OPRACOWANIE I WDROŻENIE

PLANU BEZPIECZEŃSTWA WODY W SŁUPSKU

Piotr Czerwczak

Dlaczego zdecydowaliśmy się wprowadzić Plan Bezpieczeństwa Wody?

Chcemy zarządzać ryzykiem oraz podejmować bardziej świadome decyzję (nie generować dodatkowych ryzyk); plan bezpieczeństwa wody stanowi ciągłe zapewnienie bezpieczeństwa i akceptowalności dostaw wody do spożycia.

Mamy możliwość kreowania rzeczywistości na obszarach występujących poza działalnością przedsiębiorstwa wodociągowego, a mających istotny wpływ na bezpieczeństwo wody (np. teren zlewni i instalację wewnętrzne).

MODUŁ 1

Zespół ds. PBW

MODUŁ 2

Opis systemu zaopatrzenia w wodę

MODUŁ 3

Identyfikacja zagrożeń oraz wstępna ocena ryzyka

MODUŁ 4

Określenie i walidacja środków kontroli i ponowna ocena ryzyka

MODUŁ 5

Opracowanie, wdrożenie i ciągła realizacja planu ulepszeń

MODUŁ 6

Zdefiniowanie monitoringu środków kontroli

MODUŁ 7

Weryfikacja skuteczności PBW

MOUDŁ 8

Procedury zarządzania

MODUŁ 9

Programy wsparcia

MODUŁ 10

Okresowe przeglądy PBW

MODUŁ 11

Przeglądy PBW po incydencie

Model opracowania Planu Bezpieczeństwa Wody wg wytycznych WHO

Plan Bezpieczeństwa Wody (PBW) – realizacja przedsięwzięcia

Teren zlewni

• Lokalne władze samorządowe

Produkcja i dystrybucja wody

• Przedsiębiorstwo wodociągowe

Instalacje wewnętrzne

• Zarządcy i właściciele nieruchomości

KONFERENCJA OTWIERAJĄCA

"Woda najważniejszy produktem żywnościowym„

20.04.2013r.

WARSZTATY TECHNICZNE

opracowanie i wdrożenie PBW

KONFERENCJA

ZAMYKAJĄCA

2017 r.

etap 4

INSTALACJE WEWNĘTRZNE

etap 3

DYSTRYBUCJA WODY

etap 2

PRODUKCJA WODY

etap 1

TEREN ZLEWNI

Zespół roboczy ds. PBW (moduł 1)

Zarządzenie Prezydenta Miasta Słupska z dnia 24 maja 2016 r. w sprawie powołania zespołów do

opracowania, wdrożenia i aktualizacji „Planu Bezpieczeństwa Wody” w Słupsku

Etap I –TEREN ZLEWNI

Etap II –PRODUKCJA WODY

Etap III–DYSTRYBUCJA WODY

Etap IV –INSTALACJE WEWNĘTRZNE

NAZWA INSTYTUCJI

„Wodociągi Słupsk” Sp. z o.o. „Wodociągi Słupsk” Sp. z o.o. „Wodociągi Słupsk” Sp. z o.o. „Wodociągi Słupsk” Sp. z o.o.

Urząd Miejski w Słupsku:∙ Samodzielny Referat Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego ∙ Wydział Gospodarki Komunalnej i ochrony Środowiska

Urząd Miejski w Słupsku:∙ Samodzielny Referat Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego ∙ Wydział Gospodarki Komunalnej i ochrony Środowiska

Urząd Miejski w Słupsku:∙ Samodzielny Referat Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego ∙ Wydział Gospodarki Komunalnej i ochrony Środowiska

Urząd Miejski w Słupsku:∙ Samodzielny Referat Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego ∙ Wydział Gospodarki Komunalnej i ochrony Środowiska∙ Wydział Polityki Mieszkaniowej

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Słupsku

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Słupsku

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Słupsku

Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Słupsku

- - - Przedsiębiorstwo Gospodarki Mieszkaniowej w Słupsku

ZAPROSZONE PODMIOTY

Starostwo Powiatowe w Słupsku:∙ Wydział Środowiska i Rolnictwa

- - Przedstawiciele spółdzielni oraz wspólnot mieszkaniowych w Słupsku

Urząd Gminy Słupsk:∙ stanowisko ds. rolnictwa i gospodarki ziemią∙ stanowisko ds. ochrony środowiska∙ stanowisko ds. gospodarki komunalnej

