OOK - Techniekpact · Tot slot wil ik, namens de trekkers van de vijf landsdelen en de andere leden van de Landelijke Regiegroep Techniekpact, alle geïnterviewde bedanken voor hun

TECHNIEKPACT.NL

OOK

INSPIRATIE UIT DE REGIO

PAGINA 2 | OOK TECHNIEKPACT


INHOUD

VOORWOORD 5

KIEZEN VOOR TECHNIEK 6 → NOORD: TECHNIEKLOKAAL IN WINKLER PRINS 8

→ NOORDVLEUGEL: ICT IN DE WOLKEN 12

→ OOST: TECHYOURFUTURE 16

→ ZUIDOOST: STEM II OP KINDANTE PO 20

→ ZUIDWEST: TECHNOCENTRUM ZEELAND 24

→ ZUIDWEST: TECHNIEK OP ZUID 28

LEREN IN DE TECHNIEK 32 → NOORD: CENTRUM VOOR INNOVATIEF VAKMANSCHAP WATER 34

→ NOORD: BEDRIJFSVAKSCHOOL TECHNIEK DRENTHE 38

→ NOORDVLEUGEL: MASTERPLAN TECHNIEK AMSTERDAM 42

→ NOORDVLEUGEL: DOORBURGEREN 46

→ OOST: CENTRUM VOOR INNOVATIEF VAKMANSCHAP TECHWISE TWENTE 50

→ OOST: WERKEN EN LEREN MET ENERGIE 54

→ ZUIDOOST: TECHNIEKKETEN NOORD- EN MIDDEN LIMBURG 58

→ ZUIDOOST: CENTRE OF EXPERTISE FOOD 62

→ ZUIDWEST: MEIDEN IN TECHNIEK 66

WERKEN IN DE TECHNIEK 70 → NOORD: F-TOP 72

→ NOORDVLEUGEL: TECHNISCH TALENT WERKT IN NOORD-HOLLAND 76

→ OOST: TECHNICAMPUS STEDENDRIEHOEK 80

→ ZUIDOOST: BRAINPORT TALENT CENTRE 84

→ ZUIDWEST: REGIONAAL SECTORPLAN MARITIEME TECHNIEK 88

COLOFON 92



VOORWOORDEen technieklokaal voor basisschoolleerlingen, een leerwerktraject op hbo-niveau voor niet-technici, en een

bedrijfsvakschool nieuwe stijl om maritieme technici op te leiden en te behouden voor de sector. Het zijn

stuk voor stuk voorbeelden van projecten die laten zien hoe regionaal invulling wordt gegeven aan de acties

uit het Techniekpact. Het Techniekpact leeft! En dat willen we u met Ook Techniekpact! laten zien.

Bedrijfsleven, onderwijsinstellingen en overheid in de regio’s hebben elkaar gevonden in samenwerkings-

verbanden. Zij hebben hun activiteiten gebundeld en versterkt om te zorgen voor voldoende slimme en

vakbekwame technici, nu en in de toekomst. Door projecten uit te voeren die ertoe leiden dat meer leer-

lingen kiezen voor een techniekopleiding, meer leerlingen en studenten met een technisch diploma ook aan

de slag gaan in een technische baan en mensen die werken in de techniek behouden blijven voor de sector.

En dat is nodig. Om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren en beter te laten aansluiten op de regio-

nale arbeidsmarkt, om te zorgen dat toekomstige vakmensen beschikken over de juiste vaardigheden voor

de toekomst. Om de innovatiekracht van het bedrijfsleven in de regio’s goed te benutten en te zorgen voor

een sterkere economie. Ook dat is het Techniekpact!

De resultaten van alle inspanningen landelijk, regionaal en lokaal kunt u vinden in de voortgangsrapportage

Nationaal Techniekpact 2020 d.d. 15 juni 2015. Het voorliggende boekje dient ter illustratie hiervan. Maak

kennis met concrete projecten binnen de lijnen Kiezen voor, Leren in en Werken in de techniek, leer van hun

aanpak én laat u inspireren om ook een bijdrage te leveren.

Tot slot wil ik, namens de trekkers van de vijf landsdelen en de andere leden van de Landelijke Regiegroep

Techniekpact, alle geïnterviewde bedanken voor hun openheid en enthousiasme. Een compliment aan jullie

en alle andere betrokkenen die veel energie steken in de uitvoering van Techniekpact in de regio’s. Jullie

kunnen trots zijn op geboekte resultaten.

De kracht van het Techniekpact is doen. Daar levert u een unieke bijdrage aan.

Doekle Terpstra

Aanjager Nationaal Techniekpact 2020

PAGINA 6 | OOK TECHNIEKPACTKI

EZEN

VOO

R TE

CHNI

EK


INTRODUCTIE

KIEZEN VOOR TECHNIEKKiezen voor techniek begint met een duidelijk beeld van ‘technologie’

of ‘techniek’ en van wat je er mee kunt doen. Veel jongeren - en hun

ouders - hebben dit beeld onvoldoende. Daarom zetten basisscholen,

scholen voor voortgezet onderwijs, bedrijven en regionale overheden

zich in voor uitdagend techniekonderwijs voor alle jongeren van 4 tot 18

jaar. Vaardigheden als creativiteit, ondernemingszin, probleemoplossend

vermogen, samenwerking, initiatief, leiderschap en ICT-vaardigheden

staan hierbij centraal. Deskundige docenten met kennis van het bedrijfs-

leven zijn cruciaal om jongeren inspirerend techniekonderwijs te bieden.

Immers, ‘goed voorbeeld doet goed volgen’. Het opleiden en bijscholen

van huidige docenten en werven van docenten uit het bedrijfsleven zijn

daarom mede belangrijke speerpunten in het Techniekpact.


EZEN

VOO

R TE

CHNI

EK


NOORDTECHNIEKLOKAAL

IN WINKLER PRINS De openbare school voor voortgezet onderwijs Winkler Prins

in Veendam heeft op de onderbouwlocatie een technieklokaal ingericht waar basisschoolleerlingen van groep 7 en 8 vier keer

per jaar aan de slag gaan met een techniekopdracht. Zij worden daarbij begeleid door vrijwilligers. Naast een financiële bijdrage

van drie gemeenten en de scholen wordt het project gesponsord door het bedrijfsleven.

Op de meeste basisscholen is geen technieklokaal en om

kinderen goede technische opdrachten te laten uitvoeren

is een lokaal nodig waar ze kunnen solderen, zagen en

boren. De Winkler Prins in Veendam wil graag meewerken

aan de oplossing van dit knelpunt en stelt daarom op de

onderbouwlocatie een technieklokaal beschikbaar. Sinds

januari 2014 krijgen in dit lokaal ruim 1000 leerlingen van

23 basisscholen uit drie gemeenten – Veendam, Menter-

wolde en Oude Pekela - techniekles. Zij worden daarbij

begeleid door zo’n veertig vrijwilligers. Deze vrijwilligers

zijn bijna allemaal gepensioneerd en afkomstig uit de

technieksector.

→ Landsdeel: Noord

→ Techniekpact Spoor: Kiezen

→ Projectleider: Roel Hummel

→ Doel: Met het Technieklokaal wil Winkler Prins basis-

schoolleerlingen enthousiasmeren voor techniek en

technische vervolgopleiding.

→ Projectpartners: VO Winkler Prins, gemeenten Veendam

en Menterwolde, ondernemers.

↘ www.winklerprins.nl

MEER OP INTERNET


EZEN

VOO

R TE

CHNI

EK

GEZAMENLIJK Het project wordt betaald door de gemeente, de scholen en

het bedrijfsleven gezamenlijk. Voor het Technieklokaal is een

coördinator aangesteld die contact onderhoudt met de vrijwilli-

gers, roosters maakt, de basisscholen de digitale, voorbereidende

lesstof toestuurt en het materiaal en het gereedschap op orde

houdt. Daarnaast zijn er de kosten voor materiaal, gereed-

schap, machines, de training van de vrijwilligers en de eigen

leerkrachten. Het bedrijvennetwerk Veendammer Ondernemers

Compagnie (VOC) steunt het project financieel uit een verhoging

van de contributie en in natura. “De gemeenten Veendam en

Menterwolde dragen samen ongeveer een kwart van het beno-

digde budget bij”, vertelt Roel Hummel, directeur Onderbouw en

projectleider. “De scholen voor basisonderwijs en wij betalen

ongeveer de helft en het bedrijfsleven sponsort ons voor de rest.

Voor de komende drie jaar krijgen we met de huidige toezeg-

gingen de begroting waarschijnlijk wel sluitend.” Winkler Prins is

zelf lid geworden van VOC en neemt deel aan activiteiten om zo

bedrijven voor dit project en het techniekonderwijs te interes-

seren. “Dit project is een samenwerking tussen het basis- en het

voortgezet onderwijs, tussen openbaar, protestants-christelijk en

katholiek onderwijs en tussen scholen van verschillende signa-

tuur, zoals Dalton- en Jenaplanscholen. Dat, de verbinding met

het bedrijfsleven en de samenwerking met vrijwilligers roepen

veel enthousiasme op.”

“Aanvankelijk richtte het Techniekpact zich vooral op het

vmbo en de doorstroom naar het mbo. Dat het zich nu

verbreedt, juich ik toe. Ook binnen de pabo’s is er meer

belangstelling voor wetenschap en techniek-onderwijs. Zo

komen er meer leraren Techniek op de basisscholen. Het

imago van techniek en technologie verandert in positieve

zin en dat komt mede door het Techniekpact.”

- Roel Hummel


ENTHOUSIAST Voor Winkler Prins zijn er drie belangrijke redenen om mee te

doen aan het project. Hummel: “We willen leerlingen enthou-

siast maken voor een opleiding in techniek of science. Dat kan

de basisberoepsgerichte leerweg installatietechniek zijn, maar

ook de Technische Universiteit of de Hogere Laboratoriumschool.

Ten tweede willen we de doorgaande leerlijn primair- voortgezet

onderwijs voor techniek verbeteren. We hebben zo’n traject ook

aan de uitstroomkant met het mbo. Ten derde werkt het project

drempelverlagend. Dankzij dit project zijn de kinderen in totaal

acht keer op de school geweest voordat ze naar de brugklas

gaan.”

TOENEMENDE BEHOEFTE AAN TECHNICI In de provincie Groningen is er een tekort aan goed opgeleide

technici, en gezien de ontwikkelingen in de regio zal de behoefte

aan technici toenemen. Op het gebied van energie en duurzaam-

heid gebeurt er veel. In Eemshaven bouwt Google een datacenter

dat energie gaat gebruiken van een windmolenpark en ook in de

bouw zijn er kansen, vertelt Hummel. “Vanwege de aardbevingen

is er behoefte aan vaklieden die kunnen restaureren en huizen

aardbevingbestendig kunnen maken. Daar komen ongetwijfeld

weer nieuwe technieken en materialen aan te pas. Die beweging

zien de bedrijven ook. Uitzendbureaus zijn actiever geworden

met bemiddelen.”

ONDERWIJSPRIJS Vorig jaar won Winkler Prins de Onderwijsprijs Groningen in de

voorronde van de Nationale Onderwijsprijs. Sindsdien vertonen

ook andere scholen belangstelling voor het project. Hummel

ziet met vertrouwen de toekomst van het concept tegemoet. “In

2020 is wetenschap- en techniekonderwijs opgenomen in de

kerndoelen van het basisonderwijs. Daar hebben scholen dan ook

lokalen en materialen voor nodig. Hier is een ruim, modern, goed

geoutilleerd lokaal, dat kunnen we zo gebruiken. Straks staat

techniek bij iedereen duurzaam op het netvlies.”

Voor dit soort projecten zijn meerdere kartrekkers nodig,

mensen die zich enthousiast inspannen om het tot een

succes te maken. Zorg ervoor dat het project niet afhanke-

lijk is van één of twee kartrekkers, maar maak de project-

groep breder.

Investeer in vrijwilligers. Organiseer gezellige bijeenkom-

sten als een maandborrel en bedrijfsexcursies voor deze

groep en laat ze meedoen aan activiteiten die voor de

teamleden van de school worden georganiseerd.

TIPS


EZEN

VOO

R TE

CHNI

EK


NOORDVLEUGELICT IN DE WOLKEN

De Almeerse scholen Stad College en Helen Parkhurst organiseren voor talentvolle ict-leerlingen het project ICT

in de Wolken. Hierin werken leerlingen van het vmbo, havo en vwo aan projecten in opdracht van bedrijven en instel-

lingen.

Iedere school voor voortgezet onderwijs kent ‘whizzkids’, leer-

lingen die gefascineerd zijn door de wereld van ict. Niet altijd

komt het reguliere onderwijsaanbod voldoende tegemoet aan

de behoefte die deze leerlingen hebben aan uitdaging op hun

eigen niveau. En dat is jammer, want deze talentvolle leerlingen

kunnen prima doorstromen in de informatica-opleidingen van

het mbo of hbo. Om deze leerlingen wel een uitdagende leer-

omgeving te bieden, is het project ICT in de Wolken – met een

knipoog naar the Cloud - opgericht.

→ Landsdeel: Noordvleugel, Metropoolregio Amsterdam


→ Voorzitter Stuurgroep: Pieter Hogenbirk, Project

manager ICT in education, Almeerse Scholengroep

→ Doel: Vmbo-, havo- en vwo-leerlingen die meer dan

gemiddeld geïnteresseerd zijn in ict extra uitdaging

bieden.

→ Projectpartners: Scholen voor voortgezet onderwijs Stad

College en Helen Parkhurst, gemeenten Amsterdam en

Almere, bedrijven.

→ www.ictindewolken.nl

MEER OP INTERNET


EZEN

VOO

R TE

CHNI

EK

LEVENSECHTE OPDRACHTEN Het project is in 2012 gestart in Amsterdam en in 2013 uitge-

breid naar Almere. De scholen Stad College (vmbo) en Helen

Parkhurst (havo/vwo) voeren het project uit. Stad College kent

een ICT-route, Helen Parkhurst biedt het vak Informatica aan.

De twee lesuren per week die zijn bestemd voor de ICT-route

respectievelijk Informatica worden voor aan het project deel-

nemende leerlingen ingevuld met ICT in de Wolken. Per jaar

worden er drie of vier projecten uitgevoerd. Tijdens de project-

uren werken leerlingen aan levensechte opdrachten, afkomstig

van bedrijven en instellingen buiten de school. Dat laatste is

belangrijk. Hogenbirk: “Een echte opdracht van een bedrijf is

veel motiverender dan schoolse opdrachten. Het maakt het leren

relevanter. Een deel van de opdrachten voeren ze ook buiten de

school uit. Drie of vier keer per projectperiode gaan de leer-

lingen naar het bedrijf dat de opdracht heeft gegeven. Het wordt

daarmee serieus, ze zien dan hoe de dynamiek in zo’n bedrijf

is. Daarnaast heeft het als voordeel dat ze apparatuur kunnen

gebruiken die op onze scholen niet voorhanden is, zoals een

3D-printer.”“Het is van groot belang dat er meer technisch en bèta-ge-

oriënteerde mensen bijkomen, niet alleen in Nederland maar

in heel Europa. Dat is goed voor het ondernemersklimaat

en stimuleert innovatie. Dat die mensen er komen is niet

vanzelfsprekend. Het is daarom belangrijk dat we doorgaande

leerwegen organiseren, leerlingen - ook meisjes! - inspireren

en motiveren voor een bepaalde richting, bedrijven betrekken

bij onderwijs. Het onderwijs moet niet los staan van omge-

ving en heeft een rol bij de voorbereiding op werk. Techniek-

pact 2020 draagt bij aan het versterken van het verband

tussen onderwijs en omgeving.”

- Pieter Hogenbirk


GEMEENTEN EN BEDRIJVENDe gemeenten Amsterdam en Almere subsidiëren het project.

Metropool Regio Amsterdam heeft de ambitie om één van de

topregio’s te worden in de digitale wereld. Het beleid van de

gemeenten is er dan ook op gericht ict-talent de kans te geven

zich te ontwikkelen en te ontplooien. “Techniekpact 2020 heeft

ook invloed op deze beleidslijn”, zegt Hogenbirk. “Subsidie

is nodig om een project als dit van de grond te krijgen.” Ook

medewerking van het bedrijfsleven is een belangrijke succes-

factor. “Grote bedrijven zoals IBM zien de noodzaak en hebben

mogelijkheden om leerlingen te begeleiden. Kleinere bedrijven

zijn lastiger over de streep te trekken. Door te vertellen over

de successen en ze te wijzen op hun maatschappelijke verant-

woordelijkheid, krijgen we sommige bedrijven wel zover. Het is

ook voor hen belangrijk, het is moeilijk om aan goede technici

te komen. Over vier jaar zijn deze leerlingen beschikbaar voor

de arbeidsmarkt. Dan helpt het als ze je bedrijf al kennen. Wij

werken nu samen met onder meer webdesign-bedrijf IJssoft en

de gemeente Almere. Die leveren opdrachten of helpen bij de

uitvoering.”

Leg in een vroeg stadium contacten met mbo- en hbo –

opleidingen en leg vast wat de aard van de samenwerking is.

Laat studenten uit het mbo en hbo participeren in de

projecten, daarmee komen de projecten op een hoger

niveau

Zeker in het begin moet een school extra financiering

vinden voor het project. Geld moet worden vrijgemaakt of

gevonden bij andere partijen. Het kan niet budgetneutraal.

TIPS

SAMENWERKING Het project is nu afhankelijk van subsidie, maar het is de bedoe-

ling dat het op eigen benen kan staan. “Ik ben tevreden als het is

ingebed in het reguliere onderwijs, als het een stroom is die leer-

lingen kunnen kiezen als onderdeel van hun vo-opleiding. Op dit

moment zijn we aan het onderzoeken of we met meer Almeerse

scholen kunnen samenwerken. Als er meer leerlingen zouden

deelnemen, kunnen de kosten per leerling omlaag.” Daarnaast wil

Hogenbirk de samenwerking met het ROC en de hbo versterken.

“We willen graag een doorgaande leerlijn tot stand brengen.

