Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
lcn-X-tI-cfw anj³ þ ipNn-Xz þ amen-\y kwkvI-cW Im¼-bn³ þ \nÀÆ-lW amÀK \nÀt±-i-§Ä
1. BapJw
kwØm-\-¯nsâ ka-{K-amb hnI-k\w e£-y-an-«p-sImv \mep hnI-k\ anj-
\p-IÄ DÄs¸-Sp¶ \htIcf ]²-Xn¡v XpS-¡-am-bn. ipNn-X-z-þ-am-en-\y kwkv¡-
cWw, Irjn hnI-k\w, Pe-hn-̀ h kwc-£-Ww, F¶nh DÄs¡m-f-fp¶ “lcnX
tIc-fw” anj³, s]mXp Btcm-Ky taJ-e-bn tcmKo kulr-Zhpw KpW-ta-·-bp-f-f-Xp-
amb Btcm-Ky tkh-\-§Ä Dd-̧ m-Ip¶ “BÀ{Zw” anj³, `qc-ln-XÀ¡pw, `h\ cln-
XÀ¡pw kpc£nX ]mÀ¸n-Shpw Poh-t\m-]m[nbpw Dd-̧ m-¡p¶ “sse^v” anj³,
s]mXp hnZ-ym-̀ -ymk taJ-esb imào-I-cn-¡p-¶-Xn-\p-ff “s]mXp hnZ-ym-̀ -ymk kwc-
£W” anj³ F¶n-h-bmWv \h tIcf ]²-Xn-bn DÄs -̧Sp¶ hnI-k\ anj-\p-
IÄ.
ipNn-Xz þ amen-\y kwkv¡-cWw, Pe hn`h kwc-£-Ww, Irjn hnI-k\w
F¶nh “lcnX tIcfw” anjsâ aq¶v D] anj-\p-I-fm-bn-cn-¡pw. Cu D] anj-\p-I-
fpsS {]hÀ -̄\-§sf kwØm\ þ PnÃm Xe-§-fn GtIm-]n-̧ n-¡p-¶-Xn\pw Xt±i
kzbw `cW Øm]\ Xe anj-\n-eqsS {]mhÀ¯n-I-am-¡p-I-sb-¶Xpw lcnX
tIcfw anjsâ Npa-X-e-bm-bn-cn-¡pw.
tIcf kwØm\w ]cn-]qÀ®-ambpw amen-\y cln-X-am-¡p-I-sb¶ e£yw
ssIh-cn-¡p-¶-Xn-\p-ff ]cn-]m-Sn-IÄ ipNn-Xz þ amen-\y kwkv¡-cW bÚ-¯n-eqsS
Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§Ä aptJ\ \S-̧ m-¡p-I-bmWv ipNn-Xz amen-\y kwkvI-
cW anjsâ Npa-X-e. e -̀y-amb ]T-\-§-fpsSbSn-Øm-\-¯nÂ, kwØm-\s¯ 6 ap\n-
kn-̧  tImÀ¸-td-j³ (414 hmÀUp-IÄ), 87 \K-c-k- -̀IÄ ( 3122 hmÀUp-IÄ) 941
{Kma ]©m-b-̄ p-IÄ (15962 hmÀUp-IÄ) F¶o {]tZ-i¯p \n¶pw {]Xn-hÀjw 27
e£w sa{SnIv S¬ amen-\-y-amWv DmIp-¶Xv. CXnsâ 70% ( 18.9 e£w sa{SnIvS¬)
ssPh amen-\-yhpw _m¡n 30% (8.1 e£w sa{SnIv S¬) AssPh amen-\-y-hp-amWv.
AssPh amen-\-y-̄ n 48600 sa{SnIv S¬ ]vfmÌnIv, 56700 sa{SnIv S¬ t]¸À, 9720
sa{SnIv S¬ saäÂ, 12150 sa{SnIv S¬ KvfmÊv, 115830 sa{SnIv S¬ I¬kv{S-£³ &
Untam-fn-j³ amen-\-y-a-S-¡-ap-f-fh hcpw.
AXp-t]mse {Zh amen-\-y-¯nsâ Imc-y-sa-Sp-¯m \Kc {]tZ-i-§-fn am{Xw
{]Xn- hÀjw 931480 ane-y³ enäÀ {Zh amen-\-y-amWv Dm-Ip-¶-Xv. C¯cw Jc-{Zh
amen-\yw {]Ir-Xn-bpsS k´pen-Xm-h-Ø¡v tIm«-an-Ãm-sXbpw a\p-j-ysâ Btcm-Ky
kpc£ Dd-̧ m-¡p¶ Xc-̄ nepw imkv{Xo-b-ambn kwkvI-cn-¡p-I-sb-¶-XmWv
\½psS ap¶n-ep-ff shÃp-hn-fn. kwØm\-¯p-m-Ip¶ ssPh amen-\-y-̄ nsâ 75%
^e-{]-Z-ambn kwkvI-cn-¨m {]Xn-hÀjw GI-tZiw 2.15 e£w sa{SnIv S¬
2
It¼mÌv e -̀y-am-¡mw. CXv lcn-X-tI-cfw anjsâ `mK-amb ssPh ] -̈¡dn Irjn¡v
{]tbm-P-\-s¸-Sp-̄ p-hm³ Ign-bpw.
Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§Ä¡v CXn-\m-h-i-y-amb kmt¦-XnI Úm\w
e -̀y-am-¡p-I, B[p-\nI kt¦-X§Ä ]cn-N-b-s¸-Sp ¯p-I, ipNn-X-zþ amen-\y
kwkvI-cW taJ-e-bn tI{µþ kwØm\ Kh¬saâp-IÄ ]pd-s¸-Sp-hn-̈ n- «p-ff
\nb-a-§Ä \S-̧ m-¡p-¶-Xn\v Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§sf t{]cn-̧ n-¡p-Ibpw
klm-bn-¡p-Ibpw sN¿pI, P\ kaq-l-̄ n-\n-S-bn imkv{Xob ipNn-Xz amen-\y
kwkvI-cW {]hÀ -̄\-§Ä¡-\p-tcm-[-amb kwkv¡mcw cq]-s¸-Sp-¯p-¶-Xn-\m-h-i-
y-amb hnhc hnÚm\ hym-]\ {]hÀ -̄\-§Ä Gsä-Sp-¡pI F¶nh ipNn-Xz amen-
\y kwkvI-cW anjsâ D¯-c-hm-Zn-X-z-am-bn-cn-¡pw.
1.1. BX-y-́ nI e£yw þ amen-\y clnX tIcfw
tIcf kwØm\w ]cn]qÀ®ambpw amen\y apàamIWw. Cu e£yw
ssIhcn¡p¶Xn\v “kotdmthÌv” amXrI A\phÀ¯n¡m³ IgnbWw.
“kotdmthÌv” F¶m `qanbn \n¶pw DXv]mZn¸n¡p¶ FÃm hkvXp¡fpw
kpc-£n-X-ambn `qanbnte¡v XncnsI t]mIp¶ AhØ kwPmX
am¡pIbmWv. CXnte¡mbn BZyL«¯n amen\y¯nsâ Dev]mZ\¯nÂ
Ipdhp hcp¯pI (Reduce), Dev]mZ\w Ipd¡p¶Xn\pthn hkvXp
hIIfpsS ]p\cp]tbmKw hÀ²n¸n¡pI (Reuse), ]qÀ®ambpw D]tbmK
iq\yambhsb cq] t`Zw hcp¯n ]p\:Nw{IaW¯neqsS aäp¸¶§fm¡n
amäpI (Recycle), amen\ys¯ ]qÀ®ambpw CÃmbva sN¿pIsb¶ e£yw
ssIhcn¡p¶Xn\pff [mÀanIhpw anXhybkm[yhpw Imcy£ahpw ZoÀL
hojWt¯mSp IqSnbXpamb ZÀi\amWv “kotdm thÌv”
2. ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW Im¼-bn³ ImgvN-¸mSv
tIcf kwØm-\s¯ amen-\-y-ap-à-am-¡p-¶-Xn-eqsS P\-§-fpsS PohnX \ne-
hmcw DbÀ¯p-Ibpw tcmKm-Xp-c-X-bn KW-y-ambn Ipdhp hcp¯n s]mXp P\m-
tcm-Kyw sa -̈s¸-Sp-̄ p-Ibpw ]cn-ØnXn kulrZ A -́co£w krjvSn-¡p-Ibpw
sN¿pI F¶-XmWv anjsâ ImgvN-̧ m-Sv.
3. ipNn-Xz amen\y kwkvI-cW Im¼-bn³ þ anj³ tÌävsaâv
Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§-fpsS t\Xr-X-z-¯n _lp-P\ ]¦m-fn¯w Dd-̧ p-
hcp¯n ssPh amen-\-y-§-fpsS Dd-hn-S-̄ nse kwkvI-c-Whpw AssPh amen-\y
¯nsâ tiJ-c-Ww, kw -̀c-Ww, dossk-IvfnwKv taJ-e¡v ssIamäw sN¿epw s]mXp
3
P\ kulrZ BkvXn-I-fpsS \nÀ½m-Whpw \S-¯pI hgn ASp¯ A©p hÀj-̄ n-
\p-f-fn tIcfw cmP-y-¯n\p amXr-I-bm-I-̄ -¡-hn-[-̄ n amen-\y apà-am-Ipw.
4. s]mXp kao-]\w
Hmtcm Xt±i k-zbw `cW Øm]-\-̄ ntâbpw ]cn-[n-bn hcp¶ `q{]-tZiw
amen-\y cln-X-am-I-Ww. Xt±i kzbw `cW Øm]\ ]cn-[n-bn hy-àn, IpSpw-_w,
kz-Im-cy hoSp-IÄ, tKäUv (tIm-f-\n-IÄ, ^vfmäv kap-̈ -b-§Ä) s]mXp þ Øm]\§Ä,
I -̈hS Øm]-\-§Ä It¼m-f-§Ä, hy-h-kmb ime-IÄ apX-em-bh Dev]m-Zn-̧ n-¡p¶
amen-\-yw, AXp¸m-Zn-̧ n-¡p-¶h-cpsS ]¦m-fn- -̄t¯msS kwkvI-cn-¡pI F¶-
XmWv s]mXp kao-]-\w. CXn-te-¡mbn kq£-Xew apXÂ _lp-P\ ]¦m-fn¯w Dd-
¸m¡ns¡mp-ff kwL-S\m kwhn-[m-\hpw, amen-\y kwkv¡-c-W-̄ n-\p-ff \qX\
amÀ¤-§fpw cq]-s¸-Sp-̄ -Ww. IpSpw-_{io DÄs¸sS Xt±i kzbw `cW
Øm]\¯n\v kzo-Im-c-y-amb kaq-lm-[n-jvTnX kwL-S\m kwhn-[m-\-§-sftbm
kÀ¡m-cn-Xc kwL-S-\-I-fp-sStbm tkh\w e -̀y-am¡n ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW
Im¼-bn³ \S-¯m-hp-¶-Xm-Wv. Im¼-bnsâ `mK-ambn cq]-s¸-«p-h-cp¶ kwcw` km[-y-
X-IÄ IpSpw-_{io Ab¡q-«-§-fn \n¶pw kzbw klmb kwL-§-fn \n¶pw
Xmev]-c-y-t¯msS apt¶m«p hcp-¶-hÀ¡v ap³K-W\ \ÂIp-Ibpw ipNn-Xz anj\pw
IpSpw-_-{iobpw kwbp-à-ambn \S-̄ p¶ ]cn-io-e-\-̄ n-eqsS kwcw- -̀§Ä Bcw-
`n¡p¶-Xm-Wv.
5. Iym-¼-bnsâ ap³K-W-\-Ifpw coXn-im-kv{Xhpw
5.1. Xt±i kzbw `cW Øm]\ ]cn-[n-bnse Hmtcm hoSpw, tKäUv tImf-\n-bpw,
^vfmäv kap- -̈b-§-fpw, hym-]mc Øm]-\-§fpw, s]mXp Øm]-\§-fpw,
hmÀUp-Ifpw DÄs¸sS Xt±i kzbw `cW Øm]-\-̄ nsâ ]cn-[n-bnÂ
hcp¶ apgp-h³ `q {]tZ-ihpw amen-\y cln-X-ambn Xoc-Ww.
5.2. amen-\y cln-X-ambn Xocp-¶-Xn\v Ah-iy LS-I-§-fmb Dd-hnS amen-\y
kwkv¡-c-Ww, hntI-{µo-IrX It¼m-Ìn§v kwhn-[m-\w, _tbm-K-ymkv
]vfmâp-IÄ Øm]n-¡Â, 100% hoSv hoSm-´cw AssPh amen-\y tiJ-c-Ww,
saäo-cn-b /dntkmgvkv dn¡-hdn ^kn-enän (A-ssPhamen-\y kw -̀cW
tI{µ-§Ä) Øm]n-¡Â F¶nh {]mhÀ¯nIamI-Ww.
5.3. apI-fn kqNn-̧ n¨ kwhn-[m-\-§-sfÃmw Xs¶ A`w-Kpcw \S-̄ n-sImp
t]mIp-¶-Xn-\m-h-i-y-amb BhÀ¯\ sNe-hp-IÄ Gähpw Ipdª
tXmXn am{Xta Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§-fpsS ^n \n¶pw
sNe-h-gn-¡m-hq F¶ kao-]\w kzo-I-cn-¡Ww. Xt±i kzbw `cW Øm]-
\-§Ä P\-§Ä Dev]m-Zn-̧ n-¡p¶ amen-\yw kwkvI-cn-¡p-¶-Xn-\p-ff \S-]-
Sn-I-fmWv kzo-I-cn-¡p-¶-Xv. CXn-te-¡mbn s]mXp P\-§-fn \n¶pw tkh-
\-̄ n-\p-ff ^okv ]cn-ØnXn aen-\-s¸-Sp-¯p¶hcn \n¶pw ]cn-lmc
4
XpI CuSm-¡pI F¶ XXzw ]men-̈ psImpff [\-ka-m-l-cWw,
hym-]mc Øm]-\-§-fn \n¶pw hy-àn-I-fn \n¶pw AhÀ Dev]m-Zn-̧ n-
¡p¶ amen-\-y-̄ nsâ tXmXv A\p-k-cn v̈ XpI \nÝ-bn v̈ CuSm-¡pI XpS-
§nb amÀ¤-§Ä kzo-I-cn-¡p-¶-Xn\v {Kma ]©m-b¯v, \K-c-k`m/ tImÀ¸-
td-j³ \S-]Sn kzo-I-cn-¡-Ww.
5.4. ipNn-Xz þ amen-\y kwkv¡-c-W-hp-ambn _Ô-s¸« s]mXp ASn-Øm\
kuI-c-y-§-Ä Dd-̧ m-¡pI, kmt¦XnI klmbw e -̀y-am-¡p-I, \nÀ½mW
{]hÀ¯-\-§Ä¡v aqe-[\ \nt£]w \S-¯pI, Im¼-bn³ {]hÀ -̄\-
§Ä¡v th t\Xr-Xzw \ÂIp-I, IÀi-\-amb \nco-£W kwhn-[m\w
GÀs¸-Sp-̄ p-I, amen-\y kwkv¡-c-W-hp-ambn _Ô-s¸« \nb-a-§fpw N«-
§fpw IÀi-\-ambn \S-̧ m-¡p-I \nba ewL-IÀs¡-Xnsc \S-]-Sn-IÄ
kzo-I-cn-¡pI, F¶n-h-bm-bn-cn¡pw Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§-fpsS
{][m\ D¯c-hm-Zn-X-zw.
ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW {]hÀ -̄\-§Ä Imc-y-£-a-am-¡p-¶-Xn\v
kwcw`IXz amÀ¤-§Ä kzo-I-cn-¡p-¶-Xm-bn-cn¡pw DNn-Xw. CXn-eqsS kzbw klm-b-
¯n-e-[n-jvTn-X-amb kqjva sXmgn kwcw- -̀§Ä Bcw-̀ n-¡p-¶-Xn\pw {]mtZ-inI
km¼-̄ nI hnI-k-\s¯ t{]mÕm-ln-̧ n-¡p-¶-Xn\pw Ign-bpw. amen-\y kwkv¡-cW
{]hÀ¯-\-§-fn kwcw-̀ -I-Xz kao-]\w kzo-I-cn-¡p-t¼mÄ Xt±i kzbw `cW
Øm]-\-§Ä kwcw-̀ -§-fpsS ssZ\w-Zn\ {]hÀ¯\-¯n CS-s]-tS--Xnà adn v̈
ià-amb \nco-£W kwhn-[m\w GÀs¸-Sp-̄ p-¶-Xm-bn-cn¡pw DNn-Xw.
Cu e£-y-§Ä ssIh-cn-¡m³ Bh-i-y-amb {]hÀ¯\w {Kma ]©m-b-¯v,
ap\n-kn-̧ m-enän/ ap\n-kn-̧  tImÀ¸-td-j³ t\cn«v Xs¶ \nÀÆ-ln-¡-Ww. Xt±i
kzbw `cW Øm]-\-§-Ä¡v Bh-i-y-sa-¦n IpSpw-_{io kwL-S\m kwhn-[m-\s¯
D]-tbm-K-s¸-Sp-̄ mw. Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§Ä¡v t\cn«pw IpSpw-_{io
kwL-S\m kwhn-[m-\-̄ n-eqsSbpw Cu {]hÀ¯-\-§Ä Gsä-Sp-¡m³ Ign-bn-söv
t_m[-y-s¸-Sp-I-bm-sW-¦n Hcp {]hÀ¯\ ]¦m-fnsb (Operating Partner) Is -
¯mhp-¶-XmWv. C{]-Imcw Is-¯p¶ {]hÀ¯\ ]¦m-fn¡v ipNnXzþ amen-\y
kwkv¡-cW {]hÀ -̄\-§Ä Gsä-Sp¯p \S-¸m-¡p-¶-Xn-\m-h-i-y-amb A\p-Iqe
kml-N-cyw Hcp¡n sImSp-t¡ Npa-Xe Xt±i kzbw `cW Øm]\w Gsä-Sp-
¡-Ww. Xt±i kzbw `cW Øm]-\-̄ nsâ D¯c-hm-Zn-Xzw Xmsg-̧ -d-bp¶ Bdp
LS-I-§Ä DÄs¡m-f-fp-¶-Xm-bn-cn-¡pw.
1. \nt£-]-I³ : s]mXp ASn-Øm\ kuI-c-y-§Ä krjvSn-¡p-¶-Xn-\m-hi-y-amb
aqe-[\ \nt£]w \S-¯pI
2. t{]cW sNep-̄ p-I : ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW {]hÀ -̄\-§Ä Imc-y-£-
a-ambn \S-̄ p-¶-Xn-\m-h-i-y-amb t{]cW hnhn[ hn`m-K-§Ä¡n-S-bn sNep-
¯p-¶-Xn\v ià-amb Im¼-bn³ {]hÀ¯-\-§Ä¡v t\Xr-Xzw \ÂIpI
5
3. ]²Xn Bhn-jv¡mc \nÀÆ-lWw : kwØm\ Kh¬saâv ]pd-s¸-Sp-hn-¡p¶
]vfm³ ssKUv sse³ A\p-k-cn-̈ v ipNn-X-zþ amen-\y kwkv¡-cW taJ-e-bnÂ
]²Xn Bhn-jv¡mc \nÀÆ-lW {]hÀ -̄\-§Ä \S-̄ pI
4. kmt¦-XnI hnZ-y- e- -̀y-am-¡Â : P\-§Ä B{K-ln-¡p¶ kmt¦-XnI hnZ-ybpw
D]-I-cW-§fpw ipNn-Xz amen-\y kwkvI-c-W-̄ n-\mbn e`-y-am-Ip-Ibpw
AXnsâ XpSÀ {]hÀ¯\¯n\pw Aä-Ip-ä-̧ -Wn-IÄ¡pw th klmbw
\ÂIp-Ibpw sN¿p-I.
5. \nb-a-§Ä \S-̧ m-¡Â ( regulator) : tI{µ kwØm-\-K-h¬saâp-IÄ ]pd-
s¸-Sp-hn-̈ n-«p-ff \nb-a-§Ä IÀi-\-ambn \S-̧ m-¡p-I. CXn-\m-h-i-y-amb D]-N-
«-§Ä ]pd-s¸-Sp-hn-¡p-Ibpw \nb-a-§Ä ]men-¡-s¸-Sp¶p F¶p-d-̧ m-¡p-
Ibpw sN¿p-I. CXn-\m-h-i-y-amb {]Nm-cWw sImSp¯p sImv P\-§Ä¡n-
S-bn Ah-t_m[w krjvSn-¡p-I.
6. \nco-£-Ww : ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW {]hÀ¯-\-¯n-teÀs¸-Sp¶
{]hÀ¯\ ]¦mfn DÄs¸sS Gh-cp-tSbpw {]hÀ -̄\-§Ä hne-bn-cp-¯p-
Ibpw FÃm {]hÀ¯\ LS-I-§fpw e£yw Is-̄ p-¶p-sh¶v Dd-̧ m-
¡p-I.
6. ipNn-Xz þ amen-\y kwkvI-cW Im¼-bn³ kzo-I-cn-¡p¶ X{´-§fpw ap³K-W-\-
Ifpw
amen-\-y-̄ nsâ Dev]m-Z-\-¯n Ipdhp hcp-¯p¶Xn-te-¡mbn AssPh
hkvXp-¡-fpsS D]-tbmKw Ipd¡pI (Reduce) Dev]m-Z\w Ipd-¡p-¶-Xn-te-¡mbn
]p\-cp-]-tbmKw (Reuse) hÀ²n-̧ n-¡p-I, ]p\:-Nw-{I-aWw (Recycle) t{]mÕm-ln-̧ n-
¡pI F¶nh P\ Pohn-X-¯nsâ `mK-ambpw kwkvIm-c-ambpw amd-Ww. CXn-\p-
thn ]²Xn Bkq-{X-W-¯n klm-bn-¡m-\p-ff k¶² {]hÀ¯\w t{]mÕm-ln-
¸n-¡Â, P\ ]n´p-Wbpw ]¦m-fn-̄ hpw Dd-̧ m-¡Â, CXc hn`h kam-l-c-W-¯n\v
A -́co£w krjvSn-¡Â, D -̄c-hm-Zn-Xzw Gsä-Sp-¡Â, Pohn-X-ssi-enbnepw PohnX
coXn-bnepw amäw hcp-¯Â, F¶nh ssIh-cn-¡p¶Xn\v ]c-ym-]vX-amb X{´§fmWv
Im¼-bn-³ kzo-I-cnt¡-Xv.
