Титульный лист программыобучения по дисциплине(SYLLABUS)

ФормаФ СО ПГУ 7.18.4/19

Министерство образования и науки Республики Казахстан

Павлодарский государственный университет им. С. Торайгырова

Кафедра казахского языка

ПРОГРАММА ДИСЦИПЛИНЫ (SYLLABUS)DV 5201 Іскери қазақ тілі / Деловой казахский язык

для всех специальностей магистрантов

Павлодар, 2013г.

Лист утвержденияпрограмма дисциплины

(Syllabus)

ФормаФ СО ПГУ 7.18.4/19

УТВЕРЖДАЮДекан факультета ГПФ___________ Сарбалаев Ж. Т «___»_____________20__г.

Составители: проф., к. ф. н. Зейнулина А. Ф. _______________доцент, к. ф. н. Ысқақ Б. Ә. ___________________

Программа дисциплины (Syllabus)DV 5201 Іскери қазақ тілі /Деловой казахский язык

для всех специальностей магистрантов

Программа разработана на основании рабочей учебной программы, утверждённой «___» _________20__г.

Рекомендована на заседании кафедры от «___»____________20__г. Протокол №_____.

Заведующий кафедрой_____________ Зейнулина А.Ф «____» ________20__г.

Одобрена учебно-методическим советом гуманитарно-педагогического факультета «____»______________20__г. Протокол №____

Председатель УМС ________________ Ксембаева С.К. «____» ________20__г.

1. Паспорт учебной дисциплины

Іскери қазақ тілі / Деловой казахский язык

Количество кредитов и сроки изученияВсего – 3 кредитаКурс: 1, 2Семестр: 1, 2

Всего аудиторных занятий – 45,5 часов, в том числе: Оffline – 26,5Online – 11аудиторный-контактовый – 8

СРС – часов – 90 часов, в том числе: Оffline – 85Online – 5

Общая трудоемкость – 135 часов

Форма контроляФорма итогового контроля: экзамен (тест+уст.) – 1, 2 семестр

ПререквизитыПререквизитами курса являются все разделы вузовского курса казахского языка (фонетика,

лексикология, орфография, морфология, словообразование, синтаксис, пунктуация и стилистика); навыкичтения, говорения, аудирования и письма, приобретаемые за время обучения в ВУЗе.

За курс ВУЗа оценка знаний по казахскому языку как минимум должна быть «хорошо».

ПостреквизитыЯзыковая подготовка способствует успешному усвоению государственного языка, развивает

коммуникативные способности магистрантов. Знания, получаемые при обучении предмету «Деловойказахский язык», используются при изучении таких предметов, как профессиональный казахский язык,дисциплины в русле изучаемой специальности.

Знание основ казахского языка необходимо для устного общения и для оформления письменныхтекстов, включая официально-деловые документы.

2. Сведения о преподавателях и контактная информацияЗейнулина Айман Файзоллақызыпрофессор кафедры Казахского языка, кандидат филологических наукЕ-mail: akbura.66@mail.ruЫсқақ Бақыт Әмірханқызыдоцент кафедры Казахского языка, кандидат филологических наук Е-mail: bakyt.69@mail.ru, iskak2011@yandex.kz

Кафедра Казахского языка находится в главном учебном корпусе (корпус А, ул. Ломова 64), аудитория 542,контактный телефон 8 (718-2) -67-36-85 (внутр.1327)

3. Предмет, цели и задачи «Іскерлік қазақ тілі» является весьма актуальным предметом для будущихспециалистов по всем отраслям. Данный курс предусматривает билингвальный подход к профессиональнойлексике и способствует развитию профессиональной билингвальности у магистрантов, обеспечиваетвысокую профессиональную компетентность будущих специалистов.Целью изучения дисциплины является:- обеспечение билингвального подхода к профессиональной лексике,- развитие профессиональной билингвальности у студентов, - формирование профессиональной языковой лексики, расширение и углубление коммуникативно - речевойкомпетенций студентов;

- развитие навыков чтения, говорения, аудирования и письма на государственном языке с профессиональнойнаправленностью;- достижение профессионализации речи студента в результате отбора специальной лексики,способствующей более глубокому осмыслению и закреплению терминологии по выбранной специальности.- повышение билингвальной речевой активности и самостоятельности студентов в процессе обучения.Задачи дисциплины:- обеспечение языковую профессиональную компетентность будущих специалистов;- активизация устной и письменной профессиональной речи на государственном языке с учетомпрофессиональной речевой деятельности;- углубление знаний студентов по гоударственному языку;По окончании курса «Іскери қазақ тілі» студенты должны овладеть умениями: - произношения профтерминов, слов и словосочетаний по профессий на госдарственном языке; - использование профессиональной лексики на письме и в устной речи; вести диалог и монолог на предложенные профессионально-ориентированные темы; - самостоятельно читать, писать, говорить, слушать и понимать, переводить профессиональные речевыеединицы.По окончании курса «Іскери қазақ тілі» магистранты должны овладеть умениями: произношенияспецифических звуков казахского языка; использование аффиксов на письме и в устной речи; различатьчасти речи; вести диалог (монолог) на предложенные лексические темы; использовать в речи не менее 400терминов по специальности; самостоятельно переводить текст из 4000 знаков.4. Требования к знаниям, умениям, навыкам и компетенциям

Изучив дисциплину, Вы должны будете знать:

- вам необходимо узнать систему коммуникативных функций делового казахского языка и основныетребования к использованию деловых-профессиональных языковых единиц в повседневном общении;- вам необходимо узнать приемы и способы организации речи на деловом-профессиональном казахскомязыке, правила речевого этикета, культуры речи и общения;

Участвуя в практических занятиях и выполняя задания на СРС, Вы научитесь культуре речи иобщению на казахском языке по специальности и деловому овладению различными видамикоммуникативных действий, а именно:

- ориентироваться в разных деловых сферах и ситуациях общения;

- правильно использовать языковые средства в оформлении мысли;

- составлять диалоги, монологи по различным темам на казахском языке.

5 Тематический план изучения дисциплины

№ р/с Тақырып атауы Сабақ түрлері бойынша дәрісханалық сағаттар саны

СӨЖ

Әлеуметтік-мәдени, күнделікті қатысым саласындағы коммуникативтік құзыреттілік мазмұны

Міндетті тілдік құзырет бөлігінің мазмұны

Оff

line

Onl

ine

дәрі

схан

алы

қ-ко

нтак

тылы

Оff

line

Onl

ine

1 Тіл туралы заң Қазақ тілі – мемлекеттік тіл 2 1 1 5 1

2 С.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті.

Қазақстан ғылымы 3 1 1 5 1

3 Қоғам және жастар.

Мен – Қазақстан азаматымын.

Қазақстан ғалымдары 1 1 5 1

4 Еңбек туралы заң. Ертістің Павлодар өңірінің ғалымдары

1 1 5

5 Қазақстандағы білім беру жүйесі Мемлекеттік қызмет дегеніміз не?

1,5 1 5

6 Мамандығым – мақтанышым. Экономика ғылымы қалай дамыған?

2 1 5

7 Мамандыққа қатысты мәтіндермен жұмыс. Терминдер.

3. Кәсіпкерлер дегеніміз кімдер?

2 1 5 1

8 Атақты ғалымдар. Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясы

1 1 5

9 Мәтіндердің функционалды түрлері:

1.Ресми іс қағаздары стиліндегітекстер

1. Публицистикалық текстер2. Ғылыми стильдегі текстерКөркем текстер

Мамандықтың ғылыми қағидасы

2 1 5

10 Стилистика және стиль туралы

Ауызекі сөйлеу тілінің стилі

Кітаби-жазба стиль

Публицистикалық стиль

Мамандықтың ұжымы мен еңбек тәртібі

1 1 5

Көркем әдебиет стилі

Ресми құжаттар және іс қағаздары стилі

11 Ғылыми стиль

Ғылыми стиль туралы түсінік

Ғылыми стильдің басты лексикалық ерекшелігі-терминдер

Ғылыми стильдің грамматикалық ерекшеліктері

Ғылыми мәтінде зат есімнің қолданылуы

Ғылыми конференция 1 1 1 5

12 Ғылыми мәтінде сын есімнің қолданылуы

Ғылыми мәтінде сан есімнің қолданылуы

Ғылыми мәтінде етістіктің шақ, рай және етіс категорияларының қолданылуы

Ғылыми мәтіндердегі сөйлем құрылымы

Зат пен құбылысқа анықтама беру.

Тіл білімі мен әдебиет тарихы, өнер ғылымы.

2 1 6

13 Ғылыми стильдің жанрлары

Ғылыми мәтіннің құрылымы

Ғылыми-бағалау мәтіндері

Ғылыми стильдегі сипаттама және талдау мәтіндері

Академиялық мәтіндер

Ғылыми стильдің ауызша түрлері

Ғылыми кітапхана –ғылым, білімнің киелі ордасы

2 1 6 1

14 Магистрлік диссертация таырыбының өзектілігі, зерттеу әдістері бойынша ғылыми тіл жұмысы

Мамандыққа байланысты терминологиялық сөздік мәні

Мамандыққа байланысты анықтамалар мен атаулар

Кәсібилікті жетілдірудегі тіл дамыту амалдары

1. Магистратура институт: мемлекеттік стандарт, нормативті құжаттар, оқу үрдісін ұйымдастыру және негізгі компоненттері

2. Ғылыми-бағалау мәтіндері

2.1. Аңдатпа, ғылыми мақала

2 1 6

Тілашар

Тілдік практикум

Мамандыққа байланысты қолданылатын сөз тіркестерінің жиілігі, оның қолданысы.

2.2. Пікір

2.3. Сыни пікір

2.4. Түсініктеме

2.5. Тезис

2.6. Ғылыми пайымдау

2.7. Сипаттау

2.8. Конспект

2.9. Дәйексөз, түйін

3. Ғылыми ауызша сөйлесім

3.1. Алқалы ғылыми жиын

3.2. Ғылыми пікірталас

3.3. Ғылыми сұхбат

Барлығы: 135 (3 кредит) 26,5 11 8 85 5

6. Содержание практических занятий

І апта. СұрақнамаТақырып: Тіл туралы заң. Тіл және қоғам.Грамматика: Қазақ тілінің грамматикалық ерекшеліктері, сұраулық шылаулар, сұрау есімдіктері,

сұраулы сөйлем.Мәтіндер:(1) Қазақстан Республикасының «Тіл туралы» заңы4-бап.Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі – қазақ тілі.Мемлекеттік тіл – мемлекеттің бүкіл аумағында, қоғамдық қатынастардың барлық саласында

қолданылатын мемлекеттік басқару, заң шығару, сот ісін жүргізу және іс қағаздарын жүргізу тілі.Қазақстан халқын топтастырудың аса маңызды факторы болып табылатын мемлекеттік тілді

меңгеру – Қазақстанның әрбір азаматының парызы.

(2) Мәтінмен танысыңыз және қайтадан дұрыс құрыңыз:Эзоп І күні тілден 3 түрлі тамақ пісіреді. Эзоп І күні тәтті тамақ, ІІ күні ең жаман тамақ пісіруге тиіс

болды. Бірде Ксанф үйіне қонақ шақырады және Эзопқа 2 түрлі тамақ пісіруді тапсырады. Тіл арқылы бір-бірімізбен сөйлесеміз, амандасамыз, татуласамыз, достасамыз, қуантамыз. ІІ күнгі тамақ тағы да тілдендайындалады. Тіл адамдарды жауластырады, қалаларды бұзады, мемлекеттерді құлатады. Бізге қайғыәкеледі. Тілден жаман ештеңе жоқ. Маған ең жаман тамақ пісіру тапсырылды. Ал тілден жаман не бар?Тілмен біз бір-бірімізді алдаймыз, ренжітеміз, ұрсысамыз, таласамыз, дауласамыз. Маған ең жақсы тамақпісіруге бұйрық болды. Тілден жақсы не бар? Тіл арқылы білім аламыз. Көне грек мысалшысы Эзопфилософ Ксанфтың құлы болған. Олар біздің дәуірімізге дейінгі ҮІ ғасырда өмір сүрген. Тілдің көмегіменқалалар салынады, мәдениет, ғылым дамиды. Тілден жақсы ештеңе жоқ. Эзоптан қонақтар: «Сен неге тектілден дайындайсың?»- деп сұрапты. Қонақтар ІІ күні таңғалады. Эзоп былай жауап беріпті.