Daarnaast willen we ook studenten laten participeren, zodat het

niveau van de opdrachten hoger wordt. Daar gaan we nog mee

aan de slag.”


EZEN

VOO

R TE

CHNI

EK


OOSTTECHYOURFUTURE

In het Nationaal Techniekpact 2020 hebben alle basisscholen in Nederland zich verbonden aan het doel om Wetenschap en

Techniek (W&T) in 2020 structureel aan te bieden. Voor veel leerkrachten is die aandacht voor W&T nog een uitdaging. Gelukkig zijn er voor docenten voldoende mogelijkheden om ondersteuning

te krijgen met lesmateriaal en handvatten voor een andere didactische aanpak.

→ Landsdeel: Oost


→ Projectleider: Jos Brunninkhuis, directeur TechYourFuture

→ Doel: TechYourFuture ondersteunt het onderwijs met

het ontwikkelen van nieuwe praktijkgerichte leerom-

gevingen, zodat onderwijsprofessionals een actueel en

juist beeld scheppen van bèta en techniek.

→ Projectpartners: Hogescholen Saxion en Windesheim en

Universiteit Twente

↘ www.techyourfuture.nl

MEER OP INTERNET

TechYourFuture, Centre of expertise TechniekOnderwijs,

is een initiatief van de hogescholen Saxion en Windes-

heim en de Universiteit Twente om onderwijs, overheid,

onderzoek en ondernemingen samen te brengen. Het

Centre ondersteunt het onderwijs bij de ontwikkeling

van nieuwe betekenisvolle en praktijkgerichte leeromge-

vingen, waarbij leerkrachten een actueel beeld scheppen

van bèta en techniek.


EZEN

VOO

R TE

CHNI

EK

MASTERCLASSDit voorjaar organiseert TechYourFuture samen met hogescholen

Saxion en Windesheim bijvoorbeeld de masterclass ‘Taal en

Wetenschap en Techniek in het basisonderwijs.’ Tijdens deze

masterclass krijgen leerkrachten inzicht in de mogelijkheden die

het vak Wetenschap en Techniek biedt om taalvaardigheid van

kinderen te stimuleren. De W&T-les biedt mooie kansen om de

woordenschat van kinderen uit te breiden. “We zijn bezig om een

blauwdruk te ontwikkelen voor de pabo om W&T in de opleiding

vorm te geven”, zegt Brunninkhuis, directeur van TechYourFuture.

“Het moet geen vak erbij worden, we willen W&T integreren in

andere vakken. Het gaat om de houding van de leerkracht ten

opzichte van W&T. ”

LESSENSERIESTechYourFuture wil vooral aansluiten bij bestaande organisa-

ties en instanties die zich ook met onderwijs en W&T bezig-

houden. Zo is er samen met Kennisnet gewerkt aan een project

over Energie in het kader van de reeks onlinelessen. De serie

‘WatNou?’ biedt digitale lesideeën bij actuele thema’s. Met de

afdeling educatie van NEMO wordt er aan twee pilots gewerkt:

‘Engineer’ voor het PO en ‘Tube Your Future’ voor het VO. Ook

deden scholen in Twente dit jaar mee aan de First Lego League,

een Challenge waarbij kinderen met zelfgebouwde karretjes,

die worden aangestuurd met een afstandsbediening, een race

houden. Brunninkhuis: “Een basisschool uit Almelo won de vierde

prijs in de Benelux finale. ”

“Techniekpact 2020 heeft voor bewustwor-

ding gezorgd. Dat er stevige afspraken zijn

gemaakt tussen het ministerie van OCW en de

PO-Raad over de invoering van Wetenschap

& Techniek in het basisonderwijs is voor ons

een grote steun. We hoeven basisscholen niet

uit te leggen dat Wetenschap & Techniek geen

vrijblijvende aangelegenheid is.”

- Jos Brunninkhuis


TRADITIONEEL BEELDTwente is een ‘High Tech’ regio. Er zijn veel HTSM bedrijven,

gericht op ontwikkeling van Smart Materials, waarbij mechatro-

nica en elektronica belangrijke sectoren zijn. Voor het bedrijfs-

leven is het daarom van belang dat leerlingen op jonge leeftijd al

kennismaken met de wereld van de techniek. “Jongeren hebben

vaak een traditioneel beeld van de techniek”, zegt Brunninkhuis.

“Een beeld van vieze handen, veel lawaai, en er werken geen

vrouwen of mensen met een bi-culturele achtergrond. Dat beeld

moeten we proberen bij te stellen. Techniek is modern, gaat over

samenwerken en ict. Het werkveld wordt bovendien internatio-

naler, dus ook talen zijn belangrijk.”

ONTWIKKELTEAMS Voor leerkrachten heeft W&T niet altijd prioriteit. Brunninkhuis:

“Scholen worden afgerekend op taal en rekenen. Mede door

de eisen van Cito-toetsen ervaren leerkrachten veel werkdruk.

Maar er is ook sprake van handelingsverlegenheid. De huidige

generatie leerkrachten heeft op de pabo geen les gehad in W&T.

TechYourFuture helpt deze leerkrachten om in ontwikkelteams

lessencycli op te zetten. Het gaat erom dat leerkrachten zich

bewust worden van de kansen die W&T biedt.”

LOOPBAANORIËNTATIE Ook in het primair onderwijs is loopbaanoriëntatie al belangrijk.

Brunninkhuis: “We willen graag dat er over techniek gesproken

wordt aan de keukentafel, op school, overal. Kinderen zijn

makkelijk enthousiast te maken en zijn uit zichzelf ontdekkend

en onderzoekend. Ouders moeten ook wennen aan moderne

beelden van techniek”. TechYourFuture organiseert daarom

samen met scholen ouderavonden over W&T. Daarbij worden

expliciet vrouwelijke technici uitgenodigd om te vertellen over,

bijvoorbeeld, nanotechnologie of biotechnologie.

We moeten doorgaan op de ingeslagen weg. Scholen

moeten straks zelf W&T invulling geven, maar voorlopig

is stimulering en facilitering nog nodig.

Het is belangrijk verschillende initiatieven in de regio’s

goed te inventariseren en bij elkaar te laten aansluiten.

De site techniekonderwijs.nl brengt initiatieven per

regio goed in beeld.

TIPS

DOORLOPENDE LEERLIJNDe overgang van de ene schoolsoort naar de andere vormt

ook een knelpunt. “We stimuleren scholen bij de ontwikke-

ling van doorlopende leerlijnen”, zegt Brunninkhuis. “Leer-

lingen krijgen soms in het voortgezet onderwijs dezelfde

stof als in het basisonderwijs en dat is niet stimulerend.”

Voor Brunninkhuis is het project TechYourFuture geslaagd

als leerkrachten W&T-lessen duurzaam integreren in het

curriculum. “W&T krijgt dan een plek in lerarenopleidingen

en onderwijs. Door intensieve samenwerking tussen onder-

wijs en ondernemingen kunnen we de behoefte aan meer

en beter geschoolde technici op termijn oplossen. ”

CENTRES OF EXPERTISECentres of expertise zijn publiek-private samenwerkings-

vormen waarin onderwijs en bedrijfsleven gezamenlijk werken

aan en investeren in toekomstgerichte hbo-opleidingen.

Daarnaast voeren de Centres of expertise toegepast

onderzoek uit. TechYourFuture onderzoekt hoe het keuze-

moment van jongeren zodanig is te beïnvloeden dat zij een

weloverwogen, structurele keuze maken voor een bèta- of

technische (vervolg)opleiding.


EZEN

VOO

R TE

CHNI

EK


ZUIDOOSTSTEM II OP

KINDANTE POIn het project STEM-II werken 37 scholen van zes verschil-

lende schoolbesturen samen aan het ontwikkelen van wetenschaps- en technologieonderwijs. Het doel daarvan

is de nieuwsgierigheid van kinderen te behouden en te stimuleren. Daarnaast wil het project bereiken dat leer-

krachten hun onderwijs zo vorm gaan geven, dat leerlingen een onderzoekende en ontwerpende houding ontwikkelen.

→ Landsdeel: Zuidoost


→ Projectleider: Fons Vossen

→ Doel: Het vasthouden en stimuleren van een nieuws-

gierige leerhouding bij leerlingen en leerkrachten,

een lesaanbod creëren waarbij het onderzoekend en

ontwerpend leren centraal staat en professionalisering

van leerkrachten in het vormgeven van een onderwijs-

programma waarin Wetenschap en Techniek vanzelf-

sprekend een onderdeel vormen.

→ Projectpartners: Schoolbesturen Mosa Lira, Innovo, Kom

Leren, Triade, Adelante en Kindante, Nieuwste Pabo

in Sittard, LED Limburg Economic Development en

Provincie Limburg.

↘ www.kindante.nl

In 2013 namen vijftien scholen van Kindante – een schoolbestuur

van 45 scholen in de gemeenten Beek, Echt-Susteren, Maas-

gouw, Schinnen, Sittard-Geleen en Stein – deel aan STEM I, een

pilot voor wetenschaps- en technologie-onderwijs. STEM staat

voor Science, Technology, Engineering and Math. Het experi-

ment beviel en zo is besloten om het programma verder uit te

rollen en daarbij ook andere schoolbesturen te betrekken. Aan

STEM II nemen de besturen Mosa Lira, Innovo, Kom Leren, Triade,

Adelante en Kindante deel.

MEER OP INTERNET


EZEN

VOO

R TE

CHNI

EK

SCHOLINGSVRAAG“Het belangrijkste doel is dat we kinderen leren deel te nemen

aan een samenleving vol onzekerheden”, zegt Yvon Prince,

bestuursvoorzitter van Kindante. “We weten niet hoe de wereld

er in de toekomst uitziet en welke kennis en vaardigheden

mensen dan nodig hebben. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig

en onbevangen. Die onbevangenheid moeten ze behouden.”

Het project krijgt vorm in vier fases. In de eerste fase, die dit

schooljaar plaatsvindt, wordt het invullen van wetenschaps- en

technologieles ‘voorgedaan’ door externe lesaanbieders. Leer-

krachten krijgen hulp om zelf ook deze lessen te geven. In de

tweede fase gaan leraren zich professionaliseren. Prince: “Het

eigenaarschap moet bij leerkrachten liggen. We verwachten dat

leraren een scholingsvraag ontwikkelen. Het is de bedoeling dat

wetenschaps- en technologie-onderwijs wordt geïntegreerd in

het onderwijsaanbod. Met De Nieuwste Pabo ontwikkelen we een

professionaliseringsprogramma dat recht doet aan de scholings-

vraag van de leerkrachten.”

DRONESEen voorbeeld van een les ‘wetenschap en technologie’ geeft

André Nijboer, coördinator Wetenschap, Technologie & Samen-

leving van Stichting Kindante in groep 3. Na een uitleg van wat

bovenaanzicht, zij-aanzicht, enzovoorts betekent, en oefeningen

met die begrippen, laat hij met Google Earth kinderen naar hun

eigen straat kijken. “Dat hadden ze nog nooit gezien, dat was

geweldig”, zegt Nijboer. Daarna laat hij een drone opstijgen. “Die

drone maakt filmpjes en foto’s van boven. Op het smartboard

hebben we die bekeken. Het lesdoel: leren dat er verschillende

standpunten zijn van waaruit je iets kunt waarnemen, is ruim-

schoots gehaald en tegelijk is hun woordenschat uitgebreid.”

“Dankzij Techniekpact 2020 staat Wetenschap en

Techniek in de belangstelling. Wetenschap, Tech-

nologie en Samenleving, zoals het bij ons heet,

moet op alle scholen een vanzelfsprekende plek

krijgen. Het basisonderwijs leidt niet op voor de

arbeidsmarkt. Maar we willen wel kinderen afle-

veren die hun talenten optimaal kunnen inzetten

en zo bijdragen aan de samenleving. ”

- Yvon Prince

Yvon Prince: Sacha Ruland Fotografie


ONDERWIJSVERNIEUWING Uiteindelijk leidt het project STEM II tot onderwijsvernieuwing.

Prince: “We willen dat de leerkracht minder afhankelijk wordt van

methodes en concepten en anders leert kijken naar kinderen.

Het eigenaarschap van het onderwijsleerproces komt bij het kind

te liggen. Kinderen gaan zelf ontdekken, op zoek naar informatie,

samenwerken met anderen. De leerkracht ondersteunt de

kinderen daarbij en geeft er ook richting aan.” Naast de bijdrage

aan onderwijsvernieuwing ziet Prince ook voordelen voor de

regio. “We willen kinderen binden aan de regio. Deze kinderen

hebben straks een completer beeld van de beroepsmogelijk-

heden. Ook hoogwaardige technologie hoort daarbij. Bovendien

leveren we toekomstige werknemers af die kritisch en oplos-

singsgericht zijn en in staat om zichzelf nieuwe vaardigheden

aan te leren.”

SCHOLENNETWERKIn het scholennetwerk WTE van regio Zuid (Limburg en

Noord-Brabant) vertegenwoordigt Kindante Zuid Limburg. “Het

scholennetwerk is belangrijk, omdat we hier ervaringen en

kennis kunnen delen”, zegt Prince. “Het geeft een impuls in de

regio’s, mede door de financiële middelen van het ministerie

van OCW. We laten graag met ons meedenken en denken ook

graag mee met anderen. Iedere regio ontwikkelt weer een ander

concept en dat is goed, er zijn straks meerdere concepten nodig.”

TECHFINDEREen van de manieren waarop leraren in het basisonderwijs

en de onderbouw van het voortgezet onderwijs zich kunnen

laten inspireren, is via het vorig jaar gelanceerde Tech-

finder. Techfinder is een website waarop bedrijven en andere

aanbieders van excursies, lesbrieven, films en evenementen

per provincie gerangschikt staan. De leraar die een lespro-

gramma voorbereidt, heeft na drie muisklikken een overzicht

van de beschikbare mogelijkheden. Peter Cox, projectleider

van Techfinder: “Er staan nu 680 producten op. Vroeger moest

de leraar zich oriënteren met folders of door verschillende

websites te bezoeken. Nu hoeft hij alleen maar in te vullen voor

welke groep hij iets zoekt en wat het thema moet zijn, en er

verschijnt een aanbod.”

Als bestuur moet je de randvoorwaarden scheppen. Zorg

voor zo min mogelijk bestuurlijk gedoe.

De mensen moeten het zelf ontdekken, zelf oppakken.

Stimuleer ze daarin. Kinderen zijn daarvoor goede ambassa-

deurs, die zijn vaak enorm enthousiast over W&T-onderwijs.

TIPS

www.techfinder.nl


EZEN

VOO

R TE

CHNI

EK


ZUIDWESTTECHNOCENTRUM

ZEELANDTechnocentrum Zeeland is een onafhankelijke intermediaire organisatie

die zich richt op het versterken van de banden tussen onderwijs en de technische sector. Dat doet het Technocentrum door activiteiten te initiëren, te coördineren en te ondersteunen die de knelpunten tussen

technisch (beroeps)onderwijs en arbeidsmarkt in Zeeland helpen oplossen.

→ Landsdeel: Zuidwest


→ Projectleider: Dick Schipper, directeur Technocentrum

Zeeland

→ Doel: Technocentrum Zeeland wil knelpunten tussen

onderwijs en de technieksector in Zeeland helpen

oplossen.

→ Projectpartners: Technocentrum Zeeland wordt in stand

gehouden door onderwijsinstellingen, overheden en

ondernemers gezamenlijk.

↘ www.technocentrumzeeland.nl

Technocentrum Zeeland is een van techno-

centra die in 2000 door het ministerie van OCW

zijn opgericht om de regionale samenwerking

tussen overheden, ondernemers en onderwijs

te verstevigen. Na 2010 hebben de participe-

rende bestuurders in het Technocentrum de

bekostiging ervan overgenomen. Zeeland kent

veel technische industrie, zoals de havens,

chemieconcerns en energiebedrijven en een

omvangrijke foodsector. In vergelijking met de

rest van Nederland is er in Zeeland een redelijk

grote instroom in de techniekopleidingen en

kiezen havo- en vwo-scholieren relatief vaak

een Natuur en Techniek-profiel. Maar door de

bevolkingskrimp dreigt er toch krapte op de

Zeeuwse arbeidsmarkt. Het is daarom belangrijk

de interesse voor techniek onder leerlingen te

stimuleren. MEER OP INTERNET


EZEN

VOO

R TE

CHNI

EK

BEDRIJF + SCHOOLEen zeer succesvol project dat Technocentrum Zeeland uitvoert,

is Bedrijf + School. Bedrijf + School is een database van bijna

400 Zeeuwse en Vlaamse bedrijven in de technische sector.

“Hiermee maken we het voor leraren makkelijker om samen met

bedrijven activiteiten te organiseren”, vertelt directeur van Tech-

nocentrum Zeeland Dick Schipper. “De bedrijven zijn vindbaar via

de website www.bedrijfplusschool.eu. Leraren die een bedrijfsbe-

zoek willen organiseren, stageplekken zoeken of iemand willen

uitnodigen om een gastles te komen geven, kunnen via deze

website rechtstreeks de contactpersoon benaderen met wie ze

zaken kunnen doen. Ook kunnen ze via de website de Tech-

niekbus reserveren. Zeeland is een uitgestrekte provincie met

veel water. Er is altijd een vervoersprobleem. Met de Techniekbus

kunnen groepen leerlingen bedrijfsbezoeken afleggen tegen

een kleine vergoeding of kosteloos.” De bus is populair. Jaarlijks

worden er 300 bedrijfsbezoeken mee afgelegd.

TECHNIEKAMBASSADEURS Een ander succesvol traject is de cursus ‘techniekambassa-

deur.’ In deze cursus worden opleidingsmanagers of –coördi-

natoren van bedrijven in vijf bijeenkomsten bijgeschoold in de

methodiek en didactiek van andere doelgroepen dan de geijkte

mbo-stagiairs. “Soms zijn bedrijven te gericht op stagiairs die

meteen kunnen instromen”, zegt Schipper. “Het kweken van

interesse bij leerlingen van de basisschool en het voortgezet

onderwijs is minstens zo belangrijk. Er zijn meer mogelijkheden

dan leerlingen vaak denken. Techniekambassadeurs geven gast-

lessen op scholen en laten leerlingen op een enthousiasmerende

manier kennismaken met de technieksector.”

