Omer Hayyam Rubailer

8/7/2019 Omer Hayyam Rubailer

1/55

MER HAYYAM

RUBALER

H.Zekai YTLER

Nuriye YTLER

:::::::::::::::::

MER HAYYAM ZERNE

(1044-1123//1135)

"RANLI AR VE BLGN. MUTLU YAAMAK N USLABADAMAYAN HER TRL NANTAN ARINMANINGEREN KONU EDNEN RUBALER LE NL."

Horasan'n Niapur ilinde dnyaya geldi. Ayn yerde ld.

Gerek ad: Gyaseddin Ebu'LFeth b.brahim el-Hayyam'dr.Yaam konusunda ayrntl bilgi yoksa da bataBeyhaki olmak zere, deiik kaynaklar onun Belh, Buhara, Mervve Badat gibi bilimsel bakmdan birer odak durumunda olanyerlerde renim grdn, zellikle matematik, gkbilim, tp,tasavvuf ve edebiyat alanlarnda geni kapsaml almalaryaptn belirtirler.

mer Hayyam, zellikle Eukleides'in Stoikhea's(Elemanlar) araclyla Orta a'a ulaan, Yunanile Hint ve in Matematii'ni birlikte tanma olanan baarylakullanarak, byk bir gelime gsteren slam Metematik

Okulu'nun X'inci Yzyl sonlarnda X'inci yzyl balarndaki en byktemsilcisidir. O dnemlerin hemen hemen her matematikisi gibimer Hayyam da Astronomiyle ilgilenmitir. Gerek Gneylndan sapmas, bugn kullanlana oranla daha kk olan birtakvim hazrlamtr. Gnmze ancak en parlak yz yldzneliptik koordinatlarn ieren bir blm kalm olan Zic-iMelikah' (Melikah Zayiesi) hazrlayan bilim kurulununyneticiliini yapmtr.

mer Hayyam'n edebiyatlnn yansra Matematikalannda bilinen tam 14 yapt bulunmaktadr. Bunlar zelliklearitmetik, say kuram ve cebir dallarnda, birok yeni tanm,

zm ve yorumu ierir. in ve Hint matematikilerinin aritmetikkonusundaki almalarna dayanan kayp bir yaptnda da doalsaylarn ikinci, nc ve drdnc dereceden kklerininbulunmasn salayan bir yntem bulup gelitirmitir. Bugnkullanlan Binom almndan farksz olan bu yntem, Bat'da119'uncu yzylda yinelenebilmitir.

mer Hayyam, erhi ma Askala Min Musadarat KitabUklidis (Eukleides'in Kitabna Giriteki Glkler stne) adlyaptnda, Eukleides'in Eudoksos'dan aktard oran tanm saykavramna dntrm ve oranlarn, dolaysyla da rasyonelolmayan saylarn, niceliklerin lmnde rasyonel saylardan

farksz ekilde kullanlmasn balatarak say kavramnda yepyenibir r amtr.mer Hayyam'n Cebir alanndaki en nemli yapt olan


2/55

"Cebir ve Mukabele Problemlerinin Tantlmas stnenceleme"dir. nc derece denklemlerinin zmnde, ikikoniin arakesitlerinden yararlanmaya dayal yntemi tantr. Buyaptta kkleri eski Yunan Matematii'nde bulunmakla beraberbyk lde slam Matematikileri tarafndan gelitirilen konikkesitler ynteminin daha nce baarlm uygulamalarnnyansra, kk saysnn birden fazla olabilecei ilk kez aklanm,

iki kk olan kimi denklemlere yer verilmi ve denklemler kksaylarna gre snflandrlmtr.

Yine pe ok slam Matematikisi gibi mer Hayyam daparalellik kuramn, Elemanlar'n V'inci aksiyomundan farkl birtemele oturtmaya aba harcamtr. Daha sonra Nasireddin Tusitarafndan gelitirilecek olan paralellie ilikin bulularyla daBat'da ancak 17'inci yzylda balayacak olan almalaretkilemitir.

R SANATI

mer Hayyam'n bilimsel almalar yansra, nnnyaygnlamasn salayan baars, iir alannda kendinigstermitir. Onun yaad ada, ran'da biri eski raninanlaryla geleneklerinden; dieri slam dncesindenkaynaklanan iki akm egemen durumdayd. slam dncesieriat'a, eski ran inanlar ise ulusal geleneklere dayanyordu.Bu alanda balca kaynak, Firdevsi'nin ehnamesi'ydi. Eski raninanlarn, geleneklerini, sylencelerini konu edinen bu yaptntemeli Zerdt'n kiiliinde ekillenen ok Tanrclk'd. slamdncesinin besledii grler de Farabi, bni Sina ve Gazaligibi aydnlarn elinde, bir felsefe ve tasavvuf retisinednmt. mer Hayyam, ilkin bu dnrlerin grlerinirenmi, onlardan ald esinleri, yeni bir yaama anlayyla

rubailerinde iirletirerek sergilemitir. Eski Anadolu-YunanFelsefesi'nden zellikle Epikuros'un yaama anlayndan izlertayan bu iirlerde, bilimsel almalarnn, gzlemlerinin etkisipek aktr. Bu almalar onu, usla, algyla kavranan bir evreningereklii sorunuyla kar karya getirmitir.

EVREN GR

Bu nedenle Hayyam'n iirlerinde odak konu, tednya(ahret) deil, iinde yaanan, henz duyularla zmlenen vealglanan evrendir. Evrene gereki bir adan bakar. Onun iinyaamn asl erei mutlu olmak, usla badamayan her trlinan ve gelenein etkisinden kurtulmaktr. Mutluluk, sevgi,dostluk, bar ve insan sorunlar zerinde durur.

nsan, dnen ve us ilkelerine gre yaamndzenlemesi gereken bir varlktr. Bu nedenle usa aykr den,bir takm alkanlklardan kaynaklanan, kksz ve mutluluuengelleyici inanlardan arnmal, yaam bir sknt, kayg vezlem kayna olmaktan kurtarmaldr. Gerek olan, iindeyaanan evrendir. eriat'n ngrd tednya, Tanrsal evren,lmden sonra yaam ve dirilme, yarg gn, hep birervesveseden, kuruntudan baka bir ey deildir, diye dnr veiirlerinde bunu dile getirir nsan usunu (akln) kullanarak; onunnda yryerek, "varlk-yokluk kaygsndan kurtulmal,

tednyay deil, kendini bilmelidir." Bu evrendeki yaamgeicidir. nsan yeryzne ancak bir kez gelir. Bu nedenle,yaamn tadn karmal, elden geldiince, mutlu olmann


3/55

yollarn aramaldr.

MUTLULUK ANLAYII

Mutluluk, usa uygun biinde yaam srmekle, artutkularn, snrsz kazan ardnda komann etkisindenkurtulmakla salanr. nsan kar iin "Birtakm alak duyarl

olanlarn" buyruu altna girmemeli, yaam srdrecek nicelikteolanla yetinmelidir. Tutku, insan usun denetiminden uzaklatrr.Bilinle davranan bir varlk durumuna getirir. Bakalarylakurulmas gereken dostluk ve kardelik ilikilerini ortadan kaldrr.Oysa yaamak bir dost evresi oluturmak, sevgidenkaynaklanan bir yntemi benimsemektir. Sevgi kiiyi, bir yandanevresine, dier yandan da yaama balar. Bir sevgi varl olaninsan iin, eriat'n nerdii kat grevler gereksizdir. merHayyam'a gre; insan Tanr yaratm ve onu yazgnn denetimialtna vermise; eylemlerde su aramann hi gerei yoktur.nk insan ancak zgr istenciyle yapt eylerden, usilkelerine gre davranlarndan sorumlu tutulabilir. Elinde

olmayan yalnzca yazgnn (kader) yaps gerei oluturulanilerden dolay kiiyi sorumlu tutmak, sulu saymak Ulu Tanr'yayakmaz. Tm evreni ve onun iinde insann yararlandvarlklar; Tanr yaratmsa; onlarda su aramann da gereiyoktur. arabn yapld zm yaratan Tanr'nn, arab ieninsan gnahkar saymas, Tanrsal adaletle hi bir biimdebadamaz. Gzeli yaratan Tanr, onun sevilmesini de ister.Bunu byk bir ekilde gerekletirir. Bu nedenle sevmek,TTanrsal iradeye (istence) aykr dmez.

Hayyam iin sevginin esi bulunmaktadr: Yaamdzenli ve mutluluk salayc bir nitelie kavuturmak, tm

insanlarla uyum iinde bulunmak, zlemleri usun llerine gregerekletirmeye almak. Bu eden birinin noksanl,kiiyi kaygya, karamsarla, gvensizlie srkler. Bunun sonuda bunalmdr. Oysa "yreini usuna uyduran bir insan iin,yyeryznde bo geen gn yok demektir."

HAYYAM'IN SANATI

Tm dncelerini rubailerinde aka sergileyenHayyam'a gre sanat bir baar alandr. iirse bu alanda ortayakonulan sanatsal bir rndr. iiri btnle ulatran uyum, lve anlam gibi e vardr. Bu enin birlie ulat iirbaarldr, etkilidir. Dier yandan, bu enin sergilenmesinisalayan balca varlk dildir, dille ortaya konulan szcklerdir.mer Hayyam'a edebiyat alannda yerini salayan drtlklerde bu enin oluturduu birlik ve btnlk belli bal etkendir. Onunkulland l, Arap-ran iirinde ortak olarak kullanlan aruz'dur.mer Hayyam, bu lnn rubai trne uygun den blmn seerken;arl anlam ve uyum balants zerinde younlatrmtr. Seilenszcklerle anlam arasnda kurulan birlik, iirin gcnoaltmakta, okur zerinde mzikten kaynaklanan bir etkileimyaratmaktadr. Anlam ise, ilenen konuyla (tema) insan yaamnii ie getirmektedir.

KNN VARLIImer Hayyam iin temel sorun, kiinin varldr. Kii,


4/55

varolduu srece, evren ve dier varlklar da vardr. Kii ortadankkalknca, tm de yok olur:

BEN OLMAYINCA BU GLLER, BU KIZIL DUDAKLI GZELLER

BU GZEL KOKULU ARAPLAR YOKTUR?

BEN DNDM SRECE VARDIR DNYA

NSAN N NEML VE GEREK OLAN DNMEKTR.

Dnlmeyen bir nesnenin varl da szkonusu deildir.Varla dnen insan asndan bakan, onu dnme eylemiylebalantl klan mer Hayyam, ahlak konusunu davranlarlazdeletirir. Usun ilkelerine, yaam mutlulua kavuturacakkkurallara uymay "ahlakl" sayar.

mer Hayyam, slam Edebiyat'nda byk bir etki alanoluturmu, rubai trnde balca rnek olarak benimsenmitir:Onun yaama anlay, zellikle eriat ilkelerine bir bakma kark gibi grnmesi, iire yepyeni bir ierik kazandrm, birokaire ve halk ozanna k tutmu durumdadr. Trk Divaniiri'nde, rubai trnde iir yazan her air, ondan mutlakaesinlenmitir. Trk air ve ozanlar iinde, onun yaamla ilgilidnce ve felsefesini benimseyen en etkili ozanlar Nef'i veNNedim'dir.

U TEST DE MUTLAK BENM GB BRYD

BR GZELE VURGUNDU O DA ELBET DERTLYD.

KM BLR GARBN BELK BOYNUNDAK KULP DA

SEVGLNN PLES BEMBEYAZ ELYD.