Тапсырмалар:Мына сұрақтарға жауап беріңіз:а) Қазақ тілі қай жылы мемлекеттік тіл мәртебесіне ие болды?ә) Қазақстан Республикасының «Тіл туралы» заңы қай жылы қабылданды?б) Тіл үйрену - қиын деген пікірмен келісесіз бе?в) Сіз мемлекеттік тілде сөйлей аласыз ба?г) Тілдер күні қашан?2. Диаграмманы оқыңыз, аударыңыз.

3. Сөйлемді жалғастырыңыз.а) Мемлекеттік тіл – мемлекеттің бүкіл аумағында ...ә) Мемлекеттік тіл қоғамдық қатынастардың барлық саласында...б) Мемлекеттік тіл – мемлекеттік ...

Барлық сала тілі

Қазақ тілі Басқару тілі

Ғылым тілі

Мемлекет

тік тіл

Ресми тіл

Саясат Іс-қағаз тілі

Сот ісі тілі Парламент тілі

в) Мемлекеттік тіл – сот ...г) Мемлекеттік тіл – заң ...д) Мемлекеттік тіл іс қағаздарын ...ж) Мемлекеттік тілді меңгеру ...4. Тіл туралы мақал-мәтелдер, нақыл сөздер жазыңыз.5. «Ана тілім» тақырыбында шағын мәтін құрастырыңыз.6. Сұхбатты оқыңыз және осы тақырыпта сұхбат құрастырыңыз.

(3) Тіл үйрету курсына жазылуа) - Маған қазақ тілі курсына жазылу керек еді. Осындай курстар туралы естідің бе?- Иә, газет арқылы табуға болады. Мінекей, мына газетте бірнеше жарнамалар бар. Қараңыз! Сосын

біздің университетте де қызметкерлер мен оқытушылар үшін ашылған курс бар.- Рақмет, жақсы болды ғой... . Университетте сабақ күнде кешкі сағат 18.30-дан 20.00-ге дейін бе

екен?- Бұл орталық туралы білемін, беделді, оқыту сапасы да жоғары және ақысы да қымбат емес.- Олай болса, мен осы курсқа жазылайын.

ІІ апта. СұрақнамаТақырып: С.Торайғыров атындағы ПМУ. Грамматика: Қазақ тілінің грамматикалық ерекшеліктері, сұраулық шылаулар, сұрау есімдіктері,

сұраулы сөйлем.Мәтіндер: Ерлан Мұхтарұлы АрынЕрлан Мұхтарұлы Арын адамдарға деген ықыласымен ерекшеленген тұлға, оның мінез құлқында

этикалық нормалардың барлық бояулары - өзін-өзі ұстау, салт-дәстүрді сақтау және этиканың тамаша бірталаптары мол жан иесі. Осы бір қарапайым әрі нар тұлғалы адамның бойында жоғары мәдениеттілік,қарапайымдылық пен ізеттілік қасиеттің ізі жатыр. Ол өзінің маңайына жақсы мамандарды, ғалымдар менеңбек етуге ынталы ұжымды шоғырландыра білді.

Бізді ең алдымен таңқалдырғаны - оның энциклопедиялық білімі, талантының сан қырлылығы,қарапайымдылығы әрі кез келген адамды өзіне қарай үйіре білетін жан жылуы. Мінез құлқы мен іс-әрекетінде ешқандай жасандылық болмайтын. Әңгімелескен адамын асқан құмарлықпен тыңдайтын.Адамдар оған, өзі де адамдарға сенеді, ұжымнан өзін бөлек ұста

***Әр іс өзі бір жүйе, Іздегені болып су,Қызық екен дүние... Айдынына күмп еткен,Сол қызықтың біріне Күмп еткенде оттегіКөз салып, сірә, Жолыға қап кенеттен, қараңыз: Әрбіреуін айналар,Әрбіріміз дарамыз, Қолданып талай айлалар.Сонда да, бірақ ұқсасып, Тотықтырып жіберер.Ұқсастықпен топтасып, Оттегі, сірә, бұл жердеТоптасып қол ұстасып Д, Артаньян сияқтыӨмірде жылжып барамыз. Мушкетерге дәнекерІзденсе бұған хал-хадар Болғандықтай епті ер.Толып жатыр мысалдар. Халькогенді құбылтып,Атос, Портос, Арамис – Талай заттар құрауға,Осы үш батыр, үш кекті ер, Дамылдатпай қинап тұр.Үшеуі де мушкетер. Әр нәрсенің заты бар,Сол сияқты дүниеден Әр заттың түрлі аты бар,Дараланып шықса да, Мысалға алсаң ғылымдаКүкірт, теллур әм селен Күндегі жолдас осы суҮшеуі де – халькоген! «Гидро» деп аталар.Бұл үшеу, жобасы, Сондықтан да, мысалы,Нәзік жыныс болғасын Халькогенид, халькогенЖүрмесе тек біреумен Деп аталған заттардыңҚұшақтасып қолдасып, Тотығуын зерттегенСезеді ешбір оңбасын. Ғылыми ер батырларТемір, мырыш, қорғасын, Ұсынған сізге кітабынҚалайы, мыс, никельдей «Гидрохимия жолыменМықтылармен табысып, Тотықтыру» - деп атапЖанын алып, жабысып Ылайықтап ептеген,Әл-перідей арбасар. Ендігі сөздің қысқасы,Құдайым өзі иді деп, Айтушы ердің ұстасы,

Қолға бұлар тиді деп, Халькогенид, халькогенАрбасар сан металмен Сияқты заттар тотықса,Айырылмастан тұтасар. Химиялық әрекет,Химияда осындай Байланысқа тым құмар,Қосылыстар металдың Бірде суық, бірде бу,Халькогениді деп Бірде қатқыл, бірде у,Ғылыми атпен аталды. Қасиеттері пара-парКүндердің, күндер күнінде, Алуан заттар көп туар.Күн болмаса түнінде Бұларды біздің адамзатОсы үш ару, үш сұлу, Өздігіне қаратар,Батырларын шұбыртып. Пайдалы іске жаратар...

Тапсырмалар:1. Ғалымның қандай қасиеттерін үлгі тұтасыз?2. Мына сөз тіркестерінің баламасын тауып жазыңыз: Все нюансы этических норм, соблюдение традиций, высокая культура, сумел собрать,

энциклопедические знания, с огромным интересом, присущая тактичность, вокруг себя, хорошихспециалистов.

2. Әр сөйлемді дұрыс құрыңыз:1. ғылыми, 500-ден аса, жазған, еңбек.2. Эксномикалық,ол зерттеген ,Қазақстанның , мәселелерін3. Оның, тараған, шетелдерге, 90-нан аса, жаңалығы.4.Экономика,өнеркәсіп,өндіріс,көлік,құрылыс,ұлттық,тұрадысалаларынан. 5. Ол, ғылыми, істеген, қызметкер, болып, институтта.3. Дерексіз зат есімдерді мәтіннен теріп жазыңыз:4. Жақшаны ашып, тиісті септікке қойыңыз: Е.М.Арын (Павлодар университеті) көп еңбек сіңірді.

Ол көптеген жас (ғалымдар) шақырды. (Университет) бірнеше жаңа мамандық ашылды. Оның достары(арасы) жазушылар көп болды. (Павлодар) С.Торайғыров атында университет, көше бар. Ол Ұлттық Ғылым(академия) тығыз байланыста жұмыс істеді.

5. Ғалымның өмірі мен шығармашылығы туралы хабар дайындаңыз.6. Бірінші, төртінші, алтыншы сөйлемдерді мазмұнын бұзбай қысқартыңыз.7. Қандай жаңа дерек білдіңіз?10. Өлеңдегі терминдерді атаңыз. 11. Грек-латын текті терминдер, қазақтың байырғы сөздерінен жасалған терминдерді жазып алыңыз.12. Өлең тексінің басын, дамуын және соңғы бөлігін көрсетіңіз. Бұл бөліктердің байланысын

көрсететін бірліктер қандай? Лексикалық немесе дейктикалық қайталама бар ма?13. Осы өлеңдегі ғылым сипаты туралы дәйектеме жасаңыз..14. Өлеңде металдар неге теңелген? Не себепті екенін анықтап, дәптерге жазып алыңыз.13. Жағдаяттық тапсырма: Басқа қаладан келген магистрантқа өзіңіздің білім ордаңызды көрсетіңіз.

ІІІ апта. Сұрақнама Тақырып: Қоғам және жастар. Мен – Қазақстан азаматымын.Грамматика: Жіктеу есімдігі. Тәуелдік жалғау. Жіктік жалғау. Ауыспалы осы шақ, келер шақ. Септік

жалғау.Мәтін: (1) Қоғам және жастарҚоғам мүшелерінің құқықтары негізгі заңда және түрлі нормативтік актілерде жазылған. Қоғам

мүшелерінің міндеттері еңбек шарттарымен, түрлі мекемелердің ішкі ережелерімен, тиісті нұсқауларменреттеледі. Адамның борышы моральдық – этикалық нормаларға, жалпыадамзаттық құндылықтарғасүйенеді. Моральдық-этикалық нормалар - қоғамдағы жазылмаған заңдар.

Қоғаммен бірге қылмыстар да, оны жасаушылар да өзгереді. Уақыт өзгерген сайын қылмыскерлерде жасарып келеді. Есірткі, темекі, арақ сияқты зиянды әдеттер үшін қылмысқа баратындар көбейді. Ақшаүшін ешкімді аямайтын да, ештеңеден тайынбайтын да ұрпақ пайда болды. Мәселен, қазір мерзімді баспасөзбеттерінен әкесін өлтіруге тапсырыс берген қыз туралы, шешесін өлтірген жігіт жайлы оқуға болады.

Қоғамда басқа қылмыстармен қатар экономикалық, лауазымдық қылмыстардың түрлері көбейді.Тапсырыспен кісі өлтіру, ақша үшін адам ұрлау, саналы түрде жұқпалы ауру жұқтыру сияқты қылмыстаржиілеп кетті. Мұның бәрі теледидар, бұқаралық ақпарат құралдары арқылы насихатталып жатқан шетелдікөмір салтына еліктеуден туып отыр.

Тапсырмалар:1. Мәтінге сұрақтар қойыңыз.

2. Сөз тіркестерін аударып, сөйлем құраңыз: по трудовому соглашению, в индивидуальном договоре,об обязанностях, от правил до морально – этических норм, через общечеловеческие ценности, наряду синструкцией.

