របវទ W o d g n i K a i d o b មទ នភពជខ រ m a C sRmab ...€¦ · របវទ sRmab´GkvTüasaRs nigvskr Guwm dar:U e)aH Bm< elkTI1 ©®rk Sa si TRKb;Ebby:a

របវទរបវទ sRmab´GñkviTüasaRsþ nigvisVkr Guwm dar:UGuwm dar:U e)aHBum<elIkTI1

©®rkSasiT§iRKb;Ebby:ag

Cam

bodia

King

dom

of W

onde

rC

ambo

dia K

ingdo

m o

f Won

der

មទនភពជខរPROUD TO BE KHMER

GarmµN_kfa-9j9,

ម វម « របវទ សមបអកវទសសស នងវសករ » មនតវបនតមងតមពល ខ លឯកសរជក$ព%ងនករ'ខ នងក$ព%ងខតវករន)វឯកសរវ ទ*សស,ខមនយ.ង ខ/$ង ។ ជករព ឯកសរ រមទម1ក2% ងទត3ង4ខមន3ន'ម5មទ .%ខន,ម6ជយ.ងមនក, ក7ត3វឲ9នឯកសរជភសជខ រ មត:ថ ករនខឯកសររមទក7ជឧគ>3?យ ត4ករអភវឌDធនធន3ន%Gជកលខ រ មHយមI%ថGនG 3?យច$ន?នព%$)វជ$5ញ ភសរមទ នងពបកយល4ន)វ:ក9មចMកមទ3?យច$ន?ន ជមI%5$ឲ9ខរ នងពភពមNក ប4ង4ន)វO)ងមពតជ 7នម3/ត4ញM$ងន)វពន/RអភវឌDនS ។3*.ងវ ញមទ ករនន)វឯកសរ ជក7ជករណ,% ន)វឧ,3គ គ$នម2ហជ%ភ)3រ4/?ន តព36$ងជករគO 3?យច$ម: %ព'%រខរ ខ លមNក$មងV ន)វអកGរ 7ផ)រផង4ទ%កឲ9ក)នមXជ$5ន4មតកយ។ ជងមនមYមទ មនក7ជករខZរក[ន)វ3\ក3O,វOធ3\ខរ នងជករន,$ខណងក%ល%ត 7តមព មIយក7 ករខ3,ងន)វកញ^% តធ3\ គ%ណធ3\ ជអ'ខ លខរខងខឲ9ម3/មរ ងរI)3ក ។

% $ពជមជaជក4ថ ម វមមនចb4ជនក$I%ឆ>ងជ3នខន ម6ជមចMកមទ អកdរវ រ%ទf :ក9មពចនSឃ/មឃ/ង ពមត:ថករកខត3នខ3នជករងយត?ល.%5នម5មទ។ % $រង4ប$ទទ?លកររ គន4ជនចMព$ណក4មNកសសស,ចរ9 មNកតគ អ2កតគ នង G នG 6$ងអ4 ក2% ងនkយសl5មធ'ឲ9ម វមមនកន4ខ%តក តវតវមZ 3មទ ។

% $ក7ងm n3ថ ម វម3?យកbលមន នnងក/យជសសស,វ%ធត4 អ2កវ ទ*សស, វ 'រករ Gព)ខក អ2កតសវតជវ......... យកមYតយ%ទfជ3?យនងមគ តព36$ងមតតប4វជធន ធនត4មqងច43%វ ជrមផGងៗខ លតវករវជតគnម5 ៕

បន យនជយ ថទ ២៩ ខ មន ឆ ២០១១

របរង នងនពន

Guwm dar:U (+855)97 8445767

(+855)81 755647

របនបងញពអ កវ ទសស Melissa Douglas ង ផ កមយន ម!" Z ( ឧបករណ%គ'ប(គ'ងភ"យ*"ង "យនក+ផអ,ន-ទពនសធជត ស(ន12 [Sandia] ) ។

This photo shows scientist MelissaDouglas and part of the Z machine,an inertial-electrostatic confinementfusion apparatus at Sandia NationalLaboratories. In the device, giantcapacitors discharge through a gridof tungsten wires finer than humanhairs, vaporizing them. The tungstenions implode inward at a million milesan hour. Braking strongly in the gripof a “Z-pinch,” they emit powerfulx-rays that compress a deuteriumpellet, causing collisions between thedeuterium atoms that lead to fusionevents.

ជពក ទ ៤ជពក ទ ៤

ចណ"ចគ$ល ១/ ទមងអត២/ របវ ទនយកអ៣/ ថពលនយកអ នងភគល តបឋ

អម ដរ 4 របវទទនប

SIR JOSEPH JOHN THOMSON, របវ ទងកគស (១៨៥៦-១៩៤០)

តធ,ត ថសន(Thomson) គ. ជ0អ1លបនពចរណរក56ញកឡចមត:ង ; បនកប6នវករស<=ព> របវ ទភគល ត មតកមកអត ជ?យន@ងករងរ1Bឌ=ទលយ របសគត កFកល6ល=ងនន ក =រស,>កតត(កឡចមត:ង)0ងអ1នគH>សន>។គតបនទទ?លពនរងK នណ អបល(Nobel prize) កF0ងឆ0 = ១៩០៦ សមNបរបគ=កO6ញរបសគត=ព> កឡចមត:ង ។

កឡចមត:ង

របទ ៤.១ គ=រអតថសន,

ផQបនQគH>សន>វ ជSNន កTយNនកឡចមត:ងកFព>0ង កមបUប1ចមគបឪឡ@ ។

១ ទម'ងអត' Atomic Physics

១.១ គរដបងនអតមគរអតមនកងយគសមយញតន គជភគលតតចមយ រង រងសស រ មនអចបសបកបន ។ គរថ%&

តតវបនចចតបឌតឲ-នក.តមនន0.ងនន1លន2.ករ1ន42ចងនតកយ1&2ម%ជតន50ចតតនចចនអតម។ J.J.

Thormson(1856-1940) បន11ណ7ន1&គររបស9អតមមយស:លមនបន;ក5គ<&សន&វជ>មន ស?កខងកង មនន50ចតតង ស:លតនតមAបគ :ចតគប9ឪ0ក នតកយមកមននD% Eថ នបងមនសលស?Gទពងបយជរ ( :ចរបទ& ៤.១ )។

កងឆ ១៩១១ Ernest Rutherford (1871-1937) ត1មទងសសOរបស9គត9 Hans Geiger នង Ernest Marsden បននរAបចន2.ករ1ន42មយតបកបនPយនតគEថ ក9 បងR ញថ គររបស9ថមសនមនតតម តតវនទ ។ ធតវទ-សកម%គរ គរT :-ម (Ra ) តតវបននគនតប.សតមប9បញVWង?ង9 α តតមង9នXរកសនGកមសយT ងនសZ.ង។?ង9 α ន&មយៗតតវបននគរកន\.ញនPយករបញVWញ1នG កលណវនXបTEបន;Eសង_ស&ស ល?រ។រតថ?ត ( Rutherford ) បនសនម1រថ នគអចនម.លន\.ញ?ង9 α នPយផ; ល9បន; ប91&វខ; ត1&ច?;បន;E

នaហc ។ ករភd ក9ន?.ល:eខG ងមយ គថមនសតមយភគតចចន?ង9 α នទ ( តបសហល 1

8000) ស:លតតវ

បនខ; តថយនតកយ ។ រតថ?តសនPf នថ លងកចន?ង9 α នងករខ; តថយនតកយរបស9វ មនសមននក.ត ន0.ងនPយ4រអតមខGនឯងនទ សតវនក.តន0.ងនPយ4រ?ង9ជនតច.នស:មននកងអតម ។ គត9បងR ញ ថ ន50ចតតងមនអចបនង_.តបតភតននEនទ នតពEវត4លណស9ន2Aបនង?ង9 α ។ ភ1បច4ចចន?ង9 α ស:លទទលលងកខG ងអចនក.តន0.ង គនPយ4រសតករបTEទង<ចចន?ង9?; ក5គ<&សន&វជ>មន ស:លមន ទហតចជងអតម នហ.យយT ងនjចណស9កe2kន9តបសហល?ង9 α ស:រ ។ កងឆ ននEស:រ រតថ?តបន សនPf នថ អតមបង_ន0.ងនPយចណយTមយ:e2kន9 ?;ក5គ<&សន&វជ>មន នហ.យជវញវវលនXនPយ ន50ចតតង ( របទ&៤.៣ ) ។ ករបងR ញភសZតងចនចណយTអតមតតវបននគន2.ន0.ងនតកយ1&របកគនហ.ញ ន50ចតតង ១៥ ឆ ។

១.២ ធតបងននយចណយTអតមបង_ន0.ងនPយតបតង នង ណតតង ។ តបតង គជ?ង9?;កបន;ក5គ<&សន&វជ>មន នង

មនមT ស2ជងន50ចតតងតបសហល ១៨៣៥ :ង នហ.យវតតវបនរកន\.ញនPយ រតថ?ត ។ ចសណកឯ ណតតងតតវបនរកន\.ញនPយ ឆតវច ( Chad Wick ) កងឆ ១៩៣២ ។ ណតតង គជ?ង9ណត នហ.យវ មនមT សតបjក9តបសហលនងមT សតបតង ។

១.៣ s,úicGatUm ¬ s,iúcBnøW¦អតម5&ត:សសន គជតប1នqអតមងយ នងមន4រcសខន9យT ង1នសសមយសតមប9ករសសង

យល9 ។ 5&នតច.នជងននEនXនទAត នយ.ង:ងថអតម5&ត:សសន ( ស:លមនតបតងមយ នងន50ចតតងមយ )

អច?Zល9នPយផ; ល9ជន50ចតតងនទល ( single-electron ) 5&យTង :ចគ នង He+ នង

Li2+ ស:រ ។ s,úic សចកនចញជ1&តបនភទ គs,úic បនrយ ( emission spectrum ) ង s,úic សតមប ( absorption

spectrum ) ។

ក. s,úic បន*យs,úic ននEបនមកនPយសកr1នGបនញVញនPយ5ង<ធតនsEរង< ។ s,úic បនrយមន1&រតបនភទ គ


λ ( nm ) 400

H

Hg

Ne

របទ ៤.៣ គ=រអតមសក1WងមបពXនYមពZអទត[របសរថ.ផត

λ (nm) 486.1 656.3

364.6 410.2 434.1របទ ៤.៤ កសរ >បលក ( Balmer

series ) ននបនQ តs,úic សមNបអត>ម1]អសន កTយNនស0 បនQ តជកមច6ន រ?ជ?យន@ងជ=ហនរលគតជណណ អ`ត ។ បនQ តអ1លបទស 364.6 គ.ជបនQ តជ=ហនរលខ>ប=ផត(ជ=ហនរលមត)នង សbត0ងត=បនសK យលមតននs,úic កឡចមត]Nកញទច។បនQ តបទស កផcងកទWតសbត0ងត=បនក6លក56ញ

500 600 700

របទ ៤.២ s,úic ក6លក56ញ. អខcs,úic បកងe6តកTយបន<យននធត >ម1]អសន (Hydrogen)

បរត (mercury) កនង (Neon) ។

s,úic ជប9 នង s,úic sត ។

k¿1 s,iúcCab´s,úic ជប9 ជs,úic ស:លមន1ណ7សtបតបលជប9ៗគ ។ ឧស%នស:លមនសមv 2ខvស9 5ង<ធតរវ

ឬ រងស:លមនស&តណRភ1ខvស9បនញVញករស%&ស:ល?Zល9ជs,úic ជប9 ។

k¿2 s,iúcqñÚts,úic sត ជs,úic បនញVញនPយឧស%ន ឬ ចjយ ស:លមន:ង9ស&នតនខrយ នង ស:លតតវបន

:តកនxZ នPយនsEរង< ។ឧស%ន ឬ ចjយចនអតមនaហcស:លមនសមv 2ទប នង ស&តណRភ1ខvស9តតវបនបសបកជ

អតម ។ s,úic sតចនឧស%ន ឬបjយន?Oងៗគ វខសគ ទងបនន ទង1ណ7 ទងទ&តង នងអងតង9ស&នត1នG ឬនយ.ងអចនយយថ ករស%&ស:លបនបនញVញជs,úic sតមនលកyណcសម< ល9នXតមអតម ស:លបនបនញVញករស%&ននE ។

នកង s,úic បនrយ រល9sតន&មយៗទក9ទងនXនងករស%&មTណតកមT ទច ស:លបញ>Wក9លកyណc នPយជjនរលករបស9វនកងសញzWកស ។

1នGបនrយនPយអតមចនធតមយ ឲ-ករស%&មTណតកមT ទច ស:លមនជjនរលកកណត9យT ងចស9aស9 ។

ខ. s,úic សម'បs,úic sត ស:លមនsតងងត នងបនញVញនPយឧស%នស:លតតវ:តកនxZ កលណវតតវបភGនPយ

1នG1ណ7ស ។s,úic បនrយ នង s,úic សតមបចនអតម បងR ញ1&sតរបស9 s,úic ។ sតន|% សតមប

ទក9ទងនX នងsតភG ស:លមននតបកង9 f :ចគ ។

១.៤ អរភពបយអតមក!ងភពញ#ចញ%&ងៗs,úic បនrយចន5&ត:សសន បងR ញកង របទ&៤.៤ រប9បញVលទងបន; ត9ជក9សសZងទងបនស:លតតវ

នងជjន 656.3 nm ; 486.1 nm ; 434.1 nm នង 410.2 nm នរAងៗខGន ។ កងឆ ១៨៨៥ Johann

-

-

+


me - e V F + e r

របទ ៤.៥ 1មកត=ណងឲ[គ=រននអត>ម1]អសនរបសបរ ។ កឡចមត:ងអចធKលចលនអតកល6 គនង=ណតជល ននពOក =ខសគ0 ប`កណh Z ។

Balmer ( 1825-1898 ) បនក4ងនវជjនរលកទងឡយននE នហ.យសខOបន; ត9ស:លមនបនន\.ញននEអច11ណ7នបននPយសម&ករស:លបនមកនPយ1ន42ន~ជក9សសZង

1= RH 1

22 −1p2 ( ៤ .១ .១ ) សរបលស

ស:ល p អចយកតសមGបនទង5ស9ចប91& 3, 4, 5, . . . , នហ.យ RH មនតចមGនថរ នថ នថររ&:បក ( Rydberg constant ) ។ តបសននប.ជjនរលកគតជសមTត RH មនតចមG

RH =1.097 373 2×107 m−1 ( ៤ .១ .២ ) សររដបកបន; ត9:បងកងនស រ&បល9នម ន 656.3 nm តតវគ ចនពE p = 3 កងសម&ករ 4.1.1, បន; ត9ន 486.1 nm

តតវគ ចនពE p = 4 នងបនZបន; ប9 ។ ជទនXចនពEធតន?OងនទAត កe:ចជ5&ត:សសនស:រ សម&ករសសមZង នស រ&បល9នមមនទតមង9

1=

Eo

hc 122 −

1p2 ( ៤ .១ .៣ ) សរបលស

ជករបសនមនXនទAតចនពEនស រ&បល9នមចនបន; ត9s,úic នស រ&ល&នមន ( Lyman series ) គតតវបនរកន\.ញជនតកយ ស:លបន; ត9sតចននស រ&ល&នមនននE ជs,úic ស:លនម.លមនន\.ញ ននEជករស%& 4 យ5 លតត នPយជjននលកស:លបនrយអច11ណ7នបននPយសម&ករមយតបjក9តបសហលគ

1=

Eo

hc 112 −

1p2 ( ៤ .១ .៤ ) សរលសន

ស:ល p មនតចមG 2, 3, 4, . . . ។នកនស រ&ននE អតមsGង1&ភ1នច E p នXភ1តគE E1 ។

១.៥ ទ*+ស-ប.រអព-អ-ទដសសនន:.មសតវតOរ~ទ&២០ 5កវទ4tសZjក9:ចជមនករ5ល9ស5កនPយករបរជយចនរបវទ

កG សច ( classical physics ) ចនពEករ1ន-ល9លកyណcចនs,úic ។ នហត5&អតម ចនធតជក9aក9មយបនញVញសតបន; ត9នទAងទត9បTនណ E ? នហត5&បនជអតមតសបសតជjនរលកទងឡយណ ស:ល1កវបនបនញVញ ? នកងឆ ១៩១៣ ប របននរAបចន2.ករសវកសញកនហត?ល1&s,úic អតម ស:លបញVលនវលកyណcខGEៗចនតទសZ&ស:លបនទទល4< ល9ថ%&ៗ ។ នPយនតប.តបស9នវអតមងយៗ ( 5&ត:សសន ) ប របនន2.ករ5ភវឌគរមយ 1&5&ស:លគត9គតថតតវសតមនរចនសមvនqរបស9អតមនកងករខតខតបងសតបងមយសន1ន-ល9ថ នហត5&អតមគជក9aក9 ។ គរចនអតម5&ត:សសនរបស9គត9មនបញVលនវលកyណcបរណខGEៗ កe:ចជន2.ករប:វតZនវករសន%តខGEៗ ស:លមនតតមតតវនកងទតមង9ចនរបវទកG សច ។ ករបT ន9តបមណជមលPf នចនតទសZ&ប រ វនsG.យតបនXនងអតម5&ត:សសន:ចតនX ៖

១. ន50ចតតងន2.ចលននល.គនGងរងរងង9ជវញតបតងនតកម5ន1.ចនកមG ងទនញគ0 (:ចរបទ&៤.៥) ។កមG ងគ0 បនង_.តនវសទEចល?Vត ។ ២. ន50ចតតងអចន2.ចលនសតនល.គនGងកណត9 នថ គនGងកង9ទច នហ.យ ននល.គនGងទងននE អតម5&ត:សសនមនបនញVញថម1លកងទតមង9ជថម1លន50ចតតមT ទចនទ ។ ប រនគនGងទងននEថ គនGងចនភ1ជតញ> ។ នហតននEថម1លចនអតមននថរ នហ.យនមកនចកG សចអចនតប.តបស9បនសន1ណ7នចលនរបស9ន50ចតតង ។ ៣. ថម1លទតមង9ជករស%& គតតវបនបនញVញនPយអតម5&ត:សសននន1លន50ចតតង sGង 1& កតមតថម1លណមយនXកតមតថម1លទបជង ។ នPយស0កនតបកង9 f ចនករស%&ស:លតតវបនបនrយ កងករនaត គទក9ទងនXនងបសតមបតមលថម1លរបស9អតម នហ.យគឯករជ-1&នតបកង9ចនចលនខប របស9ន50ចតតង ។ នតបកង9ចនករស%&បនrយឲ-នPយ


NIELS BOHR, របវ ទជនជត TណN (១៨៨៥ – ១៩៦២)

បរ គ.ជ0ចលរ?យងស,N0 0ងករភវឌl1=បងននកកនចងទច ( quantum mechanics )

នងបនបកmn ញទសcនoយងកមច6នជ =វ ញបញq របសវ ។ 0ងឆ0 = ១៩៣៣ កលបនកល6កឡ6ងនវមទ@សs> =ព> បតភតភយកចញ ននបរNណ កTយវ ធ> TធតបរNណ 0ងងHធតរវ ( ករអមបធត0ងរបភពកនZ កធK6ឲ[លv >សសសយ=ព>កររក56ញ ខងគ>>វ ទ ) កO6យព@ងកល6កនZ កលអចមសយបញS បននវលyណoរបស យរន>ញ

២៣៥ 23592

U ។ កលជ

0អ1លបកងe6តនកគនវយនsសសសsអតច នង របវ ទបរNណ ( របវ ទនយកអ ) ។ 0ងឆ0 =១៩២២ បរ បនទទ?លពនរងK នណ អបល សមNបករអសKងរយងខS បខS?ន របសគតព>ទមងននអត នងព>ករ ភយកចញក =រស,>ព>អត ។