“Het goede van Techniekpact 2020 is dat alle

relevante stakeholders het gezamenlijk hebben

ondertekend. Daarmee wordt de urgentie van het

vinden en behouden van voldoende technisch en

technologisch geschoold personeel onderkend.

Door Techniekpact 2020 worden de mogelijk-

heden van de technische sector bekender en dat

is belangrijk voor de economie en Nederland.

Maar het moet niet blijven hangen op het niveau

van bestuurders. Uiteindelijk gaat het erom wat

de leerlingen ervan merken, dat leerlingen zien

dat er veel meer mogelijk is dan ze dachten.”

- Dick Schipper

http://www.bedrijfplusschool.eu


GIRLS FUTUREOok spant het Technocentrum zich in om meer meisjes te

interesseren voor technische beroepen. “Dat doen we met het

magazine Girls Future”, zegt Schipper. “We maken het blad

samen met de doelgroep. We willen natuurlijk graag weten wat

meiden interessant vinden, maar ook wat we vooral niet moeten

doen.” Het blad wordt verspreid onder leerlingen en op ouder-

avonden van alle Zeeuwse scholen voor voortgezet onderwijs. Uit

onderzoek van Platform Bèta Techniek blijkt dat de belangstelling

onder meiden voor de technische sector toeneemt. “Er zijn veel

stimulerende initiatieven, zoals van het landelijk expertisebureau

meisjes/vrouwen en bèta/techniek VHTO”, zegt Schipper. “Girls

Future draagt ook aan die vergrote interesse bij.”

MINIZONNEBOOTTechnocentrum Zeeland ondersteunt ook specifieke projecten.

Schipper: “Een van de mooiste projecten voor het basisonder-

wijs hebben we ontwikkeld samen met Zeeland Port Promotion

Council, ZPPC. In de periode maart tot en met mei krijgen de

leerlingen een gastles en bedrijfsbezoek en vervolgens gaan

ze in de klas aan de slag met een opdracht. Afgelopen jaar

was de opdracht: ontwerp een minizonneboot. Tijdens de Open

Havendag in Vlissingen hebben we een minizonnebotenrace

georganiseerd. Jonge werknemers, stagiairs en leerlingen van

het mbo helpen met boten maken. Zo ondersteunen we leer-

krachten.”

VOORTZETTINGMet de verschillende trajecten bereikt het Technocentrum

Zeeland jaarlijks zo’n 20.000 leerlingen en studenten. Omdat

het huidige businessplan afloopt in 2016, is het spannend

wat er daarna gaat gebeuren. “Het zou jammer zijn als onze

projecten zouden stoppen”, zegt Schipper. “Voor de uitvoering

van het Techniekpact is het belangrijk door te dringen in de

haarvaten van de regio. Er zijn mensen nodig die elkaar kennen

en de juiste partijen bij elkaar weten te brengen. Het Techno-

centrum vervult deze rol in Zeeland.”

Richt in iedere regio weer een Technocentrum in of zorg

voor stevige netwerken waarin zowel bedrijfsleven als

onderwijsorganisaties vertegenwoordigd zijn. Op die

manier kun je de lijntjes kort houden.

TIP


EZEN

VOO

R TE

CHNI

EK


ZUIDWESTTECHNIEK OP

ZUIDIn Rotterdam liggen mooie loopbaanmogelijkheden in de

techniek en in de haven. Dat betekent dat leerkrachten aandacht moeten geven aan techniek en aan de beroeps-

beelden die daarbij horen, ook en juist in de kansarme wijken. Met het project Techniek op Zuid schoolt de pabo van de Hogeschool Rotterdam basisschoolleerkrachten in

het geven van interessant techniekonderwijs.



→ Projectleider: Tamara van Heel, docent Natuur en Tech-

niek (IVL-Pabo)en Programmaleider LOB- Techniek op

Zuid

→ Doel project: Basisschoolleerkrachten toerusten om

basaal techniekonderwijs te kunnen geven en ze laten

kennismaken met beroepsbeelden in de technieksector.

→ Projectpartners: binnen de Hogeschool Rotterdam:

opleiding Industrieel Vormgeven, ICT, lerarenopleidingen

voorgezet onderwijs, lector ouderparticipatie; lokaal:

educatieve instellingen, zoals het Maritiem museum

en Educatief Informatiecentrum Mainport Rotterdam;

Roffab en Stadslab; regionaal: Technetkring Noord,

andere lerarenopleidingen, Wetenschapsknooppunt

Zuid-Holland.

↘ www.emiopzuid.nl

Rotterdam Zuid is een migrantenwijk. Veel gezinnen wonen er

maar kort en scholen staan voor veel uitdagingen. Leerlingen

naar een kansrijk beroep laten uitstromen is daarom een van de

doelen van het Nationaal Programma Rotterdam Zuid (NPRZ),

een investeringsprogramma waarin Rijk, gemeente en onderwijs

samenwerken om de problemen het hoofd te bieden. In de werk-

groep Loopbaanoriëntatie van NPRZ ontwikkelen scholen samen

een aanpak om de loopbaanoriëntatie op Zuid te verbeteren. Een

van die aanpakken is ‘Techniek op Zuid’. Dit programma krijgt

een extra stimulans door Techniekpact 2020.

MEER OP INTERNET

http://www.emiopzuid.nl/


EZEN

VOO

R TE

CHNI

EK

ZITTENDE LEERKRACHTENTechniek op Zuid is een programma waarbij leraren van basis-

scholen een jaar lang worden bijgeschoold in techniekonderwijs

en loopbaanoriëntatie (LOB). “De techniek is een kansrijke sector.

Daarom is het belangrijk dat je bij jonge kinderen al interesse

kweekt voor technische beroepen. Maar leraren hebben er niet

altijd affiniteit mee en missen ook vaak de kennis. Daarom

hebben we een programma ontwikkeld waarbij zittende leer-

krachten worden geschoold in techniek”, vertelt Tamara van

Heel, docent Natuur en Techniek (IVL-Pabo)en Programmaleider

LOB-Techniek op Zuid. In eerdere projecten om techniek op de

basisschool te bevorderen, viel op dat de scholen in Rotterdam

Zuid daarin afwezig zijn. “Ook scholen met een moeilijke leer-

lingpopulatie moeten de kans krijgen te participeren in dit soort

innovatieve trajecten. Daarom ben ik blij met de stimulans die

uitgaat van Techniekpact.”

“Techniekpact 2020 draagt bij aan de status van

het beroep van leraar. De impact van dit beroep

op de samenleving wordt hiermee onderschreven.

Leerkrachten zijn bezig mensen op te leiden

voor de toekomst, niet met het afwerken van een

onderwijsprogramma. Techniekpact 2020 neemt

leerkrachten hierin uiterst serieus. Leerkrachten

zijn mensen die zien waar de leerling staat in zijn

ontwikkeling.”

- Tamara van Heel


VIER BASISSCHOLENIn Techniek op Zuid participeren de volledige teams van vier

basisscholen. Het is belangrijk dat alle leerkrachten meedoen en

ook een enthousiaste directeur is een belangrijke succesfactor.

“Het doel is leerkrachten bekend te maken met de beroeps-

beelden in de sector en ze goede ervaringen te laten opdoen.

We organiseren excursies en bedrijfsbezoeken en geven ze

handvatten voor het inrichten van techniekles. Ook gesprekken

met ouders over loopbaanoriëntatie komt aan bod. Het is geen

kant-en-klare scholing, we kijken gericht wat er per school

nodig is. Een techniekcoördinator is bijvoorbeeld belangrijk,

voor de keuzes van leermiddelen, het beheer van het materiaal

en het onderhouden van het curriculum. Daarnaast moeten alle

groepsleerkrachten in ieder geval het basiscurriculum techniek

beheersen. Anders kun je techniekonderwijs niet goed inbedden

in de school en kun je als leerkracht er niet goed over praten met

ouders. Dat hebben we wel geleerd uit vorige projecten.”

OUTILLEREN Meestal is er op de scholen geen technieklokaal, zelfs geen

handvaardigheidslokaal. Het risico is dan dat techniekles een

knutseluurtje wordt. De pabo heeft daarom contact gezocht

met studenten van de opleiding Industrieel Ontwerpen. Deze

studenten ontwikkelen nu een ‘mobiel technieklokaal’. Daarnaast

zijn er meer oplossingen. Van Heel: “Er zijn ook contacten met

vmbo-scholen waar basisschoolleerlingen in buitenschoolse

programma’s in de technieklokalen kunnen werken. Maar je moet

het goed blijven integreren in het basisschoolprogramma.” Ook

kunnen basisscholen onderling samenwerken, bijvoorbeeld met

een centrale inkoop van materiaal. Van Heel: “Dat is een van de

onderwerpen waar het besturennetwerk zich over gaat buigen.

We moeten scholen goed outilleren.”

ATTITUDEEen zichtbaar effect is dat leerkrachten die met het

programma meedoen, meer zelfvertrouwen hebben gekregen.

“De leerkrachten op de basisschool Ibn-i-Sina hebben een

geïntegreerde themaweek over Rotterdam georganiseerd,

compleet met excursies en tentoonstellingen. In die week is

ook veel aandacht besteed aan techniekonderwerpen. Van te

voren zagen de leerkrachten ertegenop, maar leerlingen waren

zo enthousiast en het ging zo goed, dat ze zelfbewuster zijn

geworden. Het is belangrijk dat ze durven, dat de attitude van

de leerkracht verandert.”

Ga naar bedrijven toe. Als leerkrachten in de praktijk zien

wat techniek inhoudt, kunnen ze het beroepsbeeld beter

overbrengen op hun leerlingen.

Samenwerken met basisscholen biedt pabo’s inzicht in

waar de scholen in de praktijk tegenaan lopen, en waar

je studenten tegenaan lopen als ze stage lopen op die

scholen.

TIPS

http://www.emiopzuid.nl/info-672/techniek-op-de-basisschool

https://www.youtube.com/watch?v=76S916nyY-k

https://www.youtube.com/watch?v=CYFQ7EQbyUk

PAGINA 32 | OOK TECHNIEKPACTLE

REN

IN D

E TE

CHNI

EK


INTRO

LEREN IN DE TECHNIEKHet technisch beroepsonderwijs vervult een spilfunctie binnen het

Techniekpact: zonder uitstekend beroepsonderwijs geen goed opge-

leide en vakbekwame technici. Daarom zet het Techniekpact stevig in

op het versterken van het technisch beroepsonderwijs. De kwaliteit van

het onderwijs en de aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt

staan of vallen met de betrokkenheid van het bedrijfsleven en een goede

praktijkcomponent in het beroepsonderwijs. Daarom slaan bedrijfsleven

uit technische sectoren, vmbo-scholen, mbo- en hbo-instellingen en

overheden de handen ineen om meer goed opgeleide vakkrachten en

docenten naar de technische sectoren te trekken.


REN

IN D

E TE

CHNI

EK


NOORDCENTRUM VOOR

INNOVATIEF VAKMANSCHAP

WATERLeerlingen in het vmbo en mbo denken niet zo gauw aan een loopbaan in de watersector. Dat gaat veranderen als

het aan het Centrum voor innovatief vakmanschap Water in Leeuwarden ligt. In dit Centrum werken bedrijven en

scholen samen aan het opleiden van mbo-vakmensen voor functies in watertechnologie en watermanagement.


→ Techniekpact Spoor: Leren

→ Projectleider: Marcel van der Horst

→ Doel: CIV Water wil een betere samenwerking realiseren

tussen onderwijs en bedrijfsleven bij het opleiden van

excellente mbo-vakmensen in de watertechnologie.

→ Projectpartners: Onder meer waterschappen, waterbe-

drijven, Wetsus, Centre of expertise Watertechnology en

onderwijsinstellingen die betrokken zijn bij het vorm-

geven van watergerelateerd onderwijs.

↘ www.civwater.nl

Friesland is niet alleen voor toeristen een waterland. In Leeu-

warden wordt een WaterCampus ingericht. In deze innovatie-

keten voor de watertechnologie vinden onderzoeksinstituten,

samenwerkende bedrijven, overheden en onderwijsinstellingen

elkaar. Onderdeel van de WaterCampus is het Centrum voor inno-

vatief vakmanschap Water. Het centrum werkt intensief samen

met bedrijven en opleidingen aan flexibele in-, om- en bijscho-

lingstrajecten op het gebied van water. De betrokken opleidingen

zijn gericht op mbo-functies bij onder meer drinkwaterbedrijven,

waterschappen, laboratoria, de toeleverende industrie (zoals

de maakindustrie en installateurbedrijven) en de afnemende

industrie, zoals food en tuinbouw. Het gaat hierbij om analisten,

laboranten, beheerders, operators en (proces)technici.

MEER OP INTERNET

http://www.civwater.nl/

http://www.watercampus.nl/


REN

IN D

E TE

CHNI

EK

KENNIS BIJ ELKAAR GEBRACHT“De huidige werknemers hebben niet altijd voldoende kennis

van watertechnologie, en moeten dus worden bijgeschoold”,

vertelt Marcel van der Horst, directeur van CIV Water. “Zo gaf

Waterbedrijf Vitens aan dat hun procesoperators goede technici

zijn, maar meer moeten weten over water en bodem. Die vraag

hebben ze bij ons neergelegd. Afgelopen anderhalf jaar hebben

we met docenten van de opleiding MBO Life Sciences van

Friesland College en Nordwin College en met watertechnologen

uit het bedrijf zelf modules ontwikkeld om de procesoperators

bij te spijkeren. Het bijscholingstraject wordt dit najaar ingezet.

Vervolgens passen we de modules aan voor gebruik op het mbo.

Dit is echt een voorbeeld van de opbrengst van samenwerking

tussen onderwijs en bedrijfsleven. Niet alleen weten docenten

van de ROC’s nu beter wat procesoperators bij een waterbedrijf

moeten kennen en kunnen, het bedrijf heeft ook beter zicht op

de mogelijkheden van het mbo.”

“In samenhang met het Techniekpact 2020 zijn

hier in de provincie veel initiatieven ontplooid, zoals

onderwijsprogramma’s en subsidies voor werkgevers

om zij-instromers en jongeren te interesseren voor

werken in de techniek. De watersector is tot nog toe

weinig in beeld voor jongeren om in te gaan werken.

De watersector wordt niet als ‘techniek’ ervaren. Het

imago van vies en zwaar speelt minder. Maar bij de

waterschappen, drinkwaterbedrijven en rioolzuive-

ringsbedrijven zijn wel veel goed opgeleide technici

nodig. Dat jongeren vanuit het vmbo doorstromen

in een techniekopleiding, is goed voor de gehele

waterbranche. ”

- Marcel van der Horst


WERKNEMER NIEUWE STIJLBedrijven krijgen te maken met een vervangingsvraag, wat voor

hen een belangrijke reden is te participeren in CIV Water. “Er

zijn onderzoekers nodig om innovaties uit te denken en nieuwe

toepassingen te ontwerpen, maar er zijn ook slimme handen

nodig om machines en apparatuur te bouwen”, zegt Van der

Horst. “Dat kunnen hbo’ers zijn, maar beter nog mbo-afge-

studeerden.” Naast het bijscholen van zittende werknemers is

daarom een belangrijk vraagstuk hoe de werknemers van de

toekomst zo goed mogelijk kunnen worden opgeleid. Van der

Horst: “De vakman of – vrouw nieuwe stijl moet iemand zijn die

zich ervan bewust is dat wat hij of zij doet, consequenties heeft

voor verderop in de keten. Het is iemand die de eigen profes-

sionalisering ter hand kan nemen. Deze vraag nemen we mee

bij het ontwikkelen van een opleidingstraject. Hierin werken we

samen met TNO en hun programma Vakman Nieuwe Stijl.”

DUURZAAM ZUIVERENEen belangrijke opgave is om jongeren te interesseren voor

de watersector. De invalshoek van ‘riolering’ is daarbij niet zo

aantrekkelijk, weet Van der Horst. “We praten daarom niet over

afvalstoffen maar over grondstoffen. Het rioolwater kun je

duurzaam zuiveren, zodat het grondstoffen oplevert. Dat kan op

meerdere manieren: biologisch, chemisch, mechanisch. Dat is

interessant voor een bepaalde groep jongeren. Mbo-studenten

participeren in toegepast onderzoek van hbo, universiteit of

bedrijfsleven.” Volgens van der Horst moet daarbij het vraagstuk

de insteek zijn. “Het is het probleem dat triggert, niet het vak.

Bijvoorbeeld: een camping heeft een vraag rond afvalwater. Om

dat op te lossen heb je kennis nodig van techniek, technologie,

biologie en natuurkunde.”

CENTRA VOOR INNOVATIEF VAKMANSCHAPDe Centra voor innovatief vakmanschap zijn publiek-private

samenwerkingsvormen waarin onderwijs en bedrijfsleven

gezamenlijk werken aan en investeren in toekomstgerichte

mbo-opleidingen. De Centra zijn gericht op de Topsectoren. Het

CIV Water sluit aan bij Topsector Water.

Mensen uit het bedrijfsleven en het onderwijs begrijpen

elkaar niet altijd even goed. Woorden kunnen vanuit het

bedrijfsperspectief een andere lading hebben dan voor

onderwijsmensen. Het is daarom belangrijk om steeds

na te gaan of de ander werkelijk begrijpt wat je zegt. Het

helpt om over concrete vraagstukken te praten. Zeg niet:

‘De opleidingen sluiten niet aan bij de behoefte van het

bedrijfsleven’, maar ‘De procesoperators hebben te weinig

verstand van water’.

TIP


REN

IN D

E TE

CHNI

EK


NOORDBEDRIJFS-

VAKSCHOOL TECHNIEK DRENTHE

In de Bedrijfsvakschool Techniek Drenthe werken bedrijven het Drenthe College in Emmen

intensief samen aan een opleidingstraject tot verspaner. De tweejarige opleiding vindt groten-deels plaats binnen de bedrijven. Mbo-docenten

verzorgen theorielessen en aanvullende lessen praktijkvaardigheden. De kleinschaligheid en

de nauwe samenwerking met bedrijven maken trajecten op maat mogelijk.



