2013-06-01

1

’’Jama nosowa i związane z nią przestrzenie

pneumatyczne, ze szczególnym uwzględnieniem zatoki

klinowej i szczękowej jako drogi szerzenia się stanów

zapalnych’’

Olsztyn, 28.05.2013r.

Wykonały: Kamila Radziszewska Anna Szlaga Opiekunowie: Dr n. med. Beata Klim Lek. Paweł Łaskowski Kierownik Zakładu: Prof. dr hab. n. med. Janusz Dzięcioł

Studenckie Koło Naukowe przy Zakładzie Anatomii Prawidłowej Człowieka Uniwersytetu Medycznego

w Białymstoku

Topografia jamy nosowej Polipy nosa

Objawy kliniczne: nieżyt górnych dróg oddechowych

spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, będące konsekwencją nadprodukcji wydzieliny przez błonę śluzową nosa

utrata węchu częściowa lub całkowita chrapanie podczas snu

szumy uszne, okresowe bóle ucha bądź uczucie zatkania ucha, co wiąże się z dysfunkcją trąbki słuchowej

- wydęcie łagodnie zmienionej, obrzękniętej

błony śluzowej od strony przewodów nosowych w kierunku jamy nosa

(wg. Raportu „Position statement on nasal polyps”, 1994)

’’Zatoki przynosowe u człowieka nabierają znaczenia dopiero w momencie, gdy zostaną objęte procesem

chorobowym’’ Drake-Lee, 1987

’’Bolą mnie zatoki’’

Chorzy dość często spontanicznie mówią „Bolą mnie zatoki”, co następnie w znacznej części przypadków potwierdza się w badaniu.

W uogólnionym zapaleniu zatok przynosowych (pansinusitis) bóle są zwykle rozlane, trudne do umiejscowienia. Chory zgłasza ciągły ból całej głowy, któremu towarzyszy stałe uczucie

„rozsadzania” głowy i znużenia.

Bóle wywołane przez stany zapalne zatok przynosowych związane są z drażnieniem nerwu

trójdzielnego (nervus trigeminus):

• pierwszej gałęzi- (nervus ophthalmicus)

• drugiej gałęzi- (nervus maxillaris)

2013-06-01

2

Umiejscowienie bólów twarzoczaszki i głowy związanych z patologią

poszczególnych zatok przynosowych na ogół jest zgodne z subiektywnymi

odczuciami chorego.

Wyjątek stanowi ,

której stany zapalne wywołują bóle odczuwane w okolicy potylicy

i na szczycie głowy lub w innych okolicach czaszki. Ból opisywany jest

jako wieloogniskowy.

ból w okolicy czołowej, przy ucisku przedniej lub dolnej ściany zatoki czołowej stwierdza się tkliwość

- bolesność i uczucie rozpierania w obrębie szczęki, ból odczuwany w okolicy policzka lub jako ból zębów

- ból pomiędzy oczodołami,

w przyśrodkowym kącie oka, u nasady nosa

Zdjęcie przeglądowe zatok przynosowych

Uwidacznia przede wszystkim zatokę szczękową i komórki sitowe przednie Umożliwia ocenę jam nosa, łuku jarzmowego, zatoki czołowej oraz ściany oczodołu

Jeżeli w tej pozycji wykona się zdjęcie przy otwartych ustach osoby badanej,

można uwidocznić zatokę klinową

Sinusitis maxillaris

Ujście zatoki szczękowej leży w górnej części jej ściany przyśrodkowej,

co stwarza niekorzystne warunki odpływu

wydzieliny, a co za tym idzie predysponuje

to miejsce do rozwoju procesów zapalnych.

Przestrzeń przewodu nosowego środkowego jest najbardziej istotna dla funkcjonowania zatok przynosowych w warunkach zdrowia. Wyznacza ona system drenażu przedniego,

a więc zatoki czołowej, szczękowej i sitowia przedniego. Rejon ten określa się jako

Punkcja zatoki szczękowej

Cel wykonania

diagnostyczny

ocena pojemności zatoki i drożności jej

ujścia

aspiracja patologicznej wydzieliny do badania

bakteriologicznego

terapeutyczny

ewakuacja patologicznej

wydzieliny

aplikacja miejscowo

działających leków

Typowym miejscem wprowadzenia igły punkcyjnej do zatoki jest przednia

cześć przewodu nosowego dolnego (meatus nasi inferior), rzadziej-

przednia ściana zatoki w okolicy dołu nadkłowego (fossa canina).

Modyfikacją tradycyjnej techniki punkcji jest założenie do zatoki

szczękowej . Pozwala to na uniknięcie regularnego

nakłuwania zatoki.

Złamanie typu blow-out

Patomechanizm tego urazu polega na tym, iż uderzenie w gałkę oczną powoduje jej spłaszczenie w wymiarze przednio-tylnym

i gwałtowny nacisk na ściany ograniczające oczodół.

Ten typ urazu prowadzi głównie do złamania górnej ściany zatoki szczękowej (dolnej

ściany oczodołu), która jest stosunkowo cienka

i łatwo może ulec pęknięciu.

W wyniku złamania zawartość oczodołu

ulega przemieszczeniu do zatoki szczękowej, co może doprowadzić

do wklinowania się między odłamy

kostne tkanki tłuszczowej i mięśni

okoruchowych:

W złamaniach ściany dolnej oczodołu może dojść

do uszkodzenia kanału podoczodołowego (canalis

infraorbitalis) i przebiegającego w nim jednoimiennego nerwu.

