ODKRYJ OKRES PANOWANIA DUŃSKIEGO W BLEKINGE W …mail.blekingemuseum.se/pdf/2013_odkryj_okres_panowania_dunskiego.pdf · Drogę wzmiankuje już około roku 1200 duński kronikarz

Dawna historia Blekinge może zostać porównana do długiej i zaciętej walki pomiędzy duńską a szwedzką dominacją.

Aż do pokoju w Roskilde w roku 1658 Blekinge zaliczano w większości jako część Królestwa Danii.

ODKRYJ OKRES PANOWANIA DUŃSKIEGO W BLEKINGE

W REGIONIE!

ODKRYJ OKRES PANOWANIA DUŃSKIEGO W BLEKINGE W REGIONIE

1. Sölvesborg – średniowieczne miasto

Na wybrzeżu, pomiędzy morzem a Ryssberget, rósł Sölvesborg. Przebiegała tędy ważna droga wzdłuż wybrzeża, Via Regia, a w zatoce Sölve-viken znajdował się osłonięty port. Przy drodze leżała także królewska twierdza, zamek Sölvesborg, najważniejszy obiekt militarny i administracyjny w najbardziej wysuniętej na wschód części Danii.

Pierwsze zabudowania powstały w sąsiedztwie kościoła, którego najstarsze części pochodzą z XIV wieku. Nazwa „ Sulverborg” pojawia się w doku-mentach z roku 1436 i prawdopodobnie już wtedy Sölvesborg posiadał przywileje miejskie. Zostały one odnowione w roku 1445 przez króla Danii.

Najstarszy zachowany plan pochodzi z ok. 1650 r., ale daje dobre pojęcie również o zasięgu średniowiecznego miasta. Plan pozostaje w zgod-zie z ówczesnym obrazem miasta z centralnym czworokątnym rynkiem, od którego we wszystkie strony rozchodzą się ulice.

Handel i żeglugaW XV wieku w regionie Morza Bałtyckiego powstało wiele miast. W Blekinge założono Sölves-borg, Elleholm i Lyckå. Za pomocą nowych miast handlowych chciano przejąć kontrolę nad handlem w regionie. Wszystko wskazuje, że Sölvesborg powstał z królewskiej inicjatywy.

Lokalnym rynkiem dla miasta był obszar Lister-landet, ale towary wysyłano dalej przez port w Sölvesborg również z północnej części Blekinge i z Värend w Smålandii. Miasto posiadało rozległe kontakty z miastami położonymi nad południowym Bałtykiem, jak również z pozostałą częścią Danii. Przez port sprowadzano między innymi zboże z duńskich wysp, francuską i hiszpańską sól, nie-mieckie piwo, flamandzkie sukno, szwedzkie żelazo. Eksportowano przede wszystkim produkty leśne, drewno, żerdzie jałowcowe, klepki na beczki, smołę, dziegieć i potaż. Przez Sölvesborg wysyłano w morze także konie, bydło, a przede wszystkim woły z królewskich obór w Elleholm i Sölvesborg.

Kiedy nowo założone miasto-twierdza Kristianstad otrzymało prawa miejskie, Sölvesborg został w tyle. Stracił prawo do handlu z zagranicą, rola miasta handlowego została ograniczona. Trwało to aż do kiedy Sölvesborg odzyskał pełne przywileje miej-skie w 1835 roku.

Wojna i pożaryPołożenie przy trakcie i ważny z punktu widzenia strategii militarnej zamek przyczyniły się do tego, że miasto wielokrotnie było plądrowane i palone przez wojska szwedzkie. Po przejściu pod panowa-nie szwedzkie miasto ucierpiało w trzech dużych pożarach, z których ostatni w 1801 roku zniszczył wszystkie budynki poza kościołem. Po każdej katastrofie zabudowania kwartałów powstawały na nowo, większość w postaci prostych domów sza-chulcowych krytych strzechą.

Plan miasta Sölvesborg i zamku około roku 1650.


2. Zamek Sölvesborg – królewska twierdza

Rekonstrukcja zamku.