H. ZEKA YTLER

MER HAYYAM'A AT RUBALERN DBACES (Dibace: Kitabn naklarla ssliilk sayfalar, (Terkipli) nsz.)

Sonsuz hamd, insann varlk adrrn; l, drtl mevalidve anasr demecilerinin araclyla kuran hakim Tanr'ya. Oadr, direklere benzer damarlara, kemiklere yle bir kurmuturki o haymeye ne nakedilse, gecelerle gndzlerin alacaadrlarna sbut ve devam mhlaryla mhlanr, alemi de ancak"adrlarda dokunulmam huriler var" ayeti olabilir. "Kuku yok,hhamd, gklerin Rabbine, yerin Rabbine, alemlerin Rabbinedir."

iir:

Tanrm, gnl adrnn direi adndr,

Bezi, nimetlerinle ltuflarnla dokunmutur.

Rahmetinin direi, salam bir ip olan eriatndr.


5/55

Canla gnl, canla, gnlle onu demitir.Kahr msn, mrikin gzn kr etmitir,

Her tokmakta bana bir afet getirmitir.

Saysz meler, rahmetler, bir byn merkadine

salsn ki kaza ve kader dman (akirdi) bile onun kdemiylekadri rzasn elde etmek iin beline aciz kemerini balamtr:Kadrinin yceliinden "Seni, sana layk bilgiyle bilemedik"koulundan dar kamamtr. "Muhammed, iinizden birininbbabas deil; Tanr elisidir ve habercilerin sonuncusudur."

Naat:

Ey Peygamberlerin en by ve ycelik tahtnda oturan,

Ey btn yollara alemlerin rahmeti olan.

Arap lkesinde ikbal adrn belirdi,

Acem diyarnda soyunun adr aard, evladn orada aikar oldu

Yurdun, ycelere ulat,

Kudret nesciyle dokunmu gk adr haymen oldu.

Ona ve onun soyuna, sahabesine rahmetler olsun kieriat evinin divann, fitne ve fesat bineklerinden arttlar. Ohazretin ayakkabsnn ucunu, ycelik ve gzellik adrnn direkt

tablas yaptlar.

Hamd- senadan ve salat- selamdan sonra, malumolsun ki nce gelenlerin szlerini bir araya toplamak, ayrmak,dzene sokmak ve yazmak, sonra gelenlerin grevidir ve bu,eskiden beri uyulagelmi bir tredir, tannm bir i. Gnlergetike szleri tertemiz, ruhu ar olas hakimler dayana,fazllar hlasas, hikmetlerle edeplerin yaplarn diriltip ycelten,lakaplarn uzatmamzdan mstan bulunan Muhammed olumer Hayyam'n rubaileri, hi kuku yok, stn yetenek erbabmeclislerinin enisi, toplantlarn celisidir. Fakat tertip dizisinedizilmemi, bir kitap haline getirilmemiti. O rubailer, "sznhayrls az olan fakat anlama en iyi bir ekilde delalet edenidir"hkmnce, pek az szle ifade edilen birer anlam evrenidir.Nitekim onun kerim adn anmak da doalarla ge vekarakterlerin, huylarn uzlamasna benzer. Fakat herkes, orubailerin yalnz harfiyle uyuma kaplm, esiz yaplarylarneksiz anlamlarn gerektiince anlayamam, o mezahirinzzahiriyle yetinmitir.

ADIRLAR TIPKI O ADlRLAR

FAKAT GRDM KADlNLAR; ONLARlN KADINLARINDAN BAKA.

...

SZLERNN BULUNDUU DEFTERN BR YAPRAINI DAHA EVRDM;


6/55

O SZLERDEK HER SIRRIN NDE BR SIR DAHA VAR.

Bu yzden talep erbabnn en aas olan halknsevgisine mazhar olas, Tebrizi diye hret bulmu Hseyn oluYar-Ahmet Raidi Tanr her ikisini de marifet denizine daldrsn,ballk ve uzlama, badama dolaysyla "ite u on, kamil

saydr" hkmne uydu, anlay az olmakla beraber o rubailerion fasla ayrarak toplad, bu ii bitirdi. Umarm ki bilgi erbabbaknca, bu kitab, kadrinin bykln dnerek, kkggrmezler ve bu kudretsiz kulun zrn kabul ederler.

On fasl, u suretle tamamland: Birinci fasl, Tanr'ytenzihe, mnacata, marifet dilemeye ve bunlara ait rubailer.kinci fasl; hikemiyata, bu husustaki sorulara, itirazlaravesaireye ait rubailer.

nc fasl; tlere ve adaba ait rubailer. Drdnc

fasl; mr ganimet saymaya, frsata, geim darlna, dnyannsonradan yaratlm olup yine zeval bulacana vasaireye aitrubailer. Beinci fasl: ikiye ve iki hususatna ait rubailer. Altncfasl: mevsimlerin ve zellikle baharla iki bayramn geiine aitrubailer. Yedinci fasl: nktelere ve mlemmalara ait rubailer.Sekizinci fasl: mevkufata ait rubailer. Dokuzuncu fasl:sarholua, alaya ait rubailer. Onuncu fasl: on hikayeyi ierenblm. Bu faslda, esiz, benzersiz, rneksiz ve grlmemieylere kerametleri, gzel yaay, yce douu, yaamnsresi, lm, lm anndaki durumlar (halleri) yazldr. Buffaslda "Benim iin daha baka eyler de var."

Bu kitap on fasl zere

En gzel bir tertiple, iyi bir surette tamamland.

Her sahifesi, neeyi artrmadadr.

nanmyorsan al da yzyze bir bak, gr!

Erdem ehlinin zevk ve nee yurdudur.

Bu yzden de "Tarab-hane" sz, tamamlanmasna tarihddt.

eriat yollarnda gidenlerle takva memleketlerine sahipolanlardan dileim u: Bazan grnne baklnca, eriatyollarndan ok uzak ve er'a aykr bir beyte, bir nkteyerastlarlarsa; inancmz, akidemizin meylini, o yolda sanmasnlarve hakkmzda byle bir kukuya dmesinler. "Tanr, onlarnyaptklarn bilir. Rabbimiz, hidayete erdirdikten sonra,kalplerimizi doru yoldan saptrma ve bize, indinden rahmetbala, phe yok ki sen vericisin, balaycsn."

(Abdlbaki GLPINARLI//HAYYAM VE RUBALER)

Ksaltp Yalnlatran: H. Zekai YTLER

:::::::::::::::::


7/55

RUBALER

1-

Der ki onlar hurili cennet hotur sanaYok derim, zm suyu imek hotur bana

Sen bak pein gelene o hayale bo ver

nk davul alarken uzakta hotur daha.

2-

Sen de yarndan iin durma zlp

Byle gnleri yaamak frsat bilip

Ederiz khne tapnaa veda yarn

Genlere bin yl nce yolda olup.

3-

Damlar stne kement mi att sor gnee

arap bast gn Padiah bo kadehlere

Akllm uyan da i mezzinler her sabah

Der gibi "iiniz" diye evrene seslenmede.

4-

Yine tam diktim testiyi dn dolusunca

Biz detik yaamn umarn az aza

Dudandan unu duydum: dn yok, yleyse i

Gemite ben de insandm oul, beni anlasana.

5-

Hadi al ikini usuz bucaksz evrene dal

Devran kt evlat cefacdr tuzludur bal

iver hadi alama gelmi demek sran

Sunarlarsa dn arabn bir gn orda kal.

6-

Hem namazn hem orucun niyet ettim faslna

Belki varrm diye ben de arzularn aslna

Boa gidiyor oru bir yudumcuk arap isem;


8/55

Bir gn azck yellensen abdestini bozar ha!

7-Tut ki ben direnen bir kulum rzan nerde

Hem say ki karanlkta gnl, man nerde?

Kullara u cennet karysa olabilir bu;

Baka bir ticaret; hani ltfun, koruman nerde?

8-

araptan kartrn suyumu eer ldmse

Kadehten anz talknda her konuyu yerse

Dostlar beni bulmak m ister maher gn;

O meyhane tozundan alsnlar kokumu kimse.9-

Mecazdr aslnda u dnya dediin gnlm

Bin bir dilekle dvnmene yer yok senin gnlm

Brak kadere kendini zamana uy git artk;

Dnmez yazmaz ite sil batan kalemin gnlm.

10-

Cennet var derler bize te dnyada da

Sevgili var huri var zm sarkar aza

yleyse peinen uygulasak imdi bunlar;

Tpk buymu sonumuz aynen bizim ahbaplarla.

11-

kiye tvbeyi ge bir kalem madem var arabn

Geri dneceksen tvbenden tvbe ne salar brakn

Blbl akdka gr: gl, yaprak nasl soyunur:

Tvbe mi olurmu, bu zamanda iip mest olacaksn.

12-

Benim de bir gn yklp mutsuz yaammn fidan

ryp cansz kalp yokluun olunca bozuk mal

Bir testi topram olsun arap dolu, onca bedenim

Gnl diler ki Tanrm, yaam hep yeniden balamal.


9/55

13-Hi istemedim kr topal beni dnyaya sald

Artrd aknlm yaam her an cn ald!

Nedir geliten maksat? Bu berbat kaltan bilmem

stemeden gel hem, yine ek git yahu olmaz m?

14-

Cennetle cehennem var m bir gren ey gnlm?

Kimi grdn ordan dnm teden ey gnlm?

Korkuyla bel baladn umuttan gel bak ite

Yok tek bir iaret iz bile senden, benden gnlm.

15-

Ey gzel gel artk urda hatrmz yapla

Sun yzn bir tepside zorluumuz dala

Hadi ver bize bir testi arap ki sunalm yarn

Topramz yeniden testi olup itahla karla.

16-

iek am benzeri madem ki mutluluun

Neden ey gzel kadehinden ok uzakta kolun?

Acmaszdr dnya, yazk durma arabn i;

Sanmam ki bir daha gelesin, srp gitsin bu oyun.

17-

Can mlkn koymu buraya gelen yolcu

arm gibisin ey dost yetmie yediden yolcu

Gelmek ve burdan gitmek gizleri rtkken gkte

Baka aresi yok imene bak, keyfine bak sen yolcu!

18-

Ey arkfelek bil ki sendendir km

Ezmek eski huyun senin cilvendir km

Eer eelesek ey toprak o bar grrz;

Yatm nice cevher silinmi gzya dkm.19-


10/55

Birka gn zredir yaamak dnyada

Yel oldun farzet llerde, su oldun rmakta

Ben kendimi zemem gemi ve gelecekle;

Brakmam hem olsun bir dert onlar bana.

20-

Bir rzgar kalr lde ancak sonumuzdan

Hem yok ki zarar kimseye var ve yokluumuzdan

Dnyada olan olmayan her eyi yok bil;

Evrende ne yok acaba yeter tam tersi var san!

21-Bastn yer doann kabuu d yandr

Nazl bir yz ya da can kadr canandr

u stunlarda durmakta olan kerpice bak;

Ya sarkl vezir parma ya da ah badr.

22-

Ya gl mevsimi, ya rmak boyu henz vakit erken

Bir huriye benzer iki gen bizle yerken, ierken

Byle zamanlarda arap sun, iti mi eer insan;

Kopmutur bir anda o mescit ve kilise ikisinden.

23-

Ar bir yk u yaam uramz hep sakat

oalrken azaplar tkenip gitti yaam rahat

kr Tanr'ya, bela bizce asla bu ilede deil

Kimseden bir isteimiz yok, neye mal olsa da hayat.

24-

Bilmem ki ben yarn, br gn neye layk ve neyim

Acaba cennet mi yoksa cehennem mi sahi yerim?