4. Мағынасына сәйкес сөз тіркестерін жасаңыз:теледидар арқылы зардап шектіқылмыс туралы аямайдыжалпыадамзаттық құндылықтар мәліметақша үшін орындаладықылмыстық топтар арқылы біліп отыруәр ұрлық туралы жібердіжазылған заңдармен қатар әдетнашақорлық сияқты танысу 5. Керекті сөздерді ретімен қойыңыз:Лауазымды тұлғаның міндеттері заңға … анықталады. Заңды тұлға еңбек шарты... жұмысшының

міндеттерін белгілейді. Жұмысқа тұру … өмірбаян, еңбек кітапшасы, диплом … құжаттар керек.а) дейін, соң, бері, үшін ә) сәйкес, арқылы, үшін, сияқты.б) сияқты, қатар, бірге, сайын.в) сайын, кейін, туралы, қарайг) кейін, үшін, бері, бірге6. Сұрақтардың жауабын жазыңызАдамның негізгі құқықтары қайда көрсетілген?Қоғам мүшелерінің міндеттері қалай реттеледі?Адам құқықтарын қандай мекемелер қорғайды?Адамның қандай борышы (парызы) Конституцияда жазылған?7. Мәтіндегі мағыналық ұйытқы сөздерді көрсетіңіз.8. Мәтінге жоспар құрыңыз (атаулы немесе сұраулы).

(2) «Жасыл ел» бағдарламасы«Жасыл ел» және студенттер құрылыс жасақтары 2005 жылы құрылған.Студенттік құрылыс жасақтары өз бастауын 2001 жылдан алады, ал «Жасыл ел» бағдарламасы

Елбасының бастауымен елімізде 2005 жылдан бастап жүзеге асуда.Елбасы Н.Ә.Назарбаев өзінің 2005 жылғы 18-ақпандағы Жолдауында: «Үкіметке жазғы кезеңде

студенттерді тұрғын-үйді көтеру үшін құрылыс жасақтарында жұмыспен қамтамасыз етіп, «Жасыл ел» елдікөгалдандыру бағдарламасын іске асырып, бұл игі істерге студенттерді қатыстыру қажет» деп атап айтқанболатын.

Бүгінгі күнде «Жасыл ел» жастар бастамасын іске асыру үшін 28 мыңнан астам жастар белсендіқатысуда, Республика бойынша қатарында 9 мың сарбазы бар 331 СҚЖ жасақтары құрылған. Нәтижесінде«Жасыл ел» жасағы сарбаздарының еңбекпен тапқан ақша сомасы 300 млн. теңгеге, ал студенттер құрылысжасақтары сарбаздарында 750 млн. теңгеге жеткен. «Жасыл ел» жасақ сарбаздарымен 8 млн. желекотырғызылса, СҚЖ сарбаздары әлеуметтік мәдени тұрмыстық объектілерінің құрылысына қатысты.

Тапсырмалар:1. Сөздіктер бойынша «азамат» сөзінің мағынасын анықтаңыз.2. Сіздің ойыңызша «азамат» деген кім?3. Мәтіндегі цитаталардың орналасу позициясы және олардың қызметі мен ресімделуі.4. Қазақстан Республикасының азаматтығын кімдер ала алады және қалай алуға болады?5. Мәтіндегі мағыналық ұйытқы сөздерді көрсетіңіз.6. Мәтінге жоспар құрыңыз (атаулы немесе сұраулы). 7. ҚР «Жастар саясаты туралы» заң қашан қабылданды?8. ҚР «Жастар саясаты туралы» заңға қысқаша хабарлама жазыңыз.9. Өлеңді оқыңыз, жаттаңыз. Абайдың ойы азамат ұғымына сай келе ме? Әуелде бір суық мұз – ақыл зерекӘуелде бір суық мұз – ақыл зерек,Жылытқан тұла бойды ыстық жүрек.Тоқтаулылық, талапты шыдамдылық -Бұл қайраттан шығады, білсең керек.

Ақыл, қайрат, жүректі бірдей ұста,Сонда толық боласың елден бөлек.Жеке-жеке біреуі жарытпайды,Жол да жоқ жарыместі «жақсы» демек.

Ақыл да, ашу да жоқ, күлкі де жоқ,Тулап қайнап бір жүрек қылады әлек.Біреуінің күні жоқ біреуінсіз,Ғылым сол үшеуінің жөнін білмек.Абай

*****Холодный ум – нерастопимый лед.Его лишь сердце страстное поймет.Но только терпеливой воли властьСоединит с умом и сердца страсть.

Три эти дара собственной душиТы порознь растранжирить не спешиОднажды став ущербным хоть в одном,Ты пропадешь на поприще земном.

Ни счастья, ни покоя, ни мечтыО сердце, лишь о том горюешь тыЧто нам на свете вряд ли сужденоСобрать несовместимое в одно Аударған Е.Курдаков

ІҮ апта. Сұрақнама Тақырып: Еңбек туралы заң.Грамматика: Сан есім, оның түрлері. Етістік, өткен шақ, тәуелдік форма. Мәтіндер:

(1) Қазақстан Республикасының Еңбек туралы Заңы Заң 1999 жылы 10 желтоқсанда қабылданды. 12 тараудан тұратын Заңда Қазақстан

Республикасының азаматтарының еңбекке құқығын жүзеге асыру негізінде туындайтын еңбек қатынастарыреттеледі.

І тарау «жалпы ережелер» деп аталады, онда заңның негізгі ұғымдары мен олардың анықтамасыберілген.

Еңбек, еңбек қатынастары, жұмыс беру актілері, жеке еңбек келісімшарты, зиянды еңбекжағдайлары, қауіпті еңбек жағдайлары, ауыр дене еңбегі, демалыс уақыты, еңбекақы (жалақы), біліктілікразряды (санаты), ұжымдық келісімшарт, іссапар, өтемақы, жалақының ең аз мөлшері, жазбаша ескерту(хабарлау), жұмыс берушінің өкілдері, жұмыскердің өкілдері, жұмыскер, жұмыс беруші, жұмыс уақыты,еңбек міндеттері, еңбек стажы дауы, еңбек бойынша өкілетті мемлекеттік орган, еңбек жағдайы.

Сондай-ақ жұмыскер мен жұмыс берушінің негізгі құқықтары мен міндеттері айқындалған,мәжбүрлі еңбекке тыйым салынатындығы, Заңның қолданылу аясы көрсетілген.

Заңда жеке еңбек келісімшарты, ұжымдық келісімшарт, жұмыс уақыты, демалыс уақыты, еңбектінормалау және жалақы, жұмыскерлерге берілетін кепілдіктер, төленетін өтемақы, жеке еңбек келісімшартынжасаушы тараптардың материалдық жауапкершілігі, жұмыскерлерді ынталандыру және жазалау шаралары,еңбек даулары туралы жан-жақты түсініктеме берілген.

Соңғы 12 тарауда осы заңның сақталуын бақылау туралы айтылған.

Тапсырмалар:1. Сөз тіркестерін аударып, құрамына қарай талдаңыздар:в законе о Трудепо трудовым спорамиз индивидуального трудового соглашениятрудовой стаж от 3-х до 5-и летпосле отпускачерез представителей работникаежеквартальноза тяжелый физический трудтакие меры взыскания, какна принудительный труд2. Жаңа сөздерді қолдана отырып, сұрақтарға жауап беріңіздер:а) Еңбек туралы заң бойынша әр адамның жұмыс уақыты неше сағат?ә) Заң бойынша жұмыскердің демалыс уақыты неше күн?

б) Жеке еңбекшартында жұмыскер үшін қандай демалыстар көзделген?в) Қай жылы еңбек туралы заңға толықтырулар мен өзгерістер енгізілді?4. Еңбек туралы мақал-мәтелдерді жазып, жаттап келіңіз.5. Берілген сөз тіркестерін аударыңыз сөйлем құраңыз.

Сөз тіркестері Аударма СөйлемЕңбек міндеттеріКелісімшартӨтемақыЕңбекақыТараптарЖазбаша ескертуЕңбек дауларыЕңбек жағдайларыІссапар

6. Қазақстан Республикасы Еңбек Кодексі туралы хабарлама дайындаңыз және енгізілген өзгертулермен толықтырулар туралы жазып келіңіз.

(2) Әке мен балаБір адам он жасар баласын ертіп, егіннен жаяу келе жатса, жолда қалған аттың бір ескі тағасын

көріп, баласына айтты:- Анау тағаны, балам, ала жүр, - деп.Бала әкесіне:- Сынып қалған ескі тағаны алып неғылайын, - деді.Әкесі үндемеді, тағаны өзі иіліп алды да, жүре берді:Қаланың шетінде темірші ұсталар бар екен, соған жеткен соң әкесі қайрылып, манағы тағаны

соларға үш тиынға сатты. Одан біраз жер өткен соң, шие сатып отырғандардан ол үш тиынға бірталай шиесатып алды. Сонымен, шиені орамалына түйіп, шетінен өзі бірем-бірем алып жеп, баласына қарамай, аяңдапжүре берді. Біраз жер өткен соң, әкесінің қолынан бір шие жерге түседі. Артында келе жатқан бала да тым-аққызығып келеді екен, жерге түскен шиені жалма-жан жерден біраз өткен соң және бір шие, сонымен әржерде бір әкесінің қолынан түскен шиені он шақты рет иіліп, жерден алып жеді. Ең соңында әкесі тоқтаптұрып, баласына шиені орамалымен беріп тұрып айтты.

- Көрдің бе, мана тағаны жамансынып жерден бір ғана иіліп көтеріп алуға еріндің, енді сол тағағаалған шиенің жерге түскенін аламын деп бір еңкеюдің орнына он еңкейдің. Мұнан былай есіңде болсын; азжұмысты қиынсынсаң – көп жұмысқа тап боласың; азға қанағат ете білмесең – көптен де құр боласың, -деді.

Тапсырмалар:1. Ы.Алтынсарин осы әңгімесі арқылы нені айтқысы келді?2. Абзацтардағы сөйлемдердің байланысу тәсілдері қандай (параллельді, тізбектік)?3. Мағыналық сөздердің синонимдік қатарын табыңыз.4. Мәтіндегі мағыналық ұйытқы сөздерді көрсетіңіз.5. Мәтінге жоспар құрыңыз (атаулы немесе сұраулы).

Ү апта. Сұрақнама Тақырып: Қазақстандағы білім жүйесіГрамматика: Етістік. Болымды, болымсыз етістіктер.Мәтіндер: (1) Қазақстандағы оқу жүйесіБалалар мектепке барғанша 6 немесе 7 жасқа дейін балалар бақшасына барады.Білім беру біздің елде жеті жастан басталады, сонда бала бастауыш мектепке барады. Орта білім 5-

ші сыныптан басталады, онда балалар әдебиет, тарих, жаратылыс тану ғылымдары сияқты көптеген жаңапәндер өтеді. Қазақстанда негізгі типтік мектептен басқа орта типтік мектептер бар. Сондай-ақ бір пәндімысалы, шет тілін, әдебиетті, физиканы т.б. пәндерді әрі тереңдетіп, әрі жедел оқытатын арнаулы ортамектептерде жоқ емес. Сонымен бірге мамандандырылған музыкалық, балет, көркем сурет және спорттықмектептер бар. Олар аса дарынды балаларға арналған. Мүгедек балаларға да арнаулы мектептер бар. Ортабілім алу біздің елімізде тегін. Жаңа типті орта мектептердің арасында гимназия, колледж және лицейлер дебар. Олардың көбісі ақылы оқу жүйесіне көшкен. Жоғары оқу орындарының арасында, елімізде институт,жоғары білім беру мектептері, университет және академиялар жұмыс істейді. Қазақстанның жоғары оқужүйесі 1992 жылдан батыс елінің үлгісімен төрт жыл оқытып – бакалавр, және қосымша екі жыл оқытып –магистр дәрежесін алады. Жоғары оқу орнына түсу үшін міндетті түрде сол оқуға түсу алдындағы сынақтанөтуі керек. Тегін жоғары білімді республикалық тесттен өткен талапкерлер ғана ала алады. Басқажағдайларда оқу негізі ақылы.

Тапсырмалар:

1. Төменде берілген сөз тіркестерін аударыңыз, олармен сөйлем құрастырыңыз:Бесплатное образование, получение платного образования, учиться в частном учебном заведении,

поступать в любой ВУЗ, получить среднее образование, частная школа, школа с углубленным изучениемпредмета, курсы повышения квалификации.

