11

TARH Osmanl Devletinin Ykselme Dnemi-II (1453-1579 / XV. ve XVI. Yzyllar Aras)

I. SELM (YAVUZ) DNEM (15121520) I. Selim tahta geer gemez, taht kavgalarn nle-

mek amacyla, kardeleri Korkut ve Ahmeti ldrt-mtr.

Siyasi Faaliyetleri

aldran Sava (1514) Safevi hkmdar ah smailin iilik propagandas

ile Osmanl Devleti'ni tehdit etmesi ve I. Selimin Trk-slam dnyasnn liderliini ele geirmek istei bu savan en nemli nedenlerini oluturur. Sava, Safevi hkmdar ah smailin yenilgisiyle sonu-land.

Osmanl Devleti bu galibiyetle doudaki snrlarn Tebrize kadar geniletmi ve ii tehlikesini bir sre iin engellemitir.

Turnada Sava (1515) Dulkadiroullar Beyliinin Osmanlya kar yaplan

ittifaklar iinde yer almas ve I. Selimin Anadoluda Trk siyasi birliini salamak istemesi sava kanl-maz klmtr. ki taraf arasnda yaplan mcadele Osmanllarn zaferiyle sonuland ve Dulkadiroullar Bey-lii ortadan kaldrld.

Bylece; Anadolu Trk siyasi birlii kesin olarak saland.

Msr Seferi Nedenleri

Osmanl-Memlk anlamazlklarnn II. Bayezid dneminden beri artarak devam etmesi

Memlklerin, Osmanl Devletine kar ah smail ile ittifak kurmas

Portekizlilerin, slam dnyasn tehdit etmesi ve Memlklerin bunu engelleyememesi

Osmanllar'n Baharat Yolu'nu ele geirmek istemesi 1516'da yaplan Mercidabk ve 1517'de yaplan

Ridaniye Savalar Osmanl Devletinin zaferiyle sonuland.

Msr Seferinin Sonular Memlk Devletinin yklmasyla Suriye, Filistin,

Msr, Hicaz, Yemen ve Aden Osmanlya katld. Baharat Yolu, Osmanl Devletinin denetimine

geti, fakat Corafi Keifler sebebiyle beklenen kazan salanamad.

Osmanl Devleti, Kuzey Afrikaya adm att. Memlk hazinesi Osmanl Devleti'nin eline geti. Kbrs zerinde ekonomik denetim saland. Venedik-

liler, Kbrs iin Memlklere dedikleri vergiyi Osmanl Devleti'ne demeye balad.

Kutsal emanetler Osmanl Devleti'ne geti. Abbasi halifesinin, halifelii I. Selim'e devretmesiyle

Osmanl Devleti'nde teokratik yaplanma balad.

I. SLEYMAN (KANUN) DNEM(15201566) teki Gelimeler

Canbert Gazali syan Memlk komutanlarndan olan Canbert Gazali, Mem-

lk Devletini yeniden kurmak iin Msrda ayaklan-ma kartt ise de ayaklanma ksa srede bastrld.

Ahmet Paa syan Ahmet Paa, sadrazamlk yerine Msr Valiliine tayin

edildii iin Msrda isyan etti, ancak taraftar bula-mad.

Baba Znnun syan Baba Znnun, vergi bahanesiyle ayakland, ayaklan-

ma bymeden bastrld.

Kalenderolu syan Kalenderolu, tmarlarn haksz datmn bahane

ederek isyan kard. syann temelinde iilik propa-gandas vardr. Ayaklanma bastrld. syanlarn ksa srede bastrlmas devletin otori-

tesinin gl olduunu gsterir.

Batdaki Gelimeler Osmanl-Macar likileri

Belgratn Fethi (1521) Macaristann, Osmanl Devleti'ne kar Avusturya ve

Almanyaya gvenerek cephe almas ve vergilerini dememesi zerine sefere kld. Belgratn fethiyle sonulanan bu sefer sayesinde Osmanl Devleti'nin batdaki ilerleyii hz kazanm ve Bat'ya yaplacak seferlerde nemli bir s ele geirilmi, Osmanl Dev-leti'ne Macaristan yolu almtr.

Moha Meydan Muharebesi (1526)

Kutsal Roma-German mparatorluuna esir den Fransa Kralnn, I. Sleyman'dan yardm istemesi ve Macaristann Osmanl Devletine kar Almanya ve Avusturya ile ittifak yapmas zerine sefere kld. Yak-lak iki saat sren sava Osmanl Devleti'nin zaferiyle so-nuland.

