Osnove programiranja NC i CNC strugovaOsnove programiranja NC i CNC strugova

III godina III godina – Tehničar za kompjutersko upravljanje – Tehničar za kompjutersko upravljanje

– Programiranje CNC mašina– Programiranje CNC mašina

Vukašin Bratić Vukašin Bratić dipl.maš.inž.dipl.maš.inž.

Aleksandar Jovanović Aleksandar Jovanović dipl.maš.inždipl.maš.inž..Vladan Bugarinović Vladan Bugarinović dipl.maš.inždipl.maš.inž..

Nivoi upravljanjaNivoi upravljanja

NCNC – numeričko upravljanje (upravljanje sa UJ u vidu bušača/čitača trake – numeričko upravljanje (upravljanje sa UJ u vidu bušača/čitača trake (sa potrebnom elektronikom) i informacijama u vidu redova izbušenih (sa potrebnom elektronikom) i informacijama u vidu redova izbušenih nizova otvora na pokretnoj traci – nosaču informacija),nizova otvora na pokretnoj traci – nosaču informacija),

CNCCNC – računarsko numeričko upravljanje (upravljanje sa UJ u vidu – računarsko numeričko upravljanje (upravljanje sa UJ u vidu računara i upravljačkim informacijama u vidu digitalnih (analognih) računara i upravljačkim informacijama u vidu digitalnih (analognih) vrednosti napona (logičke nule – 0V i jedinice – najčešće 3V ili 5V) i vrednosti napona (logičke nule – 0V i jedinice – najčešće 3V ili 5V) i nosioca informacija u vidu magnetnog diska ili drugog oblika trajne nosioca informacija u vidu magnetnog diska ili drugog oblika trajne memorije),memorije),

DNCDNC – direktno numeričko upravljanje (upravljanje sa UJ koja kontroliše i – direktno numeričko upravljanje (upravljanje sa UJ koja kontroliše i reguliše rad više NC/CNC mašina, kod koje zadatak UJ nije samo reguliše rad više NC/CNC mašina, kod koje zadatak UJ nije samo sprovođenje upravljačkih informacija već i njihova sinhronizacija na više sprovođenje upravljačkih informacija već i njihova sinhronizacija na više pojedinačnih obradnih sistema),pojedinačnih obradnih sistema),

ACAC – adaptivno upravljanje (upravljanje sa korekcijom registrovanih – adaptivno upravljanje (upravljanje sa korekcijom registrovanih vrednosti poremećaja – npr. prekoračenjem temperature rezanja u zoni vrednosti poremećaja – npr. prekoračenjem temperature rezanja u zoni rezanja UJ koriguje režime obrade, ili pušta drugi oblik SHP-a u zonu rezanja UJ koriguje režime obrade, ili pušta drugi oblik SHP-a u zonu rezanja sve dok se temperatura ne zadrži u zadatim granicama rezanja sve dok se temperatura ne zadrži u zadatim granicama optimalnosti i sl.).optimalnosti i sl.).

Struktura NC/CNC mašineStruktura NC/CNC mašine

Koordinatni sistemiKoordinatni sistemi

Karakteristične tačke NC/CNC Karakteristične tačke NC/CNC strugova - ilustracijastrugova - ilustracija

x

z

xPozitivan smer X ose ako je nosač alata ispred vretena – Front Toolpost

Pozitivan smer X ose ako je nosač alata iza vretena – Rear Toolpost

Nulta tačka mašineNulta tačka mašine – fiksna tačka definisana konstrukcijom mašine, – fiksna tačka definisana konstrukcijom mašine,

Referentna tačkaReferentna tačka – Ishodište uspostavljanja relacije tipa – Ishodište uspostavljanja relacije tipa predmet obradepredmet obrade – – alatalat – – mašinska mašinska nulanula. Referentna tačka je najčešće definisana krajnjim položajem klizača po upravljanim osama . Referentna tačka je najčešće definisana krajnjim položajem klizača po upravljanim osama (u tom položaju mašina nam na (u tom položaju mašina nam na DRODRO-u daje koordinate -u daje koordinate RR tačke u svom koordinatnom prostoru). tačke u svom koordinatnom prostoru). Ukoliko mašina ne poseduje mikroprekidače (senzore dodira) programer mora predvideti Ukoliko mašina ne poseduje mikroprekidače (senzore dodira) programer mora predvideti proizvoljnu tačku u koordinatnom prostoru mašine kao osnovnu ishodišnu tačku za dalju obradu proizvoljnu tačku u koordinatnom prostoru mašine kao osnovnu ishodišnu tačku za dalju obradu – – HOMEHOME poziciju. Ona u tom slučaju predstavlja zamenu za tačku poziciju. Ona u tom slučaju predstavlja zamenu za tačku MM (tačka (tačka MM i i R R se tako se tako poklapaju),poklapaju),