- - Wojewódzki Szpital Specjalistycznych w Słupsku

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku, Delegatura w Słupsku

- - -

Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku, Nadzór Wodny w Słupsku

- - -

Pomorski Ośrodek DoradztwaRolniczego w Gdańsku, Biuro Powiatowe ODR w Słupsku

- - -

Kluczowe działania:- zaangażowanie kierownictwa wysokiego

szczebla- odpowiednia wiedza i doświadczenie

członków zespołów- otwartość i współpraca z wszystkimi stronami- wyznaczenie lidera zespołu

Opis systemu zaopatrzenia w wodę (moduł 2)

Kluczowe działania:- opis powinien zawierać informację

wystarczające do identyfikacji miejsc narażonych na zdarzenia niebezpieczne, odpowiednich typów zagrożeń oraz odpowiednich środków zapobiegawczych;

- należy opracować schemat blokowy SZW (dokładny schemat blokowy bardzo pomaga w identyfikacji zagrożeń, ryzyk i istniejących środków kontroli)

ww

w.w

od

oci

agi.s

lup

sk.p

l

Mapy tematyczne terenu zlewni

Opis systemu zaopatrzenia w wodę powinien :• być wystarczająco szczegółowy;• obejmować wszystkie etapy od ujęcia wody do punktu konsumpcji, niezależnie od własności;• obejmować pracę w warunkach normalnych oraz obejmować różne incydenty lub dostarczenie wody w warunkach

awaryjnych;• zawierać mapy, układy, schematy;• być potwierdzony w terenie;• być aktualny, wyczerpujący, dokładny i zrozumiały dla innych osób;• obejmować opis wszystkich użytkowników/uczestników systemu dostaw wody;• obejmować wymagania dostawcy wody wynikające z obowiązujących przepisów prawnych oraz cele dostawcy wody;

* A practical guide to Auditing water safety plans (WHO/IWA 2015)

17 2

19

10

3

25

8

7

Identyfikacja zagrożeń oraz zdarzeń potencjalnie niebezpiecznych i ocena poziomu zagrożenia (moduł 3)

Podstawowe założenia:• Należy odpowiednio jasno zdefiniować pojęcia ‚zagrożenie’ i ‚zdarzenie potencjalnie niebezpieczne’;• Identyfikacja zagrożeń powinna być przeprowadzona na wszystkich etapach systemu zaopatrzenia w wodę;• Identyfikacja zagrożeń powinna obejmować także sytuacje awaryjne;• Powinien być opracowany proces prowadzących do identyfikacji zagrożeń;• Powinny być podejmowane wizyty terenowe w celu w celu wsparcia procesu identyfikacji;• Etap identyfikacji zagrożeń powinien być prowadzony wraz z innymi zainteresowanymi stronami, szczególnie

dotyczy to etapów poza obszarem odpowiedzialności dostawcy wody, tj. ternu zlewni i instalacji wewnętrznych;

Identyfikacja zagrożeń oraz zdarzeń potencjalnie niebezpiecznych i ocena poziomu zagrożenia (moduł 3)

Kluczowe działania:- ocena każdego etapu procesu pod względem

mogących wystąpić zagrożeń i zdarzeń niebezpiecznych

- prowadzenie wizji lokalnych w terenie- analiza zdarzeń historycznych

Poziom zagrożenia (R1) = P x D x A x N

gdzie:P – prawdopodobieństwo wystąpienia

P=1, Nigdy nie obserwowano niezgodności (zgodność parametru 100% czasu),P=2, Przypadkowe (zgodność parametru ok. 100% czasu)P=3, Regularne/Cykliczne (zgodność parametru 50-80% czasu)P=4, Stałe (zgodność parametru <50%)

D – dotkliwość zdarzeniaD=1, Zagrożenie powodujące niewielkie pogorszenie jakości wody bez zrodzenia niezgodności produktu,D=2, Zagrożenie wywołujące pogorszenie jakości wody bez przekraczania akceptowalnych poziomów, ale wymagające bezpośredniego działania,D=3, Zagrożenie wywołujące przekroczenie akceptowalnego poziomu wywołujące pośredni wpływ na zdrowie konsumentów,D=4, Zagrożenie wywołujące bezpośredni wpływ na zdrowie konsumentów, powodujące zakaz spożycia.

A – Czy eliminacja lub redukcja zagrożenia do poziomu akceptowalnego jest niezbędna?A=1, NieA=2, Tak

N – Czy nadzorowanie zagrożenia jest konieczne do osiągnięcia akceptowalnego poziomu?N=1, NieN=2, Tak

Poziom zagrożenia (R2) = P x D

Co może się zdarzyć? Co może pójść nie tak?

