Nurt instytucjonalny we współczesnej ekonomii … · PPT file · Web view2013-01-24 · Nurt instytucjonalny we współczesnej ekonomii: ENI a NEI Kierunki rozwoju współczesnej

1

Nurt instytucjonalny we współczesnej ekonomii: ENI a NEI

Kierunki rozwoju współczesnej ekonomii

Wykład

2

ENI a NEI – geneza oraz podstawowe różnice metodologiczne oraz

teoriopoznawcze

1. Ekonomia neoinstytucjonalna (ENI)

Generalne, podobnie, jak klasyczny instytucjonalizm (T. Veblen, J. R. Commons, W.C. Mitchell, J. M. Clark) jest

1. krytyką podstawowych założeń metodologicznych, a w tym zwłaszcza metodologicznego indywidualizmu

2. sposobu pojmowania ekonomii jako nauki w ekonomii głównego nurtu, a w tym szeroko rozumianej ekonomii neoklasycznej, czy neo-neoklasycznej (uortodoksyjnionego keynesizmu – J. Robinson)

3. W ujęciu ogólnym, ENI, podobnie jak instytucjonalizm veblenowski, jest krytyką sposobu ujmowania istoty procesu rozwoju gospodarczego, a w tym rozwoju gospodarki kapitalistycznej, przy odrzuceniu jednak „pesymizmu społecznego” Veblena: rozwój ten jest ewolucyjnym procesem społecznym, a nie mechanicystycznie pojmowanym procesem zrównoważonego wzrostu

3

ENI a NEI – geneza oraz podstawowe różnice...Ekonomia neoinstytucjonalna

Odrzucenie hedonizmu (jako filozoficznej i metodologicznej podstawy badania zachowania ekonomicznego jednostek) i wynikającej z niej hipotezy maksymalizacji użyteczności (mikroekonomicznej racjonalności), czyli koncepcji homo oeconomicus Przyjęcie psychologii instynktów (Veblen), a potem (ENI: C.Ayres, J. M. Clark, Galbraith, Myrdal)) filozofii pragmatyzmu zapoczątkowanej przez J. Deweya (między innymi pragmatyczna teoria wartości Ayresa, czy koncepcja reasonable values Mitchella) i psychologii behawiorystycznej jako podstawy objaśniania działań mikroekonomicznych

4

ENI a NEI – geneza oraz podstawowe różnice... Ekonomia neoinstytucjonalna

Specyficzny sposób pojmowania „systemu ekonomicznego”, jako ewolucyjnego procesu, którego główną częścią jest „kultura”

1. Podstawowa dychotomia ludzkiej natury (Veblen): sprzeczność między instynktem dobrej roboty i instynktem posiadania

2. Wynikają z tego kolejne dychotomiczne sprzeczności:a) Między strumieniem rzeczowym (użytecznych dóbr) i

finansowymb) Między „światem (klasą) przemysłu” a „światem posiadania”

(„klasą próżniaczą”)c) Konflikt między tymi dwoma światami to również konflikt

między użytecznymi (z punktu widzenia rozwoju) i nieużytecznymi instytucjami kulturowymi

5


Odrzucenie determinizmu ekonomicznego i przyjęcie w zamian, że rozwój jest determinowany głównie przez naukę i technologię, przy inercyjnym charakterze kultury i bazy instytucjonalnejOdrzucenie koncepcji obiektywnych praw czy prawidłowości w rozwoju społecznoekonomicznym; można jedynie mówić o pewnej „logice rozwoju” (Galbraith, Myrdal), polegającej na prawdopodobnych, ale nie koniecznych, przystosowaniach kultury i instytucji do imperatywów stwarzanych przez ciągle się rozwijająca naukę i kulturę pesymizm społeczny Veblena i jego odrzucenie przez kontynuatorów, czyli neoinstytucjonalistów

6


Odrzucenie neoklasycznego sposobu rozumienia równowagi ekonomicznej;

1. Commons: równowaga („rozsądna gospodarka”) jako optymalna alokacja ograniczonych zasobów osiągana nie w drodze konkurencji rynkowej, ale „kolektywnych działań i kontroli”;

2. Galbraith: równowaga jako proces (a nie stan) wynikający z działania countervailing powers”: korporacje, związki zawodowe, państwo)

7

ENI a NEI – geneza oraz podstawowe różnice...Nowa Ekonomia Instytucjonalna

Dwa sposoby interpretacji NEI1. Jako część składowa szeroko rozumianej ekonomii

neoklasycznej, jako neoklasyczna teoria instytucji (tzw. instytucjonalizm teoretyczny)

2. Jako nowy paradygmat we współczesnej ekonomiiGeneza NEI (lata 70. i 80. XX wieku)

1. „Zewnętrzna” krytyka „deficytu instytucjonalnego” ENC 2. Narastająca wiedza empiryczna nt. znaczenia instytucji

– nieformalnych i formalnych – we współczesnym rozwoju ekonomicznym i cywilizacyjnym i wynikająca stąd potrzeba refleksji teoretycznej

8

ENI a NEI – geneza oraz podstawowe różnice...Nowa Ekonomia Instytucjonalna

Powstanie i rozwój:1. teorii kosztów transakcyjnych (prekursor R.