(2) Он сегізінші бағыт – Оқу орындарын халықаралық стандарттар деңгейінде аттестациялаудыенгізу, жоғары білім беру саласында нақтылы және инженерлік ғылымдарды басым дамыту

Біріншіден, Үкімет әрбір жоғары оқу орнындағы білім беру сапасын әділ бағалауға мүмкіндікберетін халықаралық деңгейде аттестациялау жүйесін енгізуге тиіс. Жоғары білім беру ұйымдарынхалықаралық аккредитациялау үшін беделді агенттіктерді тарту жөнінде де ойланған жөн.

Екіншіден, ғылымды құрылымдық реформалау шеңберінде бірқатар академиялық ғылымимекемелерді алдыңғы қатарлы жоғары оқу орындарымен біріктірген тиімді, мұның өзі білім беру менғылыми зерттеу жұмысын ұштастыратын университеттер құруға негіз болар еді.

Үшіншіден, Үкімет оқытудың мамандандырылған бағдарламалары мен нақтылы және инженерлікғылымдардың ғылыми-қолданбалы орталықтарын дамыту үшін тиісті нормативтік құқықтық база әзірлеугетиіс.

Төртіншіден, Білім және ғылым министрлігі мен Үкіметтің өзге тиісті құрылымдары ғылыми-техникалық оқыту бағдарламасын әзірлеп, ақша қаражатын тиімді пайдалану мен ғылыми және қолданбалызерттеулердің қосарластығын еңсеру арқылы ғылыми, конструкторлық және технологиялық жұмыстардыңсалааралық үйлестірілуін нығайту қағидаттары бойынша оның іске асырылуын бақылауға алуы керек.

Бесіншіден, біздің шетелдердің мемлекеттік даму институттарын белсендірек тартып, соныменқатар жеке меншік сектор инвестицияларының математикалық және ғылыми білім беру ісіне құйылуынкөтермелеп отыруымыз қажет.

Алтыншыдан, біз үшін барынша мүдделілік туғызып отырған білім беру салаларына шетелғалымдары мен оқытушыларын белсендірек тарту өзіміздің білікті оқытушылар құрамы мен инженер-педагог кадрлардың санын ұлғайту жөніндегі стратегиямыздың құрамдас бөлігі болуы керек.

Жетіншіден, ақпараттық технологиялар мен ақпаратты таратудың жаңа нысандарына бағдарланғанмамандандырылған білім беру бағыттарын құру міндеті де алдымызда тұр.

Тапсырмалар: Ы.Алтынсаринді алғашқы қазақ ағартушысы деп атайды. Бұл немен байланысты деп ойлайсыз? Тағы қандай қазақ ағартушыларын білесіз? Олар туралы әңгімелеңіз. Сөйлемдерді толықтырыңыз:а) Жоғары білікті мамандар ......ә) Қазіргі кездегі басты мәселе .......б) Жоғары оқу орындары ........в) Біздің Республикамызда ......г) Жоғары білім берудің болашағы .....д) Республикамыздың Конституциясының 30-бабында ......5. Қазақстандағы атақты жоғары оқу орындары туралы хабарлама дайындаңыз.6. «Кадрлар бөлімінде» тақырыбына сұхбат құрастырыңыз.

ҮІ апта. Сұрақнама Тақырып: Мамандығым - мақтанышым. Терминдер.Грамматика: Сын есім. Сын есімнің шырайлары.Мәтіндер: Мамандығым - мақтанышымҚазіргі кезде дүние жүзінде мамандықтар өте көп. Олардың әрқайсысының өзіне тән ерекшеліктері

бар. Кейбіреулері адамнан ақыл-ой қабілетін, теориялық білімді қажет етсе, екіншілері білік-дағдыларды,осы заманғы техниканы меңгеруді талап етеді. Алайда қандай мамандықтағы адамға болсын, адамдармен тілтабысу, яғни коммуникативтік құзірет те, тілдік құзірет те өте қажет. Себебі әр маман ең бірінші адамдарменсөйлеседі және тіл арқылы қарым-қатынас жасайды.

Жапондықтардың пікірі бойынша, дүние жүзіндегі ең беделді мамандықтар электроншы-бағдарламашы және заңгер болып есептеледі. Біздің мамандығымыз ондай болмаса да өз жұмысымыздымақтан етеміз. Қоғамымыздың қай саласында жұмыс істесек те, ең басты мақсат - халыққа, елге қызмет ету,оның шаруашылығын өркендету, республикамызды әлемге таныту. Ол үшін алған білімімізді үнемідамытуға, шетел тілдерін еркін игеруге, қазіргі түрлі технологияны меңгеруге ұмтыламыз. Магистратурағада біз осы себеппен түстік.

Республикада жастардың зәру мамандықтарды игеруіне түрлі халықаралық бағдарламалар көпкөмектеседі.

Тапсырмалар:Мәтінді оқып, аударыңыз.Мәтіннен сын есімдерді табыңыз.

Мәтіндегі мағыналық ұйытқы сөздерді көрсетіңіз.Мәтінге жоспар құрыңыз (атаулы немесе сұраулы).Мамандығыңызға байланысты терминдер жазыңыз, мағынасын түсіндіріңіз.

ҮІІ апта. Сұрақнама Тақырып: Мамандыққа қатысты мәтіндермен жұмыс. Терминдер.Грамматика: Сан есім, оның түрлері. Етістік, келер шақ, тәуелдік форма. Мәтіндер: Трудности избранного путиВыбор профессии, поиски своего жизненного пути очень нелегки.Академик Б.В.Петровский, обращаясь к журналистам, пишущим о врачах, не случайно призывал к

тому, чтобы больше говорить о повседневности, а не ограничиваться лишь восторженным описаниемгероических поступков.

Знаете ли вы, например, что у врача нет покоя и тогда, когда он снял халат? Не потому, что в любоевремя – днем и ночью, в буран и дождь – он может вызван больному, а потому, что труб врача – это не толькотридцать минут у постели больного.

Это бесконечная работа дома над книгой, это беспокойство за диагноз и лечение, это борьба свозможными сомнениями. Врачу приходится помнить, что он врач в любой обстановке. Врач – всегда врач.

Тапсырмалар:1. Мәтінді оқыңыз, аударыңыз, мазмұнын айтыңыз.2. Тағы қандай мамандық иелері туралы осындай пікір айтуға болады?3. Өз ойыңызды ортаға салыңыз:а) Сіз кім болып жұмыс істейсіз?ә) Сіздің әке-шешеңіз кім болып істейді?б) Сіздің жалақыңыз қандай?в) Сіздің айлығыңыз отбасыңызға жетеді ме?г) Сіздің жұмысыңыз қиын ба? Сіздің жұмысыңыз ауыр ма?д) Сізге жұмысыңыз ұнай ма?4. Осы сұрақтардың жауаптарын болымсыз түрге айналдырыңыз.5. Төмендегі сөздерді мына топтарға бөліп жазыңыз:а) Ақшаға қатысты сөздер;ә) Жұмыс уақытына қатысты сөздер;б) Жұмысқа орналасуға қатысты сөздер;в) Жұмыстан кетуге қатысты сөздер;г) Жұмысты бейнелейтін сөздер.9-дан 5-ке дейінгі жұмыс, төлем, жұмыстан босап қалу, сұхбат беруге бару, қосымша табыс алу,

артық жұмыс жасау (істеу), жұмыс іздеу, арыз беру, түнгі кезекте жұмыс істеу, қиын емес, ғылыми кеңес,сағатына қарай төлейтін жұмыс, айлық (жалақы), жарнама, жұмыссыздар саны, қосымша табыс, жылдықтабыс, 10 –ке жалақыны өсіру, айына 340 доллар табу, анықтама толтыру, ауыр жұмыс, жеңіл жұмыс, қолеңбегіне қатысты жұмыс, сай лайық, сәйкес лайық болу, сай болу

6. Бір мамандықты таңдаңыз. Сол мамандық туралы жазыңыз, бірақ қай мамандық екенін айтпаңыз.Мысалы:Бұл мамандық - өте қиын мамандық. Сіз адамдармен жұмыс істейсіз. Жалақыңыз аз. Жұмысыңыз

қиын. Біліміңіз терең болу керек. Үйде де бұл жұмысты жасайсыз. Тек бір ғана жақсы жағы бар. Ол -демалысыңыз ұзақ, 2 ай. Бұл қандай мамандық?

7. Мына терминдермен байланысқан мәтін құраңыз:Введение – кіріспеДетальный анализ – нақты талдауЗаключение – қорытындыИсследователь – зерттеушіНаучные интересы – ғылыми қызығушылығыНаучное наследие – ғылыми мұрасыОсновная часть – негізгі бөлімОформить – ресімдеуЧасть - тарауРассмотрение – қарауРасширенный кеңейтілгенРезультат-итоги – нәтижеРецензент работы – жұмысқа пікір беруші8. Осы терминдерді пайдаланып өз мақалаңыздың құрылымын сипаттаңыз.

9. Әріптесіңіздің жұмысына сипаттама беріңіз.

ҮІІІ апта. Сұрақнама Тақырып: Атақты ғалымдар. Грамматика: Етістіктің райлары. Болымды, болымсыз етістік. Мәтін (1) Ғалымның стилі Қазақ әдебиеттануының тарихында «Сөз өнерінен» асқан оқулық – монография жоқ. Бұл ол

еңбектің бұрынғылардан кейін жазылғанынан емес. Міне, 32 жыл бойы әдебиет есігін аттаған таланттыжастар «Сөз өнері» атты әлемге осы еңбекті оқу арқылы ғана қолға түсетін алтын кілтті ұстап енеді.

З.Қабдоловтың ғылыми-зерттеулермен айналысуы да сол кездерден, студенттік шақтардан басталса,қаламгердің дара стилі байқалады. Алғашқы салмақты еңбегіне тақырып ретінде «Абайдың лирикасын»алады. Зерттеу жүйелі түрде жасалған талдауларға негізделіп әсерлі, көркем тілмен жазылған. Кейін осыжұмыс Мәскеу қаласында өткен студенттердің Бүкілодақтық байқауында жеңімпаз атанады. Ғылым өлкесінеенді ғана қадам жасаған талапкердің Абай өлеңінің өзегіндегі өрнектер тілін қабылдауы, талдауы ғажап.Оған, бәлкім автордың сол кезде ақын атанып, өлең жазуы, шеберлік құпиясымен белгілі деңгейде танысболуы ықпал еткен шығар. Алайда мәселе, өлеңдегі Абай ойларының тереңіне еркін бойлауында жәнемөлдірете жеткізе білуінде еді. Зерттеуші Абайды дара алмай, Пушкин мен Лермонтов поэтикасы аясындақарастырып, одан қайталанбас қазақ үнін ести білген. Заман шындығын бейнелеуде Пушкиндер қолданғантәсілдерді, өзінше, Абайша қолданған өлеңдердегі ұлттық ерекшеліктерді ажыратады. Абайдың ол деңгейгежалаң еліктеу, үйрену жетегінде емес, таланттың табиғи дамуы ыңғайында жеткеніне көңіл аударады.

Қаламгер ғылыми-зерттеулерінде таңдалған эстетикалық объектіге тән негіздерді ашып, мәндідеректерді бірден алға тарта сөйлейді. Тақырыпты жіктеп көрсету арқылы басты міндеттерді оқшаулап,айқындап, анықтап көрсетеді. Бұл да ғалым стиліне тән тұрақты тәсілдердің бірі.