Już w XIII wieku wzniesiono twierdzę pomiędzy traktem a ustronną zatoką Sölveviken. Twier-dza, którą nazwano zamkiem Sölvesborg, była najważniejszą bazą wojskową w Blekinge aż do około XVII wieku. Zamek kazał zbudować król Danii – jego wzniesienie było manifestacją władzy. Twierdza stanowiła centrum kasztelanii Sölves-borg, która okresowo obejmowała całe Blekinge. Tu znajdowała się siła wojskowa, która miała zapewnić, że przychody okręgu będą trafiały do skarbca duńskiego króla.

Zamek od wielu wieków jest bardzo zniszczony, ale wysokie wzgórze zamkowe wciąż jest imponujące. Na czworokątnym płaskowyżu wznosiła się wieża,

początkowo drewniana, a na początku XIV wieku zastąpiona ceglaną, której pozostałości istnieją nadal. Ze szczytu ok. 30-metrowej wieży roztaczał się widok na całą okolicę. Wzgórze zamkowe otacza fosa. Wewnątrz znajdował się niższy dziedziniec z magazynami, stodołami i zabudowaniami mieszkal-nymi. W roku 1564 miasto wraz z zamkiem zdobyło szwedzkie wojsko. Twierdzę podpalono, po czym nigdy nie odzyskała swojego znaczenia militarnego.


3. Kościół w SölvesborgKościół w Sölvesborg w całości powstał w średniowieczu. Duże prezbiterium wzniesiono najprawdopodobniej jako samodzielną kaplicę już w XIV wieku. Pozostałe części, nawy, kaplice boczne, kruchtę i wieżę zachodnią dodawano stopniowo w kolejnym stuleciu. Ich dokładniejsze datowanie podlega dyskusjom, ale sukcesywną rozbudowę kościoła można łączyć z rozwojem miasta po założeniu około roku 1400. Murowana struktura kościoła nie posiada odpowiednika w całym Ble-kinge, pozostając pod wyraźnym wpływem ówczes-nej duńskiej architektury sakralnej. Zachowało się również średniowieczne wnętrze kościoła. W prezbiterium, nawie głównej, kap-licy i kruchcie sklepienia i ściany są ozdobione malowidłami. Na sklepieniu prezbiterium seria szczegółowych malunków przedstawia życie

Kościół w Sölvesborg.

Najświętszej Dziewicy. W kruchcie znajduje się cykl obrazów z motywami z życia Chrystusa. Z tego samego okresu, co malowidła, pochodzi duży krzyż triumfalny. Jako założyciel miasta, król z całą pewnością był także inspiratorem budowy kościoła, który został poświęcony świętemu Mikołajowi, pa-tronowi handlarzy i marynarzy. W roku 1486 król Hans, jako patronus, to znaczy opiekun kościoła, podarował go założonemu w tym samym roku klasztorowi Vårfruklostret w Sölves-borg. Klasztor należał do karmelitów. Wzniesiono go na północ od kościoła i był z nim częściowo połączony. W roku 1536 reformacja zakończyła budowę klasztoru, której prawdopodobnie nigdy nie zdążono dokończyć. Przeor i bracia zostali zmuszeni do opuszczenia miasta, a klasztor zburzono.


4. Wzgórze kościelne w Jämshög – przysięga wierności pod lufami muszkietów

Po zawarciu pokoju w Roskilde w 1658 szwedzka administracja chciała za wszelką cenę skończyć z oporem w osadach leśnych. Królewskie obwies-zczenia groziły ludności represjami. W przypadku zabicia Szweda w służbie Korony, co dziesiąty mężczyzna z parafii miał zostać powieszony. Wkrótce karę zaostrzono do egzekucji na co trze-cim mężczyźnie, wybranych w drodze losowania. Jämshög i Näsum, wraz z parafiami Gammalstorp i Örkened były znanymi ze swojego oporu przeciw Koronie szwedzkiej siedliskami partyzantów zwa-nych snapphanar. Dlatego tutaj wymagania wobec ludności były ostrzejsze, niż w pozostałych parafi-ach Blekinge.

W Nowy Rok w 1677 członek rady królewskiej Johan Gyllenstierna przeprowadził akcję przeciw Blekinge. Wraz z kilkuset jeźdźcami i zebranymi chłopami ze Smålandii przejechał przez region. W jednej parafii za drugą zwoływano wszystkich mężczyzn w wieku powyżej 15 lat. Obiecywano amnestię dla wszystkich, którzy podpiszą przysięgę wierności królowi Szwecji i zerwą wszelką współpracę z Duńczykami i partyzantami. 14 marca mieszkańcy parafii Jämshög masowo zebrali się na wzgórzu kościelnym. Pilnowani przez kilkuset szwedzkich żołnierzy zostali tam zmuszeni do pod-pisania swoimi znakami rodzinnymi –„gmerkami” – przysięgę wierności królowi szwedzkiemu.