E i − E f = h f ( ៤ .១ .៥ ) ស:ល E i ជថម1លចនភ1ន:.ម , E f ជថម1លចនភ1នតសច , h ជនថរបGង9 នហ.យ

E iE f

៤. តចមGរបស9គនGងកណត9ចនន50ចតតង គតតវបនកណត9នPយលកyខណyមយស:លអចតបតបតZបនន នល.បរមណចលនម ( មTមTង9ស&ននទច : Angular Momentum ) របស9ន50ចតតងវលជវញរងង9 ៖ គនGង កណត9ជគនGងទងឡយណ សតមប9បរមណចលនមរបស9ន50ចតតងវលជរងង9ណមយជវញចណយT ជ1ហគណទង5ស9ចន ℏ ( អនថ h បរ ) ស:ល ℏ = h /2 π

me v r = n h n= 1 , 2 , 3 , . . . ( ៤ .១ .៦ ) នPយសន%តថ4< ល9តចមGវទងបនននE នយ.ងអចគណនថម1លកណត9 នងជjនរលក

បនrយចនអតម5&ត:សសន ។ នយ.ងនតប.តបស9នវគរស:លបន1ណ7ននកងរបទ& ៤ .៦ ស:លនកងននE ន50ចតតងន2.:នណ.នកងគនGងរងរងង9ចនក r នPយនលនននល.គនGង v ។

ថម1លបTតង9សស-ល5គ<សន&ចនអតមគ

U = k e

q1q2

r= K e

−e er

=−K ee2

rស:ល K e ជនថរគ0 ។ សន%តថ ចណយTននសkម ននEថម1លសរបចនអតមគជ?លបកចនថម1លស&ននទច នងថម1លបTតង9សស-ល

E = K U =12

me v2 − K ee2

r ( ៤ .១ .៧ )

នយ.ង5នវតZចប9ទ&1&រញតនចនពEន50ចតតង ។ នយ.ង:ងថកមG ងទនញមននល.ន50ចតតង k e e2/r2 តតវនស%.នង me aN ស:ល a N = v2/r ជសទEចល?Vតចនន50ចតតង ។ :នចE

k ee2

r2 = mev2

r ( ៤ .១ .៨ )

នចញ1&សម&ករននEនយ.ងន\.ញថ ថម1លចនន50ចតតងគ12

me v2 = kee2

2 r ( ៤ .១ .៩ )

នយ.ងអច?Oសម&ករននEជមយនងសម&ករ ៤.១.៧ នហ.យអចសសមZងថម1លចនអតមជ

E =−k e e2

2 r ( ៤ .១ .១០ ) ថពលនន

អតអដដសនស:លតចមG5វជ>មនចនថម1លបងR ញថន50ចតតងនឆv EនXរកតបតង ។

កននrមមយសតមប9 r គបនមកនPយករនPEត4យសម&ករ ៤.១.៦ នង ៤.១.៨ រក v នងPក9 លទq?លឲ-នស%.គ

v2 = n2ℏ2

me2 r 2 =

k e e2

me r

rn =n2 ℏ2

me k e e2 n =1, 2, 3, . . . ( ៤ .១ .១១ ) ពហកននរង!ង

បរជចន$នកណតជកលកសម&ករននE គសអងនXនល.ករបT ន9តបមណថ ន50ចតតងអចឋតនសតនកងគនGងជក9aក9នទAងទត9តតវបនកណត9នPយចននគត9 n ។ គនGងនPយមនកយT ងតចតតវបននថ កប រ a0 តតវគ ចនពE n = 1 នងមនតចមG

a0 =ℏ2

me ke e2 = 0.052 9 nm ( ៤ .១ .១២ )


9a0

4a0

-e a0 +e របទ ៤.៦ គនងរងរងKងព>?យ 1លប> មត]វបនពរកTយគ=របរនន អត>ម1]អសន

របទ ៤.៧ 1មកមតថពល សមNប>ម1]អសន ។ ច=ន?នងទច( Quantum

numbers ) គ.សbតកFខងកKង កO6យ ថពល ( គតជ កឡចមត:ងវ `ល )សbតកFខងសs = ។ មព|ញបmរៗ ត=ណងឲ[ ករងមត ថពលទបទ =ងប?ន សមNបកសរ > s,úic ន>?យៗ អ1លបនបងq ញ ។ មព|ញពណ សមNបកសរ >បលក បងq ញថ កសរ >កនZផsលជពន.ក6ល ក56ញ ( Visible light ) ។

កននrមទនXសតមប9កន&មយៗនកងអតម5&ត:សសន គបនមកនPយជនសសម&ករ ៤.១.១២ នXកងសម&ករ ៤.១.១១ :

r n = n2a0 = n20.052 9 nm ( ៤ .១ .១៣ ) សម&ករ ៤.១.១១ អចជនសនXកងសម&ករ ៤.១.១០ នឲ-នយ.ងបនថម1លចនភ1កង9ទច

( Energies of the quantum states ) :

En =−me k e

2 e4

2ℏ2 1n2 n = 1, 2, 3, . . . ( ៤ .១ .១៤ )

តបសននប.នយ.ងជនសតចមGនលខនXកងសម&ករ ៤.១.១៤ នយ.ងបន

En =−13.6n2 eV ( ៤ .១ .១៥ )

កតមតថម1លទបប?ត ឬ ភ1តគE ( ground state ) តតវនង n = 1 នងមនថម1ល E1 =−me ke

2 e4/2 ℏ2 =−13.6 eV ។ន50ចតតងមយ ស:លនកតមតននEតតវករ ថម1ល 13.6 eV ន:.ម&ផZ ច9នចញ1&អតម។ថម1លននEនថថម1ល5&យTងកម%( Ionization energy )។ n E (eV) ∞ 0.00

5

4 −0.5442−0.8504

3 −1.512

កសរ >បសកចន

2 −3.401

កសរ >បលក

កសរ >ល>កន

1 −13.606

សម&ករ ៤.១.៥ នង សម&ករ ៤.១.១៤ រមទងសម%តកម%ទ&ប&របស9ប របងR ញថ តបសននប. ន50ចតតងsGងគនGងមយស:លមនចននកង9ទច n i នXគនGងមយនទAតស:លមនចននកង9ទច n f វ បនrយនវ?តងមននតបកង9 f ឲ-នPយ

f =E i−E f

h=

me k e2 e4

4πℏ3 1n f

2 − 1ni

2 ( ៤ .១ .១៦ )

ស:ល n fni

នយ.ងនតប.តបស9សម&ករននE ជនយនងសម&ករនលន:ណលចន1នG c = f នយ.ងបន1= f

c=

me k e2e4

4 π c ℏ3 1n f

2 − 1ni

2 ( ៤ .១ .១៧ )

នតបAបន2Aបលទq?លននEជមយនងសម&ករ ៤.១.១ នឲ-នយ.ងបនកននrមនថររ&:បក

RH =me ke

2e4

4π c ℏ3 ( ៤ .១ .១៨ )

ថ3ព

ល


MAX PLANCK, របវ ទ ជនជតអល.ង (១៨៥៨-១៩៤៧)

បង ( Planck ) បនកធK6ឲ[សH លនវ គ=នតថ,>នន “ ស,ភពងទច ( Quantum of action ) ” ( កថរបង h ) កF0ងករខតខ=មប@ងអមបង?យស=កពន[លព>របយ s,úic អ1លបនចមគ@ZសមNប មទ@សs>ងទច ( Quantum theory ) ។ កF0ងឆ0 = ១៩១៨ គតបនទទ?លពនរងK ន ណ អបលសមNបរបគកO6ញកនZព> ធ,ជតននបរ Nណថពលងទច ( quantized nature of energy ) ។

តបសននប.នយ.ងបញVលតចមGស:ល4< ល9ចន me , k e , e , c នង ℏ នXកងកននrមននE ជលទq?ល តចមGតមតទសZ&ចន RH ជករបនង_.តឲ-មនន0.ងនកងភ1តសបគ យT ងតបនស.រជមយនងតចមGស:ល បនកណត9នPយ1ន42សតមប9 នថររ&:បក ។ នន1លប រន2.ករត4យបភGនវភ1តសបគ ននE វតតវ បនទទល4< ល9ជចបងរចនXនហ.យ1&តទសZ&របស9គត9 ។ នកងករនរAបចឲ-មនរនបAបនរAបរយចនពEសម&ករ ៤.១.១៧ ជមយនងទននយ s,úic តតទសOន~ ( Spectroscope )វគងយតសលចនពEករសសមZងវនកងទតមង9

1= RH 1

n f2 −

1ni

2 ( ៤ .១ .១៩ )

១.៦ %ល%តអគ2-ស- 3ងភគល43តនព56មន5កតបជdរបវទ1&រនក9គ អល9សប រ អញ4Z ញ ( Elbert Einstein ) នង ល& :តបយ

( Louis De Broglie ) បនចលរមចសណកយT ងខG ងកងករបនង_.តគនតថ%&ននល.សញzWណរលក នង ?ង9 ចន1នG ។ នន:.មសតវតOរ~ទ& ២០ នគបនរកន\.ញសករជថ%&មយគនមកនចថ%& : នមករនចរលក ស:លជ 1នGកចននមកនចកង9ទច ។ ក. ផលផតអគ1សន នងមទ2សភគល4តននពន67

?តន50ចតតង

C E ពន

របទ ៤.៨ គ=នសតងកសWគK>?យសមNបករស< ផលផតគHសន>( Photoelectric effect ) ។កFកពលពន.កប`ZទងHចន@ង

បនQZ ( ក>តទរ ) ផត- កឡចមត:ង ខQ តតកចញព> បនQZ។ កឡចមត:ងចរព>បនQZ បភពផល ថមពល E កបនQZ C ( ឡចទXរ ) បបលបកងe6ចរនs0ងកសWគK> ។

របទ& ៤ .៨ គជគនសតងចនឧបករណ~?ត5គ<សន& ។ នកសក?ត5គ<សន& គជប1ង9សកវ ( នគ នតប.សកវ1នសសម-TWងស:លករស%&4 យ5 លតតអចsGងកត9បន ) ឬ51លមយស:លនគន2.ឲ-មនសញzWកស នហ.យស:លមនន50ចតតត1&រ ។ បន;Eនaហc E ( ន5ម&តទរ ) តតវបនភ> ប9នXនងបTល5វជ>មន ចងនតកយចនតបភ1?Zល9ថម1លសtបតបល ។ បន;Eនaហcអណត C ( ក0ចទរ ) គតតវបនPក9ឲ-សត នជបTតង9សស-លវជ>មននPយតបភ1ថម1ល ។នន1លប1ង9រកrទកកងទ&ងងត 5ស1សមTតចងលសន-។ យT ងណមញ នន1លបន;E E តតវបនបភGនPយ1នG ស:លមនជjនរលកខG&ជងជjនរលក1នសស

V

A


ចរនZ

អងតង9ស&នតខvស9

អងតង9ស&នតទប

−V s តង9ស-ង5នវតZ

របទ ៤.៩ ចរនsផតគHសន> មបឆ =ងន@ងប`តងអស[លនវតsទ>នទព> គ0 សមNប អ =ងតងស>កតពន.ព>រ ។ ចរនsក6នជ?យន@ង អ =ងតងស>ពន. ប`អនsវក1លមតកថរ?យចបព> តនវ ជSNនធ=?យនន V ។ កប6 តងស[ងកស,6 ឬ តចជង −V s

( អ1ល V s ជតងស[ងផ )គ, នចរនsកF0ងកសWគK>កទ ។

K max

fc fរបទ ៤.១០ គ=នសតងEmax ទលន@ង កមបងននពន.ច =ង ប`ZសមNប ផតកឡចមត:ងកF0ង ពកសធផលផតគHសន> ។ ផតងNន កមបងទបជង fc នNនថពលមគបមគនក16v >បកmn ញ កឡចមត:ងកទ ។

មយចននស:លអតសយនល.នaហc ស:លតតវបននតប.សតមប9ន2.បន;E E , ចរនZតតវបនរកន\.ញនPយ 5ស1សមTត , បងR ញ1&លហរចនបន;ក5គ<សន&sGងកត9លហចននG Eបន;E E នង C ។ ចរនZននEនក.តន0.ងនPយ ?តន50ចតតងស:លបនបនrយ1&បន;E5វជ>មន E នងតបមល?ZនPយបន;Eវជ>មន C ។

របទ&៤ .៩ គជ:នណ.រចនចរនZ?ត5គ<សន&តបឆងនង?លសងបTតង9សស-ល V នចននG E E

នង C សតមប9អងតង9ស&នត1នG1&រ ។ នតចមGវជ>មន2មយចន V ចរនZនក.ន:ល9តចមG5តបរម ។ ន ន1ល V 5វជ>មន គនន1លតបភ1ថម1ល គបតញVWសនXជន2.ឲ- E វជ>មន នហ.យ C 5វជ>មន ចរនZធG ក9នXតចមGទបមយ 1&នតពE?តន50ចតតងស:លតតវបនបនrយភគនតច.ន គតតវបនរញតចន នPយបន;E5វជ>មន C ឥ0វននE ។ នកង4 នភ1ននE មនសតន50ចតតងស:លមនថម1លស&ននទច ( Kinetic energy ) 2ជងទហ eV បTនណ EនX:ល9 C ស:ល e ជបន;កចនន50ចតតង ។

នន1ល V នស%. ឬ5វជ>មនជង −V s ( តង9ស-ងផ ក ) គ% នន50ចតតងនX:ល9 C នទ នហ.យចរនZគសន- ។ ថម1លស&ននទច5តបរមចន?តន50ចតតងនខណcស:លវនចញ1&កតតទក9ទងនX នងតង9ស-ងផ កនPយទនក9ទនង

K max = eV s ( ៤ .១ .២០ )

លកyណc1នសសជនតច.នចន?ល?ត5គ<សន&មនអច1ន-ល9បននPយរបវទកG សច ឬនPយតទសZ& រលកចន1នGបននទ : គ% នន50ចតតងតតវបនបនrយនទ តបសននប.តបកង9ចន1នG ស:លនតប.ធG ក9ទបជង នតបកង9ផZ ច9នចញ

f c ( នតបកង9ចនត1ស:ន5គ<សន& : Cutoff frequency ) ស:លជលកyណcចនធតតតវបនបភG ។ ននE គមនតសបគ ជមយនងតទសZ&រលកនទ ស:លបន1ករថ ?ល?ត5គ<សន&គរសតនក.តន0.ងន នតបកង9 ជនតច.ន ស:ល?Zល9នPយ1នGមនអងតង9ស&នតខvស9តគប9តគន9 ។ ថម1លស&សនទចចន?តន50ចតតងមនអតសយនងអតសយនងអងតង9ស&នត1នGនទ ។ តមរយcតទសZ& រលក 1នGមនកនន.នន0.ង គរសត?Zល9បសនមនវថម1លនXឲ-នaហcកងមយខ តន1ល នហត:នចEនហ.យ ?តន50ចតតងស:លតតវបនបនញVញមនថម1លស&ននទចនក.នន0.ង ។ ថម1លស&ននទច5តបរមចន?តន50ចតតងនក.នតមនតបកង9ចនករស%& ស:លនគនតប. ។ តទសZ&រលកបន 1ករថ គ% នទនក9ទនងរវងថម1ល?តន50ចតតងជមយនងនតបកង9ករស%&ស:លនតប.នទ ។ ន50ចតតងតតវបនបនrយ1&ច?;នaហcជនតច.ននក.តន0.ងភG មៗ ( តចជង 10-9 s បន; ប91&ច?;នaហc តតវបនបភG ) នទEជអងតង9ស&នត1នGនខrយយT ងណកZ& ។ កល1&មននយ.ងនជថ ?តន50ចតតងតតវករ ន1លខGEន:.ម&តសបយកថម1លករស%&ស:ល5នវតZ មនន1លវទទលបនថម1លស&ននទចតគប9តគន9ន:.ម& ចកនចញ1&នaហc ។

ខ. បណកមសយរបសអញស ញគល9បត"ភតផលផតអគ1សនករបកត4យយT ងនជគជយ1&?ល?ត5គ<សន& តតវបនន2.ន0.ងនPយអញ4Z ញនកងឆ

១៩០៥ ។ នកងឆ ននEស:រ គត9បននបE1មជ4ធរណcនវតទសZ&ន2Aប1នសសរបស9គត9 ។ គត9បន ?Zល9នយបល9ថ សណលតៗចនថម1ល1នG ឬ ?តង នងតតវបនបនrយនន1លបរមណមនករ សtបតបលន2.ឲ-sGង1&កតមតថម1ល En = n h f នXកតមតទបជងបន; ប9 En−1 =n−1h f ។ កងកររកrថម1ល ចននតហយចEចនថម1លននEតតវនស%.នXនងថម1លចន?តង E :

E = h f ( ៤ .១ .២១ ) ថពលននផតង

ស:ល h ជនថរបGង9 ( Planck's constant ) នហ.យ f ជនតបកង9ចនករស%& ។ចណចជគនGEនទ&ននEគថ 1នGមនលកyណcជរលក?ង នងមនលកyណcជតគប9លត?ង ស:ល

នថ ?តង ។

របវទទនប 11 អ ម ដរ

អញ4Z ញបន5នមតថ ?តងន&មយៗ:កជញ>នថម1លកង9ទច ( ឬថម1លកង9តម :quan-

tum energies ) hf នហ.យPលនPយនលននស%.នងនលន1នG ។ ន:.ម&ឲ-ន50ចតតងមយPច9នចញ1& នaហc វចបច9តតវករថម1លចនបច9ចងបTEរបស9?តង hf ស:លមនតចមG2ជងកម%នZទនញយក E0 របស9ន50ចតតងចននaហc

h f E0 ( ៤ .១ .២២ ) អត()ភពននដព+សដនផតអគ-)ន

ស:ល h = 6.626×10−34 J.sនប. f c ជនតបកង9ចនត1ស:ន?ត5គ<សន& ននE E0 = h f c ។ 1&កននrមននE ជមយនង

វសម&ករ ៤.១.២២ នយ.ងបនf f c ( ៤ .១ .២៣ )

នយ.ង:ងថ 1នGPលនPយនលន c ស:ល c = f នហតននEវសម&ករ ៤.១.២៣ អច សរនសរជ

c ( ៤ .១ .២៤ ) ស:ល c នថត1ស:ន?ត5គ<សន& ។

ជទនXកម%នZទនញយក E0 ចននaហcមយកន9សតតច កលណនaហcននEកន9សតន50ចតត វជ>មន ។ ?ល?ត5គ<សន&tបត1តនXនPយមនទន?លមយ : ចននន50ចតតងបនញVញនPយនaហc សមមតតនងចនន?តងស:លនX:ល9កតត ។ ករណ~ននEអច1ន-ល91&ចនZសsត ( ជតចមGកតមតចនចរនZ ) គថអងតង9ស&នតចរនZសsតសមមតតនងអងតង9ស&នត1នG ។

បតភត?ល?ត5គ<សន&អច1នត-ន\.ញសតកងករណ& ស:លនតបកង9ចន1នGមនតចមGនល.ស1&តចមG កតមតមយបTនណ E ។ ?តងនតប.ថម1លនស%. E0 ន:.ម&ផZ ច9ន50ចតតងមយ1&នaហc នហ.យថម1ល ស:លនសល9នលចនចញជថម1លស&ននទចចនន50ចតតងននE

K max = h f − E0 ( ៤ .១ .២៥ )