Nulta tačka predmeta obradeNulta tačka predmeta obrade – Tačka na predmetu obrade čiji položaj definiše programer- – Tačka na predmetu obrade čiji položaj definiše programer-tehnolog. Ova tačka je najbitnija za matematičko opisivanje kretanja alata u odnosu na predmet tehnolog. Ova tačka je najbitnija za matematičko opisivanje kretanja alata u odnosu na predmet obrade. Njen položaj se UJ zadaje merenjem pripremka i njegovim lociranjem u odnosu na obrade. Njen položaj se UJ zadaje merenjem pripremka i njegovim lociranjem u odnosu na odabranu tačku steznog pribora i naknadnim premeštanjem koordinatnog sistema iz referentne odabranu tačku steznog pribora i naknadnim premeštanjem koordinatnog sistema iz referentne tačke tačke RR u tačku na steznom priboru, pa zatim u tačku u tačku na steznom priboru, pa zatim u tačku WW. Jednostavniji način je da se direktnim . Jednostavniji način je da se direktnim tangiranjem predmeta obrade sa alatom uspostavi lokacija ove tačke i važna relacijska veza tangiranjem predmeta obrade sa alatom uspostavi lokacija ove tačke i važna relacijska veza neophodna za tačnu obradu (položaj alata u odnosu na neophodna za tačnu obradu (položaj alata u odnosu na WW se obavezno mora uneti u UJ), se obavezno mora uneti u UJ),

Kontrolna tačka alataKontrolna tačka alata – Tačka u podnožju steznog pribora alata. Predstavlja osnovu za – Tačka u podnožju steznog pribora alata. Predstavlja osnovu za definisanje startne tačke alata (teorijskog vrha alata) unosom izmerenih dimenzija dužina (visina) definisanje startne tačke alata (teorijskog vrha alata) unosom izmerenih dimenzija dužina (visina) i prečnika (širina) alata. U praktičnim primerima u kojima se tangiranjem PO sa prvim alatom i prečnika (širina) alata. U praktičnim primerima u kojima se tangiranjem PO sa prvim alatom uspostavi relacijska veza, vrh prvog alata se uzima za kontrolnu tačku (poklapa se sa startnom uspostavi relacijska veza, vrh prvog alata se uzima za kontrolnu tačku (poklapa se sa startnom tačkom alata), a korekcije drugih alata su samo razlike dužina u odnosu na prvi alat (korekcije 2, tačkom alata), a korekcije drugih alata su samo razlike dužina u odnosu na prvi alat (korekcije 2, 3 i ostalih alata se unose u tablicu alata UJ, a utvrđuju se neposrednim tangiranjem radnog 3 i ostalih alata se unose u tablicu alata UJ, a utvrđuju se neposrednim tangiranjem radnog predmeta).predmeta).

Karakteristične tačke NC/CNC strugova - objašnjenjeKarakteristične tačke NC/CNC strugova - objašnjenje

““Sherline” CNC strug – didaktičko sredstvoSherline” CNC strug – didaktičko sredstvo

Struktura NC/CNC strugova sa više nosača alata i obradnih centara Struktura NC/CNC strugova sa više nosača alata i obradnih centara sa više nosača alata i više vretena – sa više nosača alata i više vretena – obradni centri su CNC mašine obradni centri su CNC mašine sa osnovom kinematske strukture konvencionalnih mašina i sa osnovom kinematske strukture konvencionalnih mašina i kinematskom nadgradnjom – dodatnim upravljanim osama rotacije kinematskom nadgradnjom – dodatnim upravljanim osama rotacije i translacijei translacije

Konvencionalni strug prepravljen u CNC strug Konvencionalni strug prepravljen u CNC strug u radionicama Tehničke škole iz Smedereva – za upravljanje u radionicama Tehničke škole iz Smedereva – za upravljanje kretanjem radnih delova ovog struga se koristi upravljački program kretanjem radnih delova ovog struga se koristi upravljački program “Mach3 Turn” i PC računar sa paralelnim port-om u ulozi UJ“Mach3 Turn” i PC računar sa paralelnim port-om u ulozi UJ

Tehnološka dokumentacijaTehnološka dokumentacija

Plan operacija i zahvataPlan operacija i zahvata Plan stezanja predmeta obradePlan stezanja predmeta obrade Plan alataPlan alata Plan rezanjaPlan rezanja Programska listaProgramska lista

Plan operacija i zahvataPlan operacija i zahvata

Plan stezanja predmeta obradePlan stezanja predmeta obrade

Plan alataPlan alata

Plan rezanja – hodograf alataPlan rezanja – hodograf alata

Plan rezanja – koordinate čvornih tačaka ekvidistantne Plan rezanja – koordinate čvornih tačaka ekvidistantne konture, ili konture u slučaju upotrebe G42 (G41)konture, ili konture u slučaju upotrebe G42 (G41)