З.Қабдолов Гетенің «Теория, достым, сұрғылттау ғой, ал өмірдің мәңгі-бақи гүл ашқан өз терегініңтүрі жап-жасыл» деген сөзін жиі айтады. Ойлана қарасақ, ғұлама ғалым өзінің барлық әдеби-сынмақалалары мен ғылыми-зерттеу еңбектерінде теорияның осы сұрғылт тілін мәңгі-бақи гүл ашқан өнергеайналдыруға ұмтылған екен ғой.

(Зинол-Ғабден Бисенғали, профессор «Қазақ әдебиеті» газеті №49, 6 желтоқсан 2002 жыл, 5 бет)Тапсырмалар:1. Мәтінді мәнерлеп оқыңыз, аударыңыз.2. Диаграмманы толтырыңыз:

3. Ғылымның барлық саласына ортақ терминдерді тауып жазыңыз. Олармен сөйлем құраңыз.4. Өзіңіздің ғылыми жетекшіңіз туралы әңгімелеңіз.5. Төмендегі пікірлерді аударып, өз көзқарасыңызды айтыңыз. Сіздің ойыңызша, ғалым қандай

болуы керек? Ғалымның портретін жасаңыз.Мәтіннен негізгі хабарды 1-2 сөйлеммен беріңіз.Автордың бағалауы байқала ма? Цитаталарды пайдаланып, текст құрастырыңыз.Мәтіндегі цитаталар қандай қызмет атқарады?Университетіміздің атақты ғалымдары туралы әңгімелеңіз.

(2)УченыйУченый. Так в старину называли человека, обученного чему-либо, владеющего определенными

знаниями или просто грамотой. Вероятно, на заре науки, когда книги были редкостью, это качестводействительно казалось очень значительным: ученый знал нечто такое, чего другие не знали, не могли знать.

Сегодня положение неизмеримо сложнее. Резко возрос объем знаний. Намного увеличилось числоразличных энциклопедий, книг, справочников. Появились компьютеры, способные запоминать массусведений, выполнять многие операции. Поэтому сейчас нет нужды в «ходячих справочниках», зато оченьвелика потребность в ученых-творцах, в людях, способных не аккумулировать старые знания, а создаватьновое, двигать науку вперед.

Что для этого нужно? Природные способности плюс воспитание? А что такое природныеспособности? Поддаются ли они развитию и как именно их развивать? Не вообще развивать, а так, чтобычеловек стал ученым. Ученым в сегодняшнем понимании слова – творцом, созидателем.

На эти вопросы исчерпывающих ответов наука пока не имеет, хотя ищет их давно. Среди многихметодов, которыми она пользуется, самый древний и самый простой – это изучение личности и биографиивеликих ученых. Ведь по крайней мере в одном можно быть уверенным: все они люди талантливые. Ксожелению, во всем остальном картина чрезвычайно пестрая. Так, Ампер был рассеянным. А Дэви,например, - нет. Франклин прожил яркую жизнь, много путешествовал. Биография же Ньютона беднавнешними событиями: учеба, научная деятельность, соседний городок Грантам, Кембридж и Лондон -больше нигде он не был. Циолковский, отец космонавтики, всю жизнь безвыездно прожил в Калуге. Многиеученые, особенно математики, с детства проявляли необыкновенные способности. Так, Софья Ковалевскаяуже в раннем детстве легко разбиралась в сложнейших законах математики. Альберт Эйнштейн развивалсямедленно, поздно начал говорить, быстрая сообразительность вообще не была ему свойственна. ИванПавлов обладал превосходной памятью. Чарлз Дарвин жаловался, что постоянно все забывает. Даже такоенеобходимое ученому качество, как наблюдательность, присуще далеко не всем из них.

Попытки привести талант к «общему знаменателю» пока что безуспешны. Единственно твердоустановленный факт относится к возрасту. Абсолютное большинство важнейших достижений наукипринадлежит ученым в возрасте от 26 до 40 лет.

Конечно, талант и гениальность прямо от возраста не зависят. Но если человек этими качествамиобладает, обычно проявляются они в период наибольшей его творческой активности.

И тем не менее есть два качества, без которых успех в науке действительно невозможен: смелостьмысли и любовь к делу. Когда одного великого ученого спросили: «Как вам удалось сделать открытие? – онответил: «Мне очень хотелось знать, мне было просто интересно». Тот же, кому не хочется знать, кому это неинтересно, тот ничего интересного и не узнает. Мозг человека – даже самый совершенный – только скрипка.А смычок, который заставляет ее звучать, - жажда познания.

Мәтін (3) ЦитаталарНаука в том виде, в каком она предстает перед нашим взором, напоминает гигантскую мозаичному

картину... . Особенность науки заключается в том, что каждое новое открытие, каждая новая теория, даваяответ на какой-либо вопрос, ставит вместе с тем десятки новых вопросов. Если продолжить аналогию смозаикой, можно сказать, что, укладывая в то или иное гнездо отдельный фрагмент, наука одновременнорасчищает площадки для новых, еще не созданных фрагментов.

Наука приносит ученому удовлетворение, но ее интеллектуальная ценность этим не исчерпывается.Наука – величайшее достижение свободного человеческого ума – представляет собой прочную камень длявсех человеческих теорий и понятий.

Джордж Томсон***Стоит только приглядеться к ученым, сразу заметишь, что это самый нелюбопытный народ на

свете... я пошел осматривать музей естествознания; один из хранителей его чрезвычайно любезно давал мнеобъяснения о животных окаменелостях. Он сообщил мне множество сведений, кончая эпохой плиоцена. Нокак только мы дошли да первых следов человека, он отвернулся, объявив, в ответ на мой вопрос, что это – неего витрина. Я понял свою бестактность. Никогда не надо спрашивать ученого о тайнах мироздания, которыене в его витрине. Они его не интересуют.

***Ғылымның қас жауы - надандық пен топастық (Сәрсен Аманжолов)***Ғылымға азық берер қайнар көз кітап бетімен, лаборатория аумағымен ғана шектелмейді, өмірді

танумен, еңбек адамының жасампаз ісін танумен кең өрісін табады (Қаныш Сәтбаев).Дүние тану, білімге талпыну әрбір адамның есейген дәуірінен аңсап қараған түбегейлі ісінің бірі

болып қала бермек. Егер бұл талпыну болмаса, әрбір адам білімге, еңбекке үңіле қарамаса, тек ақша қарынтойдырып, ұйқымен уақыт өткізсе, ешбір ілгері басу – прогресс те болмас еді.

***Халық пен халықты, адам мен адамды теңестіретін нәрсе – білім (М.Әуезов).

***Өзінен бұрынғылар айтқан пікір, ғылыми қорытындыларын бүкпей де, бүркемей де әділ бағасын

беру, дұрысын қолдап, терістігін сынай отырып іздену арқылы ғана ғылым ілгерілемек (Қ.Жұмалиев).***Білгені, көргені көп адам білімді болады (Абай).***Талап қыл артық білугеАртық ғылым кітаптаЕрінбей оқып көруге (Абай)***Халықтың кемеліне келіп, өркендеп өсуі үшін ең алдымен азаттық пен білім қажет (Ш.Уәлиханов).

Тапсырмалар:Орыс тілінде берілген цитаталарды аударыңыз және оларды қандай мақсатта қолдануға

болатындығын түсіндіріңіз (ойды дамыту, өрбіту, байланыстыру, қорыту, жалғастыру, дәлелдеу, автордыңбеделіне жүгіну) .

Цитаталардың орналасу позициясы және олардың ресімделуін түсіндіріңіз.Өзіңіз қалаған бір цитатаны үш түрлі позицияға қойып, мәтіндер құрастырыңыз.

ІХ-Х апта. Сұрақнама Тақырып: Текстердің функционалды түрлері: Грамматика: Есімдік, оның түрлері. Өткен шақ.

Сөйлеутиптері

Сөйлеустильдері

Қарым-қатынас жағдайы Сөйлеутиптерініңерекшеліктер

Қалай?Қайда?

Кіммен? Немақсатпен?

Ауызекісөйлеутипі

Ауызша Бейресмижағдайда

Бетпе-бет

Бір-біріменқарым-қатынасжасауүшін

Еркіндік,эмоционалдылық-экспрессивтілік

жазбаша Ғылыми Ресмижағдайда

Көпшілік

Хабарлау,түсіндіру

Дәлділік,логикалылық

Ресми іс-қағаздары

Хабарлау,анықтау,бағыттау

Ресмилік,нақтылық,эмоционалдылық-экспрессивтіліктің жоқтығы

публицистикалық

әсерету,сендіру

Үгіт-насихатсипаты,ресмилік,эмоционалды-экспрессивтілік

Көркем Эстетикалықәсерету,бейнелеу

Бейнелілік,эмоционалды-экспрессивтілік

Ресми іс-қағаздары стиліндегі текстер.С.Торайғыров атындағы ПМУ Жоғары Кеңесі мәжілісінің №2 хаттамасынан көшірмеҚазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігіС.Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

ХАТТАМАДАН КӨШІРМЕ_27.10.06_____№_2__ПавлодарС.Торайғыров атындағы ПМУ-дың Ғылыми-әдістемелік кеңесінің мәжілісі Төраға — Н.Э.ПфейферХатшы— С.К.Шаймарданова Қатысқандар: Г.И.Әбішева, Д.Р.Әлмағамбетова, Г.А.Бокушева, В.Е.Гладков, Д.В.Дьяков,

Г.А.Жұмасұлтанова, Е.П.Зимовина, П.З.Ишанов, А.К.Калыков, С.Т.Каргин, С.О.Кенжетаева, Н.К.Сыздықова,А.Ф.Сухотеплова, С.Д.Тәжібаева, Г.Г. Черная, Г.Н.Чистякова.

Күн тәртібі:1. Оқу-әдістемелік құралдарды басылымға ұсыну туралы төрағаның баяндамасы.ТЫҢДАЛДЫ:3. 11. Е.Н.Жұманқұлова филология факультеті әдістемелік комиссиясының төрайымы. Ол

әдістемелік талдау берілген пікірлермен және ұсыныстармен таныстырды.Г.Х. Әбдрахманова әлеуметтік факультеттің студенттеріне арналған «Қазақ тілі» оқу құралы, 9 б.т.Пікір жазғандар: Ш.М.Мажитаева – Е.А.Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінің

қазақ тіл білімі кафедрасының меңгерушісі, ф.ғ.д., профессор; Ш.Ш.Жалмаханов – ІІМ Б.Бейсенов атындағыҚарағанды заң институты қазақ тілі кафедрасының бастығы, ф.ғ.д., профессор; Сембиев Қ.З. – Қазақ-Ресейгуманитарлық университеті қазақ тілі және әдебиеті кафедрасының меңгерушісі, ф.ғ.к., доцент.

Сыртқы пікір: Ж.А.Жақыпов – ҚарМУ-дің филология факультеті қазақ тіл білімі кафедрасыныңпрофессоры, филология ғылымдарының докторы.

ҚАУЛЫ ЕТТІ:3.11. Г.Х.Әбдрахманованың әлеуметтік факультеттің студенттеріне арналған «Қазақ тілі» оқу құралы

ашық баспаға ұсынылсын, автор – Г.Х. Әбдрахманова.Дауыс беру нәтижесі: қолдаған -17, қарсы -0.Төраға _______________________________ Н.Э.Пфейфер Хатшы _______________________________ С.К.ШаймардановаДұрыс Хатшы ____________________ Е.В.БуранковаУақыты Тапсырмалар: 1. Осы үлгі бойынша өз кафедра мәжілісінің хаттамасын жазыңыз. 2. Өтініш жазыңыз.3. Сауалнаманы толтырыңыз.Анкета (сауалнама)1. Тегі__________________________________________________ Аты__________________________________________________ Әкесінің аты___________________________________________2. Азаматтығы___________________________________________ Егер өзгертілсе, уақытын көрсетіңіз________________________________________________________________________________3. Бұрын сотталған ба едіңіз, қашан және не үшін_____________________________________________________________________4. Шет елде оқыған немесе жұмыс істеген кезіңіз______________ Болған еліңіз___________________________________________ Болған уақытыңыз______________________________________ Жұмыс істеген немесе оқыған жеріңіз______________________

4. Диаграмманы толтырыңыз. өтініш ............... Конкурсқа қатысу үшін ...............мына құжаттар керек: ...............