*PN-EN 15975-2:2013-12 Bezpieczeństwo zaopatrzenia w wodę pitną. Wytyczne zarządzania kryzysowego i ryzyka. Część 2 Zarządzanie ryzykiem

R≥8 zagrożenia znaczące - wymagane jest określenie środków nadzoruR<8 zagrożenia nieznaczące - nie ma potrzeby stosowania środka nadzoru

WAGAZDARZENIA

1 - Nie ma wpływu na zdrowie publiczne- Nie powoduje przerwy w dostawie wody

2- Przekroczenie parametrów fizykochemicznych w zakresie mętność, żelazo, mangan. W krótkim czasie istnieje możliwość

przywrócenie odpowiedniej jakości wody.- Nie ma wpływu na zdrowie publiczne- Nie powoduje przerwy w dostawie wody

3- Nie ma wpływu na zdrowie publiczne- Przekroczenie parametrów fizykochemicznych i/lub dodatkowe parametry mikrobiologiczne . W krótkim czasie istnieje

możliwość przywrócenie odpowiedniej jakości wody.- Krótkotrwała przerwa w dostawie wody (do 5 godzin) dla mniejsze grupy ludności (do 5000 mieszkańców*)

4

- Krótkotrwała przerwa w dostawie wody (do 5 godzin) dla dużej grupy ludności (powyżej 5000 mieszkańców)- Przekroczenie parametrów fizykochemicznych i/lub dodatkowych parametrów mikrobiologicznych. Brak możliwości

szybkiego przywrócenia odpowiedniej jakości wody. - Nie ma wpływu na zdrowie publiczne- Wystąpienie zdarzenia będzie miało negatywny wpływ na wizerunek firmy

5- Przekroczenie podstawowych parametrów mikrobiologicznych lub chemicznych mających wpływ na zdrowie publiczne,

możliwość wystąpienia chorób, potencjalnie śmierci - Długotrwałe (powyżej 5 godzin) dla dużej grupy ludności (powyżej 5000 mieszkańców)- Wystąpienie zdarzenia będzie miało olbrzymi wpływ sytuację finansową firmy

Poziom zagrożenia (R3) = P x D x W

*Do tej liczby mieszkańców jesteśmy w stanie posiadanym potencjałem zapewnić dostawę wody w sposób alternatywny np. za pomocą cystern

5 4 3 2 1

4 3

5

1

2

WAGA„W”

CZĘSTOTLIWOŚĆ „P”

CZĘSTOTLIWOŚĆ „P”

1 Rzadko raz na 5 lat

2 Mało prawdopodobne – raz na rok

3 Umiarkowanie – raz na miesiąc

4 Możliwe raz na tydzień

5 Prawie raz dziennie

DOTKLIWOŚĆ „D”

1 Nieistotne lub nie ma wpływu

2 Mały wpływ

3 Umiarkowany wpływ

4 Stały wpływ

5 Katastroficzny stan dla zdrowia publicznego

NISKIE <8 ŚREDNIE 9-16 WYSOKIE 17-49 BARDZO WYSOKIE >50

OCENA RYZKA R=PxDxW

Identyfikacja zagrożeń oraz zdarzeń potencjalnie niebezpiecznych (moduł 3)

Podstawowe założenia:• Określone poziomy zagrożenia powinny być odpowiednio udokumentowane• Ocena ryzyka powinna być jasna i czytelna• Ocena ryzyka powinna także obejmować takie czynniki jak efekty estetyczne, ciągłość dostaw wody, czy też

potencjalne problemy z dostawą wody z alternatywnych źródeł (oprócz zagrożeń związanych z zdrowiem publicznym)

Zagrożenie Odpowiedzialny Środek nadzoru

Włamanie do studni osób niepowołanych Dział Produkcji Wody

Sygnalizowanie w centralnej dyspozytorni o włamaniu do studni głębinowej

Zabezpieczenie w postaci kłódek (furtka i pokrywa studni);

Określenie i walidacja środków kontroli i ponowna ocena ryzyka (moduł 4)

dla etapu produkcji wody

- Identyfikacja środków kontroli dla każdego stwierdzonego zagrożenia i zdarzenia niebezpiecznego

np. dla etapu terenu zlewni

Zagrożenie Instytucja wiodąca Środek nadzoru Podstawa prawna

Niewłaściwe stosowanie środków ochrony roślin

Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa

Nadzór nad systemem badań stanu technicznego opryskiwaczy

Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin, Art. 76.1 i Art. 48.1

Okresowe badania sprzęty do stosowania środków ochrony roślin

Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin, Art. 76.1

Monitorowanie zużycia środków ochrony roślin

Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin, Art. 78-81

Nadzór nad prawidłowością stosowania środków ochrony roślin

Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin, Art. 78-81

Nadzór nad kontrolą jakości środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu

Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin, Art. 21-34.1

Określenie i walidacja środków kontroli i ponowna ocena ryzyka (moduł 4)

- Walidacja środków kontroli

Walidacja jest procesem, dzięki którem uzyskuje się dowody na działanie środków bezpieczeństwa.