Coase, główny współczesny teoretyk: O.E. Williamson)

2. teorii praw własności (główni teoretycy: H. Demsetz i AA. Alchian)jako stworzenie metodologicznych i teoriopoznawczych badań nad rolą instytucji w gospodarowaniu w ramach ekonomii głównego nurtu

9

Nowa Ekonomia Instytucjonalna – podstawowe kategorie i twierdzenia

Prawa własności (ujęcie ekonomiczne)1. Ukształtowane przez prawo (stanowione,

normatywne), zwyczaje i moralność uprawnienia definiujące i zarazem ograniczające - w stosunku do innych osób - zakres zawłaszczania i wykorzystywania zasobów i dóbr ekonomicznych (inaczej: prawa dyspozycji)

2. Ponieważ większość dóbr nie jest dobrami czysto prywatnymi, w gospodarce szeroko występują efekty zewnętrzne (bezpośrednie) i istnieje potrzeba ich internalizacji

10


Prawa własności (ujęcie ekonomiczne) – c.d.3. Internalizacja wymaga zmian w rozwiązaniach

prawno-instytucjonalnych (tzw. instytucjach formalnych), a ich funkcjonowanie staje się przedmiotem analizy ekonomicznej

4. Podstawową funkcją praw własności jest tworzenie bodźców do większego stopnia internalizacji efektów zewnętrznych

11


Koszty transakcyjne (KT), ujęcie wąskie (COASE, WILLIAMSON)KT to w najogólniejszym ujęciu koszty używania mechanizmu cenowegoRodzaje kosztów transakcyjnych:

1. KT związane z wyszukiwaniem i przetwarzaniem informacji niezbędnych dla stanowienia cen rynkowych

2. KT negocjacji umów (producenci – odbiorcy, odbiorcy – dostawcy, itp.)

3. KT związane z kontrolą realizacji umów (kontraktów)

12


Szerokie ujęcie KT:1. Koszty koordynacji różnych form aktywności ekonomicznej

(koordynacji przez rynek i przez państwo)

2. Koszty niezbędne dla powstania i rozwoju rynku (rynków) Koszty transakcyjne a prawa własności

Nieprecyzyjne zdefiniowanie i/lub osłabienie praw własności, a zwłaszcza niemożliwość internalizacji korzyści związanych z tymi prawami, musi prowadzić do wzrostu kosztów transakcyjnych w gospodarce, osłabienia systemu bodźców mikroekonomicznych, a w ten sposób do ogólnego spadku poziomu racjonalności czy efektywności ekonomicznej.

13


5. Reasons for high level and types of TC in the countries with command-and-control system (the countries of the so called real socialism)

High TC linked to the central macroeconomic planning High TC related to a broad scope of non-market distribution of

public goods High TC of extensive system of social transfers Attenuation of PR as the reason for broad occurence of rent

seeking behavior in the sphere of functional distribution of social product

Rent seeking as standard (routine) behavior for menagerial staff of state owned enetrprises and their employees

High positional and bureaucratic rents (menagers of SOEs and political nomenclature)

14


Nature of the transformation process from the point of view of NIE:

1. General definition: transition from socialist C&C economy towards a market economy as politically and economically determined institutional change

2. Definition based on the TK/PR theories: transition from socialist C&C economy towards a market economy as a gradual transformation of the system which is characterized by predomination of rent seeking microeconomic behavior towards the system within which prevail the efficiency-driven activities of human beings and social groups

15


KRYTERIUM MINIMALIZACJI KOSZTÓW TRANSAKCYJNYCH

Kryterium minimalizacji KT to ogólne kryterium wzrostu efektywności gospodarowania Kryterium to pozwala odpowiedzieć na dwa fundamentalne pytania:

1. Jaka jest optymalna wielkość przedsiębiorstwa (wyrównywanie się kosztów marginalnych transakcji dokonywanych wewnątrz firmy i transakcji dokonywanych przez rynek)

2. Dlaczego istnieją rynek i przedsiębiorstwo jako alternatywne mechanizmy koordynacji

16


Nowa Historia Gospodarcza (NHG) i Nowa Ekonomia Polityczna (NEP) – analiza kosztów transakcyjnych w perspektywie długookresowej

1. Zasada minimalizacji KT jako generalna podstawa dla objaśnienia, jak w długiej perspektywie czasowej zmieniają się różne systemy prawno-instytucjonalne oraz ekonomiczne

2. Podstawowym zadaniem efektywnego porządku instytucjonalnego jest stworzenie takiego systemu praw własności oraz systemu bodźców mikroekonomicznych i mechanizmów koordynacji które zapewniają właścicielom zasobów ekonomicznych zawłaszczanie korzyści z tytułu ich zastosowania