Yar, iki ve algmz ud sun, bana bunlar da

stersen al cenneti git hadi, sana toptan vereyim.25-


11/55

Sonsuzlua yeti arap i haydi ey can

Genlik ister bunu hadi uy genlie uyan

Yok bir aresi srdr hayat zevkle, arapla

Bak dostlara esrik, gl mevsimidir ayan beyan.

26-

Badat'da da Belh'de de olsan yaam biter

Gemi ama ileyle, ya vermekle zevk ve gam biter

ey sevgili bu ay nk Aya'dan sonra

Biz gtmzde de gnler olur tamam biter

27-

Sen Vens'den Ay'a kadar yle bir gezin

kiden araptan ho ve gzel gremezsin.

Kafa m var arap satanda Tanr akna;

zm suyundan stn ne var almak dilesin?

28-

Gcmz elbet var bilmi neyi kim bakalm

Ksa yaamna kim vermede ate ve islim bakalm.

Tpk istekleri olur dileriz ortak yanlarmz;

Bil aln yazgn elde mum, ver ona ynelim bakalm.

29-

Dnyada kimlerin acaba yarm ekmei var?

Uyuyup kalmak iin kk bir de evi var?

Hi kimseye bakan deil, kulu da deil kimsenin;

Mutlu olsun o da ver mjdeni; ne ho evreni var.

30-

Yetmez mi dnmen yoksulluu ve zenginlii?

Bencillii koy bir yana, yetsin bu didinme de iyi

Madem ki lm peindedir insann son yaamnda;Elbet daha yedir; uyku uyumak, gezmekten ikili..

31-

Kimse bilmez ne olduunu lmn aslnda


12/55

Bir admck aamazsn o yolu istesen admla

randan nicelerin bin ustasna bak sen;

Anadan doma ryan ve aciz olur sonunda.

32-

Ne gzel huri ve cennet varm te dnyada

Bal, arap, st abasz damlarm azmza.

Bu dnyada gzel sevmeyi ikiyi yol setik;

Sonumuz bu nk, bak Yahey varm orda da.

33-

Bir yudum arap bin dine deer niceBir damlac bir in'e deer koca

Bin tatl cana yedir eki zm suyum

Kzl renkli arap bin zevke deer nice.

34-

Bir gn sonras ekmek krk srahide su

Sana bana bu dnyada verdilerse de bunu

Ba emi ne diye ve ite srdryor ite;

Kendi gibi Tanr kullar yannda kul olduunu.

35-

Bu dier anlamda evreni gerek diye bilme

Muhtalktan ne bu kvranma, ne bu ezilme?

Brak kendini taktir eline uyum sala;

O ne yazmsa odur gerek, yok geri dnme!

36-

Ey yar u yaln testiden doldur arab

zgr kiinin dostudur hem de arkada

Haberin olsun dnyada vaktin ok ksa;Rzgar gibi gemekte zaman sun dur, arab!

37-

Bir kpn kerpici ten yurdundan daha hoturBardan enisi Meryem andan daha hotur


13/55

Gnl sarhoun gn doarken ge kard ah,EEdhem'in akla yanp tutumasndan daha hotur.

38-

Bu uzun yoldan ey gzel geri dnen kim var?

Geri dnen ve o en sakl haberden sz aar.

Gitme sakn brakp dilek arzular hep burda

nk dnyaya dnn imkan yok bir daha tekrar.

39-

Bir serviyi se glden daha hotur boyu

Tut gl eteinden al kadehin zevkini koyu

Deler kurdu lmn gmleini yaamn;

Sen elde kadeh beklemeden se ikini uyu.

40-

Gel znty ekmeyelim yarn yasn

Frsat bu diyelim biz hayatn anlarn

Yarn bir gtk m, khne dnyadan;

Buluruz bin yl nce g eden yolcular.

41-

Uyan ey can doldur kadehimi ielim

Kopmadan bizim can iplii hadi ielim

Yz vermez bize gn gelir kahpe felek

Su imeye imkan vermez, koymaz ki ielim..

42-

Felsefe yapma dman haksz atyor bana

Tanr biliyor dostum doru deil bu taklma

Sormak gerekir ne geldim yas evi bu dnyaya

Kimdim ve neyim ben, bilmem ki gel hadi ama.43-

Hem acnn hem mutluluun kaynayz bak

Mal mlk samz, zulm toplamz

Hem yceyiz kz pek hem de kocaman


14/55

Hem pasl camz hem de Cem'in can bardayz.

44-

Sen yoksul sanma kederliyim der ierim

Esrik ya da rezil rsvay olmay ister ierim.

Sen ruhuma girdin ya artk gerek yok araba

Ben gnlm ho be ho tutmay ister ierim.

45-

Dnya denen yerde zincirin frlatm deilim

Bir lahza iin yaamdan da tatm deilim

Yaammca u dnyada hep renci kaldm;Yazk henz daha iimin ustas olmu deilim.

46-

Eer gzm deilsen kr, mezara alya gr

Bu fitne fesatla geen mr bir hesaplay gr

Ve toprak altn gr; ah da vezir de birlikte uyur;

Azna dm karncann u ay yanakly gr.

47-

Gnn zevkine bak bak da nedir bu dnya tasas?

Keyfini sr gel otur mutluluun tam da sras.

Olsayd eer bu dnyada vefadan bir eser gzm;

Sana kalmazd bir bakasndan sevilmek sras.

48-

Gr bu devleti sen eski araptan kk tut

arabn semtine uramazsa yollar, gdk tut.

Feridun aha yeinle bir barda ey can bin kezKeyhsrev tacn kp kapandan rk tut.

49-

Bahar gelsin yrsn ardnca srklene gz

Der bir gn u beden topramz grrz.

Ve gce bilge diyor: Kahr zehir zkkm sayarm;


15/55

arap da ifadr insana; kim diyor kendini z.

50-

Her gn bu hesaplar seni kskvrak eder

Ey sen yediden, drtten vcut bulan er

Bin kez arap yudumla demiim, tut szm

Gittin o gidi te dnyaya, dnmek insan atlak eder

51-

Bir testiyi aldm dn akam st tatan taa

Sarhotum oullar, vurmalyd mutlak iki baa.

mlek konutu: Dn sen gibiydim ey yavrum, ben de

Yarn mutlak gelir senin de bu hal senin bana.

52-

Birletii gn ku gibi ellerimiz dosta scak

Kahrn ve zulmn ba mutlak ezilip yok olacak

Gelin gn domadan nce ielim, nk bu sabah;

Gsek de ahrete o hergn yeni batan doacak!

53-

Bir lokma ekmek bize yetiir sen onu yakalasan

Batman dolu ikiyle hey ahbap iri bir but koyundan.

Batk harap evlerdesin bir de gzel varsa eer;

Sen zevkini ayarla bir zevk tut sremez sultan.

54-

Hep felsefeden adr dikti yapt felsefe

En sonra da Hayyam dp yand atelere

Bir gn umut tellal acmadan satt onuBir anda lm kesti ortalk yaam ipleri neyse.

55-

Apak gm, sapsar altn m beklersin eyvah?

Neden bu endie gnln yere sersin eyvah?

Mal mlk yeme sakn soluun scakken dostlarla

l ki gz a dmana kalsn her ey yallah!


16/55

56-

Hep boa geti btn yaam Tanrmz evyah!

Ruhuma kir bulam ve her yer yediim haram, ah!

"Yap" emrine direndim asla yapmadm bala;

Sen "Yapma" deyince inatla yaptm tvbeler Allah!

57-

arapsa eer dostumuz gencecik bir civansa

Bir boluk ya da ay boyu ksmet ise, zamansa

Yetmez mi sanki, cehennem mi gerek, fke dolduruyorsun

Hakas iyi bak, cennette budur bize kukusuz varsa!58-

Tapndm neyi katt neyine kudretine?

Su ve gnahlarmda ne var, zarar ne devletine?

Snmm hogrne balarsn bilirim Tanrm;

Cezay ge bir kalem, veren Tanr sevecenliine.

59-

Bir gn elbet yklr saltanatn etme gzel;

Kader sana el vermiken sen de hadi ver bize el

Bir lkeye benzer ki bu gzellik asla sonu olamaz;

Birgn nasolsa kar elden; sen hadi sunmaya gel;

60-

Meyhane kapsn ptn ve sprdn eiini

rendin ki iki dnyaya gerekte deer vermemeyi;Karnda tekerlense u maher yeri ve dnya

ip de szmsan eer nokta kadar yok nemi.

61-

Ey dost nazl mrn niye byle gesin ve solsun?

Yararlan, severek, kahkaha atarak yaa da mut dolsun.

Ben u garip yaammda nedense hi huzur bulamadm;

Byle bir hayata ne denir "Yazklar-Eyvahlar Olsun!"


17/55

62-

Adnla kalk n sala, gzel bir hret brakp

Felekten keder bulup yklvermek de byk kayp?

arabn tadndaki ho koku, her eye elbet stn;

O varken senin kp dinciliinle nmen ne ayp!

63-

Ben de derim elbet bir gn eline senin

Sarho durumda ba koyarm ah dizine senin.

Sark umu bizde kadeh de elden dm bak;

Olmazsa taparm, salarnn zincirine senin.

64-

Bak u arap testisini nasl kavradm gr

Ne yapsam kamam minbere artk anladm gr.

Ben Ya'm; her trl gnahtan arn, sen de kuru

Kuruyla ya da yanar, bunu duymayp bilmemek zor

65-

Bakaldrm kulunum nerede arzun, sevecenliin?

Kararm gnlm ki nurun nedere hani yitti mi sevgin?

Bize kart durumdaysa cennet, tapnmalar dalaverecilik

Olmaz m alvercilik bu? Ltfun nerede gerek sevgi iin?

66-

Ey felek memnun deilem senden dorusu bu ya

Layk deilem ben z u elimi haydi balanmaya!Ahmak, beyinsiz kiilere ba eensin ylesin ite;

Ben de aklsz biriyim, yleyse tamam ettik ii ha!

67-

Etmi gibiyim ezelden yoklukla varl ezber

En alt ya da en st khne bilgimde beraber

Hadi gel gr ki tm buna karn esriklie stn;

Eer an hret tanrsam bana bilge demesinler.

68-


18/55

Kibir umakta berdevam, eer iersem kafadan

Meraklanma zlr arapla her dokuz dourtan.

Adem'e eer bir kez iirmi olsayd Ulu Tanr;

Keyfinden iki bin taklak atard bilin ki eytan.

69-

Ey dostum yanyana gelin imdi sarma dola olun

Hep gzgze geldike o gn mutlu arkada olun.

Doldurdu mu fiskeyle Zerdt ey saki arabndan;

"Zavall falan ne oldu" deyip bir kez anp ho olun!

70-Testimi krdn dktn ey Tanrm; Ya ikim?

zgme avuntuydu o, zevkimdi; bozdun keyfimi

Akt zm suyum topraa, kurusun azn dilim

Esrik olan varsa da geri o asla ben deilim.

71-

ektik diye kafay meyhane bayndr ve ho

Bin tvbe gene boynumda durur, hadi grmeye ko.

Su ilemesem ben, asla neden olmazd rahmete:

Ki biz suluyuz ondan, Tanr'mzn rahmeti ne ho!

72-

Yam gekin ey yavrum, ne tuzaklar kurdu?Titreyen elle tutmaya kalkmak kadar; zor i bu!

Sabrmn diktii her giysimi paralad gnler

Bana akl gsterdi doruyu fakat yine sevgili bozdu.

73-

Sarho yayorsam eer ben bu olmaz yamda

Ne mana, ne fikir; bu halkn gereksiz talamasnda.