Przysięga wierności złożona przez mieszkańców Jäms-hög w 1677 r.

Partyzanci snapphanarLiczne wojny pomiędzy Szwecją a Danią w XVI i XVII wieku często dotykały regiony przygra-niczne. Pod ochroną lasu partyzanci zwani wol-nymi strzelcami (friskyttar) i snapphanar atakowali szwedzkie oddziały i współpracowali z Duńczykami jako zwiadowcy i przewodnicy. Działali w niewiel-

kich grupach, które dokonywały błyskawicznych ataków, po czym znikały. Snapphanar rekrutowali się spośród tych, którzy z tego czy innego powodu zerwali ze społecznością chłopską. Byli to zbiegli żołdacy, chłopi, których zmuszono do opuszczenia swoich gospodarstw, ale także tacy, których można by niemal nazwać rozbójnikami.


5. Elleholm – miasto arcybisku

Siedziba arcybiskupa w Lund, jako jednego z największych właścicieli ziemskich w Danii, była dobrze zorganizowana administracyjnie. W organizację wchodził Elleholm z zamkiem Sjöborg. Na nizinnym Alholmen rozwijała się społeczność. Obfitość łososia w rzece i rozległe możliwości wy-miany z okolicą umożliwiły rozwój handlu. W roku 1450 Elleholm otrzymał przywileje miasta handlo-wego od arcybiskupa Tuve Nielsena. Osiedlającym się w nowym mieście, aby prowadzić tam swoją działalność gospodarczą, obiecano sześć lat zwol-nienia od podatków.

Według opisu z roku 1520 zabudowania na wyspie składały się z dwóch rzędów domów zbudowa-nych z drewna lub metodą szachulcową. W mieście znajdowała się kaplica, którą na początku XVIII wieku zastąpił obecny kościół. Na południu, oddzie-lony od wyspy fosą, leżała posiadłość biskupa.

W XV wieku w rejonie Morza Bałtyckiego założono wiele nowych miast, w Blekinge poza Elleholm były to Sölvesborg i Lyckå. Jednym z powodów była próba przełamania dominacji Hanzy i oddania handlu w ręce krajowych kupców.

W XVI wieku Blekinge ucierpiało w wielu wojnach. Elleholm podbito i splądrowano. W roku 1600 cofnięto przywileje miejskie, które otrzymał w za-mian Sölvesborg.

Na północ od głównej wyspy znajdują się pozostałości średniowiecznej twierdzy, Sjöborg. Ob-szar twierdzy składa się z dwóch porośniętych trawą

Plan Elleholm około roku 1650.

płaskowzgórzy oddzielonych obecnie zasypaną dodatkową fosą. Podobnie jak inne siedziby wójtów, Sjöborg został zajęty i spalony w roku 1436 w związku z powstaniem ludowym.


6. Połów łososia w Mörrum

Już we wczesnym średniowieczu rosnąca w siłę Korona duńska rozmieściła w Blekinge swoje bazy. Region od około XIII wieku może być postrzegany jako część Danii. W katastrze gruntowym króla Waldemara z roku 1231 znajduje się wykaz dóbr i majątków, z których król otrzymywał wpływy, tak zwane kongeleven. Były one centrami administracji i kontroli sprawowanej przez Koronę. W Blekinge znajdowało się sześć takich jednostek administracy-jnych: Lösen, Ronneby, Vambåsa, Hoby, Mörrum i Mjällby.

W katastrze gruntowym podkreślone jest znaczenie połowu łososia w Mörrum. Połów łososia odbywał się pod kontrolą Korony, ale czasowo był zastawio-ny i należał do arcybiskupa w Lund.

Królewskie posiadłości w Blekinge.

Kungsforsen.