គ. អន"ភពបចពន67អនភ1បច91នGមTណតកមTណអតសយនងនតបកង9 f របស9វ នងចនន?តង N ស:ល:កន

កងមយវនទ& ។ នយ.ងបនP = N h f ( ៤ .១ .២៦ ) អនភព

បចពន/

ឃ. ថ'ពលផត"ង នងអត'កលណ?តងមយមនថម1ល E = h f តតវបនតសបនPយអតម ថម1លអតម

នក.នបន E = h f ( :ចមនបងR ញកងរបទ& ៤.១០ )។កលណ?តងមយតតវបនបនញVញថម1លអតមថយចE h f ។កងសតមបថម1ល?តងមយ អតមបនsGង1&ភ1 E1 នXភ1 E p ។ អតមតសប

ថម1ល ∆ E = E p − E1 = h f ស:ល ∆ E 0 ។កងភ1នច E p អតមមនស ប9បនsGងនXភ1មយស:លមនថម1ល En E p

អតមននEបនបនញVញថម1ល?តងមយ h f ' ។តហយថម1ល ∆ E = En −E p =−h f ' ស:ល ∆ E 0 ។

ALBERT EINSTEIN, របវ ទសញS តអល.ង-អករ ច (១៨៧៩ - ១៩៥៥ )0មបជរបវ ទ1BONN0 ននមគប សXយកល , អញសs ញក6តកF Ulm ននមបកទសអល.`ង ។ 0ងឆ0 = ១៩០៥ (0ងអយ ២៦ឆ0 = ) គតបន កបZពតbបទវ ទសសសsប?ន អ1ល បនប1វតsរបវ ទ ។ ព>រ0ងច=កណ តbបទកនZទទងកន@ងK> អ1ល សពKនថ=ពងមត]វបនរបអនវ ភគទន មបបកTយ សរoស=ខនយងកមច6ន របសគត : មទ@សs>ពកសស ននមទ@សs> កធWប ( relativity ) ។ 0ងឆ0 =១៩១៦ គតបនកបZពករងររបសគតកល6 មទ@សs>ទកននមទ@សs>កធWប ។ ករពរ អ1លរ =កភ6បជងកគននមទ@សs>កនZ គ.មត ននក =ពន.អ1លល=កWងកTយសរអ1ន ទ=នញ ។ ករវសអវងកធK6កTយតរវ ទ កល6ពន.ននតរ0ងកពលសរ[មគសកF ឆ0 = ១៩១៩ ឲ[1@ងករពររបស អញសs ញមត@មត]វយងមប1 អ1ល កធK6ឲ[ អញសs ញ ក យជជនលv > លញកល6ពភពកលN0 ។ កពល កមកយព?កគនយយកលងថគ.ពត ជមពZអទត[ បនចZOតbកលខចល 0ងមទ@សs>អញសs ញ ។ យងណញ គតBជ0ភវឌl កកនចងទច ( Quantum mechanics ) ផងអ1រ ។ កលបនទ?លពនរងK នណ អបលកF ឆ0 = ១៩២១ ។


ង. ផលក"ងត"ងនចននG Eឆ ១៩២៣ នង ១៩២៥ កងតងបនសកr1&5នZរកម%ចនបច9ករស%& X ស:លមន

ជjនរលក 0 ជមយនងអតម ។ នកង1ន42ន~របស9គត9 កងតងបនតតត1នត-ករបញVWង ករស%& X សននX:តកភ&ត ។ គត9សនង<តន\.ញថ ករស%& X បនrយមនជjនរលក D សវង ជងករស%& X ចងបTEបនZច ។ នហតននEនហ.យ ថម1លចនករស%&បនrយគទបជង ។ ចននតហយចEចន ថម1ល អតសយនល.មចនករស%& X បនrយ ។ បសតមបតមលជjនរលក ∆ រវងករស%& X បនrយ នងករស%& X ចងបTE តតវបននថ គaតកងតង ។

ន:.ម&ងយតសល1ន-ល91&?លននE កងតងសន%តថ តបសននប.?តងtបត1តZនX:ចជភគលត មយ ននEករទង<ចរបស9វជមយនងភគលត:ចទនទAត គតបjក9តបសហលគ នងករទង<ចចនតគប9b‘Íya 1&រស:រ ។ នហតននE?តងករស%& X :កជញ>ននវ ថម1ល នង បរមណចលន ស:លអចវស9បនទង1&រ នហ.យបរមណទង1&រននEតតវសតបនរកrកងន1លទង<ច ។ តបសននប.?តងចងបTE ( incident photon )

បនទង<ចជមយនងន50ចតតងមយស:ល1&:បងននសkម ( :ចរបទ&៤.១១ ) ?តងន?;រថម1ល នង បរមណចលនរបស9វមយចនននXឲ-ន50ចតតង ។ វបក : ថម1ល នង នតបកង9របស9?តងបនrយ ថយចE នហ.យជjនរលករបស9វនក.នន0.ង ។ 5នវតZទនក9ទនងកររកrថម1ល នង បរមណចលន ចនពEករទង<ច ស:លបន1ណ7នកងរបទ& ៤ .១១ គaតជjនរលកចន?តងបនrយឲ-នPយ

∆ = D − 0 =h

me c1 − cos ( ៤ .១ .២៦ )

ស:ល me ជមT សន50ចតតង នហ.យ θ ជម?<រវងទសចន?តងបនrយ នង?តងចងបTE ។ ចនន h /me c គតតវបននថ ជjនរលកកងតង នហ.យមនតចមG 0.002 43 n m ។ ជjន

រលកកងតងគតចខG ងណស9ន2AបនXនងជjនរលកនម.លន\.ញ នហតននEគaតជjនរលកនង1បក រកន\.ញណស9 តបសននប.នតប.នវ1នGនម.លន\.ញ ។ ជងននEនXនទAត គរកត9សម< ល9ថ គaតកងតង អតសយនល.មបនrយ θ នងមនអតសយនល.ជjនរលកនទ ។

ន50ចតតងនតកយទង<ច

φ f 0 ,0 θ ន50ចតតងននង f D ,D

របទ ៤.១២ គ=នសតងត=ណងឲ[បន<យងតងននផតងកTយកឡចមត:ង ។ ផតងបន<យNនថពលតច ( ឬជ=ហនរលអវង ) ជងផតង ច =ងប`Z ។

bMNkRsay1&តទសZ&ន2AបបនបងR ញ ថម1លចនភគលតមយទក9ទងនងបរមណចលនន2AបនងមT សវ

E2 = p c 2 m c22 ( ៤ .១ .២៧ )

E

Ep

hf '

En

hf

E1

របទ ៤.១១ សម]បនងបកmn ញ ថពលផតង?យ

ARTHUR HOLLY COMPTON, របវ ទជនជត អករ ច (១៨៩២-១៩៦២)ងតងក6តកF Wooster, Ohio ។ គត បនក យជនយននទ>ពកសធ កF សលវ ទលXយស>ក(Chicago) ។ កFទ>កនZករងរពកសធទទងក ន@ងករអទXរ(Reactor)មបត,ជអខc ។ ករងរកនZNនសរoស=ខនយងខ =ង សមNបករបកងe6តមគបអបអតចជកល61=បង ។ របគ=កO6ញរបសគតព> ផលងតង នងករងររបសគតព>ក = រស,>ននកលOoធត ន =ឲ[គតNន ច=អណពនរងK នណ អបលឆ0 = ១៩២៧ ជ?យន@ង ឆល វ >លសន ( Charles

Wilson ) ។


នន1លភគលតននសkម p = 0 :នចE E = E R = m c2 ស:ល E R នថ ថម1លននសkម ។ ចនពEភគលតស:លមនមT សសន- :ចជ?តង ( ភគលតគ% នមT ស គ% នបន;កចន 1នG ) ននEថម1លវសសមZងនPយ E = p c ។ ននEបរមណចលនចន?តងគ

p = Ec= h c

c

p = h

( ៤ .១ .២៨ ) 5នវតZបណZ លកyណcទងននEចនពE1ន42ន~កងតង នយ.ងបន

មនន1លទង<ចបរមណចលនចន?តងចងបTE គ p0 = ℏ . k0

ស:ល k0ជវចទររលកចងបTE

ស:លមនមTឌល k 0 =2 π0

នហ.យមនថម1ល E0 = p0 c ។

បរមណចលនចនន50ចតតងគ pe0= 0 នងមនថម1ល Ee0

= me c2 ( នតពE ន50ចតតងននសkម ) ។

តប1នq ( ?តង -ន50ចតតង ) មនបរមណចលន pi = p0 pe0= ℏ . k0 នហ.យ

មនថម1ល E i = p0 c me c2

នតកយន1លទង<ចបរមណចលនចន?តងបនrយ គ pD = ℏ . k D ស:ល k0

ជវចទររលកបនrយ

ស:លមនមTឌល k D = 2πD

នហ.យមនថម1ល E D = pD c ។

បរមណចលនចនន50ចតតងគ peDនងថម1ល EeD

= pe c 2 me c22

តប1នqមនបរមណចលន p f = pD peD= ℏ . k D pe D

នងមនថម1ល E f = p D c pe c 2 me c22

តមនគលករណ~រកrបរមណចលន : p i = p f

p0 = pD peD សមមល p0 − pD = peD

នល.ក5ង<សងខងជកនរ4_ សល នយ.ងបន p02 − 2 p0 . pD pD

2 = pe0

2

បTសនZ p0 . pD = p0 pD cos p0 , pD = p0 pD cosននE p0

2 pD2 − 2 p0 pD cos = pe

2 ( ១ )តមនគលករណ~រកrថម1ល : E i = E f

p0 c me c2 = pD c peDc 2 me c22

ននE p0 − pD me c = peD

2 me c2 ( ២ )នល.ក5ង<សងខងចនសម&ករ ( ២ ) ជកនរ នយ.ងបន

p0 − pD2 2 p0 − pD me c me c2 = peD

2 me c 2

p02 pD

2 − 2 p0 pD 2 p0 − pDme c = peD

2 ( ៣ )ជនសសម&ករ ( ១ ) កងសម&ករ ( ៣ ) នគបន p0

2 pD2 − 2 p0 pD 2 p0 − pDme c = p0

2 pD2 − 2 p0 pD cos

me c p0 − pD = p0 pD1 − cos

សចក5ង<សងខងនង p0 pD : me c 1pD

− 1p0 = 1 − cos

បTសនZ pD = hD

, p0 =h0

ននE me c D

h−

0

h = 1 − cos


:នចE ∆ = D − 0 =h

me c1 − cos

lMhat;១.១ គរដបងនអតម1>3 s,iúcGatUm១. បងR ញថជjនរលកសតមប9នសរ&បល9នម ?Zល9នPយសម&ករ

=364.5 n2

n2 − 4nm ស:ល n = 3 , 4 , 5 , . . .

២. ទហ ចនអតមកងគររតថ?ត គតបសហល 1.0 × 10−10 m ។ ក. គណនកមG ទនញន50ចតត4Z ទចរវងន50ចតតង នងតបតង សតនទ&ចទ1&គ នPយតបសវងននE ។ ខ. គណនថម1លបTតង9សស-ល5គ<&សន&ចនអតមគតជ eV ។

៣. ទហ ចណយTចនអតមកងគររបស9រតថ?ត គតបសហល 1.0 fm

( ស:ល 1 f m = 1.0 × 10−15 m ) ។ ក. គណនកមG ងចតមនន50ចតត4Z ទចរវងតបតង1&រនទ&ចទ1& គ នPយតបសវងននE ។ ខ. គណនថម1លបTតង9សស-ល5គ<&សន&គតបតងគតជ eV ។

៤. នកង1ន42រតថ?ត ?ង9 α ( បន;ក = +2e ) តតវបននគបញVWង តតមង9នXរកចណយTមស( បន;ក = +79e )។?ង9 α មនថ1លស&ននទច 5.0 MeV ន1លសតនយT ងឆk យ ( r∞ ) 1&ចណយT ។ សន%តថ ចណយTសតននងកងលហ ។ គណនចមk យ5បបរមចនករខតជត ។[ សណន : នតប.នគលករណ~រកrថម1ល ជមយថ1លបTតង9សស-ល

U = k e q1 q2 /r ]

១.៥ ទ*+ស-ប.រអព-អតមអ-ទដសស៥. អតម5&ត:សសនមយសតកង ភ1នចទ&មយ ( n = 2 ) ។ នតប. តបស9តទសZ&ប រ51&អតម ចរគណន : ក. កចនគនGង ខ. បរមណចលនចនន50ចតតង ។ គ. បរមណចលនម (មTមTង9ស&ននទច ) ចនន50ចតតង ។ \. ថម1លស&ននទច ថម1លបTតង9សស-ល នងថម1លសរប ។

៦. បងR ញថ នលនចនន50ចតតង នកងគនGងប រទ& n កងអតម

5&ត:សសន គឲ-នPយ vn =k e e2

nℏ

៧. ?តងមយតតបនបនrយ1&អតម5&ត:សសនមយស:លទទលករsGង1& កតមត n = 6 នXកតមត n = 2 ។ គណន ថម1ល ជjនរលក

នងនតបកង9ចន?តងបនrយ ។

៨. អតម5&ត:សសនមយបនrយ?តងមនជjនរលក 656 nm ។ នត.1& គនGងថម1លណ នXគនGងថម1លណ ស:លន50ចតតងបននaត sGង ។

៩. គណនទងជjនរលកសវងប?ត នងខG&ប?តនកង : ក. នស រ&ល&នមន ( Lyman series ) n f = 1 ខ. នស រ&បT សនចន ( Paschen series ) n f = 3

១០. បងR ញថ នលនចនន50ចតតងនកងគនGងប រ:បង( ភ1ស ប9 ) អចសសមZងជ v = 1 / 137 c

១១. ភគលតមយមនបន;ក q នងមT ស m ផG ស9ទ&នPយនលន នថរ v កត9សកងនងស:នមT នញទចឯកសណf ន B តមគនGងរងរងង9 ។ តបសននប.កងករណ&ននE បរមណចលនមជវញ?Vតចនរងង9មលននEតតវ បនកណត9យT ង:នចE m v r = 2nℏ ។ បងR ញថ 1ហកជក9 aក9ចនភគលតគ

r n = 2 nℏqB

១២. វភគតប1នqស?ន:&-ត1Eអទត- នPយ5ននល.មនXតមគរប រ ស:ល កមG ងទនញរវងស?ន:& ( មT ស m ) នងត1Eអទត- ( មT ស M ) ជនស នPយកមG ងគ0 រវងន50ចតតង នងតបតង ( F = G M m / r 2

នង U =− G M m / r ) ។ បងR ញថ ក. ថម1លសរបចនស?ន:&នកងគនGងមយស:លមនក r ឲ-នPយ

E =− G M m / 2 r ។ ខ. កចនគនGងទ& n ឲ-នPយ rn=r0 n2 ; r 0 = ℏ2 /G M m2

= 2.32×10−138 m គ. ថម1លចនគនGងទ& n ឲ-នPយ En =− E0 / n2 ស:ល

E0 = G2 M 2 m3 / 2ℏ2 = 1.71 × 10182 J ។ គ. នតប.តបស9កគនGង ស?ន:&-ត1Eអទត- r = 1.49 × 1011 m

គណនចននកង9ទច n ។ \. នត.នយ.ងគរនជជក9ករតបតបតZតម?លកង9ទច ចនពEតប1នq ស?ន:&-ត1Eអទត- ស:រឬនទ ?

១៣. 1ហកចនអតមស:លតបjក9តបសហលនង5&ត:សសនឲ-នPយ

r n =n2ℏ2

Z me k e e2

នត.កប រ:បងកង He+ , Li2+ , Be3+ មនតចមGបTន ន ?

១.៥ %ល%តអគ23ស- 3ងភគល43តនព56១៤. នន1ល1នGមនជjនរលក 350 nm ចងនXនល.ច?;បTតស-ម


ន50ចតតងមនថម1លស&ននទច5តបរម 1.31 eV តតវបនបនrយ ។ គណន : ក. កម%នZទនញយកចនបTតស-ម ។ ខ. ជjនរលកផZ ច9នចញ ( ជjនរលកត1ស:ន5គ<សន& ) ។ គ. នតបកង9ស:លតតវនងជjនរលកផZ ច9នចញ ។

១៥. ល&ចម , នបរ&ល-ម នងបរTតមនកម%នZទនញយកនរAងគ 2.30 eV,

3.90 eV នង 4.50 eV ។តបសននប.1នGមនជjនរលក 400 nm ចង បTEនល.រល9នaហcន&មយៗទងននE ។ កណត9 : ក. តបនភទនaហcស:លនក.តមន?ល?ត5គ<សន& ។ ខ. ថម1លស&ននទច5តបរមចន?តន50ចតតង នកងករណ& ន&មយៗ ។

១៦. សស រទង9ស:ងមយមនក 5.00 cm 1&:បងគ% នបន;ក តតវបនPក9 ឲ-រងនវករបភGនPយ1នG4 យ5 លតតមនជjនរលក 200 nm ។ នត. បន;កស:លនងនក.តន0.ងននល.សស រទង9ស:ងនPយ4រ?ល?ត5គ<សន& ?

កម%នZទនញយកចនសតមប9សស រ គ 4.70 eV ។

១៧. នន1ល1នGមនជjនរលក 254 nm ចងបTEនល.នសស-មតតមវ ឲ-បTតង9សស-លផ កគ 3.00 V ។តបសននប.1នGមនជjនរលក 436 nm

តតវបននតប.តបស9 បTតង9សស-លផ កគ 0.900 V ។ នតប.តបស91ត7មនននE ន:.ម&សង9តកប:ចស:លបងR ញកងរបទ& ៤ .១០ នហ.យ1&តកប គណន កណត9នតបកង9ផZ ច9នចញ ( cutoff frequency )

នងកម%នZទនញយករបស9វ ។

១៨. 1នG4 យ5 លតតតតវបនចងបTEជtបតកត& នល.ច?;ចន4រធតសទq មយ ។ ថម1លចណងន50ចតតងកង4រឌតននEគ 3.44 eV ។ 1នG ចងបTEមនអងតង9ស&នត 0.055 W/m2 ?តន50ចតតងបនrយមន នលន5តបរមនស%. 4.2 × 105 m /s ។ នត.មនន50ចតតងបTន% នស:ល តតវបនបនrយ1&ច?;មយសង9ទ&សមTតកនររល9វនទ& ? សន%តថ រល9ករ តសបនវ?តងបនញVញនវន50ចតតង ។

%លកងតង១៩. ករស%& X តតវបនបនrយចក1&ន50ចតតងនកងកបនស:លបន បញ9នPយករស%& ។ រង ស9ចនគaតជjនរលកគ 1.50 × 10- 3 nm ។ គណនមបនrយ ។

២០. គណនថម1ល នងបរមណចលន ចន?តងស:លមនជjន រលក 700 nm ។

២១. ករបញVWង1នGមយ ?តង 0.68 nm ទទលរងនវបនrយកងតង1& ន50ចតតនសរ& ។ នត.ថម1ល នងបរមណចលនចន?តងស:លចង នចញនPយម 45o មនតចមGបTន% ន ?

២២. ករស%& X ស:លមនថម1ល 300 keV ទទលរងករបនrយ កងតង1&កសនGងរងករបញ9ករស%& ។ តបសននប.ករស%&បនrយបG តនចញ នPយម 37.0o ន2Aបនងទស ករស%&ចងបTE ។ រក ក. គaតកងតងនមននE ។ ខ. ថម1លចនករស%& X បនrយ ។ គ. ថម1លស&ននទចចនន50ចតតងខ; តនPយករបញ9 ។

២៣. ?តង 0.110 nm មយនXទង<ចជមយន50ចតតងននងមយ ។ បន; ប91&ករទង<ច ន50ចតតងផG ស9ទ&នXមខ នហ.យ?តងខ; តថយ នតកយ ។ រកបរមណចលន នងថម1លស&ននទចចនន50ចតតង ។

២៤. បន; ប91&?តង X មយជjនរលក 0.800 nm បនrយ1&ន50ច-

តតងនសរ&មយ ន50ចតតងខ; តនPយនលននស%.នង 1.40 × 106 m / s

ក. នត.គaតកងតងកងជjនរលករបស9?តងនស%.នងបTន% ន ? ខ. នត.មចន?តងបនrយនស%.នងបTន% ន ?