6.1. kaq-l-̄ n amen-\-y-̄ nsâ Afhv Ipd-¡p-¶-Xn\v Hmtcm ]uc\pw
hyàn]c-ambn D¯-c-hm-Zn-Xzw Gsä-Sp-t¡--XmWv. Xt±i kzbw `cW
Øm]\ ]cn-[n-bn hcp¶ `q {]tZiw amen-\y hnapà-am-¡p-¶-Xn\v Hmtcm
hy-ànbpw Ah-c-hÀ Dev]m-Zn-̧ n-¡p¶ ssPh amen-\yw Ah-cpsS hmk Øew
(D-ev]m-Z\ tI{µw) hn«v ]pd¯v t]mIm³ ]mSn-söv Xocp-am-\n-¡Ww. ssPh
amen-\yw Dd-hn-S-̄ n¯s¶ kwkvI-cn-¡p-¶-Xn\v Irjn Øes¯ It¼m-
ÌnwKv, In¨¬ _n³, _tbm-K-ymkv bqWn-äp-IÄ, Ipgn I-t¼mÌnwKv,
tamkv]näv It¼m-Ìnw-Kv, a¬Ie It¼m-ÌnwKv XpS-§nbhbn A\p-tbm-P-y-
6
am-bXv D]-tbm-Kn v̈ hoSn\v Df-fnepw hoSn-t\mSv tNÀ¶pw \S-̄ m-hp¶ It¼m-
ÌnwKv coXn-Ifpw, ^vfmäv kap- -̈b-§Ä, tKäUv tImf-\n-I-Ä, tlm«-ep-IÄ,
amÀ¡-äv, Ie-ymWaWvU-]-§Ä apX-em-b-h¡v A\p-tbm-P-y-amb kaq-l-Xe
It¼m-Ìn§v / _tbm-sa-X-t\-j³ F¶o amÀ¤-§fpw D]-tbm-K-s¸-Sp-t¯--
Xm-Wv. CXn-\m-h-i-y-amb ioe-amäw P\-§-fn-ep-m-t¡-Xv A\n-hm-c-y-am-Wv. 6.2. AssPh ame-\-y-§Ä hnti-jn¨pw ]vfmÌnIv Ih-dp-IÄ (]mÂ, F®, `£W
]ZmÀ°-§Ä XpS-§n-b-hbpsS) IgpIn DW¡nbpw {]tX-y-I-ambn Xcw-
Xncn v̈ kq£n-t¡-Xpw ka-bm-k-abw AssPh amen-\yw tiJ-cn-¡m³
Xt±i kzbw `cW Øm]\w \ntbm-Kn-¨n-«p-f-f-hÀ¡v AsÃ-¦n Jcam-en-\yw
]mgv hkvXp-¡Ä tiJ-cn-¡p-¶-hÀ¡v ssIamtd--Xm-Wv. 6.3. AssPh amen-\yw Ae-£-y-ambn hen-s -̈dn-bp-I-tbm, s]mXp Øe-§-fnÂ
Iq«n-bnSpItbm I¯n-¡p-Itbm sN¿-cp-Xv. 6.4. Hmtcm hmk-Ø-e¯pw iuNm-e-b-t¯mSv tNÀ¶v imkv{Xo-b-ambn \nÀ½n-¡-
s¸« Cc-«-¡pgn kwhn-[m-\hpw sk]vänIv Sm¦pw tkm¡v ]näpw Dm-bn-cn-¡-
Ww. ^vfmäv kap-̈ -b-§-fnepw tjm¸nwKv amfp-I-fnew henb sI«n-S-§-fnepw
aen-\-Pe kwkv¡-cW kwhn-[m\w GÀs¸-Sp-t -̄-Xm-Wv. 6.5. iuNm-e-b-§-fnepw hoSn-\p-f-fnepw ]cn-k-c¯pw cmk AWp-\m-in-\n-IÄ¡v
]Icw ssPh AWp-\m-in-\n-IÄ D]-tbm-Kn-t¡--Xm-Wv. 6.6. hy-àn-IÄ DXv]m-Zn-̧ n-¡p¶ amen-\-y-̄ nsâ Afhv Ipd-¡p-¶-Xn\v Hmtcm-c-
-̄cp-tSbpw PohnX ssien-bn amäw hcp-¯p¶-Xn\pw kaq-l-t¯m-Sp-ff
{]Xn-_ÔXbpw D -̄c-hm-Zn-X-zhpw ZrUo-I-cn-¡p-¶-Xn\pamWv Im-¼-bn³
e£-y-an-Sp¶-Xv. 6.7. Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§Ä Dd-hnS amen-\y kwkv¡-c-W-¯n\pw (ssP-h-
am-en-\-yw) AssP-h-am-en-\y kwkvI-c-W-̄ n\pw ap³K-W\ \ÂIp-¶-tXm-
sSm¸w Pt\m-]-Imc {]Z-ambXpw ipNn-Xz ktµiw \ÂIp-¶-Xp-amb s]mXp
BkvXn-IÄ krjvSn-¡p-Ibpw \ho-I-cn-¡p-Ibpw thWw. AXn-\p-thn
Xmsg-̧ -d-bp¶ ipNn-Xz kwhn-[m-\-§Ä Hcp-¡p-¶-Xn Xt±i kzbw `cW
Øm]-\-§Ä {]tX-yI {i² sNep-t -̄-Xp-v. 1. \K-c-k-̀ -I-fnepw tImÀ¸-td-j-\p-I-fnepw {][m\ \nc-¯p-I-fn s]mXp
Øew e -̀y-am-bn-S¯v s]mXp tSmbn-e-äp-IÄ \nÀ½n-¡p-¶Xv ]cn-K-Wn-
¡Ww. 2. \K-c-k-̀ -I-fn-epw, tImÀ¸-td-j-\p-I-fnepw _vtfm¡v ]©m-b¯p Xe-
¯nepw B[p-\nI Ad-hp-ime (kotdm thÌv amXr-I) IÄ \nÀ½n-¡-Ww.
ipNn-Xz anj³ Fw]m-\ sN¿p¶ tkh\ ZmXm-¡-fn \n¶pw Hcp
GP³knsb sXc-sª-Sp¯v hniZ-amb t{]mPIvSv dnt¸mÀ«v X¿m-dm-¡m-
hp-¶-Xm-Wv.
7
3. \Kc-k`Ifnepw tImÀ¸-td-j-\p-I-fnepw aen-\-Pe kwkv¡-cW ¯n\v
B[p-\nI sk]vtäPv amt\-Pvsaâv kwhn-[m\w \nÀ½n-t¡- -Xp-v. CXn-
\mbn ]cn-N-b-k-¼-¶-cmb tkh\ ZmXm-¡-fpsS ]«nI ipNn-Xz anj-\nÂ
\n¶pw e`n-¡p-¶-Xm-Wv. 4. \K-c-k-̀ -I-fnepw tImÀ¸-td-j-\p-I-fnepw _vtfm¡v ]©m-b¯p
Xe¯nepw B[p-\nI ivaim-\-§Ä \nÀ½n-t¡--Xp-v. P\-kw-Jym\p]m-
Xn-I-ambpw `qan-bpsS e -̀yX IW-¡m-¡nbpw Ht¶m AXn-e-[n-Itam ivaim-
\-§Ä ]cn-K-Wn-¡m-hp-¶-Xm-Wv. hni-Z-amb t{]mPIvSv dnt¸mÀ«p-IÄ X¿m-
dm-¡p-¶-Xn\v Fw]m-\ sN¿-s¸« tkh\ ZmXm-¡-fpsS hni-Zmwiw
ipNn-Xz anj-\n \n¶pw e`n-¡p-¶-Xm-Wv. 5. \K-c-k-̀ , tImÀ¸-td-j³, {Kma ]©m-b¯v Xe-§-fn hr¯nbpw ipNn-
X-zhpw ]men-¡p¶ aÕy/amwk hym-]mc tI{µ-§Ä A\n-hm-c-y-am-Wv. \ne-hn-
ep-ff amÀ¡-äp-Isf \ho-I-cn-¡p-¶-Xn\pw ipNn-Xz þ amen-\y kwkvIcW
kwhn-[m-\-§Ä GÀs¸-Sp-̄ p-¶-Xn\pw \S-]-Sn-IÄ kzo-I-cn-¡-Ww.
s]mXpPt\m-]-Imc {]Z-amb C¯cw h³InS ]²-Xn-IÄ¡v hni-Z-amb
t{]mPIvSv dnt¸mÀ«p (DPR) X¿m-dm¡n “In^v_n” DÄs¸-sS-bp-ff km¼-
¯nI Øm]-\-§-fn \n¶pw ^v e -̀y-am¡n ]²Xn \S-̧ m-¡m-hp-¶
Xm-Wv. 6. A[n-Imc hntI-{µo-I-c-W-̄ nsâ `mK-ambn PnÃm Bip-]-{Xn-IÄ, Xmeq¡v
Bip-]-{Xn-IÄ, kn.-F- v̈.-kn., {]mY-anI Btcm-Ky tI{µ-§Ä F¶nh bYm-
{Iaw PnÃm ]©m-b-̄ n\pw \K-c-k-̀ -IÄ/ _vtfm¡v ]©m-b-̄ p-IÄ,
{Kma ]©m-b-̄ p-IÄ F¶n-h¡v ssIamäw sN¿-s¸« Øm]-\-§-fm-Wv.
Cu Øm]-\-§sf tcmKo kulr-Z-am-¡p-¶-Xn\pw ASn-Øm\ kuI-cy hnI-
k-\-¯n\pw “BÀ{Zw” anj³ e£-y-an-Sp-¶p-v. F¶m Bip-]-{Xn-I-fpsS
ipNn-Xz amen\y kwkv¡-cW {]hÀ¯-\-§Ä Xt±i kzbw `cW Øm]-\-
§Ä \nÀÆ-ln-t¡--Xp-v. Hmtcm Bip-]-{Xn-bpsS ipNn-Xz amen-\y
kwkv¡-cW Bh-i-y-§Ä Bip-]{Xn A[n-IrX-cpw, tcmKn-I-fp-ambpw aäv
tÌ¡v tlmÄtU-gvkp-ambpw P\-{]-Xn-\n-[n-Ifpw DtZ-ym-K-Øcpw Iq«mbn
NÀ¨ sNbvXv ka-{K-amb ]²Xn X¿m-dm-¡-Ww. Bip-]-{Xn-I-fpsS ipNn-Xz þ amen-\y kwkvI-cW ]²Xn X¿m-dm-¡p-
t¼mÄ Xmsg-̧ -d-bp¶ Imc-y-§Ä {]tX-yIw {i²n-¡Ww
1. Bip-]-{Xnbpw ]cn-k-chpw hr¯nbpw ipNn-X-z-ap-f-f-Xp-ambn \ne-
\nÀ¯p-¶-Xn\v ka-{K-amb ]cn-ØnXn ]cn-]m-e\ ]²Xn
(Environemnt Management Plan) X¿m-dm-¡-Ww.
2. ]cn-ØnXn ]cn-]m-e\ ]²-Xn-bn ipNn-X-z-þ-am-en-\y kwkvI-c-Whpw
]cn-ØnXn kwc-£W {]hÀ -̄\-§fpw DÄs¸-Sp-¯Ww.
8
3. ipNn-Xz þ amen-\y kwkvI-c-W-̄ nsâ `mK-ambn Xmsg-̧ -d-bp¶
{]hÀ¯-\-§Ä Gsä-Sp-t¡--Xm-Wv.
a. Jc-þ-am-en-\yw Xcw Xncn-¡Â þ ssPh þ AssPh amen-\-y-§Ä Dd-hn-
S-̄ n Xs¶ shtÆsd Xcw-Xn-cn¨p kq£n-¡-Ww. _tbm-sa-Un-
¡Â thÌv thÀXn-cn v̈ kq£n-¡p-¶-Xn\pw kwkvI-c-W-̄ n-\mbn
ssIam-dp-¶-Xn\pw Bip-]{Xn A[n-Ir-XÀ {]tX-yI kwhn-[m\w
GÀs¸-Sp¯pw. (\n-e-hn “CtaPv” F¶ Øm]\w aptJ\
kwkvI-cn-¡-s¸-Sp-¶p-v)
b. ssPh-am-en-\-y-§-fpsS kwkvI-cW¯n\v It¼m-Ìnw-Kv, _tbm-sa-
X-t\-j³ (_-tbm-K-ymkv ]vfmâv) coXn-IÄ kzo-I-cn-¡m-hp-¶-Xm-Wv.
c. AssP-h-am-en-\-y-§Ä hr¯n-bm¡n kw -̀cn-¡p-¶-Xn\v Hcp an\n-sa-
äo-cn-b dn¡-hdn s^kn-enän Bip-]{Xn tIm¼u-n Øm]n-¡p-
¶Xv DNn-X-am-bn-cn-¡pw. ChnsS \n¶pw dossk-IvfnwKn\mbn
t\cn«v ssIamäw sN¿m-hp-¶-Xm-Wv.
d. \ne-hn-ep-ff iuNm-e-b-§Ä hr¯nbpw shSn-̧ p-ap-f-f-Xp-am¡n
¯oÀ¡p-¶-Xn\v Bh-i-y-amb Aä-Ipä¸Wn-IÄ \S-̄ -Ww. tcmKn-
I-fp-tSbpw Bip-]{Xn Poh-\-¡m-cp-sSbpw F®-¯n-\m-\p-]m-Xn-I-
ambn Bh-i-y-̄ n-\p-ff tSmbve-äp-I-fn-sæn ]pXnb iuNm-e-b-
§Ä \nÀ½n-¡-Ww.
e. iuNm-e-b-§-fnse sk]vänIv Sm¦p-I-fn tiJ-cn-¡-s¸-Sp¶
amen-\yw kwkvI-cn-¡p-¶-Xn\v ]mt¡Pv sk]vtäPv {Soävsaâv
]vfmâp-t]m-ep-ff {]tX-yI kwhn-[m\w GÀs¸-Sp-̄ -Ww.
4. Bip-]-{Xn-I-fnse ipNn-Xz amen-\y kwkv¡cW {]hÀ -̄\-§Ä
FÃmw Xs¶ Btcm-Ky hIp¸v \nÝ-bn-̈ n-«p-ff KpW\ne-hmcw Dd-̧ p-
h-cp-̄ p-¶-Xm-bn-cn-¡-Ww. IqSmsX FÃm \nÀ½mW {]hÀ -̄\-
§fpw kv{Xo kulr-Z-hpw, `n¶-ti-jn-¡mÀ¡pw apXnÀ¶ ]uc-
·mÀ¡pw D]-tbmK {]Z-hp-am-bn-cn-¡-Ww.
5. ]cnØnXn kulrZ A -́co£w krjvSn-¡p-¶-Xn\v Bip-]{Xn ]cn-
k-c¯v ]qt´m«w Hcp-¡p-Ibpw ^e-hr-£-§fpw XWÂ ac-
§fpw \«p ]nSn-̧ n-¡p-Ibpw sN¿p-¶Xv KpW-I-c-am-bn-cn-¡pw.
tcmKo kulrZ Bip-]{Xn F¶ “BÀ{Zw” anjsâ ImgvN-̧ mSv
FÃm {]hÀ¯n-I-fnepw {]Xn-̂ -en-¡-Ww.
6.8. Bip-]-{Xn-I-fnse ipNn-Xz amen-\y kwkv¡-cW {]hÀ -̄\-§Ä Bkq-
{XWw sN¿p-¶-Xn\v A\phÀ¯n-t¡ {]hÀ -̄\-§Ä NphsS tNÀ
¡p-¶p.
9
a. \ne-hn-ep-ff kuI-c-y-§fpw IqSp-X-embn Bh-i-y-ap-f-fXpw Is¯n
]«nI X¿m-dm-¡pI
b. Bip-]-{Xn-bnse tUmIvSÀamÀ, aäp Poh-\-¡mÀ, tcmKn-IÄ, _Ôp-
¡Ä, F¶n-h-c-S-§p¶ tÌ¡v tlmÄUÀ {Kq¸p-ambn P\ {]Xn-\n-[n-
Ifpw DtZ-ym-K-Ø-·mcpw NÀ¨ \S-̄ p-Ibpw Bh-i-y-IXm \nÀ®bw
\S-̄ p-Ibpw sN¿m-hp-¶-Xm-Wv.
c. Bh-i-y-IXm \nÀ®b¯neqsS e`n¨ hnh-c-§Ä Xt±i kzbw `cW
Øm]-\-X-e-̄ n Btcm-Ky F©n-\o-b-dnwKv hnZ-Kv²-cp-tSbpw
kmaq-ly {]hÀ -̄I-cp-tSbpw km¶n-²-y-̄ n NÀ¨ sNbvXv ]²Xn
Bi-b-§Ä cq]-s¸-Sp-̄ -Ww. C{]-Imcw \S-¯p¶ Bib cq]o-I-
cW¯neqsS Bip-]-{Xn-bpsS ka{K ]cn-ØnXn ]cn-]m-e-\hpw
ipNn-Xz þ amen-\y kwkvI-c-Whpw DÄs¸-Sp¶ ]²Xn X¿m-dm-¡m-hp-¶-
Xm-Wv.
6.9 hoSp-I-fn-tebpw I -̈hS Øm]-\-§-fn-tebpw Ad-hp-im-e-I-fn-tebpw amen-\-y-
§Ä Ae-£-y-ambn hen-s -̈dnªv \½psS Pe t{kmX-kp-Ifpw Acp-hn-
Ifpw ]pg-Ifpw I\m-ep-Ifpw aen-\-ambn¯oÀ¶n-cn-¡p-¶p. ]pg-I-fpw,
I\m-ep-Ifpw H¶n-e-[nIw ]©m-b¯v \K-c-k-̀ -I-fn-eqsS Hgp-Ip-¶-Xm-Wv.
C¯cw Pe t{kmX-kp-IÄ amen-\y apà-am-¡p-¶-Xn\v _vtfm¡v/PnÃm
]©m-b-¯p-IÄ {Kma ]©m-b-̄ p-Ifpw \K-c-k-̀ -I-fp-ambn IqSn-bm-tem-
Nn v̈ kwbpà t{]mP-IvSp-IÄ Bhn-jvI-cn-¡p-¶Xv DNn-X-am-bn-cn-¡pw. 6.10. shf-f-s¡-«p-Ifp-ff \K-c-§-fnepw sNdnb ]«-W-§-fmbn cq]-s¸-«p-h-cp¶
{Kma ]©m-b-¯p-I-fnepw Ah-iyw th HmS -I-fpsS imkv{Xo-b-amb
\nÀ½mW {]hÀ¯\w A\n-hm-c-y-am-Wv. CXn\v klm-b-I-c-amb ]²-Xn-IÄ
Bhn-jvI-cn¨p \S-̧ m-t¡--Xp-v.
7. ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW Im¼-bn³ þ Bh-iyIXm \nÀ®bw þ Bkq-{XWw,
\nÀÆ-lWw
7.1. ssPh-a-m-en\y kwkv¡-c-Ww
ssPh-am-en-\-ys¯ kw_-Ôn-¨n-S-t¯mfw Dd-hn-S-¯n¯s¶ kwkv
I-cn-¡pI F¶-XmWv A\p-hÀ¯n-t¡ \bw. “Dd-hnSw” F¶Xv kwi-b-te-i-
sat\y Fhn-sS-bmtWm amen-\yw DXv]m-Zn-̧ n-¡-s¸-Sp-¶Xv AhnS-amWv F¶v Xncn-
-̈dn-b-Ww. AXv hoSm-Imw, IS-I-t¼m-f-§-fm-Imw, Øm]-\-am-Imw, kvIqtfm,
Bip-]-{Xntbm s]mXp Øetam BIm-hp-¶-Xm-Wv. Fhn-sS-bm-bmepw amen-\yw
Dev]m-Zn-̧ n-¡-s¸-Sp¶ CSs¯ amen-\y kwkvI-c-W-¯n\v Dd-hnSw F¶-dn-b-
s¸-Spw. Dd-hnS amen-\y kwkvI-c-W-̄ n-\p-ff D -̄c-hm-Zn-Xzw hy-àn-bnepw hoSp-
I-fn Krl-\m-Y-\nepw IS It¼m-f-§-fn IS-bp-S-a-bnepw Øm]-\-§-fnÂ
10
Øm]\ ta[m-hn-bnepw AYhm \ntbm-Kn-¡-s¸-Sp-¶-bm-fnepw \n£n-]vX-am-bn-
cn-¡pw. ssPh amen\y kwkvI-cW {]hÀ -̄\-§Ä \S-̧ m-t¡--Xnsâ hni-Zmw-
i-§Ä NphsS tNÀ¡p-¶p.
1. Bh-i-y-IXm \nÀ®bw :þ hmÀUv km\n-t«-j³ kan-Xn-bnse AwK-§Ä hoSv
hoSm-́ ncw kµÀi\w \S-̄ p-Ibpw Hmtcm ho«nepw Dev]m-Zn-̧ n-¡-s¸-Sp¶
ssPh amen-\y¯nsâ Afhv tiJ-cn-¡p-Ibpw \ne-hn A\p-hÀ¯n¨p
hcp¶ amen-\y kwkvI-cW coXn Is-̄ pIbpw thWw. AtXm-sSm¸w
amen-\-ys¯ Dd-hn-S-̄ n¯s¶ kwkvI-cn-¡p-¶-Xn-\p-ff efn-X-amb amÀ¤-
§-Ä a\-kn-em¡ns¡mSp-¡p-Ibpw AssPh amen-\y¯nsâ tiJ-cW, kw -̀
cW, kwkv¡-cW, ssIamä coXn-IÄ hni-Zo-I-cn¨p sImSp-¡p-Ibpw thWw.
kwØm\ ipNn-Xz anj³ AwKo-Imcw \ÂIn-bn-«p-ff hnhn[ Dd-hn-S-am-en-\y
kwkvI-cW D]-I-c-W-§sf kw_-Ôn¨ hni-Zmw-i-§Ä Hmtcm ho«nepw e`-y-
am-¡p-Ibpw AhÀ¡v A\p-tbm-P-y-am-bXv sXc-sª-Sp-¡m³ Ah-kcw
\ÂIp-Ibpw thWw.