Her sula her gnahla sarho olsaydk biz eer;

Hi kalmazd tek ayk kimse bu dnen dnyada!

74-


19/55

Mjde sana eer iki batman arabn varsa

Hangi mecliste olursan ol, dik kafana aldrma!

Evreni yaratan bizlerle asla uramaz inan;

Hi karmaz ne benim ak, ne senin kr sana!

75-

Manaca dnya defterinin kesin aktr bal

Aktr genlik denen o iirin yek avaz braklml.

Ak evrenidir grdn evren, senin haberin yok;

Bil ki ey can yaamn sevgidir, sevdadr, aktr anlam.

76-

Bu sonsuza dek varan evrenden

ki tr insan kar ancak sevinen

Ya habersizdir gidiinden dnyann;

Ya haberi vardr hep iyiden, ktden!

77-

Eer aksan kendin, ii sarholua brak

Rezil rsva oluver, kolaydr deli olmak...

Biz ayrlmken her eyi bir okka tasadr gene;

Sal ucunu dostum ikiye dal, zordur kul olmak!

78-

Bilimle doldurmu adam kafay ne bo bir fiyakaAldrma sen ondaki bilgiye yalnz vefay ara

En gzel en onurlu sznde durmaktr dostum;

Bil ki u insanoluna en byk snama da vefa!

79-

amurum karlrken belliydi onca da zm

im gcm, eylemim sulara kar ne are szm;

Bir su yok ki eyyam onun karmaz hkm iine;

Neden peki kyamette var ate; a benim iki gzm?

80-

O gn tutuldu eyer, sema denen arkfelek atna


20/55

Vens'le ss yaptlar, ilk bakan o oldu gene ona

lk kez orada divanda biildi ksmetimiz;

Hi kimse bizim bakmasn o halde kusurumuza.

81-

Yrek kulama fsldar syler usulca felek

Yazgyla kt geleni benden bilmesi ne demek?

Eer beni gdebilseydi kendi aklm ve fikrim;

Sallaba, babo dolamama byle yoktu gerek.

82-

amurdan-kilden can verirsin sen bana ne!Dokuyan sen ve giydiren sen bana ne?

Yaptm ho, yapamadm ktms, berbat eyi;

Alnma ilk izen sensin Tanrm bezdiren sen bana ne?

83-

Tuza buday arpa koyan avc hele pek yaman

Naslsa tuttu bir av, adn koydu: te nsan

Gider sular bizi hereyi atarak stmze;

yileri ya da ktleri de hep odur yapan!

84-yilikler, fenalklar aslndan geliyor iyi bil

Yazgndr seni mutsuz ya da mutlu klan geliyor iyi bil.

Felein hi yok suu, sakn sen bunlar bilme oldan;

Daha zavalldr o senden, daha aciz ondan geliyor iyi bil.

85-

arap dersen gtr daa ver, o da hoplar

Kim noksan bulsa inan ki onda da noksan var.

Bana: "Gel dostum araba tvbe et" diyorsun;

Yetitirir iki bizi, ondaki ruh adeta zplar.

86-

Siz bana her gn her an arap doldurun dostlar


21/55

Kehribar gibi yzme yakut benzeri renk vurun dostlar

Canm gittii gn ikiyle yuyup ykayn tabutumla beni

Tabutumu dilerim ba ktnden gzelce oyun dostlar!

87-

Gnlmde ruhumda essin gzel arzusu bamda

Dursun elimde zmn suyu her renkten arabmda,

Tanrm demek ki "De haydi tvbe et" gnahlar iin

Hem zaten ben de baaramam bunu emin ol bir daha!

88-

Sen onu akla ehvetle yarat Tanrm

Koku ver amberden, smblce salar uzat Tanrm.

Sonra kalk: "Sakn bakma" de, anlam bunun

Barda doldur, tut tersine, dkme fakat Tanrm!

89-

ah sorgucu olsa Key tac satarz biz

Dinlet bize "Nay", hrkamz satar yakarz biz

Tesbih ki fitne fesat askeridir, onu bir gn;

Tek bir kadem yoluna kaldrp atarz biz.

90-Katresi yok mutluluun; ad kalm yalnz

Dost karde yok, arabn belki de tad kalm yalnz.

El ekme aman byle gnlerde kadehten ey ahbabmz;

En sonunda onun ruhumuzda yoldal kalm yalnz.

91-

Benim yasm tmn sard cihann ey saki

Esrikliimin ls kam ne yaparsn ey saki?

Bak hala iiyorum, sarhoum bu yamda amma;

Ak salarma taptaze bahar sundu arabn ey saki!

92-

En gzel gn, uyanp yle bakn ey saki

Kalm geceden ikimi sun, dkme sakn ey saki!


22/55

Frsat nimet say, dolduruver kadehimi hemen;

Senle ben kemerin tulasyz nk yarn ey saki!

93-

Gnl sakn ha puslandrma doru deil ama hi

Kim der ki sana git de kederle gamla arap i?

Hem kimse bilemez yarnn ne olacan ey dostum;

araba yumul, uy gnlme, sevmeyi belle, ol bilgi!

94-

Ackl yazkl gnlme ne olur ac sen Tanrm

Yokolsun aradan artk kederlerim benden Tanrm.Harabata hep yn tutar yle gider ayam;

Ac, her gn, her saat kadeh tutan ele ac sen Tanrm!

95-

Gel ey glm pek gzel bak hava; ne souk, ne scak

Damlayp bulutlar imdi, glleri tozdan artacak

Dinle ten blbl bir iit Pehlevi, ne sylyor:

Bu mevsim ey dost, sar gllerle arap iilir ancak.96-

Yetmi iki millet var eyledi yaradan glm

Benim dinim aktr, sana baland bu can glm.

Mslman ya da Kafir, bu paralanmak da neden?

Tek ama sensin, n'olur bu ayrm kaldr aradan glm!

97-

Gn gelir yerin altnda yatanlar grrm

Nerdeyse toprak olmu nice canlar grrm

Gzlerim varl yokluu damttka varp;

Bir daha dnmeyen, orda kalanlar grrm.

98-

Yakut dudakl arap sunan, el pene dursa ge!

lmszlk suyundan doldurup hemen sunsa ge!


23/55

Yoksa eer ki neen yerinde, istein de pusludur;

Yzne Zhre alp sylese, sa bulunsa ge!

99-

Hi mutlu olmay bekleme, bir dem srecek yaaman

ok gzel bak, Keykubat'n klleridir yerde uup duran.

Cihan ahvali yaamn zdr; znden zge deil:

Ya bir dsel imge, ya da bir an sren uykudur, inan!

100-

Her bilimi gnlm anlad bildi demiim

Bilgisizliim ne denli az diye ne kadar marur imiim:

Yazk ki bir de akl gzyle bakp grdm;

Geti yaam boyu anladm ki hibir ey bilmemiim.

101-

Bir kadeh ki akl bile maallah diyor

Yzlerce kez pyor sevgiyle alnn, ah diyor.

Ama gelgelelim zaman testicisi byle gzel kadehi yapyor da;

Sonra kaldrp yere vuruyor, parampara ediyor.102-

Alrm ikiyi yeni ya eski bilinen trden

Cenneti bir arpaya satarm, gel iit benden.

"Yolculuk nereye?" diyor son yolculuktan bir softa;

Bana sen arap ver de ek git nereye dilersen!

103-

Abdesti iki evinde arapla dkp aldk

Ad ktye km, daha gzel olmaz artk.

Ar namus denen perde yrtlm-olmu olan;

Tekrar dikemezsin onu artk aresi yok-yandk.

104-

Bu ar duru ruh konuk olmu baka dnyadan

Sana gelmi arnp silinip tozlarla amurdan

"Tnaydn" der, yani En'amallah mesak, Arapa;


24/55

ar buyur et gitmeden nce, sun zm suyundan!

105-

iyorsam "Ateperest" arabndan, kime ne dostum?

Ya putperest ya zerdstleiyorsam, kime ne dostum?

Beni kendince yorumluyor u halk, oysa ki evet ben;

Naslsam evet oyum, bir bakas olmam, kime ne dostum?

106-

Madem srtst olacaksn kara toprakta en sonunda;

Dostsuz-arkadasz yapyalnz klan yolculuunda?

arab gizli ttr kimseye ama sakn ha sonra;Yeniden amaz bir kez len lale buruup sonra solunca.

107-

yle batmanla tas tas iip yaasam arabm

Gvdeye indirip tas tas doygulasam arabm.

Kt bir gelenektir ya us'u, iman el boasam (Osmanl eri'ihukukuna sonradan yerletirilmi olup kutsal kitabmzda (Kur'an- Kerim)bulunmayan irkin bir yntem: "Bir erkek karsna kez "Bosun" derse

"Talak- Selase" ile, kesin olarak boanm olurdu. Burada " el boamak"iifadesiyle karlanmtr.)

Gerdek olduktan sonra zm kzna yar topram.

108-

Bir yudum arap bilinsin u Keykavus'a stndr (Keykavus: "ranahlar"ndan biri.)

Hem Keykobad'n (Keykobad: ran ahlar'ndan biri.) tahtna, hemde Tus'a (Tus: ran'n Horasan blgesindeki bakml, nl kenti.) dastndr

O Rindin Sema'ya ykselttii feryat tan vakti;

Dinin de imann da yalancya, pis softaya stndr.

109-

Bak drt bir yana gzle bin cilve durur

Irmak kevser sunar balarda, sen de buyur.

ok az sz et Cehennem'den, bahelere bak;


25/55

Kendine cennet gibi yer bul, Cennet'de otur!

110-

Kim ne derse ya hey-olmaz u mecaz sevdada ate

Sen tut artk haydi kendin iin yar snm kle e.

Sevdal dediin er kii aylar ve de yllarca yanar;

Bilmez ki nedir uyku? Huzur iinde gn ve, katmerli gne.

111-

u zlmez eyi sen zemezsin heyhat nasl olsa

Bilgin azndakidir, bilemezsin berbat nasl olsa...

Kendince kur bir arap Cenneti, yaa keyfince orda kal;Ya gider Cennet'e, ya gidemezsin; iin feryat nasl olsa!

112-

Onlar bizden daha nce gittiler ey saki

Toprakta yatarlar, sakl-gizliler ey saki!

Git, imene bak, arab; doruyu benden iit;

Botur baka szler, bize iki ver, ey saki!

113-

Yerden en hzla ktm Zuhale uzandm

Ne tuzaklar grdm amansz bir hale uzandm.

Tek bir lnn ilmii kald elimde imdi;

Atm her dm, her ba; iimdeki atele uzandm.

114-

yle isem blnerek Serap'a doyunca arap

Hi aymasam ben mezarda hi hey taptm Yarap!

Geerken herkes ille akr keyif olsun kabul:

Mezarmdan gelen zm kz kokusuyla herkes harap!

115-

Demek bilmiyoruz imdiden yarn nasl-nicedir;

Bu gnler puslanma gnleri sevgili, geceyi akla geir

Hazr domuken ay, ey ay yzlm i; dn ki bu ay;


26/55

Bizi pek ok arar, ama bulamaz: doar doar da o gelir.

116-

Eer egemen olsaydm ben hani u kr felee

Ykardm onu Tanrsal bir gle gelmezdim kelee.

araplar, hogrrller huzur bulsun diye insanlara;

Yepyeni ama gzel bir dnyay derhal ederdim hediye.

117-

Onlar ki ierek badan geldi ve otular

Sonra gene bin zevk ve titreyile kotular

kiye tek bir kadehle yenik dp berdua;

Son uykularnda hayret katmerce bulutular.