២៥. ?តង X 0.45 nm មយបG តនចញតមម 23o បន; ប91&បនrយ1& ន50ចតតងនសរ&មយ ។ ក. នត.ថម1លស&ននទចចនន50ចតតងខ; តនPយករបញ9ករស%&នស%. នងបTន% ន ? ខ. នត.នលនរបស9វនស%.នងបTន% ន ?

lMhat;bEnßm២៦. ?តងមនជjនរលក 450 nm ចងបTEនល.នaហcមយ ។ ន5-

0ចតតងតបកបនPយថម1លយT ងនតច.ន ស:លបនបនrយ1&នaហc ផG ស9ទ&នកងជរងង9មយមនក 20.0 cm នPយ4រស:នមT នញទច ស:លមនទហ 2.00 × 10-5 T ។ នត.កម%នZទនញយកចននaហcនស%.នង បTន% ន ?

២៧. ?តងមយមនថម1ល 200 MeV តតវបនបនrយនម 40.0o

នPយ4រន50ចតតងនសរ&មយស:ល1&:បងននសkម ។ គណនថ1ល ចនន50ចតតងចងបTE ។

២៨. តបភ11នGមយមនជjនរលក បភGច?;ចននaហcមយ នង បនញVញ ?តន50ចតតងមនថម1លស&ននទច5តបរម 1.00 eV ។នល.កទ&1&រតបភ11នGមនជjនរលក /2 បនញVញ?តន50ចតតង ស:លមនថម1លស&ននទច5តបរម 4.00 eV ។ នត.កម%នZទទញយក ចននaហc នស%.នងបTន% ន ?

២៩. បច91នGសមយមននតបកង9នបននG E 4.00 × 1014 Hz នង 7.90

× 1014 Hz ចងបTEនXនល.ច?;ស:-មស:លមនកម%នZទនញយក 2.28eV

ក. គណននតបកង9ចនក1នGននEន:.ម&ឲ-ន50ចតតងអចPច9នចញ ។


ខ. គណនថម1លស&ននទច5តបរមចនន50ចតតង ស:លPច9 នចញ ?

៣០. 1នGតកហមមនជjនរលក 670 nm បនង_.ត?តន50ចតតង1& ធតសទqមយស:លរងបនrយ1នG។ 1នGចបតងមនជjនរលក 420 nm

បនង_.ត?តន50ចតតង1&ធត:ចគ នPយ 150 :ងចនថម1លស&ននទច 5តបរម ។ នត.កម%នZទនញយកចនធតនស%.បTន% ន ?

៣១. នកងត1តZករណ~បនrយកងតងមយ ?តងបនrយមនថម1ល 120.0 eV នហ.យន50ចតតងខ; តនPយទង<ចមនថម1លស&ននទច 40.0 keV ។ រក ក. ជjនរលកចន?តងចងបTE ។ ខ. ម θ ស:ល?តងស:លបនបនrយ ។ គ. មខ; តនចញ φ ចនន50ចតតង ។

៣២. ឡសស កបនឌ&5កស&ត ( តតវបននគនតប.កងករវEកត9 ) បនrយក រស%&មនអនភ1 50.0 W នហ.យមនជjនរលក 0 = 10.6m

ក. គណនថម1ល?តងបនrយនPយឡសស ។ ខ. ចរកណត9ចនន?តងបនrយរល9វនទ& ។

៣៣. ថម1លទនញចនន50ចតតងរបស9តង9សសZនមនតចមG 4.49 eV

ក. គណនជjនរលក5តបរមចន1នGចងបTEស:លអចបនង_.ត?ល ?ត5គ<&សន& ។ ខ. a.)នគនតប.1នG4 យ5 លតតមនជjនរលក =250.0 nm នត.នគសនង_តន\.ញ?ល?ត5គ<សន& ឬនទ ? b.)គណននលនន50ចតតងស:លPច9នចញ1&នaហc ។

៣៤. ន1ល1ន42?លកតង នគសនង_តន\.ញមនករទង_ចចន?តង X

មនថម1ល 1.0 × 105 eV នល.ន50ចតតងននង ។ ន50ចតតងននE បនទទលថម1លស&ននទច 3.0 × 103 eV នហ.យបនrយ ។ ក. ចរគណនជjនរលកចងបTE នងជjនរលកបនrយ ។ ខ. គណនមបនrយចន?តង X ។

៣៤. ស?ន:&ទទលអនភ11នGជម2-ម 900.0 W / m2 ។ នPយឧបម ថអនភ1 P ននEបណZ លមក1&?តងស:លមនជjនរលកជម2-ម 700.0 nm ។ គណនចនន?តងស:លបនទទលកងមយវនទ&នល.ច?; :& 1 m2 ។

៣៥. នគសបងសចកន&វTថម1លចនអតម5&ត:សសននវតចមG

En =−E0

n2 =− 2.176×10−18

n2 J

នគឲ- h . c = 1.986×10−16 J . n m នង e = 1.602×10−19 C ក. គណន ( គតជណណសមTត ) ជjនរលកចនរស%&បនrយន1ល បញ>នថម1ល1&ន&វTថម1ល E3 នXន&វTថម1ល E1 ( ជjន រលក 3 ) 1&ន&វTថម1ល E2 នXន&វTថម1ល E1 ( ជjន រលក 2 ) 1&ន&វTថម1ល E3 នXន&វTថម1ល E2 ( ជjន រលក )

ខ. 51លមយ?;ក5&ត:សសននស&តណRភ1 2800 K ។ អតមន កងភ1តគE ។ 1នGតតវបនង_.តមនជjនរលក 3 , 2 , sGងកត9 ឧស%នននE ។ នត.1នGណមនសតមប ? គ. នល.51លខងនល. នគបញ>នរស%&មTណតកមT ទច ស:លមនជjន ' = 76.0n m ឲ-sGងកត9 ។

a)គណនថម1ល?តងគតជ ( eV ) ។ b)បងR ញថអតមអចន2.5&យTងកម% ។

៣៦. នតប.តបស9នវគរប រចនអតម5&ត:សសន បងR ញថ នន1លអតម ន2.ករsGង1&ភ1 n នXភ1 n −1 នតបកង9ចន1នGបនrយឲ-

នPយ f =2π2 m k e

2 e4

h3 2 n−1n−12 n2


ERNEST RUTHERFORD,របវ ទជនជត ញ Oc .អឡន ( ១៨៧១ – ១៩៣៧ )រតថ.ផត បនទទ?លពនរងK ន ណ អបលកF0ងឆ0 = ១៩០៨ សមNប កររក56ញថអតអចអបព>គ0 កTយសរ ផងអលហK α នង សមNប ករស<ព> ស,ភពវ ទ[ ស, ។ ឆ0 =១៩១៩ រតថ.ផតនវតs ករសបន ?យរបស0របវ ទសs>ព> ករអមបក យរបធត កលបន ទទ?លកជជXយកកល6 ករប=អលង អសតក យ ជស>អសន អ1លជ មព@តsករណ ?យកធK6ឲ[ កលNន ស0 ន11Bសn រ[ ។

ខនបណននមនសបរណ( បវ នបបសទនមឲថ មស ទកកក ដលបវនរកឃ!"ញ ឃ$យឃទសចរអល(ម)ង+ឃ,ក-ងឆ-/ ១៩៩១ ក-ងផ3/ងទ4កកកឃ,ភ-/ អល+( Alps ) ននបបឃទសអ7តល7។តមករសក; សកម<ភពវ ទ សកម< កប?ន-14 ( C14 ) ដល នយកព7ឃប@ងឆB4ង ននមនសឃនC នបងEញថ ឃប@ងឆB4ងឃនCមនអយកល ៥ ៣០០ឆ-/ ។

២ របវទន"យគក6អអ@ Nuclear Physics

រឭកទបវត3ចថkទ& ១៩ សខម&ន ឆ ១៨៩៦ តតវបនឆG ក9កងតបវតZចនវទ4tសZថ ជចថkចប9កនណ.តចនវសយ

របវទថ%& របវទនយនកGស5 ។ ចថkននEនហ.យស:ល នaក សហនរ& សបកកសរល ( Henri Becquerel

: 1852-1908 ) បនអននសចកZ&រយករណ~នតគE4 នវទ4tសZ តបកស51&កររកន\.ញ វទ-សកម% 2ម%ជតនកង5បល5 យរT ន&ញTម ។ឆ ១៨៩៨ នង ១៨៩៩ ស1- នងមT រ& គយរ&(Pierre [ 1859-1906 ] and Marie Curie [ 1867-1934] )

បនរកន\.ញបT0ញTម ( Polonium ) នងរT :-ម ( Radium ) ។ឆ ១៩៣២ នaក ឆត វច(Chad Wick) បនរកន\.ញណតតង នហ.យនaក អន9ឌរសន (Anderson)

បនរកន\.ញន50ចតតងវជ>មន ឬ បTស&តតង ។ឆ ១៩៣៤ 5កតស& 5&សរន ( Irene ) នងនaក tហ&:&រ&ក ចល&5 គយរ& ( Frederic Joliot Curie ) បន បនង_.តវទ-សកម%នមតZ ។ឆ ១៩៣៨ កររកន\.ញចនតបតកម%បសបកនយនកGស5 ឬភ&ស-ងនយនកGស5 ( Nuclear Fission ) នPយ Hahn , Strassman , Meitner នង Frisch ។ឆ ១៩៤២ ករ5ភវឌជ:បងនវនរអក9ទរតតត1នត-តបតកម%បសបកនPយ Fermi នងសហករ&របស9 គត9 ។ចប91&ឆ ១៩៥៤ ទនង.នតសចនវបតភតរaយចណយT ឬ ភយស-ងនយនកGស5 ( Nuclear Fusion ) ។


របទ ៤.១៣ នតsសញ ននធត

យរន>ញ

២.១ វ3*9សកម: ក. នយ'នយ

វទ-សកម% ( Radioactive ) គជបតភតនយនកGស5 នក.តន0.ងឯកឯង ស:លមន5ន1.នល.ចណយT អតម នងមនអតសយនង2ម%ជតចនសមvនqគ&ម&រវងអតមនងអតមនទ ។ តមនយម-TWងនទAត វទ-សកម% គករបសបកចណយTអតមមនស ប9នPយឯកឯង ។ បតភតននEមនអតសយនងភ1ចន4រធត ( រង រវ នងឧស%ន ) ស&តណRភ1 ឬ សមv 2នទ ។ ខ. មបគភទននវទA"សក'B

តបភ1ចនវទ-សកម%អចបញVWញភគលត នងករស%& γ ( ករស%&ចនរលកន50ចតតមT នញទច :ច 2ម%ជតចន1នG ) ។ ភគលត នង ករស%&ស:លចណយTអតមបនបនញVញមនប&តបនភទគ α , β នង ក រស%& γ ។

២.២ នយអតមអតម?Oន0.ង1&ន50ចតតង នងនយនកG5ង។ នយនកG5ង ឬ ចណយT មនតបតងនងណតតង ។

នគចត9ទកវ:ចជសស រស:លមនក r ស:លឲ-នPយ : r = r0 A1 /3 ( ៤ .១ .២៩ )

ស:ល A ជចនននយនកG5ង នហ.យ r0 មនតចមGនថរនស%.នង 1.2 fm = 1.2 × 10− 15 m ។ ក. ន"យគក6អ"ត

នយនកG5&ត គជសណចណយTស:លមនចននតបតង នងណតតង:ចគ ។ វមនលកyណcសគល9 នPយចនននយនកG5ង ( ចននមT ស ) A នងចននតបតង ( ចននបន;ក ) Z ។

នគតងនយនកG5&តនPយ AZ

X ស:ល X ជនមតZសញzWចនធត ។

ឧទហរណ~ : ធតរT :-មមននលខអតម Z = 88 ។ ចណយTនយនកG5&ត22688

Ra មន២២៦នយនកG5ង នងមនចននណតតងN = A − Z = 226 − 88 = 138 ណតតង ។

ខ. អ"សតបនយកG5&តមនចននបន;ក Z :ចគ សតចននមT ស A ខសគ នថ 5&សតប ។ ចណយT5&សតប

មនចននណតតងខសគ ។

ឧទហរណ~ : 11

H , 21

H , 31

H គ5&សតប5&ត:សសន ។

23592

U ,23892

U គជ5&សតប5 យរT ន&ញម ។

គ. ខ តD សអត' តងគFយ u ខ តមT សអតម u នស%.នង 1

12ចនមT សអតមកបន-12 ។

មយមTលចន C មនមT ស 12g ។:ចននEមយអតម 12C មនមT ស 12N A

g ស:ល N A ជ

ចននអវTកត: ។ នយ.ងបន


1u = 12×10−3

12 N Akg , N A = 6.022 136 7×1023 អតម / mol

:ចននE 1u = 1.660 540 2×10−27 kgមT សចននយនកG5ងមនតចមGតបសហលមយខ តចនមT ស ។

1&នតពEសតថម1លននសkមចនភគលតឲ-នPយ E R = m c2 ជញកប9វគងយតសល ចនពEករសសមZងមT សរបស9ភគលតនកងលកyខណចនថម1លរបស9វ ស:លមនតចមGនស%.គ ។ សតមប9 មយខ តមT សអតម វមនថម1លស:លនស%.នង

E R = m c2= 1.660 540 2×10−27 kg 2.997 92×108 m/s = 1.492 4×10−10 J = 931 . 494 MeV

នកងករគណនរបវទនយនកGស5 ជញកញយ មT សសសមZងនកងលកyខណចនខ ត MeV/c2

ស:ល 1u = 931. 494 MeV /c2

សម ល : មT សចណយT នងមT សអតមរបស9ចណយTននEខសគ សតបនZចបនZចបTនណ E ។ មT សចន នយនកG5ងមនតចមGតបសហល 2 000 :ង2ជងមT សន50ចតតង :ចននEនគអចនចលន50ចតតងន2Aបនង មT សនយនកG5ង ។

តរង ៤.២.១ :

បនQ នង Nសរបស មប]តង ណ. មត:ង នងកឡចមត:ង

ខ0 ត ត%ង ណR តuង មអចតuងបនក ( C ) 1.602 177 33 × 10− 19 0 1.602 177 33 × 10− 19

មស ( kg ) 1.672 623 1 × 10− 27 1.674 928 6 × 10− 27 9.109 389 7 × 10− 31

( u ) 1.007 276 470 1.008 664 904 5.485 799 03 × 10− 4

MeV / c2 938.28 939.57 0.511

គ. ថ'ពលស'HនIតប1នq?ង9មយមនមT ស m1, m2, m3, . . . នន1លននសkម នង គ% នតបតកម% ។ ថម1ល

:បងគ E i = mi c2 ស:ល mi=m1m2m3 . . . ; c ជនលន1នGPលកងសញzWកស។

ថម1លនតសចរបស9តប1នqគ E f = m f c2 នPយ m f =m ' 1 m' 2m' 3 . . . ស:លm f ជមT សនតសច ។ នប. E f ≠ E i ⇒ m f ≠ mi ។ :នចE

វមនបសតមបតមលមT សស:លតងនPយ ∆ m : ∆ m = m f − mi ។ថម1លសមvនqសរនសរនPយ

E L =∣ E f − E i ∣=∣m f c2 − mi c2 ∣

E L =∣∆ m∣c2 ( ៤ .១ .៣០ ) ថពល01ន2

នប. A ជចនននយនកG5ង នហ.យ E L ជថម1លសមvនqទង5ស9 :នចEថម1លសមvនqកង មយនយនកG5ងគ

ε =E L

A ( ៤ .១ .៣១ ) ថពល

01ន2ក3ង$យនយសក/អង


E L គតជ MeV , m គតជ MeV / c2

សម ល : c = 1

00

= 2.99792×108m / s

c ≈ 3.00×108 m / s

២.៣ ករបសបកយញក5សអ.ឯកឯងញ%&ងៗ ក. បន*យករសB γ គFយ'នបចគភK ច

ចណយTមនស ប9នថ ចណយTនម ។ ករបសបកនយនកGស5 ចនចណយTនមមយបនជចណយTមយ ន?OងនទAតនថ ចណយTកន ។ ចណយTកននចញ1&ចណយTនមមយកងភ1មនស ប9សតមយតសបក9 (ភ1 នច ) នPយមនថម1ល:eនតច.ននល.សលប9 ចណយTកនននEកG យជចណយTមនស ប9 នង បនបនញVញ ថម1ល:eនតច.ននល.សលប9ននEតមសបបករស%& γ ។

សម&ករតល-ភ1ចនភ1មននចចនចណយTកនAZ

X AZ

X γ ( ៤ .១ .៣២ ) ភ1នច ភ1ស ប9

ឧទហរណ~

23894

Pu 23492

U 42

He

23492

U 23492

U γ

ខ. វទA"សក'B αកងរយcន1លបសបក α ចណយTមនស ប9បនបនញVញ?ង9 α មយ នហ.យនXជចណយTកន ។ នតកយ

ន1លន2.ករ1ន42នតច.ននល.កនតច.ន4រកងលកyខណន?Oងគ នaក រតថ?ត បនន2.ករសនPf នថ ករស%& អល9j ( α ) ជមTនលគលន5ល-ម ( Helium ) ។

:ចននEវទ-សកម% α គជករបនrយចណយTន5ល-ម 42

He (?ង9 α ) នចញ1&ចណយTខGE ។ ជទនX សម&ករនយនកGស5 សរនសរ :

AZ

X A−4Z−2

Y 42

He γ ( ៤ .១ .៣៣ ) ឧទហរណ~ :

23592

U 23190

Th 42

He γ

21084

Po 20682

Pb 42

He γ

ថម1លស&ននទចចន?ង9អលj ស:លបនញVញមនតចមG1& 4MeV នង 9MeV នងមននលន តបសហល 2 × 104 km / s ។ ?ង9 α ន2.ឲ-នក.តមន5&យTងនល.4រធតស:លវជប ។ វ1បកនងនតជAតចល កង4រធតណស9 ។


គ. សក'BភពវទA"សក'B βភគលត β មន1&រតបនភទគ β− នង β+

K>1 PaKl¥it β−

សកម%ភ1វទ-សកម% β− គជករបនញVញន50ចតតង1&ចណយTខGE ។ :ចននE?ង9 គជន50ចតតង ស:លមនបន;ក −e ។ នគតងន50ចតតងនPយ 0

−1e ឬ e− ។

ជទនX សម&ករតល-ភ1ចនសកម%ភ1វទ-សកម%សរនសរ :AZ

X AZ1

Y 0−1

e ν γ ( ៤ .១ .៣៤ ) ឧទហរណ~ :

145

B 146

C 0−1

e ν γ

146

C 147

N 0−1

e ν γ

កងសកម%ភ1វទ-សកម% β− ននE ន50ចតតងស:លចកនចញមននលនតបសហល 2.8 × 108 m/s

នហ.យ?ង9 ν នថ 5ង9ទ&ណតទ&ណ បនចកនចញនPយនលនស:លមនតចមGតបសហលនងនលន1នG PលកងសញzWកស ។ ន50ចតតងស:លបនបនញVញអចsGងកត9បន;Eអលយម&ញTម ស:លមនកតមស9ជ