2. {Kma {]tZ-i-§-fnepw \K-c-§-fnepw hoSp-I-tfmSv tNÀ¶v `qan e -̀y-am-sW-¦nÂ
hf-¡p-gn-IÄ \nÀ½n-̈ m aXn-bm-Ipw. Irjn-bn-S-§-fn \nt£-]n-¡pI
hgnbpw ssPh amen-\yw kwkvI-cn-¡m-hp-¶-Xm-Wv.
3. hf-¡p-gn-IÄ \nÀ½n-¡p-¶-Xn\v alm-ßm-KmÔn tZiob sXmgn-ep-d¸v ]²-Xn/
A¿³Imfn sXmgn-ep-d¸v ]²Xn- {]tbm-P-\-s¸-Sp-¯m-hp-¶-XmWv.
4. `qan-e- -̀y-a-Ãm¯ kml-N-c-y-¯n hoSn-\p-f-fn¯s¶ 1þ2 NXp-c{i ASn-bnÂ
Xmsg Øew D]-tbm-Kn v̈ Iew It¼m-Ìn-t§m, In¨¬_n³ It¼m-Ìnt§m
\S-̄ m-hp-¶-Xm-Wv. kvYe e -̀yX Dd-hnS amen-\y kwkvI-cW¯n\v XS-k-am-
hn-Ã. Øe ]cn-anXn aqehpw It¼m-ÌnwKv kwhn-[m\-§Ä hm§p-¶-Xn\v
tijn-bn-Ãm¯XpsImpw Dd -hnS amen-\y kwkvI-c-W-̄ n\v hnap-JX ImWn-
¡p-¶-hÀ hfsc Ipd-hmbncn¡pw. A -̄c-¯nÂs¸-Sp¶hÀ¡p-thn
s]mXp hntI-{µn-IrX ssPh amen-\y kwk-¡-cW coXn-IÄ D]-tbm-K-s¸-Sp-
-̄Ww. s]mXp hntI-{µo-IrX kwhn-[m\w GÀs¸-Sp-̄ n-bmepw ssPh
amen-\yw {]kvXpX tI{µ-̄ n F¯n-t¡-Xv amen-\yw Dev]m-Zn-̧ n-̈ -bm-fnsâ
D -̄c-hm-Zn-Xzw Bbn-cn-¡pw.
5. ISþIt¼m-f-§-fnepw Øm]-\-§-fnepw \nÀ_-Ô-ambpw Dd-hnS amen-\y
kwkvI-cW coXn A\p-hÀ¯n-t¡--Xm-Wv.
6. hoSp-I-fn 5 apX 10 iX-am-\w hscbpw I¨-hS Øm]-\-§-fn 10 apX 20
iX-am\w hscbpw Øe ]cn-anXn aqew Dd-hnS amen-\y kwkvI-cWw km[-y-
aÃmsX hcmw. C¯cw hoSp-Ifpw I -̈hS Øm]-\-§fpw s]mXp amen-\y
kwkvI-cW kwhn-[m-\-§Ä D]-tbm-K-s¸-Sp-̄ -Ww. CXv Ah-c-h-cpsS D -̄
c-hm-Zn-X-z-̄ n-em-bn-cn-¡-Ww.
11
7. ssPh amen\-y-§Ä kwkv¡-cn-¡p-¶-Xn\v DNn-X-amb amÀ¤-§Ä kzo-I-cn-
¡m³ km[-y-a-Ãm¯ hoSp-Isf Is-¯p-Ibpw A§s\bpff 4þ5 hoSp-
Isf Hcp {Kq¸m¡n Hcp s]mXp kwhn-[m\w GÀs¸-Sp-̄ m³ Ign-bptam
F¶ km[-yX ]cn-tim-[n-¡-Ww. {]kvXpX kwhn-[m-\-¯nsâ \S-̄ n¸p Npa-
Xe AXXv {Kq¸p-IÄ¡mbn-cn-¡pw. 8. KrlXe /s]mXp Øe kÀtÆ-bn-eqsS kµÀi-\-¯n-eqsS e`n-¡p¶ hnh-c-§-
fpsS ASn-Øm-\-̄ n ssPh amen-\-y-§-fpsS kwkv¡-c-W-¯n\p th
hnhn[ Af-hnepw hen-̧ -̄ n-ep-ap-ff hy-X-ykvX kwhn-[m-\-§Ä Xt±i kzbw
`cW Øm]-\-̄ nsâ hnhn[ `mK-§-fn Øm]n-¡p-¶-Xn\v th Bkq-
{XWw \S-̄ m-hp-¶-Xm-Wv. Be-̧ pg \K-c-k`bn \S-̧ m-¡n-bn-«p-ff hnhn[
amXr-I-IÄ kzo-I-cn-¡m-hp-¶-Xm-Wv. Xt±i kzbw `cW Øm]-\-̄ n\v kzo-Im-
c-y-amb amXr-I-IÄ kmt¦-XnI ssI]p-kvX-I-̄ n \n¶pw Is-¯m-hp-¶-
Xp-am-Wv.
9. ]mX-tbm-c-§-fnepw s]mXp Øe-§-fnepw (tdm-Up-IÄ Xq¯p hr¯n-bm-¡p-
¶-Xn-eq-sS) e -̀y-am-Ip¶ DW-§nb Ce-IÄ bmsXmcp Imc-W-h-imepw I¯n-
¡m³ ]mSn-Ã. CXv It¼m-Ìnw-Kn\v hnt[-b-am-¡-Ww. CXn-\p-th amÀ¤
\nÀt±-iw km\n-«dn Poh-\-¡mÀ¡v \ÂI-Ww.
10. Xt±i kzbw `cW Øm]\ ]cn-[n-bn \n¶pw A\-[n-Ir-X-ambn ssPh
amen-\yw tiJ-cn v̈ kwØm-\-¯n\v Df-fntem ]pdt¯m s]mXp Øe-§-fnepw
Pe t{kmX-kp-I-fnepw aäpw Dt]-£n¡p¶ coXn bmsXmcp Imc-W-h-imepw
A\p-h-Zn-¡m³ ]mSn-Ã.
11. km[m-cW P\-§Ä¡n-S-bn It¼m-ÌnwKv kwhn-[m-\-§-fpsS (D-]-I-c-W-§-
fp-sS) {]Nm-c-W-¯n\pw hnev]-\¡pw thn Xt±i kzbw `cW Øm]\ ]cn-
[n-bn hn]-W\ tI{µ-§Ä (In-tbm-kv¡p-IÄ) Øm]n-¡m-hp-¶-Xm-Wv.
kwkvYm\ ipNn-Xz anj-\n \n¶pw AwKo-Imcw t\Sn-bn-«p-ff tkh\ ZmXm-
¡Ä Ah-cpsS D]-I-c-W-§fpw Ct\m-¡p-ehpw hnev]-\-¡mbn e`-y-am-¡pw.
ssPh ame-n\yw D]-tbm-K-s¸-Sp¯n tImgn, Xmdmhv hfÀ¯Â, aÕ-y-Ir-jn,
]¶n hfÀ¯Â F¶n-X-ymXn {]hÀ -̄\-§Ä t{]mÕm-ln-̧ n-t¡--Xm-Wv.
12. Krl-Xe Dd-hnS amen-\y kwkv¡-c-Ww, hntI-{µo-Ir-X-amb sNdnb s]mXp
It¼m-ÌnwKv kwhn-[m\w _tbm-sa-X-t\-j³ XpS-§nbhbv¡pw km[-y-X-
CÃm-sb-¦n am{Xw s]mXp-hmb ssPh amen-\y tiJ-c-Whpw s]mXp It¼m-
ÌnwKv kwhn-[m-\hpw Btem-Nn-¡m-hp-¶-Xm-Wv.
13. FÃm ^vfmäv kap-̈ -b-§-fnepw Ah-cp-tS-Xmb It¼m-ÌnwKv kwhn-[m\w
GÀs¸-Sp-̄ -W-sa¶v tIcf ]©m-b¯o cmPv BIvSpw ap\n-kn-̧ m-enän
BIvSpw \njv¡Àjn-¡p-¶p. ^vfmäv kap- -̈b-§fpw ssPh amen-\y kwkv¡-
cW coXnbpw kÀtÆ-bn-eqsS/ kµÀi-\-¯n-eqsS Is-̄ -Ww.
12
14. 50 Â IqSp-XÂ t]À¡v Htc kabw Ccn-¡m³ kuI-c-y-ap-ff FÃm
tlm«Â/dtÌm-dâp-I-fn Dd-hnS amen-\y kwkv¡-cW kwhn-[m-\-ap-m-¡W-
sa¶v tIcf ]©mb¯v cmPv \nb-ahpw tIcf ap\n-kn-̧ m-enän \nb-ahpw
A\p-im-kn-¡p¶p. AXn\p Xmsg koänwKv I¸m-kn-än-bp-ff tlm«-ep-
Itfbpw Dd-hnS amen-\y kwkv¡-cW kwhn[m\w GÀs¸-Sp-̄ p-¶-Xn\v
t{]cn-̧ n-¡-Ww. CXp kw_-Ôn¨ hnh-c-§Ä kÀtÆ-bn-eqsS e -̀y-am-¡-Ww.
Dd-hnS amen-\y kwkv¡-cWw km[-y-a-Ãm¯ hoSp-I-fn \n¶pw tlm«Â,
amÀ¡-äp-IÄ, Irjn Øe-§Ä, aäp s]mXp Øe-§Ä- F¶n-hn-S-§-fnÂ
\n¶pw D-ev]mZn¸n¡p¶ amen-\-y-̄ nsâ Afhv kÀtÆ-bn-eqsS Is-̄ p-
Ibpw AXnsâ ASn-Øm-\-̄ n hntI-{µo-IrX amen-\y kwkv¡-cW kwhn-
[m-\-§Ä GÀs¸-Sp-̄ p-¶-Xn\v \S-]-Sn-IÄ kzo-I-cn-¡m-hp-¶-Xp-am-Wv. CXn-\m-
h-i-y-amb kmt¦-XnI hnh-c-§Ä kwØm\ ipNn-Xz anj³ X¿m-dm-¡n-bn-
«p-ff kmt¦-XnI ssI¸p-kvX-I-¯n e -̀y-am-Wv. hoSp-I-fnepw I -̈hS Øm]-
\-§-fnepw Dev]m-Zn-̧ n-¡p¶ amen-\-y-̄ nsâ tXmXv Adn-bp-¶-Xn\pw \ne-hn-
ep-ff amen-\-y kwkvI-cW coXn-IÄ a\-kn-em-¡p-¶-Xn-\p-ambn Xt±i kzbw
`cW Øm]-\-§Ä sXc-sª-Sp¯ {]hÀ¯\ ]¦mfnbpsS klm-b-
t¯msS kÀtÆ \S-t¯XmWv. CXnsâ hni -Zmw-i-§Ä {]tX-yIw Adn-bn-
¡p-¶-Xm-Wv.
7.1.1. Intbm-kv¡p-IÄ
Dd-hn-S-amen\y kwkvI-cWw kmÀh-{Xn-I-ambn t{]mÕm-ln-̧ n-¡p-¶-Xn-
\m hnhn[ It¼mÌn§v/_tbm-sa-X-t\-j³ kwhn-[m-\-§-fp-sSbpw Ct\m-
¡p-e-̄ nsâbpw e -̀yX {]mtZ-inI Xe-¯n Dd-¸m-t¡--Xp-v. AXn-\mÂ
C¯cw km[-\-§Ä hn]-W\w sN¿p¶ Intbm-kv¡p-IÄ Xt±i kzbw
`cW Øm]-\-X-e-̄ n Bcw-`n-¡-Ww. \ne-hn ipNn-Xz anj³ AwKo-I-cn-
¨n-«p-ff FÃm kÀhokv s{]mssh-UÀamÀ¡pw X§-fpsS DXv]-¶-§Ä Cu
Intbm-kvIn {]ZÀin-̧ n-¡m\pw hn]-W\w \S-¯p-hm\pw Ign-bpw. D]-t`m-
àm-¡Ä¡v hnhn[ Xcw kwhn-[m-\-§Ä Ip a\-Ên-em-¡m\pw X§Ä¡v
Gähpw A\p-tbm-P-y-am-bXv hm§n D]-tbm-Kn-¡p-hm\pw CXn-eqsS Ah-k-c-ap-
m-Ipw. {]kvXpX Intbm-kv¡p-IÄ em`-Ic-amb kwcw- -̀ambn \S-̄ m-hp¶
coXn ]n¶mse JWvUnI 7.2.5. Â hni-Z-am-¡p-¶p-v.
7.2. AssPh amen-\y kwkv¡-cWw
AssPh amen-\y kwkv¡-cW¯n\v amen-\-y-̄ n-sâ Dev]m-Z\w Ipd-
¡p-I, ]p\-cp-]-tbm-Kn-¡p-I, ]p\:-Nw-{I-a-W-̄ n\v hnt[-b-am-¡pI F¶o XX-z-
§fpsS ASn-Øm-\-¯n cq]-s¸-Sp-¯n-bn-«p-ff kotdm thbvÌv F¶ ZÀi\w
kzo-I-cn-¡p-Ibpw \S¸m-¡p-Ibpw thWw. CXn-te-¡mbn Xmsg-̧ -d-bp¶
{]hÀ¯-\-§Ä Gsä-Sp-t¡--Xm-Wv.
13
7.2.1. AssPh amen-\-y-§-fp-sS hoSv hoSm-́ ncw \S-¯p¶ tiJ-cWw
1. Xt±i kzbw `cW Øm]\ ]cn-[n-bn 100% hoSp-I-fn \n¶pw (^vfmäv
kap-̈ -b-§fpw tKäUv tImf-\n-Ifpw DÄs¸-sS) I -̈hS Øm]-\-§-fnÂ
\n¶pw, CXc Øm]\§-fn \n¶pw AssPh amen-\yw tiJ-cn-¡-Ww.
2. FÃm sI«n-S-§Ä¡pw AssPh amen-\y tiJ-c-W-̄ n\v tkh-\-̄ n-\p-ff
^okv \nÀ_-Ô-ambpw CuSm-¡-Ww. hoSp-IÄ¡v Ipd-ªXv {Kma ]©m-b-
¯p-I-fn 50 cq]bpw \K-c-k- -̀I-fn 100 cq]bpw I¨hS Øm]-\-§-fnÂ
\n¶pw 200 cq]bpw CuSm-¡m-hp-¶-Xm-Wv. IqSp-XÂ AssPh amen-\yw
Dev]m-Zn-̧ n-¡p¶ I -̈hS kvYm]-\-§-fn \n¶pw Dev]m-Zn-̧ n-¡-s¸-Sp¶
amen-\-y-̄ nsâ Af-hn-\-\p-kr-X-ambn XpI \nÝ-bn-¡m-hp-¶-Xm-Wv. Zcn{Z
IpSpw-_-§fn \n¶pw (_n.-]n.-FÂ) tkh-\-¯n-\p-ff ^okv hm§p-¶Xv
Hgn-hm-¡m-hp-¶-XmWv DNn-X-amb Xocp-am\w Xt±i kzbw `cW Øm]\w
ssIs¡m-tf-f--Xm-Wv.
3. hoSp-I-fn \n¶pw tiJ-cn-¡p¶ AssPh amen-\-y-§Ä saäo-cn-b dn¡-
hdn s^kn-enän skâ-dn kw -̀cn¨ tijw dossk-IvfnwKv hy-h-km-b-
§Ä¡v ssIamäw sN¿-s¸-Sp-¶p. hnhn[ amen-\-y-§sf cmw L« Xcw
Xncn-hn\v hnt[-b-am¡n Hmtcm Xcw amen-\-y-¯nsâbpw Bh-i-y-¡m-cmb
dossk-IvfnwKv hy-h-km-bn-Isf Is¯n thWw ssI Im-cyw sNt¿-
-Xv. C{]-Imcw Hmtcm amkhpw GsXÃmw Xob-Xn-I-fn GsXÃmw Xcw
amen-\-y-§-fmWv Xt±i kzbw `cW Øm]-\-̄ n \n¶pw ]pd-t¯¡v
sImp t]mIp-¶-sX¶v hy-à-am-¡p¶ Hcp thÌv Ie-À Xt±i kzbw
`cW Øm]\w Imte-¡q«n X¿m-dm¡n s]mXp P\-§-fpsS Adn-hn-te-
¡mbn {]kn-²o-I-cn-t¡--Xm-Wv.
4. AssPh amen-\y tiJ-cWw Hcp Ønc kwhn[m-\-ambn amdp-¶-Xn\v Cu
{]hÀ¯\w kwcw-̀ I ASn-Øm-\-̄ n \nÀÆ-ln-¡p-¶-Xm-bn-cn¡pw DNn-
Xw. tkh-\-¯n-\p-ff ^okn-eqsS e`n-¡p¶ XpI {]hÀ¯\ ]¦m-fn¡v
e`n-¡p-Ibpw AXv Ah-cpsS hcp-am\ambn amdp-Ibpw AXn-eqsS
AssPh amen-\y tiJ-cWw Hcp kpØn-c-_nkn-\kv amXr-I-bmbn¯ocp-
Ibpw sN¿pw.
5. kwØm-\¯v ]vfmÌnIv Cþ-thÌv F¶o amen-\-y-§Ä Xt±i kzbw `cW
Øm]-\-§-fn \n¶pw kÀ¡mÀ \nÝ-bn-̈ n-«p-ff hne \ÂIn tiJ-cn-¡p-
¶-Xn\v Ivfo³ tIcf I¼-\nsb Npa-X-e-s¸-Sp-¯n-bn-«p-v. saäo-cn-bÂ
dn¡-hdn ^kn-en-än-bn \n¶pw Xt±i kzbw `cW Øm]-\-¯nsâ D¯-c-
hm-Zn-X-z-̄ n {]kvXpX I¼\n aptJ-\bpw ]p\:-Nw-{I-aWw Dd-̧ m-¡p-¶-
Xn-\mbn ssIam-dmw. CXn-eqsS e`n-¡p¶ XpI Xt±i kzbw `cW Ø]m-
14
\-§sf klm-bn-¡p-hm-\mbn Npa-X-e-s¸-Sp-̄ n-bn-«p-ff {]hÀ¯\
]¦mfn¡v (J-WvUnI 8.3. ImWp-I) \ÂIp-hm³ Ignbpw
7.2.2. saäo-cn-b dn¡-hdn s^kn-enän skâÀ (MRF)
1. \Kck`Ifnse FÃm hmÀUpIfnepw AssPh amen\y¯nsâ
Xmev¡menI kw`cW¯n\pw cmw L« XcwXncnhn\pw thn
saäocnb dn¡hdn s^knenän (Fw.BÀ.F^v) Øm]n¡p¶Xv
DNnXambncn¡pw. FÃmhmÀUnepw km[yasæn Dev]mZn¸n¡s¸Sp¶
amen\y¯nsâ AfhvIW¡m¡n DNnXamb Øe§fn Bhiy
apff{X F®w Fw.BÀ.F^v Øm]nt¡XmWv. {Kma ]©mb¯p
Ifn IpdªXv Hsc®sa¦nepw Øm]n¡Ww.
2. Fw.-BÀ.-F-̂ n\p thn sI«nSw Is-̄ p-t¼mÄ AYhm \nÀ½n-¡p-
t¼mÄ P\-kw-J-ym-Sn-Øm-\-̄ n 10000 t]À¡v 1000 Sq.ft F¶ tXmXnÂ
hnkvXoÀ®-ap-f-f-Xm-bn-cn-¡Ww
3. tdmUpIfpw sXcphpIfpw hr¯n-bm-¡p¶XneqsS e`n¡p¶ amen\yw
(Sweeping Waste) XcwXncn¡p¶Xn\pw, ]vfmÌnIv AS¡apff
amen\y§Ä IgpIp¶Xn\pw, s{jUn-Mn\pw s_bnenwKn\pw D]tbmKn
¡mhp¶ B[p\nI b{´ kwhn[m\§Ä \nehnepv. Hmtcm Xt±i
kzbw `cW Øm]\¯ntâbpw Bhiy¯n\\pkcn v̈ b{´hXvIrX
Fw.BÀ. F^v Øm]n¡mhp¶XmWv. hniZmwi§Ä kwØm\ ipNnXz
anj³ X¿mdm¡nbn«pff kmt¦XnI ssI¸pkvXI¯n e`yamWv.
Øm]n¡-s¸-Sp¶ Fw.-BÀ.-F-̂ p-I-fn dossk-Ivfnw-Kn\v hnt[-b-
am-¡p-hm³ Ign-bm¯ FÃm-Xcw ]vfmÌnIv C\-§fpw s{jUp
sNbvXm Ah tdmUv Smdn-§n-\mbn {]tbm-P-\-s¸-Sp-̄ mw. C¡m-c-y-¯n-
ep-ff kÀ¡mÀ D¯-chv CXn-\Iw ]pd-s¸-Sp-hn-̈ n-«p-v. (kÀ¡mÀ D¯ -
chv (km-[m) \w.3119/2016/X.-k-z.-`.h XobXn 17.01.2016) Xt±i kzbw `cW
Øm]-\-§Ä¡v Fw.-BÀ.-F^n Øm]n-t¡ ]vfmÌnIv s{jUnMv,
s_bvenwKv bqWn-äp-IÄ sSâÀ \S-]-Sn-IÄ Hgn-hm¡n hm§n Øm]n¨p
\ÂIp-¶-Xn-te¡pw kmt¦-XnI klmbw \ÂIp-¶-Xn\pw Ivfo³ tIcf
I¼-\nsb kÀ¡mÀ Npa-X-e-s¸-Sp-¯n-bn-«p-v. (kÀ¡mÀ D -̄chv
(km-[m) \w.1641/2017/X.-k-z.-̀ .h XobXn 19.05.2017)
4. Fw.BÀ.F^nsâ ^e{]Zamb \S¯n¸n\v Imcy£aamb ap³]n³
_Ô§fpsS (Backward & Forward Linkage) Bkq{XWw A\nhmcyamWv.
hoSv hoSm´ncw \S¡p¶ AssPh amen\y tiJcW¯neqsS
Fw.BÀ.F^n F¯nt¨cp¶ amen\yw btYmNnXw Xcw
Xncn¡s¸SpIbpw hr¯nbm¡n kq£n¡pIbpw thWw. C{]Imcw
15
kw`cn¡s¸Sp¶ amen\yw (t]¸À, Kvfmkv, saäÂ, ]vfmÌnIv,
CeIvt{SmWn¡v thÌv, aäv ]p\:Nw{IaW km[yXbpffh)
]p\:Nw{IaW¯n\mbn _Ôs¸« kwcw`IÀ¡v \ÂtIXmWv.