118-

Kzarrken bir gn tava iinde birka balk

Derler ki rdee; "Dnmez geri rmak, ok yazk!"

Biz u anda kebap olmadayz, artk dnya sonra

ster deniz, ister serap olsun, biz yiyince kazk!119-

Tut ki diyar Rum, in, bir de Msr'a sahipsin

Elin altnda varsay, kocaman evren dediin...

Oysa olum unu unutma dnyada tek maln bil ki;

ki avu kara toprakla, be arn kefendir senin.

120-

Rast geldim o meyhane iinde bir yalya

Pek keyfi yerindeydi arap testisi omuzunda

"Allah'dan kork ve utan ey Pir" dedim, olum, dedi;

sen! hakkn bandan gvenim var, kulak ver bana!

121-

Gonca gle her vakit Nevruz'daki rzgar yarar

Krlarda da gezip tozan boybosa gzel yar yarar

Anlatma sakn gemii, hi ho olmasa da o, deildir;

Sen imdiye gel eil bak, kalbe bu anlar yarar.


27/55

122-

Bak u l ieine rengi ok ala kpkrmzdr

Deitiren ey onu, varolan iinde hkmdar kandr.

Belki simsiyah noktasn hercai bir "Glbeeker" gzelin;

Da tam yanandan, o siyah can verici ben'den alr.

123-

Ey Hayyam, keyfin yerindeyse araptan yana bak keyfine

Byle yanyana ay yzl yarla orda sana bana bak keyfine.

Yaam boyunca ver eyin sonu hi madem hem dostum;

Bu var olan vaktine kret yaadna bak keyfine...124-

Hadi gel de testiye bak sen, akt o da ben gibi

Bir gzelin sana ba ba da kimbilir belki

Ya u boynundaki bak nasl dolanm boynuna kulpBir ada istekle o yar gerdanna sarlan eldi.

125-

Bak bugn gemekte kervan yaamn ona katl

Tatla zevkle dolan gnler aacak kapy hadi ayl

arap sun at yarnlarn kederini ey mey sunucusu;

Haydi gr be saki gece hzla bitmekte ama nasl?

126-

Bak ne gzel yaam kervan geiyor sen de katl

Zevkle dolan gnler uacak artk sarhosan ayl

zm kz ver at gelecein kederini stnden;

Gr be testici arap datrken gece bitiyor nasl!

(125 ve 126'nc drtlkler iki ayr zamanda deiik ekillerde Trkessylendi. rnek olsun diye iir tr evirilere, buraya alnd.)

127-

ki bin testiyi grdm mlekide dn

Ya dilsiz ya yava konuuyorlard btn


28/55

Testinin biri: "Bizim testicimiz nerede?" dedi:

Peki, ya testi alan, testi satan nerede bugn?

128-

Oynuyoruz perdede hep birden kuklasyz felein

Ettiim szlerin tm gerek sakn aka bellemeyin.

Bir sre oyunda oynatt palyao yapt bizi sahnede;

Kapatt sonra tmmz hemen Hale'den sandna ecelin.

129-

Gr geyi birden, be duyguyu at bir tarafa ey saki

Dert ha bir olmu ha bin ya da vz geliyor insana ey saki.

Gel algc durma al! Ver bizlere en eski arabndan;

Ortada, yanda rzgar gibi savrulmadayz baksana ey saki!

130-

ren habibim gkte duran bir kzn ad lker yldzrekler yerin altnda dost bir bakas girmi ite kz.

A birden akl gzn herey ift kzn arasnda bak;

Daha baka bundan eekler sefer eyler deimez asla hz.

131-

Yol stnde tuzaklar kurasn imdi olur mu?

Bir adm atmaya kalksam vurasn imdi olur mu?

Sen egemensin en kk bir zerreye ya ama niin;

Asiyim diye kalkp karmda durasn imdi olur mu?

132-

Yrekten silip sprr reddetme arab i

Simyadr o, bilen bilir perhiz deme, arab i.

O zaman yetmi iki millet sana hep ayn grnr;

Devadr her derde katresi, her illete arab i!

133-

Dmez gizini zmek burada ecelin bize

Okunur ey mi bu, gizemlerle dolan zor kelime?

Sohbet edip durmadayz perdenin ardnda bugn;


29/55

Perde bir dsn de gr, ikimizden de o an hak getire!

134-

Szlar kmeden nce bu toz sars olmu tenine

Sana versin saki o, gl renkli araptan istesene!

Gmlp nce yere kendini altn m sanrsn?

Sonra yeniden dneceksin ha? Olur ey mi bu sylesene!

135-

Bin bir kap ardnca koup durmak ne? Tanrm bu ne?

yi ya da kt bir kez anla; ses karma. olur de!

Felein ne srd vg zar, her neyse, tutup;Alnmn gerei, yazsym diyerek sr hazret sen de!

136-

Keyhosrov kellesini penesine bastrarak dahaBir ku tnemi sarayn en yksek kubbesine Tus'ta.

Yakndan bakp szerek sormakta duran iskelete:

"Hey kelle trampet ise bizim borazanlar nerede?"

137-

Dmde bir bilge dervii grdm: dedi ki "Yatma!"

Gl amaz ki bada mutluluun uzanp uyumakla...

Uyku bir anlamda yar lmektir, bu nasl i dostum?

Hi tkenmeden kara toprakta uyuyacaksn nasolsa!

138-

te boyun eince dalar, gn dodu uyan

Ey taze civan doldur yakut kadehi doldur, aman!

Sapasalam ve esenlik dolu gs dolusu soluu

Sunmaz yeniden khne cihan br yana gerse zaman!

139-

Snneti yle bir ge, farz da bir yana brak

Azck kes nndeki lokmay ac ve yoksula brak.

Sakn gnl kraym deme, ekitirme bir dostu;


30/55

Bylece girdin Cennet'e ikimi ver bardak bardak.

140-

Gl, u bendeki yz yok hi kimsede, der

Simyac merakla neden ezsin beni, ister?

Blbl aar azn der ki: Grdn m bir gn

Glm evet ama bir yl alamam kiiler.

141-

Ararken ben dn bir ka yudum arapla yiyecek

Soluk bir gl atelerde yanyordu kz gibi gerek

--Sen ne yaptn da dedim byle atyorlar atee?

--Glmek iin atm azm azck, suum buydu tek!

142-Bir yrek ki sevmesi onun, yok aldanmas

Yok tutkunluu hi ama yok bir gzele yanmas

Bin kez yazklar olsun sevisiz-sevdasz yree

Sevisiz geecek yree gnlerinin yok faydas.

143-

Yardm et bir rinde, nedir ren rindlik

Vay namazm vay orumu; tm delilik...

Sana garip Hayyam sylesin en dorusunu;

ster arap i, yol kes ama ille yap iyilik!

144-

Gnle ver ey gzel bir ifa; aman derdi az getir

Doldur arab kadehe mis gibi, taze bir yaz getir.

Hemen kalbine huzur dolsun, rahatlasn gnlm istersen;

Sun yakut arab nce ve ipek telli saz getir!

145-

Ne gerek var bo szlere kalk iki ver a dilber!

Ksmet olmu o dar azn, a dudaklarn iyce ger.

Tut ki yanan benzeri al bir de arap sunarsn;

Tpk salarn gibi tel tel dalr tvbeler!


31/55

146-

Ey dost insansn gklerde uan bir top gibisin

Ama soldan saa, sadan sola her an hep itilirsin.

Her sakly gizliyi ancak o bilir, hep o bilir;

Bolukta fr fr dn nedenini sen ne bilirsin?

147-

Tek vncm, avuntum gene meyhane bugn

Fena bir durumum mu var sanki, iyi dn.

Var m bir adam km m Medrese'den?

Bilgisizlik yeridir kendimce brak ksn!148-Kes ilgini dostum eer bir yerde yoksa sevin

kini sen her an, uzan ve gzel ellerden i

Sarho yaa, rind ol ki tmne stndr arap;

Ay'dan yr baln ehrine git, gerisi hi!...

149-

Dostlar gelin haydi bir yere sarln sarman hep

Yreklerde hapsolmu Hayyam' da durmadan ann hep

Gelmise yudumlama sram boaltp kadehi bir an nce;

Yeniden esriklie en tatl araptan ierek balayn hep.

150-

O gzel topramdan ktnda kalbm bir an

Douvermi gnle gnele ne fesatlar, ne ziyan

Byle sarp karmlar o ilk gn potadan beni;

Bundan stn, bundan daha gl olamam inan...

151-

Evrende gnaha girmeyen var m ki acaba kim?

Hem ileme gnah, hem arapla yaa, olmaz derim.

Ben ok kt olabilirim, ceza vermedesin sen de

yleyse syle gzelim nedir farkmz senle benim?


32/55

152-

slamda yasakm sence arap, syle bana kimsin sen?

zm kzn ne kadar? Kimle oturmu da iersin sen?

Her ey bu ilkeyle bu koullarla snrlanm bak hele;

Bilgin'le u akl sahibiyle imez, kimle iersin sen?

153-

G, btn dnyay ve bizi tm yaratan Hak'dan gelmi

Duman etmi yrekle, yakm bir bir daha gamdan gelmi.

Yere gmm kara topraa nice yakut dudaklar acmadan

Nice mis kokulu salar ezip savurmu oktan iini bitirmi.

154-Hi ilim kalmad dnyada benim renip bilmediim

Sana ait binlerce gizi tek tek zp silkeledim..

Yetmii gekin yl yaadm, en sonra gelip;

Daha hibir ey renmemiim meer-onu rendim.

155-

n yapmsan eer kt olursun iinde halkn

Yalnz yaasan neden dilden drmez seni kimse?

En doru tavrla da; Hazreti lyas da Hzr olsan;

Onlar seni tanyp bilmez, bilme onlar asla sen de!

156-

arap yznden barr eyh yoldan km kadna

yle der: Vah vah byle mi dtn sen kucaklara?

Kadn "Hocam", der "Evet ben yleyim; peki ya sen?

Grndn gibi misin acaba syle-gel, bana daha!"

157-

Al eline barda gel bana gel, ey gzel

ay kysnda bekle yle dn, mey gzel.

u anda arap dolan testi ok nceden de;

Gzlerdi ya da dudaklar belki de "Ney" gzel.

158-


33/55

Ey sultan dn, senden oktur billahi abamz

eksek de arab gmez, senin gibi sarholamayz.

Bizler zmn, sense halk kannn dmansn hep;

Kan imede stne var m bunu senden sorarz?

159-

Brakp gitsek de biz bu dnya yle duracak

Bizden ne iz, ne iaret, tek bir eser kalmayacak.

Biz yokken sanki bir zarar var myd dnyaya?

Yoklua dn yapsak da bir daha durum ayn olacak.160-

Koarcasna bir tuzaa dmz, arap arzumuz

Evren bizi yorgun drm, hasta olmuuz...

Kapsz, penceresiz, damsz olan dnyaya gelip

Brakmamz asla olmam, insanlk Yarap arzumuz.

161-

Sahi, geri ben adn tesbihle saymadm asla

Yzmn su kirini silkemedim anmadm asla..

Umudum gene senden var Tanrm; nk Bir'ken

"kisin Sen" diye tapnmadm yaknmadm asla!

162-

Gr hele mezar altn toprak brm, cesetler

Blk prk olmu tm birden rm cesetler.

Bu ne fokurdam, keskince arapm ki ienler;

Hi bilmeden kendilerini lme baygn drm cesetler.

163-

Bu yalan elbisesini stmden ekip ataym

Bembeyaz salma ki kadeh eski arap parlataym.