7. Królewski trakt przez Blekinge

Między starymi społecznościami rolniczymi wokół Ronneby i Bräkne-Hoby leży szerokie na 10 ki-lometrów, porośnięte lasem pasmo wzgórz, tzw. Vierydsplatån. Długo stanowiło ono fizyczną barierę pomiędzy wschodnim a zachodnim Blekinge. Przez tę trudno dostępną okolicę prowadziła za czasów duńskich droga pomiędzy Ronneby a Bräkne-Hoby. Odcinek drogi był częścią Via Regia, Traktu Kró-lewskiego, z Malmö do Kalmaru. Była użytkowana do lat 40. XVII wieku, kiedy zastąpiono ją drogą na północ od Nässjön.

Drogę wzmiankuje już około roku 1200 duński kronikarz Saxo Grammaticus w związku z opi-sem rzekomego napisu runicznego przy Runamo. Połączenie drogowe jest jednakże znacznie starsze. Wzdłuż prehistorycznej bocznej drogi, która dziś składa się z leśnych dróg i ścieżek, leży łańcuch prehistorycznych miejsc pochówku, które wskazują, że droga istniała już na początku naszej ery.

Prehistoryczne miejsce pochówku przy drodze.

Via Regia through Runamo.


8. Napis runiczny z Runamo

Przy Runamo droga przechodzi koło żyły dia-bazu w skale. Pęknięcia w niej długo uważano za znaki runiczne. „Napis runiczny” opisano po raz pierwszy około roku 1200. Zyskał on nową aktualność w XVII wieku, kiedy został przedstawiony w dziele „Suecia Antiqua et Hodierna” Erika Dahlberga. Napis runiczny z Runamo po raz pierwszy uznano za formację naturalną w latach 40. XIX wieku.

Napis runiczny z Runamo ze Suecia Antiqua et Hodierna.


9. Ronneby – miasto króla

Z zachodu wiodła droga ze Skanii. Z północy łączyła się z nią droga z Värend w Smålandii. Jes-zcze ważniejsza była rzeka, którą niewielkie statki mogły dopływać aż do Snäckebacken. Zakłada się, że pierwotnie rzekę nazywano rotn – rycząca: dźwiękonaśladowcza nazwa nawiązująca do licz-nych kaskad i wodospadów. Przy największym z nich wyrosło miasto. Wodospad zapewniał energię – koła młyńskie obracały się tu przez wieki.

W katastrze gruntowym króla Waldemara z roku 1231 wśród królewskich posiadłości, zwanych kongeleven, wymienione jest Rottneby. Kongeleven były punktami administracyjnymi Korony duńskiej.

W XIII wieku w basenie Morza Bałtyckiego założono wiele miast. Spowodowane było to rosnącym handlem zagranicznym, głównie z

Na epitafiach w kościele spotykamy przedsiębiorczych obywateli miasta z XVI i XVII wieku. Zarządca Caspar Petersson Skow był nie tylko burmistrzem, ale także handlarzem i przedsiębiorcą.

W 1864 roku Ronneby nawiedził pożar. Wszystkie zabu-dowania poniżej kościoła spłonęły. Na spalone działki nałożono regularną siatkę ulic. Jedynie koło kościoła, gdzie pożar nie dotarł, zachował się stary układ ulic.

północnoniemieckimi miastami hanzeatyckimi. Także Ronneby stało się miastem – pierwszym w Blekinge. Założycielem był najprawdopodobniej król Danii, wzmacniając w ten sposób interesy Korony.

Ronneby stało się znaczącym miastem hand-lowym. Prowadziło rozwinięty handel wołami, końmi i „produktami tłuszczowymi”. Część z nich pochodziła z Blekinge, ale większość ze Smålan-dii. Zabijano bydło i wyprawiano skóry wołowe. Na początku XVI wieku działało tu aż 60 garbarzy i kuśnierzy. Eksportowano także drewno, żerdzie jałowcowe, smołę, dziegieć oraz suszone flądry i szczupaki. Wymiana handlowa z pozostałymi obszarami wokół Morza Bałtyckiego była rozległa. Kiedy w 1658 roku Blekinge przeszło pod panowa-nie szwedzkie, pozycja Ronneby jako miasta hand-lowego została podminowana. Cofnięto przywileje miejskie, a mieszczan zachęcano do przeprowadzki do nowo założonego portu wojennego Karlskrona.