→ Projectleider: John van der Laan, initiatiefnemer en

stichtingsbestuurslid

→ Doel: De Bedrijfsvakschool Techniek Drenthe wil

jongeren opleiden tot verspaner, later eventueel ook

andere technische beroepen. Daarnaast wil BVT Drenthe

de kloof tussen onderwijs en bedrijfsleven dichten door

nauw aan te sluiten bij actuele ontwikkelingen in de

technieksector.

→ Projectpartners: Landes High End Machining, Machi-

nefabriek Emmen en Tooling Holland (initiatiefnemers)

en andere bedrijven, gemeente Emmen en de provincie

Drenthe

↘ www.bvtdrenthe.nl

Bedrijfsvakschool Techniek Drenthe is een stichting waarin veertien bedrijven

participeren. Het doel ervan is het opleiden van verspaners. Een verspaner

maakt onderdelen van, bijvoorbeeld, metalen en kunststoffen voorwerpen

met (computergestuurde) machines. De veertien bedrijven hebben allemaal

behoefte aan instroom van verspaners, en de schrik sloeg hen dan ook om

het hart, toen een paar jaar geleden bleek dat het ROC Drenthe College

in Emmen zou stoppen met de verspaner-opleiding. “Er zijn in deze regio

ongeveer zestig bedrijven op enigerlei wijze met verspanen bezig”, zegt John

van der Laan, initiatiefnemer en bestuurslid van de stichting. “Het is daarom

belangrijk dat er aanbod is. Met een aantal ondernemingen die werkzaam

zijn in de verspaning hebben we nu de Bedrijfsvakschool opgericht.” Het

belang voor de regio is groot. Van der Laan: “Binnen vijf jaar stromen er zo’n

110 mensen uit, dus we krijgen te maken met een aanzienlijke vervangings-

vraag. Daarnaast wil je als bedrijf ook kunnen groeien. Daar heb je goede

vakmensen voor nodig. Als je die in je eigen regio niet vindt, is het een optie

te verhuizen naar een andere regio.” Met het Techniekpact Noord-Nederland

investeert de provincie Drenthe in een sterke technieksector. De provincie en

de gemeente Emmen hebben dan ook een startsubsidie beschikbaar gesteld.

MEER OP INTERNET


REN

IN D

E TE

CHNI

EK

CULTUURVERSCHIL In november 2014 hebben de eerste elf jongeren tussen de 16 en

de 21 jaar hun contract getekend. De BVT detacheert hen bij de

leerbedrijven voor drie dagen in de week. De andere twee dagen

worden theorie- en praktijklessen verzorgd door docenten van

het Drenthe College. “Dit is anders dan een gewone BBL-op-

leiding”, zegt Van der Laan. “Er is een groot verschil in cultuur

tussen een school en een bedrijf. De jongens moeten bijvoor-

beeld al om half 8 beginnen. Er moet echt gewerkt worden, de

hele dag, ze moeten omgaan met meerderen, er heersen andere

normen en waarden dan op school. Het is uitgesloten dat je gaat

spelen met je mobieltje bijvoorbeeld.” Daarnaast is de opleiding

ook veel meer ‘up to date’. “De ontwikkelingen gaan zo snel,

materialen en machines veranderen voortdurend. Ieder halfjaar is

er wel een aanpassing in de software. Dat is voor een schoolop-

leiding niet bij te benen.”

“Techniekpact 2020 zorgt voor een stroom aan

publiciteit over techniek en techniekopleidingen.

Daardoor worden andere instanties beter

bereikbaar. De kracht van de Bedrijfsvak-

school is de samenwerking tussen overheden,

bedrijfsleven en onderwijsinstellingen. Dat

gaat makkelijker nu er veel aandacht is voor de

technieksector.”

- John van der Laan


SCHOLINGSPOOL De bedrijven en BTV-Drenthe vormen samen een ‘scholingspool’.

De bedrijven geven hierin aan welke theorie- en praktijklessen

er nodig zijn om de jongeren in de nieuwste technieken te

scholen, en hebben zo veel invloed op lesstof. Tijdens de drie

dagen dat de jongeren in het bedrijf werken, worden ze begeleid

door een praktijkopleider van het bedrijf. Sommige praktijkop-

leiders hebben al veel ervaring, anderen worden begeleid door

Opleidingsbedrijf Metaal OBM. OBM ontfermt zich ook over de

jongeren die het tempo niet kunnen bijbenen. “Twee van de elf

blijken meer tijd nodig te hebben om op het juiste niveau te

komen”, zegt Van der Laan. “We willen natuurlijk niet dat zij in de

bakken van het UWV belanden, daarom bieden we ze een ander

traject aan.”

VAKMANSCHAP De Bedrijfsvakschool is een succes. In de afgelopen maanden

heeft Van der Laan de jongeren zien groeien. “Ze komen binnen

als pubers op weg naar de volwassenheid, en nu zie ik kerels die

een goede stap zetten naar vakmanschap.” Ook de ROC-docenten

zijn enthousiast. “Er was al jaren bijna geen instroom meer. Voor

docenten is het motiverend om weer een klas te hebben. Ook

de inrichting van de werkplaats, met nieuwe machines, nieuwe

besturingen, helpen daarbij.”

BALANS Bedrijfsvakschool Techniek Drenthe moet in de toekomst een

‘merk’ zijn als het gaat om opleidingen tot verspaner. Ook

andere technische opleidingen horen in de toekomst tot de

mogelijkheden. Van der Laan: “Ik ben tevreden als we over vijf

jaar goede vakmensen hebben afgeleverd en een goede balans

hebben gevonden tussen de behoeften voor de korte termijn

van de bedrijven en de behoeften van jongeren die een dege-

lijke opleiding nodig hebben om ook op langere termijn in de

sector werkzaam te kunnen blijven.”

Het is belangrijk als bedrijven samen te werken in een

opleidingstraject en gezamenlijk in gesprek gaat met een

ROC. Bedrijven zijn soms beducht dat ze investeren in

jongeren die dan uiteindelijk voor een ander bedrijf gaan

werken. Over die schaduw moet je heen kunnen springen.

TIP


REN

IN D

E TE

CHNI

EK


NOORDVLEUGELMASTERPLAN

TECHNIEK AMSTERDAM

Leerlingen van de theoretische leerweg van het vmbo (mavo) kunnen zeker enthousiast worden gemaakt voor

een vervolgopleiding op niveau 4 van het mbo en vervol-gens eventueel hbo. Om dat te bereiken is het in de eerste

plaats nodig dat leerlingen en hun ouders kennismaken met de wereld van de technologie. Masterplan Techniek

Amsterdam zet met dit doel de Technologieroute in.

→ Landsdeel: Noordvleugel, Metropoolregio Amsterdam


→ Projectleider: Joost van Elten

→ Doel: Leerlingen van de theoretische leerweg van het

vmbo diepgaand laten kennismaken met de wereld

van techniek. De opbrengst hiervan is dat leerlingen

de keuze voor een loopbaan in de techniek bewuster

maken en de instroom in technische opleidingen

verhoogt.

→ Projectpartners: Elf Amsterdamse vmbo-scholen (mavo),

het ROC van Amsterdam, het Hout- en Meubileringscollege,

150 bedrijven uit Amsterdam en de gemeente Amsterdam

(afdelingen Onderwijs en Economische Zaken)

↘ www.toptechniekinbedrijf.nl/samenwerkingsverband-detail.html/samenwerkingsverband/53

In Masterplan Techniek Amsterdam werken het bedrijfsleven, het

voortgezet onderwijs en de overheid in de Amsterdamse regio

structureel samen met het doel om de instroom in en gekwa-

lificeerde uitstroom uit de technische opleidingen te verhogen.

Masterplan Techniek voert zeven projecten uit.

MEER OP INTERNET

http://www.toptechniekinbedrijf.nl/samenwerkingsverband-detail.html/samenwerkingsverband/53


REN

IN D

E TE

CHNI

EK

ORIËNTATIE Een van die projecten is de Technologieroute. “Elf Amsterdamse

mavo-scholen doen mee”, vertelt projectleider Joost van Elten.

“In de eerste twee leerjaren gaat het om kennismaking. De

leerlingen oriënteren zich op de verschillende sectoren, zoals

Techniek, Zorg en Welzijn of Economie. Wij bieden workshops

techniek aan, organiseren excursies, gastlessen en bedrijfs-

bezoeken. Jongeren en hun ouders hebben vaak een eenzijdig

beeld van de technische sector. Wij laten ze realistische voor-

beelden zien. ” In het derde en vierde leerjaar biedt Masterplan

Techniek Amsterdam onderwijsprojecten aan, waarbij bedrijven

optreden als opdrachtgever. Deze projecten worden voor een

deel uitgevoerd op ROC-instellingen en begeleid door mbo-stu-

denten en –docenten. “We bieden projecten aan in verschillende

sectoren, zoals bouwkunde, laboratoriumtechniek en robotica.

Doordat ze buiten de school komen, krijgen leerlingen een breder

beeld en doen ze een diepere ervaring op dan bij een les uit een

boek of op een open dag op het mbo.”

BOUW JE DROOMEen voorbeeld van een levensechte opdracht is het project ‘Bouw

je droom’. Zo heeft woningbouwcorporatie Ymere vmbo-t-leer-

lingen gevraagd een nieuw ontwerp te maken voor een leeg-

gestripte woning. Mavo-leerlingen moeten in de woning zelf in

de weer met infraroodmeters, ze moeten een nieuwe indeling

maken en naderhand een tekening afleveren in het programma

Sketch Up en een maquette. De tekening en de maquette

moeten ze zelf presenteren aan de woningbouwvereniging. Van

Elten: “Vmbo-leerlingen worden zelfbewuster van het werken

aan projecten. En bij de presentatie hoor je dan: ‘Dit is leuk, hier

wil ik in verder.’ En dat is het doel! Zoiets bereik je niet met

voorlichting alleen.”

“De Technologieroute staat niet op zichzelf. Het

is één van de zeven projecten van het Master-

plan Techniek Amsterdam, dat ook niet op

zichzelf staat want het Masterplan past binnen

het landelijke Techniekpact 2020. Juist de

brede, landelijke aanpak zorgt voor aandacht

voor techniek bij scholen, ouders, overheden en

dat komt dit project weer ten goede. Een aantal

jaren geleden was techniek in Amsterdamse

mavo’s nauwelijks denkbaar, en kijk nu eens.”

- Joost van Elten


TOETSING Hoe de school het programma afsluit, verschilt. Sommige scholen

laten het werkstuk meetellen als sectorwerkstuk, anderen maken

er een zevende vak van, met de presentatie aan ouders als

afsluiting. Van Elten pleit ervoor het vak zoveel mogelijk in te

bedden in het curriculum en er ook examen in te laten doen. Dan

wordt het serieus genomen. De beroeps- en kwaliteitseisen zijn

afkomstig van het mbo, aangepast naar het niveau van het vmbo.

“Maar het belangrijkste is een goede opdracht, goede begelei-

ding en de presentatie aan ouders en opdrachtgever. Daar leren

ze van.”

INTENSIEVE SAMENWERKING De bedrijven participeren vanuit welbegrepen eigenbelang - er

is een structureel tekort aan goed opgeleide technici – maar

ook vanuit betrokkenheid bij de sector als geheel. “Vooral in het

middenkader zien we een mismatch tussen aanbod van arbeids-

krachten en werkgelegenheid”, zegt Ruud Porck, projectleider

PPS Installatie-/elektrotechniek. “Toekomstige specialisten op

mbo 4-niveau moet je tijdig enthousiasmeren. Dat begint op

de mavo al. We willen leerlingen hebben die vaktrots uitstralen,

die techniek snappen, ook als die niet direct zichtbaar is.” De

grote slagkracht van het project Technologie is volgens Porck

het gevolg van de intensieve samenwerking tussen onderwijs,

ondernemers en de overheden. “We willen allemaal dat de jeugd

kiest voor een carrière met toekomstperspectief. In dit traject zijn

er concrete afspraken gemaakt met de directeuren van bedrijven

en scholen en met de gemeente Amsterdam. ”

OPLEIDINGSHUIS In het Masterplan Techniek Amsterdam zijn per sector onder-

wijs en opleidingen in een publiek-private samenwerking

ingericht. In vier technische sectoren - Mobiliteitstechniek,

Installatietechniek/Elektrotechniek, Bouwtechniek en Logistiek

- wordt momenteel gebouwd aan samenwerkingsverbanden

waarbinnen al het onderwijs voor de desbetreffende sector

wordt ondergebracht. In de toekomst zal in een zogenoemd

‘Opleidingshuis’ initieel beroepsonderwijs en om- en bijscho-

ling onder één (virtueel) dak worden aangeboden.

De Technologieroute met de onderwijsprojecten voor de theo-

retische leerweg van het vmbo zal hierin een plaats krijgen.

Investeer in samen optrekken. Als docenten en opleiders

uit de bedrijven vanaf het begin meedenken over de opzet

en de projectopdrachten, ontstaat eigenaarschap. Dat is

belangrijk.

Faciliteer de mensen die het moeten doen. Zorg dat

docenten tijd en ruimte krijgen voor het ontwikkelen van

projectopdrachten en materiaal.

Goede projectideeën zijn belangrijk. Maak het levensecht,

maak niet te schools en ga naar het bedrijfsleven.

TIPS

https://www.youtube.com/watch?v=Ss3uiWHw4S8


REN

IN D

E TE

CHNI

EK


NOORDVLEUGELDOORBURGEREN

Capabel en het Tech College van ROC Midden Nederland bieden vakopleidingen aan in de techniek gecombineerd met extra aandacht voor taal en rekenen. De deelnemers

stromen uit op mbo niveau 1 en 2. Deze opleiding is op maat gemaakt voor nieuwkomers en vluchtelingen, zodat zij hun kansen kunnen vergroten op de arbeidsmarkt. Deelnemers

en bedrijven maar ook de onderwijsinstelling profiteren van deze instroom.

→ Landsdeel: Noordvleugel


→ Projectleider: Kees de Waerdt

→ Doel: Een laagdrempelige techniekopleiding bieden aan

mensen met een achterstand in de Nederlandse taal en

deze bemiddelen naar werk.

→ Projectpartners: Capabel, ROC Midden Nederland,

gemeenten

↘ http://tech.rocmn.nl

Nieuwkomers en vluchtelingen die een taalcursus of inburge-

ringscursus hebben gevolgd, kunnen daarna niet zomaar de

Nederlandse arbeidsmarkt op of een opleiding gaan volgen. Hun

taalniveau is meestal onvoldoende om op eigen kracht een baan

of opleidingsplaats te verwerven. Sinds 1998 biedt ROC Midden

Nederland voor deze doelgroep techniekopleidingen aan op mbo

niveau 1. De deelnemers worden breed opgeleid in timmer-, las-,

installatie- en elektrotechniek. De kandidaten worden doorver-

wezen door de re-integratiebureaus of uitkeringsinstanties van

de gemeenten in het voedingsgebied van ROC Midden Nederland.

MEER OP INTERNET


REN

IN D

E TE

CHNI

EK

SUPERGEMOTIVEERD Op de locatie in Amersfoort, waar de niveau 1-opleidingen

worden gegeven, nemen 120 deelnemers deel aan het

programma. “Ze zijn er altijd”, zegt Peter de Roon, coördinator

instroom en loopbaanbegeleider. “Deze groep is supergemoti-

veerd. De deelnemers komen niet alleen uit Amersfoort, Utrecht

en de directe omgeving, maar ook uit gemeenten als Nieuwe-

gein of Mijdrecht en zelfs Den Bosch, omdat het aanbod daar

ontbreekt. Vaak hebben ze ook nog een baan als schoonmaker

of krantenjongen om hun inkomen aan te vullen. Het gaat om

jongens en mannen die meestal tussen de 20 en de 30 jaar zijn.

Soms hebben ze een gezin of verplichtingen aan hun familie.”

NEDERLANDSE TAAL Het programma is speciaal afgestemd op deze doelgroep. Zo

krijgen de deelnemers acht uur Nederlands en vier uur rekenen,

veel meer dan in de gewone dagopleiding. Ook de vakdocenten

besteden aandacht aan de taal, vooral vaktaal en het commu-

niceren op de werkvloer. Daarnaast krijgen deze studenten

veel begeleiding, zoals bij het invullen van formulieren en het

aanvragen van studiefinanciering. De Roon: “Wij zorgen ook voor

de stageplekken. Aan de telefoon maken ze vaak geen goede

indruk. Maar als ze eenmaal aan de slag zijn in het bedrijf gaat

het vrijwel altijd goed.” De stage wordt intensief begeleid. Alle

adressen worden minimaal tweemaal bezocht door de docenten.

De nieuwe exameneisen voor niveau 2 ziet De Roon met enige

zorg tegemoet. “Er worden zwaardere eisen gesteld aan taal

en rekenen en Nederlandse taal blijft een probleem voor deze

mensen. Een vakdiploma, zonder doorstroomrechten naar niveau 3,

zou een uitkomst zijn voor deze groep.”

“Het Techniekpact geeft een positieve stimu-

lans om ook nieuwe doelgroepen toe te leiden

naar de arbeidsmarkt van techniek.”

- Peter de Roon


PROJECT ‘DOORBURGEREN’De opleidingen voor niveau 1 zijn succesvol: per jaar haalt 80

tot 85 procent het diploma. De helft daarvan stroomt in op de

arbeidsmarkt. Vaak kunnen ze terecht bij de bedrijven waar ze

stage hebben gelopen. De andere helft heeft de capaciteiten om

door te stromen naar niveau 2. Voor deze groep is in de zomer

van 2014 het project ‘Doorburgeren’ in het leven geroepen.

‘Doorburgeren’ is een gezamenlijk project van Capabel Onder-

wijsgroep – een organisatie die zich richt op het organiseren van

onderwijs voor mbo-deelnemers met een taalachterstand - en

ROC Midden Nederland. Er zijn opleidingen in twee domeinen:

elektrotechniek en procestechniek. Ook hier krijgen de deelnemers

extra taal, rekenen en begeleiding.