Programska lista – programski listProgramska lista – programski list

Struktura NC koda (programa)Struktura NC koda (programa)

Znaci i važnije adreseZnaci i važnije adrese

%%-POČETAK I KRAJ PROGRAMA-POČETAK I KRAJ PROGRAMA ()()-OZNAČAVANJE KOMENTARA-OZNAČAVANJE KOMENTARA NN-REDNI BROJ REČENICE (BLOKA)-REDNI BROJ REČENICE (BLOKA) FF-BRZINA POMOĆNOG KRETANJA (KORAK)-BRZINA POMOĆNOG KRETANJA (KORAK) SS-BROJ OBRTAJA-BROJ OBRTAJA DD-POZIV KOREKCIJE PREČNIKA ALATA-POZIV KOREKCIJE PREČNIKA ALATA TT-POZIV ALATA-POZIV ALATA GG-GLAVNE FUNCIJE (USLOVI PUTA)-GLAVNE FUNCIJE (USLOVI PUTA) MM-POMOĆNE FUNKCIJE (TEHNOLOŠKE NAREDBE)-POMOĆNE FUNKCIJE (TEHNOLOŠKE NAREDBE)

Adrese DIN 66025 / ISO 6983Adrese DIN 66025 / ISO 6983

G i M funkcijeG i M funkcije

GG funkcije – glavne funkcije koje opredeljuju kinematiku funkcije – glavne funkcije koje opredeljuju kinematiku i geometriju obrade i geometriju obrade (linearna i kružna kretanja, Offset-i, izbor sistema (linearna i kružna kretanja, Offset-i, izbor sistema mera, apsolutni ili relativni unos koordinata...)mera, apsolutni ili relativni unos koordinata...)

MM funkcije – pomoćne funkcije koje opredeljuju funkcije – pomoćne funkcije koje opredeljuju tehnološku i upravljačko-izvršnu stranu programiranja tehnološku i upravljačko-izvršnu stranu programiranja CNC obrade CNC obrade (uključivanje obrtanja glavnog vretena, programska (uključivanje obrtanja glavnog vretena, programska pauza, stop, premotavanje programa, uključivanje pauza, stop, premotavanje programa, uključivanje SHP-a, poziv izmene alata...).SHP-a, poziv izmene alata...).

Tablica G funkcijaTablica G funkcija

Tabela M funkcijaTabela M funkcija

Hijerarhija G i M funkcija Hijerarhija G i M funkcija %% Komentar () - npr. (Program uradio ... Vrednosti Offset-a UJ su x30 z2 ...)Komentar () - npr. (Program uradio ... Vrednosti Offset-a UJ su x30 z2 ...) Brojevi blokova (redova programa – NC koda) – N1, N2, N3...Brojevi blokova (redova programa – NC koda) – N1, N2, N3... Inčni (colovni) ili metrički sistem – G20 (inch – “), G21 (mm)Inčni (colovni) ili metrički sistem – G20 (inch – “), G21 (mm) Apsolutni ili relativni unos koordinata – G90 (apsolutni), G91 (relativni)Apsolutni ili relativni unos koordinata – G90 (apsolutni), G91 (relativni) Isključivanje korekcija po poluprečniku i gašenje svih cikllusa - G40, G80Isključivanje korekcija po poluprečniku i gašenje svih cikllusa - G40, G80 Izbor radne ravni (za glodanje startna ravan G17 – XY ravan, za struganje G18 – XZ ravan)Izbor radne ravni (za glodanje startna ravan G17 – XY ravan, za struganje G18 – XZ ravan) Selekcija alata i definisanje korekcije – M06 T01 (za struganje T0101 – 01 broj alata i 01 Selekcija alata i definisanje korekcije – M06 T01 (za struganje T0101 – 01 broj alata i 01

adresa korekcije)adresa korekcije) Uključivanje obrtanja vretena (M3, M4, S) i SHP-a (M7, M8)Uključivanje obrtanja vretena (M3, M4, S) i SHP-a (M7, M8) Offset-i (G54... Ili G92) – startna tačka i HOME pozicijaOffset-i (G54... Ili G92) – startna tačka i HOME pozicija Radni deo programa G00, G01, G02, G03, F... Radni deo programa G00, G01, G02, G03, F...