C¯cw amen\yw ssIImcyw sN¿p¶“kv{Im¸v UoeÀ” amcpsS enÌv
ipNnXz anjsâ sh_v sskän e`yamWv.
5. Hmtcm Xt±i kzbw `cW Øm]\ ]cn-[n-bnepw A\u-]-Nm-cn-I-ambn ]mgv
hkvXp tiJ-cn-¡p-Ibpw hym-]mcw \S-̄ p-Ibpw sN¿p-¶-hsc X§-
fpsS AssPh amen-\y tiJ-cW, kw -̀cW {]hÀ -̄\-§-fn Hu]-Nm-
cnIambn klm-bn-¡p¶ I®n-I-fmbn amäm³ Ign-b-Ww.
6. Xt±iobcmb “kv{Im¸v UoeÀamÀ” AssPh amen\y ¯nsâ cmw L«
Xcw Xncnhv \S¯p¶Xn {]mhoWyapffhcmbXn\m Ahsc
Fw.BÀ. F^nsâ \S¯n¸v NpaXebn DÄs¸Sp¯Ww. kv{Im¸v
UoeÀamcpsS \nehnepff ]cnanXamb kuIcy§Ä hn]peoIcn v̈
Fw.BÀ.F^v Øm]n¡p ¶Xpw ]cnKWn¡mhp¶XmWv.
7. cPnÌÀ sNbvXn«pff “kv{Im¸v UoeÀ” amcpsS \nehnepff
ØekuIcyw Fw.BÀ.F^n\pthn hmSIbvs¡Sp¡p¶Xpw
]cnKWn¡mhp¶XmWv.
8. A]ISIcamb amen\y§fpw imkv{Xobambn kwkvIcn¡m³
km[n¡m¯hbpw {]tXyIambn kw`cn¡s¸tSXmWv.
7.2.3. kzm]v tjm¸p-IÄ
Hcp hy-ànbvt¡m IpSpw-_-̄ nt\m Bh-i-y-an-Ãm¯ ]p\-cp-]-tbm-K-
£a-amb hkvXp / D¸¶w Hcp s]mXp kwhn-[m-\-¯n-eqsS ssIam-dp-¶-
Xp-hgn B hkvXp asäm-cp- h-y-ànt¡m IpSpw-_¯nt\m D]-tbm-K-{]-Z-
amIpIbpw aqe-y-ap-ff hkvXp-¡Ä Bh-i-y-ap-ffh-cnse¯n¡pI F¶
coXn-¡v hn]p-e-amb {]Nm-cWw \ÂIp-I F¶p-f-f-XpamWv kzm¸v tjm¸p-I-
fpsS e£-yw. Xt±i kz-bw- -̀cW Øm]-\-§Ä¡mWv {]kvXpX kzm¸v
tjm¸v {]hÀ¯\w kwL-Sn-̧ n-¡p-¶-Xn-\p-ff {]mY-anI Npa-X-e.
ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW Im¼-bnsâ `mK-ambn s]mXp-P\ ]¦m-
fn-̄ -t¯m-Sp-IqSn D]-tbm-Kn-̈ Xpw hr¯n-bp-f-fXpw ]p\cp]-tbm-K-tbm-K-y-
hp-amb hkvXp-¡Ä / D¸-¶-§Ä Bh-i-y-¡mÀ¡v kz-́ -am-¡p-¶-Xn\pw
AXp-hgn ]p\-cp-]-tbm-K-¯n-eqsS D]-tbm-Kn-¡-s¸-Sm¯ h-kvXp-¡-fpsS
Afhv Ipd-bv¡p-¶-Xn\pw e£-y-an«v \S-̧ n-em-¡p¶ kzm¸v tjm¸pIÄ 93 \K-
c-k-̀ -I-fnepw, _vtfm¡v ]©m-b-¯p Xe¯nepw amk-¯n Hcp Znh-k-sa-
¦nepw \nÀ_-Ô-ambpw kwL-Sn-̧ n-t¡-Xpw XpSÀ¶v Ønc kwhn-[m-\-ambn
16
amtä--Xp-am-Wv. Xmev]-c-y-ap-ff FÃm Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§fpw
CXv Gsä-Sp¯v \S-̧ m-t¡--Xm-Wv.
kzm]v tjm¸p-I-fpsS {]hÀ¯\w asämcp kwcw-`I km[-y-X-bm-Wv.
]p\-cp-]-tbmK km[-y-X-bp-ff hkvXp-¡Ä \ÂIp¶ hyàn AXv ]qÀ®-
ambpw kuP-\-y-ambn \ÂIm-hp-¶-Xm-Wv. F¶m AXn\v {]Xn-̂ ew B{K-ln-
¡p-¶p-s-¦n \ÂIp¶ hkvXp-hnsâ Dt±i aqeyw IW-¡m¡n
AXnsâ 10% \ÂIm-hp-¶-Xm-Wv. {]kvXpX km[\w adn¨p \ÂIp-t¼mÄ
15-þ20 iX-am\w hm§p-¶-bm-fn \n¶pw CuSm-¡m-hp-¶-Xm-Wv. kzm]v
tjm¸nsâ \S-̄ n¸v kwcw` {Kq¸n-s\-tbm, kÀ¡m-Xnc kwL-S-\-sbtbm
IpSpw-_{io BIvSn-hnän {Kq¸n-s\tbm Gev]n-¡m-hp-¶-Xm-Wv. kzm¸v tjm¸v
Bcw`n¡p-¶-Xnsâ ASn-Øm\ kuI-cy sNehv (aq-e-[\ \nt£-]w) Xt±i
kzbw `cW Øm]\w hln-t¡-Xpw BhÀ¯\ sNehv kzm]v tjm¸nsâ
\S-̄ n¸v Npa-Xe G¡p-¶-hÀ hln-t¡--Xp-am-Wv. kwcw` ASn-Øm-\-
¯n \S-̧ n-em-¡p-¶-Xn-\m [\-Im-cy Øm]-\-¯n \n¶pw hmbv] e -̀y-am-
Ip-¶-Xn-\p-ff klmbw sNbvXp sImSp-t¡--Xm-Wv. XpS-¡-̄ n kzm¸v
tjm¸v em -̀I-c-ambn {]hÀ¯n-¡-W-sa-¶n-Ã. Bb-Xn-\m hb-_n-enän K-ym]v
^v A\p-h-Zn-t¡-n-h-cpw. CXnsâ hni-Z-amb amÀ¤ \nÀt±iw {]tX-yIw
]pd-s¸-Sp-hn-¡p-¶-XmWv.
7.2.4. dn -̧bÀ tjm¸p-IÄ
saäo-cn-b dn¡-hdn s^kn-en-än¡pw kzm¸v tjm¸n\pw kao]w Bcw-`n-
¡m-hp¶ asämcp kwcw` km[y-X-bmWv dn¸-bÀ tjm¸p-IÄ. Fw.-BÀ.-
F^n-epw, kzm¸v tjm¸nepw e`n-¡p¶ ]p\-cp-]-tbmK km[y-X-bpÅ Ce-Iv-
t{Sm-Wn-Iv, Ce-Iv{Sn-¡Â DÂ]-¶-§Ä, ^ÀWo-̈ -dp-IÄ, {]jÀIp-¡À t]mse
ASp-¡-f-bn D]-tbm-Kn-¡p¶ hkvXp-¡Ä, hkv{X-§Ä, apX-em-b-h-bpsS
tISp-]m-Sp-IÄ XoÀ¯v aqey hÀ²-\hv hcp¯n hn]-W\w sN¿p-I-bm-sW-
¦n kzm¸v tjm¸n\v IqSp-X hcp-am\w e`n-¡m\pw dn¸-bÀ tjm¸v {]hÀ¯n-
¡p-¶Xv BZm-b-I-c-am-¡m\pw km[n-¡pw. dn¸-bÀ tjm¸p-IÄ hnhn[ t{SUp-
I-fn kmt¦-XnI hnZym-̀ ymkw e`n¨ AYhm ]cn-io-e\w t\Sm³ XmÂ]-cy-
apÅ bph-Xo-bp-hm-¡sf ]s¦-Sp-̧ n¨ps¡mv \S-̧ m-¡m-hp-¶-XmWv. aÄ«n
]À¸kv tPmºv ¢ºv F¶ \ne-bn {]kvXpX kwcw`w Bcw-̀ n-¡m-hp-¶-
Xm-Wv. Fw.-BÀ.F-̂ n-t\mtSm kzm¸v tjm¸n-t\mSv A\p-_-Ô-amtbm kao-
]t¯m CXn-\p-th ASn -Øm\ kuIcyw Xt±i kzbw-̀ -cW Øm]\w
Hcp-¡n sImSp¡-Ww. aqe-[-\-\n-t£]w Xt±i kzbw-̀ -cW Øm]-\hpw
BhÀ¯\ sNehv kwcw-̀ -Icpw hln-¡-Ww. Cu t{]mPIvSpw hb-_n-enän
Kym¸v ^nw-Kn\v ]cn-K-Wn-¡m-hp-¶-Xm-Wv.
17
7.2.5. ]cn-ØnXn kulrZ Dev]-¶-§-fpsS Dev]m-Z-\hpw hn]-W-\hpw
ipNnXzþamen\y kwkvIcW Im¼bnsâ `mKambn \nÀ½mÀÖ\w
sN¿s¸Sp¶ AssPh amen\y§Ä AtX cq]¯n hopw D]tbmKn
¡s¸SmXncn¡Wsa¦n Dev]¶§fpsS kz`mh¯n amäw hcpt¯
Xpv. ¹mÌnIv \nÀ½nX Iymcn_mKv, I¸v, t¹äv, t]¸À I¸v, t¹äv
XpS§nbh ssZ\wZn\ D]tbmK¯n \n¶pw ]qÀ®ambn
Hgnhm¡pIbpw AXn\v ]Icw sh¡mhp¶ ]cnØnXn kulrZ Akw-
kvIrX hkvXp-¡Ä D]tbmKn¨p \nÀ½n¡p¶ XpWnk©n, t]¸À IhÀ,
t]¸À _mKv, ]mf t¹äv, a¬ ]m{X§Ä Nnc« sImpffh, NIncn
sImpff {_jv, CuÀ¡nÂNqev F¶nhbpsS Dev]mZ\w
t{]mÕmln¸nt¡XmWv. \nehn C¯cw bqWnäpIÄ {]hÀ¯n
¡p¶ps¦nepw Hcp {Kma]©mb¯nsâtbm, \Kck` bpsStbm
sam¯w Bhiyw \nÀhln¡p¶ tXmXnepff Dev]mZ\w \S¡p¶nÃ.
{]kvXpX bqWnäpIfpsS Dev]mZ\tijn IpdhmbXn\m bqWnäpIÄ
\jvS¯nte¡v t]mIm\pw km[yXbpv. CXv ]cnlcn¡p¶Xn\v {Kma
]©mb¯pIfnepw \Kck` Ifnepw C¯cw bqWnäpIÄ IqSpXembn
Bcw`nt¡Xpw PnÃm ASnØm \¯n Chsb s\ävhÀ¡v
sN¿p¶XneqsS ap³]n³ _豈 Dd¸phcpt¯XpamWv.
\nehnepff C¯cw kwcw`§sf IqSn {]kvXpX s\ävhÀ¡nsâ
`mKamt¡Xpw Dev]mZ\tijn ssIhcn¡p¶Xn\m hiyamb ]n´pW
\ÂtIXpamWv.
]cnØnXn kulrZ Dev]¶§psS Dev]mZ\ bqWnäpIÄ
em`Icambn \S¯p¶n\pw Dev]¶§Ä¡v P\ {i² e`n¡p¶Xn\pw
hn]W\w sa¨s¸Sp¯p¶Xn\pw {]tX-yI hn]-W\ tI{µw Bcw-̀ n-¡p-¶-
Xn-eqsS km[n¡pw. ipNnXz amen\y kwkvIcW Im¼bnsâ `mKambn
\S¡p¶ {]NmcW {]hÀ¯\§Ä kaql¯n ]cnØnXn kulrZ
Dev]¶§fpsS BhiyIX hÀ²n¸n¡pw.hÀ²n¨p hcp¶ BhiyIX
¡\pkrXambn Dev]mZ\hpw hn]W\hpw sa¨s¸Sp¯pI hgn
bqWnäpIfpw hn]W tI{µ§fpw em`Icambn {]hÀ¯n¡m³ Ignbpw.
]cnØnXn kulrZ Dev]¶§Ä¡v ]pdsa DdhnS amen\y
kwkvIcW¯n\p ]tbmKn¡p¶ hnhn[Xcw D]IcW§Ä (DZm: In¨¬
_n³, a¬Ie Iwt]mÌnwKv, _¡äv Iwt]mÌnwKv, ssPh kwkvIcW
`cWn, a®nc Iwt]mÌnwKv apXembh), ‘Ct\m¡pew’, amen\yw Cf-¡p-¶-
Xn\pw ssIImcyw sN¿p¶Xn\pw eLp-hmb D]-I-c-W-§Ä, hoSp-Ifnepw
Øm]-\-§-fnepw ipNnXz ]cn-]m-e-\-¯n\v D]-tbm-Kn-¡p¶ {_jv, Nqev,
AWp-\min-\n, tkm¸vs]mSn F¶n-hbpw hn]-W\ tI{µ§fn e`y-am-¡m-
18
hp-¶-Xm-Wv. ipNn-X-zhpw amen-\y kwkv¡-c-W-hp-ambn _Ô-s¸«v hoSp-
IÄ¡pw Øm]-\-§Ä¡pw Bh-i-y-ap-ff FÃm hn[ km[-\-km-a-{Kn-I-fp-
sSbpw hnev]\ Cu hn]-W\ tI{µ-̄ n-eqsS \S-̄ m-hp-¶-Xm-Wv. CXn-\m-h-
i-y-amb aqe-[\ \nt£]w Xt±i kzbw `cW Øm]\w hln-t¡-Xpw
{]hÀ¯\ aqe-[-\hpw BhÀ¯\ sNehpw kwcw- -̀IÀ Is-t¯--Xp-
am-Wv.
Dd-hnS amen\y kwkvI-cW¯n\v ipNn-Xz-an-j³ AwKo-I-cn-̈ n-«pÅ
tkh-\-Zm-Xm-¡-fpsS hnh-c-§fpw Hmtcm-cp-¯cpw \ÂIp¶ tkh-\-§-
fpsS hni-Zmw-i-§fpw hn]-W-\-tI{µ¯n-eqsS s]mXp-P-\-§Ä¡v e`y-am-
¡m-hp-¶-Xm-Wv.
Xt±i kzbw `cW Øm]-\-̄ nsâ Hm^okv D]-tbm-K-̄ n-\m-bp-ff
CuÀ¡n Nqev, {_jv, AWp-\m-in-\n, tkm¸v s]mSn XpS-§nb hn]-W\
tI{µ-̄ n \n¶pw hm§n hn]-W-\s¯ t{]mÕm-ln-̧ n-t¡--Xm-Wv.
AssPh amen-\y kwkv¡-cWw bYmÀ°-y-am-¡p-¶-Xn\v \qdp-i-X-
am\w hoSv hoSm-́ ncw tiJ-c-Ww Dd-̧ m-¡p-Ibpw Fw.-BÀ.-F-̂ v, kzm]v
tjm¸v, dn¸-bÀ tjm¸v, hnev]\ tI{µw (KIOSK)F¶nh Øm]n-¡pIbpw
thWw. Xmsg sImSp-̄ n-«p-ff Nn{Xw {i²n-¡pI
Disposal Free Synergy for Non Bio Degradable Waste
7.2.6. lcnX amÀK-tcJ
“kotdm thÌv” k¦-ev]\w bmYmÀ°-y-am-¡p-¶-Xn\v AssPh hkvXp-h-I-I-
fpsS D]-tbmKw Ipd-¡pI (Reduce) amen-\-y-¯nsâ Dev]m-Z\w Ipd-¡p-¶-
Xn-te-¡mbn ]p\-cp-]-tbmKw hÀ²n-̧ n-¡pI (Reuse) ]p\:-Nw-{I-aWw
(Recycle) t{]mÕm-ln-̧ n-¡pI F¶n-h, {]mtbm-KnI Xe-̄ n \S-̧ m-¡p-¶-
Xn\v “lcnX amÀK tcJ” klm-bn-¡pw. Xt±i kzbw `cW Øm]\ ]cn-[n-
bnse FÃm hoSp-I-fnepw, I -̈hS Øm]-\-§-fn-epw, Ie-ymW aWvU-]-
MRF REPAIR SHOP
SWAP SHOP KIOSK
19
§-fn-epw, ]_vfnIv Hm^o-kp-I-fn-epw, kvIqfp-I-fn-epsaÃmw lcnX amÀ¤ tcJ
L«w L«-ambn \S-̧ m-¡-Ww. XpS-¡-sa¶ \ne-bn Xt±i kzbw `cW
Øm]-\-̄ nsâ BØm\ Imc-ym-e-b-¯n lcnX amÀ¤ tcJ \S-̧ m-¡p-
¶Xv aäv Hm^o-kp-IÄ¡pw Øm]-\§Ä¡pw {]tNm-Z-\-ambncn¡pw. CXn-
te-¡mbn Xmsg-̧ -d-bp¶ \S-]-Sn-IÄ kzo-I-cn-¡m-hp-¶-Xm-Wv.
1. ¹mÌnIv Iymcn-_m-Kp-IÄ GX-f-hn-ep-f-f-Xm-bmepw Hm^okn-\p-f-fnÂ
sImp- h-cm³ ]mSp-Å-X-Ã. ¹mÌnIv _mKp-IÄ sImp-h-cp¶
kµÀi-IÀ XncnsI thW-sa-¦n AXv tKän G¸n v̈ tSm¡¬
hm§n Hm^o-kn-\p-Ån-te¡v t]mtI-Xpw XncnsI hcp -t¼mÄ
tSm¡¬ \ÂIn XncnsI hm§m-hp-¶-Xp-am-Wv. ¹mÌnIv _mKv Bh-iy-an-
Ãm-̄ -hÀ AXv D]-tbm-Kn-¡p-¶-Xn\v thn kq£n -̈ n-«pÅ _n¶nÂ
\nt£-]n-t¡--Xm-Wv.
2. Hm^o-kn-te¡v Blm-c-]-ZmÀ°-§fpw IpSn-sh-Åhpw sImp-h-cp-¶Xv
Ìo ]m{X-̄ ntem ]pcp-]-tbmK km[y-X-bpÅ ]m{X-¯ntem Bbn-cn-
¡-Ww. Ce-s¸m-Xn-I-fpw, ¹mÌnIv Bh-cWw sNbvX t]¸-dp- I-fpw,
^pUv t{KUv ¹mÌnIv XpS-§n-b-hbpw ]qÀ®-ambpw Hgn-hm-¡-Ww.
3. Bh-iy-̄ n-\pÅ Blmcw am{Xw sImp-h-cn-Ibpw Blmc Ah-
injvSw Hgn-hm-¡p-Ibpw thWw. Dm-Ip¶ ]cn-an-X-amb Ah-injvSw
ssPh-am-en\yw \nt£-]n-¡p-¶-Xn-\pÅ _n¶n Pemwiw Hgn-hm¡n
\nt£-]n¡p-I.
4. {Zh cq]-̄ n-epÅ `£W ]ZmÀ°-§Ä _m¡n hcp-¶Xv shffw
tNÀ¯v kn¦n-sem-gn-¡pI þ _n¶n-sem-gn-¡-cp-Xv.
5. Hmtcm Poh-\-¡m-c\pw kz´w Ccn-̧ nS Øew Znhkw kzbw hr¯n-bm-
¡p-I. aäp-Å-h-cpsS tkh-\-̄ n-\mbn Im¯n-cn-¡-cp-Xv.
6. Hm^o-kn-\p-Ån IpSn-shÅw, Nmb, tIm^n XpS-§nb ]m\o-b-§Ä,
`£W hkvXp-¡Ä F¶nh Ign-̈ -tijw I¸v/]m{Xw Dt]£n-¡p¶
]c-¼-cm-KX ssien Hgn-hm¡n ]p\-cp-]-tbmK km[y-X-bp-Åh D]-tbm-
Kn-t¡--Xm-Wv. (DZm: t]¸À I¸v, t]¸À t¹äv F¶nh Hgn-hm¡n ÌoÂ
¥mÊv, Ìo t¹äv XpS-§nbh D]-tbm-Kn-¡p-I). Xt±i kzbw `cW
Øm]-\-̄ nsâ t\Xr-X-z-̄ n \S-¡p¶ hnhn[ ]cn-io-e\ ]cn-]m-Sn-
Ifpw skan-\m-dp-Ifpw aoänw-Kp-Ifpw, BtLmj ]cn-]m-Sn-Ifpw aäpw \S-
¡p-t¼mgpw Cu \nÀt±iw ]men-¡p-I. Hm^o-kn Bh-i-y-am-b-{Xbpw
Ìo Kvfmkv, ]m{Xw hm§n kq£n-¡mw. IqSp-X t]À ]s¦-Sp-¡p¶
skan-\m-dp-IÄ¡pw aäp-ambn Hcp IpSpw-_{io kwcw` bqWn-änÂ
\n¶pw hmS-Ibv¡pw FSp-¡mw.