Bylece; Macar Krall, Osmanl Devleti'nin himayesine girdi. Osmanl Devleti, Avusturya ile snr komusu oldu. Orta Avrupa'da Osmanl egemenlii balad.

Osmanl-Avusturya likileri I. Viyana Kuatmas (1529)

Avusturya kral Ferdinandn, Macaristan tahtnda hak iddia edip Budine girmesi zerine I. Sleyman, Avustur-ya'ya kar sefere kt. Sefer sonucunda Budin geri alnd. I. Sleyman, Avusturya'ya ders vermek iin Viyana'y ku-att ise de kuatma iin gerekli hazrlklarn yaplma-

12

TARH Osmanl Devletinin Ykselme Dnemi - II(1453-1579 / XV. ve XVI. Yzyllar Aras)

mas ve k mevsiminin yaklamasndan dolay ku-atma kaldrld.

Almanya Seferi (1532)

Avusturyann Almanyadan destek alarak Budini kuatmas, seferin temel nedenini oluturur. Sefer srasnda Osmanl ordusu Almanyann ilerine ka-dar ilerledi, ancak Alman kralnn karsna k-mamas zerine geri dnd.

stanbul Antlamas (1533)

Osmanl Devleti'nin Almanya seferi ile Almanyann ilerine kadar ilerlemesi, Avusturya kralnn bar is-temesine neden oldu ve stanbul Antlamas imza-land.

stanbul Antlamas'na gre; Avusturya, Osmanl Devleti'ne her yl vergi de-

yecek Avusturya Ardkas (Kral), protokol bakmndan

Osmanl sadrazamna eit saylacaktr.

stanbul Antlamas ile Avusturya, Osmanl Devletinin askeri ve siyasi stnln kabul etmitir. Bu stnlk 1606 Zitvatorok Antlamasna kadar devam etti.

1541 Seferi

Bu sefer sonucunda Macaristan e ayrld: Kuzey Macaristan (Avusturyaya brakld.) Erdel Beylii (Osmanl Devleti'ne bal beylik

haline getirildi.) Budin Beylerbeylii (Osmanl Devletine doru-

dan baland.)

Zigetvar Seferi (1566) Avusturyann Erdele saldrmas sonucunda yapld ve

Zigetvar Kalesi alnd. Kale kuatlrken, I. Sleyman vefat etmitir.

Osmanl-Fransz ilikileri

I. Sleyman dneminde Fransa ile iyi ilikiler kurul-masnn nedenleri;

Fransay Hal birliinden ayrmak Corafi Keiflerle nemi azalan Akdeniz ticaretini

yeniden canlandrmaktr. Fransaya bu dnemde mtiyazat- Mahsusa

adnda kapitlasyonlar verilmitir. Bu kapitlasyonlara gre; Fransz ticaret gemileri Osmanl egemenliindeki

denizlerde serbeste dolaabilecek ve istedikleri limana girebileceklerdir.

Ticaret alannda verilen ayrcalktr. Osmanl topraklarnda bulunan Fransz tccarlar

arasndaki davalara, Fransz hakimler bakacaktr.

Hukuki alanda verilen ayrcalktr. Trk ticaret gemileri de Fransada ayn haklara

sahip olacaktr. Eitlik ilkesidir. Bu antlama hkmleri, her iki hkmdar hayat-

ta iken geerli olacaktr. Devletlerin karlarnn zamanla deiebileceinin

dikkate alndnn gstergesidir.

lerleyen dnemlerde Fransaya verilen bu kapitlasyon-lar her defasnda yenilenmi, 1740da ise srekli hale getirilmi, bu tarihten sonra da kapitlasyonlar Osmanl ekonomisini olumsuz ynde etkilemitir

Aadakilerden hangisi 1535 1740 yllar ara-snda verilen kapitlasyonlarn, bunlar imzalayan padiahn saltanat sresince geerli olduunu gsterir? A) Her padiahn, sorunlar nceliklerine gre zme

yoluna gitmesi B) Fransa'nn, bir sre iin Osmanl Devleti'nin desteine

gereksinim duymas C) Kapitlasyonlar veren padiahn, Fransa'y yanna

ekmekle Avrupa siyasi birliini bozmak istemesi D) Kapitlasyonlarn her padiah tarafndan yenilenmesi E) Fransa'ya verilen kapitlasyonlarn baka lkelere de

verilmesi (2001 SS)

Kapitlasyonlarn baa geen her padiah tarafndan yeni-lenmesi, kapitlasyonlarn imzalayan padiahn saltanat sresince geerli olduunu gsterir.