(Napomena: ukoliko su čvorne tačke hodografa na obratku – prethodno predvideti unos radijusa vrha alata u (Napomena: ukoliko su čvorne tačke hodografa na obratku – prethodno predvideti unos radijusa vrha alata u tablicu alata, funkcije G41 ili G42 i startnu tačku sa većom X koordinatom od prve tačke konture obratka)tablicu alata, funkcije G41 ili G42 i startnu tačku sa većom X koordinatom od prve tačke konture obratka)

G28 – Funkcija vraćanja alata (startne tačke alata) u HOME poziciju G28 – Funkcija vraćanja alata (startne tačke alata) u HOME poziciju Izmena alata i definisanje korekcije - M06 T02 (za struganje T0202 – 02 broj alata i 02 adresa Izmena alata i definisanje korekcije - M06 T02 (za struganje T0202 – 02 broj alata i 02 adresa

korekcije ili T02 03 – 02 broj alata i 03 broj korekcije)korekcije ili T02 03 – 02 broj alata i 03 broj korekcije)(Napomena: Ukoliko nismo odabrali opciju (Napomena: Ukoliko nismo odabrali opciju Stop Spindle Wait For Cycle StartStop Spindle Wait For Cycle Start moramo uneti blok sa moramo uneti blok sa programskom pauzom M1 da bi smo mogli da izmenimo alat)programskom pauzom M1 da bi smo mogli da izmenimo alat)

Radni deo programa G00, G01, G02, G03, F...Radni deo programa G00, G01, G02, G03, F... Gašenje korekcija po visini G49 i po poluprečniku (radijusu) G40 Gašenje korekcija po visini G49 i po poluprečniku (radijusu) G40 Gašenje obrtanja vretena i SHP-a (M5 i M9)Gašenje obrtanja vretena i SHP-a (M5 i M9) G28 - Vraćanje u HOME poziciju nakon završene obrade (R tačku)G28 - Vraćanje u HOME poziciju nakon završene obrade (R tačku)

(Napomena: ukoliko je u prvim redovima Offset W tačke zadat sa G92 programira se vraćanje brzim hodom u (Napomena: ukoliko je u prvim redovima Offset W tačke zadat sa G92 programira se vraćanje brzim hodom u R tačku direktnim unosom dva bloka G00 Xr i G00 Zr – prvo po X, a zatim po Z osi. Isti postupak se može R tačku direktnim unosom dva bloka G00 Xr i G00 Zr – prvo po X, a zatim po Z osi. Isti postupak se može uraditi poništavanjem trenutnog offseta G92.1 i unosom funkcije G28)uraditi poništavanjem trenutnog offseta G92.1 i unosom funkcije G28)

Premotavanje ili kraj programa – M30, M2 (M3)Premotavanje ili kraj programa – M30, M2 (M3) %%

G90 (G91) - Izbor načina unosa koordinata čvornih tačaka G90 (G91) - Izbor načina unosa koordinata čvornih tačaka hodografa alatahodografa alata

G90 – unos apsolutnih vrednosti koordinata čvornih tačaka u G90 – unos apsolutnih vrednosti koordinata čvornih tačaka u obradnom prostoruobradnom prostoru

G91 – unos relativnih (inkrementalnih) koordinata čvornih tačaka G91 – unos relativnih (inkrementalnih) koordinata čvornih tačaka u obradnom prostoruu obradnom prostoru

G17, G18, G19 - Izbor radne ravniG17, G18, G19 - Izbor radne ravni

G17 – izbor XY radne ravniG17 – izbor XY radne ravni

G18 – izbor XZ radne ravni (radna ravan za struganje)G18 – izbor XZ radne ravni (radna ravan za struganje)

G19 – izbor YZ radne ravniG19 – izbor YZ radne ravni

G20, G21 (G70, G71) - Izbor sistema mera (metrički ili inčni-colovni)G20, G21 (G70, G71) - Izbor sistema mera (metrički ili inčni-colovni)

G20 – izbor inčnog (colovnog) sistema mera (1” = 25,4mm)G20 – izbor inčnog (colovnog) sistema mera (1” = 25,4mm)

G21 – izbor metričkog (milimetarskog) sistema meraG21 – izbor metričkog (milimetarskog) sistema mera

Kod nekih upravljačkih jedinica Kod nekih upravljačkih jedinica (ne važi za UJ i upravljački (ne važi za UJ i upravljački program “Mach3”)program “Mach3”) izbor sistema mera se vrši funkcijama: izbor sistema mera se vrši funkcijama:

G70 – izbor inčnog (colovnog) sistema mera (1” = 25,4mm)G70 – izbor inčnog (colovnog) sistema mera (1” = 25,4mm)

G71 – izbor metričkog (milimetarskog) sistema meraG71 – izbor metričkog (milimetarskog) sistema mera

G54, G55... G59 (G53) – Offset-i zadati u NC kodu i Fixtures tablici UJG54, G55... G59 (G53) – Offset-i zadati u NC kodu i Fixtures tablici UJ

U blok programa se upisuje samo G54 (alternativno G55, G56... do G59), U blok programa se upisuje samo G54 (alternativno G55, G56... do G59), a u tablicu Fixtures vrednost Offset-a (pomeranje – rastojanje tačke W u a u tablicu Fixtures vrednost Offset-a (pomeranje – rastojanje tačke W u odnosu na startnu tačku prvog alata B).odnosu na startnu tačku prvog alata B).

