response Analiysis) testi

TEMMUZ 2009

29