7. Hm^okv sI«n-S-̄ nsâ Hmtcm \ne-bnepw AsÃ-¦n Hmtcm hn`m-K-
¯nepw amen\yw Xcw-Xn-cn v̈ \nt£]n-¡m³ Bh-iy-amb hyXykvX \nd-
20
§-fn-epÅ _n¶p-IÄ Øm]n-¡p-Ibpw amen\yw AXn am{Xw \nt£-
]n-¡p-Ibpw sN¿pI (DZm: ssPh-am-en\yw þ ] -̈\n-dw, AssP-h-am-en\yw
þ aª, A]-I-S-I-c-am-bh þ Nph-̧ v)
8. {Kma k`m tbmK-§-fnepw, Ab¡q-«w, Ab k`, dkn-U³kv
Atkm-kn-tb-j-\p-I-fpsS aoänw-Kp-IÄ F¶n-hn-S-§-fn lcnX amÀ¤
tcJ-bpsS {]kàn NÀ¨ sN¿p-Ibpw IqSp-X {]Nm-cWw \ÂIp-
Ibpw thWw.
9. Xt±i kzbw-̀ -cW Øm]\ Imcym-eb ]cn-k-c¯v ssPh-am-en\y
kwkvI-c-W-̄ n-\p-X-Ip¶ Ftdm-_nIv _n¶p-IÄ (Xp-¼qÀsamgn /
dnMv amXr-I) Øm]n-¡p-¶Xv DNn-X-am-bn-cn-¡pw. AssPh amen\y§Ä
hr¯n-bm¡n tiJ-cn v̈ kw -̀cn-¡p-¶-Xn\pw aäp-Å-hÀ¡v amXr-I-bm-hp-
¶-Xn\pw Hcp an\n Fw.-BÀ.-F^pw Øm]n-¡m-hp-¶-Xm-Wv. Cu kwhn-
[m-\-§Ä Ir-Xy-ambn {]hÀ¯n-̧ n-¡p-¶-Xn\v Poh-\-¡msc \ntbm-Kn-
t¡--Xm-Wv. It¼m-Ìp-]-tbm-Kn v̈ sNdnb ] -̈¡dn tXm«w Dm-¡m-
hp-¶-Xm-Wv.
10. {Ko³ t{]mt«m-t¡mÄ XpS-¡-̄ n-Â {Kma-]-©m-b¯v/\K-c-k-̀ -I-fnse
Imcym-e-b-§-fnepw, XpSÀ¶v Xt±i kzbw-̀ -cW Øm]-\-¯n\v
ssIamäw sN¿-s¸-«n-«pÅ hnhn[ Hm^o-kp-I-fn-te¡pw Øm]-\-§-fn-
te¡pw hym]n-̧ n-t¡-Xpw ASp¯L« -ambn Xt±i kzbw-̀ -cW
Øm]\ ]cn-[nbn-ep-ff FÃm kÀ¡mÀ kzImcy Øm]-\-§-fn-te¡pw
hnZym-e-b-§-fn-te¡pw I -̈hS Øm]-\-§-fn-te¡pw ka-b-_-Ôn-X-
ambn hym]n-t¡-Xpw \nÝnX Ime-b-f-hn-\p-Ån Xt±i kzbw- -̀cW
Øm]\ ]cn-[n-bn hcp¶ FÃm Øm]-\-§-fnepw {Ko³ t{]mt«m-
t¡mÄ \S-̧ m-t¡--Xpam-Wv. Hmtcm Øm]-\-¯nepw \S-̧ m-t¡
hyXykvX coXn-IÄ kw_-Ôn¨ ssI]p-kvXIw {]tXy-I-ambn ipNn-Xz-
an-j³ {]kn-²o-I-cn-¡p-¶Xm-Wv.
apI-fn (7.2  ) kqNn-̧ n¨ Bdp LS-I-§Ä {Ia-ambpw Imc-y-£-a-X-
tbm-sS-bpw \nÀÆ-ln-¡pIbmsW-¦n AssPh amen-\-y-§-fpsS \sÃmcp
]¦v hfsc Ffp-̧ -̄ nepw ]cn-ØnXn kulr-Z-amb coXn-bnepw kwkvI-cn-¡p-
¶-Xn\v km[n-¡pw.
8. kwL-S\m kwhn-[m-\hpw ]²Xn \nÀÆ-l-Whpw
8.1. Xt±i kzbw `cW Øm]\ Xe-¯n kmt¦-XnI kanXn
Xt±i kzbw `cW Øm]\ Xe¯n Btcm-Ky Ìm³UnwKv I½nän
sNbÀt]-gvksâ A²-y-£-X-bn Hcp kmt¦-Xn-I- k-anXn cq]o-I-cn-¡-Ww.
kmt¦-XnI kan-Xn-bpsS sshkv sNbÀam-\mbn kaq-l-̄ n Adn-b-s¸-Sp¶
Hcp- tUm-IvSÀ, F³Pn-\o-bÀ, imkv{X-Ú³, \Kc/{Kma hnI-k\ hnZ-K-²³,
21
s{]m^-kÀ, A²-ym-]-IÀ F¶n-h-cn Hcmsf Is¯n \ntbm-Kn-¡m-hp-¶-
Xm-Wv. Xt±i kzbw `cW Øm]\ A[-y-£-\pw, D] A[-y-£\pw {]tX-yI
£Wn-Xm-¡-fm-bn-cn-¡pw. Xt±i kzbw `cW Øm]-\-̄ nsâ sk{I-«dn I¬
ho-\-dm-bn-cn-¡pw. ipNn-Xz anj³ dntkmgvkv t]gvk¬ Cu kan-Xn-bn AwK-am-
bn-cn-¡pw. Xt±i kzbw `cW Øm]-\-¯nse Btcm-Kyw (sl¯v C³kvs]-
IvSÀ), F³Pn-\o-b-dnwKv, [\-Im-cyw F¶o hn`m-K-§-fnse DtZ-ym-KkvY {]Xn-\n-[n-I-
fpw, ssIamäw sN¿-s¸« hIp-̧ p-I-fnse (hn-Z-ym-̀ -ym-kw, Irjn, Btcm-K-yw, arK
kwc-£Ww XpS-§n-b-hÀ) DtZ-ym-K-Øcpw kmt¦-XnI kan-Xn-bn AwK-§-fm-bn-
cn-¡pw. CXn\p ]pdta 5 A\u-tZ-ym-KnI AwK-§sf dn«-tbÀUv A²-ym-]-IÀ,
FIvkv kÀÆokv t]gvk¬, dkn-U³kv Atkm-kn-tb-j-\p-IÄ, kÀ¡m-cn-Xc
kwL-S-\-IÄ, IpSpw-_{io kn.-Un.-Fkv, tUmIvSÀamÀ, F©n-\o-bÀamÀ, tdm«dn/
eb¬kv Ivf_p-IÄ F¶o taJ-e-I-fn \n¶pw Is-¯m-hp-¶-Xm-Wv. {Zh þ
Jc amen-\y kwkvI-cW taJ-e-bn ss\]p-Wyw t\Snb hy-àn-I-tfm Øm]-\-
§tfm e -̀y-am-sW-¦n AhÀ¡v kmt¦-XnI kan-Xn-bn {]mXn-\n-[yw \ÂtI-
Xm-Wv. kmt¦-XnI kan-Xn-bpsS ip]mÀi-IÄ Xt±i kzbw `cW Øm]-\-
¯nse Btcm-Ky ÌmânwKv I½nän ap³]msI kaÀ¸n-t¡-Xpw, Btcm-Ky
ÌmânwKv I½nän NÀ -̈IÄ¡p tijw A´na ip]mÀi-IÄ Xt±i kzbw `cW
Øm]-\-̄ nsâ I½nän/Iu¬kn ap³]msI kaÀ¸n v̈ AwKo-Imcw e -̀y-am-¡-
Ww.
8.2. kmt¦-XnI kan-Xn-bpsS Npa-X-e-IÄ
1. ipNn-Xz amen-\y kwkv¡-c-W-hp-ambn _Ô-s¸« ]²-Xn-I-fpsS Bhn-
jv¡mc \nÀÆ-lW {]hÀ¯-\-§Ä¡v ta t\m«w hln-¡pI
2. {]hÀ¯\ ]¦m-fnsb sXc-sª-Sp-¡p-¶-Xn-\p-ff \S-]-Sn-IÄ kzo-I-cn-
¡pI
3. ]²Xn \nÀÆ-l-W-̄ nsâ KpW-\n-e-hmcw ]cn-tim-[n-¡p-Ibpw Dd¸p
hcp-̄ p-Ibpw sN¿pI
4. Xt±i kzbw `cW Øm]-\-̄ n {Ko³ t{]mt«m-t¡mÄ \S-̧ m-¡p-¶-
Xn\v t\Xr-Xzw \ÂIp-Ibpw {Ko³ HmUnäv \S-̄ -Ibpw sN¿pI
5. ipNn-Xz amen-\y kwkvI-c-W- Im¼-bnsâ `mK-ambn _lp-P\ t_m[-
h¡-cW {]hÀ¯-\-apÄs¸-sS-bp-ff hnhc hnÚm\ hym-]\
{]hÀ¯-\-§Ä¡v t\Xr-Xzw \ÂIpIbpw {]hÀ¯\w kkq-£aw
\nco£n¡p-Ibpw sN¿pI
6. Xt±i kzbw `cW Øm]\ ]cn-[n-bn hcp¶ Øm]-\-§Ä¡v
ssek³kv \ÂIp-t¼mgpw ]pXp¡n \ÂIp-t¼mgpw {Ko³ t{]mt«m-
t¡mÄ {]kvXpX Øm]\w \S-̧ m-¡p-sa¶v tcJm-aqew Dd¸p hm§pI
22
7. ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW Im¼-bnsâ `mK-am-bp-ff FÃm {]hÀ -̄\-
§-fp-tSbpw tamWn-«-dnwKv kan-Xn-bmbn {]hÀ¯n-¡p-I.
8.3. {]hÀ¯\ ]¦mfn (Operating Partner)
imkv{Xo-b-amb coXn-bn ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW e£-y-§Ä ssIh-cn
¡p¶-Xn-\p-ff {]hÀ¯\§Ä Xt±i kzbw `cW Øm]\w kzbw \nÀÆ-ln-t¡-
-Xm-Wv. IpSpw-_{io kwL-S\m kwhn-[m-\-s¯bpw D]-tbm-K-s¸-Sp-̄ m-hp-¶-
Xm-Wv. Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§Ä¡v t\cn«pw IpSpw-_{io aptJ-\bpw Cu
{]hÀ¯-\-§Ä \S-̄ p-¶-Xn\v {]bm-k-ap-s¶v t_m²-y-s -̧«m {Kma ]©m-
b¯v, ap\n-kn-̧ m-enän/ap\n-kn-̧  tImÀ¸-td-j\pIÄ¡v Hcp {]hÀ¯\ ]¦m-
fnsb (Operating Partner) Is-̄ mhp-¶-Xm-Wv. kwØm\ ipNn-Xz anj³
Xmev]-cy ]{Xw £Wn v̈ AwKo-Imcw \ÂInb kwL-S\IfpsS enÌv PnÃm ipNn-
Xz anj-\p-I-fn e -̀y-am-Wv. CXn \n¶pw Xt±i kzbw `cW Øm]-\-¯n\v Hcp
{]hÀ¯\ ]¦m-fnsb ]n¶mse kqNn-̧ n-¡p¶ am\-Z-WvU-§fpw \S-]-Sn-Ifpw
k-zo-I-cn v̈ sXc-sª-Sp-¡m-hp-¶-Xm-Wv. kpØn-cX ssIh-cn-¡p-¶-Xn-\m-h-i-y-
amb Hcp _nkn-\kv amXrI krjvSn-¡m³ Ign-bp-¶Xpw AXn\v tijn-bp- f-f-Xp-
am-bncn¡Ww sXc-sªSp-¡p¶ {]hÀ¯\ ]¦m-fn. tbmK-y-cmb {]hÀ¯\
]¦m-fnsb In«m¯ kml-N-c-y-̄ n {]mtZ-inI kÀ¡m-cp-IÄ¡v AXXv Øm]-
\-§-fpsS ta t\m«-̄ n hy-h-Øm-]n-X-amb coXn-bn \S-]-Sn-IÄ ]men v̈
{]tX-yI kwcw` {Kq¸p-IÄ cq]-s¸-Sp-̄ m-hp-¶Xpw Ah-cpsS klm-b-t¯msS
{]hÀ¯-\-§Ä iàn-s¸-Sp-̄ m-hp-¶-Xm-Wv.
1. {]hÀ¯\ ]¦m-fnsb Is-¯p-¶Xn-te-¡mbn Xmsg¸d-bp¶ am\-Z-WvU-
§fpw \S-]-Sn-Ifpw kzo-I-cn-t¡--Xm-Wv.
i. kwØm\ ipNn-X-z anj³ AwKo-Imcw \ÂIn-bn-«p-ff GP³kn-I-fnÂ
\n¶p thWw {]hÀ¯\ ]¦m-fnsb Is-t -̄-Xv. CXn-\mbn Hcp
GP³knsb sXc-sª-Sp-¡p-¶-Xn\pff {][m\ LSIw AhÀ kaÀ¸n-
¡p¶ _nkn-\kv amXr-I-bm-bn-cn-¡pw. {]À -̄\-¯n Imc-y-£-a-X-bpsS
anIhpw Xt±i kzbw `cW Øm]-\-¯n\v km¼-̄ nI `mcw Dm-Im-
-̄Xpw kotdm thÌv ZÀi-\-̄ n A[n-jvTn-X-hp-am-bn-cn-¡-Ww _nkn-\kv
amXr-I. ipNnXz amen-\y taJ-e-bnse ap³ {]hÀ¯\ A\p- -̀h-̄ n\v
shbn-täPv \ÂI-Ww.
ii. Kh¬saâv cPn-kvt{S-j³, kmt¦-XnIÚm\w [kmt¦XnI hnZ-K-²-cp-
tSbpw kmt¦-XnI kl-I-c-W-¯ntâbpw (Techncial Colloboration)
ASn-Øm-\-̄ nÂ] ap³Ime {]hÀ -̄\hpw {]hÀ¯\ ^ehpw IW-¡n-
23
se-Sp¯v Hmtcm LS-I-̄ n\pw {]tX-yIw amÀ¡v \ÂIn thWw {]hÀ¯\
]¦m-fnsb sXc-sª-Sp-t¡--Xv.
iii. sXc-sª-Sp-¡-s¸-Sp¶ GP³kn t{]mPIvSv X¿m-dm-¡p-¶-Xnepw, t{]mP-
IvSp-IÄ Ah-X-cn-̧ n-¡p-¶-Xnepw hnhn[ kÀ¡mÀ hIp-̧ p-I-fp-ambn
tbmPn v̈ {]hÀ¯n-¡p-¶-Xnepw ]²Xn \nÀÆ-lW¯nepw anIhv
]peÀ¯p-¶-Xm-bn-cn-¡-Ww. (ap³ A\p-̀ hw ]cn-tim-[n-¡-Ww)
iv. AssP-h-am-en-\yw ]p\:-Nw-{I-a-W-̄ n-\mbn dossk-IvfnwKv GP³ kn-
IÄ¡v \ÂIn-bn-«p-ff ap³ ]cn-N-b-ap-m-I-Ww. dossk-IvfnwKv GP³kn-
I-fp-ambn Dm-¡n-bn-«p-ff Icm-dp-IÄ, Fw.-H.bp (MOU) F¶o tcJ-
IÄ ]cn-tim-[n v̈ Dd¸p hcp¯n shbn-täPv \ÂI-Ww.
v. Xt±i kzbw `cW Øm]\ Xe-¯n cq]o-I-cn-¡p¶ kmt¦-XnI kan-Xn-
bpsS klm-b-t¯msS A\p-tbm-P-y-cmb {]hÀ¯\ ]¦m-fnsb Xt±i
kzbw `cW Øm]\w Is- -̄Ww.
vi. {]hÀ¯\ ]¦m-fnsb sXc-sª-Sp¯p Ign-ªm Xt±i kzbw `cW
Øm]\w {]kvXpX GP³kn-bp-ambn Icm-dn GÀs¸-tS--Xm-Wv.
vii. {]hÀ¯\ ]¦m-fnsb sXc-sª-Sp¯p Ign-ªm Im¼-bnsâ FÃm
LS-I-§fpw Ahsc Gev]n-t¡Xpw AhÀ¡v th ]n´pW \ÂIp-
Ibpw F¶m ssZ\w-Zn\ {]hÀ¯-\-§-fn Xt±i kzbw `cW
Ø]\w CS-s]-Sm-Xn-cn-¡p-¶-Xp-am-bn-cn¡pw DNn-Xw. {]Xn-Zn\/{]-Xn-
hmc/{]Xnamk Ah-tem-I-\w, {]hÀ -̄\-§-fpsS hne-bn-cp-̄ Â, IÀi-\-
amb \nco-£Ww F¶nh Xt±i kzbw `cW Øm]\w \S-t¯-Xm -Wv.
{]hÀ¯\ ]¦mfnIfpsS kl-I-c-W-t¯msS Xt±i kzbw `cW
Øm]-\-§Ä kotdm thÌv amt\-Pvsaâv {]hÀ -̄\-§Ä Gsä-Sp-¡p-¶Xv
BZ-y-am-bm-Wv. \nÝnX F®w hoSp-I-fn \n¶pw Øm]-\-§-fn \n¶pw
bqkÀ ^o e -̀y-am-Ip-t¼m-gmWv kpØnc _nkn-\kv amXr-I-bn {]hÀ¯n-¡p-
hm³ Ign-bp-¶-Xv. F¶m FÃm hoSp-I-fn \n¶pw Øm]-\-§-fn \n¶pw
IrX-y-X-tbmsS bqkÀ ^o e -̀y-am-Ip-¶-Xn\v kzm-`m-hn-I-ambpw Ipd v̈ amk-¡m-e-
sa-Sp-¡pw. Cu Ime-b-f-hn {]hÀ¯\ ]¦m-fn-Isf klm-bn-¡p¶ ^oÂUv
Xe t{]mPIvSv FIvkn-I-yq-«ohv amÀ, s_bÀ^q«v sSIv\o-j³amÀ F¶n-h-cpsS
ssZ\w-Zn\ sNe-hp-IÄ hln-¡p-¶-Xn-te¡v hb-_n-enän Kym]v ^v Xt±i
kzbw `cW Øm]\w \o¡n-h-bv¡-Ww.
8.4. Xt±ikzbw`cW Øm]\w {]hÀ¯\ ]¦mfn¡v Fev]n¨p \ÂtI
D -̄c-hm-Zn-X-z-§Ä
1. ipNnXzþamen\y kwkvIcW {]hÀ¯\§Ä¡v ipNnXzanjsâ amÀ¤
\nÀt±i§Ä IÀi\ambn ]men¡pIbpw B[p\nI kt¦XnI hnZ-y-
24
IÄ sImp hcnIbpw thWw. kotdm thÌnsâ e£ -y-§Ä¡-\p-kr-X-
amb kao-]-\-am-bn-cn-¡Ww {]hÀ¯\ ]¦mfn kzo-I-cn-t¡-Xv
2. Xt±ikzbw`cW Øm]\§fpsS BhÀ¯\ sNehv Ipdbv¡p¶
Xn\v DNnXamb kpØn-c-X-bp-ff _nkn\kv amXrI cq]s¸Sp¯n
\S¸m¡Ww.
3. ipNnXzþamen\y kwkv¡cW {]hÀ¯\§fn P\]¦mfn¯w
Dd¸m¡p¶Xn\v kqjvaXe kwLS\m kwhn[m\w amÀ¤\nÀt±i§Ä
¡\pkrXambn cq]oIcn¡pIbpw iàamb {]NmcW t_m[hÂ
¡cW {]hÀ¯\§Ä Xt±ikzbw`cW Øm]\¯nsâ t\XrXz
¯n \S¸m¡pIbpw thWw. hmÀUv AwKw/Iu¬kneÀ XpS§nb
P\{]Xn\n[nIfpsS {]mapJyw \ne\nÀ¯n sImp thWw {]NmcW
{]hÀ¯\§fpw \nÀ½mW {]hÀ¯\§fpw \St¯Xv.
4. Xt±ikzbw`cW Øm]\Xe¯n hnhn[ kwLS\mkwhn[m\§Ä
ipNnXzanjsâbpw kÀ¡mcnsâbpw amÀ¤\nÀt±i {]Imcw cq]oIcn
¡p¶Xn\v Xt±ikzbw`cW Øm]\s¯ klmbn¡Ww.
5. hmÀUv Xe km\n-t«-j³ kan-Xn-bpsS t\Xr-X-z-¯n KrlXe/
s]mXpØe BhiyIXm \nÀ®bw \S¯p¶Xn\pÅ kÀtÆ/ Krl
kµÀi\w, t^m¡kv {Kq¸v NÀ¨, hmÀUvXe thmfânbÀ t^mgvknsâ
cq]oIcWw F¶nh \S¯Ww
6. hmÀUvXe IÀ½]²Xn X¿mdm¡n Xt±ikzbw`cW Øm]\Xe
kmt¦XnI kanXn ap¼msI AhXcn¸n¡pIbpw Xt±ikzbw`cW
Øm]\Xe ]²Xn cq]oIcn¡p¶Xn\v Xt±ikzbw`cW Øm]\s¯
klmbn¡pIbpw thWw.
7. DdhnS amen\y kwkvIcWw {]Ncn¸n¡p¶Xn\pw t{]mÕmln¸n¡p¶
Xn\pw thn Krl/Øm]\ kµÀi\w \S¯p¶Xn\pw kmt¦XnI
kwhn-[m-\-§fpw kmt¦-XnI hnZybpw ]cnNbs¸Sp¯p¶Xn\pw ‘{Ko³
sSIv\ojy³’ amsc Is¯pIbpw \ntbmKn¡pIbpw sN¿Ww.