Gašenje ove grupe Offset-a se vrši sa upotrebom funkcije G53.Gašenje ove grupe Offset-a se vrši sa upotrebom funkcije G53.

G92 (G92.1, G92.2, G92.3) – Offseti zadati u NC kodu (G50)G92 (G92.1, G92.2, G92.3) – Offseti zadati u NC kodu (G50)

U blok programa se upisuje G92 Xr Zr (pomeranje – rastojanje startne tačke prvog U blok programa se upisuje G92 Xr Zr (pomeranje – rastojanje startne tačke prvog alata B u odnosu na nulu predmeta obrade, tačku W).alata B u odnosu na nulu predmeta obrade, tačku W).

Ova funkcija se u blokovima poništava sa funkcijama G92.1 (UJ poništava Offset-e Ova funkcija se u blokovima poništava sa funkcijama G92.1 (UJ poništava Offset-e u potpunosti bez mogućnosti ponovnog poziva u istom programu) ili sa G92.2 (UJ u potpunosti bez mogućnosti ponovnog poziva u istom programu) ili sa G92.2 (UJ trenutno poništava Offset-e zadate sa G92 i može ih ponovo vratiti sa upotrebom trenutno poništava Offset-e zadate sa G92 i može ih ponovo vratiti sa upotrebom funkcije G92.3 bez novog navođenja Xr i Zr).funkcije G92.3 bez novog navođenja Xr i Zr).

%%G40 G40 (isključivanje korekcije po poluprečniku - radijusu zaobljenja strugarskog noža)(isključivanje korekcije po poluprečniku - radijusu zaobljenja strugarskog noža)

G90 G90 (Apsolutni unos koordinata)(Apsolutni unos koordinata)

G21 G21 (izbor metričkog sistema mera - koordinate su u mm)(izbor metričkog sistema mera - koordinate su u mm)

G80 G80 (gašenje svih ciklusa obrade)(gašenje svih ciklusa obrade)

G18 G18 (uključivanje X-Z radne ravni)(uključivanje X-Z radne ravni)

G92 x30 z4 G92 x30 z4 (zadavanje položaja startne tačke prvog alata u odnosu na tačku "W")(zadavanje položaja startne tačke prvog alata u odnosu na tačku "W")

M06 T01 02M06 T01 02 (poziv alata 1 sa korekcijom u redu 2 tablice alata UJ – Tool Table) (poziv alata 1 sa korekcijom u redu 2 tablice alata UJ – Tool Table)

......G92.2 G92.2 (trenutno isključivanje Offset-a sa zadržavanjem rastojanja tačaka "B" i "W" u memoriji UJ)(trenutno isključivanje Offset-a sa zadržavanjem rastojanja tačaka "B" i "W" u memoriji UJ)

G92.3 G92.3 (ponovni poziv Offset-a tačke "B" u odnosu na tačku "W" x30 z4 bez potrebe unosa istih koordinata)(ponovni poziv Offset-a tačke "B" u odnosu na tačku "W" x30 z4 bez potrebe unosa istih koordinata)

......G92.1 G92.1 (brisanje Offset-a bez mogućnosti njihovog ponovnog poziva u istom programu sa funkcijom G92.3)(brisanje Offset-a bez mogućnosti njihovog ponovnog poziva u istom programu sa funkcijom G92.3)

......G28 G28 (povratak u HOME poziciju - referentnu tačku)(povratak u HOME poziciju - referentnu tačku)

M30 M30 (premotavanje programa)(premotavanje programa)

%%

G00 – Linearna interpolacija brzim hodomG00 – Linearna interpolacija brzim hodom

G0 Xkr Zkr (G0 Xrel Zrel – u odnosu na prethodnu tačku ili G0 Xkr Zkr (G0 Xrel Zrel – u odnosu na prethodnu tačku ili G0 Xaps Zaps – u odnosu na tačku W) bez navođenja reči F i G0 Xaps Zaps – u odnosu na tačku W) bez navođenja reči F i numeričkog podatka o brzini pomoćnog kretanja, jer UJ numeričkog podatka o brzini pomoćnog kretanja, jer UJ podrazumeva da se kretanje izvodi po liniji sa maksimalnom podrazumeva da se kretanje izvodi po liniji sa maksimalnom brzinom.brzinom.