Kluczowe działania:- walidacja ma potwierdzić działanie środków

kontroli w warunkach normalnych i kryzysowych

Ryzyka mogą być poddane powtórnej ocenie i uszeregowane pod względem priorytetów po walidacji środków kontroli

Zagrożenie Typ zagrożeniaWstępna

ocena ryzyka

Środek kontroli Walidacja środka kontroliPonowna

ocena ryzyka

Włamanie do studni osób niepowołanych(ETAP: STUDNIE GŁĘBINOWE)

Zagrożenie mikrobiologiczne

Zagrożeniefizykochemiczne

15 (wysokie)

- Sygnalizowanie w centralnej dyspozytorni o włamaniu do studni głębinowej; [SKUTECZNY]

- Przeprowadzono okresowe zasymulowane wejściana studnie głębinowe (sprawdzenie działania systemu i operatora);

4 (niskie)

- Zabezpieczenie w postaci kłódek (furtka i pokrywa studni); [DOŚĆ SKUTECZNY]

- Kłódki o klasie zabezpieczenia 3 -spełniły wymagania zawarte w PN-EN 12320:2013 oraz został wydany certyfikat Nr P41/344/2014 (6011) na podstawie badań wykonanych przez Laboratorium Badań Mechanicznych Urządzeń Zabezpieczających i Lekkich Przegród Budowlanych Instytutu Mechaniki Precyzyjnej (Cert. Akr. AB035);

Przykład. Zestawienie zagrożeń, oceny ryzyka, środków kontroli i ich walidacji

Określenie i walidacja środków kontroli i ponowna ocena ryzyka (moduł 4)

- Walidacja środków kontroli

Zagrożenie Typ zagrożeniaWstępna

ocena ryzyka

Środek kontroli Walidacja środka kontroliPonowna

ocena ryzyka

Skażenie wody na obiekcie w wyniku aktu terrorystycznego(ETAP: UZDATNIANIE WODY)

Zagrożenie mikrobiologiczne

Zagrożeniefizykochemiczne

15 (wysokie)

- Wszystkie obiekty są wyposażone w system sygnalizujący o włamaniu połączony z systemem wizualizacji SCADA [SKUTECZNY]

- Symulowanie wejścia bez wyłączenia czuwania systemu sygnalizującego o włamaniu;

5(średnie)

- Budynek napowietrzalni i filtrów pośpiesznych jest zamknięty na klucz; klucze znajdują się w zamkniętej szafce w Centralnej dyspozytorni [SKUTECZNY]

- Okresowe kontrola zamknięcia budynku i sprawdzenie umiejscowienia klucza- Zamek patentowy

- Całodobowa zmiana operatorska [NIESKUTECZNY] - Brak możliwości interwencji operatora w przypadku ataku terrorystycznego.

- Wyłączenie SUW i skierowanie wody surowej bezpośrednio do sieci wodociągowej poprzez tzw. ‚obejście SUW’[SKUTECZNY]

- Potwierdzona jakość mikrobiologiczna wody pobranej z ‚obejścia SUW’;- Próbne uruchomienie obejścia SUW i skierowanie wody surowej bezpośrednio do sieci wodociągowej

Przykład. Zestawienie zagrożeń, oceny ryzyka, środków kontroli i ich walidacji

Jeżeli zademonstrowane zostanie, że istniejące środki bezpieczeństwa są nieefektywne lub nieobecne, należy opracować plan ulepszeń (moduł 5).

Podstawowe założenia:• Zidentyfikowane środki nadzoru powinny być systematycznie identyfikowane i dokumentowane• Każdy środek nadzoru powinien zostać poddany walidacji, w celu potwierdzenie jego skutecznego działania; • Po określeniu środków nadzoru należ ocenić ich skuteczność, poprzez przeprowadzenie ponownej oceny ryzyka;(np. można określić środki nadzoru jako skuteczne, dość skuteczne lub nieskuteczne, a wszystkie dostępne dane i obserwacje, które stanowią podstawę oceny jakościowej należy odpowiednio udokumentować)• Dla zagrożeń, które w dalszym ciągu można uznać za znaczące po określeniu istniejących środków nadzoru należy

opracować plan ulepszeń (moduł 5)

Określenie i walidacja środków kontroli i ponowna ocena ryzyka (moduł 4)

ZAPLANUJ

Opracowanie, wdrożenie i ciągła realizacja planu ulepszeń (moduł 5)

Jeżeli na poprzednim etapie rozpoznane zostaną znaczące ryzyka dla bezpieczeństwa wody oraz zademonstrowane zostanie, że istniejące środki bezpieczeństwa są nieefektywne lub nieobecne, należy opracować plan ulepszeń.