Objawy porażenia n. podoczodołowego

(n. infraorbitalis) różnią się w zależności od ciężkości uszkodzenia: od niemal

całkowitego zniesienia czucia w obszarze zaopatrywanym

przez ten nerw do przejściowego uczucia drętwienia zębów i wargi

górnej.

Zębopochodne choroby zatok szczękowych

Stosunki anatomiczne pomiędzy korzeniami zębów a dnem zatok

szczękowych sprawiają, że procesy zapalne toczące się w miazdze tych zębów lub w tkankach otaczających mogą się szerzyć w kierunku światła

zatok.

Niekiedy wierzchołki korzeni przechodzą poprzez dno zatoki,

które uwypuklają, unosząc błonę śluzową wyściełającą zatokę. W tych

wypadkach przenikanie czynnika zakaźnego nie napotyka oporu

barier tkankowych.

2013-06-01

3

Zębopochodne choroby zatok szczękowych

W chirurgii szczękowo-twarzowej obserwuje się głównie choroby zatok szczękowych wywołane:

zapalnymi zmianami okołowierzchołkowymi zębów z powikłaną próchnicą

zapalnymi zmianami przyzębia przypadkowym otwarciem zatoki szczękowej podczas ekstrakcji zęba wtłoczeniem fragmentu korzenia usuwanego zęba do światła zatoki

torbielami korzeniowymi

Zabieg podniesienia dna zatoki szczękowej

jest wykonywany w przypadku:

• nisko usytuowanego dna zatoki szczękowej •cienkiej blaszki wyrostka zębodołowego

•braku uzębienia w bocznych odcinkach szczęki

Przezklinowy dostęp do przysadki mózgowej

1. Poziome cięcie podwargowe 1cm ponad bruzdą dziąsłową- dostęp do otworu gruszkowatego (apertura piriformis) przez przedsionek jamy ustnej.

2. Odpreparowanie błony śluzowej od przegrody nosa i podniebienia twardego. 3. Przecięcie przyczepu przegrody do wału podniebiennego. 4. Wprowadzenie rozwieracza między przegrodę i błonę śluzową, uwidocznienie

przedniej ściany trzonu kości klinowej. 5. Otwarcie przedniej ściany trzonu kości klinowej i usunięcie przegrody między

zatokami- uwidocznienie wpuklającego się dna dołu przysadki.

całkowite, selektywne usunięcie guza przysadki mózgowej, najczęściej występującym guzem jest mikrogruczolak wydzielający

hormon wzrostu

odbarczenie skrzyżowania wzrokowego (chiasma opticum) i uzyskanie poprawy wzroku lub zahamowanie pogarszania się

widzenia

zachowanie właściwych funkcji przysadki mózgowej przez

zaoszczędzenie prawidłowej tkanki gruczołu, a co za tym idzie uniknięcie prowadzenia pooperacyjnej substytucji hormonalnej

Powikłania wewnątrzczaszkowe zapalenia zatok przynosowych:

Proces zapalny, który ma miejsce w zatokach przynosowych, może się rozprzestrzeniać do ośrodkowego układu nerwowego następującymi drogami:

przez wrodzone ubytki kostne (dehiscjencje) w ścianach zatok klinowych i czołowych przez zapalnie lub martwiczo zmienioną kość (ostitis, osteomyelitis, osteonecrosis) przez szczeliny złamania, także jatrogenne po operacjach nosa i zatok przynosowych wzdłuż przestrzeni limfatycznych i gałązek nerwu węchowego (n. olfactorius) lub wzrokowego (n. opticus)

Wyróżnia się następujące zatokopochodne powikłania

wewnątrzczaszkowe:

zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych ropień nadtwardówkowy ropień podtwardówkowy ropień mózgu

Zapalenia zatok przynosowych

Złamanie typu blow-out

Zębopochodne choroby zatok szczękowych

Polipy nosa

Przezklinowy dostęp do przysadki mózgowej

Wewnątrzczaszkowe powikłania zapalenia zatok przynosowych

Aspekty kliniczne odnoszące się do przedstawionego preparatu łączą praktykę lekarską następujących

specjalizacji:

2013-06-01

4

Literatura

• Aleksandrowicz R., Ciszek B.: Anatomia kliniczna głowy i szyi. Wydawnictwo Lekarskie PZWL,

2007

• Bochenek A. , Reicher M.: Anatomia człowieka. Tom I-V. PZWL, 2010

• Daniel B., Pruszyński B.: Anatomia radiologiczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007

• Gielecki J. St.: McMinn Fotograficzny Atlas Anatomii Człowieka. Elsevier Urban & Partner, 2006

• Iwanowski L., Michajlik A., Strużewski B.: Wskazówki do ćwiczeń prosektoryjnych. Państwowy

Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1979

• Janczewski G.: Otolaryngologia praktyczna. Via Medica, 2007

• Krzeski A., Janczewski G.: Choroby nosa i zatok przynosowych. Elsevier Urban & Partner, 2003

• Loukas M., Benninger B., Tubbs R. S.: Clinical Photographic Dissector of the Human Body. Elsevier,

2013

• Sobotta: Anatomia tom I-II, Elsevier Urban & Partner ,2006

• Tank P. W.: Grant’s dissector. Lippincott Williams & Wilkins, 2005