8. Krl/Øm]\ kµÀi\¯neqsS D]IcW§fpw kmt¦XnI hnZybpw
{]Ncn¸n¡pt¼mÄ ipNnXzanj³ AwKoImcw \ÂInbn«pÅ FÃm
tkh\ ZmXm¡fptSbpw D]IcW§Ä ]cnNbs¸Sp¯pIbpw
Htcmcp¯À¡pw Xmev]cyapÅXpw DNnXhpamb D]IcWw sXcsª
Sp¡p¶Xn\v Ahkcw Dm¡Ww. (GsX¦nepw Hcp tkh\
ZmXmhnsâ D]IcWw am{Xambn {]Ncn¸n¡cpXv) {Ko³ sSIv\ojy³
amsc Is¯p¶Xn\v IpSpw_{io kn.Un.Fkv, F.Un.Fkv F¶o
kwLS\m kwhn[m\§fpsS klmbw tXSpIbpw IpSpw_{io
Ab¡q« AwK§Ä¡pw Xt±i kzbw `cW Øm]\ ]cn-[n-bnÂ
25
NhdpIÄ tiJcn¡pI D]Poh\am¡nb ‘dmKv’ ]nt¡gvkn\pw
ap³KW\ \ÂIpIbpw thWw. dmKv]n-t¡-gvknsâ tIma¬ Câ-dÌv
{Kq¸v (CIG) cq]o-I-cn-¡p-¶Xpw ]cn-K-Wn-¡m-hp-¶-Xm-Wv.
9. AssPh amen\ytiJcWw, FÃm hoSp-I-fnepw Øm]-\-§-fnepw (door to
door) \S-̄ p-¶-Xn\v hy-à-amb ]vfm³ Dm-I-Ww. AssPh amen-\-y-
¯nsâ kw`cWw, AssPh amen\y kw`cW tI{µw Øm]n¡Â
(MRF) \S¯n¸v, ap³ ]n³ _Ôw (Backward & Forward Linkage) Dd-̧ m-
¡Â, ‘kzm]v’ tjm¸pIÄ, dn¸bÀ tjm¸pIÄ, ]cnØnXn kulrZ
Dev]¶§ fpsS Dev]mZ\ bqWnäpIÄ cq]oIcn¡pIbpw hn]W\
tI{µ§Ä Bcw`n¡pIbpw sN¿Ww. “lcn-X-amÀK tcJ” \S-̧ m-¡p-
¶-Xn-eqsS cq]-s¸Sp¶ _nkn-\kv kwcw-̀ -§Ä Is¯n t{]mÕm -ln-̧ n-
¡-Ww. CXn\mhiyamb kwcw`Isc Xt±ikzbw`cW Øm]\
]cn[nbn \n¶pw Is¯Ww. kwcw`IcpsS ]cnioe\w IpSpw_
{iobpambpw ipNnXzanj\pambn IqSnbmtemNn v̈ \S¸m¡Ww.
10. ]²Xn \nÀt±i§Ä hnhn[ Xe§fn NÀ¨ sN¿pIbpw Bhiyamb
hyàX hcp¯n AwKoImcw t\SpIbpw sN¿p¶Xn\pÅ sshZKvZyw
{]hÀ¯\ ]¦mfnbn \n¶papmIWw.
11. Xt±ikzbw`cW Øm]\¯n\v thn ]²Xn \nÀÆlW {]hÀ¯\
§Ä \nÀt±-i-̄ n\v hnt[-b-ambn GsäSp¯v \S¸m¡Ww.
12. ]²Xn \nÀÆlW¯nsâ `mKambn DmIp¶ BhÀ¯\ sNehpIÄ
hln¡p¶Xn\v s]mXpP\§fn \n¶pw Xt±ikzbw`cW Øm]\w
\nÝbn¡p¶ bqkÀ^o tiJcn¡pbpw AXv {]hÀ¯\ ]¦mfnbpsS
sNehpIÄ¡mbn D]tbmKn¡pIbpw sN¿mhp¶XmWv.
13. ]cnØnXn aen\s¸Sp¯p¶hcn \n¶pw ]cnlmc¯pI CuSm¡pI
F¶ XXzw ]men¨psImpÅ [\kamlcW¯n\pw, hym]mcØm]\
§fn \n¶pw hyànIfn \n¶pw AhÀ Dev]mZn¸n¡p¶
amen\y¯nsâ tXmXv A\pkcn v̈ XpI \nÝbn¡p¶Xn\v Bhiyw
th ]T\w \S¯n \nÀt±i§Ä Xt±ikzbw`cW Øm]\¯n\v
kaÀ¸nt¡XmWv. Xt±ikzbw`cW Øm]\¯nsâ Xocpam\
{]Imcw {]kvXpX \nc¡n hyànIfn \n¶pw, Øm]-\-§-fnÂ
\n¶pw CuSm¡p¶Xpw CXneqsS e`yamIp¶ XpI {]hÀ¯\
]¦mfnbpsS hcpam\ambn kzcq¡q«mhp¶XpamWv. Cu XpI
{]hÀ¯\ sNehpIÄ¡mbn hn\ntbmKn¡mhp¶XpamWv.
14. Xt±ikzbw`cW Øm]\w \S¯p¶ {]XnZn\/{]Xnhmc/{]Xnamk
AhtemI\§Ä¡mhiyamb hnhc§Ä e`yamt¡Xpw kqjvaXe
26
§fn \S¡p¶ {]hÀ¯\§fpsS `uXoI/km¼¯nI ]ptcmKXn
dnt¸mÀ«pIÄ Xt±i kzbw `cW Øm]-\-¯n\pw Bh-i-y-s¸-«mÂ
ipNn-Xz anj\pw kaÀ¸nt¡XpamWv.
15. Xt±ikzbw`cW Øm]\¯n\v thn Bhiyamb dnt¸mÀ«pIÄ
t{ImUoIcn v̈ \ÂtIXpw Bhiysa¦n apIÄ X«ntebv¡v th
hniZoIcW§Ä \ÂtIXpamWv.
16. kqjvaXew apXÂ Xt±ikzbw`cW Øm]\Xew hscbpÅ
{]hÀ¯\§Ä \S¯p¶Xn\mhiyamb tbmKyXbpw Imcy£aXbp
apÅ {]hÀ¯Isc {]hÀ¯\ ]¦mfn Is¯n \ntbmKnt¡Xpw
AhcpsS tkh\ thX\ hyhØIÄ \nÝbn¨p \ÂtIXpw
sNehpIÄ {]hÀ¯\ ]¦mfn hlnt¡XpamWv.
17. Xt±ikzbw`cW Øm]\§fpw ipNnXzanj\pambn tbmPn v̈
{]hÀ¯nt¡Xpw ipNnXzþamen\y kwkvIcW {]hÀ¯\§Ä
kab_ÔnXambn \S¸mt¡XpamWv.
8.4.1. hb-_n-enän Kym]v ^n§v
{]hÀ¯\ ]¦mfn apI-fn ]dª D -̄c-hm-Zn-X-z-§Ä {]Imcw
{]hÀ¯-\-§Ä Gsä-Sp¯v \S-̧ m-¡p-¶-Xn-\m-h-i-y-amb ^oÂUv Xe FIvkn-
I-yq-«ohv, t{]mPIvSv amt\-PÀ, {Ko³ sSIv\o-j-y³ XpS-§nb am\hhn -̀h-ti-
jnsb AXm-Xn-S-§-fn hn\-y-kn-t¡n hcpw. bqkÀ^o, A\p-_Ô
{]hÀ¯\§fn \n¶p-ap-ff hcp-am\w F¶n-h-s¡mv Cu {]h-À -̄\-
amsI kpØnc _nkn-\kv amXr-I-bmbn amäp-¶-Xn\v Ipd-¨p amk-§-sf
Sp-¡pw. Cu Ime-b-f-hn {]hÀ¯\w apt¶m«p \o¡p-¶-Xn-te¡v ^oÂUv
Xe FIvkn-I-yq-«o-hv, t{]mPIvSv amt\-PÀ, {Ko³ sSIv\o-j³ XpS-§n-b-
hÀ¡pw an\naw thX\w \ÂIp-¶-Xn-\mbn Hä-̄ -hW hb-_n-enän Kym]v
^n§v _Ô-s¸« {Kma ]©m-b-̄ v, ap\n-kn-̧ m-en-än, ap\n-kn-̧  tImÀ¸-td-
j³ \ÂtIn hcpw. CXn-\mbn AXmXv Xt±i kzbw `cW Øm]\w ]²-
Xn-bpsS `mK-ambn XpI hI-bn-cp- -̄Ww.
tI{µ kÀ¡mÀ ASn-Øm\ kuI-cy ]²-Xn-IÄ s]mXp þ kz-Im-cy
]¦m-fn- -̄t¯msS (]n.-]n.-]n) \S-̧ m-¡p--t¼mÄ kz-Im-cy ]¦m-fn¡v ]²Xn \S-
¯n-̧ n \n¶pw {]Xo-£n-¡p¶ hcp-am\w Dm -ImsX hcp-Ibpw \jvS-̄ n-
te¡v \o§p-Ibpw sN¿p-I-bm-sW-¦n t{]mPIvSv tImÌnsâ 20% hsc
\nÝnX Ime-b-f-hn-te¡v hb-_n-enän Kym]v ^v Bbn \ÂIp-¶-Xn\v hy-h-
Ø-bp-v.
{Kma ]©m-b-̄ v, ap\n-kn-̧ n-em-än, ap\n-kn-̧  tImÀ¸-td-j³ F¶o
Øm]-\-§Ä Jc-am-en-\y ]cn-]m-e\ t{]mP-IvSp-IÄ {]hÀ¯\ ]¦m-fn
27
aptJ\ \S-̧ m-¡p-t¼mÄ Dm-Ip-¶- km¼¯nI kpØn-cXm {]iv\-§Ä
(Financial non Viability) ]cn-l-cn-¡p-¶-Xn\v Hä- -̄hW hb-_n-enän Kym]v ^v,
_Ô-s¸« Xt±i kzbw `cW Øm]\w Jc amen-\y kwkvI-cW t{]mP-IvSp-
IÄ¡mbn ]²-Xn-bn NphsS ]dbpw {]Imcw \o¡n-h v̈ t\cn«v thX-\-
ambn ^oÂUvXe FIvkn-I-yq-«ohv, t{]mPIvSv amt\-PÀ, {Ko³ sSIv\o-j³kv
XpS-§n-b-hÀ¡v \ÂIm-hp-¶-Xm-Wv.
{Kma ]©m-b¯v Jc-am-en-\y ]cn-]m-e\ t{]mP-IvSpIÄ¡mbn sNeh-gn-¡p¶ XpI-bpsS 20% (]c-am-h[n 5 e£w cq] hsc)
ap\n-kn-̧ m-enän Jc-am-en-\y ]cn-]m-e\ t{]mP-IvSpIÄ¡mbn sNeh-gn-¡p¶ XpI-bpsS 20% (]c-am-h[n 10 e£w cq] hsc)
ap\n-kn-̧  tImÀ¸-td-j³
Jc-am-en-\y ]cn-]m-e\ t{]mP-IvSpIÄ¡mbn sNeh-gn-¡p¶ XpI-bpsS 20% (]c-am-h[n 70 e£w cq] hsc)
8.5. inev]-im-e-IÄ
8.5.1. Xt±i kzbw `cW Øm]\Xe inev]-ime
Krl-Xe kÀtÆ-bn-eq-sSbpw s]mXp Øe (amÀ¡äv , tlm«Â, kvIqfp-IÄ
apX-e-bm-h) kÀtÆ-bn-eq-sSbpw e -̀y-amb hnh-c-§-fpsS t{ImUo-I-c-W-̄ n\pw
hmÀUv Xe hni-I-e-\-̄ n\pw tijw e -̀y-amb hnh-§Ä Xt±i kzbw `cW
Øm]-\-̄ n\v e -̀y-am-¡-Ww. XpSÀ¶v Xt±i `cW Øm]\ Xe kanXn
hmÀUv Xe-̄ n \n¶pw e`n¨ hnh-c-§Ä t{ImUo-I-cn v̈ Xt±i kzbw `cW
Øm]\ Xe-¯n Umäm _m¦n\v cq]w \ÂI-Ww. hmÀUp-I-fn \n¶pw e`n-
¡p¶ hnh-c-§-fn kwi-bm-kv]-Z-am-btXm, {]X-y-£-̄ n ImWp¶ Ipd-hp-
Itfm {i²-bnÂs¸«m AXv ]cn-l-cn-¡p-¶-Xn-\p-ff \S-]-Sn-IÄ (]p-\À
kÀtÆ, t^m¡kv {Kq¸v UnkvIj³, D] kan-Xn-bn-eqsS \S-̄ m-hp¶ At\-z-
jWw apX-e-bmh) kzo-I-cn-¡-Ww.
ASp¯ ]Sn-bmbn Hmtcm hmÀUn \n¶pw hmÀUn-s\-̧ än {Kml-y-ap-ff
A©p apXÂ 8 hsc Bfp-IÄ (hmÀUv kan-Xn AwK-§-fm-Imw) Xt±i kzbw
`cW Øm]\ Xe kanXn AwK-§Ä, P\ {]Xn-\n-[n-IÄ F¶n-hsc DÄs¸-
Sp¯n inev]-ime kwL-Sn-̧ n-t¡--Xm-Wv. 30 Xne-[nIw hmÀUp-I-fp-ff
Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§-fn 20 hmÀUn\v H¶v F¶ tXmXn taJe
Xncn v̈ inev]-im-e-IÄ kwL-Sn-̧ n-¡-Ww. inev]-imebpsS Imcy]cn-]mSn
NphsS tNÀ¡p-¶p.
1. Xt±i kzbw `cW Øm]\ Xe-̄ n t{ImUo-I-cn¨ kÀtÆ hnh-c-§-
fpsS dnt¸mÀ«nwKv
2. hmÀUv sa¼À /Iu¬kn-e-dpsS t\Xr-X-z-̄ n hmÀUv Xncn-̈ p-ff NÀ¨
3. hmÀUnse ipNn-Xz {]iv\-§fpw Øe-§fpw (Hot Spot) tcJ-s¸-Sp-
¯pI
28
4. \ne-hn-ep-ff ipNn-Xz kwhn-[m-\-§-sf-̧ än NÀ¨ sN¿pI
5. kÀtÆ-bn-eqsS Is-¯nb {]iv\-§Ä¡v ]cn-lmcw \nÝ-bn-¡pI
6. Øe-ku-I-c-y-§Ä hne-bn-cp-̄ p-I, Is-¯pI
7. [\-e- -̀yX
8.5.2. kmt¦-XnI inev]-ime
Xt±i kzbw-̀ -cW Øm]\ Xe-¯n \S-¡p¶ inev]-im-e-bn-eqsS
Dcp-̄ n-cnªp hcp¶ {]iv\ ]cn-lmc \nÀt±-i-§Ä Xt±i kzbw-̀ -cW
Øm]-\-̄ nsâ ]²-Xn-bmbn cq]-s¸-Sp-̄ p-¶-Xn\v ap³]v Hmtcm \nÀt±-i-
¯n-sâbpw kmt¦-XnI km²yX (Technical feasibility) ]cn-tim-[n-¡p-¶-
Xn\pw Imcy-£-aX Dd-̧ p-h-cp-¯p-¶-Xn\pw {]kvXpX \nÀt±-i-§Ä kmt¦-
XnI hnZ-Kv[-·mÀ ]s¦-Sp-¡p¶ kmt¦-XnI inev]-im-e-bn Ah-X-cn-̧ n v̈
NÀ¨ sNbvXv XoÀ¸m-¡-Ww. kmt¦-XnI inev]-im-e-bn ]cn-K-Wn-t¡mn
hcp¶ t{]mP-IvSp-I-fpsS sshhn[yw IW-¡n-se-Sp¯v hnhn[ taJ-e-I-fn-
ep-ff kmt¦-XnI hnZ-Kv[sc DÄs¸-Sp-̄ -Ww. Xt±i kzbw-̀ -cW Øm]\
]cn-[n-bn hcp¶ kmt¦-XnI hnZym-`ymk Øm]-\-§-fn \n¶p-ff A²ym-
]-I-scbpw hIp¸v A²y-£-·m-scbpw kmt¦-XnI inev]-im-e-bn ]s¦-Sp-
¸n-¡p-¶Xv DNn-X-am-bn-cn-¡pw.
8.5.2. tkh\ ka-\zb inÂ]-ime
ipNnXzþ-am-en\y kwkvI-cW Im¼-bn³ ^e-{]-Z-am-I-W-sa-¦n hnhn[
kÀ¡mÀ hIp-̧ p-I-fp-sSbpw Øm]-\-§-fpsS ]¦m-fn¯w A\n-hm-cy-am-Wv.
Hmtcm kÀ¡mÀ Hm^o-knsâbpw hnZym-e-b-§-fp-sSbpw Øm]-\-¯n-sâbpw
DÅnse ipNn-Xzhpw amen-\y-kw-kvI-c-Whpw Hcp {][m-\-L-S-I-am-Ip-¶Xp
t]mse kÀ¡mÀ DtZym-K-سam-cp-sSbpw A²ym-]-I-cp-sSbpw kmt¦-XnI
sshZ-Kv²yhpw A\p-̀ h ]cn-Úm-\hpw ipNn-Xz-þ-am-en\y kwkvI-cW Im¼-
bn³ {]tbm-P-\-s¸-Sp-t -̄-Xp-v. CXn Gsd hIp -̧ p-Ifpw Øm]-\-
§epw Xt±i kzbw`cW Øm]-\-§Ä¡v ssIamäw sN¿-s¸-«-Xm-I-bmÂ
tkh\ ka-\-zb {]hÀ¯-\-§Ä hfsc Ffp-̧ -am-Ipw. kÀ¡mÀ Bip-]-
{Xn-I-fnse tUmIvSÀamÀ, Xt±i kzbw `cW hIp-̧ nse F³Pn-\o-bÀamÀ,
Irjn Hm^o-kÀ, shä-\dn kÀP³, {Kma hnI-k\ hIp¸v DtZ-ym-K-ØÀ, kmaq-
l-y-t£a hIp-̧ nse ^oÂUv Xe DtZ-ym-K-ØÀ XpS-§n-b-h-scbpw ^nj-do-kv,
s]mXp acm-a¯v hIp¸v F³Pn-\o-b-dnwKv hn`m-Kw, Cdn-tK-j³ F©n-\o-b-
dnwKv hn`m-Kw, Ce-Iv{Sn-knän t_mÀUv, t]meo-kv, ^bÀt^mgvkv XpS-§nb
tk\m hn`m-K-§Ä, kvIqÄ tImtf-Pp-IÄ DÄs¸sS hnZ-ym-̀ -ymk Øm]-\-
§Ä XpS-§nb hnI-k\, kmt¦-Xn-I, tkh\ taJ-e-I-fn-ep-ff FÃm-h-
scbpw ]s¦-Sp-̧ n¨psImp-ff tkh\ ka-\-zb inev]-ime kwL-Sn-̧ n-¡p-
29
Ibpw ipNn-Xz amen-\y kwkv¡-cW Im¼-bnsâ IÀ½ ]cn-]mSn Ah-X-cn-̧ n-
¡p-Ibpw thWw. Cu IÀ½ ]cn-]mSn \S-̧ n-em-¡p-¶-Xn\v Hmtcm hIp-̧ pw,
Hmtcm DtZ-ym-K-Ø\pw F§s\ ]¦m-fn-bmImw F¶Xv s]mXp NÀ -̈bn-eqsS
Xocp-am-\n-¡p-Ibpw Im¼-bnsâ hnP-b-̄ n-\mbn Cu Xocp-am-\-§Ä {]tbm-
P-\-s¸-Sp-̄ p-Ibpw thWw.
8.5.3. Btem-N\m tbmK§Ä
ipNn-Xz amen-\y kwkv¡-c-W-hp-ambn t\cnt«m ]tcm-£-amtbm _Ô-
ap-ffXpw Im¼-bnsâ \S-̄ n-̧ n Xmev]-c-y-ap-f-f-Xp-amb FÃm-h-cp-ambpw
Xt±i kzbw `cW Øm]\w IqSn-bm-tem-N-\-IÄ \S¯n A`n-{]mbw Bcm-
b-Ww. Xt±i kzbw `cW Øm]\ ]cn-[n-bn hcp¶ kÀ¡m-cn-Xc kwL-S-
\-IÄ, dkn-U³kv Atkm-kn-tb-j-\p-IÄ, bph-P\ kwL-S-\-IÄ, t{SUv
bqWn-b-\p-IÄ, dn«-tbÀUv Poh-\-¡mÀ, A²-ym-]-IÀ, h\nXm kwL-S-\-IÄ,
hnZ-ym-̀ -ymk Øm]-\-§Ä, aÀ¨âvkv Atkm-kn-tb-j-\p-IÄ, tlm«Â/dtÌm-
dâv Atkm-kn-tb-j-\p-IÄ XpS§n kaq-l-̄ nsâ kakvX taJ-e-bn-ep-f-f-h-
scbpw hy-X-ykvX {Kq¸p-I-fmbn Xcw Xncn v̈ tbmK-§Ä \S- -̄Ww.
9. ]cn-io-e\w
ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW Im¼-bn³ ^e-{]m-]vXn-bn-se-̄ -W-sa-¦n ]²-
Xn-bn ]¦m-fn-I-fm-Ip¶ Gh-cp-tSbpw tijn hÀ²-\-hn-\m-i-y-amb ]cn-io-e\w
kwL-Sn-̧ n-t¡- -Xm-Wv. ]²Xn \nÀÆ-l-W-̄ n \nÀ®m-bI ]¦p-h-ln-¡p-¶-h-
cpsS hni-Zmwiw NphsS tNÀ¡p-¶p.
1. P\-{]-Xn-\n-[n-IÄ Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§-fnse A²-y-£-·mÀ,
ÌmânwKv I½nän A²-y-£-·mÀ, hmÀUv AwK-§Ä/Iu¬kn-eÀamÀ
2. \K-c-k-̀ -I-fnse Btcm-Ky hn`mKw DtZ-ym-K-Ø-·mÀ (sl¯v
C³kvs]-IvSÀamÀ)
3. Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§-fnse sk{I-«-dn-amÀ, F³Pn-\o-bÀamÀ
aäv DtZ-ym-K-ØÀ
4. kwkvYm\ Xe dntkmgvkv t]gvk¬amÀ
5. PnÃm-Xe dntkmgvkv t]gvk¬amÀ
6. {]mtZ-inI Xe dntkmgvkv t]gvk¬amÀ
7. hmÀUv Xe km\n-t«-j³ kanXn AwK-§Ä
8. Krl-Xe/s]mXp Øe kÀtÆ {]hÀ -̄IÀ
9. Dd-hnS amen-\y kwkvI-c-Ww, AssP-h-amen-\y tiJ-cWw F¶n-h¡p
thn \ntbm-Kn-¡-s¸-Sp¶ kwcw- -̀IÀ
10. km\n-ädn hÀt¡gvkv
30
GI-tZiw 75000-þ8000 t]À¡v hnhn[ Xe-§-fn-embn ]cn-io-e\w \ÂtI-n -
h-cpw.