Każde zidentyfikowane ulepszenie potrzebuje „właściciela”, który weźmie odpowiedzialność za jego wdrożenie, oraz docelowej daty wprowadzenia go w życie (w niektórych przypadkach może być konieczne jedynie przeprowadzenie przeglądu, udokumentowanie i sformalizowanie niedziałających praktyk oraz zwrócenie uwagi na obszary wymagające ulepszeń)

Działanie Z czego wynika konieczność wprowadzenia ulepszenia

Rozpoznany szczegółowy plan ulepszeń Osoba odpowiedzialnaza wprowadzenie

Termin wprowadzenia

Obecny status

Zabezpieczenie strategicznych obiektów Spółki przed wejściem osób niepowołanych (m.in. akty terrorystyczne)

- Po określeniu środków nadzoru dla zagrożenia nr IV.3 (Skażenie wody na obiekcie w wyniku aktu terrorystycznego) poziom zagrożenie został określony jako ŚREDNI (6 pkt)- Sugestie podczas spotkanie zespołu roboczego etapu Produkcji Wody z dnia 3.11.2015 r.

Włączenie obiektów działu Produkcji Wody (teren ujęć wody oraz obiekty Stacji Uzdatniania Wody) w system dozoru prowadzonego przez zewnętrzną Agencję Ochrony)

Kierownik działu PW i UR Do końca 2016 roku

Przygotowanie umowy z firmą ochroniarską

Plan ulepszeń/modernizacji

Podstawowe założenie:• Każde niekontrolowane lub niedostatecznie kontrolowane zagrożenia lub zdarzenia niebezpiecznego powinny mieć

udokumentowany plan ulepszeń;• Proponowane ulepszenia powinny być praktyczne, wykonalne i niedrogie;• Każde zadanie ujęte w planie ulepszeń powinno mieć przypisaną osoba odpowiedzialna (członek zespołu PBW lub

inny odpowiedzialny podmiot);• Plan ulepszeń powinien zawierać harmonogram realizacji, a terminy powinny być realne (mogą obejmować krótko-,

średnio- i długoterminowe programy)• Niektóre długoterminowe ulepszenia, mogą obejmować wprowadzenie tymczasowych środków krótkoterminowych;• Plan ulepszeń powinien być przyjęty i zatwierdzony przez kierownictwo wyższego szczebla;• Plan ulepszeń powinien być zabezpieczony od strony finansowania • Plan ulepszeń powinien być aktualny (powinno się brać pod uwagę wszystkie środki nadzoru oraz aktualną ocenę

zagrożeń)

Opracowanie, wdrożenie i ciągła realizacja planu ulepszeń (moduł 5)

Zdefiniowanie monitoringu środków kontroli (moduł 6)

Kluczowe działania:- Liczba i rodzaj środków kontroli jest różna dla

każdego systemu w zależności od poziomu zagrożenia

- Monitoring punktów bezpieczeństwa jest niezbędny dla zarządzania ryzykiem, ponieważ pokazuje skuteczność środków kontroli oraz to, czy w przypadku odkrycia odchylenia od normy w odpowiednim czasie zostaną podjęte działania mające na celu utrzymanie jakości wody.

Zdefiniowanie środków kontroli oraz opracowanie procedur demonstrujących skuteczność tych środków. Monitoring taki zazwyczajobejmuję kombinację analizy jakości wody, obserwację wizualną oraz inspekcje. Plan powinien określać parametry monitorowania limitów krytycznych i działań korygujących dla poszczególnych działań kontrolnych.