នតច.នម&ល&សមTត ។ វន2.5&យTងកម%នល.4រធតស:លវsGងកត9 សតបនតចជងករស%& α ។ K>2 PaKl¥it β+

សកម%ភ1វទ-សកម% β+ គជករបនញVញ បTស&តតង ( Positron ) 1&ចណយTខGE ។ បTស&តតង គជ ភគលតស:លមនមT សនស%.នងន50ចតតង បTសនZបន;កមនសញzW?;យ ។នយ.ងតងបTស&តតងនPយ 0

1e ។

ករបនញVញបTស&តតងន2.ឲ-មនករបនញVញណតទ&ណន50ចតតនច តងនPយ ν ។ជទនX សម&ករតល-ភ1ចនករបសបក β+ គ

AZ

X AZ−1

Y 01

e ν γ ( ៤ .១ .៣៥ ) ឧទហរណ~ :

3015

P 3014

Si 01

e ν γ

ថម1លស:លចណយកងករបសបកបន β+ មនតចមG:ចថម1លស:លចណយកងករបសបក បន β− ស:រ ។

សម ល : ប)?ស7បJងមន?ចបបងឃទ។ម)សប)?ស7បJងមននមឃស<"ន4ងម)សននឃអឡចបJង(me=5.486

× 10− 4 u ។ រ&ឯតបតង 11

P មនមT ស2kន9ណស9ន2Aបនងន50ចតតង ( mp=1.007 276 u )

២.៤ សកម:ភពវ3*9សកម: ក. សក'Bភពននភគសណក'Mយ

សកម%ភ1វទ-សកម% R ជចននម2-មចនចណយT ស:លបនសបកនចញកងមយខ តន1ល ។នលន បសបក ឬ សកម%ភ1 R សសមZងនPយ :

R = ∣∆ N∆ t ∣= N ( ៤ .១ .៣៦ )


MARIE CURIE, របវ ទជន ជតបឡញ ( ១៨៦៧-១៩៣៤ )0ងឆ0 = ១៩០៣ Nរ > គយរ > បនទទ?ល ?យច=អណនន ពនរងK នណ អបល អផ0របវ ទជ?យន@ងបs>របសគតគ. កល អព[ ( Pierri ) កO6យ?យ ច=អណកទWតគ.ជរបស អប.អរល សមNបករស<របសព?គត=ព> ធតវ ទ[ស, ។ ឆ0 = ១៩១១ 0មស> គយរ > បនទទ?លពនរងK នណ អបល កល6ទ>ព>រ0ងអផ0គ>>វ ទ សមNប កររក56ញ រ1[ នងប`ឡញ ។ 0មស>ជនរ >ទ>?យអ1លបនទទ?ល ពនរងK នណ អបល កO6យBជ0 មបជទ>?យ អ1លបនទទ?លពន រងK នណ អបលច=ន?នព>រ ។

N(t)

N0

N = N 0 e−t

½ N0

¼ N0

T1/2 2T1/2

របទ ៤.១៤ អខcកកងតងបអម បម|លច=ន?ននណK យជនគន t

ស:ល N ជចននចណយTវទ-សកម%នខណcណមយ នង ជនថរបសបក ( Decay constant ) ឬ នថរវទ-សកម% ( s− 1 ) ។

ខ តចនសកម%ភ1 R គ គយរ& ( Curie : Ci ) ស:លកណត9នPយ :Ci ≡ 3.7 × 1010 បសណក / s

ខ តននE គជខ តសកម%ទតមង9ន:.ម 1&នតពEវនស;.រសតនស%.សកម%ភ1ចន 1g ចនរT :-ម ។ ខ ត SI

ចនសកម%ភ1គ សបកកសរTល ( Bequerel : Bq )

1 Bq = 1 បសណក / sនយ.ងទញបន : 1Ci = 3.7×1010 Bq

ខ. កន6NជវតកនGEជ&វត T 1 /2 ចន5&សតបវទ-សកម%មយ គជរយcន1លស:លចណយTមនស ប9សបក5ស9មយ

ភគ1&រចនចននន:.ម N 0 ។ឧបមថ នខណc t = 0 ចននចណយTមនស ប9គ N 0 ចននចណយTស:លនសល9អចគណន

តមរបមនZ :N = N 0 e− t ( ៤ .១ .៣៧ )

គរកត9សម< ល9ថ បន; ប91&រយcន1លមយកនGEជ&វត ចណយTវទ-សកម%នសល9 N 0/2 ។បន; ប9 1& 1&រកនGEជ&វត វនសល9 N 0/ 4 នហ.យបន; ប91& ប&កនGEជ&វត វនសល9 N 0/8 នងថយចEពក9 កណZ លចនចននចណយTនសល9ជនចV បន; ប91&រយcន1លកនGEជ&វត ។ :ចននE ចននចណយT N នខណc t អចគណនតមរបមនZ :

N = N 0 12

n

( ៤ .១ .៣៨ )

n ជចននកនGEជ&វត ស:ល n = tT 1 /2

គ. ទនកទនងរវងកន6Nជវត នងគPរបអបកឧបមថ នខណc t = 0 ចននចណយTគ N0 នខណc t = T 1/2 ចននចណយTនសល9

N /2 នយ.ងបន : N 0

2= N 0 e−T 1/2

T 1/2 = ln 2

T 1 /2 =ln2

ននE T 1 /2 =0.693

( ៤ .១ .៣៩ )

២.៤ ទបត3កម:យញក5សអ. ក. ចQបរក*

កងតបតកម%នយនកGស5 មនចប9រកrខGE :ចជ រកrបន;ក រកrចនននយនកG5ង នងរកrមT ស ថម1ល។

នយ.ង1នត-នម.ល4 ច::e54V រ-ចនករបសលងធតរបស9 រត:?ត ។ នaកបននតប.តគប9 α ន


របទ ៤.១៥ មទនច នង កលខ កNងនននឡក អ1លបកmn ញពន. NនផQនវ=បលស1[ ។ ករប=អប វ ទ[ស,ននរ1[ជកOតបណs ល ឲ[ក6តOKសOKរ(សរធតអ1លភ.កF កពលយប) បកmn ញពន.កពលកF0ង ទ>ងង@ត ។

កងរបញ9 ន&តតសសន-14 ជ5កស&សសន ។ :បង?ង9 α បនចលនXបសនមតបតង1&រ នងណតតង1&រនXកង ចណយTន&តតសសន ។ នលខលPប9 Z នក.នបន1&រ នងចននមT ស A នក.នបនបន ។ ជលទq?លនគបនចណយT មនស ប9aយចតមEចណយTភGយ5រ&ន 18

9F ។ ចណយTមនស ប9ននEបសបកបនជចងនតកយគ 5កស&សសន

178

O នង5&ត:សសន 11

H ។ សម&ករតបតកម%សរនសរ :42

He 147

N 189

F 178

O 11

H

តមសម&ករននEបងR ញឲ-ន\.ញថ មននងនតកយន1លតបតកម% ចននបន;កសរបគ + 9e នង ចនននយនកG5ងគ 18 ។

ខ. មបតក'Bបអបកតបតកម%បសបក ( Nuclear Fission ) គជតបតកម%នយនកGស5 ស:លបណZ លមក1&ករទង<ចរវង

ណតតងមយ នងចណយT2kន9មយ នហ.យបសបកជចណយTននEជ1&រ ឬ នតច.ន ។ជទនX សម&ករតល-ភ1សរនសរ :

10

n 23592

U A1

Z1

X A2

Z 2

Y 2ឬ3 10

n γ ( ៤ .១ .៤០ )

ឧទហរណ~ : តបតកម%មយកងចនណមតបតកម%បសបករបស95 យរT ន&ញTមនក.តបនជtសZងទ&ញTម នងនសណង ។

10

n 23592

U 9438

St 14054

Xe 2 10

n γ

គ. មបតក'BជអខTតបតកម%ជសខOគជ តបតកម%បសបកនPយករទង<ចចណយTជមយណតតងមយ បន; ប9មកណតតង

ស:លសបកនចញ1&ចណយTននEនXទង<ចនងចណយT:ចទនទAត ។

23592

U

9236

Kr ណតតង 141

56Ba 135

51Sb

13853

I 9841

Nb

138

54Xe 95

39Y

9538

Sr

គ. មបតក'BរលយបញWល$ រaយបញVលគ ( Nuclear Fusion ) គជតបតកម%ស:លនក.តន0.ងកងរយcន1លស:លចណយT

ត4ល1&រ ( ចននមT សតច ) រមគ មននយថចណយTទ1&រននEចលគ ន:.ម&បនង_.តបនចណយT2kន9មយ ។ឧទហរណ~ : :នតរ&យTម 2

1H ( នគនតច.នតង 2

1D ) 1&រអចបញVលគ បនជ តទ&ទ&យTម

31

H ( នគនតច.នតង 31

T ) នង តបតងមយ ។21

D 21

D 31

T 11

P


lMhat;២.៣ ករបសបកយញក5សអ.ឯកឯងញ%&ងៗ១. បន1ញចននG Eកងសម&ករបសបកវទ-សកម%:ចតនX :

21283

Bi ? 42

He

9536

Kr ? 0−1

e

? 42

He 14058

Ce

២. បន1ញចននG Eកងសម&ករបសបកវទ-សកម%:ចតនX :125

B ? 0−1

e

23490

Th 23088

Ra ?

? 147

N 0−1

e

៣. បន1ញចននG Eកងសម&ករបសបកវទ-សកម%:ចតនX :? 0

1e 40

19K

9444

Ru 42

He ?

14460

Nd ? 14058

Ce

៤. របទ& ល. ៤.២.១ បងR ញជជjនៗចន 23592

U បសបកនXជ20782

Pb ។ បញVលនមតZសញzW5&សតបឲ-បនតតមតតវនកងតប5ប9 ន&មយៗ ( សគល9 0

−1e = e− )

α

23592

U e−

α α α α e− e− e− e−

α α α α e−

α e− e−

α 207

82Pb

របទ ល.៤.២.១

៥. បន1ញចននG Eកងសម&ករភ&ស-ងនយនកGស5 ខងនតកម :10

n 23592

U ? 8835

Br 4 10

n γ

10

n 23592

U 13853

I ? 3 10

n γ

10

n 23592

U ? 14156

Ba 310

n γ

៦. បន1ញចននG Eកងសម&ករភយស-ងនយនកGស5 ខងនតកម :

21

D ? 42

He 10

n

11

H 21

D 31

T ?

? 42

He 201

e 2 ν γ

២.៤ សកម:ភពវ3*9សកម:៧. កនGEជ&វតចន5&សតបមយរបស9?សរគ ១៤ ចថk ។ តបសននប. ភគ សណកមនចនE 3.0 × 1016 ចណយT ។ គណន សកម%ភ1វទ-សកម% របស9វ ( គតជ Ci ) ។

៨. កនGEជ&វតចន I131 គ 8.04 ចថk ។ ក. គណននថរបសបក សតមប95&សតបននE ។ ខ. រកចននចណយTចន I131

ស:លបណZ លឲ-នក.តភគសណកស:លមនសកម%ភ1 0.50 µCi ។

៩. ឧបមថ 5កចប9:នណ.រករជមយ 1.00 × 10− 3 g ចន4រធត វទ-សកម%សទqមយ នហ.យនចងរយcន1ល 2.0 h ករគណនបងR ញ ថមន4រធតនសល9តតមសត 0.25 × 10− 3 g បTនណ E ។ នត.កនGE ជ&វតចន4រធតននEមនតចមGបTន% ន ?

១០. ឧស%នរT :ងមនកនGEជ&វត 3.83 ចថk ។ នប. 3.00 g ចនឧស%នរT :ង មននខណc t = 0 ។ នត.មT សចនរT :ងនងនសល9បTន% ន បន; ប91& 1.50 ចថkនតកយ ?

១១. បន; ប91&សត ឬ រកyជត4G ប9នX បរមណ C14 របស9វថយ ចEជមយនងកនGEជ&វត 5 730 ឆ ។ តបសននប. 5កបរណវទរកន\.ញ រនZ នភG.ងបរណមយ ស:លមនសណល95សនតប.តបស9 នហ.យបរមណ

C14 ចនន. គតតមសត 12.5% ចនគរកបន ស:លយក1&ន:.មន. :បងបTនណ E ។ នត.4 ន&យ~បរណននEមនអយកលបTន% ន ?

១២. ថ នញAនម-TWងស:លមន 9943

Tc ( កនGEជ&វត 6.05 h ) តតវបន បរងទកសតមប95កជងម ក9 ។នប.សកម%ភ1ន:.មចនភគសណកគ 1.1

× 104 Bq ។ នត.សកម%ភ1វនងនXជយT ងណបន; ប91& 2.0 h នតកយ មក ?

១៣. បន; ប91& 2.00 ចថkនតកយមក សកម%ភ1ចនភគសណកស:លនគ មនបន:ងតបនភទចនវទ-សកម% មនតហយចE 84.2% ចនសកម%ភ1 :បង ។ ក. នត.កនGEជ&វតចន4រធតននEមនរយcន1លបTន% ន ? ខ. បងR ញ5តZសញzណវនPយនតប.តរង5&សតប ។

១៤. ភគសណកយT ងថ%&មយតតវបននរAបចន0.ង51&5&សតបវទ-សកម% ជក9aក9មយមនសកម%ភ1 10.0 mCi ។ បន; ប91&រយcន1ល 4.00 h

សកម%ភ1គ 8.00 mCi ។


ក. រកនថរបសបក នងកនGEជ&វតចន5&សតប ។ ខ. នត.ចននអតមចន 5&សតប ?;កនកងភគសណកនរAបច:បង មនបTន% ន ? គ. នត.សកម%ភ1ភគសណកនងនXជយT ងណកងរយcន1ល 30h

បន; ប91&វតតវបននរAបច ?

lMhat;bEnßm១៥. បT0ញTម Po គជធតវទ-សកម%ស:លតតវបនរកន\.ញនPយនaក តស& មT រ& គយរ& 5កតបជdរបវទជនជតបT0ញ ។ 5&សតបបT0ញម

21084

Po សបកនPយបនrយ?ង9 α ។ ក. សរនសរសម&ករចនករបសបក នPយចងលបងR ញ1&ចប9 ស:ល តតវនគរ1ចនពEសនណរននE ។ ខ. គណនជស ល ( J ) នងជ MeV នវថម1លរនPE?ង9 α។ នគឲ- : មT ស5&សតបបT0ញTម 210

84Po គ 120.048 2 u

មT ស5&សតបកនក.ត AZ

X គ 206.038 54 u

មT ស?ង9 α គ 4.003 9 u

១៦. ថ%1លអតមចមយមនតបតកម%:ចតនX :10

n 23592

U 9438

Sr 140Z

Xe x 10

n

ក. ចររកចនន Z នង x ។ ខ. គណនថម1លស:ល?Zល9នPយតបតកម%ភ&ស-ងមយននE ។ នគឲ-មT ស U235 គ 235.043 92 u

Sr94 គ 93.915 36 u

Xe140 គ 139.918 79 u

10

n គ 1.008 66 u

១៧. តបតកម%នយនកGស5 ជ:បងនតប.តបស9ឧបករណ~បនង_.ននលន គតតវ បនចត9សចងនPយនaក Cockcroft នងនaក Walton ។ តបតង ស:លបនបនង_.ននលនតតវបននតប.តបស9សតមប9បញ9ចណយT ល&ចម ឲ- តបតកម%:ចតនX :

11

H 73

Li 42

He 42

He

ចប9តង1&ន1លននEមក មT សចនភគលត គតតវបនជប9ទក9ទងកង តបតកម%ស:លនង:ងបន ។ លទq?លទងននE គតតវបននតប.តបស9សន ជភសZតងមយ:បងបនចនទទក9ទនង មT ស-ថម1លរបស9អញ4Z ញ គណនថម1ល Q ចនតបតកម% ។

១៨. 5ន?លមយចន នរអក9ទរភ&ស-ងមយចននគ 5&សតប 23994

Pu

បនrយ?ង α មនកនGEជ&វត 24 120 ឆ ។ តបតកម%ជប9ទក9ទងគ23994

Pu 23592

U

ចត9ទកថ ភគសណក 1.00 kg ចន 23994

Pu មននខណc t = 0 ។

ក. គណនចននចណយTចន 23994

Pu ស:លមននខណc t = 0 ។ ខ. គណនសកម%ភ1ន:.មកងភគសណង ។ គ. នត.រយcបTន% ននទ.បភគសណកសតកងភ1សវតភ1 នប.សកម%ភ1 "សវតភ1 " មនកតមត 0.100 Bq ។

១៩. កណត9ភគលត X នង X' ស:លមន4< ល9នកងតបតកម%នយ-

នកGស5 :ចតនX :X 4

2He 24

12Mg 1

0n

23592

U 10

n 9038

Sr X 210

n

211

H 21

H X X '

២០. នន1លស:ល O18 បនទទលរបញ9នPយតបតង F18 នង ភគលតមយន?OងនទAតបននក.តន0.ង ។ ក. នត.ភគលតននEគ5& ? ខ. តបតកម%មនថម1ល − 2.453 MeV នហ.យមT សអតមចន

O18 គ17.999 160 u។នត.មT សអតមចន F18 មនតចមGបTន% ន ?

២១. ចណយT 22688

Ra ទទលករបសបក α ឲ-ជ 22286

Rn ។ គណន ថម1លស:លបនញVញកងករបសបកននE ។យក : មT សចន 226

88Ra នស%. 226.025 402 u

មT សចន 22286

Rn នស%. 222.017 571 u

មT សចន 42

He នស%.នង 4.002 602 u

២២. 5កតមPន5នង_តបនរកន\.ញថ បរ&ជនតច.នមននតប.តបស9 បរមណតចតចចន5&សតប Am241 នកងតបតបតZករណ~របស91ក នគ ។ កនGEជ&វតចន Am241 គ 432 ឆ ។នត.វតតវកររយcន1លបTន% ន ន:.ម&ឲ-សកម%ភ1វថយចE 1.00 × 10− 3 ចនសកម%ភ1ន:.ម ?

២៣. មស2ម%ជតមន5&សតបសតមយគត9គ 19779

Au ។នប.សនមស តតវបនបញ9នPយណតតងយត ភគលត e− តតវបនបនrយ ។ ក. សរនសរសម&ករតល-ភ1ចនតបតកម%ឲ-បនតតមតតវ ។ ខ. គណនថម1ល5តបរមចន?ង9 សបត ( beta ) បនបនrយ ។ មT សចន 198

80Hg គ 197.966 75 u ។

២៤. ភគសណក 50.0 g ចនកបនគតតវបនយកនចញ1&sងតតគកចន នតគងsងមយ នង បនង_.តឲ-មន កបន-14 នលនបសបក 200.0

បសណក / mn ។នគ:ងថ កបនយកនចញ1&ស17Wង<កយរមនជ&វតមន នលនបសបក 15.0 បនណក / mn .g នហ.យកនGEជ&វតកបន-14 គ5730

ឆ = 3.01 × 109 mn ។ រកអយកលចននតគងsង ។

២៥. ករវភគបនកណត9ឲ-ន\.ញថ បរមណកបន-14 នសល9កង 2-ងកកន1លយកនចញ1&រងនស%.នង 15% ចនបរមណកបនមនជ:បង នន1លន:.មន.ងប9 ។ នគ:ងចស9ថ រយcន1ល ស:លចននកបន


C-14 ថយនសល9ពក9កណZ លចនចននកបនស:លមនកល1&:បង គ តបមណជ 5730 ឆ ។ ក. គណននថរបសបកចន2-ងកក ។ ខ. កណត9អយកលចន2-ងកករកន\.ញ ។

២៦. ករ?;Eនរអក9ទរមយនPយចច:ន-សករសព វ2នយនកGស5 បណZ ល ឲ- 5.0 × 106 Ci ចន Sr90 ( T 1 /2 = 28.7 ឆ ) ហតនX កងបរយកស ។ ករធG ក9វទ-សកម% Sr90 មននពសន1ញបរនវន 104 km2 ។ នត.រយcបTន% ន ស:លវតតវករសនតមចសកម%ភ1ចន

Sr90 កងកតមតសវតភ1 2.0 µCi / m2 ?