N10 G90 (unošenje apsolutnih koordinata)N20 G00 X60 Z85 (pozicioniranje u brzom hodu u tačku P2 – koordinate X i Z su koordinate tačke pozicioniranja u koordinatnom sistemu predmeta obrade)

N10 G91 (unošenje inkrementalnih vrednosti koordinata)N20 G00 X35 Z70 (pozicioniranje u brzom hodu u tačku P2 - koordinate X i Z su koordinate tačke pozicioniranja u odnosu na prethodnu tačku P1)

G01 – Linearna interpolacija radnim hodomG01 – Linearna interpolacija radnim hodom

G0 Xkr Zkr (G0 Xrel Zrel – u odnosu na prethodnu tačku ili G0 Xkr Zkr (G0 Xrel Zrel – u odnosu na prethodnu tačku ili G0 Xaps Zaps – u odnosu na tačku W) F (numerički podatak o brzini G0 Xaps Zaps – u odnosu na tačku W) F (numerički podatak o brzini pomoćnog kretanja u mm/min)pomoćnog kretanja u mm/min)

G1 Xkr Zkr F (numerički podatak o brzini pomoćnog kretanja)G1 Xkr Zkr F (numerički podatak o brzini pomoćnog kretanja) Ako u uvodnom delu programa iskoristimo naredbu Ako u uvodnom delu programa iskoristimo naredbu G94G94, brzina će u , brzina će u

narednom delu programa biti definisana u mm/min. narednom delu programa biti definisana u mm/min. Ukoliko u uvodnom delu programa iskoristimo naredbu Ukoliko u uvodnom delu programa iskoristimo naredbu G95G95, brzina će u , brzina će u

narednom delu programa biti definisana u mm/obrtaju. narednom delu programa biti definisana u mm/obrtaju.

G02 – Kružna interpolacija u smeru kretanja kazaljke na satu G02 – Kružna interpolacija u smeru kretanja kazaljke na satu gledana iz vrha 3. ose (za struganje iz vrha Y ose) I, Kgledana iz vrha 3. ose (za struganje iz vrha Y ose) I, K

G2 Xkr Zkr I (numerički podatak) K (numerički podatak) G2 Xkr Zkr I (numerički podatak) K (numerički podatak)

Određivanje I i K (I - relativno udaljenje centra u odnosu na Određivanje I i K (I - relativno udaljenje centra u odnosu na početnu tačku kružnog kretanja po X osi, a K - relativno udaljenje početnu tačku kružnog kretanja po X osi, a K - relativno udaljenje centra u odnosu na početnu tačku kružnog kretanja po Z osi)centra u odnosu na početnu tačku kružnog kretanja po Z osi)

I (numerički podatak) = Xcentra – XpočetneI (numerički podatak) = Xcentra – Xpočetne K (numerički podatak) = Zcentra – ZpočetneK (numerički podatak) = Zcentra – Zpočetne

G02 – Kružna interpolacija u smeru kretanja kazaljke na satu G02 – Kružna interpolacija u smeru kretanja kazaljke na satu gledana iz vrha 3. ose (za struganje iz vrha Y ose) R ”+”, R “-”gledana iz vrha 3. ose (za struganje iz vrha Y ose) R ”+”, R “-”

G2 Xkr Zkr R (“+” ako je kretanje po kružnom luku manjem od 180°), G2 Xkr Zkr R (“+” ako je kretanje po kružnom luku manjem od 180°), G2 Xkr Zkr R (“-” ako je kretanje po kružnom luku većem od 180°).G2 Xkr Zkr R (“-” ako je kretanje po kružnom luku većem od 180°).

G03 – Kružna interpolacija u smeru suprotnom od smera kretanja kazaljke G03 – Kružna interpolacija u smeru suprotnom od smera kretanja kazaljke na satu gledana iz vrha 3. ose (za struganje iz vrha Y ose) I, K, R ”+”, R “-”na satu gledana iz vrha 3. ose (za struganje iz vrha Y ose) I, K, R ”+”, R “-”

Napomena za definisanje vrednosti parametara kružne interpolacije Napomena za definisanje vrednosti parametara kružne interpolacije I i K u slučaju programiranja u prečnik-relativnom i prečnik-I i K u slučaju programiranja u prečnik-relativnom i prečnik-apsolutnom unosu koordinata čvornih tačakaapsolutnom unosu koordinata čvornih tačaka

I i K se uvek unose sa stvarnim vrednostima matematički definisanim u I i K se uvek unose sa stvarnim vrednostima matematički definisanim u vektorskom prostoru obrade. Za struganje se unos I i K parametara uvek vektorskom prostoru obrade. Za struganje se unos I i K parametara uvek vrši u radijus (poluprečnik) modu definisanja rastojanja po X osi. vrši u radijus (poluprečnik) modu definisanja rastojanja po X osi.

Parametar K ne zavisi od načina unosa koordinata, a ni od izbora načina Parametar K ne zavisi od načina unosa koordinata, a ni od izbora načina unosa rastojanja čvornih tačaka (poluprečnik ili prečnik mod) po X osi unosa rastojanja čvornih tačaka (poluprečnik ili prečnik mod) po X osi koordinatnog sistema relevantnog za vektorsko definisanje obrade.koordinatnog sistema relevantnog za vektorsko definisanje obrade.

Offset-i koordinatnih sistema i lokacija startne tačke u slučaju korišćenja Offset-i koordinatnih sistema i lokacija startne tačke u slučaju korišćenja funkcije G54 se takođe uvek zadaju u matematički definisanom obliku, funkcije G54 se takođe uvek zadaju u matematički definisanom obliku, odnosno u radijus modu. odnosno u radijus modu.