Konieczne jest ustalenie:Co będzie monitorowaneJak będzie to monitorowane (dobór punktów bezpieczeństwa)Czas i częstotliwość monitoringuGdzie będzie przeprowadzony monitoringKto będzie przeprowadzał monitoringKto dokona analizyKto otrzyma rezultaty pozwalające na podjęcie działań

Etap procesu/Środek kontroli

Poziomkrytyczny

Co? Gdzie? Kiedy? Jak? Kto? Działania korekcyjne

Sygnalizowanie w centralnej dyspozytorni o włamaniu do studni głębinowej

Brak możliwości ustalenia kto wszedł do studni

Wejście do studni

Centralna dyspozytornia

On-line System sygnalizujący owejściu do studni

Operator wiodący

Wyłączenie studni głębinowych przez operatora w momencie pojawienia się sygnału o wejściu na studnie osoby nieuprawnionej oraz powiadomienie mistrza lub kierownika działu PW

Brak alarmu Działaniasystemu sygnalizującego o włamaniu

Na terenie ujęć wody

Raz w miesiącu (przy okazji inspekcjiujęć wody)

Otwarcie studnigłębinowej i sprawdzenie czy wystąpił alarm o włamaniu

OperatorPW

Zapisać informację w dzienniku dyżurów oraz niezwłocznie powiadomić elektryków (dział UR) o uszkodzeni systemu

Podstawowe założenia:• Plan monitoringu operacyjnego powinien być udokumentowany i aktualizowany;• Plan monitorowania powinien obejmować wszystkie istniejące środki nadzoru;• Wszystkie działania naprawcze, które muszą być podjęte, gdy cele operacyjne nie są spełnione lub gdy punkty

krytyczne zostaną przekroczone powinny być udokumentowane;

Zdefiniowanie monitoringu środków kontroli (moduł 6)

Ocena satysfakcji

klienta

Audyty (Zewnętrzne i Wewnętrzne)

WERYFIKACJA (MODUŁ 7)

Monitoring zgodności

(MODUŁ 6)

Weryfikacja skuteczności PBW (moduł 7)

Sformalizowany proces weryfikacji i audytu PBW zapewnia, że plan jest stosowany w odpowiedni sposób. Weryfikacja składa się z trzech działań podejmowanych razem w celu dostarczenia dowodu skuteczności PBW.

* A practical guide to Auditing water safety plans (WHO/IWA 2015)

Czym jest audyt PBW?- Audyt powinien być przeprowadzony przez osobę lub osoby, które nie są bezpośrednio zaangażowane w

opracowanie i wdrożenie PBW w celu dostarczenia niezależnej weryfikacji planuGłówne cele i rola audytu PBW- Prowadzenie audytów umożliwia wzmocnienie PBW oraz jego rozwój w kierunku do dojrzałości- Audyty potwierdzają skuteczność prowadzonego procesu SZW- Umożliwia obiektywne spojrzenie na proces, okazja do zainicjowania dyskusji między zarządzającym, a

audytorem w celu wymiany doświadczeń- Bez prowadzonych audytów PBW mógł stracić co oczu cel, jakim jest działanie prewencyjne, a nie

wprowadzanie działań naprawczych po wystąpieniu zdarzeniaRodzaje audytów PBW- Wewnętrzne- Zewnętrze - Nieformalne (przydatna w początkowym etapie wdrażania PBW)- Formalne (np. wewnętrzny lub zewnętrzny monitoring jakości wody)Terminy i częstotliwość prowadzenia audytów- Częstotliwość przeprowadzenia audytów jest zależna od dojrzałości podejścia PBW. - Częstotliwość audytów może być uzależniona od ilości wystawionych kart niezgodności lub ilości skarg

klientówAudytor- Audytorzy powinni mieć odpowiednie kwalifikację i doświadczenie- Audytorami nie mogą być osoby bezpośrednio związane z PBW Jak audytować?- Przydatna jest lista pytań kontrolnych (ale powinna być zachowana elastyczność)

UWAGA:Nieformalny audyt prowadzony przez zespół PBW z innego przedsiębiorstwa może również być bardzo praktyczny i może wnieść wiele dobrego,

Weryfikacja skuteczności PBW (moduł 7)Audyty

Wizyty terenowe są ważnym aspektem audytu PBW w porównaniu z samą dokumentacją, którą jest niewystarczające do tego by audytorzy mogli potwierdzić ważność, skuteczność oraz wdrożenia PBW na miejscu. Wizyty terenowe powinny będzie starannie zaplanowane wg ustalonego harmonogramu.