Ulat madem yaam merdiveni tam yetmiine dostlar;

Bugn sevinemezsem, ne gn mutlu kahkahalar ataym?

164-


34/55

Cami ile manastr, havrayla medrese

Dalgnca giderler Cennet ve Cehennem'e

Sezenlerdir ancak O'ndan gelen gizemi,

Bilmez ki kuruntudur, korku ve vesvese!

165-

Hibir gnahmdan ekinmem, sen acrken bana

Yoku, engebe, yoldan korkmam; sen benle olduka.

Hey Tanrm bilirim, beni bembeyaz yzle diriltirsin;Karadan da korkmam defterim dolsa hesapsz sularla

166-

Onlar ki havada salt akla tutsak kleydiPek ou nasl bilinmez hasretle gitti.

Sen i arab bakma korukken rkleen;

Bilgi gezenlere aldrma onlar tkendi...

167-

Us'a srt dayamak akll ii deil ey dostum

St saamazsn kzden ey gafil dostum...

Aptal olup k, bu bence ok daha stndr;

Gene be para etmez satarsn akln bil dostum.

168-

Tm erdemi onlar yaymt u koskoca acunda

Nurla kladlar erginleri bilgi mumu ucunda.

Zndan gibi geceden gel gr ki bulamadlar yol;

Bir gzel masal anlattlar uykunun en yamacnda.

169-

Canmz var bir nefeslik o da saki senden akyor

Holanmad halk geri gitti, ne yapsak bizden akyor.

Geceden kalan arabm ancak bir yudum, biliyorum;

Ama ka gn kalm yaamndan geri, Us'a engel takyor.

170-

Bombo szlerle kurum satyor yle bir halk ki


35/55

Hem pek ou cennet bekisi gya-bir avanak ki!

Tut perdeyi kaldr niran, grrsn bu adamlar;

Sesin sesinden, semtinden yle uzak, yle uzak ki!

171-

Yetien yaseminler ve gller bahelerden

Yere yeniden gmlr der de boynu birden.

Bir gn salkm bulutlar ge ekseydi topra;O zaman hep "Aziz Kan" yaard gkyznden..

172-

Ey sultanm, dnyada aynen u pergel gibiyiz

Balarmz ikidir geri, fakat bizse tek kiiyiz.

ember benzeridir dndmz nokta dikkat edin;

Yarn toprakta birlikte yeniden kk salar birleiriz.

173-

kagrsn hele bir kez canmz tenden dostum

Tulayla toprakla kapar stmz hemen dostum,

Yaknlarmz rtsn diyerek bakasnn kabrini;

Bizim bir gn de tula olur topramz ezelden dostum.

174-

Savrulup gitti u genliimiz eyvahlar olsun

Sevin ykl, teru taze bahar gnlerimiz eyvahlar olsun.

Ayrmsamad asla o yaramaz kuu hi bir zaman;

Ne zaman gitti gelmi? Ne gn gzlerimiz eyvahlar olsun!

175-

lk gnlerde sormutu aklm, kayg iinde

Nerde levha? Nerde kalem? Cehennem ya o nerede?

Bana ne gerei en son bir gn yle dedi ustam:

Cehennem'le Cennet ve kalemle levha tm sende.

176-

Yoksula iir bir arap ah gibi olur gider


36/55

Tilkiye versen iki kadeh, kabarp arslan gibi kkrer.

Yal bir kiiye sordun mu mey kadehini azar genleir:

Gen ise uzar mr varr doksana bal gibi erer.

177-

Say ki dilediince yaadn, sen sonuna bak iin

Srsn yaamn bitimince sonu yok bu gidiin...Yzyl daha demir at ne yarar var Tanr akna?

Ha deyince bitecektir sen ona bak da iyi dn!

178-

Trl gnahtan korkarak, bu derin yas ne demek?

Olmaz ki yarar Hayyam, acdan kendini kurtar, ekBiz sulularadr Tanrnn elbet byk ba,

Sen su ilemesen affa da olmaz ki gerek...

179-

Biz bu yere kazk akmaya gelmedik ki iyi bilin

Vay halimize, eer o sevgiliyle yoksa iki iyi bilin!

Dnya m ya da biz miyiz nce? Bunu dnn ki bombo;

Gerek gitmeyesin bir kez neyler o bilgi, iyi bilin!

180-

Drt eyi anlatr, yedi gkten szeder,

Bilmez ki hi bu hesaplar onu yakar, kl eder.

Yudumla imdiye dek ben sana bin kez syledim;

Gittin mi bir kez teye o gidi, dnmek ne gezer?

181-

Bu dnyada sermaye utu gitti ok yazk,

Canlar bulamad bir ey lm aznda azk.

Burdan gz edenden de haber gelmez ki bize hi;

Insak, ruhsak, varsak, yoksak bize ne azck.

182-

Biz gnl piri pak insana kurban olalm

Gezsin ba stnde ahsz vahsz ho tutalm.


37/55

Hem insanlar al karna, konutur birazck;

Geri dn, sana cehennem neymi, gel soralm.

183-

u bilgine evir yzn bak-dierlerine bak

Nerdeyse gkyznn yedinci katna trmanacak.Bir bak tepe taklak olarak geliyor, beyni nasl;

En sakly-gizliyi kimselere szdrmad hak.

184-

Nefsimle uramaktaym, cebellemekteyim bak

Yaptklarmn tm iin ezgiliyim ama tutsak.

Tanrm, belki beni sen balarsn ama dnyada

lediim gnahn utancn nideyim brak!

185-

Bir kerpi kadar olsa keke benim onca varm

Bir para arap almak iin onu sakl tutarm.

"Yarn ne yaparsn?" deme, Meryem mi batar bize?

Srtmdan karp cbbemi "Al" der, kurua satarm.

186-

u arap sultanlarn, tut ki Gazneli Mahmut say

Dinle hemen u alglar; Hazreti Davut say...

Kederle anma gemi ve gelecek gnleri yazk;

Tatl geir gnlerini, eldeki frsat yakut say!

187-

Tkenmekte yaam sremiz oul hadi ielim

Hi klmaz bu lm bize imdat, hadi geelim.

Bir gn hi acmaz bker belimizi kanbur felek;

Vermez frsat su imeye bile-iyi ielim.

188-

Bilimden konuma bize iine bal katarak

Yar salarna as kendini, ruha masal katarak


38/55

Gel imeden kanmz u geip giden zaman;

Barna dolsun kadehin, testimizden kan akarak.

189-

Hey dostum kimsenin batmazsa diken kalbine

Bugnlerde babo girmez erken yarin gnlne.

Bak bu tarak, yz dilime blnm kanamakta;

Ona her daim yasemin salar srgit seviyor ite!

190-

Hey gzeller gzeli isteim tektir benim

Bilir misin kalbime imek ne gn zevktir benim?

Pazardan perembeye ve berdevam gece gndz;Cuma, Cumartesi, akam sabah hep imektir benim!

191-

Ah vah eyvahlar olsun ne bo yere bittik, bilinmez.

Kimseler tutamazd hep gk orayla biildik bilinmez.

u dar dnyada biz de bir gz aalm dedik amma;

Neylersin elde deil dostlar, gz kapayasya gittik, bilinmez.

192-

Bir rind iin en gzel ya da en irkini birdir, bir

Aklara Cehennem de Cennet de eittir, bir

Yok fark stndeki atlas olmu ya da ulsa;

Hatta kerpise eer yast daha da gzeldir, bir.

193-

araptan sarhoum ikiye candan" vurgunum

Bana ters bakmakta halk ve softalar ne umurum?

Her gnah eer bizi sarhoa evirse kardeler;

Kimse ayk gezmezdi kimse demezdi "Hey yavrum!"

194-

Diri ve yakut dudan nerde kald hani?

Cana can katan arabn nerde kald hani?

arap slamda haram, sen gene imene bak;


39/55

Hadi bul Mslman, bakalm nerde kald, hani?

195-

Gidip meyhanede ptysem kutsal eiiBildiysen gzel, irkin ayrmam hi, demeyi.

Devrilse de bir top gibi evren, sana ne bundan?

Szmsan eer iip yok ki senin iin nemi.

196-

Tam aklm bamdayken gn alr bir keder

Aklm bulamam bu kez esriksem, mecnunsam eer.

Canm kurban olsun bu ikisinin arasndaki yolcuya;

Eh o vakit esriklii az-akl da azdan grver!

197-

Ey Tanrm madem lm vermiyor aman gel haydi!

Ey testici doldur kadehi doldur aman gel!

Yaamda kahretmeye demez ki insanlari hi;

Bir ty gibi savrulup umakta boyuna zaman gel!

198-

Atm kitab bir gn falma baktm

Bir ihtiyar yanp anlatt bana baktm.

Ay yzl gzel bir yl da geenler hesapsz;

Eh yeter dedik olmusa yeter, mutlulua baktm.

199-

Kokulardan yana renkler pek ok yaratldm

Servi bedene bak, lale yanakla donatldm...

Gzel bunlar pek ho ama anlat kutlu ressam;

Neden sslenerek dnyaya sanki atldm?

200-

Dn geerken ordan szd gzm testicinin dkkann

enmeyip kilden, topraktan ne eserler yaratan sanatn.

Ben grdm eer i gz krlemi, hi grmese de;


40/55

Avucunun iinde karp dururken babamn halis topran.

201-Ykarken Nevruz'da laleyi gzelim i taneleri

enme gel kullan akln, doldurarak ek kadehi.

Seyreylediin krda bayrda yarn bil ki kader;

Korkarm imler reten bu toprak yapacak belki seni.

202-

Ne ho bir eker, gzel kz gelse u mevsimde eer

Bir krda uzanm kadeh doldursa, arap verse eer;

Herkes dilerse knasn varsn, bu szmden dolay:

Hayyam kpek olsun, onlardan Cennet'i isterse eer!203-

Sarho ve sevenler yanacakm orda, hadi bo ver

Sanmam ki bu sz doru ahbap brak sylesin eller.

Sarholar, aklar eer Tanr'mz yakacaksa;

Cennet'de bizler iin avu ii kadar ayrlmal bir yer.

204-

Haydi kalk, kalk haydi yatandan ey saki!

Durma ver, ver dudandan ey saki...

Yeti gel, testi yaplmadan u yumru kafamz;

Sen de sun, durma sun arabndan ey saki!

205-

Sen ya ikiyz yl ya da bin yl yaa ey yavrum,

Dinle atacaklar seni evden, uzaa-da ey yavrum.

Kral da olsan eer ya da dilenci, gmecekler;

Hep beraber seni de beni de topraa, ey yavrum!

206-

Yok anadan doutan bu yana aklmda bam

Durmadan testinin gzel boynunu okamm.

Dudam srekli ve inatla aznda kpn;

Gnlerden Cumaym ya da Kadir; hi aymamm.


41/55

207-Bizden nce de bugnler, geceler boyuna gelmi,

O ada de hep dnen u grdm evrenmi...

Ey dost yere sert basma sakn, kimbilir ki o ot

Belki bir gencecik yavrunun gzbebeinden tremi.

208-

Ey gnl u yaamn tut ki hep gle gitmi oy oy!

Zevk bahesinin zerinde, yeil Cennet'i atm boy

Bir i damlas olup konsan yeilliklere, i yok artk;

Bir sabah ertesi gr ki ebnem gme gitmi, oy oy!

209-

Sen yalnzca aklllarla otur i ikini

Bir lale yanaktan tadarak neeyi, i sevgiyi.

Sakn kimseye sr verme; tut dilini kaymasn;

Azck i, gzel i, sakl i, i ama bilgili.