мекенжайы туралы

5. Өзіңіздің резюмеңізді жазыңыз.

2. Тілдің функционалды стильдеріндегі баяндау түрлері.Текстер

дегі баяндауТілдік

көрінісіҚұрылы

мдықСтильдік

ерекшеліктер

түрлері ерекшеліктерібаяндау Оқиғала

рды белгілі біркезекпенбаяндау

Басталуы, жалғасуы,дамуы, шешілуі

Барлықстильдерде

сипаттау

Құбылыстардың,оқиғалардыңбелгілерінсипаттау

Белгілібірқұбылыстарғатән ортақнемесе жекеерекшеліктердісипаттау

Кезкелген стильде

пайымдау

Белгілібір пікірдінемесеқұбылыстыжоққа шығару,қолдау

Тезистер, дәйектер,қорытындылар,

Ғылыми,публицистикалық,көркемстильдерде

3. Ғылыми стильдегі текстер. Ғылыми текстердің жіктелуіФункционалдық-стильдік

жіктелуіЖанрлық жіктелуі

Ғылыми стиль Монография, мақала,баяндама, курстық жұмыс,дипломдық жұмыс, магистрлікжұмыс, диссертациялық жұмыс

Ғылыми-ақпараттық Реферат, аннотация,конспект, тезистер, патенттіксипаттама, аннотация

Ғылыми-анықтамалық Сөздік, анықтамалықтар,энциклопедиялар

Оқу-анықтамалық Оқулық, сөздік,әдістемелік құрал, дәріс, конспект,ауызша жауап

Ғылыми-көпшілік Очерк, кітап, дәріс,мақала, каталог

Мәтін:СтильСтиль – функциональная разновидность языка. В зависимости от того, для какой цели используется

язык (общение с кем-нибудь, сообщение чего-нибудь, воздействие на кого-нибудь, сообщение чего-нибудь), внем выделяются разновидности, которые называются стилями. Разговорный стиль. Официально-деловойстиль. Научный стиль. Литературно-художественный стиль.

Научный стиль – это стиль научных работ, учебников и учебных пособий, статей на научные темы ит.д.

Научный стиль – это стиль научных работ, учебников и учебных пособий, статей на научные темы ит.д.

Научный стиль характеризуется широким использованием терминов и абстрактной лексики,употреблением слов в их прямых значениях, наличием особой фразеологии. Научному стилю характернычеткие синтаксические построения.

Тапсырмалар:1. Мәтінді оқыңыз, аударыңыз.2. Абзацтардағы сөйлемдердің байланысу тәсілдері қандай (параллельді, тізбектік)3. Мәтінге тақырып қойыңыз.4. «Стиль» сөзінің анықтамасын түрлі сөздіктер бойынша анықтаңыз.

4. Публицистикалық текстер.(1) Абай өлеңдері – рухани азық Қазақтың әдебиеті мен әдеби тілінің негізін салушы кемеңгер Абай Құнанбаев:Әділет пен ақылға,

Сынатып көрген, білгенін.Білгізер алыс, жақынға,Солардың сөйле дегенін - деп ойын ақындық құдіретімен қоса өзінің көркемдік шеберлігімен

тарының қауызына сыйдырғандай екі-ақ ауыз сөзге сыйдыра білген ақын. Әр сөзінің астарында қорғасындайзіл батпан ойлар жатыр.

«Қазақ» газетінде М.Дулатов: «Қазақ әдебиетінің атасы – тарихта аты алтынмен жазылар Абай.Әдебиетіміздің негізіне қаланған бірінші кірпіші Абай сөзі, Абай аты боларға керек. Бәлки, мұнан кейінАбайдан үздік, артық ақындар, жазушылар шығар, бірақ ең жоғарғы, ардақты орын Абайдікі. Қазақ халқынасәуле беріп, алғашқы атқан жарық жұлдыз – Абай» деп жазған.

Абай қазақтың жазба әдебиетінің негізін салды. Бұл әдебиет поэзиядан басталды.Абай жаңа әдеби тіл жасау жолын бастады, қазақ әдебиетінде жаңа бағыт туғызды. Абай өлеңдері –

мәңгілік тәлім берер өнегелі өсиет болып өмір сүреді, ол халықтың келешек керегіне қызмет етеді. (Г.Жәкешева, «Орталық Қазақстан» газеті)

Тапсырмалар:Мәтіндегі цитаталардың орналасу позициясы және олардың қызметі мен ресімделуі.Мәтіндегі мағыналық ұйытқы сөздерді көрсетіңіз.

(2) Двести тысяч в огонь(По инициативе Управления по борьбе с наркобизнесом ДВД Западно-Казахстанской области

совместно со студентами Академии трудовых и социальных отношений проведена акция «Молодежь противнаркотиков, молодежь за здоровый образ жизни»)

Студенты вуза стали свидетелями сожжения более 15 килограммов героина, изъятых полицейскимив марте прошлого года. По словам специалистов, стоимость данного наркотического вещества составила быболее двухсот тысяч долларов. Таков урон, понесенный наркосбытчиками, а до потребителей наркотиков недошло 78 тысяч разовых доз.

Акция началась с лекции в актовом зале Академии трудовых и социальных отношений. Передмолодежью выступили полицейские, врачи-наркологи, представители неправительственных организаций.Студенты также подготовили несколько номеров и докладов о вредности наркотиков. Затем передсобравшимися выступил бывший наркоман, рассказавший, к чему может привести употребление наркотиков.«Я сам решил остановиться, потому что понял, что если я не остановлюсь, меня ждет или тюрьма, илипередозировка. А почему тюрьма? Нужны деньги на очередную дозу, и ты идешь на преступление», -закончил он.

(«На страже», 08.03.07. №10)Тапсырмалар:Мәтінді аударыңыз және жоспар құрыңыз.Мәтіндегі мағыналық ұйытқы сөздерді көрсетіңіз.Төмендегі сөздермен бірнеше сөйлем құраңыз: есірткі, қылмыс, әлеуметтік қатынастар, үкіметтік

емес ұйымдар, есірткі таратушылар, мамандардың сөздері бойынша.

5. Көркем мәтіндерМәтін (1) Әнші(үзінді)Наурызда қазақ шәкірттері сауық жасауға даярландық. Жастардың талабы, өнері, жігері, қызметке

жарамдылығы саналатын жер де сауық; шалағайлығы, салақтығы, қорқақтығы, мақтаншақтығы, өзімшілдігібайқалатын жер де сауық.

Спектакль қоюға лайықты кітабымыз да, әйелдеріміз де болмады. Бірлі-жарым оқыған әйелдерұялды, бұлданды, көнбеді. Бір-екі рет шақырсақ та «басы ауырып» келмей қалды.

Сонымен бір перделік күлкі, қалғанын декламация, хор, ән, домбыра, оркестрмен өткізбек болдық.Сауығымыз сары ала болсын деп, Әмірқанды да шақырып, ән салғызбақ болдық.

Өз рольдерімізді бір ыңғайлап, даярлап алған соң Әмірқанға кісі жібердік.Әмірқан қол ұстасып, сыпайы амандасып отырды. Әнеугі Шәкеттікінде көрген Әмірқан емес,

бұйығы, момақан жігіт.Сауықты Наурыз мейрамына арнаған соң қазақтың ескі ырымын да істегенбіз. Сарқасқа құрт көжені

тай қазанға жүздіріп, бұқтырып қойғанбыз. Ішіне жылқының басын салып, екі-үш табақ ет асып,үлкендердің алдына тартпақ болғамыз. Әсіресе жұртты сүйіндірген Әмірқан болды.

Қазақ ішіндегі жиын, тойда айтқаны болмаса, Әмірқан театрда ән салып көрген жоқ екен.(Жүсіпбек Аймауытов)Тапсырмалар:Мәтндегі цитаталардың орналасу позициясы және олардың қызметі мен ресімделуі.Абзацтардағы сөйлемдердің байланысу тәсілдері қандай (параллельді, тізбектік)?

Мәтін (2) ОтанМен оның түнін сүйем, күнін сүйем,Ағынды өзен, асқар тау, гүлін сүйем.Мен оның қасиетті тілін сүйем,Мен оның құдыретті үнін сүйем.Бар жәндігін сүйемін қыбырлаған,Бәрі маған «Отан» деп сыбырлаған.Жаным менің кеудемді жарып шық та, Бозторғайы бол оның шырылдаған.Отан! Отан!Бәрінен биік екен,Мен оны мәңгілікке сүйіп өтем… (Мұқағали Мақатаев)

Тапсырмалар:1. Өлеңді оқып, прозалық текстен айырмашылығын айтыңыз.2. Эмоционалды-экспрессивті сөздерді атаңыз.3. Жекелеген сөздердің синонимдерін көрсетіңіз: құдыретті, мәңгілікке, биік, Отан, сүйемін.

10. Стилистика және стиль туралы.

10.1. Қазақ тілі-мемлекеттік тіл.Мәтін: Қазақ тілі-қазақ халқының ұлттық тілі. Қазақ тілі Қазақстан Республикасының мемлекеттік

тілі болып табылады. Қазақ тілі түркі тілдерінің ішіндегі қыпшақ тобына жатады. 1989 жылы «Тіл туралы» Заң қабылданып, қазақ тіліне мемлекеттік тіл статусы беріліп, білім,

ғылым, өнер саласында айналымға түсті.Тірек сөздер: ұлттық тіл, сөз өнері, тіл білімі, тіл шебері, шешендік сөздер.Ауызекі сөйлеу стилі тікелей ауызша тілдік қарым-қатынас жасауда көрінеі, қолдану аясы – диалог. Тілдік құралдары: эмоционалды сөздер, диалектизмдер, фразеологизмдер, т.б.Қолданылу аясы - адамдармен еркін әңгімелесу барысында қолданылады.

10.2. Кітаби-жазба стиль.Әр саладағы атқаратын қызметі мен қолданыс аясына қарай: ресми құжаттар және іс қағаздары

стилі; публицистикалық стиль, көркем әдебиет стилі, ғылыми стиль болып бөлінеді. Қолданылу аясы – қоғамның әр түрлі саласында.Мәтін: Қазақстан ғылымы.

10.3. Публицистикалық стиль. Публицистикалық стильге радио-телехабарлар, газет-журналдар тілі жатады. Публицистикалық

стильде қоғамдық саяси мәселе қарастырылады. Публицистикалық стильдің ауызша түрі-шешендік сөз.Мәтін: Қазақстан ғалымдары.

10.4. Көркем әдебиет стилі.Көркем әдебиет стилінің белгілері: жазушы әр сөзді саралап, стильдік мақсатта қолданады.

Көркемдік-бейнелегіш құралдар аса мол қолданылады. Тілдің лексикалық қабаттарының барлық түріқолданылады. Көркем әдебиет стилінде функционалдық стильдің барлық түрлерінің де элементтерікездеседі.

Мәтін: Ертістің Павлодар өңірінің ғалымдары. Кереку-Баян жерінен ҚР ҰҒА-ның 12 академигі мен 13 корреспондент-мүшесі шыққан. Олар

Қазақстан ғылымының дамуына ерекше үлес қосқан. Қазақстан ғылымының өзекті мәселелеріне ерекшезерттеу жасап, сүбелі ғылыми еңбектерімен танылған. Олар: Қ.И. Сәтбаев, Ә.Б. Бектұров, Ә.Х. Марғұлан,Ш.Ш. Шөкин, Е.Б. Бекмаханов, Ш.Қ. Сәтбаева, М.М. Әбілдин, т.б.