Przykładowe działania terenowe:• Odwiedzić teren zlewni oraz ujęcie wody, obejrzeć pracę związanych z czyszczeniem i

serwisowaniem zbiorników w celu porównania opisu systemu dostaw wody z rzeczywistością.• Bazując obserwacji terenowych oraz w miarę możliwości sprawdzić wszystkie główne zagrożenia i

zdarzenia niebezpieczne, które zostały zidentyfikowane i opisane w PBW.• Sprawdzić bariery i działania kontrolne zlokalizowane na miejscu tak jak opisano w PBW i czy są

sprawne.• Sprawdzić czy urządzenia do odczytu są zgodne z zapisanymi danymi.• Sprawdzić fizycznie postęp w realizacji planów ulepszeń.• Sprawdzić czy substancje chemiczne opisane w PBW używane w procesie uzdatnia wody są

dostępne i odpowiednio dobrane, odpowiedniej jakości i klasie.• Spotkać się z pracownikami w celu omówienia zrozumienia procesu PBW, ich roli tym procesie oraz

w jaki sposób wykonują swoje codziennie obowiązki.• Upewnić się, że odpowiednie Standardowe Procedury Operacyjne są dostępne na miejscu i są

znane pracownikom terenowym.• Sprawdzić, czy działania są wykonywane zgodnie z Standardowymi Procedurami Operacyjnymi,

takimi jak dozowanie chloru, pobieranie próbek wody do badania, płukanie filtrów, naprawa rurociągów i instalacji.

• Przejrzeć zapisy potwierdzająco, że monitoring operacyjny jest prowadzony zgodnie z PBW.• Odwiedzić laboratoria w celu sprawdzenia urządzeń analitycznych , metodyk, procedur

rejestrowania i raportowania.

Weryfikacja skuteczności PBW (moduł 7)

Weryfikacja skuteczności PBW (moduł 7)Ocena satysfakcji klienta

Badanie zadowolenia klienta przez Biuro Obsługi Klienta BOK (niektóre aspekty):- Poziom zadowolenie z jakości wody- Poziom zadowolenia ze sposobu informowania o planowanych wyłączenia bądź o awariach- Poziom zadowolenia z niezawodności dostaw wody- Poziom zadowolenia z dostępu do informacji o jakości wody

Rozpatrywanie skarg klientów:- Ilość skarg rozpatrzonych pozytywnie i negatywnie

Przygotowanie procedury zarządzania (moduł 8)

Niektóre procedury zarządzania:PR-01 Prowadzenie i utrzymywanie ruchu sieci PR-02 Monitorowanie realizacji usług i nadzór nad wyrobem niezgodnym• Karty wyrobu niezgodnego• Instrukcja postępowania w przypadku przekroczenia jakości wodyPR-03 Gotowość i reagowanie na zagrożenia i awariePR-05 Procedura zgłaszania potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa wody

Procedury zarządzania stanowią integralną część Planów Bezpieczeństwa Wody, które opisują działania podejmowane w warunkach normalnej pracy, a także w sytuacji gdy wystąpi jakiś incydent, bądź też sytuacja awaryjna. Plany i procedury powinny być napisane przez doświadczonych pracowników i powinny być zrozumiałe, oraz czytelne dla wszystkich odpowiednich pracowników.

Włamanie na studnie głębinową

(potencjalne skażenie studni

głębinowej)

Natychmiastowe wyłączenie studni

głębinowej

Potwierdzenie włamania przez

pracowników spółki (w razie

konieczności wezwać

odpowiednie służby)

Zachlorować studnie głębinową

roztworem podchlorynu sodu i pozostawić na 24h

Intensywne płukanie studni

głębinowej i pobór próbek wody do

badania

Po uzyskaniu pozytywnych

wyników badań powrót studni do

pracy, ewentualnie powtórzyć

chlorowanie i płukanie studni

Przykładowe działanie operacyjne, które można zaliczyć do procedury postępowania po incydencie:

Podstawowe założenia:• Procedury zarządzania powinny być (standardowe procedury operacyjne SPO oraz plany reagowania kryzysowego)

jasno udokumentowane;• SPO powinny opisywać wszystkie główne działania operacyjne;• Procedury zarządzania powinny zostać napisane i złożone przez odpowiednio wykwalifikowany personel;• Procedury zarządzania powinny być regularnie przeglądane i aktualizowane, w szczególności w sytuacji

wprowadzania ulepszeń, po incydentach i niebezpiecznych sytuacjach;• Powinny być wyraźnie określone, które wersje są najbardziej aktualne; • Procedury zarządzania powinny być łatwo dostępne dla wszystkich w przedsiębiorstwie;• Ustanowione procedury dla sytuacji awaryjnych i po wystąpieniu incydentu powinny być wykonalne i możliwe do

zrealizowane w odpowiednim czasie;

Procedury zarządzania (moduł 8)

Opracowanie programy wsparcia (moduł 9)

Programy wsparcia to dziania, które wspierają rozwój umiejętności i wiedzy personelu, przywiązanie do podejścia PBW oraz zdolność zarządzania systemami w celu dostarczenia wody bezpiecznej do spożycia. Programy te często wiążą się ze szkoleniami,badaniami i rozwojem. Programy wsparcia mogą również zawierać działania, które pośrednio wspierają bezpieczeństwo wody, np. zwiększenie kontroli jakości w laboratoriach (wdrożenie akredytacji), ciągłe doskonalenie pracowników, prewencyjna konserwacja, utrzymanie reżimu sanitarnego .