២៧. បន; ប91&ករ4យភយនចញយT ងឆប9រហស1&នរអក9ទរនយនកGស5 នsណនបAលនPយចច:ន- នឆ ១៩៨៦ សកម%ភ1វទ-សកម%ចនទក-

នPEនគ នបT0ញនក.ន:ល9 2 000 Bq / L បណZ លមក1&5&យTត-131

ជមយកនGEជ&វត 8.04 ចថk ។ វទ-សកម%5&យTត ជតបភ1នតគEថ ក9:e ចតកសលង 1&នតពEតកន1ញទ&រT5&តតបមល?Z5&យTត ។ នតគEមហនZរយនs-

ណនបAល បនបណZ លឲ-មនកនណ.នគរឲ-កត9សម< ល9នវជង មjរ&ក តកន1ញទ&រT5&ត កងចនណមកមរននបឡរសO ។ ក. ន:.ម&នតបAបន2Aប ចររកសកម%ភ1ចនទកនPEនគបណZ ល1& បTតស-ម ។ សន%តថ 1 ល&តតចនទកនPEនគមន 2.00 g ចនបTតស-ម ស:ល 0.011 7% គជ5&សតប K40 ស:លមនកនGEជ&វត 1.28

× 109 ឆ ។ ខ. បន; ប9មក នត.រយcន1លបTន% ននទ.បសកម%ភ1បណZ ល1&5&យTត ធG ក9ទបជងសកម%ភ1បណZ ល1&បTតស-ម ?


របគ=នរននករអទXរ1=បងរបសពភព កល ។ កTយសរករលករណ កF0ង=ឡងសសងH ព =Nនរបថត ណ?យកឡ6យ បងq ញព>ករអទXរ ពតមប1 អ1លករWបច=កឡ6ងព>រមទ-

នបមកភ>តលយឡ=ជ?យន@ងយ-

រន>ញ ។ មបត,ជអខc អ1ល មទមទងកTយខ?នឯង?យគ. មត]វបន សកមចកF នថទ> ២ 0 ១៩៤២ ។ 1=ណ@ ងននភពកជគជXយគ. មត]វបន កតទរសXពQភ ៗកកន កល វស>នកតន ( Washington ) ។

៣ ថ'ពលន"យគក6អអ@ នងភគល4តបឋ' Nuclear Energy and Elementary Particles

៣.១ ភ-ស9ងយញក5សអ.ភ&ស-ងនយនកGស5 នក.តន0.ងនន1លចណយT2kន9មយ (:ចជ U235 )បសបក ( splits ) ឬភ&ស-ង

( fissions ) នXជចណយTស:លតចជងចនន1&រ ។ នកងតបតកម%សបបននE មT សសរបចន?លត?ល គតច ជងមT សន:.មចនចណយT2kន9 ។

ភ&ស-ងនយនកGស5 តតវបនសនង_តន\.ញជ:បងនកងឆ ១៩៣៩ នPយ 5តត jន9 ( Otto

Hahn ) នង tហ&ត t4Z សនមន (Fritz Strassman) នXតមករសកrជមលPf ននPយ ហម& (Fermi) ។ បន; ប91&ករបញ95 យរT ន&ញTម ( Z = 92 ) នPយណតតង , jន9 នង t4Z សនមន បនរកន\.ញធតមT ស ម2-ម1&រ ( បT រ-ម [ Barium ] នង0ង9តន [ Lanthanum ] ) កងចនណម?លត?លតបតកម% ។មយរយc ន1លយT ងខG&នតកយមក ល&ស មតនរ ( Lise Meitner ) នង 5តត tហ&ស ( Otto Frisch ) បនន2.ករ 1ន-ល91&រ5&ស:លបននក.តន0.ង : 5 យរT ន&ញTមមយតតវបនបសបកជបសណកនស;.រសតនស%.1&រ បន; ប91&ករបញ9 នPយណតតងមយ ។ ននEគមន4រcសខន9ណស9ចនពEរបវទ1យមយល91&ចណយT ។ ករវស9បនបងR ញ ថ ថម1លតបសហល 200 MeV តតវបនបនrយនកងត1តZករណ~ភ&ស-ងន&មយៗ នហ.យនហតករណ~ ននEគមនឥទq1លនXនល.:នណ.រtបត1តZទ&តបវត4tសZមនសOនaក ។ នគបនគណនន\.ញថ នប.5 យរT -ន&ញTមតតវបនបសបកទង5ស9ននE ថម1លភយនចញនស%.នងថម1លចនហEរបស92-ង 2 000 នតន ឬ ថម1លចនបន;Eន&តតតលយស5ន 20 000 នតន ។ នPយថម1លននE នគអចន2.ទក 200 នតនឲ-1Eបន ឬអចនល.កមT សមយនស%.នង 8 aននតន បនកមvស9 1 km 1&ច?;:& ។

ភ&ស-ងចន U235 នPយណតតងយត ( ថម1លនខrយ ) អចតងនPយត1តZករណ~បនZបន; ប9 គ :ចតនX :


មព@តsករណ បនsបនQ បននល=ន =ភ>ស[ងនយកអ?យ

របទ ៤.១៦ មព@តsករណ ភ>ស[ង នយកអនននណK យ?យ ពណ ន កTយគ=រននត=ណងHធតរវ ។ () ណ. មត:ងយ.ត?យ ខតចលកជត នណK យ U235 ?យ ។ (ខ) សម]ប ណ. មត:ងកTយនណK យ U235 បs រវ កជនណK យ U 236 អ1លជ នណK យ U236 ?យសbត0ងភព នសប ។ (គ) នណK យ កធK6=Oចរប រង កO6យកយល1ចជត=ណងH ធតរវ?យ ។ (5) នណK យទទ?លរង ភ>ស[ង លទYផលទទ?លបននណK យ មសលជងច=ន?នព>រ X នង Y មព ជ?យន@ងណ. មត:ងព>រកប> ។

10

n 23592

U 23692

U X Y ណ5 គត6ង ( ៤ .១ .៤១ )

ស:ល U 236 គជភ1មនស ប9ស:លមនយT ងយរប?តតតមសត 10− 12 s បTនណ Eមន នងបសបកនXជ ចណយT X នង Y ស:លនថ បសណកភ&ស-ង ។

ករបសបកចនចណយT5 យរT ន&ញTមអចតប:ចបននXនង5&ស:លបននក.តន0.ងចនពEតណក9ទកមយ នន1ល ថម1លនល.សកណត9តតវបនបញVលនXឲ-វ ។ តគប9អតមទង5ស9ចនតណក9ទកមនថម1ល បTសនZវមនតគប9តគន9ន:.ម&បសបកតណក9ទកនទ ។ បTសនZតនទEជយT ងណ តបសននប.ថម1លតគប9តគន9តតវ បន?Zល9ឲ-សនន2.ឲ-តណក9ទកមនលញរ វនងទទលរងនវករទញឲ-សវង នង ករបសណន រហត:ល9 ទហចនលញរ2ល%មតគប9តគន9ន2.ឲ-តណក9ទកសបកនចញ1&គ ។ នកងចណយT5 យរT ន&ញTម លនតសន:Aងគ មយបននក.តន0.ង ( របទ& ៤.១៦ ) ។ ត1តZករណ~បនZបន; ប9គមន:ចតនX :១. ចណយT U235 ចប9យកណតតង:នxZ ( ណតតងយត ) ។២. លទq?លចនករចប9យកបនង_.តជ U 236 នហ.យថម1លនល.សកតមតចនចណយTននEន2.ឲ-វទទលរង នវករនយលយT ងខG ង ។៣. ចណយT U 236 កG យជភ1តបទញយT ងសវង នហ.យកមG ងចតមនរវងតបតងនកងស?កទង1&រ ចនចណយTរងតទសវងសZចកណZ លមនទននរន2.ឲ-នក.នន0.ងនវកហចរបរង ។៤. ចណយTសបកនXជ1&របសណក ត1មទងបនrយណតតង1&រនXប& ។

U 236 Y U235

X ( ក ) ( ខ ) ( គ ) ( \ )

lkçxNÐedIm,IseRmcRbtikmµCaExSតបតកម%ជសខO អចសនតមចបនសតកងលកyខណកណត9បTនណ E ។5 យរT ន&ញTម2ម%ជតជលយ មន5&សតប1&រ : U238 99. 20% នង U235 0.71% ។

កង5 យរT ន&ញTម2ម%ជត តគប9ណតតងនលនតតវតសបយកនស;.រសតទង5ស9នPយ U238 កeបTសនZគ% ន បណZ លឲ-មនបសបក5យរT ន&ញTមននEន0.យ ។ តបតកម%ជសខOមនវវតZនXនទAតន0.យ ។ ចសណក U235

វញ វតសបយកណតតងយត នហ.យវតតវបសបក នងបណZ លឲ-មនតបតកម%ជសខO ។ នប.នគអចបនយ នលនរបស9ណតតងនលន ន:.ម&ឲ-វមននលន:ចចលនកនxZ ( ណតតងននEនថ ណតតងកនxZ ឬ ណតតងយត ) ននE5ណចតសបយកណតតង ( យត ) ចន U235 នក.នន0.ងយT ងសនប.ម ( 2ជង5ណច តសបចន U238 ) ។ :ចននEតបតកម%ជសខO:នណ.រករបន ។ លកyខណទ&មយ : ន:.ម&ឲ-តបតកម%ជសខOអចtបត1តZនXបន គតតវសញក U238 ឲ-នចញ1& 5 យរT ន&ញTម2ម%ជត ឬបនយនលនណតតងស:លបនញVញ ។

លសញក U238 នចញ1&5 យរT ន&ញTម2ម%ជត ជករងរមយ1បកណស9 ។ :ចននE នកង តបតបតZ នគPក9របរ5 យរT ន&ញTម2ម%ជតកង4រធតស:លបនយនលនណតតង :ចជ តកភ&ត នបរ&ល-ម


របទ ៤.១៦ គ=នសប=មព|ញនន ករអទXរនយកអយរន>ញ : (១) ចងe@Zយរន>ញ , (២) មកភ>ត, (៣) ចងe@ZនយXត , (៤) ចងe@Zមប =ង , (៥) ប=ពងន =ទ@មតជ ក16v >កធK6ឲ[ Nស>នមតជ , (៦) កមសមកស ក16v >ករពរ =កព6ននមបត,វ ទ[ -ស,របសក =រស,> γ នងណ. មត:ង ។

ទក2kន9 ជន:.ម ។ វ2&ននE តតវបននគយកនX5នវតZកងទនង.នរអក9ទរនយនកGស5 ( ចtង_ នតបតកម% ) ។ លកyខណទ&1&រ : ន:.ម&ឲ-តបតកម%ជសខO tបត1តZនXជបនZមនPច9គ មT ស U235 តតវមន តចមG5បបរមកណត9 ស:លនគនថ មT សកតមត 1&នតពEនប.មT ស U235 តចជងមT សកតមត ន1ល ននEណតតងអចនចញ1&មT សយT ងងយ នហ.យមនចលន2.តបតកម%ជមយចណយT5 យរT ន&ញTមន?OងនទAត ន0.យ ។ ន1លននE តបតកម%ជសខOកeប9មនតនXនទAតស:រ ។ វ2&ននE តតវបននគយកនX5នវតZកងទនង. តគប9សបកអតមច ( តគប9សបកបរមណ ) ។

៣.២ ញរអក>*?រយញក5សអ. ក. នទគរអកទរ

នរអក9ទរនយនកGស5 ឬ ចtង_ នតបតកម%ចណយT ស:លនគ4< ល9រហតមក:ល9ស1ចថk គ នរអក9ទរ 5 យរT ន&ញTម ។ វជកសនGងសនតមចតបតកម%ចណយTជសខOចនចណយT5 យរT ន&ញTម ។នរអក9ទរននEកeមននទ&ជ ខ;Eកងនរងចតក5គ<សន&មយ ស:លន:.រនPយចjយទក នពលគ ជតបភ1ស:ល?Zល9ថន1លសតមប9ឲ- នរងចតកន:.រ ។

ខ. ទម'ងគរអកទរចtង_ នមយយT ងងយ តងនPយរបទ& ៤.១៧ ?Oន0.ងនPយ : ចង_E5 យរT ន&ញTម (១) Pក9តសប

គ កងតកភ&ត (២) សតមប9បនយនលនណតតង ស:លបនញVញនPយចង_E5 យរT ន&ញTម ។នកងតកភ&តមនចង_Eនយតកម% (៣) នងចង_Eតបង (៤ ) ន2.1&4រធត:ចជកត9មdTមស:លតសប

ណតតងបនយT ងងយ ។តប1នបងRរទក (៥ ) ស:លsGងកត9តកភ&ត មននទ&នទកតតជក9សតមប9ន2.ឲ-មT ស&នតតជក9 នង

នប.ម&ទញយកថម1លស:លភយនខណcស:លតបតកម%ជសខOនក.តមនកង0 ។នជវញតកភ&ត មនតសទប9យT ងតកស9ចនទក សណ នង នបតងសតមប9ករពរ5កន2.ករកង

នរងចតក កឲ-រង5ន1.ចនណតតង នងករស%&វទ-សកម% γ ស:លនចញ1&តកភ&ត។ វជនត4មករពរ (៦)។

៤ ៣

១ ៥

២

៦ គ. ករមតMតពនតAដគណ9រសបមព2តគ[ននគរអកទរ

កលណនគ1នGចចង_Eកត9មdTម (៣) នXកងតកភ&ត បរមណណតតង ស:លតតវតសបនPយ កត9មdTមនក.នន0.ង ។ :ចននE តបតកម%ជសខOបនបនយនលន ឬ អចប9 ។ នប.នគនល.កចង_Eឲ-បនក1ស9 ណមយ ននEតបតកម%កeចប9ន?Z.មមន:នណ.រករ នហ.យនលនកន9សត2 កលណនល.កចង_Eនយតកម%កន9


កអនវតកររចនសរអកទ1រនយសក/សអ

ចង_Eបញ>W

ចង_Eឥនqនc5 យរT ន&ញTម

នរអក9ទរនយនកGស5

ស:-មរaយ ឬ ទករវនតកម សមv 2ខvស9 ( :កជញ>នថម1ល

នXជនតន:.រនPយចjយ )

របទ ៤.១៧ គ=នសប=មប|ញនន ទ=រងយងមគបសពKននករងចមគH- សន>កមប6ថពលអត ។H.P 0978 445 767 ; 081 755 647

សតខvស9 ។ :ចននEចង_E ( ៣ ) សតមប9ន2.នយតកម%នលនចនតបតកម%ជសខO នពលគន2.នយតកម%អនភ1 ចtង_ ន ។

ចង_EតបងអចលចចលនPយសយតបវតZកងតកភ&ត នង អចបញប9ភG មៗនវតបតកម%ចណយT ។ ចង_EតបងននEនតប.សតមប9បបត9ភ1មននទAងទត9 នងបបត9នតគEថ ក9ស:លនក.តន0.ងកងចtង_ ន ។

ករតតត1នត-:នណ.រtបត1តZរបស9ចtង_ នទងននE នងស?កន?OងៗនទAតចនចtង_ ន តតវបនបញ>W 1&ចមk យ នងនPយសយតបវតZ ។

:បងនយ.ងបនកណត9សម< ល9ន\.ញថ ជម2-មណតតងតបសហល 2.5 តតវបនបនrយកងត1តZ-ករណ~ភ&ស-ងន&មយៗចន U235 ។ នកង:នណ.រករសនតមចតបតកម%ជសខOនPយខGនឯងមយ ណតតង មយកងចនណមណតតងទងននEតតវសតបនតសបនPយចណយT U235 :ចទនទAត នហ.យជនហតន2.ឲ-វ ទទលរងភ&ស-ង ។ ករកណត9តបកបនPយ4រតបនយជន~មយ សតមប911ណ7ន51&កតមតតបតបតZករចន នរអក9ទរ គ នថរបនង_.តថ%& K ស:លកណត9នPយ ចននម2-មចនណតតង បនញVញ1&ត1តZករណ~ភ&ស-ង ន&មយៗ ស:លនងបណZ លឲ-នក.តត1តZករណ~បនZនទAត ។ :ចនយ.ងបន:ងនហ.យថ K អចមនតចមG5ត-បរម 2.5 កងភ&ស-ង5 យរT ន&ញTម ។ នទEជយT ងណកeនPយ កងតបតបតZ K គតចជងតចមGននE 1&នតពE សតកតZ ជនតច.ន ។

តបតកម%ជសខOtទតទង9នPយខGនឯងមយ សនតមចបននន1ល K = 1 ។ នតកមលកyខណននE នគ បននយយថ នរអក9ទរនកង:ណក9កល សនតមចករ4G ប9រស9 ( Critical ) ។ នន1ល K តចជងមយ នរអក9ទរគនតកមករ4G ប9រស9 នហ.យនរអក9ទរប9:នណ.រករ ។ ន1ល K 2ជងមយ នគបននយយថ នរអក9ទរនកង:ណក9កលក1លសនតមច នហ.យតបតកម%នក.តន0.ងរតសតខG ង ។

ឃ. ករបញ\]កម'តអន"ភពចនពEករបញ>Wកតមតអនភ1 តតវបនន2.ន0.ងតមរយcករនល.ក ឬ 1នGចចង_Eនយត ( ឬ ន

ថចង_Eបញ>W ) ស:លទនង.ននEន2.ឲ-មនបសតមបតមល:ល9ចននណតតង ស:លចលរមតបតកម%ភ&ស-ងបនZនទAត នពលគន2.ឲ-មនបសតមបតមល:ល9តចមG K ។

តប1នqប1ង9ម2-ម ( ប1ង9នចjយទក ) − −

tYb‘ÍnedIredaycMhayTwk +

nig CnitaGKÁisnI

ចjយទក កង:ង9សរ (ឧបករណ~ន2.ឲ-ចjយ កG យនXជទក )

បន;ប9ទទល កនxZ

សប9

តប1នqប1ង9បឋម

ទកតតជក9 ទកនZ


NASA របថតនន មពZអទត[ ថតកFនថទ> ១៩ ធ0 ១៩៧៣កF0ង=ឡងកពល កបស,ទ>ពកសធកល6ក5 កល6 ទ>៣ នងកល6ចងកមកយ អ1លកមប6 នសc បងq ញព>ទសcន>យភព?យ 0ងច=កណទសcន>យភពជកមច6ន ននណs តកភ6ងមពZអទត[អ1លបន ក6តកឡ6ងជមបមត> គ. ករលតអវង ជង 588 000 km ព>នផQរបសមពZ - អទត[ ។