Doru seenek D'dir. Dou'daki Gelimeler Osmanl ran ilikileri Her iki devletin de Dou Anadoluda hak iddia etmesi

zerine mcadeleler yeniden balamtr.

Irakeyn Seferi (15331538) Badat ve Tebriz ele geirildi.

ran Seferi (1548) Van ve Grcistann baz blgeleri ele geirildi.

Nahivan Seferi (1554) Nahivan, Erivan ve Karaba alnd.

Amasya Antlamas (1555) Osmanl Devleti ve ran arasnda yaplan ilk yazl

antlamadr. Bu antlamayla; Dou Anadolu, Tebriz ve Irakn

Osmanlya ait olduu kabul edildi.

13

TARH Osmanl Devletinin Ykselme Dnemi - II (1453-1579 / XV. ve XVI. Yzyllar Aras)

Denizlerdeki Gelimeler Rodos fethedildi (1522). Cezayir, Osmanl Devletine baland (1533). Hallarla 1538de Preveze Deniz Sava yapld.

Bu savala Akdeniz Trk gl haline geldi. Cerbe Deniz Savanda spanyollar yenilgiye

uratld (1559). Malta Adas kuatld (1565).

Hint Deniz Seferleri (1538-1564)

Nedenleri Portekizlilerce tehdit edilen kutsal topraklarn

gvenliini salamak Akdeniz ticaretini yeniden canlandrmak Hindistandaki Mslmanlara yardm etmek

Hint Seferleri'ne, Hadm Sleyman Paa, Piri Reis

(Baarsz olduu iin idam edildi.) Murat Reis ve Seydi Ali Reis katlmtr.

Hint Deniz Seferleri'nde tam bir baar salanamad.

Baarl olunamamasnn nedenleri; seferlere gereken nemin verilmemesi ve Osmanl gemilerinin okya-nuslara dayankl olmaydr.

Hint Deniz Seferleri sonucunda Yemen, Aden, Mas-

kat Kaleleri ele geirildi.

Osmanl Devleti Kay boyuna dayal bir beylikken, daha sonra imparatorluk haline gelmitir. Aadakilerden hangisi Osmanllarn beylik dne-minde sahip olduklar halde imparatorluk dne-minde kazandklar zelliklerinden biri deildir?

A) ok uluslu olma B) Osmanl soyu tarafndan ynetilme C) Mslman devlet olma D) Siyasi varln koruma mcadelesi verme E) Ynetimde hiyerariyi temel alma

(2003 SS)

Osmanl Devleti iin imparatorluk kavram devletin ok uluslu olduunu gstermek amacyla kullanlr. Snrlarn genilemesiyle birlikte Osmanl Devleti ok uluslu bir yap-ya kavumu ve imparatorluk olarak anlmaya balanmtr.

Doru seenek A'dr.

SOKULLU MEHMET PAA DNEM (15641579)

Sadrazam Sokullu Mehmet Paa, devlet ynetiminde, padiahlardan daha etkili olduu iin bu dneme So-kullu dnemi denir.

Sokullu Mehmet Paa; 15641566 yllar arasnda I. Sleymana 15661574 yllar arasnda II. Selime

15741579 yllar arasnda III. Murata sadra-zamlk yapmtr.

Dnemin Siyasi Olaylar

Sakz adas alnd (1568). Yemen alnd (1568). Venediklilerden Kbrs alnd (1571).

Bylece Dou Akdenizin gvenlii saland.

Kbrsn Trkler tarafndan fethine tepki olarak hazrlanan

Hal donanmas, Osmanl donanmasn nebaht Krfe-zi'nde yakt. Buna karlk Sokullunun gayreti ile yeni bir donanma oluturuldu.

Tunus alnd (1574). Lehistan, Osmanl himayesine girdi (1575). Vadis-seyl Sava (1577) ile Portekizliler yenilgiye

uratld ve Fas, Osmanl himayesine alnd. Bylece snrlar, Atlas Okyanusuna kadar geni-

ledi, Portekizlilerin Kuzey Afrika'daki basklar so-na erdi.

Projeler

Don-Volga Projesi Don-Volga rmaklar birletirilerek Karadeniz ve Hazar Denizi'ni birbirine balamak amalanmtr.

Bu sayede;

Karadenizden Hazar Denizi'ne geilip, Rusla-rn gneye inmesine engel olunacak,

Orta Asya Trkleriyle balant kurulacak, Douda, ran savalarnda donanmadan yarar-

lanlacak, pek Ticaret Yolu yeniden canlandrlacaktr.