Opracowanie programów wsparcia nie zawsze musi się wiązać z planowaniem nowych programów. Organizacje powinny ocenić aktualne stosowane programy w celu rozpoznania jakichkolwiek luk, które wymagają uzupełnień, uwzględniając aktualizację istniejących programów.

Kluczowe działania:- Rozpoznać programy wsparcia wspierające

podejście oparte na PBW- Dokonać przeglądu i w razie konieczności

dokonać ulepszeń- Opracować dodatkowe programy wsparcia

Program Cel Przykłady

Program szkoleń Zapewnienie, że pracownicy podczas codziennych czynności przestrzegają podstawowych zasad bezpieczeństwa i higieny.

- Przestrzeganie Dobrej Praktyki Wodociągowej- Opracowanie programu szkoleń okresowych dla operatorów

(Pełny szkolenie co trzy lata, lub gdy pojawi się nowy pracownik; uproszczony szkolenie antyrutynowe co roku)

Zewnętrze programy kontroli jakości wody

Zapewnienie, że działania podejmowane na etapie poboru, produkcji i dystrybucji wody przebiegły prawidłowo.

- Badania jakości wody wykonywane przez instytucje zewnętrzne (np. monitoring prowadzony przez PSSE w Słupsku)

System jakości ISO (9001, 14001, 18001)

Zapewnienie poprzez podejście procesowe i opisanie przebiegu procesów powtarzalności świadczonych usług i wyrobów o wymaganej bądź oczekiwane jakości.

- Audyty wewnętrzne i zewnętrzne- Ogólny dostęp pracowników do zintegrowanego systemu

zarządzania poprzez wewnętrzną sieć komputerową (intranet)- Przegląd zarządzania ZSZ

Akredytowane laboratorium z wewnętrznymi i zewnętrznymiprogramami kontroli

Zapewnienie, że monitoring jakości wody jest akceptowalnej jakości i daje wiarygodne wyniki.

- Szkolenie pracowników z zakresu pobierania próbek wody- Harmonogram wzorcowania/legalizacji sprzętu- Wewnętrzne i zewnętrzne audyty- Badania międzylaboratoryjne

Okresowe przeglądy (moduł 10)

Przeglądy po incydentach (moduł 11)

Zespół ds. PBW powinien się okresowo spotkać w celu dokonania przeglądu ogólnego planu oraz wyciągnięcia wniosków z doświadczeń i nowych procedur.

Przykładowa lista kontrolna dla przeglądu PBW:Notatki z ostatniego przeglądu;Zmiany wśród członków zespołu ds. PBW;Zmiany w obrębie terenu zlewni, uzdatniania, dystrybucji;Przegląd tendencji danych operacyjnych;Walidacja nowych środków bezpieczeństwa;Przegląd działań weryfikacyjnychRaporty z wewnętrznych i zewnętrznych audytów;

Informacje dla interesariuszyData następnego spotkania

Przykładowa lista kontrolna dla przeglądu PBW:Notatki z ostatniego przeglądu;Zmiany wśród członków zespołu ds. PBW;Zmiany w obrębie terenu zlewni, uzdatniania, dystrybucji;Przegląd tendencji danych operacyjnych;Walidacja nowych środków bezpieczeństwa;Przegląd działań weryfikacyjnychRaporty z wewnętrznych i zewnętrznych audytów;

Informacje dla interesariuszyData następnego spotkania

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Polecane pozycje:- The Water safety plan manual: Step-by-step risk management for drinking-water suppliers (WHO/IWA, 2009);- Think big, start small, scale up: A road map to support country-level implementation of WSPs (WHO/IWA, 2010);- The WSP Quality Assurance Tool (WHO/IWA, 2013);- The WSP training package (WHO/IWA, 2012);- The web-based Water Safety Portal (www.wsportal.org)- Water safety planning for small community water supplies (WHO, 2012)- Water safety plan: A field guide to improving drinking-water safety in small communities (WHO, 2014a)- Protecting groundwater for health: Managing the quality of drinking-water sources (WHO/IWA, 2006)- Water safety in distribution systems (WHO, 2014)- Water safety in buildings (WHO, 2011a)- A practical guide to Auditing water safety plans (WHO/IWA, 2015)

Czy chcieliby Państwo być zaopatrywani w wodę z tak zarządzanego przedsiębiorstwa wodociągowego?