U slučaju korišćenja funkcije G92 za definisanje Offset-a, Xoffset i Zoffset U slučaju korišćenja funkcije G92 za definisanje Offset-a, Xoffset i Zoffset se zadaju u skladu sa izabranim načinom unosa rastojanja i zadavanja se zadaju u skladu sa izabranim načinom unosa rastojanja i zadavanja koordinata čvornih tačaka konture (ili ekvidistante konture) obratka (mogu koordinata čvornih tačaka konture (ili ekvidistante konture) obratka (mogu se zadati u sve 4 kombinacije modova se zadati u sve 4 kombinacije modova poluprečnik/prečnik/apsolutno/relativno uvažavajući prethodno pravilo)poluprečnik/prečnik/apsolutno/relativno uvažavajući prethodno pravilo)

G04 - Programiranje zastoja u sekundama ili milisekundamaG04 - Programiranje zastoja u sekundama ili milisekundama

G04 P (vrednost zastoja u sekundama ili milisekundama)G04 P (vrednost zastoja u sekundama ili milisekundama)

Definisanje čvornih tačaka konture kretanja alataDefinisanje čvornih tačaka konture kretanja alata

Definisanje čvornih tačaka konture kretanja alata u planu rezanja i NC Definisanje čvornih tačaka konture kretanja alata u planu rezanja i NC kodu se može vršiti na 2 načina:kodu se može vršiti na 2 načina:

Određivanjem čvornih tačaka ekvidistante konture koja predstavlja Određivanjem čvornih tačaka ekvidistante konture koja predstavlja geometrijski pomerenu (Offset-ovanu) konturu predmeta obrade za geometrijski pomerenu (Offset-ovanu) konturu predmeta obrade za vrednost radijusa zaobljenja vrha strugarskog noža direktnim vrednost radijusa zaobljenja vrha strugarskog noža direktnim računanjem korekcija hodografa kretanja alata i predviđanjem računanjem korekcija hodografa kretanja alata i predviđanjem isključivanja Offseta poluprečnika zaobljenja u NC kodu koji se zadaje isključivanja Offseta poluprečnika zaobljenja u NC kodu koji se zadaje sa funkcijom G40, ilisa funkcijom G40, ili

Unosom čvornih tačaka konture obratka u hodograf alata u NC kodu Unosom čvornih tačaka konture obratka u hodograf alata u NC kodu uz definisanje radijusa vrha strugarskog noža u tablici alata uz definisanje radijusa vrha strugarskog noža u tablici alata (D adresa) i određivanje strane kretanja teorijskog vrha alata u (D adresa) i određivanje strane kretanja teorijskog vrha alata u odnosu na konturu obratka programiranjem funkcija G41 odnosu na konturu obratka programiranjem funkcija G41 (programiranje kretanja alata sa leve strane konture obratka) ili G42 (programiranje kretanja alata sa leve strane konture obratka) ili G42 (programiranje kretanja alata sa desne strane konture obratka) sa (programiranje kretanja alata sa desne strane konture obratka) sa definicijom startne tačke obrade koja ima veću X koordinatu od prve definicijom startne tačke obrade koja ima veću X koordinatu od prve tačke konture obratka u slučaju upotrebe funkcije G41. Ako se tačke konture obratka u slučaju upotrebe funkcije G41. Ako se kretanje programira sa desne strane konture obratka sa upotrebom kretanje programira sa desne strane konture obratka sa upotrebom funkcije G42, X koordinata startne tačke obrade mora da ima manju funkcije G42, X koordinata startne tačke obrade mora da ima manju vrednost od X koordinate prve tačke konture obratka.vrednost od X koordinate prve tačke konture obratka.

Određivanje čvornih tačaka hodografa alata određivanjem položaja Određivanje čvornih tačaka hodografa alata određivanjem položaja ekvidistante konture obratka direktnim računanjem korekcije radijusa vrha ekvidistante konture obratka direktnim računanjem korekcije radijusa vrha zaobljenja strugarskog noža i gašenjem programske korekcije – G40zaobljenja strugarskog noža i gašenjem programske korekcije – G40

ΔX = R = 1mmΔX = R = 1mmΔZ = R · tg150°= 1 · 0,269 = 0,269mmΔZ = R · tg150°= 1 · 0,269 = 0,269mm

Programiranje kretanja alata po konturi obratka korišćenjem Programiranje kretanja alata po konturi obratka korišćenjem funkcija G41 (alat sa leve strane konture obratka) i G42 (alat sa funkcija G41 (alat sa leve strane konture obratka) i G42 (alat sa desne strane konture obratka) definisanjem radijusa zaobljenja desne strane konture obratka) definisanjem radijusa zaobljenja vrha alata u tablici alata i adrese offset-a D (broj offset-a)vrha alata u tablici alata i adrese offset-a D (broj offset-a)