Przez ponad 800 lat kościół na wzgórzu dominował nad doliną. Było to strategicznie ważne miejsce. Ronneby było bazą administracyjną duńskiej władzy królewskiej. Przy Ronneby spotykały się drogi handlowe ze Skanii i Smålandii. Również dotąd rzeka była żeglowna. Na brzegu rzeki, poniżej kościoła, powstało miejsce handlowe, które w dru-giej połowie XIII wieku uzyskało prawa miejskie.

Powstanie kościołaW końcu XII wieku wybudowano kościół. Już w pierwszej połowie XIII wieku powierzchnię kościoła podwojono. Przedłużono nawę główną, wybudowano nawę poprzeczną z bocznymi kap-licami. Zmiany wskazują na nowe wymagania dotyczące funkcji i liturgii. Prawdopodobnie zostały one zainspirowane przebiegającą wówczas budową katedry w Lund. W XIV wieku miały miejsce kolejne przebudowy. Powstały ceglane sklepienia. Można to łączyć z przekształceniem Ronneby w miasto. W XV wieku wzniesiono potężną wieżę zachodnią, a w XVI wieku zakrystię.


10. Kościół na rozdrożu

Wnętrze kościołaDługą historię budowy kościoła odzwierciedlają także jego wnętrza. Średniowieczne wnętrze jest zachowane w całości. W ciemnej kruchcie zachował się południowy portal wiodący do najstarszej części kościoła. W północnej części transeptu spotykają się późnośredniowieczne malowidła przedstawiające świętego Jerzego i smoka oraz Piotra jako papieża. Ogólnie bogate wnętrze jest zdominowane przez renesansowy i barokowy ideał stylu. Kościół został poważnie uszkodzony podc-zas wojny siedmioletniej, przy tak zwanej krwawej łaźni w Ronneby w 1564 roku. W toku renowacji, która nastąpiła później, prezbiterium i południowy transept otrzymały na całej powierzchni dekorację z winorośli będącej symbolem Chrystusa. Pomiędzy liście wkomponowano inskrypcje i postacie. Prezbi-terium jest zdominowane przez duży ołtarz w stylu barokowym, ale łatwo zauważalne są liczne epita-fia, tablice ku pamięci zmarłych obywateli miasta. Kosztowne przedmioty opowiadają o kontaktach Ronneby z obszarem wokół Bałtyku i pozycji najważniejszego miasta handlowego w Blekinge w XVI i XVII wieku.

Widok na Ronneby około roku 1840.

Fazy budowy kościoła: lata 1190, 1250, 1350, 1500.


11. Przy Österport – Bramie Wschodniej

Miasto z trzech stron ograniczała rzeka. Na wschod-zie znajdowała się sucha fosa z usypanym wałem wzmocnionym prostą palisadą zwaną ogrodzeniem. Fosa i ogrodzenie stanowiły przede wszystkim wyraźną granicę miasta, z punktu widzenia obrony były niewystarczające. Przez Österport, Bramę Wschodnią, prowadząca wzdłuż wybrzeża Via Re-gia prowadziła do miasta.

Krwawa łaźnia w RonnebyW 1563 r. wybuchła wojna duńsko-szwedzka. Duńskie oddziały zdobyły twierdzę Älvsborg nad rzeką Göta älv i tym samym odcięły Szwecję od cieśnin przy zachodnim wybrzeżu. W odwecie Szwedzi zajęli regiony graniczne. Wojnę prowad-zono z dużą bezwzględnością po obu stronach.

Późnym latem 1564 roku niemal ośmiotysięczna szwedzka armia z polecenia króla Szwecji Eryka XIV wkroczyła do Blekinge. Oddziały napotykały niewielki opór. Zajęto i spalono miasta Avaskär i Lyckå. 3 września armia dotarła do Ronneby. W

Według tradycji ślady topora na starej bramie kościelnej są pamiątką po szturmie żołnierzy szwedzkich na kościół w 1564 roku.

Plan XVII-wiecznego Ronneby.

mieście poza niewielkim oddziałem znajdowali się mieszczanie i duża liczba uchodźców z okolicznych wsi, razem kilka tysięcy osób.Rankiem 4 września rozpoczęto szturm na miasto. Zabijano mężczyzn, kobiety i dzieci – nikogo nie oszczędzano. Po zabudowaniach pozostał tylko popiół. Jedynie kościół nie spłonął. Tam na próżno szukali schronienia starcy, kobiety i dzieci. Również we wnętrzu kościoła kontynuowano masowe mordo-wanie. Według własnych słów zwycięzcy:„Wtedy w środku odbył się wielki mord. Woda w rzece była czerwona jak krew. Wrogowie byli tak płochliwi, że nie było z nimi trudności, zabijało się ich jak stado dzików.”