BEDRIJVENNETWERKDe Roon heeft een groot bedrijvennetwerk. Op zo’n honderd

bedrijven – installatiebedrijven, carrosseriebedrijven, wasma-

chinezaken, keukeninstallateurs - kunnen stagiairs terecht.

“Bedrijven hebben behoefte aan breed inzetbare assistenten op

niveau 1 en metaal- en installatietechnici op niveau 2”, zegt De

Roon. “En die zijn heel moeilijk te vinden. We voorzien met deze

opleiding echt in een behoefte.” Niet alleen de bedrijven, ook

ROC Midden Nederland zelf plukt de vruchten van het doel-

groepenbeleid. “Op het vmbo zijn in de basisberoepsgerichte

leerweg, de traditionele toeleverancier voor niveau 1 en 2, bijna

geen leerlingen meer in de techniekafdeling. Dat betekent dat

ook de mbo-groepen moeilijk vol te krijgen zijn. Dat probleem

hebben we bij ROC Midden Nederland niet, wij hebben voldoende

instroom in niveau 1 en 2 om de opleiding te bekostigen. Dus het

mes snijdt aan twee kanten.”

Het is belangrijk in de communicatie rekening te houden

met een andere doelgroep dan vmbo-gediplomeerden.

‘Doorburgeraars’ zijn meestal ouder dan 20 en moeten op

een andere manier worden aangesproken. Deze doelgroep

is ook gemotiveerder om onderwijs te volgen dan de door-

snee vmbo-verlater.

Digitale invulformulieren vormen vaak een onneembare

hindernis voor mensen die afkomstig zijn uit laaggeletterde

landen. Verplichte velden als ‘Welke basisschool hebt u

doorlopen’ zijn door hen niet in te vullen.

Kijk door het uiterlijk heen. Een jongeman met een petje

tot in zijn ogen kan een goede student zijn.

De deelnemer is niet alleen leerling, maar ook klant. Wat

heeft deze klant nodig om succesvol de opleiding te door-

lopen? Werk klantgericht en niet aanbodgericht.

De taalachterstand van de deelnemer is niet enkel het

probleem van de docent Nederlands; het hele team moet er

in alle lessen aan werken.

Extra studieloopbaanbegeleiding is een essentieel instru-

ment voor deze doelgroep.

TIPS VOOR ROC’S


REN

IN D

E TE

CHNI

EK


OOSTTECHWISE

TWENTECENTRUM VOOR INNOVATIEF VAKMANSCHAP

Het Centrum voor Innovatief Vakmanschap TechWise Twente is een coöperatie waarin het bedrijfsleven een sturende rol

heeft. Het Centrum wil een brugfunctie vervullen tussen bedrijven en onderwijs door vraaggestuurde, ‘state of the

art’- opleidingen te organiseren in de HTSM-domeinen Mechatronica, Robotica- en Visionsystemen, Engineering en

Productietechnologie voor mbo-studenten.

→ Landsdeel: Oost


→ Projectleider: Bert Wessels

→ Doel: TechWise Twente wil de uitstroom van mbo-

studenten op niveau 4 en 5 (AD) vergroten en het oplei-

dingsniveau van mbo-techniekstudenten verbeteren.

Daarnaast ondersteunt TechWise Twente HTSM-be-

drijven door de oprichting van één loket voor afstem-

ming tussen vraag en aanbod, pooling en uitwisseling

van technici.

→ Projectpartners: ROC van Twente, REMO, SMEOT, STODT,

VMO, Technologiekring Twente (TKT), de ondernemers-

organisatie voor de installatiebranche en technische

detailhandel Uneto-VNI en wordt ondersteund door

regionale en landelijke overheden.

Twente is een van de topregio’s in Europa op het gebied van

High Tech Systems and Materials (HTSM). Mbo’s, hogescholen

en universiteiten leiden op in en doen onderzoek naar onder

meer duurzame energie, mechatronica, robotica en nieuwe

materialen. De bedrijven in de maakindustrie zijn innovatief en

houden zich bezig met procesverbeteringen. Deze bedrijven

hebben vakkrachten nodig die flexibel en breed inzetbaar zijn.

“Door de vergrijzing hebben we binnenkort 700 vacatures in

de HTSM-sector”, zegt Bert Wessels, directeur van het Centrum

voor Innovatief Vakmanschap TechWise Twente. “Per jaar

stromen er 300 tot 400 mbo-afgestudeerden uit. Daar moeten

we een antwoord op zoeken.” Met een intensieve samenwer-

king tussen overheid, onderwijsinstellingen en bedrijfsleven

pakt TechWise Twente dit vraagstuk op. MEER OP INTERNET

↘ http://twente.com/techniekpact/projecten/mbo-centrum-voor-innovatief-vakmanschap-techwise-twente


REN

IN D

E TE

CHNI

EK

COÖPERATIEVE VERENIGINGHet Centrum heeft gekozen voor een coöperatieve vereniging

als rechtspersoon. De huidige leden van de coöperatie komen uit

het ROC van Twente, de Regionale Elektro en Metaal Opleidingen

REMO, Stichting Metaal en Elektro Opleidingen Twente SMEOT

en bedrijfsopleiding STODT Toekomsttechniek (onderwijs) en uit

de Verenigde Maakindustrie Oost VMO, Technologiekring Twente

(TKT) en de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche

en technische detailhandel Uneto-VNI (bedrijfsleven). De coöpe-

ratie wordt ondersteund door de Regio Twente, de provincie

Overijssel en het ministerie van OCW en kent een adviesraad met

leden uit Opleidingsbedrijf Metaal OBM, Kennis- en adviescentrum

voor technisch vakmanschap Kenteq en hbo Saxion. Een belangrijk

doel van TechWise is een betere afstemming van de technische

opleidingen op de arbeidsvraag en de technologische ontwikke-

lingen in de regio. Het organiseren van mbo-topopleidingen en de

organisatie van masterclasses, stages en post-mbo-opleidingen

geeft de mogelijkheid om op deze vraag en op de ontwikkelingen

in te spelen.

“Het Techniekpact 2020 heeft als doel om

ouders, leerlingen en studenten bewuster

te maken van techniek, vanaf het basison-

derwijs tot de universiteit. Talenten mogen

niet verloren gaan. Ook in bedrijven groeit de

bewustwording dat de ontwikkeling snel gaat

en dat ‘een leven lang leren’ noodzakelijk is.

Het Techniekpact Twente heeft onder meer als

doel om afgestudeerden te stimuleren om in

Twente te blijven wonen en werken. Door onze

vele contacten met bedrijven willen we onder

meer via stages studenten vasthouden.”

- Bert Wessels

https://www.youtube.com/watch?v=uWmZ3DbAVLA


ANDER TYPE WERKNEMER“De huidige en toekomstige functies op mbo-niveau vragen

om een ander type werknemer”, zegt Wessels. “De orders

worden kleiner, maar ook complexer en gevarieerder. Daardoor

veranderen de functies bij bedrijven.” Op bijeenkomsten voor

bedrijven en docenten inventariseerde TechWise de wensen

van het bedrijfsleven. “Bedrijven willen technici met een goede

basiskennis in werktuigbouwkunde of mechatronica en kennis

van de talen Engels en Duits. Maar het allerbelangrijkste vinden

ze de attitude van de student c.q. werknemer: de bereidheid om

te blijven leren.” TechWise gebruikt de input van de bedrijven

graag om de opleidingen bij het ROC van Twente, REMO, SMEOT

en STODT verder aan te scherpen. Zo wordt er gevraagd om

meer specialisatiemogelijkheden in vakgebieden als engineering,

robotica- en visionsystemen. Wessels: “Wat we willen is één loket

opzetten, waar bedrijven terechtkunnen met hun vragen. We

willen samenwerken, opleiden en werken aan innovaties.

KENNISCREATIETechWise Twente wil niet alleen betere opleidingen organi-

seren, maar ook nieuwe kennis creëren. Daartoe zoekt het

Centrum samenwerking met de partners in onderzoek en

onderwijs. Zo wordt samen met Laser Applicatie Centrum

(LAC) van Universiteit Twente gewerkt aan de ‘Smart Welding

Factory’, om lasrobot productieproces rendabeler te maken.

Met hogeschool Windesheim wordt gewerkt aan composietpro-

ductietechnologie en met de Saxion Hogeschool en bedrijven

aan het ontwikkelen van een 3D-metaalprintlaboratorium.

CENTRUM VOOR INNOVATIEF VAKMANSCHAPTechWise Twente is een Centrum voor innovatief vakmanschap.

Binnen een Centrum werken ondernemers, wetenschappers,

docenten en studenten samen aan het bevorderen van de

kwaliteit van het onderwijs. Deze publiek-private samenwer-

kingsverbanden richten zich op een topsector die in de regio

sterk vertegenwoordigd is. Het CIV TechWise Twente richt zich

op de topsector ‘High Tech Systems and Materials’ (HTSM) met

de vakgebieden mechatronica, robotica- en visionsystemen,

precisie-engineering en productietechnologie.

Technisch onderwijs is specialistisch en vraagt voortdurende

bijscholing van technici. Bied daarom voor werknemers

van 23 jaar en ouder onderwijs op maat aan. Het is daarbij

belangrijk flexibel om te gaan met het toepassen of

inzetten van keuzedelen, zodat er onderwijs op maat – op

basis van de vraag uit het bedrijfsleven - gegeven wordt.

‘Fit for the Future’ is hierbij het credo.

TIP

http://www.rocvantwente.nl/site/home/actueel/nieuws/2015/mechatronica-wint-tip.html


REN

IN D

E TE

CHNI

EK

Bedrijvenmarkt: Rien Drenth, Hoofd Adviesgroep Energie & Telecom** bij Arcadis (l), in gesprek met Biran Mustafa, kandidaat-student Werken en Leren


OOSTWERKEN EN LEREN MET

ENERGIEDuurzame energie is sterk in ontwikkeling. Daarom heeft de

energiesector een groeiende behoefte aan werktuigbouw-kundigen en elektrotechnici met kennis over de energie-

voorzieningen van morgen. Het Expertisecentrum SEECE in Arnhem ondersteunt met het programma Werken en Leren met Energie niet-technici in hun zoektocht naar een loop-

baan in de energiesector.

→ Landsdeel: Oost


→ Projectleider: Mieke de Vries

→ Doel: Werken en Leren met Energie is een programma

dat technisch talent in staat stelt een baan bij een

energiegerelateerd bedrijf te combineren met een

hbo-opleiding Elektrotechniek of Werktuigbouwkunde.

→ Projectpartners: Bedrijven in de energie- en milieu-

technologiebranche en de Hogeschool van Arnhem en

Nijmegen (HAN).

Het Sustainable Electrical Energy Centre of Expertise (SEECE)

zorgt voor meer en beter opgeleide technici, die verstand hebben

van duurzame elektrische energie. Door onderzoek en samen-

werking met regionale energiebedrijven brengt SEECE onderwijs

over duurzame elektrische energie naar een hoger niveau. Daar-

naast wordt kennis over duurzame elektrische energie omgezet

in commercieel haalbare producten en diensten. SEECE werd

opgezet door zes partijen: vijf bedrijven in de energie- en milieu-

technologiebranche (Tennet, Alliander, DNV, GL, Alfen en kiEMT)

en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN). Inmiddels zijn

er veel meer partijen betrokken bij SEECE. Deze zijn verbonden

als partner of deelnemer.

MEER OP INTERNET

↘ specials.han.nl/sites/seece


REN

IN D

E TE

CHNI

EK

WERKEN EN LEREN MET ENERGIEEen van de trajecten van SEECE is Werken en Leren met Energie.

Werken en Leren met Energie is een speciale variant van de

hbo-deeltijdopleidingen Elektrotechniek en Werktuigbouwkunde.

Niet-technische zij-instromers en technici op mbo-niveau

worden in een leerwerktraject opgeleid tot werktuigbouw-

kundige of elektrotechnisch ingenieur. “Het merendeel van de

studenten heeft in een andere sector gewerkt,” vertelt Mieke de

Vries, projectleider van SEECE. “Zo hebben we een dierenarts, een

psycholoog, informatici, maar ook mensen die na de havo zijn

gaan werken en nu toch verder willen leren.” Momenteel nemen

aan beide opleidingen in totaal zeventig leerwerk-studenten

deel.

PROGRAMMA Het programma bestaat uit een vierjarige deeltijdopleiding plus

een jaar voorbereiding. Deelnemers werken drie dagen in de

week bij een van de aangesloten bedrijven en volgen twee dagen

de deeltijdopleiding bij de HAN. SEECE werft kandidaten en helpt

ze bij het vinden van een werkplek. “In het voorbereidingsjaar

spijkeren we ze zo nodig bij in vakken als wis- en natuurkunde,

verzorgen we sollicitatietraining en laten we ze kennismaken

met de bedrijven. Zo kunnen wij de kandidaten leren kennen en

zij kunnen ontdekken of het echt iets voor ze is.” De bedrijven

investeren door de deelnemers een salaris te betalen en te

zorgen voor begeleiding op de werkvloer. Vooral in het eerste jaar

is veel begeleiding nodig. “Door hun werkervaring zijn ze meestal

wel snel inzetbaar. Iemand met commerciële kennis kan bijvoor-

beeld beginnen bij de afdeling technische inkoop”, zegt De Vries.

Tijdens de deeltijdopleiding bij de HAN volgen de zij-instro-

mers hetzelfde programma als de mbo-instromers die al in de

werktuigbouwkunde of elektrotechniek werkzaam zijn. Daarnaast

volgen de zij-instromers extra practicumlessen, om werkplaats-

vaardigheden op te doen.

“Techniekpact 2020 is waardevol omdat er

vanuit verschillende invalshoeken samenge-

werkt wordt aan het arbeidsmarktvraagstuk

voor techniek. Het Techniekpact laat zien dat

dit een gezamenlijk vraagstuk is dat alleen in

gezamenlijkheid, door ondernemers, overheid,

opleidingen, opgelost kan worden. ”

- Mieke de Vries

http://specials.han.nl/sites/seece/onderzoek-en-innovatie/innovatie-1/samen-leren-en-werken-met/index.xml


REGULIERHet programma is twee jaar geleden gestart. Er zijn in totaal

zeventig deelnemers. De Vries is blij met het succes en hoopt

dat het traject op den duur een regulier opleidingstraject kan

worden. “Een combinatie van werken en leren kennen we wel

voor het mbo, maar niet voor het hbo. Daarnaast is het mooie

van dit traject dat studenten vraagstukken die ze op de werk-

vloer tegenkomen, in de opleiding als projectopdracht zouden

kunnen oppakken. Zo snijdt het mes aan twee kanten. Grotere

vraagstukken kunnen we bij verschillende lectoraten van de

HAN onderbrengen, zoals de lectoraten Meet- en Regeltechniek,

Duurzame Energie en Automotive. Het moet vanzelfsprekend

worden dat de hogescholen en bedrijven samenwerken aan

concrete technische vraagstukken.”

BEDRIJVENMARKTZowel grote als kleine bedrijven in de driehoek Arnhem-Nijme-

gen-Achterhoek werken enthousiast mee. Op de Bedrijvenmarkt

Werken en Leren met Energie, die SEECE 17 april in Arnhem

organiseerde, gaven dertien bedrijven acte de présence. De dag

was een succes, vertel De Vries: “Er kwamen dertig potentiële

instromers op af. Nu breken de weken aan waarin er vervolg-

afspraken worden gemaakt tussen bedrijven en kandidaten.

Dit met het doel de kandidaten aan een geschikte werkplek te

helpen en bedrijven aan talentvolle medewerkers.” In totaal zijn

er zo’n 25 bedrijven die al ervaring hebben met een Werken en

Leren student.

CENTRES OF EXPERTISEHet Sustainable Electrical Energy Centre of Expertise (SEECE)

is een van de 26 Centres of expertise die in Nederland zijn

opgericht om de kwaliteit van het hbo-onderwijs te bevor-

deren. Ondernemers, wetenschappers, overheden, docenten en

studenten vormen publiek-private samenwerkingsverbanden

die aansluiting zoeken op de regionale kennisinfrastructuur. De

Centres dragen bij aan de werving van studenten en leveren

een bijdrage aan innovatieprocessen.

Het is belangrijk om goed te kijken naar de behoeftes van

de sectoren in de eigen regio. Sectoren als energie, chemie

en automotive verschillen wezenlijk van elkaar. Probeer de

verbinding te zoeken tussen wat de school kan bieden en

wat de sector nodig heeft. Lever maatwerk.

TIP


REN

IN D

E TE

CHNI

EK


ZUIDOOSTTECHNIEKKETEN

NOORD EN MIDDEN

LIMBURGMeer instroom in het technisch onderwijs, minder uitval,

betere aansluiting bij de vraag van het bedrijfsleven en beter inspelen op de ontwikkelingen in de techniek-sector. Dat is het doel van Techniekketen Noord- en

Midden-Limburg. Door de invoering van een doorlopende leerlijn van basis- en voortgezet naar beroepsonderwijs

en door de inzet van nieuwe didactische concepten, wordt dit doel bereikt.



→ Projectleider: Tjeu van de Laar

→ Doel: Meer instroom in het techniekonderwijs en een

betere kwalitatieve en kwantitatieve afstemming op de

regionale arbeidsmarkt.

→ Projectpartners: Stichting Gilde Opleidingen, Fontys

Hogeschool Venlo, Stichting Onderwijs Midden-Limburg,

Stichting Limburgs Voortgezet Onderwijs, Stichting

Onderwijsgemeenschap Venlo e.o, bedrijven uit de regio

Keyport 2020 en Noord-Limburg, provincie Limburg.

In de Techniekketen werken onderwijs, bedrijven en gemeenten

samen. De uitgangspunten van het Techniekpact 2020 en het

Techniekpact Limburg vormen de leidraad bij de concrete acti-

viteiten. Daarnaast sluit de Techniekketen aan bij de ambities

binnen de Keyport- en Greenportregio. De provincie Limburg is

een krachtige aanjager.