ថម1លស:លភយនចញ1&ករបសបកចណយT5 យរT ន&ញTម :តកនxZ តកភ&តឲ-មនស&តណRភ1 យT ងខvស9 ។ នគបញVលស:-មរaយ ឬទកសទqនសមv 2យT ងខvស9តបមណ 100 atm ន:.ម&ន2.ឲ-មT ស&ន នរអក9ទរចEតតជក9 ។ ទកតតវបន:តកនxZ :ល9ស&តណRភ1 260 oC នX 270 oC បTសនZវមនហតនទ។ រ1E ទកនតកមសមv 2 100 atm គ 309 oC ។ ទកស:លតតវបន:តកនxZ ននE កeហរតតមង9នXកន9បន;ប9ទទល កនxZ មយ រចកeន?;រថម1លកនxZ ននEឲ-ទកកងបន;ប9ទទលកនxZ ននEតតង9ប1ង9នខន នទ.បទកចEតតជក9 នហ.យហរតត0ប9មកចtង_ នវញ ។ :ចននE :នណ.រវវតZន~ចនលនបទមយ នថតប1នq(១) ស:ល?Oន0.ង នPយចtង_ នតបតកម% តប1នqប1ង9បឋម នង បន;ប9ទទលកនxZ ស:លនកងននEថម1លចណយT សបGងជ ថម1លកនxZ ។ ថម1លកនxZ ននE កeបនZ:នណ.រតតមង9នXតប1នq(២) នPយតប1នqប1ង9ម2-ម ។

ទកកងបន;ប9ទទលកនxZ ហតនស&តណRភ1 260 oC នតកមសមv 2 12. 5 atm ។ ចjយទក ននEន2.:នណ.រតមតប1នqប1ង9ម2-ម មននទ&នXបងល tYb‘Ín នហ.យកeកជនញ.សនកងកង:ង9សរ (Con-

denser ) នទ.បនតកយមកកeតត0ប9មកកន9បន;ប9ទទលកនxZ វញនPយ4រសប9មយ ។ tYb‘Ín ន2.ឲ-អល9សទ-

ណទរវល នហ.យអល9សទណទរឲ-ជចរនZ5គ<សន& ។ :ចននE នPយsGងកត9តប1នq(២) ថម1លកនxZ ចន ទក សបGងជថម1ល5គ<សន& ។

ចtង_ នតបតកម%ចននរងចតក5គ<សន& នតប.ថម1លអតមទ&មយរបស9សនវAតមនមT ស 550 kg

នហ.យនតប.កងមយចថkនវបរមណឥនqនcចណយT 30 g ។

៣.៣ ភយស9ងយញក5សអ.នន1លចណយTត4ល ( មនចននមT សតចជង 20 ) 1&ររម?Oគ នXជចណយT2kន9មយ លនននE

តតវបននគនថ ភយស-ងនយនកGស5 ( Nuclear Fusion ) ។ សបGក1&តបតកម%ភ&ស-ង ចនចណយT2kន9 តបតកម%សនយគចណយTសនតមចបនសតនស&តណRភ1ខvស9ខG ង ( រប9aន5ងr ) បTនណ E ។ មនសតយT ង ននEនទ នទ.បចណយTត4លអចទទលថម1លតគប9តគន9 ន:.ម&ជនEកមG ងចតមននចញន50ចតត4Z ទចរវង ចណយTវជ>មនទង1&រ នហ.យ?<គ កងចណយTថ%& ។ នហតននE នទ.បនគនតបតកម%ននEម-TWងនទAតថ តបតកម% កនxZ ចណយT ។

កង2ម%ជត តបតកម%ភយស-ងនយនកGស5 tបត1តZនXនកងផ_ យ ( :ចជ ត1Eអទត- ) នហ.យ តបភ1ថម1លរបស9ផ_ យទងននEបណZ លមក1&តបតកម%ននE ។ ក. ភ"យសA"ងក"ងមពNអទតA

តគប9តរទង5ស9 ថម1លរបស91កវនក.តន0.ងតមលនភយស-ង។ តបសហល 90% ចនតរ រប9បញVលទងត1Eអទត-?ងស:រ នក.តនវភយស-ងចន5&ត:សសន ។ ចសណកតរចស9ៗ មយចនននទAត នក.ត នវភ&ស-ងចនន5ល-ម ឬ ធត2kន9ជង:ចទនទAត ។ តរនក.តនកងតបន9ស:លមនចណEនវ51;11កយT ង2-ន2ងចន2ល& នងឧស%ន ។

លកyខណយT ងចបច91&រ តតវសតបននក.តន0.ងមនតបតកម%ភយស-ងនកងតរអចtទតទង9ថម-

1លរបស9វ : (១) ស&តណRភ1តតវសតខvស9តគប9តគន9 ( តបសហល 107 K សតមប95&ត:សសន ) ស:ល5នញzWត ឲ-ថម1លស&ននទចចនចណយT?;កបន;ក5គ<សន&វជ>មនEចតមនគ0 នXវញនXមករបស91កវ ខណcស:ល 1កវជល9ទង<ចគ នង (២) :ង9ស&នតចនចណយTតតវសតខvស9តគប9តគន9ធន5តតខvស9មយចនករជល9ទង<ចគ ។

សចតបតង-តបតង ( Proton-proton cycle ) គជនស រ&មយចនតបតកម%នយនកGស5 ប&ស:លនជថ បនង_.តថម1លរនPEកងត1Eអទត- នងផ_ យ:ចទនទAតស:លសបរ5&ត:សសន ។ ករបងR ញទងមលចនសចតបតង-តបតង ឲ-ន\.ញថ តបតងបនរមបញVលគ បនជ ?ង9អល9j មយ នង បTស&តតង1&រ នPយបនញVញថម1ល 25 MeV នកងលន ។

ជjនជក9aក9កងសចតបតង-តបតង គ11

H 11

H 21

D 01

e ν


កអនវតសរអកទ1រភយ8ង

នង11

H 21

D 31

He γ ( ៤ .១ .៤២ )

ស:ល D តណងឲ-:នតរ&យTម ជ5&សតបមយរបស95&ត:សសន មនតបតងមយ នង ណតតងមយនកង ចណយT ( នគកeអចសរនសរ?ងស:រជ 2

1H ) ។

តបតកម%ទ&1&រគនក.តន0.ងជបនZទងភយស-ង 5&ត:សសន-ន5ល-ម នងភយស-ងន5ល-ម-ន5ល-ម:

11

H 32

He 42

He 01

e ν

ឬ32

He 32

He 42

He 211

H

ថម1លស:លបនរនPE គតតវបន:កជញ>នជ:បងនPយករស%&j_ មT ( γ ) បTស&តតង នង ណតទ&ណ (ណតទ&ណន50ចតតនច ) :ចស:លអចនងន\.ញ1&សម&ករ ។ ករស%&j_ មT គតតវបនតសបយT ងឆប9រហស នPយឧស%នបសណន :នចEនហ.យស&តណRភ1របស9វនក.នន0.ង ។ បTស&តតង រម?Oជមយនង ន50ចតតង បនង_.តឲ-មនបនrយករស%&j_ មT ស:លតតវបនតសបតមលPប9?ងស:រនPយឧស%ន នកងបTន% នសង9ទ& - សមTតបTនណ E ។ នXជយT ងណ ណតទ&ណនស;.រសតទង5ស9មនន2.5នZរកម%ជមយនងរបធតនទ នហត:នចE នហ.យ វកeចកនចញ1&តរ នPយ:កជញ>នតបសហល 2% ចនថម1លស:លបននក.តន0.ងជមយនងវ ។ ថម1លរនPEតបតកម%ភយស-ងនយនកGស5 ទងឡយននEតតវបននថ សទមTនយនកGស5 តបតកម%ភយស-ង ( Thermonuclear fusion reaction ) ។ តគប9សបក5&ត:សសន( Hydrogen bomb ) បន?;Eន0.ងជ:បង កងឆ ១៩៥២ គជឧទហរណ~ចនសទមTនយនកGស5 តបតកម%ភយស-ងមយស:លមនអចតគប9តគងបន ។

ក. គរអកទរភ"យសA"ងថម1លយT ងនតច.ននល.សលប9តតវបនបនញVញនកងតបតកម%ភយស-ង ស:លអចមនលទqភ1

?<ត9?<ង9ថម1ល សតមប9នគលបណងជតបនយជន~ននល.ស?ន:&បនយT ងសនម.ម ។ ករខតខតបងសតបង យT ងនតច.នគ ចប9ន?Z.មន2.ឲ-មនកររ&កបនតម.ននវករតគប9តគងបនមយ នងនរអក9ទរសទមTនយនកGស5 ស:ល អចតគប9តគងបន ( នរអក9ទរអនភ1ភយស-ង ) ។ ភយស-ងស:លអចតគប9តគងបន ជញកប9តតវបន នគនថ តបភ1ថម1លយT ង2ប?ត 1&នតពEថ តបភ1ឥនqនcស:លអចនតប.បនរបស9វ គ ទក ។នក ង ទក2ម%តមនទក2kន9 ( D2O ) 0.01% ស:លងច?Zល9:នតរ&យTមចបច9 សតមប9ន2.សនយគកនxZ ចណយT រ& ឯតទ&ទ&យTម អចន2.1&ល&ចម2ម%ត នPយមនចប9ចណយ5ស9នតច.នន0.យ ។ នប.កលណនគអចសនតមច សនយគ 4g ចន 4

2He នគទទលបនថម1ល 100 000 kWh ។តបសននប.តបតកម%កនxZ ចណយT(ភយស-ង

នយនកGស5 ) អចតតត1នត-បន ននEមjសមតទនងកG យនXជតបភ1ថម1លមននចE5ស9ចនពEមនសO។?;យ1&តបតកម%ភ&ស-ងនយនកGស5 ?លត?លនន1លបញVប9ភយស-ងចនចណយT5&ត:សសនគ សវតភ1 ( គ% ន សកម%ភ1វទ-សកម%ន5ល-ម ) :ចស:លបនបងR ញកងសម&ករ ៤ .១.៤២ ។

តបតកម%ភយស-ង ស:លអចទទលនជគជយយT ងនតច.នតបក:នកងសណង9 នរអក9ទរអនភ1 ភយស-ងជប9ទក9ទងនXនង :នតរ&យTម ( D ) នងតទ&ទ&យTម ( T ) ស:លសទqសតជ5&សតបចន5&ត:សសន ។ តបតកម%ទងននEគ

21

D 21

D 32

He 10

n Q = 3. 27 MeV

21

D 21

D 31

T 11

H Q = 4. 03 MeV

នង


PAUL ADRIEN MAURICE DIRAC ( ១៩០២-១៩៨៤ )ឌ>ករ បនផsលនវវ ភគទនយង កមច6នស=កភវឌlរបវ ទងទចនង កលធតវ ទ កO6យបនឈ0Zពន រងK នណ អបល0ងឆ0 = ១៩៣៣ ។

21

D 31

T 42

He 10

n Q = 17. 59 MeV

បញRWមយកងចនណមបញRWជនតច.ន នកងករបនថម1ល1&ភយស-ងនយនកGស5 គ នហតករណ~ ស:លតតវសតមនជយជនEនល. កមG ងចតមនគ0 រវងចណយT?;កបន;ក5គ<សន&1&រ មនន1ល1កវរម?Oគ ។ន:.ម&ឲ-ចណយTនជតគ ចបច9តតវមនកនxZ ខG ងណស9 ស&តណRភ1តតវនក.នន0.ង:ល9 108 K ស:លន2. ឲ-ន50ចតតងតតវនចញ1&ចណយT ។ លយចណយT-ន50ចតតង ស:លទទលបននថ បG 4% (Plasma) ។ ន:.ម&ឲ-តបតកម%ភយស-ងអចនក.តមនបនតតវឲ-ចននចណយTកងបG 4% កងមយខ តមឌមននតច.ន ។ :នចE នគតតវ បសណនបG 4% មននយថ ន2.ឲ-វមកជតគ កងនថរនវaមយតគប9តគន9 ។

៣.៤ ភគល43តបឋមពក- « atom (អតម) » មក1&ពក-តកចថ « atomos » មននយថ «ស:លមនអចបសបក

បន » ។ កងន1លមយ គនតស:លថអតមគមនអចបសបកនXជធត?Oន?Oងៗ ន2.ឲ-1កនគយល9ន\.ញថ វគជ ភគលតបឋម ។ របកគនហ.ញនន:.មសតវតOរ~ទ& ២០ បនបងR ញឲ-ន\.ញថ អតម គ មនសមន បឋមននEនទ បTសនZមន តបតង ណតតង នង ន50ចតតងជធតបង_តបស9វ ។ រហតមក:ល9ឆ ១៨៣២ 5កតបជdរបវទបននម.លន\.ញថ ភគលតធត?Oទងប&ននEjក9:ចជបឋម 1&នតពE នល.កសលងសតណ-តតងនសរ& 1កវគនទAងទត9យT ងតបនស.រ ។ នទEជយT ងណកeនPយ តទសZ&Pច9នPយស0កថ%&ៗ នងស:លបន នក.តនកងឆ ១៩៣៧ ភគលតថ%&ៗជនតច.នតតវបនរកន\.ញនកង1ន42 ស:លទក9ទងនXនងករជល9 ទង<ចរវងភគលតស:លបន4< ល9 ។ ភគលតថ%&ៗទងននEគ មនលកyណc1ឋតនថរនទ នហ.យនងមនកនGE ជ&វតខG&ខG ងណស9 គនចននG E1& 10− 23 s នX 10− 6 s ។

រហតមក:ល9ឆ ១៩៦០ 5កតបជdរបវទjក9វ&វក9នPយ4រចននយT ងនតច.ន នងភ1ន?Oងៗគ ចនភគលតនតកមអតម ស:លបនរកន\.ញ ។ កល1&៣០ឆ មន របវទបនន2.ឲ-មនករនជននលនយT ង 54V រ-នកងចនណE:ងរបស9នយ.ង51&រចនសមvនqចនរបធត នPយទទល4< ល9ថភគទង5ស9 ( នPយ នល.កសលងសតន50ចតតង ?តង នងភគលតមយចននតច ) គនក.តន0.ង1&ភគលតយT ងតច ស:លនថ ក ក ( Quarks ) ។ ឧទហរណ~ តបតង នងណតតង គមនបឋមយT ងតបត-កO បTសនZគជតប1នqត1ស:នក ក យT ងតចចនងត ។

៣.៥ បស-ទតង 3ងអង>*-ភគល43តញ%&ងៗកងឆ ១៩២០ 5កតបជdរបវទខងតទសZ& ?លន5នត:Aនមររ&ស ឌ&នរក (Paul Adrien Maurice

Dirac) ( ១៩០២-១៩៨៤ ) បន5ភវឌបណកត4យមយចននមកនចកង9ទច នPយបនបញVលនវតទសZ& ន2Aប1នសស ។ តទសZ&ឌ&នរក1ន-ល9បនយT ងនជគជយនវន:.មកនណ.តចនរងលរបស9ន50ចតតង នង មTមTង9 មT នញទចរបស9វ ។ ជទនX នងទនក9ទនងយT ងតជលនតចនតទសZ&ឌ&នរក គថ តគប9ៗ ភគលតទង5ស9 1កវន&មយៗមន5ង9ទ&ភគលតមយ នPយមនមT ស:ចភគលត បTសនZមនបន;ក?;យ ។ឧទហរណ~ 5ង9ទ& ភគលតរបស9ន50ចតតងគ បTស&តតង មនមT ស 0. 511 MeV/c2 នងមនបន;កវជ>មន 1.6 × 10− 19 C។ ជទនX នយ.ងកណត95ង9ទ&ភគលតចនភគលតមយនPយ សញzWបរន1&នល.នមតZសញzWចនភគលតននE ។ ឧទហរណ~ p បងR ញថជ 5ង9ទ&តបតង នហ.យ ν គជ5ង9ទ&ណតទ&ណ ។ នកងនសAវនននE កត9 សម< ល9ថ e+ តងឲ-បTស&តតង ។

បTស&តតងតតវបនរកន\.ញនPយ កល9 អន9ឌរសន ( Carl Anderson ) កងឆ ១៩៣២ នហ.យ នកងឆ ១៩៣៦ នaកបនEពនរង ន9ណសបលសតមប94 ច:របស9នaក ។

តមតបតបតZ តគប9ភគលតទង5ស9ស:លបន4< ល9 មន5ង9ទ&ភគលតមយយT ងជក9aក9 ។ ក ង ចនណមករនល.កសលង គ?តង នង ណតតល9 1&5ង ( Neutral Pion π0 ) ស:ល5ង9ទ&ភគលតរបស9 1កវគ ខGនឯង ។


HIDEKI YUKAWA, របវ ទ ជនជតជបន (១៩០៧-១៩៨១)

យកវ បនឈ0ZពនរងK នណ អបល 0ងឆ0 = ១៩៤៩ សមNបករពពណ ន ព>ករឋតកFរបសកសង ។ របថត យកវ=ពងកធK6ករកនZ ថតកF0ង ឆ0 = ១៩៥០ 0ងករ យលXយរបស គត កFសលវ ទលXយឡ =កបW (Columbia University )

៣.៦ ញមសង 3ងករចប>ញ%Bមនរបវ3*Cភគល43តតទសZ&:បងស:ល1ន-ល951&2ម%ជតចនកមG ង តតវបនន2.ន0.ងនកងឆ ១៩៣៥ នPយ5កតបជd

របវទសញ>WតជបTន ហន:គ យTកវT ( Hideki Yukawa ) ( ១៩០៧-១៩៨១ ) គជករខតខតបងសតបង មយស:លនឲ-គត9Eពនរង ន9ណសបលនន1លនតកយមក ។ ន:.ម&នងយល9បន51&តទសZ&យTកវT កណត9 :បងគមនតបនយជន~ណស9ស:លថ អតម1&រអចបនង_.តជសមvនqកវT 0ង9នPយករបZរន50ចតតង ។ ន កងករបងR ញសបបទនន.បចន5នZរកម%ន5ន0.ចតតមT នញទច ស:លតបjក9តបសហលគ ស:រគថ ភគលត?;ក 5គ<សន&ន2.5នZរកម%នPយករបZរ?តងមយ ។ យTកវT បននតប.តបស9នវគនត:ចគ ននE សន1ន-ល91&កមG ង នយនកGស5 នPយសណននវភគលតថ%&មយ ស:លបនបZរនPយនយនកG5ងនកងចណយT បនង_.តជកមG ងខG ង ( The strong force ) ។ ម-TWងវញនទAត គត9បនបងR ញថ ស:នសមតភ1ចនកមG ង ( រយcចមk យស:ល កមG ងអចនក.តមន [ range of the force ] ) គតចស9សមមតតនងមT សចនភគលតននE នហ.យគត9បន 1ករថមT សនងមនតបសហល 200 :ងចនមT សន50ចតតង ។ 1&នតពEសត ភគលតថ%&ននEនងមនមT សន ចននG EមT សចនន50ចតតង នងតបតង នទ.បវតតវបននគនថ នមសង [ meson ] ( មក1&ពក-តកចថ « meso » ស:លមននយថ « កណZ ល » ។

នកងករខតខតបងសតបងមយសនចងលភសZតងករ1កររបស9យTកវT របវទបនចប9ន?Z.ម សសងរកនមសង នPយករ51&ករស%&ចននaហcធត ស:លចងចលកងបរយកសចនស?ន:& ។ នកងឆ ១៩៣៧ កល9 អន9ឌរសន ( Carl Anderson ) នងសហករ& បនរកន\.ញភគលត មយមនមT ស 106

MeV/c2 តបសហល 207 :ងចនមT សន50ចតតង ។ នទEជយT ងណកeនPយ ករ1ន42បនZបន; ប9បងR ញ ថ ភគលតន2.5នZរកម%នខrយខG ងណស9ជមយរបធត នហតននEនហ.យមនអចបនង_.តកមG នយនកGស5 បន នទ ។ 4 នភ1នងងskល9ននEបននថ.ឲ-?សនវគនតជនតច.ន1&សណក95កតទសZ&នស.ថ ទងននEគជ នមសង 1&រទ&ចទ1&គ មនមT សយT ងត4ល ។ ននEគជគនតមយស:លបន5Eអងនកងឆ ១៩៤៧ ជមយនងរបក គនហ.ញ 1&នមសង ( The pi meon [ π ] ) ( ឬនយT ងខG&ថ 1&5ង [ The pion ] ) នPយ នសស&ល tj ន9 នសវTល ( Cecil Frank Powell ) ( ១៩០៣-១៩៦៩ ) នង 5សនsAលន ( Guiseppe P. S. Oc-

chialini ) ( ១៩០៧-១៩៩៣ ) ។ នមសងត4ល ( The lighter meson ) តតវបនរកន\.ញជ:បងនPយ អន9ឌរសន ( ស1ចថkតតវបននថ មយ5ង ) មនតតមសតកមG ង5នZរកម%នខrយ នងន50ចតតមT នញទច បTនណ E នហ.យមនន:.រតនកងកមG ង5នZរកម%ខG ងនទ ។