Ciklus rezanja navoja iz više prolaza – G76Ciklus rezanja navoja iz više prolaza – G76

Format naredbe: N… G76 X… Z… Q… P… H… I… R… K… L… C… B… T… J…

Primeri primene ciklusnih funkcija za Primeri primene ciklusnih funkcija za izradu navoja iz više prolaza-G76izradu navoja iz više prolaza-G76

G76 X18.56 Z-16 Q1 P1 H0.4 I0 R20 K2 L45 C2 B0.1

G76 X20 Z-19 Q1 P1 H0.4 I0 R18.56 K2 L45 C2 B0.1

•Za spoljašnji navoj M20x1

•Za unutrašnji navoj M20x1

Priprema mašine i alata za radPriprema mašine i alata za rad PRIPREMA ALATAPRIPREMA ALATA: Alate potrebne za obradu postaviti u brzoizmenjljive držače, : Alate potrebne za obradu postaviti u brzoizmenjljive držače,

i po visini dovesti u osu obratka, zatim im dodeliti brojeve po redosledu obrade.i po visini dovesti u osu obratka, zatim im dodeliti brojeve po redosledu obrade. POSTAVLJANJE PRIPREMKAPOSTAVLJANJE PRIPREMKA: Pripremak postaviti u stezni pribor tako da u : Pripremak postaviti u stezni pribor tako da u

toku obrade ne može doći do kolizije alata i steznog pribora.toku obrade ne može doći do kolizije alata i steznog pribora. ODREĐIVANJE KOREKCIJA ALATAODREĐIVANJE KOREKCIJA ALATA::

Z

X

W

1. U MANUAL modu upravljačke jedinice JOG-iranjem alata br.1 (T01) tangirati pripremak po izvodnici (pravac X ose) . Vrednost za X osu u DRO nulirati pritiskom na komandni taster ZERO X.

2. Radnju ponoviti u pravcu Z ose.

3. Na nosač alata postaviti sledeći alat sa držačem.

4. Tangirati pripremak po X osi. Iz DRO (Digital Readout-a) se očitava duplirana vrednost korekcija pripadajućeg alata po X osi u prečnik modu (u tablicu alata - Tool Table unosimo polovinu vrednosti X koordinate iz DRO za X Offset).

5. Tangiranjem pripremka po Z osi u DRO se očitava vrednost korekcija pripadajućeg alata po Z osi (Z Offset).

6. Očitane vrednosti se za pripadajuće alate unose u tablicu alata - Tool Table upravljačke jedinice.

Izgled popunjene tabele alata

•POSTAVLJANJE NULTE TAČKE PREDMETA OBRADEPOSTAVLJANJE NULTE TAČKE PREDMETA OBRADE:: Vrši se prvim alatom Vrši se prvim alatom T01 T01 uu MDI MDI modu (modu (MDIMDI - - MANUAL DATA INPUTMANUAL DATA INPUT).).

Posle tangiranja pripremka po izvodnici (u pravcu X ose) i po čelu (u Posle tangiranja pripremka po izvodnici (u pravcu X ose) i po čelu (u pravcu Z ose) u pravcu Z ose) u MDIMDI modu upravljačke jedinice se unese programski modu upravljačke jedinice se unese programski blok za odmicanje alata od pripremka u željeni položaj koji predstavlja blok za odmicanje alata od pripremka u željeni položaj koji predstavlja proizvoljno izabranu referentnu tačku - proizvoljno izabranu referentnu tačku - RR. U ovom primeru to ćemo . U ovom primeru to ćemo izvesti unosom programskog bloka izvesti unosom programskog bloka G0 X16 Z10.G0 X16 Z10.

U polja U polja Part Zero X Part Zero X ii Part Zero Z Part Zero Z se unesu koordinate tačke se unesu koordinate tačke RR (vrha (vrha alata T01) u odnosu na tačku alata T01) u odnosu na tačku W (u prečnik modu). W (u prečnik modu). U ovom primeru to U ovom primeru to će biti će biti XX=50, Z=10.=50, Z=10.

Pritiskom redom na tasterePritiskom redom na tastere Zero World X Zero World X, , Zero World Z, Part Zero XZero World Z, Part Zero X, , Part Zero ZPart Zero Z , , Set Home XSet Home X i i Set Home XSet Home X automatski se u automatski se u Work OffsetWork Offset tabelu učitavaju vrednosti za funkciju tabelu učitavaju vrednosti za funkciju G54 G54 (postavlja se nulta tačka (postavlja se nulta tačka predmeta obrade tj. koordinatni sistem se premešta iz tačke R u tačku predmeta obrade tj. koordinatni sistem se premešta iz tačke R u tačku W).W).

ZW

10

8

R

Priprema mašine i alata za radPriprema mašine i alata za rad