OFFERKÄLLOR I BLEKINGE

OfferkällanAsarum

OfferkällanEdestad

Sankt Måns KällaTorhamnSankt Enevalds Källa

Sölvesborg


13. The miraculous spring at Edestad

ŹRódła ofiarne w Blekinge.

Cudowne źródło w Edestad było w okresie kato-lickim najczęściej odwiedzanym miejscem pielgr-zymek w Blekinge. Tradycja przetrwała również po reformacji, chociaż była zwalczana przez kościół protestancki. W roku 1624 napisano, że w Edestad istnieje „wiele przesądów”, w związku z czym źródło miało zostać zakopane. W 1665 roku wy-dano zakaz odwiedzin. Na początku XVIII wieku nadszedł nowy rozkaz od gubernatora. Źródło miało zostać wypełnione kamieniami, ale pod osłoną nocy oczyszczono ją na nowo.Źródło odwiedzano w Noc Świętojańską, która w folklorze odznacza się szczególną mocą. Rytuał składał się z trzech części. Należało się wykąpać i wypić cudowną wodę oraz zostawić datek w samym źródle lub w kościelnej skrzyni na datki. Ludzie przybywali z całej południowej Szwecji. Kult źródła rozwinął się w ludowe święto, które wzbudzało nie-zadowolenie władz. Nawet na początku XX wieku źródło wciąż odwiedzano, szukając wyleczenia z krzywicy.

W kościele w Edestad znajdowało się wiele średniowiecznych obrazów dewocyjnych, z których duża część znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Blekinge. Liczne cenne rzeźby można powiązać z napływem pielgrzymów do źródła i datkami, które przynosiło.

Poliptyk z wizerunkiem biskupa, XIII wiek.


14. Fläcken – średniowieczny węzeł

Tuż poniżej ostatniego wodospadu na Lyckebyån biegła Via Regia, główna droga przez Blekinge. Tu-taj w średniowieczu leżało miasto Lyckå. Położenie było dobrze wybrane strategicznie, z osłoniętym portem u ujścia rzeki. Miejsce to wcześnie zdobyło rolę węzła handlowego i komunikacyjnego wschod-niego Blekinge. Obszar niegdysiejszego miasta do dziś nazuwany jest „Fläcken” – fleck to niemieckie określenie miejsca handlu.

Miasto Lyckå jest wzmiankowane po raz pierwszy w dwóch listach z 1449. Opisywany jest w nich zakup ziemi dokonany przez rycerza Clausa Niel-sena Sparre, który kazał wybudować tam twierdzę.

Założenie miasta było częścią starań o uregulowanie i kontrolę nad handlem w okolicy starych central-nych siedlisk wschodniego Blekinge. Celem było

Obszar starego miasta w Lyckå według planu z 1779

także wzmocnienie więzi ekonomicznych po drugiej stronie granicy. Przez port w Lyckå można było wysyłać dalej produkty leśne i żelazo z południowej Smålandii. Projekt nie osiągnął większego suk-cesu. Lyckå było jednym z mniejszych miast w Skåneland, w połowie XVI wieku miało jedynie 20 obywateli. Położenie niedaleko granicy było niebez-pieczne. Okolica wielokrotnie była niszczona przez wojny. W roku 1600 Chrystian IV cofnął przywileje miejskie, a mieszkańców Lyckå zachęcano do pr-zeprowadzki do nowo założonego miasta-twierdzy Kristianopel.

Poza resztkami ruin kościoła obecnie nie istnieją żadne widoczne ślady po średniowiecznym mieście. Plan z roku 1779 pozwala na wyobrażenie sobie, jak wyglądał obszar miasta. Od południowego wschodu był on ograniczony rzeką Lyckebyån, a z pozostałych stron fosą. We wschodniej części znajdują się ruiny Kościoła Mariackiego (Maria-kyrkan). Najdalej na południe znajdowały się dwa obszary opisane jako Stora vallen i Lilla vallen – tu-taj znajdowała się twierdza wzniesiona przez Clausa Nielsena Sparre.