Ancak Ruslarn saldrlar ve yardm vaadinde bu-lunan Krm Hannn isteksizlii sonucu proje ger-ekletirilemedi.

Svey Kanal Projesi

Akdeniz ile Kzldenizi birletirmeyi amalayan bu proje sayesinde, Baharat Yolu ve Akdeniz ticareti canlandrlacak

Avrupallarn Hindistandaki etkinlii sona erecekti. Ancak teknik imknszlklar sebebiyle proje gerekle-

tirilemedi.

14

TARH Osmanl Devletinin Ykselme Dnemi - II(1453-1579 / XV. ve XVI. Yzyllar Aras)

1. I. Selimin Msr Seferine kmasnda; I. II. Mehmet dneminden beri Hicaz su yollar

sorununun srmesi

II. Trk-slam birliinin salanmak istenmesi III. Baharat Yolunun ele geirilmeye allmas IV. Memlklerin, Osmanl Devleti'nin i ilerine

karmas gibi sebepler yer almaktadr.

Bu sebeplerden hangilerinin, Osmanl Dev-leti'nin egemenlik haklarnn zedelenmesiy-le ilgili olduu savunulabilir?

A) Yalnz I B) Yalnz IV C) I ve III

D) III ve IV E) I, II ve III

2. I. Selimin Msra sefer dzenlemesinin nedenleri;

Memlklerin Osmanl Devleti'nin i ilerine mdahale etmesi

Osmanl Devletine kar Memlklerin baka devletlerle ibirlii yapmas,

Osmanl Devleti'nin ekonomik ynden g-lenmek istemesidir.

Bu bilgiler dikkate alndnda;

I. Memlkler, Osmanl Devleti'ne kar ykc faa-liyetlerde bulunmutur.

II. Dinsel birlik iki devlet arasndaki mcadeleye engel olamamtr.

III. Her iki devlet de yaylmac bir politika izlemitir. karmlarndan hangilerine ulalabilir?

A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

3. I. Sleyman dneminde yaplan Hint Deniz

Seferleri sonucunda,

Yemen ve Adenin alnmas

Portekizlilerin Hindistandan uzaklatrlmas gibi gelimeler dikkate alndnda;

I. Denizlerdeki egemenlik alan genilemitir. II. Baharat Yolu yeniden canlandrlmtr. III. Osmanllar'n Dou'da genileme politikas de-

vam etmitir. IV. Osmanl Devleti, smrgecilik faaliyetlerine

balamtr. karmlarndan hangilerine ulalamaz?

A) I ve II B) II ve III C) II ve IV

D) I, II ve III E) I, III ve IV

4. I. Sleyman dneminde Avusturya ile yap-lan stanbul Antlamasna gre;

Avusturya, Osmanl Devletine her yl otuz bin altn vergi verecektir.

Avusturya kral, protokol bakmndan Osmanl sadrazamna eit saylacaktr.

Antlamann bu maddeleri dikkate alnd-nda;

I. Osmanl Devleti'nin snrlar genilemitir. II. Osmanl Devleti, ekonomik kazanmlar elde

etmitir. III. Avusturya, Osmanl Devletine rakip olacak

gte olmadn kabullenmitir. yarglarndan hangilerine ulalabilir?

A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

5. 1535te Franszlara verilen kapitlasyonlara

gre;

Fransz ticaret gemileri, gmrk indiriminden yararlanacak

Fransz tccarlar arasndaki ticari ve hukuki davalara, Fransz hkimler bakacak

len Franszlarn miraslar, Fransadaki varis-lerine intikal ettirilecektir.

Bu bilgiler dikkate alndnda Osmanl Dev-leti ile ilgili olarak;

I. Hukuk birlii ilkesini benimsememitir. II. Bamszlndan dn vermitir. III. Ticareti canlandrmay amalamtr. yarglarndan hangilerine ulalabilir?

A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

6. Sokullu Mehmet Paa dneminde Don ve

Volga Nehirlerini birletirme projesinin aa-daki amalarndan hangisine ynelik ol-duu savunulamaz?

A) Azerbaycan-Bak petrollerini ele geirmek

B) Orta Asya Trkleri ile balant kurmak C) Rusyann gneye inmesine engellemek

D) pek Yolu ticaretini yeniden canlandrmak E) ran savalarnda donanmadan yararlanmak

15

TARH Osmanl Devletinin Ykselme Dnemi - II (1453-1579 / XV. ve XVI. Yzyllar Aras)

7. I. Kutsal topraklar ele geirilmitir. II. Suriye, Filistin ve Msr alnmtr. III. Halifelik Osmanl soyuna gemitir. Msr Seferi'nin yukarda verilen sonularn-dan hangilerinin Osmanl Devleti'nin teokra-tik yapsn glendirdii savunulabilir?