10. hnhchn-Úm\ hym-]\w
ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW {]hÀ -̄\-§Ä ^e-{]m-]vXn-bn-se- -̄W-sa-¦nÂ
kaq-l-̄ nsâ kq£-a-X-e-§-fn CS-s]-«p-sImv P\-§-fpsS Nn´m-K-Xn-bnepw
PohnX coXn-bnepw, ioe-§-fnepw, s]mXpamä-̄ n-epw, ImgvN-̧ m-Snepw amäw hcp-t -̄-
Xp-v. CXn\v \nc- -́c-amb CS-s]-S-ep-Ifpw t_m[-h-XvI-cW {]hÀ -̄\hpw A\n-
hm-c-y-am-Wv.
ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW Im¼-bnsâ Hmtcm L«-̄ nepw aps¶m-cp-¡-
sa¶ \ne-bn ià-amb A -́co£ krjvSn \S-t -̄-Xp-v. hy -X-yØ am[-y-a-§Ä
CXn-\mbn D]-tbm-Kn-¡-Ww. A¨Sn am[-y-a-§Ä, Zriy {i-hy am[-y-a-§Ä, Hu«v tUmÀ,
\h am[-y-a-§Ä, anUv am[-y-a-§Ä, ]c-¼-cm-KX coXn-I-fmb ]Z-bm-{X, tImÀWÀ
aoänw-Kv, sXcphv \mS-Iw, tlmÀUnw-Kv, t]mÌÀ, XpS-§n-bh hnÚm\ hym-]-\-¯n-\mbn
D]-tbm-K-s¸-Sp-̄ m-hp-¶-Xm-Wv.
11. \nÀÆ-lW coXn
11.1. ]²Xn tcJ X¿m-dm-¡Â
Xt±i kzbw `cW Øm]\w lcn-X-tI-cfw anjsâ `mK-amb ipNn-Xz
amen-\y kwkv¡-cW taJ-e¡v ]vfm³ ^v s]mXp hnln -X-¯n \n¶pw
\o¡n-h-¡p¶ XpI (]-©m-b-̄ p-IÄ 10%, ap\n-kn-̧ m-enän & ap\n-kn-̧ Â
tImÀ¸-td-j-\p-IÄ 15%) D]-tbm-Kn v̈ \S-̧ m-¡m-hp¶ ]²Xn \nÀt±-i-§fpw
]²Xn tcJbpw X¿m-dm-t¡--Xm-Wv. ]²Xn tcJ kwØm\ Kh¬saâv
\njv¡Àjn-¨n-«p-ff ]vfm³ ssKUv sse\n\p A\p-kr-X-ambXpw k_vknUn
am\-Z-WvU-§Ä {]Im-chpw ]²Xn \nÀÆ-l-W-¯n\v Bh-i-y-amb A\p-hm-
Zhpw AwKo-Im-chpw t\Sp-¶-Xn\v ]c-ym-]vX-hp-am-bn-cn-¡-Ww. ]²Xn tcJ
X¿m-dm-¡p-¶-Xn\v Xt±i kzbw `cW Øm]\w sXc-sª-Sp-¡p¶
GP³kn ({]-hÀ¯\ ]¦m-fn) tbmSv Bh-i-y-s¸-Sm-hp-¶-Xm-Wv. CXc ]²Xn
{]hÀ¯-\-§Äs¡¶ t]mse ipNn-Xz þ amen-\y kwkvI-cW {]hÀ -̄\-
§Ä¡pw Hcp \nÀÆ-lW DtZ-ym-K-Øs\ Xt±i kzbw `cW Øm]\w
\ntbm-Kn-t¡--Xm-Wv.
]²Xn tcJ¡v `cW/kmt¦-XnI A\p-a-Xn-IÄ e`n¨p Ign-ªmÂ
]²Xn \nÀÆ-lWw Bcw-`n-¡m-hp-¶-Xm-Wv. tI{µ kwØm\ Kh¬saâp-I-
fp-sSbpw Xt±i kzbw `cW Øm]-\-̄ nsâ ^p -Ifpw ap³ \o¡n-bn-
cp-̧ pw, ]²Xn \nÀÆ-l-W-¯n-\mbn hn\n-tbm-Kn-¡m-hp-¶-Xm-Wv. hnhn[ ]²-
Xn-Ifpw A\p-_Ô t{]mP-IvSp-Ifpw \nÝnX kmt¦-XnI hnZ-Kv²À ]cn-tim-
31
[n v̈ AwKo-Imcw \ÂInb tijw am{Xta \nÀÆ-lWw Bcw-̀ n-¡m³
]mSp-f-fq.
11.2. ^nsâ e` -yX
ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW Im-¼-bnsâ `mK-ambn ]²Xn \nÀÆ-l-
W-̄ n\v Xmsg-̧ -d-bp¶ t{kmX-kp-I-fn \n¶pw ^v e`n-¡p-¶-Xm-Wv.
1. Xt±i kzbw `cW Øm]-\-¯nsâ ]vfm³ ^n \n¶pw \o¡n
hbv¡p¶ 10% XpI.
2. kwØm\ ipNn-Xz anj-\n-eqsS e -̀y-am-Ip¶ kwØm\ ]vfm³ ^v
3. tI{µm-hn-jvIrX ]²-Xn-I-fn \n¶pw ipNn-Xz anj-\n-eqsS e`n-¡p¶
^v
4. kvtfm«À lukv, sk]vtäPv amt\-Pvsaâv, B[p-\nI ivaim-\w, B[p-
\nI aÕ-y-amÀ¡äv XpS§n h³InS ]²-Xn-IÄ¡v Un.-]n.-BÀ X¿m-dm¡n
kwØm\ Kh¬saân \n¶pw ‘In^v_n’bneqsS ^v e -̀y-am-¡pw.
5. ]©m-b¯v Ub-d-IvSÀ/\K-c-Im-cy Ub-d-IvSÀ aptJ-\-bp-ff kwØm-\m-
jvIrX ^v hnlnXw
Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§Ä t{]mPIvSv X¿m-dm-¡p-t¼mÄ ap³K-W\ \ÂtI
LS-I-§Ä
1. Jc-am-en\yw t{kmX-Ênse Xcw-Xn-cn-¡Â
2. Dd-hn-S-̄ n Xs-¶bpÅ ssPh am-en\y kwkv¡-cWw: hoSp-Ifpw
Øm]-\-§fpw ]c-am-h[n kz´w D -̄c-hm-Zn-X-z-¯n kwkvI-cn-¡p-hm³
kwhn-[m-\-sam-cp-¡pI
3. KmÀlnI Xe-̄ n ssPh-am-en-\yw kwkvI-cn-¡p-¶-Xn\v Xosc Øe-an-
Ãm¯ IpSpw-_-§-fn \n¶pw N -́I-fn \n¶pw {][m\ hn]-W\ tI{µ-
§-fn \n¶pw amen\yw Ønc-ambn tiJ-cn v̈ Ia-yq-Wn-än-Xe It¼m-Ìn§v,
_tbm-sa-X-t\-j³ hgn kwkvI-cn-¡p-¶-Xn-\p-ff kwhn-[m-\-§Ä. _nkn-
\kv amXr-I-IÄ krjvSn-¡Â, bqkÀ ^o \nÝ-bn-¡Â, {]hÀ -̄\¯n-
teÀs¸-Sp¶ kzbw klmb kwL§Ä¡v hb-_n-enän Kym]v ^n§v
4. Øm]-\-§-fpsS kz´w D -̄c-hm-Zn-X-z-̄ n It¼m-Ìn§v/ _tbm saX-
t\j³ kwhn-[m-\-§Ä, aen\ Pe kwkvI-cW kwhn-[m-\-§Ä
5. KmÀlnI Xe ssPh amen-\y kuI-c-y-sam-cp-¡p-¶-Xn\v Xosc km¼-
¯nIanÃm¯ ]mh-s¸« IpSpw-_-§Ä¡v am{Xw Dd-hnS amen-\y kwkvI-
cW kuI-c-ysamcp-¡m³ k_vknUn.
6. 100% hoSp-I-fn \n¶pw s]mXp/hym-]mc Øm]-\-§-fn \n¶pw AssPh
amen-\-y-§Ä tiJ-cn-¡p-¶-Xn-\p-ff kwhn-[m-\-§Ä
32
7. hr¯n-bm¡n Xcw Xncn-¡-s¸« AssPh (A-gp-Im-̄ ) amen\yw tiJ-cn v̈
s]mXp kwhn-[m-\-̄ n Xm¡m-en-I-ambn kw -̀cn-¡p--¶Xn\pw Ah
]p\:N{I-a-W-̄ n\v ssIam-dp¶Xn-\p-Å kwhn-[m\w þ saäo-cn-b dn¡-
hdn ^kn-enän (B-hi-ym-\p-k-cWw kuI-c-y-§-tfm-sS)
8. kzm¸v tjm¸p-IÄ: hnhn[ km[-\-§-fpsS H¶mw DSa Xsâ D]-tbm-K-
¯n\p tijw ]g¡w sN¶ hkvXp-¡Ä Bh-i-y-¡m-c-\mb asäm-
cmÄ¡v ssIam-dp-¶-Xn-\p-ff Øncw tI{µ-§Ä
9. dn¸-bÀ tjm¸p-IÄ: km[-\-§Ä dn¸-bÀ sNbvXv D]-tbm-Kn-¡p-¶-Xn-\p-
ff kwcw- -̀§Ä¡v t{]mÕm-l\w
10. KmÀlnI-Xe amen-\y kwkvI-cW kwhn-[m-\-§Ä, Ct\m-¡pew, ]cn-
ØnXn kulrZ _ZÂ hkvXp-¡Ä (XpWn k©n, ]mf ]vtfäv XpS-§n-
b-h) A\p-_Ô km[-\-§Ä e`-y-am-Ip¶ Intbm-kv¡p-IÄ
11. {Ko³ t{]mt«m-t¡mÄ: FÃm Øm]-\-§-fnepw amen-\-y-̄ nsâ Afhv Ipd-
bv¡p-¶-Xn\pw ]p\-cp-]-tbm-Khpw ]p\:-Nw-{I-aWhpw Dd-̧ m-¡p-¶-Xn-\-
\p-tbm-P-y-amb {]hÀ -̄\-§Ä
12. ]p\:-Nw-{I-aWw t{]mÕm-ln-̧ n-¡p-¶-Xn\v ]p\:-Nw-{I-aW C³U-kv{Sn-
b ]mÀ¡v
13. ]p\-cp-]-tbm-K-̄ nt\m ]p\:N{I-a-W-¯nt\m ]p\-cp¸m-Z-\-¯nt\m
km[y-am-Im¯ bmsXmcp Xc-¯nepw D]-tbm-K-a-Ãm¯ amen-\y-§Ä
\nÀ½mÀÖ\w sN¿p--¶Xn-epÅ kpc-£nX kwhn-[m-\w. km\n-«dn (emâv
^nÃnwKv) (do-Pn-WÂ/ PnÃm-X-e-§-fn am{Xw)
14. Bip-]-{Xn-I-fnepw aÕ-y-amÀ¡-äp-I-fnepw aen-\-Pew kwkvI-cn-¡p-¶-
Xn\v kwhn-[m\w
15. s]mXp tSmbve-äp-IÄ
16. I¡qkv amen-\yw kwkvI-cn-¡p-¶-Xn-\p-ff sk]vtäPv {Soävsaâv ]vfmâv
(H-¶n-e-[nIw Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§fpsS kwbpà kwcw-̀ w)
17. t_m[-h-XvI-cW ioe-h-XvI-c-W-¯n-\p-ff {]Nm-cW {]hÀ¯-\-§fpw
tijo-hn-I-k\ {]hÀ¯-\-§fpw (hn-hn[ ]¦m-fn-Isf e£-y-an-«p-sIm-
p-f-f-h)
18. It¼m-Ìn-§v, _tbm-sa-X-t\-j³ t{]mP-IvSp-IÄ ssPh ] -̈¡dn Irjn-
bp-ambn ap³_-Ôw Øm]n-¡Â
19. Kym-kv{In-an-täm-dnbw
20. B[p-\nI kwhn-[m-\-§tfmSp IqSnb Ad-hp-ime (Modern Slaughter
House)
33
12. \nÀh-lWw e£-y-§Ä
lcn-X-tI-cfw anjsâ `mK-amb ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW D]-Zu-Xyw
e£yw t\Sn-sb¶p hne-bn-cp-̄ -s¸-S-W-sa-¦n Hmtcm {Kma ]©m-b-¯pw, ap\n-kn-
¸m-en-än, ap\n-kn-̧  tImÀ¸tdj\pw Cu amÀK-tc-J-bn {]Xn-]m-Zn-̧ n-¡-s¸-«n-«p-ff
Imc-y-§Ä `mh\m ]qÀW-ambpw {InbmßI-hp-ambn CS-s]-«v \S-¯p-Ibpw Hmtcm
hÀjhpw ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW {]iv\-§-fpsS Kpcp-Xzw L«w-L«w Ipd¨p
sImp hcn-Ibpw anj³ Ime-b-f-hn Xs¶ t\cn ImWp-hm³ Ign-bp¶ amä-
§Ä \m«n krjvSn-¡p-Ibpw thWw. Nne DZm-l-c-W-§Ä
1. hoSp-I-fn-sebpw Øm]-\-§-fn-sebpw ssPh-am-en-\yw It¼m-Ìn§v/ _tbm
saX-t\-j³
Hmtcm {Kma ]©m-b-̄ n-se-bpw, ap\n-kn-̧ men-än, ap\n-kn-̧ Â tImÀ -̧
td-j-\nsebpw BsI IpSpw-_-§-fp-sSbpw Øm]-\-§-fp-sSbpw (h-ym-]mc
Øm]-\-§Ä, Ie-ymW aWvU-]-§Ä, Bip-]-{Xn-IÄ, kÀ¡mÀ Hm^o-kp-
IÄ, kz-Im-cy Øm]-\-§Ä XpS-§n-b-h) 40% H¶mw hÀj-hpw, 80% cmw
hÀj-hpw, 100% aq¶mw hÀjhpw kz´w D -̄c-hm-Zn-X-z-̄ n It¼m-Ìn§v/
_tbm-K-ymkv coXn-bn ssPh amen-\yw kwkvI-cn-¡p-sa¶pw e -̀y-am-Ip¶
It¼mÌv ssPh Irjn¡v hn\n-tbm-Kn-¡psa¶pw Dd-̧ m-¡p¶p.
\ne-hn Be-̧ pg \K-c-k`, Xncp-h-\-́ -]pcw tImÀ¸-td-j³ ]cn-[n-bnÂ
kz´w \ne-bn It¼m-Ìn§v/_tbm-sa-X-t\-j³ amXr-I-IÄ krjvSn-̈ n-«p-v.
2. Xp¼qÀ aqgn amXrI
kz´w \ne-bn ssPam-en-\yw kwkvI-cn-¡p-hm³ Øe ]cn-an-Xn-bp-ff
IpSpw-_-§-fn \n¶pw bqkÀ ^o hm§n (_n.-]n.-F IpSpw-_-§sf Hgn-
hm¡n ) {Kma ]©m-b-¯v, ap\n-kn-̧ m-en-än, ap\n-kn-¸Â tImÀ¸-td-jsâ D -̄c-
hm-Zn-X-z-̄ n Ia-yq-Wnän Xe-¯n ssPh-am-en-\yw kwkvI-cn-t¡- -sX{X
Øe-§-fn-se¶v hne-bn-cp-¯n-b-Xn³ {]Imcw H¶mw hÀjw 40%, cmw
hÀjw 80%, aq¶mw hÀjw 100% F¶ {Ia-¯n Xp¼qÀaqgn amXrI ssPh-
am-en-\y kwkvI-cW kuI-cyw Øm]n v̈ kpc-£n-X-ambn kwkvI-cn-¡-Ww.
ASqÀ, Be-̧ pg, sN§-¶qÀ, Imbw-Ip-fw, A¼-e-̧ pg t\mÀ¯v, A¼-e-̧ pg
ku¯v, amth-en-¡-c, tIm«-bw, GeqÀ, Xr¸p-Wn-¯p-d, ae-̧ pdw, sImbn-em-n,
ImkÀtKmUv F¶o \K-c-k-̀ -I-fn \ne-hn Øm]n v̈ {]hÀ¯n v̈
hcp-¶p-v.
3. AssPh amen-\y tiJ-cWw
FÃm {Kma-]-©m-b-̄ v, ap\n-kn-̧ m-en-än, ap\n-kn-¸Â tImÀ¸-td-j-\p-
Ifpw hcp¶ 3 hÀj-̄ n-\p-f-fn 100% IpSpw-_-§-fn \n¶pw Øm]-\-§-
34
fn \n¶pw AssPh amen-\yw tiJ-cn v̈ ]p\:-Nw-{I-a-W-̄ n-\mbn ssIam-dp-
¶p-sh-¶p-d-̧ m-¡-Ww. H¶mw hÀjw 40%, cmw hÀjw 80%, aq¶mw hÀjw
100% Dw IhÀ sNbvXn-«p-m -I-Ww. (CXn-\-\p-kr-X-amb _nkn-\kv amXr-I-
IÄ amÀK-tc-J-bn hnh-cn-¡p-¶p-v.)
Xncp-h-\- -́]p-cw, tImgn-t¡mSv tImÀ¸-td-j-\p-I-fnse sXc-sª-
Sp¯ hmÀUp-I-fn {]hÀ¯\ ]¦m-fn-IÄ aptJ\ amXrIm {]hÀ¯\w
\S¶p hcp-¶p-v.
4. saäo-cn-b dn¡hdn ^kn-enän (B-h-i-ym-\p-k-cWw Ivfo\n-§v, s{jUnw-Kv,
s_bven§v XpS-§nb kuI-c-y-§tfmSp IqSnbpw hnkvXr-Xn-bn-epw)
{Kma ]©m-b-¯p-I-fn BZ-y-hÀjw Xs¶ Hsc-®w Øm]n-¡Ww,
ap\n-kn-̧ m-en-än, ap\n-kn-̧  tImÀ¸-td-j-\p-I-fn 40% F®w H¶mw
hÀjhpw, 80% F®w cmw hÀjhpw, 100% F®w aq¶mw hÀjhpw
Øm]n v̈ {]hÀ¯\£a-am-¡Ww. _vtfm¡v PnÃm ]©m-b-¯p-I-fn 2
hÀj-̄ n-\Iw kwhn-[m\w {]hÀ -̄\-£-a-am-¡Ww. XriqÀ tImÀ¸-td-j³,
a«-¶qÀ ap\n-kn-̧ m-en-än, IXn-cqÀ {Kma ]©mb-̄ v, Xncp-h-\- -́]pcw sSIvt\m-
]mÀ¡v F¶n-hn-S-§-fn Fw.-BÀ.-F-̂ v. \¶mbn {]hÀ¯n¨p hcp-¶p-v.
5. kzm¸v tjm¸p-IÄ
FÃm {Kma ]©m-b-̄ pIfnepw \K-c-k-̀ -I-fnepw BZ-y-hÀjw Xs¶ Hcp
Øncw kzm¸v tjm¸v Øm]n v̈ {]hÀ¯\£a-am-¡Ww. ap\n-kn-̧  tImÀ¸-
td-j-\p-I-fn 10 hmÀUn\v Hcp kzm¸v tjm¸v BsI th -Xn 1þmw hÀjw
40%, cmw hÀjw 80%, aq¶mw hÀjw 100% Øm]n-¡-Ww.
6. Intbm-kvIp-Ifpw dn -̧bÀ tjm¸pw
FÃm {Kma ]©m-b-¯v, \K-c-k-̀ -IÄ, ap\n-kn-¸Â tImÀ¸-td-j-\p-I-fnepw
Hmtcm IntbmkvIpw dn¸-bÀ tjm¸pw H¶mw hÀjw Øm]n-¡-Ww. henb
\Kck`-Ifpw tImÀ¸tdj-\p-Ifpw P\-§-fpsS kuI-cyw IW-¡n-se-Sp¯v
3þ5 hsc Øm]-\-§Ä 2 hÀj-̄ nIw Øm]n-¡-Ww.
7. amen-\y Iq\-IÄ Hgn-hm-¡Â
Hmtcm \K-c-k-̀ bpw {Kma ]©m-b¯pw X§-fpsS `cW {]tZ-i¯v F{X
s]mXp Øe-§-fn amen-\y Iq\-I-fp-s¶v Is¯n ^e -{]-Z-amb ssPh
AssPh amen-\y kwkvI-c-Whpw amt\-Pvsaân-eqsSbpw hcp¶ 3 hÀjw
sImv FÃm amen-\y \nt£] Iq\-Ifpw Ømbn-bmbn Hgn-hm-¡mWw. H¶mw
hÀjw 30%, cmw hÀjw 80%, aq¶mw hÀjw 100% Dw Hgn-hm-¡-Ww. C¯cw
35
Øe-§Ä at\m-l-c-amb tI{µ-§-fm¡n amämw. ]n¶oSv amen-\y Iq\-I-fp-m-
Im³ ]mSnÃ
8. sj{SUUv ]vfmÌnIv D]-tbm-Kn¨v Smdp-sN-¿p¶ tdmUp-IÄ
Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§Ä \nÀ½n-¡-s¸-Sp¶ tdmUp-I-fpsS
ssZÀL-y-̄ nsâ 10% H¶mw hÀjhpw 15% cmw hÀjhpw 25% aq¶mw
hÀjhpw sj{S-UUv ]vfmÌnIv D]-tbm-Kn v̈ \nÀ½n¡p-hm³ Ign-bWw.