210-

Tan yeli esmi dm gller etekten

Blbl gle yanm, hem ylesine iten.

Kalk doldur arabn, dallar savruluyor;

Yazk snm bulacaksn gl bir sabah erken.

211-

Aman ey testici sert vurma akln varsa sen

Bu, insan topradr ne yarar var baka kinden?

ark felee konmu evrilirsin, yok haberin;

Feridun parma ile Keyhosrov'un elinden..

212-

Bahar gelince uy laleye, al bir kadeh al

Geerse eer ele frsat, dal ikiye dal!

Bakarsn bilinmez alm anszn toprak;

Felek bu; sakn kanma da son sevdaya dal!213-


42/55

Ey baki kalmayan hala kokular, renkler ardnda m komaktasn?

Elde kadeh irkinle gzel semek, onlarn kaydnda msn?

Varsayalm ki oldun diyelim Zemzem, ya Ab- Hayat (nsan yaamns

sonsuza dek srdrecei varsaylan "yaam suyu")

Deimez yasa, bir gn leceksin yar, acaba u an farknda msn?

214-

Al, arap testisinin senin iin yok ki zarar

Hem sen yudumla sevgili; hem ben; onu bo koymamal

nceden geemezsem harekete, gn gelir testiciler;

Testi yaparlar, kararak durmadan ryen topram.215-

Ey akn kii bil koskoca gvdenle sen de bir hisin?

Yldzl gkyzn, en yce kubbenle de bir hisin.

Madem ki bozulur, her oluan nesne, ite bu dzende;

Ancak bir tek solua balsn ama yine bir hisin!

216-

Bak imdi grdn ki dnya bombo ama gzeldir

Ne konusan, ne duysan da hava gzeldir.

Girip evine gnahsz durumda yaasan botur;

Gez dola evreni gzeldir batan sona bo denir.

217-

Bir kkt o, omuz vermiti, gkyznn sonsuzluuna doru

Yllar yl nice ahlar pt eiini yorulup mest oldu...

Bak gr imdi ken talarn zerinde tnemi cici kumru;

Soruyor sk sk: Onlar nerde hani hu diye diye hu hu!

218-

"Mehtap" paralad gecenin kapkara rtsn

ey dostum bulamazsn bir daha bugn...

imdi keyfine bakmaya al, gn gelir gezdireceku bildiimiz ay, kabrimiz zerinde k tln...


43/55

219-

Gr bak ite u meyhane, arap ve ite son durum

Rahmetinden yok umudum, ayrca cezadan da korkum.

Elbisemiz, iimiz-dmz ylesine arap olmu ki;

Su ve rzgar, toprak ve ate; bunlar atk kuzum!

220-

Ben araptan kopamam; asla imeden yaayamam

Yk olur ruha beden ikisizken, kesin kaldramam

Hele hele bir anna kurbanm o arap datcnn;

"Hadi bir tek daha" der; imeye ben hi gl bulamam.

221-

Huzur dolu bir yer bulsaydk a dostlar, ne olur?

Baka bir yn tutabilseydi bu yollar, ne olur?

Ne olurdu Tanrm, topran altndan yzyllar sonra;

Bitseydik yeniden iek gibi, ot gibi tekrar, ne olur?

222-

Ey can, Bahar gelsin ardna taklp srklensin Gz

Der gn gelir zamanla yapramz, hr olur rrz.

u bilge yle diyor: "Kahr zehir sayarm,

Bulunur mu acaba ifas arap, kim dedi ki kendini z?"

223-

Brakn kalkaym arap bulaym iip dert edeyim

yle kzla boyayp rengimi nnap (hnnap) edeyim.

Bilgi geinen aklma bakn-her iime karr;

Bir ka avu iki serip yzne onu berbat edeyim.

224-

Yorulurken ktr ktr amurum zm belliydi sence de

Biliyorum ne gnah ileyeceksem, farkndaydm ona tmce.

Eer yargn olmazsa; hi kimse suu ileyemez yaam aa;

Neden yleyse kyamette yakarsn a canm, a gzm beni de?

225-


44/55

Behram geldi arap iti o tantanal sarayda lyor

Bakn ceylanlara imdi hep orada fr dnyor.

Yaban eei avlamken yzlerce o sefil avc dn de

Ne are avland nasl kendisi, en sonunda mezarda,

Orda yce yrei, sonra gzbebekleri hzla snyor!

226-

Dine kendini kaptrm, ona balanm olan oktur

Yrei kukuyla aknlkla dolan ok ama yoktur.

Birdenbire ortalkta bir lk iitilir, der ki;

u ezelden yanlmlara bak; yol ne odur ne budur!227-

Bu ince grnml kadehtir onu bezeyen sensin ite konu

Bu haktan reva m sana bana, krlma m olsun ustam sonu?

Seviyle yaratp piyon srdn dudaktan ellere bak ey can;

Bir ilen, bir fke sonunda gr, ne durumda olduunu.

228-

Ey dost kendin boyuyorsun varlklar, a gzel yar

yleyse niin rselenir, paralanr zavall bunlar?

Neden vazgeerek bozmadasn, salamsa ve de gzelse;

rkse bu koz, irkinse, kofsa eer, kusur kimde var?

229-

Yaamn gizi nedir bir kez sezinleseydin?

oktan zmtn lm gizini elbet yine kendin.

Akl batayken bilemez kimse bir eyi zaten;

O bir geti mi kendinden cahil, yarn neyi bilsin?

230-

Dnyaya bir gelip bir gitmemizin yarar ne?Bir umut varlk, ne yapsan balanamazsn teline.

ark felein altnda yanarak ne canlar hergn;

Kl yutmakta ama gelin grn ki dumanlar nerde?


45/55

231-

Ne zamandan beri dnmekte altn tasmz acaba?

Ne zaman kmeye balar, bu temel yapmz acaba?

Kimse bunu kendi kyas tartsna vuramaz bilin;

Varamaz lye akl, bunlar neden almaz kafamz acaba?

232-

Bir kadeh ki krlmaz akld ycelten onu

Bize yz kez pp sunmutu altn tepside dostluunu.

Kzp fkelendi bana da mleki adl felek;

fkeden nasl da acmadan krd, frlatt; ite sonu!

233-

Hibirimiz gerei bilmiyoruz madem ki kesin

Yudumla arab, yarar yok, eriilmez phelerin.

Yitirmi, gemi kendinden; ayk gezmede fark m olur?

Farkndaysanz eer her eyi ya da bir eyi bilmezliinin.

234-

Cennet'le Cehennem, var m acaba gren gnlm?

Geri dnm buraya kimi grdn? Sen teden gnlm?

Olmaz bunlara dair yok ortada tek bir rn;

Peki o halde korkuyla umut, yleyse neden gnlm?

235-

Yol yok artk bu gizil perdeye gidip varlmaz ki,

Bu korku ve endie kapal herkese; aratrmaz ki?

Topraa girmek nnde sonunda, tek yolumuz bu ite;

Sonu yok masallarn ne olsa anlatlsa anlalmaz ki!

236-

Asl astar nedir dnya denen eski evin ey dostum?Akam da sabah adl atn menzilidir ekin, ey dostum.

emit'den inan bize geri kalan bir sofradr o, bilin;

Sultan Behram gibi bin aha ota, bin, ka bin senedir?

237-


46/55

Tm elleri toprakta balkta olan testiciler

Bir kez de u z ilerini renip belleseler.

Hoyrat bir ekilde ezip bozduklar insan tozudur;

Vurup tekme atmak, tkensin bence de artk yeter!

238-

Bir sabah erkenden alp yle dknd gl,

afak yeline her bir eyi anlatt, bkld gl.

Bak sen u vefaszla on gnde erip o ite;

Hem at ve hem de gonca sunup snd, dkld gl!

239-Seyreyle onu bak bulut ad balara

Eer imeyeceksen eer yaamak sanma

Bunu seyrettiin balara baktka dn;

Olacak topramz yarn gezme yolu sakn ha!

240-

Kuklasyz ark felein oynuyoruz perdede

Sylyorum gerei; "Yok bu mecaz" demeyin de...

Ardarda girmedeyiz ecel sandna dostlar, bilin;

Oynadk ite biraz u varlk denilen yerde.

241-

Ne are para etmez neyi tutsam, araptan aylmaz deilim ki

Yaamn en sonu byk bir hitir; gmez, yklmaz deilim ki...

Acunda bir parltyla tutusam, yansam da bir gn dnmek var;

Tut ki bir kadehtim "Cem" elinde; hi ama hi krlmaz deilim ki?

242-Yklm, dmz felein arkna hep dner dururuz

Sizler onu gizemle fenermi sann, yoksa yoruluruz...

Evren bir koca fanus ve eller gne lambasdr bize;

Onca ey de ekil, simge ve bireyler, yoksun oluruz.

243-


47/55

Bir han gibi ift kapldr, ite u grdmz yer

Burada yaam gr; binbir ile kesin lmekle biter...

Yaamm bir an candan erim mutluluu tadan;

En mutlu kim? Hi domam insan, ama en mutlu kiidirler.

244-

Bu felek tersine dnm tasa benzer dostlar

Akll adamn ans, bitmez yasa benzer dostlar.

Testiyle kadeh, hergn ptkleri yerde dudaktan;

Bir kandr akar ortada, arkadalk pasa benzer dostlar.

245-

Sen nice alaklar ycelttin ey dostum neyleyeyim?

Hem han hem hamam verdin aalklara pek ok a paa beyim!

Kula kulluktan rak, mert adamn bir dilim ekmei yok ki;

Ey kahpe felek, senin tersine dnen arkna hak tu edeyim!

246-

Madem ki bu ark ne dnmez, isteimiz aklmzca

Yedi katm gkyz ayrm ne bu ite ya alt, sekiz ya da.

stek dolu yaamn varken byle yarm kalmas hayret;

Olsun ne kar ya kurtlara pay, ya da kurda kua?

247-

Akln nice tutsak etmi evrende, toprakta seni,

Ayrm yok yaasan yz yl ya bir senecii...

Bir testiye yumuak bir kil olmadan dkn bedenin;

Gzel tut, smsk tut, elde zm kz kasesini.

248-Mescit, Navra ve kilise ben size layk deilim inan

Tanr bilir ancak ben kimim ve ne yaratm hamurumdan.

Olmaz din ile dnya, ne de Cennet Cehennem benim; umudum,

irkin bir kadn ya da kafir mi neyim, km kt yoldan?

249-

ekip biz postay bir gn gitsek de bu dnya kalacak


48/55

Ne bir iaret, ne bir iz, bizden tek bir eser olmayacak.

Zarar var myd sanki; biz yokken acunda bilmem ki;

Yeniden yoklua balklama dalsak da durum ayn olacak.

250-

Heyhat bktm bu gnlden aresiz bkp usandm

Barrm feryat ederim bakn candan yaralandm.

Ben olmuum olmamm ya da varm bu bir ey deil;

Bilmem ki neden ve niin bilemiyorum dnyaya atldm?

251-

Nem var ya da nem yok diye zgn de kaldm niin?Yaamn ne zaman mutlanacak kimbilir, bu botur dn!

Salkla bugn ektiimiz havay bir soluu cierimize;

Belki yarn geri vermek olaan ey mi bir dn, gln!

252-

Ey Hayyam dur hele keyifsen ikiden yana, bak keyfine

Ay yzl yarla byle babaa, yanyana.. Bak keyfine!

yi de madem ki dnyada her iin sonu, en sonu bir hi;

arab, mutlu ol, bu varolan zamanna, bak keyfine!