10.5. Ресми құжаттар және іс қағаздары стилі.Іс қағаздарының түрлері көбінесе белгілі бір жағдайға байланысты нақты бір тұлғаның атынан

жазылатындықтан, ол сөздер сөйлемнің баяндауышы болып, жіктік форманың бірінші жақ, жекеше түрініңжалғауын қабылдайды.

Ресми құжаттардың тілі мен іс қағаздарының тілі ресми іс қағаздары стилі болып табылады.Мәтін: мемлекеттік қызмет дегеніміз не?әр елде мемлекет құрған кезде мекемелер мен кәсіпорындар бар. Мемлекетте оқу орындары,

медициналық мекемелер, полиция, басқару орындары міндетті түрде болуға тиіс. Осы мекемелерде

мемлекет қызметкерлері жұмыс істейді. Мемлекеттік қызмет өте жауапты іс және әр мемлекетке тән қызмет.Ол ел басқару, экономика, саясат, мәдениет салаларын басқару кіреді.

11. Ғылыми стиль.

11.1. Ғылыми стиль туралы түсінік.Ғылыми стильге ғылымның әр саласына қатысты жазылған ғылыми еңбектері кіреді. Логикалық

жүйелі ой қорытындысы- ғылыми стиль мәтіндерінің басты ерекшелігі. Ғылыми стиль түрлері: таза ғылымишағын стиль, ғылыми-оқулық шағын стиль, ғылыми-көпшілік шағын стиль.

Ғылыми стильдің мазмұндық белгілері: нақтылық, объективтілік, қисындылық.Мәтін: Экономика ғылымы қалай дамыған? Экономика-адам жақсы өмір сүруі үшін, үй

шаруашылығын дұрыс жүргізу заңы (Аристотель). Әр елдің байлығы-тауар өндіру, сауда, ал негізгі байлық-адамдар.

11.2. Ғылыми стильдің басты лексикалық ерекшелігі-терминдер.Терминдер-ғылым мен техниканың, өнер мен саясаттың белгілі бір саласында қолданылатын нақты

бір ұғымның атауын білдіретін сөз немесе сөз тіркесі. Терминдер салалық, сала аралық және жалпы ғылымиболып қарастырылады.

Мәтін: Қазақстан Республикасы Ұлттық Ғылым Академиясы.

11.3. Ғылыми стильдің грамматикалық ерекшеліктері.11.3.1. Ғылыми мәтінде зат есімнің қолданылуы.Ғылыми стильде, оның ішінде биология, жаратылыстану ғылымдарында деректі зат есімдер

қолданылады.Мысалы: бейімделу (адаптация), белдеу (...), қуаңшылық (...), ылғал тапшылығы (дефицит влаги),

т.б. Мәтін: Кәсіпкерлер дегеніміз кімдер?Кәсіпкерлік-пайда табу үшін өндіру және қызмет көрсету мақсатымен ашылған фирма немесе

кәсіпорын. Кәсіпкер өзінің фирмасын немесе кәсіпорын ашқанда ыңғайлы тәсілмен, ақылмен жәнеадамдардың еңбегін ең ұтымды жолмен қолдануға тырысады. Кәсіпкер білімді, маманданған, нарық заңынбілетін, адам сырын түсінетін, ақшамен жұмыс істей алатын адам болу керек.

11.3.2. Ғылыми мәтінде сын есімнің қолданылуы.Зат пен құбылыстың әртүрлі белгілері мен қасиеттерін сипаттау үшін ғылыми стильде сын есім жиі

қолданылады. Күрделі терминдер қатыстық сын есімдер арқылы жасалады.Мысалы: шөгінді жыныстар, орманды дала, қоректік орта, т.б. Мәтін: Қазақстан құрылысы. Қазақстан энергетикасы,оның ғылым айналымында зерттелуі.

7. Задания самостоятельной работыСодержание и график выполнения СРС

Оқытушының жетекшілігімен орындалатын магистранттардың жұмыстары бойынша өткізілетінсабақтардың жоспары

Өздік жұмыстарды орындауға көмекші әдістемелік нұсқаулар:

1.1. Практикалық сабақтарда ұсынылған мәтіндерді оқыңыз және талқылаңыз.

1.2. Ситуацияны рольге бөліп оқыңыз.

№ Наименование тем

Лексические темы Граммтические темы Кол-во часов Всегов том числе СРС

Форма контроля

Срок исп., баллы

І апта. МӨЖ 1-10

Тақырып: Тіл туралы заң.

Тапсырма:

1. Презентация:

2. М.Жұмабаев «Қазақ тілі»(жатқа айту)

3. Тіл туралы нақыл сөздержаттау.

Өздік жұмыстарды орындауғакөмекші әдістемелікнұсқаулар:

Практикалық сабақтарда жәнеСОӨЖ кезінде ұсынылғанмәтіндерді оқып алыңыз.

Талқылаудың тақырыбынанықтаңыз.

10 Ауызша 1-апта

Тақырып: С.Торайғыроватындағы ПМУ – білімордасы. Тапсырма:

1. Ауызша хабарлама:а) Мен оқитын университет

ә) ПМУ мен ҚазҰУ-дың оқупроцесін ұйымдастыру.

б) Ұлттық кітапхана.

в)Университетмұражайларыына саяхат.

2. Шығарма:а)Болашақтың кітапханасы:

ә) С.Торайғыров атындағыПМУ – білім ордасы.

10 2-апта

ІІІ апта. МӨЖ 21 -30

Тақырып: Қоғам жәнежастар. Мен – Қазақстаназаматымын.

Тапсырма:

1. Шығарма.

«Мен және менің достарым20 жылдан кейін».

2. Әңгіме «Менің сүйіктікейіпкерім».

3. Достық туралы мақал-мәтелдер.

10 3-апта

ІҮ апта. МӨЖ 31 -40

Тақырып: Еңбек туралы заң

Тапсырма:

1. Ауызша хабарлама:а) ҚазақстанРеспубликасының Еңбектуралы заңын оқу.

2. Реферат.3. Конспект

а)Конституцияда бекітілгенадамның негізгі құқықтарынжазып, оның орындалуынамысал келтіріңіз.

ә) Көршілес Ресей елініңЕңбек туралы заңы менҚазақстан Республикасызаңының ұқсастығы бар ма?

б) Еңбек туралы заңғақысқаша сипаттама.

4. Пікірталас

а) Конституцияда бекітілгенадам құқықтары толықорындалып жатыр ма?

10 4-апта

Ү апта. МӨЖ 41-50

Тақырып: Қазақстандағыбілім жүйесі.

Тапсырма:

1. «Білім беру жүйесі»тақырыбы бойыншагазетматериалдарыменжұмыс.

2. Ыбырай Алтынсарин –ағартушы (реферат).

3. Пікірталас

а) ҚазақстанРеспубликасындағы білім беружүйесіне көзқарасыңыз.

10 5-апта

ҮІ-ҮІІ апта. МӨЖ 51-70

Тақырып: Мамандығым -мақтанышым. Мамандыққақатысты текстермен жұмыс.

Тапсырма:

1. Шығарма «Мен - ХХІғасырдың маманымын».

2. Білім туралы мақал-мәтелдер (жаттау).

3. Пікір алысу «Студенттікөмір – ең қызықты шақ».

10 6-апта

ҮІІІ апта. МӨЖ 71-80

Тақырып: Атақты ғалымдар.

Тапсырма:

1. Қазақтың атақтығалымдары

2. Ғылым және ғалымдартуралы цитаталардыжазып, жаттаңыз.

3. Идеал тұтатын атақтығалым туралы айтыңыз.

10 7-апта

ІХ апта. МӨЖ 81-90

Тақырып: Мәтіндердіңфункционалды түрлері.

Тапсырма:

1. М.Мақатаев «Отан»(жаттау).

3. Туған жер туралы мақал-мәтелдер (жаттау).

4. Мамандыққа байланыстыгазет-журналматериалдарымен жұмыс.

10 8-апта

Курс бойынша жазбашажұмыстардыңтақырыптары.

Реферат тақырыптары:

1. «Тіл туралы Заң»2. «Қазақстандағы алғашқы

жоғары оқу орны»3. «Қазақстан

Республикасындағы білімберу жүйесі»

4. «Жасыл ел» қозғалысытуралы

5. «Ғалым болу...»(шығарма).

Барлығы : 90

9. График консультации СРОП (СРОП составляет 25% из СРО)

№ Виды занятия понедельник вторник среда четверг пятница суббота1. Консультирование по

вопросам тематике12.3513.25

2. Консультирование повопросам семинаров

12.3513.25

3. Консультирование повопросам СРО

12.3513.25

4. Консультирование потемам

12.3513.25

5. Консультации повопросам тестовыхзаданий

12.3513.25

10. Расписание проверок знаний обучающихся

График выполнения и сдачи заданий по дисциплине

№ Виды работ Тема, цель и содержаниезадания

Рекомендуемая литература

Продолжительностьвыполнения

Формаконтроля

Срок сдачи

1 2 3 4 5 6 71 Эссе Согласно утвержденной

тематике3 недели 4-ая неделя

2 Реферат Согласно утвержденнойтематике

2 недели 6-ая неделя

3 Рубежныйконтроль

Модуль 1,2 коллоквиум

8-ая неделя

7 Рубежныйконтроль

Модуль 3,4 коллоквиум

15-ая неделя

11. Критерии оценки знаний обучающихся

Магистранттардың білімін бағалайтын критерийлер:а) Бақылау түрлері:Ағымдық бақылау магистранттардың бір қалыпты жұмысын ынталандыруға арналған. Ағымдық

рейтинг практикалық сабақтарда магистранттардың ауызша және жазбаша жауаптарынан құралады да,төмендегідей бағаланады:

- бағдарламадағы тақырып бойынша айту;- жағдаят диалогтерге, полилогтерге, ток-шоуға, рольдік ойындарға қатысу;- жазбаша тапсырмаларды орындау: жаттығулар, диктанттар, баяндамалар, шығармалар, сауалнама

толтыру, бланктерді толтыру;- тақырыптық мәтіндерді оқу және аудару.Пәннің белгілі бөлімін оқуда оқытушының жетекшілігімен орындалатын магистранттардың өзіндік

жұмыстарын реттеуге арналған аралық бақылау түрі. Бақылау жұмыстың, тесттердің, оқытушыныңжетекшілігімен орындалатын магистранттардың өзіндік жұмыстары бойынша ауызша және жазбашажауаптарынан алған балдардан құралады да, төмендегідей бағаланады:

- МОӨЖ бағдарламасында құрастырылған тақырыптық тапсырмаларды ауызша орындау;- жұмыстың келесі түрлеріне қатысу: кейсті талдау, интервью, пікір алысу, шолу жасау және т.б.- МОӨЖ көлеміндегі жазбаша жұмыстарды орындау: хабарлама, реферат, баяндама, шығарма, тест

және т.б.Үй жұмысы бақылауы осы пән бөліміндегі магистранттардың өзіндік жұмыстарының

қорытындысын шығаруға арналған.Үй жұмысы рейтингі МӨЖ көлеміндегі әр тақырып бойынша ауызша және жазбаша жауаптарына алғанбалдардан құралады да, МӨЖ – бағдарламасында құрастырылған тақырыптық тапсырмалардың орындалуыбағаланады; (баяндама, шолу жасау, таныстыру, шығарма және т.б.).

К итоговому контролю (ИК) по дисциплине допускаются магистранты, выполнившие всетребования рабочей учебной программы (выполнение и сдача всех работ и заданий по СРС), получившиеположительную оценку за защиту курсового проекта (работы) и набравшие рейтинг допуска (не менее 50баллов).