W latach 70. i 80. XX wieku przeprowadzono szereg wykopalisk archeologicznych, przy okazji których natrafiono na pozostałości domów mieszkal-nych z ubitą glinianą podłogą i ścianami z materiału przypominającego glinę.


15. Zamek Lyckå

W roku 1545 rozpoczęto budowę twierdzy przy ujściu rzeki, bezpośrednio na południe od miasta. Miejsce to z trzech stron otaczała woda. Na północy natomiast wykopano fosę. Twierdza składała się z wysokiego, czworokątnego budynku z kamienia z dwiema wieżami na przeciwległych rogach. W tym okresie w całej Danii szlachta i Korona budowały podobne twierdze i zamki. Dzięki grubym murom i flankującym wieżom budowla spełniała wymagania stawiane fortyfikacjom w okresie, w którym armaty zaczynały pełnić coraz większą rolę.

Twierdza, nazywana zamkiem Lyckå, powstała jako siedziba administracji regionu Lyckå. Dzięki położeniu przy głównej drodze przez Blekinge pełniła ważną funkcję obrony granicznej, a dzięki grubym murom mogła również sprostać ewentual-nym powstaniom ludowym. Zamek w Lyckå był oblegany i został zdobyty w roku 1564 przez armię szwedzką. Twierdzę splądrowano i podpalono. Duńczycy odbili ją jes-zcze w tym samym roku. Kiedy Lyckå w roku 1600 straciło swoje przywileje miejskie na rzecz miasta Kristianopel, twierdzę zburzono.

Ruiny zostały odkryte w latach 1938-40, przepro-wadzono wtedy wykopaliska archeologiczne.


16. Kristianopel

Miasto-twierdza Kristianopel założono w 1599 roku na wyspie Korsaskär przy wschodnim wybrzeżu Blekinge.W tym samym czasie Avskär i Lyckå straciły swoje przywileje miejskie. Kristianopel był najbardziej wysuniętą na wschód spośród twierdz na granicy ze Szwecją. Stał się siedzibą administracji nowo powstałego regionu. Miasto i twierdzę zaprojektował budowniczy kró-lewski Chrystiana IV, Hans van Stenwinkel. Zgod-nie z renesansowym ideałem, całe miasto było postrzegane jako twierdza. Geometryczny układ ulic umożliwiał szybkie przemieszczanie się wojsk na różne odcinki murów. Obszar miasta okalał długi na prawie 2,4 km i wysoki na 4-6 m mur z systemem wystających bastionów.

Kristianopel był pierwszym miastem w Skandyna-wii zbudowanym zgodnie z zasadami renesansu. Układ miasta posiada szerokie, prostopadłe ulice i duże kwartały. Oryginalny kościół był położony na południu i był częścią fortyfikacji. Po jego spłonięciu i zburzeniu w 1611 roku zbudowano nowy kościół przy rynku. Kristianopel nie stał się nigdy znaczącym miastem, mimo, że był siedzibą administracji i kilku kom-panii handlowych. Położenie na ubogim wschod-nim wybrzeżu Blekinge nie zapewniało właściwie możliwości lokalnego handlu.

Fortyfikacje około roku 1680.

Po pokoju w Roskilde z roku 1658, kiedy m.in. Blekinge przeszło pod panowanie Szwecji, Kristia-nopel stracił swoje znaczenie militarne. W roku 1677 rozpoczęto wyburzanie fortyfikacji i miasto zostało opuszczone.


17. Avaskär ostatni bastion na wschodzie

Z Möllehall na zachodzie ku granicy ze Szwecją na północy, poprzez płaski krajobraz wschodniego Blekinge, biegł ważny trakt wzdłuż wybrzeża, Via Regia. Tuż za mostem na rzece Petriån na niskim piaszczystym pagórku leżało Avaskär. Wzmianka o mieście Avaskär pojawia się po raz pierwszy w roku 1350, ale zostało ono założone prawdopodobnie już na początku stulecia.