253-

Bu sabah doldu bir ses, annda meyhanemize

Dedi ki "Ne olmu, u bitik rinde, u akln yetirmiimize"

nceden arab dolduralm, ikiyi kadehlere biz;

Dolacak lm ikisi nk kalk haydi bakalm kasemize.254-

nkar ile din ortas bir yudum soluk ancak

Kukuyla inan duymas bir yudum soluk ancak.

Sen imdiki bir lahzay frsat saysana n'olur?

Gr bak nk yaam ayns bir yudum soluk ancak.

255-

u yrek toprana aman dikme keder fidan;


49/55

Oku ve hep elde tut, gster; o sevinten yazlm kitab.

Ka gn srecek sanki dnyada belli dostlar konukluk;

Her arzu ettiini yaa, i; insan zevkine pas katmamal.

256-

it beni ey dostlarn en gzel olan

Dnyada sonsuz felein haline hi aldrmamal.

Bir yetebilen yer bulup oraya ekilmelisin;

Seyreyle o zaman gidii uzaktan, at iinden tasan.

257-

Ey tatl zm kz, senle gelen nee ne yaman!

Sen ienin aklnn basn, bir kez grdn an.

Esrik dm ne srmezse eer tekmil cevherini;

zn ortaya dkmezse; ona asla vermezsin aman!

258-

Glp seslenir evren rzgarla en ho andr

Dklr gkyznden gzya derken, en ho andr.

Avu amak yolunda dallardan Musa gibi iekler;

Fkrmada yerinden sa gibi, ne ho andr!

259-

Ey Dervi, o sekin giysini at, koy u ulu stne

Uzak tut, o biimsel tutumu daha ok senden kendine.

Srtna yoksulluu anl bir kilim yap ey Dervi;

Gir saltanatn altna al git davulu yaam byle dene!260-

Seni kantlamak haddim deil benim ey Tanrm

Tekmil dncem sensin nnde yalvarmaya geldim ey Tanrm

Dnyada zatn, sadece bilir ve tanr sen senken;

Gsz biriyim, seni Tanrmca nasl bilirim ey Tanrm?

261-

Sen mutlak acyansn koruyansn bilirim Tanrm

Bunca ba kaldrmana karlk hi umutsuz deilim Tanrm.


50/55

Esrik olsam da araptan, yarn bir ba ummakta gnlm;

Yarn senden ey Tanrm ezilmi, rm kaburgalarm.

262-

Gnlm yktn, hal koymadn glecek ey felek

Mutluluk gmleimi yrttn kin duyarak vay felek.

Esin gelse bir cana, ona derhal ate salarsn;

Azma toprak tkadn, ne zaman dilesem bir su imek...

263-

Her Allah'n gn imeye tvbe etmeli diyorum

Azndan akan ikiye tvbe diyorum dolmu kadehten zorum.Bakarm drt bir yana gel gr; gelmi gl mevsimi;

Tvbeye tvbe etmeye Tanrm braksnlar gayri gidiyorum.

264-

Geree ermi kiilerin gzlerinde gzel nedir, irkin ne?

Aklarn kona ha Cehennem olmu ha Cennet, ayn ikisi de.

Bu dnyada aldranlar gnllerine, ha ul giymiler, ha atlas;

Ak erlerinin ba altnda ha yastk olmu, ha kerpi; kime ne?

265-

Kim grm bu Cennetle Cehennemi syleyin

Kim gitmi de getirmi haberini syleyin.

Kimselerin bilmedii bilemeyecei bir acunHem zlenmeye hem korkulmaya deer mi syleyin.

266-

Gl m yok varsn diken olsun bahede

Gne mi yok varsn ate olsun bahede.

eyh mi yok hrka m yok tekke mi yok?

Kilise'ye ana ya da puta fitiz bir gece.

267-

urda ah diyecek bir yer olayd keke

Ya da u upuzun yolun gzel, ho bir sonu


51/55

Yzbin yl sonra ya da yerin altndan

Hi olmazsa otlar gibi fkrma umudu!

268-

Yaam bo yere geip gitti baryorum

Hem bir lokma haram, hem soluk kark haramla yudum

Yzm kara kard tutulmam, uyulmam buyruklar;

Buyrulmayan yaplmamas gereken yaptklarmdan haykryorum.

269-

Saki gnlm lden de beter bir halde

Prsm-rm, benden kurtulmu gitmi de

Yer altnda, rahata ermi huzura kavumu kanla,

Ykamaktaym eteim gzden daha da bulanm kirlere.

270-

Evrenin z zeti olanlar felein ycesinde koturanlar

Dnce Burak'n senin zatn tanmada dnmler felee

Onlarn da dnm balar, balar dnmede onlarn elde zar,

Onlar da tepe taklak olmular, yrekleri gmbrdemede..

271-

Halkn haberi yok hi bir eyden

Koup durmada tmden insan ve evren

Gzlerini kanla ykamada herkes yalan sylyorin srrna kimse akl sr erdiremediinden.

272-

Bin yerde tuzak kurmadasn geeceim yola

Adm atarsan tutarm seni doyursun sonra da

Acunda bir zerre bile hkmnn dnda deil;

Hkmeden sensin asi adn takyorsun sonra bana da!

273-

Uzla asl nesli temiz piri pak kiilerle

Ehil olmayanlardansa ka ve uzakla fersah fersah binlerce.

Zehir bile verse i akll kii sana eer;


52/55

Ehil olmayan sunsa sakn ime erbet bile!

274-

Filozof dediyse de yanl syledi dman diye bana

Filozof deilim onun dedii gibi Tanr da bilir ama.

u gam yurdunda yuva kurmuum bilmeyecek derecede;

O dereceden de aa deilim, kim olduumu bilirim vallaha!

275-

Adam ki her Allah'n gn bir somun elde eder

Bulursa krk bir testide bir iim souk su eer

Ne diye kendisi gibi birinin grr hizmetini?Kendinden aa birinin ne diye buyruuna girer?

276-

Niceye bir alak kiinin komak hizmetine tek

Her lokmann stne konan olma sanki bir sinek

ki gn ye bir somunu, gnl kann yudumla;

Bakasnn ekmeinden yedir su yerine kan imek.

277-

Adaletle tartlsayd dnyada felein ii

llp biilseydi beenilirdi dnyann tm ileri.Adaletle yrrd evrendeki tekmil iler hzla;

O zaman erdem ehlinin hatr acaba hi incinir miydi?

278-

arap iersen eer akla yabanc kesilme sakn

Bilgisizlie yurt olma, bandan gitmesin akln.

Kimseyi incitme aman deli divane olma dnyada;

Sana ya-bal olmasn istersen yakut renkli arabn.

279-

Ne veriyorsan hep aalk kiilere veriyorsun ey felek

Deirmen, ambar, ham hamam onlara ihsan ediyorsun ey felek.

zgr kiiyse gece yiyecei ekmei bile bulamyor bir eyini;


53/55

Rehin etmedike, byle bir aleme yuf eksem yeridir gerek.

280-

Snneti brakma sakn farz yerine getir

Ele geirdiin lokmaya esirgeme insanlardan iyidir

Kimsenin kanna girme, kastetme malna mlkne;

yle bir dnyann kefiliyim ben; haydi arap getir!

281-

Yardmyla sakinin birazck kald mrmden

Vefaszlktan, halkn sohbetinden baka elde edemedim ben.

Dn geceki araptan fazla bir ey kalmad neylersin;

Ama gene de bilmem ki ne kadar kald gariban mrmden?

282-

Kutluluk fidannn bugn dolu dolu meyvalarla yklyken

Ey gafil imdi elinde arap kadehin bulunmuyor, neden?

arap yudumla durmadan zaman nk gaddar dmandr;

Byle bir gn bulmansa, pek zordur ele geirmen...

283-

u mezarda yatanlar var ya toprak olmu tm

Her yana dalp tozup gitmiler zerre zerre ld m!Tm ilerden olup bitenden haberleri bile yok;

Ah ne arapm ki herkesi kendinden geirmi saym gn!

284-

Ehil olana feda olsun halden anlayana

Ayana ba koysam yeridir yz srsem dudana

Cehennem nedir gerekten bilmek ister misin?

Ehil olmayanla sohbet demektir Cehennem dnyada!

285-

Az tamah et dostum kanaatkar yaa u acunda

Zamanenin iyisinden, ktsnden kesil, aldrma!

u felein devri de geer gider bir ka gn de;

Ho ol, gzel grn u dnp duran felek durduka!


54/55

286-

u byk geinen, u mevki sahipleri hi aymazlar

Dertten, kederden canlarndan bile bezmi, doymazlar.

Fakat alacak en byk ey u ki onlar gibi hep;

Kendini hrsa kaptrmayan da adam yerine koymazlar.

287-

Eer Tanr gibi elim gkkubbeye eriseydi bugn

Silbatan bir felek dizer kaldrrdm u felei bugn.

Yeni batan bir felek hem de fikir ve gnlmce

zgr kii de dileine kolay eriirdi gnlnn.288-

Bir soluk syleyeyim mahrem deilsin ki

Anlataym bu gamda iin nnde neydi?

Gam balndan yorulmu birka zamand mihnet eken;

Bir zaman evreni gezdi sonra ayan ekip gitti.

289-

Minnet ve elemin avucundan bir tas arap imedikeBir yudumcuk arap bile imedim gitti neeyle nameyle.

Hibir kimsenin tuzuna ekmeimi banmadm ki

Zamanla uzandm ki kimsenin ekmeine cierimi kebap edip de!

290-

Alemde yarm somunu ya da ban sokacak yuvas olan

Ne kimseye hizmet eden, ne kimseden hizmet uman...

Bir kii var ya; ona mutluluunla yaa diye syle;

yle ho, yle gzel bir alemi vardr onun her zaman!

291-

Ey insanolu gizini amaman gerek insanlara, herkese

Ahmaklara, bunaklara, kafas almayanlara ve nekese.

Ne yapp ediyorsun kadna erkee iyi dn, dikkat et;

Tmnden gerektir ne yapyorsan, sakn etme vesvese...


55/55

292-

Yiyecein yemek, iecein-giyecein iin alrsan mazursun dnyada

Ama toplamazsan, akln, bundan tesi senin iin oul bounadr bouna.

Geer boa urap didinmen kardelik, bundan tesi iin ne yazk ki;

En deerlidir yaamn, demez bu mr kaldrp atman ssz sokaklara.

293-

Eritme yreini gelip atan eyler yznden aman

Bo eyler yznden eritme yreini geen bir zaman.

Her ey iin tadn bozma aznn ekip gelmeden oran

Seni bimek iin nasipsiz gnln al gitsin dostum ondan.

294-

Bu yaam geirecek miyim gnl holuuyla geirmeyecek miyim?

Niceye vara-yoa bir gam kasavet yiyeyim niceye dnceye gireyim?

Doldur kadehi bunu da bilmiyorum u aldm soluu nerede nasl

Acep kendimde olarak aldm soluu zorlanmadan verebilecek miyim?

295-

Dostlar geldiniz mi dnyada bir araya seyredin yznzKonuup grrek gmln neeye saki uzaksn gm...

Ancak alnca Saki'nin arabn ele sizden ayrlm olan;

aresizlie dm olan filan da dua ile ann bu hayr gn.

296-

Gnle yree hzn fidann dikmemek gerek ey can

Hi durmadan umut ve nee kitabn okumak gerek durmadan

Srp atmal iimizdeki dilei bir vakit brak gitsin;

Tas tas arap imeli vazgememeli ho yaamal her zaman.

:::::::::::::::::

Documents

Omer Hayyam Rubailer