17


NHG i NEP – c.d. 3. Ekonomiczna teoria państwa – na przykładzie

koncepcji J. Buchannana Okres „przedpaństwowy” charakteryzuje się wielką

niepewnością. W zwiazku z tym państwo musi ustanowić tzw. prekonstytutywne prawa własności oraz odpowiadające im formalne instytucje oraz sprzyjać respektowaniu odpowiednich „reguł gry” (instytucji nieformalnych), aby zmniejszyć poziom ogólnej niepewności w gospodarce oraz wykluczyć (czy zasadniczo ograniczyć) możliwość osiągania korzyści ekonomicznych drogą „rozboju”. W ten sposób powstaje „państwo opiekuńcze/ochronne” (protective state w ujęciu Buchannana)

18


3. Ekonomiczna teoria państwa – na przykładzie koncepcji J. Buchannana – c.d.

Pokonstytutywne prawa własności powstają jako konsekwencja rynkowej wymiany dóbr. Aby związane z tym kontrakty były efektywne i kompletne, niezbędna jest:

1) liberalizacja cen i handlu, 2) stopniowe wprowadzanie konkurencji wewnętrznej i zagranicznej, a także 3) istnienie rynków kapitałowych.

Wszystko to jest możliwe wówczas, gdy państwo stwarza podstawy „zdrowego reżimu makroekonomicznego”, a także gdy prowadzi regulację publiczną zgodną zasadami gospodarki rynkowej. Powstaje tzw. państwo regulacyjne

19


3. Ekonomiczna teoria państwa – na przykładzie koncepcji J. Buchannana – c.d.

Tak, jak w każdej gospodarce rynkowej, również w nowo powstających gospodarkach rynkowych, państwo musi produkować lub dostarczać dobra publiczne, lub przynajmniej finansować koszty ich wytwarzania oraz dystrybucji. To z kolei oznacza powstanie państwa produkcyjnego (Buchanan).

20


5. Państwo w ujęciu NEI (a zwłaszcza NEP) – ujęcie ogólne NEI, a zwłaszcza TKT i TPW, dostarczają instrumentów

analitycznych, które pozwalają odpowiedzieć na fundamentalne pytanie, dlaczego istnieją rynek i państwo jako uzupełniające się mechanizmy ekonomicznej koordynacji i optymalizacji (kryterium Coase’a)

NEI, a zwłaszcza NEP, identyfikują ekonomiczne i społeczne mechanizmy leżące u podstaw kształtowania się i akceptacji konkretnych rozwiązań w politykach ekonomicznych – makroekonomicznych i sektorowych – oraz w regulacji publicznej w gospodarce rynkowej, a także występujących między nimi sprzeczności

NEI zwraca uwagę na potrzebę ciągłej aktywnej roli państwa w zakresie kształtowania prawno-konstytucyjnych podstaw ładu gospodarczego

21


NHG i NEP – c.d.4. Ekonomiczna teoria regulacji publicznej w

gospodarce rynkowejPunkt wyjścia: ujęcie regulacji publicznej jako specyficznego towaru i potrzeba określenia podaży i popytu na ten towarOdmiennie niż w tzw. normatywnej teorii regulacji, regulacja służy osiąganiu celów określonych grup interesu

22


4. Ekonomiczna teoria regulacji publicznej w gospodarce rynkowej – c.dPodstawowe twierdzenia ETRP

Podstawowym zasobem państwa jest prawo przymuszania

Funkcja użyteczności polityków: zdobycie i/lub utrzymanie władzy

Regulacja jest zwykle bardziej korzystna dla producentów niż konsumentów

23


Podstawowe twierdzenia ETRP – c.d. Gra interesów prowadzi do optymalnego podziału

korzyści z regulacji między przedsiębiorców, polityków (legislatorów) i instytucje regulacyjne

Przykłady: teoria przechwycenia (capture theory of regulation), teoria oparta na koncepcji agenta i pryncypała

24

Nowa Ekonomia Instytucjonalna –definicja ogólna i elementy składowe

Ogólna definicja: NIE to oparta na kryteriach racjonalności ekonomicznej - a także na założeniach metodologicznego indywidualizmu - analiza formalnych i nieformalnych instytucji życia gospodarczego i politycznego, jak również analiza – znowu w kategoriach racjonalności ekonomicznej - różnych systemów społeczno-politycznych oraz związków zachodzących między tymi systemami a funkcjonowaniem gospodarki

25

Nowa Ekonomia Instytucjonalna –definicja ogólna i elementy składowe

Elementy składowe szeroko rozumianej NEI

1. Neoinstytucjonalna teoria firmy: Coase, Williamson

2. Ekonomiczna teoria polityki (Nowa Ekonomia Polityczna, zwana inaczej Teorią Wyboru Publicznego): Buchannan, Tullock

3. Analiza/teoria długookresowej zmienności systemów ekonomiczno-społecznych (Nowa Historia gospodarcza): North, Thomas

Documents

Nurt instytucjonalny we współczesnej ekonomii … · PPT file · Web view2013-01-24 · Nurt instytucjonalny we współczesnej ekonomii: ENI a NEI Kierunki rozwoju współczesnej