Уровень учебных достижений студентов по каждой дисциплине (втом числе и по дисциплинам, по которым формой итогового контроля ГЭ)определяется итоговой оценкой (И), которая складывается из оценок РД иИК (экзамена, дифференцированного зачета или курсовой работы/проекта) сучетом их весовых долей (ВДРД и ВДИК).

И = РД*0,6 + ИК*0,4Весовые доли ежегодно утверждаются ученым советом университета и должны быть для РД не

более 0,6, а для ИК не менее 0,3.Итоговая оценка по дисциплине подсчитывается только в том случае,

если обучающийся имеет положительные оценки, как по рейтингу допуска,так и по итоговому контролю. Не явка на итоговый контроль понеуважительной причине приравнивается к оценке «не удовлетворительно».Результаты экзамена и промежуточной аттестации по дисциплине доводятсядо студентов в тот же день или на следующий день, если письменныйэкзамен проводился во второй половине дня.

Для корректности подсчета итоговой оценки знания обучающегося на рубежном контроле(рейтинге) и итоговом экзамене оцениваются в процентах от 0 до 100%.

Оценка рубежного контроля складывается из текущих оценок и оценки рубежного контроля.Учебные достижения, то есть Знания, умения, навыки и компетенции магистрантов по дисциплине

«Іскери қазақ тілі» оцениваются по многобалльной буквенной системе адекватной ее цифровомуэквиваленту и традиционной шкале оценок:

Оценка по буквеннойсистеме

Цифровой эквивалентбаллов

Процентноесодержание

Оценка по традиционнойсистеме

A 4,0 95-100Отлично

A- 3,67 90-94B+ 3,33 85-89

ХорошоB 3,0 80-84B- 2,67 75-79C+ 2,33 70-74

УдовлетворительноC 2,0 65-69C- 1,67 60-64D+ 1,33 55-59D 1,0 50-54F 0 0-49 Неудовлетворительно

12. Требования преподавателя, политика и процедуры Уважаемый магистрант!

Познакомьтесь с политикой курса «Іскери қазақ тілі»

1. Контроль и оценка Ваших знаний осуществляется по балльно-рейтинговой системе, которая отражена вкалендарном графике контрольных мероприятий;

2. в процессе изучения курса проводятся следующие виды контроля: текущего (на занятиях), рубежного (2рубежных контроля в сессию), итогового контроля (экзамен);

3. При 100 % посещении занятий без опозданий, регулярной подготовке к ним, активном участии в учебнойдеятельности, качественном и своевременном выполнении всех заданий у Вас есть возможность набратьмаксимальный балл.

У магистранта, имеющего пропуски занятий без уважительной причины (от 2 и более занятий),баллы могут быть снижены.

Активное участие в учебном процессе означает:

- посещение занятий с целью реализации своих знаний, участие, высокий результат качества знанийв ходе проведения рубежного и итогового контроля.

Если Вы отсутствовали на занятии или контрольном мероприятии по уважительной причине, Вампредоставляется возможность отработать его по индивидуальному заданию. По результатам работы два разаза сессию определяется рейтинг. Балл менее 50 соответствует неудовлетворительной оценке.

Если Вы не участвовали в рубежном контроле, то Ваш рейтинг не определяется, т.е. он будет равен0. Для допуска к экзамену необходимо иметь положительные оценки по итогам рейтингов.

Итоговый экзамен будет проводиться в виде устного экзамена и в форме защиты презентации.Списывание на экзаменах или при выполнении письменных работ запрещено.

Если Вы получите на экзамене оценку неудовлетворительно (менее 50 б.), то Ваш итоговый рейтингпо дисциплине не определяется, а в ведомость заносится оценка «неудовлетворительно». По итогамтекущего, рубежного, итогового контроля набранные баллы будут соответствовать следующим оценкам: 50-74 балла – «удовлетворительно», 75-89 баллов – «хорошо», 90-100 баллов – «отлично».

Поведение магистрантов на занятиях и вне занятий должно соответствовать Правилам внутреннегораспорядка нашего университета.

Студент должен принимать активное участие в учебном процессе.

Обязанности магистрантов:

- посещать все занятия по расписанию;

- быть активным на практических занятиях;

- систематически готовиться к занятиям;

- добросовестно, прилежно и своевременно выполнять задания;

- не опаздывать на занятия;

Правила выполнения домашнего задания:

- домашнее задание должно выполняться в назначенный срок;

- домашнее задание, выполненное не в срок, преподавателем не оценивается;

- в случае пропуска занятия по уважительной причине (подтвержденное документально в виде медицинскойсправки, приказа декана на освобождение от занятий и др.) задание преподавателем проверяется иоценивается позже;

13. Список литературы

Основная1 А. Алдашева «Іскери қазақ тілі». –Алматы, 2 Л. Дүйсенбекова «Іс-қағаздарын жүргізу». – Алматы: Ана тілі, 2001. 3 Т. Т. Аяпова, З.С.Күзекова «Қазақ тілі». –Алматы, 2002.4 Г. Камешева, Г.Мұқанова. «Қазақ тілі» (Іскери қарым-қатынас үшін). – Астана, 2004.5 А. Ф.Зейнулина, Н. М. Балпанов . Іскери- кәсіби қазақ тілі.-Павлодар, 2007.6 Д. Х. Ақанова, А. М. Алдашева, З. Қ. Ахметжанова, Қ. Қ. Қалдашева, Э. Д. Сүлейменова «Ресми-іскериқазақ тілі». Алматы, 2006. 7 Н. Қ. Мұхаммадиева «Кәсіби қазақ тілі». Алматы, 2003. 8 Н. К. Шадыкенова «Контрольно-тренировочное упражнение на уроках казахского языка». Алматы, 1997.

Дополнительная

1 «Қазақстан Республикасының Тіл туралы Заңы» (2000 жылдың 13 наурызында шыққан Заң бойынша).Қазақстан Республикасының Заңы. – Астана: ИКФ «Фолиант». – 2000.2 Н. Ә. Назарбаев. Л. Н. Гумилев атындағы Ұлттық Еуразия университетінде ҚР Президентініңлекциясы. //Егемен Қазақстан.- 27 мамыр 2006 ж. 2015 жылға дейін Қазақстан Республикасының білімжүйесін дамыту концепциясы. – Астана, 2004.3 2010 жылға дейін Қазақстан Республикасының білімді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы. – Астана,2004.4 Н. Ә. Назарбаев. Қазақстанның бәсекеге қабілетті елу елдің қатарына ену стратегиясы. Ең негізгі ішкіжәне сыртқы саясаттың негізгі бағыттары жайлы Қазақстан халқына жолдауы. – Астана, 2006. 5 А. С. Әділова «Қазақ тілі». – Қарағанды: ҚарМУ баспасы, 2006.6 А. Алдашева «Іскери қазақ тілі». – Алматы, 7 Л. Дүйсенбекова «Іс-қағаздарын жүргізу». – Алматы: Ана тілі, 2001. 8 Т. Т. Аяпова, З. С.Күзекова «Қазақ тілі». –Алматы, 2002.9 Г. Камешева, Г. Мұқанова. «Қазақ тілі» (Іскери қарым-қатынас үшін). – Астана, 2004.10 А. Ф. Зейнулина, Н. М. Балпанов. Іскери- кәсіби қазақ тілі. – Павлодар, 2007.11 Д. Х. Ақанова, А. М. Алдашева, З. Қ. Ахметжанова, Қ. Қ. Қалдашева, Э. Д. Сүлейменова «Ресми-іскериқазақ тілі». Алматы, 2006. 12 Н. Қ. Мұхаммадиева «Кәсіби қазақ тілі». Алматы, 2003. 13 Н. К. Шадыкенова «Контрольно-тренировочное упражнение на уроках казахского языка». Алматы, 1997. 14 Күзекова З. С. Қазақ тілі практикумы. – Астана, 2010.

15 Күзекова 3. С. Қазақ тілі тестілеу теориясы мен практикасы:Көмекші құрал (Күзекова З. С, Пазылова Г. С., Әбдірәсілов Е. Қ.) – Алматы,2009.16 Салқынбай А. Б., Иманқұлова СМ. / Жоғары оқу орындарындақазақ тілін оқытуға арналған типтік оқу бағдарламасы, Еуропалықстандарт бойынша. – Алматы, 2010.17 Сыздық Р. редакциясымен, Қазақ тілінің орфографиялықсөздігі: 53000 сөз. – Алматы: Арыс, 2005.Сөздіктер:18 Махмудов Х., Мұсабаев Ғ. Қазақша-орысша сөздік. Алматы, 1989.19 Қазақ тілінің орфографиялық сөздігі. – Алматы: Қазақстан, 2001.20 Кеңесбаев І. Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. – Алматы: Ғылым, 1977.21 Қысқаша орысша-қазақша сөздік /жалпы редакциясын басқарған Қаз ССР ҒА-ның корреспондентмүшесі, профессор Ш. Ш. Сарыбаев. – Алматы: Қазақ совет энциклопедиясының бас редакциясы, 1987.22 Франк В. Орысша-қазақша-ағылшынша пәндік тақырыптық сөздік. – Алматы, 2000.23 Орысша-қазақша фразеологиялық сөздік. – Алматы: Ғылым, 1985. 24 Емлесі қиын сөздер. – Алматы: Балауса, 200025 Синонимдер сөздігі.– Алматы, 2001. 26 Белбаева М. Қазақ тілінің омонимдер сөздігі. – Алматы: Мектеп, 1988.27 Ибатов А. Қазақ тілінің туынды сөздер сөздігі. – Алматы: Мектеп, 1988.28 Қазақша-орысша сөздік /50 мыңға жуық сөз/ редакциясын басқарған Р. Ғ. Сыздық, К. Ш. Хұсайын.– Алматы: «Дайк – Пресс» 2002.29 Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі /10 томдық/. – Алматы, 1986

14. Список мультимедийного сопровождения

Бағдарламалық қамтамасыз етілу 1 Қазақша сұхбат. Компьютерный самоучитель казахского языка. АО «Парад» 1998 г.2 «Менің қазақ тілім – 1» Часть 1. №1 Задания 1-24; 25-42. Автор: Досмамбетова Г.3 «Менің қазақ тілім – 1» Часть 2. №2 Задания 43-62; 63-70. Автор: Досмамбетова Г. К.4 Қазақ тілі. Казахский язык для начинающих. Дыбыс режиссері – Ә.Досмағанбетов, Редактор – Қ.Ағыбаев,Дикторлар – А.Серіков, С.Жақанова. ҚР Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігі. Тілдердідамыту департаменті.

Мультимедиялық қамтамасыз етілу 5 Қазақ тілі. Казахский язык для всех. Дыбыс режиссері – Ә. Досмағанбетов, редактор – Қ. Ағыбаев,дикторлар – С. Жақанова, О. Орынбаев. ҚР Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігі. Тілдердідамыту департаменті.6 Қазақ тілі. Дыбыс режиссері – Т. Қамжыбаев, редактор – Қ. Ағыбаев, диктор – А. Серіков. ҚР Мәдениет,ақпарат және қоғамдық келісім министрлігі. Тілдерді дамыту департаменті.7 Қазақ тілі. Дыбыс режиссері – Т. Қамжыбаев, диктор – Б. Бектоғанбетов, координатор – Б. Мұрзалина.ҚР Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім министрлігі. Тілдерді дамыту департаменті.8 Қазақ тілі. 3-сынып. Звуковое приложение к экспериментальному учебному пособию по изучениюказахского языка. Авторы: Ф. Б. Мусина, С. С. Успанова, Ш. Ж. Мукушева, О. Г. Сенкубаева. ФондСорос-Казахстан, 1998 г.