A) Yalnz I B) Yalnz II C) Yalnz III

D) I ve II E) I ve III

8. I. Sleyman zamannda gerekletirilen Hint

Deniz Seferleri'nde baarl olunamamasnn sebepleri arasnda,

I. Devletin seferlere gereken nemi vermemesi

II. lerideki ekonomik kazanlarn tam hesapla-namamas

III. Okyanuslara dayankl donanmadan yoksun olunmas

IV. Hint sularndaki donanmaya gereken yardmn gnderilememesi

bulunmaktadr.

Bu sebeplerden hangileri, Osmanl Dev-leti'nin teknik adan Avrupa'nn gerisin-de kaldn kantlar niteliktedir?

A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve III

D) III ve IV E) II, III ve IV

9. Aadakilerden hangisi Osmanl Devleti'nin

Akdeniz'e egemen olmaya altnn gs-tergesi deildir?

A) Trablusgarb'n alnmas

B) Rodos Adas'nn fethedilmesi

C) Preveze Deniz Sava'nn yaplmas D) Kbrs'n alnmas

E) Don Volga Kanal Projesi'nin gndeme gelmesi

10. I. Sleyman dneminde, i isyanlar bastrldktan

sonra, isyan kan blgelerdeki idareciler devletin dier blgelerine gnderilmitir. Bu uygulamann;

I. syanlarn tekrarlanmasn nlemek II. lke iinde huzuru salamak III. Snrlar geniletmek amalarndan hangilerini gerekletirmeye ynelik olduu sylenebilir?

A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III

11. I.Sleyman dneminde, Hristiyan birliini para-lamak ve Corafi Keifler sonucunda nemini kay-beden Akdeniz ticaretini yeniden canlandrmak amalanmtr. I. Sleyman'n aada verilen faaliyetlerin-den hangisi bu amalara uygun bir gelime olarak kabul edilemez?

A) Fransa'ya kapitlasyonlarn verilmesi

B) Kutsal Roma Germen mparatorluu'na kar Fransa'ya yardm edilmesi

C) Gmrk vergilerinin drlmesi D) ran'a sefer dzenlenmesi E) Yabanc tccarlarn gvenliinin salanmas

12. I. Memlk Devleti'nin yklarak Msr, Suriye, Filistin

ve Hicaz'n ele geirilmesi

II. Franszlara kapitlasyonlarn verilmesi

III. Don Volga projesinin gerekletirilmeye allmas Osmanl Devleti'nin yukarda verilen faali-yetlerinden hangileri Baharat Yolu'nu yeni-den canlandrmak amacyla yaplmtr?

A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

13. I. Avusturya'nn Macaristan topraklar zerinde hak iddia etmesi

II. Fransa Kral'nn Ferdinand'a kar I. Sleyman'-dan yardm istemesi

III. I. Sleyman'n Avusturya ile Almanya arasnda tampon blge oluturmak istemesi

Yukarda verilenlerden hangileri I. Viyana kuat-masnn sebepleri arasnda gsterilebilir?

A) Yalnz I B) Yalnz III C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III

DORU SEENEKLER 1. B 2. E 3. C 4. D 5. C 6. A 7.C 8.B 9.E 10.B 11.D 12.B 13.A

/ColorImageDict > /JPEG2000ColorACSImageDict > /JPEG2000ColorImageDict > /AntiAliasGrayImages false /DownsampleGrayImages true /GrayImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageResolution 300 /GrayImageDepth -1 /GrayImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeGrayImages true /GrayImageFilter /DCTEncode /AutoFilterGrayImages true /GrayImageAutoFilterStrategy /JPEG /GrayACSImageDict > /GrayImageDict > /JPEG2000GrayACSImageDict > /JPEG2000GrayImageDict > /AntiAliasMonoImages false /DownsampleMonoImages true /MonoImageDownsampleType /Bicubic /MonoImageResolution 1200 /MonoImageDepth -1 /MonoImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeMonoImages true /MonoImageFilter /CCITTFaxEncode /MonoImageDict > /AllowPSXObjects false /PDFX1aCheck false /PDFX3Check false /PDFXCompliantPDFOnly false /PDFXNoTrimBoxError true /PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXSetBleedBoxToMediaBox true /PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXOutputIntentProfile () /PDFXOutputCondition () /PDFXRegistryName (http://www.color.org) /PDFXTrapped /Unknown

/Description >>> setdistillerparams> setpagedevice