MEER OP INTERNET

↘ www.keyport2020.nl/nl/projecten/alles/onderwijsinfrastructuur-techniekketen-keyport-2020-en-noord-limburg


REN

IN D

E TE

CHNI

EK

BEWEGING “Ongeveer drie jaar geleden constateerden wij dat er nog

maar 724 leerlingen instroomden in de techniekopleidingen

in het vmbo. Inmiddels zijn dat circa 1.200 leerlingen”, vertelt

Tjeu van de Laar, directeur van de afdeling Techniek van ROC

Gilde Opleidingen in Roermond /Venlo en projectleider van

Techniekketen Noord- en Midden-Limburg. “Sommige scholen

overwogen om de techniekopleiding dan maar te sluiten. Maar

als je dat doet, zullen de bedrijven ook vertrekken uit de regio.”

Om dit tij te keren, hebben de onderwijsinstellingen Stichting

Gilde Opleidingen, Fontys Hogeschool Venlo, Stichting Onderwijs

Midden-Limburg, Stichting Limburgs Voortgezet Onderwijs en

Stichting Onderwijsgemeenschap Venlo e.o. de handen ineen

geslagen. “Om de instroom te verhogen, moeten we als onderwijs

aan de slag. Maar we hebben ook de gemeenten en het bedrijfs-

leven erbij betrokken. Er is een beweging ontstaan.”

CURRICULUM De participerende onderwijsinstellingen in de Techniekketen

hebben een zesjarige doorlopende vmbo-mbo-techniekopleiding

ontworpen, waarbij het laatste jaar in het vmbo gecombineerd

wordt met het eerste jaar in het mbo. “In het derde leerjaar

wordt het praktijkgedeelte van het vmbo afgesloten”, vertelt

Marianne van Wegberg, voorzitter van de Centrale Directie van

de Stichting Limburgs Voortgezet Onderwijs in Weert . “In het

vierde leerjaar doen de leerlingen eindexamen vmbo in de

algemeen vormende vakken. Tegelijk krijgen ze praktijklessen

van mbo-docenten.” Daarnaast maken vmbo-leerlingen al in het

eerste leerjaar kennis met het bedrijfsleven. Van Wegberg: “We

betrekken de bedrijven actiever dan vroeger bij het onderwijs. We

kijken ook als vmbo naar de toekomstige vraag in het bedrijfs-

leven. We zoeken de aansluiting. Welke type werknemer is straks

nodig en welke vakkennis? Bedrijven, ouders, leerlingen en

docenten betrekken we bij de ontwikkeling van het curriculum.”

“Techniekpact 2020 gebruik ik vaak als breek-

ijzer. Het tekort aan goed opgeleide technici

is een nationaal vraagstuk. Het urgentiebesef

is er, we moeten er iets mee. Wij hebben

de vertaalslag van het landelijke vraagstuk

gemaakt naar de regionale situatie. Wat bete-

kent kiezen / leren / werken voor onze regio?

Door Techniekpact 2020 ontstaat er consis-

tentie. De focus is duidelijk.”

- Tjeu van de Laar


PROJECTEN Bij ‘Techniek’ moet niet alleen gedacht worden aan de traditionele

technische sector, vertellen Van de Laar en Van Wegberg. Van

Wegberg: “Ook in de gezondheidszorg en de recreatie kom je

techniek tegen. In het derde leerjaar vmbo hebben we dit jaar in

opdracht van de gemeente een ontwerp laten maken voor een

‘zintuigenpark’, gericht op mensen met een beperking. Daarbij

is beleving belangrijk: smaak, geur, gezicht, gehoor, maar ook

slimme bewegwijzering. Een andere opdracht kwam van de

Sligro, daarvoor hebben we een opbergbox ontworpen. Het gaat

bij die opdrachten om leren samenwerken, taken verdelen, de

kwaliteit bewaken.” Van de Laar vult aan: “Er komen nieuwe

beroepen aan, denk aan ‘technisch verpleegkundige’, dat bestaat

nog niet, maar kan heel goed ontstaan. Ook zullen er aanpas-

singen nodig zijn in woningen van mensen die langer thuis

wonen. Er komt een heel werkveld bij. Dat betekent dat we ook

met andere instellingen en bedrijven dan de geijkte in gesprek

zullen gaan over stageplekken en gastlessen.”

VERVOERPraktijklokalen worden gecentraliseerd, zodat de kwaliteit hoog

kan blijven. Dat betekent dat leerlingen op soms jonge leeftijd

ver moeten reizen. Van de Laar: “Een vijftienjarige die een

opleiding in de bouw wil volgen, moet daarvoor naar Venlo. Dat

betekent dat we vervoer moeten regelen.“ Dat is een gezamen-

lijke verantwoordelijkheid, vinden Van de Laar en Van Wegberg.

Van Wegberg: “Daarover zijn we in gesprek met gemeenten

en de provincie. Omdat ook zij het gemeenschappelijke belang

zien, verwacht ik wel een oplossing.”

Door erover te praten met besturen, directeuren,

gemeenten, ouders, ontstaat er een gemeenschappelijk

urgentiebesef.

Het draagvlak dat je zo creëert, moet je snel omzetten in

acties. Mensen merken dan meteen dat er iets gebeurt.

Werk zowel top down als bottom up. Zowel de besturen als

de docenten en de ouders en leerlingen moeten weten wat

deze koers voor hen betekent .

Regelgeving kan belemmerend werken. Toch is er meer

mogelijk dan op het eerste gezicht lijkt. Wees creatief en

ga in gesprek met het ministerie van OCW. Wie een goed

verhaal heeft, vindt meestal wel gehoor.

TIPS


REN

IN D

E TE

CHNI

EK


ZUIDOOSTCENTRE OF

EXPERTISE FOODCentre of Expertise Food is een publiek-privaat samen-

werkingsverband van vier hogescholen die samen met het bedrijfsleven toegepast onderzoek uitvoeren naar actuele

vraagstukken in de voedselindustrie. Het doel hiervan is om het onderwijs op de hbo’s beter af te stemmen op de

ontwikkelingen in de foodsector. Daarnaast beschikken bedrijven door deze samenwerking sneller over antwoorden

of oplossingen.



→ Programmaleider: Hans Hilbrands

→ Doel: Samen met het bedrijfsleven toegepaste onderzoeks-

programma’s ontwikkelen op de thema’s gezonde product-

samenstelling, beleving van voedsel door de consument en

duurzame productie van voedingsmiddelen; het toeganke-

lijk maken van kennis voor bedrijven in de voedselsector;

en onderwijsprogramma’s ontwikkelen die aansluiten bij

actuele ontwikkelingen.

→ Projectpartners: HAS Hogeschool, Van Hall Larenstein,

Hogeschool Inholland, Hogeschool Vilentum, externe

stakeholders (bedrijven)

↘ www.kcagro.nl/nl-NL/Coalities

Centre of Expertise Food (CoE Food) is een samenwerkingsver-

band van de hogescholen HAS Hogeschool (’s Hertogenbosch

en Venlo), Van Hall Larenstein (Leeuwarden en Velp), Vilentum

Hogeschool (Dronten, Almere en Wageningen) en Inholland

(Delft en Amsterdam). Het doel van CoE Food is het ontwikkelen

van toegepaste kennis en zo bij te dragen aan vernieuwing van

het onderwijs en innovaties in de markt. CoE Food ontwikkelt

daartoe onderzoeksprogramma’s op relevante food-thema’s, die

mede door het bedrijfsleven - vertegenwoordigd in de Bedrijven-

raad – zijn vastgesteld. De focus ligt op drie thema’s: gezonde

productsamenstelling, beleving van voedsel door de consument en

duurzame productie van voedingsmiddelen. “De consument wordt

steeds kritischer”, zegt Hans Hilbrands, Directeur Food Techno-

logy van HAS Hogeschool en de programmaleider. “Het is daarom

belangrijk om transparant te zijn over voedselketens en over

productieprocessen. Ook is het belangrijk om gezonde voeding

te produceren, met minder suiker en vet, terwijl het voedsel toch

smaakvol blijft. Bedrijven zijn op zoek naar manieren om aan die

vraag te voldoen.”

MEER OP INTERNET


REN

IN D

E TE

CHNI

EK

CONSERVERINGSTECHNIEKENHet CoE Food heeft de ambitie om de aantrekkelijkheid van het

onderwijs in de Agri&Food-sector te vergroten. Studenten laten

werken aan echte vragen van het bedrijfsleven, is een manier

om onderwijs interessanter te maken. Een van de lopende

projecten van CoE Food is een onderzoek naar de noodzaak

van nieuwe conserveringstechnieken. Op verzoek van de vesti-

ging in Boxmeer van machinefabriek voor de vleessector Marel

Townsend Further Processing BV onderzoeken de hogescholen

Van Hall Larenstein (VHL) en HAS Hogeschool de mogelijkheden

van nieuwe conserveringstechnieken. “In dit project zie je de

kracht van de samenwerking in de praktijk”, zegt Hilbrands. “HAS

Hogeschool brengt procestechnologische kennis en expertise in,

VHL brengt kennis in van microbiologie en er participeren naast

Marel nog een Duits bedrijf en een adviesbureau dat zich bezig

houd met warmtetechnologie.” Het onderzoek heeft voor het

onderwijs op beide hogescholen veel meerwaarde. Zo hebben

de betrokken docenten en studenten hun kennis op hun vakge-

bied - vleestechnologie, procestechnologie, microbiologie en

voedselveiligheid - kunnen verdiepen en vindt er kennisdeling

plaats tussen VHL en HAS Hogeschool. Daarnaast ontwikkelen

studenten en docenten hun onderzoeksvaardigheden. Ten slotte

zorgt de intensieve samenwerking met externe partners ook voor

spin-off op andere gebieden, zoals stageplaatsen, gastsprekers,

excursies en onderwijsmaterialen. “Het Centre of Expertise Food heeft als doel

de samenwerking tussen bedrijfsleven via

gezamenlijke kennisontwikkeling goed te laten

functioneren. Techniekpact 2020 benadrukt het

belang van deze samenwerking. Met het Centre

of Expertise Food geven we hieraan vorm en

inhoud.”

- Hans Hilbrands


LANGLOPEND ONDERZOEKNaast de studenten die van dit onderzoek hun afstudeerproject

hebben gemaakt, nemen docenten aan het onderzoek deel.

“Een afstudeerproject duurt twintig weken”, zegt Hilbrands,

“maar een onderzoek als dit neemt twee jaar in beslag. Daarom

zetten we docent-onderzoekers met specifieke expertise in, die

zorgen voor de continuïteit.” Bedrijven zijn geïnteresseerd in dit

type langlopend onderzoek, weet Hilbrands. “Anders dan bij de

universiteit, waar het fundamenteel onderzoek plaatsvindt, ligt

aan toegepast onderzoek een concrete vraag ten grondslag en is

er ook een eindtijd. Op deze manier kunnen hogescholen samen

met bedrijven toegepaste kennis creëren.”

MKB-BEDRIJVENDe bedrijven waarop het Centre of Expertise Food zich met

name richt, lopen voorop met innovaties. De sector ‘Agri&Food’

behoort tot de topsectoren. In tegenstelling tot grote bedrijven,

beschikken MKB-bedrijven meestal niet over Research en

Development-afdelingen en vinden zij ook niet makkelijk hun

weg naar subsidies. Een belangrijk doel van CoE Food is om

ook de innovatiekracht van het MKB te stimuleren. Hilbrands:

“Soms komt een bedrijf zelf met een vraag. Maar wij kunnen

ook bepaalde innovatievragen voorleggen aan mogelijk geïn-

teresseerde bedrijven en andere externe partijen. Een van de

onderzoeksprojecten die we hebben opgestart is ‘Voeding voor

Senioren’. Daarmee willen we nieuwe producten ontwikkelen

voor deze doelgroep, bijvoorbeeld een hartig tussendoortje voor

mensen met kauw- en slikproblemen. Daaraan doen een groep

van bedrijven en zorginstellingen mee. Zo maken we innovaties

ook voor MKB-bedrijven interessant.”

CENTRES OF EXPERTISECentre of Expertise Food is een van de 26 Centres of exper-

tise die in Nederland zijn opgericht om de kwaliteit van het

hbo-onderwijs te bevorderen. Ondernemers, wetenschappers,

overheden, docenten en studenten vormen publiek-private

samenwerkingsverbanden die aansluiting zoeken op de

regionale kennisinfrastructuur. Het CoE Food sluit aan bij de

topsector Agri&Food.

Om voortgang te boeken in een onderzoek is het belangrijk

dat binnen de onderwijsinstelling mensen zich ‘eigenaar’

voelen van de kennisontwikkeling. Het Centre of Expertise

Food heeft bijvoorbeeld binnen de hogescholen docent-

onderzoekers de regie gegeven over een onderzoeksthema.

TIP


REN

IN D

E TE

CHNI

EK


ZUIDWESTMEIDEN IN TECHNIEK

Het Stanislascollege in Delft vindt dat techniek en tech-nologie ook voor vrouwelijke leerlingen aantrekkelijk moet

zijn. Daarom is er voor de meiden een nieuw onderwijs-programma ontworpen. Het project Meiden in Techniek is

tegelijk bedoeld om het techniekonderwijs eigentijdser en daarmee aantrekkelijker te maken voor alle leerlingen.



→ Projectleider: Henrique Dekkers

→ Doel: Het project Meiden in Techniek Delft stimuleert

meisjes in de beroepsgerichte leerwegen van het vmbo

een keuze te maken voor de technische sector. Het

project biedt hiervoor een integrale aanpak waarbij ook

onderwijsvernieuwing een belangrijke element is.

→ Projectpartners: Gemeente Delft, TU Delft, VHTO,

Technology & Fun / Karrenbeld Design

In het voorjaar van 2012 kozen vijf meiden voor de technische

richting van de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg van de

vmbo-afdeling van het Stanislascollege in Delft. Om te voor-

komen dat zij snel weer zouden afhaken, zorgde het Stanislas-

college samen met Landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen

en bèta/techniek VHTO en ontwerpbureau Karrenbeld Design

voor een gericht aanbod. Zo wordt het met financiële onder-

steuning van de gemeente mogelijk om deze groep deels bij het

Science Centre van de Technische Universiteit op te leiden. Daar-

naast organiseert de school workshops ‘gender en didactiek’ voor

docenten, om hen te helpen het onderwijs beter af te stemmen

op meiden.

MEER OP INTERNET

↘ www.stanislascollege.nl


REN

IN D

E TE

CHNI

EK

VROUWELIJKE TECHNICIHet Stanislascollege besteedt veel aandacht aan de keuze voor

techniek van meiden. Directeur van het vmbo Henrique Dekkers:

“Jaarlijks brengen wij meisjes in contact met vrouwelijke technici.

Daarnaast participeren wij in de vmbo-mbo brug. Daarbij nemen

vmbo-meisjes een kijkje bij diverse technische opleidingen en

bedrijven, zoals ontwerpbureaus, ziekenhuizen en grafische

opleidingen. Ook wordt bij de voorlichting Mechatronica/bestu-

ringstechniek en programmeren en coderen nadrukkelijk op

meiden gemikt, onder meer door een link te leggen met zorg en

e-health.”

HEFBOOM Dekkers gebruikt het project Meiden in Techniek (MiT) als

hefboom om het techniekonderwijs eigentijdser te maken.

“Delft is een techniekstad. Maar maakindustrie is er niet veel, de

meeste bedrijven hebben technici nodig die kunnen ontwerpen,

oplossingen bedenken. Daarop moeten we als onderwijs

inspelen en daarin moeten we ook samenwerking zoeken met

het bedrijfsleven.” Zo werkt het Stanislascollege samen met

onder meer gebouwenbeheerder Priva en de fabrikant van

verpakkings- en sorteermachines voor groente, fruit en bloemen

Aweta. Dekkers: “Door de samenwerking met Aweta kunnen

wij de meiden een blik achter de schermen in het bedrijf geven

zodat zij inzicht krijgen in de mogelijkheden die er zijn in een

technisch bedrijf. Ook ontdekken ze daar voor welke uitdagingen

bedrijven komen te staan en hoe die opgelost worden.”

“Het helpt als er tegelijkertijd op verschillende

plekken initiatieven worden ontplooid om de

instroom in technische opleidingen te vergroten.

Techniekpact 2020 betekent dat er op verschillende

niveaus steun is voor projecten als Meiden in

Techniek. “

- Henrique Dekkers


DESIGN-BUREAUDe meeste techniekdocenten zijn nog traditioneel opgeleid

en niet gewend aan didactische concepten die uitgaan van

de creativiteit van de leerling. Daarom heeft Dekkers voor het

project Meiden in Techniek een docent aangesteld die een

eigen design-bureau heeft. Hij stimuleert leerlingen zelf een

ontwerp te verzinnen en gebruikt daarbij high tech-apparaten.

De zittende docenten van het Stanislascollege hebben inmiddels

workshops gevolgd bij deze docent en er vindt vakkenintegratie

plaats tussen natuur-, schei- en wiskunde en techniek. Dekkers:

“De meiden bij MiT maken bijvoorbeeld verlichtingsornamenten

met een lasersnijmachine. Daarnaast volgen ze ‘traditioneel’

onderwijs waarin ze onder meer werkplaatsvaardigheden leren,

want ze moeten straks wel examen doen in Techniek Breed.”

TECHNISCHE KEUZEDELENMet de invoering van de vernieuwde beroepsprogramma’s kiest

het Stanislascollege ervoor om Dienstverlening en Producten

(D&P) aan te bieden als profiel met daarnaast keuzedelen

Techniek. “Dat geeft de meeste ruimte aan de leerlingen om

keuzes te maken en ervaringen op te doen in het kader van

loopbaanoriëntatie en komt het meest tegemoet aan mijn

opvatting van goed techniekonderwijs. Ook aan de voorbe-

reidende functie van het vmbo wordt zo recht gedaan”, zegt

Dekkers. “Met deze aanpak houden we het breed en gaan we

creatief om met Techniek. De harde techniek, zoals bouw en

elektra, stop je dan in de keuzedelen. Ik ben tevreden als er van

de 300 leerlingen in de bovenbouw 30 tot 50 meisjes-leerlingen

naast het profiel D&P technische keuzedelen kiezen.”