1&5ងមនប&ខសៗគ តតវគ នងភ1ចនបន;កទងប& : π , π− នង π0 ។ ភគលតπ នង π− មនមT ស 139. 6 MeV/c2 នហ.យ π0 មនមT ស 135. 0 MeV/c2 ។ ភគលត

1&5ង នងមយ5ង ជភគលតមនលនងមនស ប9យT ងខG ង ។ ឧទហរណ~ π− មនរយcន1លរស9ន តបសហល 2. 6 × 10− 8 s បសបកនXជមយ5ង នង5ង9ទ&ណតទ&ណ ។ មយ5ងនPយមនរយcន1លរស9ន 2. 2 µs បសបកនXជន50ចតតង ណតទ&ណ នង5ង9ទ&ណតទ&ណ ។ ករបសបកបនZបន; ប9គ

π− − ν− e− ν ν

៣.៦ ទកមនភគល43ត ក. ហមដ"ង

ភគលតទង5ស9 នល.កសលងសត?តង អចចណត9តកមនXជ1&រ1ក2ៗគ jត:ង នង ល&បតង តសបនXតម5នZរកម%របស9វ ។ ភគលតស:លន2.5នZរកម%តមកមG ងខG ង តតវបននគនថ jត:ង ( Hadrons ) ។ នគសចកjត:ងជតបនភទនទAតគ នមសង ( Meson ) នង បរ&យTង ( Baryon ) នXតម មT ស នងកររងលរបស9វ ។ តគប9នមសងទង5ស9ស:លបន4< ល9 បសបកជចងនតកយនXជ ន50ចតតង បTស&តង ណតទ&ណ នង?តង ។ 1&5ងជនមសងត4លស:លបន4< ល9 មនមT សតបសហល 140 MeV/c2

នងរងល 0 ។ មយនទAតគ K នមសង មនមT សតបសហល 500 MeV/c2 នងរងល 0 ស:រ ។


តរង ៤.៣.១ភគលតមយចនន នងលកណ!បសពកវ នមតZ 5ង9ទ& មT ស រយcន1លរស9ន ទតមង9បសណក តបនភទ នD% Eភគលត សញzW ភគលត ( MeV/c2 ) B Le L Lτ S ( s ) សខន9ៗ (1)

lIbtug កឡចមត:ង e− e 0.511 0 +1 0 0 0 លនងស ប9

កឡចមត:ង-

ណ. មទ>ណν e ν e < 7 eV/c2 0 +1 0 0 0 លនងស ប9

យង − 105.7 0 0 +1 0 0 2.20 × 10− 6 e− ν e ν

យង-

ណ. មទ> ណν ν < 0.3 0 0 +1 0 0 លនងស ប9

ត ( tau ) τ− τ 1 784 0 0 0 +1 0 < 4 × 10− 13 µ−νµ ντ , e−νe ντ

ត-ណ. មទ>ណ ν τ ν τ < 30 0 0 0 +1 0 លនងស ប9

haRdugemsug ព>ង π + π − 139.6 0 0 0 0 0 2.60 × 10− 8 µ+ νµ

π0 ខGនឯង 135.0 0 0 0 0 0 0.83 × 10− 16 2γ

កង Κ+ Κ− 493.7 0 0 0 0 +1 1.24 × 10− 8 µ+ νµ , π+ π0

K 0S

K 0S 497.7 0 0 0 0 +1 0.89 × 10− 10 π+ π− , 2π0

K 0L

K 0L 47.7 0 0 0 0 +1 5.2 × 10− 8 π ± e∓ νe , 3π0 π ±

∓ νµ

អត η ខGនឯង 548.8 0 0 0 0 0 < 10− 18 2γ , 3π

η' ខGនឯង 958 0 0 0 0 0 2.2 × 10− 21 η π+ π−

)arIy:ug មប]តង p p 938.3 +1 0 0 0 0 លនងស ប9

ណ. មត:ង n n 939.6 +1 0 0 0 0 920 p e−νe

ឡ=T Λ0 Λ0 1 115.6 +1 0 0 0 −1 2.6 × 10− 10 p π− , n π0

សN Σ + Σ − 1 189.4 +1 0 0 0 −1 0.80 × 10− 10 p π0 , n π+

Σ 0 Σ 0 1 192.5 +1 0 0 0 −1 6 × 10− 20 Λ0 γ

Σ − Σ + 1 197.3 +1 0 0 0 −1 1.5 × 10− 10 n π−

ស Ξ 0 Ξ 0 1 315 +1 0 0 0 −2 2.9 × 10− 10 Λ0 π0

Ξ − Ξ + 1 321 +1 0 0 0 −2 1.64 × 10− 10 Λ0 π−

កក Ω − Ω + 1 672 +1 0 0 0 −3 0.82 ×10− 10 Ξ 0 π0 , Λ0 Κ−

(1) សNH ល : កF0ងជ?រឈរកនZ 1ចជ p π− , n π0 NននXយថទមងប=អណព>រអចក6តNនកឡ6ង ។ 0ងករងកនZប=អណព>រអ1លអចក6តNនគ. Λ0 → p + π− នង Λ0 → n + π0


ចប9រកrចននបរ&យTង

ចប9រកrចននល&បតង

បរ&យTង ( Baryon ) មនមT ស2ជង ឬនស%.មT សតបតង ( នD% Eបរ&យTងមននយថ « 2kន9 » កង ភ4តកច ) នហ.យរងលរបស91កវជនចVកលមនតចមGមនគត9នទ ( 1/ 2 ឬ 3/ 2 ) ។ នPយនល.កសលងសត តបតងនចញ តគប9បរ&យTងទង5ស9បសបកនកងរនបAបមយ ស:ល?លត?លចងនតកយមនតបតងមយ ។ ឧទហរណ~ បរ&យTងស:លតតវបននថ Ξ ហ&នភរង( Hyperon )បសបកនXជ Λ0 មយ នកងរយcន1ល តបសហល 10− 10 s ។ បន; ប9មក Λ0 បសបកនXជ តបតងមយ នង π− មយ នកងរយcន1លតបសហល 3 ×

10− 10 s ។

ខ. លបត"ងល&បតង ( Liptons ) ( មក1&ពក-តកចថ « Liptos » មននយថ « តច » ឬ « ត4ល » ) ជ

តកមមយចនភគលត ស:លមនចសណកកង 5នZរកម%នខrយ ។តគប9ល&តងទង5ស9មនរងល 1/ 2។?ង9ស:ល រប9បញ>លកងតកមននEមន ន50ចតតង មយ5ង ណតទ&ណ ។

ខស1&jត:ង ចននចនល&បតងស:លបន4< ល9គមនតច ។ នន1លថ%&ៗននE 5កវទ4tសZនជថ ល&បតងមនតតមសតតបមយបTនណ E ( ន&មយៗមន5ង9ទ&ភគលតមយ ) : ន50ចតតង មយ5ង ត នងណ-តទ&ណមយភ> ប9វន&មយៗ :

e−

ν e −

ν τ−

ν τ

តល&បតង ( The tau lipton ) តតវបនរកន\.ញកងឆ ១៩៧៥ មនមT សតបសហល1&រ:ងចនមT សតបតង ។ នទEជយT ងណកeនPយ ណតទ&ណមនមT សតបសហលសន- គជករនពលនស.ៗ តបស9ចក1&តបត-កOភ1 ស:លន50ចតតងណតទ&ណមនមT សមនសន-នទគតបសហល 3 eV/c2 ឬ 1 / 180 000 ចនមT សន50ចតតង។

៣.៧ ចEប>រកចនយមយរបស9ចប9រកr គមន4រcសខន9កងករសកr1&ភគលតបឋម ( ?ង9តគE ) ។ នទEជ

យT ងណ ករ11ណ7ន1&រនទ&ននE បនង_.តន0.ងនPយគ% នលកyណcជតទសZ&នទ បTសនZវតតវបនគតទនPយ ភសZតងជនតច.នស:លស?កនល.1ន42ន~ ។

ក. ចនMនបរយD"ងចប9រកrចនចននបរ&យTងតបប9នយ.ងឲ-:ងថ :របណបរ&យTងមយបននក.តន0.ងនកងតបតកម%

ឬបសបកមយ 5ង9ទ&ភគលតមយកeបននក.តន0.ងស:រ ។ 1ត7មនននEអចឲ-នយ.ងអចកណត9ចននបននPយ ករកណត9ចននបរ&យTង : B = + 1 សតមប9តគប9បរ&យTងទង5ស9 , B = − 1 សតមប9តគប95ង9ទ&បរ&យTង នន B = 0 សតមប9ភគលតន?Oងៗទង5ស9 ។ :នចE ចប9រកrចនចននបរ&យTង បនសថGងថ :របណ តបតកម%នយនកGស5 ឬ ករបសបកនក.តន0.ង ?លបកចននបរ&យTងមនលន នស%.នង?លបកបននបរ&យTងន នតកយន1លនក.តលន ។ ឧទហរណ~

p n p p n p

នយ.ងន\.ញថន5ង<តបតករមនតបតង នងណតតង ននEចននបរ&យTងសរបគ 1 + 1 = 2 នហ.យន5ង< កនក.តមនតបតង1&រ ណតតងមយ នង5ង9ទ&តបតងមយ ននEចនយបរ&យTងសរបគ ( 2 × 1 ) + 1 – 1 = 2

:នចE 2 = 2 តសបតមចប9រកrចននបរ&យTង ( ន1លខGEនគនថ បន;កបរ&យTង ) ។

ខ. ចនMនលបត"ង ទងននEគជចប9ប&ស:លជប9ទក9ទងនXនងចននល&បតង នហ.យស:លមយសតមប9 តបនភទមយ

ចនល&បតង ។ ចប9រកrចនន ន50ចតតង-ល&បតង សសមZងថ ?លបកចនចននន50ចតតង-ណតតងមនន1ល តបតកម% ឬ ករបសបកតតវសតនស%.នង?លបកចនចននន50ចតតង-ល&បតងបន; ប91&តបតកម% ឬ ករបសបក ។


ចប9រកrចនននtសZន

ន50ចតតង នងន50ចតតង-ណតទ&ណ កណត9នPយចននន50ចតតង-ល&បតងវជ>មន Le = + 1 , 5ង9ទ& ល&បតង e + នង ν e កណត9នPយចននន50ចតតង-ល&បតង Le = − 1 នងតគប9ភគលត:ចទន?Oងៗ នទAតមន Le = 0 ។ ឧទហរណ~ 1នត-ករបសបកណតតង

n p e− ν eមនបសបក ចននន50ចតតង-ល&បតងគ Le = 0 បន; ប91&ករបសបកវគ Le = 0 + 1 + ( − 1 )

= 0 ។ :នចEចននន50ចតតង-ល&បតង គតតវបនរកr ។ វគមន4រcសខន9ស:លចថ ចននបរ&យTងគ តតវសតបនរកr ។ មនបសបក B = + 1 នហ.យបន; ប91&បសបក B = + 1 + 0 + 0 = + 1 ។

តបjក9តបសហលគ ស:រ នន1លករបសបកមយទក9ទងនXនងមយ5ង ចននមយ5ង-ល&បតង គតតវបនរកr ។ µ− នង νµ តតវបនកណត9នPយ Lµ = + 1 ។ 5ង9ទ&មយ5ង µ+ នង ν បន កណត9នPយ Lµ = − 1 នង តគប9ភគលតន?OងៗនទAត Lµ = 0 ។ ជចងនតកយ ចននត-ល&បតង Lτ គ តតវបនរកr នហ.យកចVករតសន:Aងអចន2.បនចនពE τ ល&បតង នងណតទ&ណរបស9វ ។

៣.៨ ភគល43តញGស 3ងចHញGសភគលតជនតច.នតតវបនរកន\.ញនកងឆ ១៩៥០ គបននក.តន0.ងនPយ5នZរកម%នយនកGស5 ចន

1&5ងជមយនងតបតង នង ណតតង កងបរយកស ។ តកមចនភគលតននEគ ភគលត Κ , Λ នង Σ សអងនXនល.ករបងR ញ1&លកyណcមនtបតកត&កង?លតកម% នង ករបសបករបស91កវ នហ.យនPយនហត ននEនទ.បនគនថ ភគលតនtសZន ( ភគលតចសមGក ) ( Strange particles ) ។

ភ1មនtបតកត&មយចនភគនtសZនគថ ជនចVកល1កវបនង_.តនវ?លត?ល1&រ។ ឧទហរណ~ ន ន1ល1&5ងមយនXទង<ចជមយតបតងមយ ភគលតនtសZនណត1&របននក.តន0.ងយT ងតបក:ឲ-តមសម&ករ

π− p K 0 0

មយវញនទAតតបតកម% π− p K 0 n បងR ញ1&ភ1មនធG ប9នក.តមន នទEប& ជវនល%.សនងចប9ស:លធG ប9បន:ង នហ.យថម1លរបស91&5ងមនតគប9តគប9តគន9សតមប9ករន?Z.មតបតកម% កeនPយ ។

ទក9ទននXនងករ1ន-ល91&ភ1មនtបតកត&ទងឡយចនភគលតនtសZន ចប9មយស:លបនន ថ ចប9រកrនtសZន បនបងR ញខGនន0.ង ជមយនងចននកង9ទច ( quantum number ) S ថ%&មយ ស:ល តតវបននថ ចនននtសZន ។ ចនននtសZនចនភគលតមយចននតតវបនឲ-នកងតរង ៤.៣.៦ ។ ?លត ?លទង1&ចនភគលតនtសZនគតតវបន1ន-ល9នPយកណត9 S = + 1 ចនពEភគលតមយ នង S = − 1 ចនពE ភគលត:ចទនទAត ។ តគប9ភគលតស:លមនសមនជនtសZន គតតវបនកណត9នPយចនននtសZន S = 0 ។ ចប9 រកrនtសZន ( The law of conservation of strangeness ) សសមZងថ :eរបណតបតកម%នយនកGស5 ឬ ករបសបកមយបននក.តន0.ង ?លបកចនននtសZនមនន1លលនបននក.តន0.ង តតវសតនស%.នង ?លបកចនន នtសZននតកយលននក.តន0.ង ។

៣.៩ ក កស1ចថkននE នយ.ងបន:ងថ តបតង នងណតតងមនសមនជភគលតតគEនទ មនយថគរស1ចថk1&

តបតង នងណតតងគជតទសZ&ស:លថ1កវ?Oន0.ង1&ភគលតងយជងវ នថ ក ក ( Quark ) ។នកងឆ ១៩៦៣ សហ_ល សមន ( Murray Gell-Mann ) នង ចច ហO&ច ( George Zweig)

បនPក9សនណ.នPយឯករជ-ថ jត:ង មនធតបង_តគE ។ តមរយcគររបស91កគត9 តគប9jត:ងទង 5ស9គជតប1នqស:ល?Oន0.ងនPយ ធតបង_តគE1&រ ឬ ប& ស:លនថ ក ក ។ សហ_ល សមន បនខV&ពក-ក ក 1&សង_ ត9ពក-. “Three quarks for Muster Mark” នកងនសAវនរបស9 James Joyce នD% E Finnegans Wake ។ នកងគរន:.ម 1កវគជតបនភទប&ចនក ក ស:លបនកណត9នPយនមតZសញzW u, d


តរង ៤.៣.៣សមសភពក#កននហដ'(ងជរដច*ន smasPaBPaKl¥it kVak

emsug π+ du π− ud

K+ su K- us K0 sd

árIyug p uud n udd Λ0 uds

Σ+ uus Σ0 uds

Σ− dds

Ξ0 uss

Ξ− dss

Ω− sss

នង s ស:លតតវនងនD% EតមលPប9 5ប ( up ), នPន ( down ) នង 4យ:~នវTយ~ ( sideways ) ( ឬ ស1ចថk នជទនXថ នtសZន [ strange ] ) ។

តរង ៤.៣.២លកណ!បស ក#ក នង អងទ,ក#ក

kVak ចនន ចនន ចនន ចនន ចនននD% E នមតZសញzW រងល បន;ក បរ&យTង នtសZន ឆម បតថម ថប

5ប u 12

23

e 13

0 0 0 0

នPន d 12

−13

e 13

0 0 0 0

នtសZន s 12

−13

e 13

−1 0 0 0

ឆម c 12

23

e 13

0 +1 0 0

បតថម b 12

−13

e 13

0 0 +1 0

ថប t 12

23

e 13

0 0 0 +1

Gg´TIkVak ចនន ចនន ចនន ចនន ចនននD% E នមតZសញzW រងល បន;ក បរ&យTង នtសZន ឆម បតថម ថប

5ង9ទ&5ប u 12

−23

e −13

0 0 0 0

5ង9ទ&នPន d 12

13

e −13

0 0 0 0

5ង9ទ&នtសZន s 12

13

e −13

+1 0 0 0

5ង9ទ&ឆម c 12

−23

e −13

0 −1 0 0

5ង9ទ&បតថម b 12

13

e −13

0 0 −1 0

5ង9ទ&ថប t 12

−23

e −13

0 0 0 −1

សមសភ1ចនតគប9jត:ងទង5ស9បន:ងនន1លស:ល សហ_ល សមន នង ចច ហO&ច បនន2. បងR ញឲ-ន\.ញថ គររបស91កវអចបញ>Wក91&លកyណc1នសសបនយT ងន1ញនលញនPយចប94មញzប& :១. នមសងនក.តន0.ង1& ក កមយ នង5ង9ទ&ក កមយ ស:លឲ-ចននបរ&យTងរបស9វនស%. 0 :ចបនតតមវ ។២. បរ&យTងនក.តន0.ង1&ក កចននប& ។៣. 5ង9ទ&បរ&យTងនក.តន0.ង1&5ង9ទ&ក កចននប& ។

ÉksarBieRKaH-9,

ÉksarkñúgRsuk1> rUbviTüafñak;TIbBa©b; PaK2 exmryankmµ RksYgGb;rMCati2> rUbviTüafñak;TI11 PaK3 RksYgGb;rMCati-saFarNrdæRbCamanitkm<úCa3> viTüasaRsþ rUbviTüafñak;TI12/ RksYgGb;rM yuvCn nigkILa e)aHBum<eday RKwHsßane)aHBum< nig EckpSay/ qñaM20104> segçbemeron-kMENlMhat; rUbviTüa12 PaK2/saklviTüal½yPUminÞPñMeBj mhaviTüal½yviTüa-saRs ed)a:tWm:g;rUbviTüa/niBn§eday Tag )a:g nig hg; suIm/eroberogeday C½y favI5> kMENlMhat;rUb12 PaK5/Ehn kUy ( RUPP )

ÉksarbreTs6. _Physics_Serway_7th_Edition.7. Serway & Jewett,Physics for Scientists and Engineers,Brooks Cole 6th Edi-tion,2004.

Documents

របវទ W o d g n i K a i d o b មទ នភពជខ រ m a C sRmab ...€¦ · របវទ sRmab´GkvTüasaRs nigvskr Guwm dar:U e)aH Bm< elkTI1 ©®rk Sa si TRKb;Ebby:a