Avaskär leżało z dala od centralnego osadnictwa wschodniego Blekinge i było właściwie pozbawione lokalnych możliwości handlowych. Położenie tuż przy granicy było raczej podyktowane strategią i można je łączyć z twierdzą graniczną Brömsehus, która aż do połowy XV wieku była administracyj-nym i militarnym centrum wschodniego Blekinge. Lokalizacja przy trakcie sprawiała, że miasto było narażone na ataki. Wiele razy zdobywały i plądrowały je szwedzkie wojska. W roku 1600 mi-

astu zostały cofnięte przywileje na rzecz założonego w bezpośrednim sąsiedztwie na południu miasta-twierdzy Kristianopel.

W latach 70. XX wieku przeprowadzono wy-kopaliska archeologiczne, które dały obraz średniowiecznego miasta. Zabudowania leżały po obu stronach traktu na północ od obecnego cmen-tarza. Ten leży w tym samym miejscu, gdzie kiedyś znajdował się kościół. Duże znaczenie musiało mieć rybołówstwo – badania wskazują, że miejsce było sezonowo wykorzystywane jako łowisko już we wczesnym średniowieczu. W XVI wieku wzmi-ankowano wiele stałych łowisk. Wzdłuż płytkiego wybrzeża trudno było żeglować, ale przy Mölleskär znajduje się osłonięty port, nazywany Starym Por-tem – Gamle hamn.


18. Pokój w Brömsebro

W roku 1643 wybuchła nowa wojna pomiędzy Danią a Szwecją. Szwedzkie oddziały pod przy-wództwem Lennarta Torstenssona zaatakowały Jutlandię. Inna armia wkroczyła do Skanii. Celem było przełamanie duńskiej kontroli nad cieśniną Öresund. Szwedzkie wojska napotkały na silny opór, pokój można było zawrzeć dopiero po tym, jak zjednoczona flota szwedzko-holenderska zadała Duńczykom ostateczny cios pod Fehmern. Za

pośrednictwem Francji zawarto traktat pokojowy w Brömsebro w roku 1645. Regiony Jämtland, Härje-dalen, Gotlandia i Ösel przypadły Szwecji. Szwecja otrzymała także Halland na 30 lat. Szwedzkie statki były zwolnione od cła na cieśninie Öresund. Pokój w Brömsebro zakończył duńską dominację w base-nie Morza Bałtyckiego. Nieco ponad dekadę później pokój w Roskilde ugruntował wiodącą rolę Szwecji.

Strumień graniczny z tabliczką.


19. Brömsehus

Przez ponad 600 lat strumień Brömsebäck był częścią granicy duńsko-szwedzkiej. Przy ujściu strumienia znajdują się pozostałości twierdzy Brömsehus. Brömsehus wzmiankowano po raz pier-wszy w roku 1360 jako jedną z królewskich twierdz w Danii. Twierdzę wzniesiono w połączeniu z ważnym traktem Via Regia, który na północ od gra-nicy wiódł do miasta Kalmar. Brömsehus miał także strategiczne położenie w pobliżu trasy żeglarskiej przez Cieśninę Kalmarską.

Z Brömsehus kontrolowano całe wschodnie Ble-kinge. Stąd nadzorowano miejscowych chłopów i zarządzano poborem podatków i opłat.

Pozostałości twierdzy składają się z wysokiego czworokątnego płaskowyżu, tak zwanego „motte”, otoczonego fosą. Na zachód od niego leżało niskie wzniesienie, podobnie otoczone fosą. Twierdza była w dużej części skonstruowana z drewna. Nad otoc-zeniem dominowała wysoka wieża obronna otoczo-na palisadą. Na niższym dziedzińcu znajdowały się budynki gospodarcze i proste budynki mieszkalne.Znamy jedynie końcowy etap historii Brömsehus. Pod wodzą Engelbrekta Engelbrektssona szwedzcy

chłopi zbuntowali się przeciwko królowy Erykowi Pomorskiemu. Zdobyto szereg twierdz. Powsta-nie objęło także Blekinge. W roku 1436 zdobyto i podpalono Brömsehus. Tym samym miejsce straciło rolę twierdzy granicznej, którą przejęły nowe za-budowania fortyfikacyjne przy obecnym Lyckeby, kilkadziesiąt kilometrów na zachód.

Documents

ODKRYJ OKRES PANOWANIA DUŃSKIEGO W BLEKINGE W …mail.blekingemuseum.se/pdf/2013_odkryj_okres_panowania_dunskiego.pdf · Drogę wzmiankuje już około roku 1200 duński kronikarz