HIGHTECHCENTREDELFTDe opleidingslocatie gaat komend schooljaar verhuizen van

Het Science Centre van de TU naar het HighTechCentreDelft.

HighTechCentreDelft (HTCD) is een ‘samenwerkverband’

van onderwijs, overheden en bedrijfsleven en heeft als doel

techniek te bevorderen. Daarmee sluit het HTCD aan bij De

Techniekagenda Haaglanden 2013-2015. Deze Techniekagenda

wordt onder meer uitgewerkt in de online community voor

professionals uit het onderwijs, bedrijfsleven en overheid in de

Haaglanden ‘Geslaagd in het vak 2.0’. Een van de actielijnen

hiervan is het opzetten van doorlopende leerroutes vmbo-mbo

2/3. In het HTCD werkt het Stanislascollege samen met onder

meer ROC Mondriaan, de Haagse Hogeschool en verschillende

bedrijven in Delft.

Besteed niet teveel tijd aan voorbereiding. Speel in op het

moment, anders mis je het geschikte ogenblik. Wij zijn

begonnen zonder curriculum, maar we waren wel enthou-

siast, bezield en geïnspireerd. Problemen los je op als ze

zich voordoen.

TIP

PAGINA 70 | OOK TECHNIEKPACTW

ERKE

N IN

DE

TECH

NIEK


INTRO

WERKEN IN DE TECHNIEKDe technische sector is één van de meest dynamische sectoren van de

economie. Technische ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op en

economische groei en krimp hebben direct gevolgen voor de omzet van

bedrijven. Deze dynamiek heeft ook grote gevolgen voor werknemers:

kennis veroudert snel en bij economische neergang dreigt werkloosheid.

Dit betekent dat slimme investeringen nodig zijn om vakkrachten voor

het bedrijf, voor de sector en voor de techniek te behouden. De sociale

partners nemen samen met de Rijksoverheid en de regio’s maatregelen

die zijn gericht op het behoud van vakkrachten. De inzet daarbij is om,

door te investeren in duurzame inzetbaarheid, medewerkers zo lang

mogelijk voor het bedrijf en de sector te behouden. Als dat niet moge-

lijk is, wordt gekeken naar mogelijkheden binnen andere technische

sectoren.


ERKE

N IN

DE

TECH

NIEK


NOORDF-TOP

Met het project F-TOP zullen de komende drie jaar onge-veer 250 werkzoekenden een baan in de technische sector vinden. Arbeidsmarktcoaches brengen vacatures en werk-

zoekenden bij elkaar. Geschikte kandidaten volgen een scholings- en begeleidingstraject, waarmee zij snel inzetbaar

worden en behouden blijven voor de technische sector.


→ Techniekpact Spoor: Werken

→ Projectleider: Michiel Jansen, regiomanager bij het

Opleidings- en Ontwikkelingsfonds OOM voor Friesland,

Drenthe en Groningen

→ Doel: F-TOP richt zich op het verbeteren van de aanslui-

ting van vraag en aanbod op de Friese arbeidsmarkt in

de technische sectoren.

→ Projectpartners: Provincie Fryslân, vakverenigingen FNV

Bondgenoten, CNV Vakmensen en De Unie, werkge-

versorganisaties Koninklijke Metaalunie en Uneto-VNI,

de aangesloten opleidingsfondsen OOM en OTIB en het

UWV.

↘ www.fryslan.frl/wurkje

F-TOP is een project van de provincie Fryslân, vakverenigingen

FNV Bondgenoten, CNV Vakmensen en De Unie, de werkgevers-

organisaties Koninklijke Metaalunie en Uneto-VNI en de aange-

sloten opleidingsfondsen OOM en OTIB. Het project richt zich

op het verbeteren van de aansluiting van vraag en aanbod op

de Friese arbeidsmarkt in de technische sectoren. De provincie

Fryslân ondersteunt dit initiatief vanuit het investeringspro-

gramma Wurkje foar Fryslân. Hiermee wil de provincie de Friese

economie versterken.

MEER OP INTERNET


ERKE

N IN

DE

TECH

NIEK

OPLEIDINGSPLAN “In dit project gaat het erom mensen uit de technische sector,

die hun baan hebben verloren door de crisis, weer aan het werk

te helpen”, zegt Michiel Jansen, regiomanager van Opleidings-

en Ontwikkelingsfonds OOM en projectleider van F-TOP. “Deze

mensen hebben jarenlange ervaring in de metaal- of technische

installatiebranche, maar niet aantoonbaar het vakmanschap

waarnaar bedrijven op zoek zijn. Tussen het niveau van de werk-

zoekende en de kennis die ondernemers de komende jaren nodig

zullen hebben, zit een hiaat. Dat hiaat willen we opvullen.” F-TOP

zet daartoe twee arbeidsmarktcoaches in. Deze coaches gaan

actief op zoek naar vacatures bij bedrijven en inventariseren

welke kennis en vaardigheden nodig zijn om die vacatures in te

vullen. Jansen: “In februari hebben we een onderzoek uitgevoerd.

Daaruit komt naar voren dat veel technische bedrijven latente

vacatures hebben. De coaches sporen die op en zoeken samen

met het UWV in het werkzoekendenbestand naar geschikte

kandidaten.” Vervolgens gaan de coaches in gesprek met de

mensen die in principe plaatsbaar zijn, om in kaart te brengen

welke kennis en vaardigheden moeten worden bijgebracht.

Daarna maken zij met de werkgever en de kandidaat een oplei-

dingsplan. “Zowel de werkgever als de kandidaat moeten zich

inspannen”, zegt Jansen. “De werkgever en de werknemer zullen

het plan moeten uitvoeren om de kandidaat zo snel mogelijk het

vak te laten leren.”

“F-TOP is een uitvoering van Techniekpact 2020

op Friese schaal. De samenwerking tussen de

provincie, de sociale partners en het UWV is

belangrijk om tot succes te komen. Op provinciaal

niveau zie je veel initiatieven. We kunnen van elkaar

leren en elkaar behoeden voor valkuilen.”

- Michiel Jansen


OP DE WERKVLOERBedrijven ontvangen per geplaatste kandidaat 3.500 euro om de

kosten van scholing en begeleiding te dekken. “Welke scholing

er nodig is, is afhankelijk van de vraag”, zegt Jansen. “Soms gaat

het om basisvaardigheden, soms om zeer specifieke kennis

die je alleen op de werkvloer kunt leren. Neem bijvoorbeeld

plaatbewerking voor schepen. Hoe je de vervorming van een

staalplaat voor een scheepsromp moet toepassen, is iets wat je

alleen in de praktijk kunt leren. Daar moet je fingerspitzengefühl

voor ontwikkelen. In technische beroepen gaat het vaak om het

aanleren van vaardigheden, inzicht verkrijgen, meters maken,

tijd investeren. Maar dan kunnen mensen ook binnen een half

jaar goed inzetbaar zijn.” De werknemers komen in dienst bij de

werkgever en ontvangen een normaal loon. Na een proefplaat-

sing van twee maanden volgt er een contract van minimaal een

half jaar. Jansen: “Het gaat niet om een piekperiode waarin extra

handjes nodig zijn en het is ook geen werk met behoud van

uitkering. We gaan voor duurzame banen.”

SERVICEPUNT TECHNIEKHet nieuw op te richten Servicepunt Techniek zorgt voor de

uitvoering. Binnen dit Servicepunt werken de werkgevers- en

de werknemersorganisaties nauw samen met UWV, de Friese

gemeenten en het Friese beroepsonderwijs. De branches

Metaalbewerking en de Technisch Installatiebranche nemen

de verantwoordelijkheid voor de matching, de instroom,de

scholing en de begeleiding van Friese werkzoekende technici.

Jansen: “Je hebt met veel schakels te maken, en alle partijen

willen grip houden op het proces. Volgens mij zullen we met

deze formule erin slagen om het project goed op poten te

zetten. Het Servicepunt Techniek staat dichtbij de markt.

De sociale partners vormen de stuurgroep, het UWV en de

provincie zijn adviserende leden. Als projectleider vanuit OOM

zorg ik voor de dagelijkse gang van zaken.”

SUCCESOver een jaar vindt er evaluatie plaats. “Dan moeten we zien

of het vruchten afwerpt”, zegt Jansen. “Het project is geslaagd

als we over een jaar de behoeftes van de werkgevers in kaart

hebben gebracht en op schema zitten met de bemiddeling.

Vijftig bemiddelingen in het eerste jaar zou mooi zijn bijvoor-

beeld. Na de evaluatie gaan we de komende jaren verder

invullen.”

De arbeidsmarktcoaches zijn cruciaal voor het succes van

het project. Het moeten mensen zijn die het bemiddelen

in hun genen hebben en die goed zijn ingevoerd in de

branche, zodat zij de goede kandidaten kunnen selecteren.

TIP


ERKE

N IN

DE

TECH

NIEK

foto

: San

der v

an d

er To

rren


NOORDVLEUGELTECHNISCH

TALENT WERKTHet project Technisch Talent Werkt in Noord-Holland heeft als doel

om werkzoekende technische vakmensen zo snel mogelijk weer aan het werk te helpen en tegelijk ondernemers te helpen hun vaca-tures gericht te vervullen. Doordat er veel partijen bij het project

betrokken zijn, ontstaan er ruime mogelijkheden tot matchen.

→ Landsdeel: Noordvleugel


→ Voorzitter stuurgroep Servicepunt Techniek:

Margreet Westerbeek

→ Doel: werkzoekende technische vakmensen zo snel

mogelijk weer aan het werk te helpen en tegelijk onder-

nemers te helpen hun vacatures gericht te vervullen.

→ Projectpartners: werkgevers- en werknemersorganisaties,

UWV en opleidingsfondsen

↘ www.techniekraad.nl/technisch-talent-werkt

Het project Technisch Talent Werkt in Noord-Holland is

opgezet door Servicepunt Techniek Noord-Holland, een

samenwerkingsverband van Koninklijke Metaalunie,

UNETO-VNI, FME/CWM, Kenteq, SWA, vakbonden FNV

Bondgenoten en CNV Vakmensen, UWV, opleidingsfondsen

OOM, OTIB en A&O in Noord-Holland. Het doel van het

project is om werkzoekende technische vakmensen zo snel

mogelijk weer aan het werk te helpen. De Vakraad Metaal

& Techniek ondersteunt het project financieel. Daarmee

kunnen kandidaten extra scholing volgen om vakbekwaam

te worden voor de nieuwe functie.

MEER OP INTERNET


ERKE

N IN

DE

TECH

NIEK

SECTORDESKUNDIGHEID “Het tekort aan technisch geschoold personeel is een probleem,

maar werkloosheid is dat ook”, zegt Margreet Westerbeek,

regiosecretaris van Koninklijke Metaalunie. “Aan de ene kant zijn

er de werkgevers, die zeer specifiek opgeleide mensen zoeken,

aan de andere kant vinden er vaak reorganisaties plaats waar-

door mensen hun baan dreigen te verliezen. Je wilt voorkomen

dat mensen met een technische opleiding in de bakken van het

UWV terechtkomen.” Het project Technisch Talent Werkt vormt

een netwerk waarin veel kennis rond reorganisaties en vacatures

samenkomt. Westerbeek: “Er zijn heel veel functies in de tech-

nieksector. Het is een brede, complexe sector. Niet iedereen is

zomaar overal plaatsbaar. Welk niveau heeft iemand, met welke

machines heeft hij of zij ervaring, welke vakdeskundigheid brengt

de werknemer mee? Om dat te beoordelen is er sectordeskun-

digheid nodig. Die sectordeskundigheid is aanwezig binnen het

project Technisch Talent Werkt.”

OMSCHOLEN Het is belangrijk om werknemers van wie de functie op de tocht

staat, indien nodig, snel te kunnen omscholen naar ander werk.

“Er zijn bijvoorbeeld veel CNC-verspaners nodig”, zegt Wester-

beek. “Mensen met die specifieke deskundigheid zijn er niet

veel. Maar soms zijn mensen uit de metaal of de elektrotechniek

om te scholen tot CNC-verspaner. Het gaat erom dat we gebruik

maken van alle scholing en ervaring die iemand heeft.” Een groot

probleem is volgens Westerbeek het tekort aan technici van mbo

niveau 3 en 4. “Werkgevers zoeken een duizendpoot die breed

inzetbaar is, communicatief sterk, goed zelfstandig kan werken

én gespecialiseerd is in heel specifieke technieken of machines.”

“Het is heel goed dat de overheid

krachtig inzet op techniek, op maak-

industrie. Op landelijk en provinciaal

niveau is er veel aandacht voor. Tech-

niekpact 2020 heeft een belangrijke

impuls gegeven aan het techniekbeleid.

Een gezamenlijke agenda van onderne-

mers, overheden en onderwijsinstellingen

is belangrijk om samenhang te creëren in

het beleid richting onderwijs en arbeids-

markt.”

- Margreet Westerbeek


GEMEENTEN Ook de Noord-Hollandse gemeenten zijn betrokken bij het

project en financieren een deel van de organisatie ervan.

Zeventien van deze gemeenten maken deel uit van de netwerk-

organisatie Regionaal Platform Arbeidmarktbeleid Noord-

Holland-Noord. “Deze mensen zijn geïnteresseerd in hoe wij

samenwerken, hoe wij de betrokkenheid van werkgevers en

werknemers organiseren. De gemeenten hebben nu ook nieuwe

taken gekregen. Het is belangrijk een goed werkende arbeids-

markt te hebben, zodat mensen niet in een uitkering vervallen.

Ik merk dat ze ons ook steeds beter weten te vinden als het gaat

om het beoordelen van re-integratieprojecten. Niet alle project-

voorstellen zijn even kansrijk. Dat is niet alleen weggegooid geld,

het is ook voor de werkloze een domper als de scholing toch

niet blijkt aan te sluiten op de arbeidsmarkt.” Op provinciaal

niveau is het de TechniekRaad die een belangrijke rol speelt in

Noord-Holland. “Voormalig gedeputeerde Jan van Run heeft zich

echt sterk gemaakt voor de techniekopleidingen van vmbo- tot

en met hbo-niveau. Er wordt weer geïnvesteerd in technisch

onderwijs en techniek krijgt, mede door het Techniekpact, weer

meer aandacht. Daardoor hebben de technische opleidingen hun

instroom weten te vergroten.”

VERTROUWENHet project Technisch Talent Werkt is zeer succesvol. Niet alleen

wordt de doelstelling – 150 mensen naar een baan helpen –

ruimschoots gehaald voor het einde van de projectperiode in

december 2015, ook is er een stevige infrastructuur neergezet.

“Het duurt even voor het vertrouwen er is. Mensen moeten

elkaar leren vinden. Nu de mensen elkaar kennen en weten wat

ze aan elkaar hebben, kunnen we nog meer bereiken. Voor-

waarde is dan wel dat we de coördinator vanuit de sectororga-

nisaties kunnen behouden. Het is echt cruciaal om met iemand

te werken die zo sectorspecifiek op de hoogte is. Het Service-

punt vanuit het UWV is belangrijk, maar de sector is zelf ook

verantwoordelijk.”

Richt in iedere regio een Servicepunt Techniek op. Met

zo’n Servicepunt kun je gericht mensen behouden voor de

technieksector en - eventueel via scholing – van baan naar

baan leiden.

TIP


ERKE

N IN

DE

TECH

NIEK


OOSTTECHNICAMPUS

STEDENDRIEHOEKOpleiding- en innovatiecentrum Technicampus is een samen-

werkingsverband van drie opleidingsbedrijven en een ROC in de stedendriehoek Apeldoorn, Deventer en Zutphen. Hier worden

mbo-studenten in de beroepsbegeleidende leerweg opgeleid voor de bouw-, metaal- en installatiesector.

De Technicampus is gevestigd op een industrieterrein en heeft de uitstraling van een bedrijf.

→ Landsdeel: Oost


→ Projectleider: Jan Jansen, directeur Technicampus

→ Doel: De Technicampus wil meer instroom genereren in

de sectoren bouw, metaal en installatietechniek.

→ Projectpartners: Opleidingsbedrijven Bouwmensen,

DeTechnO/OBM, InstallatieWerk Oost & Flevoland,

ROC Aventus, provincies Overijssel en Gelderland en

gemeente Deventer

De Technicampus is een publiek-private samenwerking van de

opleidingsbedrijven DeTechno (metaalindustie), Bouw Mensen

(bouw) en InstallatieWerk Oost & Flevoland (installatie- en

elektrotechniek) en ROC Aventus. In de Technicampus

bieden zij opleidingen aan in de beroepsbegeleidende

leerweg op mbo-niveau 2, 3 en 4. De praktijkopleiders op

de Technicampus komen uit het bedrijfsleven.

ROC-docenten zorgen voor onderwijs in de algemeen

vormende en de vaktheoretische vakken.

MEER OP INTERNET

→ http://www.technicampus.nl


ERKE

N IN

DE

TECH

NIEK

BEDRIJFSLEVEN “De maakindustrie is sterk in de Stedendriehoek Apeldoorn,

Deventer en Zutphen. Nu de economie weer aantrekt, stijgt ook

de vraag naar technici”, zegt Jan Jansen, directeur van de Tech-

nicampus. “Daarom is het belangrijk om techniek zichtbaar te

maken en instroom in technische opleidingen te verhogen.” Het

bestuur bestaat uit de directeuren van regionale bedrijven. ROC

Aventus is betrokken als partner en staat garant voor de kwali-

teit van de opleiding. “We hebben, in goede samenwerking met

Aventus, de BBL-opleidingen als het ware uit de school naar het

bedrijfsleven gehaald. De samenwerkende bedrijven kunnen zo

meer invloed uitoefenen op de opleiding. Daarmee ondervangen

zij een belangrijk knelpunt dat zij in de ROC’s signaleren, name-

lijk dat de opleiding een grotere afstand heeft tot de werkelijke

praktijk in het bedrijf.”

OPLEIDINGSBEDRIJVEN De opleidingsbedrijven zijn ontstaan in de jaren ’80. Er was veel

werkeloosheid en de technieksector wilde wel mensen opleiden,

maar kon geen banen garanderen. Bedrijven in dezelfde sector

richtten opleidingsbedrijven op, die de werknemers/leerlingen

in dienst nam en bij de bedrijven detacheerde. Opleidingsbe-

drijven maken het mogelijk snel te schakelen tussen opleiding

en bedrijfsleven. Wanneer het bedrijfsleven om nieuwe vaardig-

heden vraagt, kan het opleidingsbedrijf daarop meteen inspelen.

Het samengaan van opleidingsbedrijven van drie sectoren is

uniek volgens Jansen. “De bouw, de metaal en de installatietech-

niek hebben ieder hun eigen cultuur. Het is een proces geweest

van omarmen en loslaten. Nog steeds is het soms een zoektocht,

wanneer praat je namens de eigen sector en wanneer gebruik

je de vlag van de Technicampus? De opleidingsbedrijven bestaan

al zo lang en hebben een bepaalde naamsbekendheid. Maar we

willen nu dat Technicampus een merk wordt.”

“Techniekpact 2020 betekent voor ons dat we de

wind in de rug hebben. De thema’s kiezen, leren en

werken geven een richting aan. In de regio worden

veel seminars en masterclasses en andere promo-

tieactiviteiten ontwikkeld, waardoor techniek een

beter imago krijgt. Het Techniekpact stimuleert en

ondersteunt de techniekopleidingen. We zien dat er

meer aandacht komt voor techniek op de scholen. ”

- Jan Jansen


PROMOTIE De Technicampus is een goed voorbeeld van publiek-private

samenwerking. Naast het bedrijfsleven en de onderwijsinstel-

ling participeren de provincies Overijssel en Gelderland en de

gemeente Deventer. Zij ondersteunden het opleidingsbedrijf

financieel voor de opstartfase en verlenen ook subsidie bij de

doorontwikkeling en verbreding. “We willen de opleidingen opti-

maliseren. Ook willen we de procesindustrie binnenhalen, zegt

Jansen. “Daarnaast willen we techniek veel meer gaan promoten.

Dat is ook een van de subsidievoorwaarden. Samen met de

vmbo-scholen ontwikkelen we nu een aanpak om vmbo-leer-

lingen bij ons een verdieping op hun reguliere lessen te bieden.

Daarmee willen we een beter beroepsbeeld creëren. De omgeving

van de Technicampus is realistischer dan een schoolse omgeving

en we kunnen ze ook interessantere dingen laten doen dan op

school.” Ook de jaarlijkse Techniekweek is een aanleiding om de

techniek te promoten. “De afgelopen keer ontvingen we ruim

450 basisschoolleerlingen die een vogelhuisje hebben gemaakt.

Daarbij zorgden we dat ze met alle drie de sectoren in aanraking

kwamen.”

INNOVATIE De Technicampus bestaat nu anderhalf jaar en over de

instroom aan BBL-leerlingen heeft Jansen niet te klagen. Dit

schooljaar zijn er 150 deelnemers en voor volgend jaar is er

een groei voorzien. Maar de Technicampus moet niet alleen

traditioneel opleiden. Ook innovatie moet een plek krijgen.

Jansen: “We kunnen het mbo meer verbinden met het hbo. Wat

ik voor me zie, is dat bedrijven een innovatieopdracht bij ons

neerleggen en dat mbo- en hbo-studenten daarmee gezamen-

lijk aan de slag gaan. Daarmee haal je laatste ontwikkelingen

in je organisatie. Op kleine schaal doen we al zoiets. Een

bedrijf wilde van een kleine schoffelmachine de dieselmotor

vervangen door een elektrische. Dat hebben onze mbo-

studenten samen met het kenniscentrum Cleantech Center

gedaan. Doordat de opdrachtgever meekijkt en het eindproduct

ook echt gebruikt gaat worden, is dat voor de jongeren veel

interessanter dan een schoolse opdracht.”

Zoek de samenwerking en sluit aan bij de ontwikkelingen

in de regio. Het is beter complementair te zijn dan het wiel

opnieuw uit te vinden.

TIP


ERKE

N IN

DE

TECH

NIEK


ZUIDOOSTBRAINPORT

TALENT CENTREBrainport Talent Centre is een samenwerkingsverband van bedrijfsleven, onderwijs- en kennisinstellingen en

overheden uit de Brainport regio en Nederland. Het doel is om de ‘vijver’ van technici en informaticaspecialisten

te vergroten, zodat bedrijven hun vacatures beter kunnen invullen. Brainport Talent Centre zoekt en matcht kandi-daten via de Brainport Talentbox en onderneemt wereld-wijd activiteiten om te zorgen voor een continue stroom

van talent naar de Brainport regio.



→ Programmamanager: Yvonne van Hest

→ Doel: Het Brainport Talent Centre is een samenwer-

kingsverband van bedrijfsleven, onderwijs- en kennisin-

stellingen en overheden met als doel nationaal en

internationaal tech- en IT-talent aan te trekken, te

delen en te behouden en om expertise op dat gebied te

ontsluiten.

→ Projectpartners: Partnerschap van 28 bedrijven en

kennisinstellingen, waaronder: ASML, Bosch, NTS Groep,

Frencken, TNO, Segula, Vanderlande, Holst Center,

Neways, FEI, Inalfa Roof Systems, Smits Machinefabriek,

Dorel.

↘ www.talentbox.nl

Het Brainport Talent Centre is een programma van Brainport

Development, een economische ontwikkelingsorganisatie die

samen met partners uit bedrijfsleven, kennisinstellingen en

overheid werkt aan het versterken van Brainport Regio Eind-

hoven. Het Brainport Talent Centre heeft als doel intensieve

samenwerking te bewerkstelligen tussen bedrijven en kennisin-

stellingen als het gaat om het aantrekken en delen van talent.

Een belangrijk uitgangspunt is dat de talenten zelf centraal

staan. Het opzetten van dit Brainport Talent Centre was een wens

van de werkgevers in Brainport regio Eindhoven, een belangrijke

‘thuishaven’ van de topsector High Tech Systemen.

MEER OP INTERNET

http://www.brainport.nl/


ERKE

N IN

DE

TECH

NIEK

TECHNOLOGIEPACT BRAINPORTIn deze regio werken gemeenten en high-tech-bedrijven als

ASML, FEI en Philips in ketens met mkb-bedrijven en in samen-

werking met kennisinstellingen zoals TU/e, Fontys, TNO en Holst

Centre aan innovaties op het gebied van onder meer energie,

mobiliteit en gezondheid. Vooruitlopend op Techniekpact 2020

stelde Brainport Development in februari 2013 het ‘Technologie-

pact Brainport’ op, waarin een voorzet wordt gedaan voor maat-

regelen op nationaal en regionaal niveau die de ontwikkeling van

de regio en de economische groei zou stimuleren. Aantrekken

van (internationaal) bètatechnisch talent is in dit Technologie-

pact Brainport een van de actielijnen. De ondertekening van het

Techniekpact 2020 een paar maanden later maakt een versnelde

uitvoering van dit Technologiepact Brainport mogelijk.

“Techniekpact 2020 is voor ons een belangrijke

versneller. Met Techniekpact 2020 erkennen over-

heden, onderwijsinstellingen en bedrijven geza-

menlijk dat er inspanningen nodig zijn. Er is veel

beweging op de arbeidsmarkt en in het onderwijs.

Daar moeten we op blijven inspelen. Waar we nu

in de regio mee bezig zijn, is een nieuwe visie, een

technologiepact 2.0. De invulling moet vooral op

regionaal niveau gebeuren, dan kun je flexibel

en dynamisch blijven. Maar we hebben ook meer

flexibiliteit op landelijk niveau nodig, de wereld

verandert nou eenmaal steeds sneller.”

- Yvonne van Hest


BRAINPORT TALENTBOXDe Brainport Talentbox is een onderdeel van het Brainport Talent

Centre.“Er is een groot tekort aan technologisch en it-talent”,

zegt Yvonne van Hest, Programmamanager Arbeidsmarkt bij

Brainport Development. “Met de Talentbox kunnen we over de

hele wereld kandidaten vinden voor beschikbare banen. Het

systeem analyseert een cv en laat zien welke bedrijven vacatures

hebben die matchen met het profiel van de kandidaat. Daarnaast

is met de werkgevers afgesproken dat zij kandidaten die zij zelf

afwijzen, maar die wel het juiste profiel hebben, doorverwijzen

naar andere werkgevers.” De Talentbox wordt gefinancierd door

regionale overheden en werkgevers gezamenlijk. Via de Talentbox

komen er starters, ervaren professionals en afstudeerders van

over de hele wereld naar Eindhoven. Omgekeerd vertrekken

Nederlanders naar het buitenland, om daar ervaring op te doen.

De Talentenbox bevat nu, na een half jaar, zo’n 1.000 profielen. Er

doen inmiddels 28 bedrijven en kennisinstellingen mee.

BRANDING Naast Brainport Talentbox voert Brainport Talent Centre ook

andere stimuleringsactiviteiten uit. “Branding is erg belangrijk.

Hoogopgeleiden moeten weten van ons bestaan. Daarom staan

we op beurzen en onderhouden we contacten met onder meer

Leuven en Spaans Baskenland.” Een succesvol programma is het

Erasmus+-programma. Buitenlandse mbo,- hbo- en universitair

geschoolden kunnen met Europese middelen een traineeship

doen in Nederlandse bedrijven. “In Spanje is veel werkloosheid

onder jongeren. Wij krijgen hiermee talenten binnen en zij

doen internationale ervaring op. En als de economie in Spanje

aantrekt, hebben ze er daar ook wat aan.”

NETWERKEN Een derde activiteit is het opzetten van netwerken. “Hiermee

willen we zowel kennisdelen als de naamsbekendheid van de

regio vergroten. Het wordt een online en live netwerk waarin

vakmensen, zoals chief technology officers maar ook profes-

soren, met elkaar ervaringen uitwisselen en deze delen met

vakmensen uit de hele wereld. We willen via dit netwerk onder

meer communiceren over Brainport: waar zijn we goed in in

onze regio, waar zijn we trots op. Daarnaast zijn er steeds meer

internationals in onze regio. Als zij teruggaan naar hun eigen

land, of weer naar een ander land verhuizen, wil je hen als

ambassadeur van de Brainport regio kunnen inzetten. En dat

doen ze graag, mits ze hier een prettige tijd hebben gehad.”

Kijk naar wat je regio of stad aantrekkelijk maakt voor

de technici die je werft en maak daarvan gebruik bij je

werving. Dit doe je door continu in gesprek te zijn met

je doelgroepen, de talenten dus. Weten wat zij willen is

essentieel.

Blijf dynamisch. Over drie jaar kan de wereld er heel anders

uitzien.

TIP


ERKE

N IN

DE

TECH

NIEK


ZUIDWESTREGIONAAL

SECTORPLAN MARITIEME

TECHNIEKIn de regio Rotterdam, Drechtsteden en Gorinchem werken de overheid, onderwijsinstellingen en bedrijven samen om

de instroom in de technische sector te bevorderen. Met het Sectorplan Maritieme Techniek krijgen de initiatieven die

zij ontwikkelen een extra impuls. Zo wordt met de bedrijfs-vakschool nieuwe stijl een manier gevonden om maritieme

technici op te leiden en te behouden voor de sector.



→ Projectleider: Marco de Korte, directeur van Deltametaal

→ Doel: Jongeren scholen en begeleiden door het ontwik-

kelen van praktijkgerichte werkconcepten en voorlich-

ting geven over deze trajecten en over de maritieme

sector.

→ Projectpartners: Bedrijven, werkgevers- en werknemers-

organisaties in de regio Rijnmond en de Drechtsteden,

landelijke en regionale overheden, ROC’s en scholen

voor voortgezet onderwijs in de Drechtsteden,

Gorinchem en Rijnmond.

↘ www.metalent.nl

Maritieme technologie is een van de sectoren die behoren tot

de Topsector Water. Het Sectorplan Maritieme Techniek sluit

hierbij aan. Nederland heeft een sterke positie in de water-

bouw, de scheepvaart en de offshore. De hoofddoelstelling van

het Sectorplan Maritieme Techniek is om op korte termijn 100

extra leerwerktrajecten te realiseren. Daarmee wordt de jeugd-

werkloosheid tegengegaan en, door het leveren van maatwerk,

duurzame inzetbaarheid van technici bevorderd. Het plan heeft

twee richtinggevende doelen: het ontwikkelen van praktijkge-

richte leerwerkconcepten en het geven van voorlichting over de

maritieme sector en over deze leerwerktrajecten. De uitvoerder

van het Sectorplan Maritieme Techniek is Metalent, een initiatief

van Deltametaal. Deltametaal is een vereniging van regionale

bedrijven, vakbonden en overheden.

MEER OP INTERNET

http://www.deltametaal.nl/


ERKE

N IN

DE

TECH

NIEK

INSTROOM “In de regio Drechtsteden en Rijnmond zijn er veel jongeren die

interesse hebben in de maritieme sector, vooral jongeren die uit

gaan stromen op mbo 2-niveau”, zegt Marco de Korte, directeur

van Deltametaal. “Deze groep willen we daadwerkelijk aan de slag

krijgen en houden. Daarnaast zien we dat de techniek gecompli-

ceerder wordt. Er zijn mensen nodig met een hoger niveau, mbo 3/4

of hbo. Wanneer mensen in het buitenland aan het werk zijn op een

schip of een boorplatform, moeten ze zelfstandig tekeningen kunnen

lezen en storingen kunnen opsporen. Daarom willen we nieuwe

toestroom vanuit de kader- en theoretische leerwegen van het vmbo

en het havo. De BOL, de beroepsopleidende leerwegen waarin ze nu

instromen, is meestal de weg naar een kantoorbaan. Met ons nieuwe

didactische concept van de bedrijfsvakschool brengen wij ze op

hetzelfde niveau, maar dan met meer praktische vaardigheden.”

BEDRIJFSVAKSCHOOL De bedrijfsvakschool biedt leerwerkbanen aan en duale mbo- en

hbo-trajecten. Leerlingen werken drie dagen in de week bij een

bedrijf en volgen twee dagen in de week de opleiding op een van de

bedrijfsvakscholen. “Die twee dagen worden ingevuld door de ROC’s

en door grote bedrijven die participeren in dit concept. Hier worden

specifieke vaardigheden aangeleerd of mensen bijgeschoold. Dit

gaat op maat: vmbo’ers die bijvoorbeeld de economische richting

hebben gevolgd, leren hier versneld metaalvaardigheden. Of als een

bedrijf met een specifiek draai-freesproces werkt, dan geven de

docenten van de ROC’s daarin les.” Niet alleen mbo- en hbo-

studenten, maar ook mensen die werkloos zijn geworden wegens

reorganisatie, worden hier omgeschoold. Het bedrijfsschoolconcept

is succesvol. “In september 2014 stroomden veertig extra jongeren

in. De scholingspool Metalent groeide daarmee naar 120. Daarnaast

hebben we twaalf werklozen weer aan de slag geholpen. Deze

zijn onder meer afkomstig uit andere bedrijven in onze sector, die

hebben moeten reorganiseren.”

“De bestuurlijke insteek van Techniekpact

2020 en de insteek van het Sectorplan

Maritieme Techniek versterken elkaar. Wij

maken de vertaalslag van het landelijke

naar het regionale en lokale niveau.”

- Marco de Korte


WERKGELEGENHEID Het Sectorplan Maritieme Techniek wordt gefinancierd door de

bedrijven uit de regio, opleidingsfondsen en de Rijksoverheid

gezamenlijk. “Voor de bedrijven in de regio is het Sectorplan

interessant, omdat er veel werkgelegenheid is in deze sector. Het

plan biedt een oplossing voor de vervangingsvraag. Het zijn niet

alleen grote bedrijven als IHC Merwede, Hollandia, Heerema en

Damen die investeren. Ook kleine bedrijven sluiten zich aan. Op

dit moment zijn er 120 jongeren aan het werk in veertig à vijftig

bedrijven.” Een van de doelen is om de jeugdwerkloosheid te

bestrijden. Daarom participeren ook de regionale overheden in

het plan. “Zo hebben we met de sociale dienst in Schiedam, het

Werkgeversservicepunt Rijnmond, Baanbrekend Drechtsteden

en de Regionale Sociale Dienst Alblasserwaard/Vijfheerenland

projecten opgestart om kandidaten uit de bijstand en uit de

werklozenbestanden naar onze sector toe te leiden.”

SCHOLINGSACTIVITEITEN De band met het onderwijs is een belangrijke succesfactor.

“Metalent werkt samen met alle ROC’s in de regio’s Drecht-

steden, Gorinchem en Rijnmond, en met 25 scholen voor

voortgezet onderwijs”, zegt De Korte. “We geven voorlichting

en bieden docenten de mogelijkheid om via docentstages,

gastlessen en -colleges, bedrijfsbezoeken en bedrijvenkringen

hun kennis te verdiepen.” De investering via het Sectorplan is

een flinke stimulans voor het versterken van de scholingsacti-

viteiten van Metalent. “We willen qua niveau uitbreiden, maar

ook inhoudelijk. Eerst werkten we alleen voor de metaalsector,

daar is nu ook elektrotechniek en mechatronica bijgekomen.

Daarnaast zoeken we meer bedrijven waarbinnen we scholing

kunnen organiseren.”

Zorg voor draagvlak bij de bedrijven in de regio. Bedrijven

zoek specifieke technici, en daar vloeien opleidingsvragen

uit voort. Onderwijsinstellingen moeten met die vragen aan

de slag, bijvoorbeeld in de vorm van bedrijfsvakscholen.

TIP


COLOFON

Grafisch ontwerp: Mels Broekman, Slem

Teksten: Susan de Boer

Redactie: Sonja van der Poel - Ministerie van Economische ZakenIrma Tems - Ministerie van Economische ZakenErica Wortel - Platform Bèta Techniek

Drukwerk: Xerox / OBT te Den Haag

Juni 2015 © Techniekpact

WWW.TECHNIEKPACT.NL

http://www.techniekpact.nl


WWW.TECHNIEKPACT.NL

Documents

OOK - Techniekpact · Tot slot wil ik, namens de trekkers van de vijf landsdelen en de andere leden van de Landelijke Regiegroep Techniekpact, alle geïnterviewde bedanken voor hun