9. amen-\-y-sam-gp-Im¯ I\m-ep-IÄ
{Kma ]©m-b-̄ v, ap\n-kn-̧ m-en-än, ap\n-kn-̧  tImÀ¸-td-j³ {]tZ-
is¯ FÃm I\m-ep-Ifpw hcp¶ 3 hÀjw sImv ipNo-I-cn v̈ aen-\-P-ehpw
Jc-am-en-\yw CÃmsX Ømbn-bmbn kwc-£n-¡mtam? Hmtcm {]tZ-i-s¯bpw
I\m-ep-IÄ \nÝ-bn v̈ I\m-ep-I-fn-te¡v Hgp¡n hnSp¶ Agp¡p Pehpw
I¡qkv amen-\-yhpw XS-b-Ww. Aä-Ip-ä-]-Wn-IÄ \S¯n \oscm-gp¡v Dd-̧ m-
¡-Ww. Hmtcm do¨p-I-fmbn {]hr¯n Gsä-Sp-¡m-hp-¶-Xm-Wv. hcp¶ \mep-
hÀjw sImv FÃm I\m-ep-Ifpw h³ P\ ]¦m-fn-̄ -t¯msS ipNo-I-cn v̈
kwc-£n¡s¸-S-Ww. Hmtcm hÀjhpw I\m-ensâ ssZÀL-y-̄ nsâ 25% e£-y-
an-S-Ww. (DZm ]mÀhXn ]p -̄\mÀ , It\m-en-I-\m F¶n-h)
10. amXrIm Bip-]-{Xn-IÄ
Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§Ä¡v ssIamäw sNbvX Bip-]-{Xn-Ifpw
kÀ¡mÀ A[o-\-X-bn-ep-ff saUn-¡Â tImtf-Pv, P\-dÂ, amXr-þ-inip Bip-
]-{Xn-Ifpw imkv{Xob amen-\y ]cn-]m-e\w Dd-¸m¡n Gähpw sa -̈s¸«
tkh\w Dd-̧ m-¡p¶ kuI-c-y-ap-ff Øm]-\-§-fm¡n amä-Ww. Xt±i kzbw
`cW Øm]-\-§Ä X\-Xmbpw Iq«mbpw t{]mP-IvSp-IÄ Gsä-Sp-¡-Ww.
Jc-þ-{Zh amen-\y kwkvI-cW kuI-cyw Hcp hÀjw sImv FÃm
]n.-F- v̈.kn Ifnepw, FÃm Xmeq¡v Bip-]-{Xn-I-fnepw, kn.-F-̈ v.-kn.-I-fnepw
2 hÀjw sImv FÃm PnÃm Bip -]{XnIfnepw 2 hÀjw sImv FÃm
kÀ¡mÀ saUn-¡Â tImtf-Pp-Ifnepw CXc Bip-]-{Xn-Ifnepw Gsä-Sp¯v
Ah anI¨ tkh\ tI{µ-§-fm¡n amä-Ww. AXn-\p-ff t{]mP-IvSp-IÄ
AXmXv Øm]-\-¯nsâ Npa-X-e-bp-ff Xt±i kzbw `cW Øm]-\hpw X\-
Xmbpw Iq«mbpw t{]mP-IvSp-IÄ Gsä-Sp-¡-Ww. Agp-Ip¶ amen-\yw kwkvI-
cn-¡m³ It¼mÌv _n³, _tbm-K-ymkv ]vfmâp-IÄ, Agp-Im-̄ h tiJ-cn-¡p-
hm-\p-ff kwhn-[m-\w, saUn-¡Â amen-\yw ‘CtaPv’ hgn kwkvI-cWw Dd-̧ m-
¡Â, {Zh amen-\y kwkvI-c-W-̄ n\v kothPv {Soävsa-âv ]vfmâv, hr¯n-bp-ff
sI«n-S-§Ä, hmÀUp-IÄ, ]cn-tim-[\m apdn-IÄ, em_v, Hm¸-td-j³ Xotb-äÀ
36
hr¯n-bp-ff ]cn-kcw, Iq«n-cn-̧ p-ImÀ¡v hn{i-a-Øew F¶n-§s\ `mh\m
]qÀWhpw ka-{K-hp-amb CS-s]-SÂ thn-h-cpw. (J-WvUnI 6.6þ8 ImWp-I).
Fw.-]n., Fw.-FÂ.-F. hnI-k\ ^pw C¡m-c-y-¯n-te¡v e -̀y-am¡n t{]mPIvSv
X¿m-dm-¡p-hm³ Ign-bpw.
]p\-eqÀ Xmeq¡v Bip-]{Xn KpW-ta-·-bp-ff tkh-\-§Ä
e -̀y-am-¡p¶ amXrIm Øm]-\-am-Wv. ChnsS kµÀin v̈ Imc-y-§Ä {Kln-¡m-
hp-¶-Xm-Wv.
11. K-ymkv {Ina-täm-dn-b-§Ä
FÃm {Kma ]©m-b-̄ p-IÄ¡pw kuI-cyw Dd-̧ m¡pw hn[w _vtfm¡v
Xe-̄ ntem 3þ4 {Kma ]©m-b- -̄IÄ¡p-th-ntbm Iq«mbn kwhn-[m-\-sam-cp-
¡-Ww. AXp-t]mse FÃm \K-c-k- -̀IÄ¡pw ap\n-kn-̧  tImÀ¸-td-j-\p-I-
fnepw Kymkv {Ina-täm-dnb kuI-c-y-sam-cp-¡-Ww. CXn-\mbn A\p-tbm-P-y-amb
Øew Is¯n t{]mPIvSv X¿m-dm¡n “In^v_n” hgn ^v e -̀y-am-¡mw.
hcp¶ 2 hÀj-̄ n-\Iw Cu kuI-cyw Dd-̧ m-¡-Ww. XriqÀ tImÀ¸-td-j³,
sIm¨n tImÀ¸-td-j-³, amth-en-¡-c, Kpcp-hm-bqÀ \K-c-k-̀ -b-S¡w sImc«n
{Kma ]©m-b¯v F¶n-§s\ \nc-h[n Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§Ä \ne-
hn Øm]n-̈ n-«p-v.
12. kvtfm«À lukp-IÄ
tamtU¬ kvtfm«À lukp-IÄ Øm]n-t¡-Xv Gähpw {][m -\-am-Wv.
Dcp-¡-fpsS F®-̄ n-\-\p-k-cn-¨p-ff kuI-c-y-amWv krjvSn-t¡-n hcp-¶-Xv.
FÃm tImÀ¸td-j-\p-Ifpw PnÃm BØm-\-̄ p-ff \K-c-k-̀ -Ifpw 50000 ¯ne-
[nIw P\-kw-J-y-bp-ff henb \K-c-k-̀ -Ifpw H¶mw hÀjw Xs¶
CXn-\p-ff t{]mPIvSv X¿m-dm¡n ka-À-̧ n-¡p-Ibpw 2þmw hÀj-¯nÂ
{]hÀ¯-\-am-cw-̀ n-¡p-Ibpw thWw. kwØm-\¯v H¶mw hÀjw 20 kvtfm«À
lukv Øm]n-¡p¶ t{]mP-IvSp-IÄ “In^v_n” bv¡v kaÀ¸n v̈ AwKo-Imcw
hm§-Ww. 2þmw hÀj-̄ n asäÃm \K-c-k-̀ -Ifpw t{]mPIvSv X¿m-dm¡n
AwKo-Imcw e`-y-am¡Ww. hb-\mSv {_Ò-Kncn Uh-e-̧ vsaâv skmsskänbpsS
B`n-ap-J-y-̄ nepw Iq¯m-«p-Ipfw aoäv t{]mUIvSvkv Hm^v C -́y-bpw kvtfm«À
B[p-\nI lukp-IÄ Øm]n-¨n-«p-v.
13. km\n-«dn emâv ^nÂ
hcp¶ cp hÀj-¡m-e-¯n-\p-f-fn kwØm-\¯v 6 doP-W emâv
^n kuI-cyw Hcp-t¡--Xp-v. H¶mw hÀjw Øew Is -̄ -Ww. 2þmw
hÀjw {]hr¯n ]qÀ¯o-I-cn¡-Ww. CXn-\m-bp-ff Øew PnÃm ]©m-b-
37
¯pIÄ Is- -̄Ww. kwbpà t{]mP-IvSmbn Gsä-Sp-¡mw. hnhn[
kvt{XmÊp-I-fn \n¶v ^v e` -y-am-¡mw.
14. dossk-IvfnwKv hy-h-kmb ]mÀ¡p-IÄ
kwØm-\-¯n-\-I¯p Xs¶ AssP-h-am-en-\yw kwkvI-cn-¡p-sa-¶p-d-
¸m-¡p-¶-Xn-\mbn dossk-Ivfn§v hy-hkmbw t{]mÕm-ln-̧ n-¡Ww. FÃm PnÃ-
bnepw dossk-IvfnwMv hy-h-kmb ]mÀ¡v Øm]n-¡p-¶-Xn-\p-ff kuI-cyw 2
hÀj-̄ n-\Iw PnÃm ]©m-b¯v Hcp-¡-Ww. `qan Is-̄ Â BZy
hÀjhpw aäv ]Ým-̄ e kuI-cyw 2þmw hÀjhpw ]qÀ¯o-I-cn-¡mw.
15. ]mt¡Pv sk]vtäPv {Soävsa-âv ]vfmâv
I¡qkv amen-\yw tiJ-cn v̈ kpc-£n-X-ambn kwkvI-cn-¡p-¶-Xn-\p-ff
kuI-cyw FÃm PnÃ-I-fnepw Hcp-¡-W-sa-¶Xp kw_-Ôn v̈ _lp. sslt¡m-
SXn \nÀtZiw \ne-hn-ep-v. \ne-hn kwØm-\¯v Xncp-h-\-́ -]p-c-̄ p-am-{X-
amWv knh-tdPv {Soävsaâv ]vfmâp-f-f-Xv. Fd-Wm-Ipfw PnÃ-bn Hcp ]mt¡Pv
sk]vtäPv {Soävsaâv ]vfmâpw Øm]n-¨n-«p-v. hcp¶ 3 hÀj -̄ n-\p-f-fn aäv
12 PnÃ-I-fnepw ]mt¡Pv sk]vtäPv {Soävsaâv bqWnäv Øm]n-¡p-hm³ PnÃm
]©m-b-¯p-I-fpsS D -̄c-hm-Zn-X-z-¯n kwbpà t{]mP-IvSp-IÄ X¿m-dm-
¡Ww. kwØm\ hnln-Xhpw e -̀y-am-¡p-hm³ Ign-bpw. _vtfm¡p ]©m-b-
¯p-IÄ _vtfm¡v Xe-¯n Cu kuI-cyw 2 hÀj-̄ n-\Iw kÖo-I-cn-
¡-Ww. AXp-t]mse 50,000 ¯n\p-ta P\-kw-J-y-bp-ff FÃm \K-c-§fpw 2
hÀj-̄ n-\Iw kÖo-I-cn-¡-Ww.
Fd-Wm-Ipfw {_Ò-]p-c¯v ]mt¡Pv sk]vtäPv {Soävsaâv ]vfmâv
{]hÀ¯n¨p hcp-¶p-v.
13. s]mXp \nÀt±-i-§Ä þ kwcw-̀ -I-Xzw
13.1. ]cn-ØnXn kulrZ Dev]-¶-§Ä
1. ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW {]hÀ¯-\-§Ä Imc-y-£-a-am-¡p-¶-Xn\v
kwcw-̀ -I-Xz amÀ¤§Ä kzo-I-cn-¡p-¶-Xm-bn-cn¡pw DNn-Xw. CXn-eqsS
Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§-fpsS Cu taJ-e-bnse \nt£]w Ipd-¡p-¶-
Xn\pw {]mtZ-inI km¼-̄ nI hnI-k-\s¯ t{]mÕm-ln-̧ n-¡p-¶-Xn\pw Ign-
bpw. amen-\y kwkv¡-cW {]hÀ -̄\-§-fn kwcw -̀§-fpsS ssZ\w-Zn\
{]hÀ¯-\-¯n CS-s]-tS- -Xnà adn v̈ ià-amb \nco-£W kwhn-[m\w
GÀs¸-Sp-̄ p-¶-Xm-bn-cn¡pw DNn-Xw.
2. ]cn-ØnXn kulrZ Dev]-¶-§Ä hym-]-I-ambn Dev]m-Zn-̧ n-¡p-¶Xn\pw,
AssPh amen-\-y-§-fpsS amt\-Pvsaân\pw kwcw- -̀Isc t{]mÕm-ln-̧ n-
38
t¡Xpw Dev]-¶-§-fpsS hn]-W-\-̄ n\v {]tX-yIw hn]-W\ irwJe
GÀs¸-Sp-t -̄ -Xp-am-Wv. CXn-\p-thn cq]-s¸-Sp-̄ p¶ Intbm-kv¡p-I-
fn Dd-hnS amen-\y kwkv¡-c-W-¯n\p th D]-I-c-W-§fpw Ct\m-¡p-
ehpw hn]-W\w sN¿m-hp-¶-Xm-Wv.
3. ssPh/AssPh amen-\y kwkvI-c-W-¯n\v ap³Xq¡w sImSp¯p sImv
]cn-kvXnXn kulrZ Dev]-¶-§-fpsS Dev]m-Z-\w, hn]-W-\w, amen-\y kwkvI-
cW D]m-[n-IÄ, amen-\y kwkvI-cW coXn-IÄ F¶n-h-bn \qX\ Bi-b-
§Ä {]mhÀ¯n-I-am-¡p¶ Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§Ä¡v {]hÀ¯\
anI-hn\v AwKo-Imcw \ÂIp-¶-Xn {]tX-yIw shbn-täPv \ÂIn ]cn-K-Wn-
¡m-hp-¶-Xm-Wv.
{Ko³ t{]mt«m-t¡mfpw kwcw` km[-y-X-Ifpw
Xt±i kzbw-̀ -cW Øm]-\-§-fp-ambv kl-I-cn v̈ {Ko³ t{]mt«m-t¡mÄ
{]m_-ey-¯n-em-¡phm³ tijn-bpÅ {]Øm-\-amWv IpSpw-_-{io. IpSpw-
_{io kwL-S\m kwhn-[m\w D]-tbm-Kn-¨p-sImv ssat{Im FâÀss{]-kkv
amXr-I-bn {Ko³ t{]mt«m-t¡mÄ {]hÀ -̄\-§Â \S-̧ n-em-¡m-hp-¶-Xm-Wv.
BbXv IpSpw-_-{io¡v Gähpw hcp-am-\-Zm-b-I-hpw, amen\y kwkvI-cW
taJ-e¡v apXÂIq-«p-am-Wv.
{Ko³ t{]mt«m-t¡m-fp-ambn _Ô-s¸«v IpSpw-_-{io¡v Gsä-Sp-¡m-hp¶
{]hÀ¯-\-§Ä NphsS sImSp-¡p-¶p.
hnhm-l-§Ä¡pw, DÕ-h-§Ä¡pw aäv s]mXp-]-cn-]m-Sn-IÄ¡pw {Ko³
t{]mt«m-t¡mÄ {]hÀ -̄\-§Ä¡pw D]-tbm-Kn-¡p-¶-Xn-\mbv Bh-iy-
ambn hcp¶ IgpIn D]-tbm-Kn-¡m³ Ign-bp¶ ]m{X-§fpw, ¥mÊp-Ifpw
hmS-Ibv¡v \ÂIp¶ kwcw`w Bcw-`n-¡m-hp-¶-Xm-Wv. {]hÀ¯\ aqe-
[\w IpSpw-_-{io-bpsS kz`m-hnI ^n \nt¶m _m¦v tem¬hgntbm
kwL-Sn-̧ n-¡m-hp-¶-Xm-Wv.
hnhm-l-§-fpw, s]mXp-]-cn-]m-Sn-I-fpw, ]cn-io-e-\-§Ä, skan-\m-dp-IÄ,
tbmK-§Ä F¶nh Châvam-t\-Pvsaâv amXr-I-bn Gsä-Sp¯v {Ko³
t{]mt«m-t¡mÄ {]Imcw \nÝnX ^okv CuSm¡n \S-̄ n-s¡m-Sp-¡p¶
kwcw-̀ -§Ä Bcw-̀ n-¡m-hp-¶-Xm-Wv.
tlm«-ep-I-fn-tebpw dtÌm-dâp-I-fn-tebpw ‘tS¡v Fsh’Iu-dp-IÄ
]vfmÌnIv Iymcn _mKp-Ifpw ]vfmÌnIv t]¸-dp-I-fpw, Aep-an-\obw
t^mbn t]¸dpw hoSp-I-fn-se¯n¡p¶-Xn {][m\ ]¦p-h-ln-¡p-¶p.
{]hÀ¯\ anI-hp-ff tlm«-ep-I-fnepw dtÌm-dâp-I-fnepw ‘tS¡v Fsh’ (]mÀkÂ) Iu-dn F¯p¶ D]-t`m-àm-¡Ä¡v Imk-tdmÄ, Sn^n³
Imcn-bÀ, Sn^n³ t_mIvkv, Ìo Xq¡p-]m{Xw aäv Ìo ]m{X-§Ä
39
F¶nh hmS-I¡v \ÂIp-¶-Xn-s\-̧ än Btem-Nn-¡m-hp-¶-Xm-Wv. sUt¸m-
knäv \ÂIn-sImp t]mIp¶ ]m{X-§Ä aS¡n \ÂIp-t¼mÄ Ut¸m-
knäv XpI XncnsI \ÂIm-hp-¶-Xm-Wv. CXv {Ko³ t{]mt«m-t¡mfnsâ
ktµiw {]N-cn-̧ n-¡p-¶-Xn-\pw PohnX ssien-bn amäw hcp-̄ p-¶-
Xn\pw klm-bn-¡pw.
13.2. Jc-am-en-\yw D]-Po-h-\-am-¡nb ]mgv hkvXp-ti-J-cn-¡p-¶-h-cpsS
sXmgn kpc£
amen-\y-apà tIc-f-sa¶v e£yw ssIh-cn-¡p-¶-Xn\v klm-bn-¡p¶
amen\yw D]-Po-h-\-¯n\mbn ssIImcyw sN¿p¶ Hcp hn`mKw P\-§Ä
\½psS {Kma-§-fnepw \K-c-§-fnepw ImWm³ Ign-bpw. s]mXp-\n-c-¯p-I-
fn \n¶pw amen-\y-Iq-¼m-c-§-fmb Uw]v sskäpIfn \n¶pw AÂ]w aqey-
apÅ hkvXp-¡Ä tiJ-cn¡p¶hÀ ]mgv hkvXp-¡Ä tiJ-cn-¡p-¶-hÀ ChÀ
tiJ-cn-¡p¶ amen\yw kw -̀cn-¡p-Ibpw aqey-hÀ²nX DÂ]-¶-§-fm¡n amäp-
¶-Xn\p thn hyh -km-b-im-e-IÄ¡pw aäpw ssIam-dp¶hcmWv kv{Im¸v
UoeÀamÀ Zcn-{Z-cn Zcn-{Zcpw AK-Xn-IÄ¡v kam-\-amb PohnX kml-N-cy-§-
fpÅhcp-amWv ]mgvhkvXp-ti-J-cn-¡p-¶-hÀ. Ch-cn \sÃmcp `mKw Hcp
]s£ A\y-kw-Øm-\-¡m-cp-am-bn-cn-¡pw. F¶m kv{Im]v UoeÀamÀ Iptd-
¡qSn sa -̈s¸« km¼-¯nI kmaq-lnI kml-N-cy-§-fn Pohn-¡p-¶-h-cm-Wv.
kwØm\ ipNn-Xz-an-j³, PnÃmanj-\p-IÄ aptJ\ Cu hn`mKw BÄ¡m-cpsS
hnh-c-§Ä tiJ-cn¨p hcp-¶p-v. CXn-\Iw kwØm-\¯v 2000 ¯nÂ
]mgvhkvXp-ti-J-cn-¡p-¶-htcbpw kv{Im]v UoeÀam-scbpw Is¯n cPn-
ÌÀ sN¿n-¡p-¶-Xn\v Ign-ªn-«p-v.
Xt±i kzbw-̀ -cW Øm]\ ]cn-[n-bn {]hÀ¯n-¡p¶ FÃm
]mgvhkvXp-ti-J-cn-¡p-¶-htcbpw kv{Im]v UoeÀam-scbpw Is¯n cPn-
ÌÀ sN¿n-̧ n v̈ Ah-cpsS tkh\w ]qÀ®-ambpw ipNn-Xz-þ-am-en-\y-kw-kvI-cW
Im¼-bn\v {]tbm-P-\-s¸-Sp- -̄Ww. saäo-cn-b dn¡-hdn s^kn-enän Bcw-`n-
¡p-t¼mÄ AhnsS kw`-cn-¡-s¸-Sp¶ AssP-h-am-en\yw XpSÀhn-]-W\
kuIcyw Hcp-¡n-bn-sÃ-¦n amen\yw Ip¶p-Iq-Sp-Ibpw ]²Xn ]cm-P-b-s¸-Sp-
Ibpw sN¿pw. AXp-t]m-se-Xs¶ amen-\y-\nÀ½mÀÖ-\-̄ n\v anI¨
tkh\w \ÂIp¶ ]mgvhkvXp-ti-J-cn-¡p-¶-hcpsS tIma¬ Câ-dÌv {Kq¸p-
IÄ (CIG) cq]o-I-cn-¡p-Ibpw Ahsc kwcw-̀ I ASn-Øm-\-̄ n kwL-Sn-
¸n v̈ Pohn-X-\n-e-hmcw sa -̈s¸-Sp-̄ p-¶-Xn\pw amen-\y- kw-kvI-cW Im¼-
bn\n ]¦m-fn-bm-¡p-¶-Xn-\p-apÅ \S-]-Sn-IÄ kzoI-cn¡-Ww.
40
14. _vtfm¡v ]©m-b-¯p-IÄ/ PnÃm ]©m-b-¯p-I-fpsS Npa-X-e-IÄ
14.1. _vtfm¡v ]©m-b¯v
ipNnXz amen-\y kwkvI-cW Iym-¼-bn-\n _vtfm¡v ]©m-b-̄ p-
IÄ¡v \nÀ®m-b-I-amb ]¦v hln-¡m-\p-v. H¶n-e-[nIw {Kma ]©m-b-̄ p-
Isf _Ôn-̧ n-̈ p-sIm-p-ff ]cn-]m-Sn-IÄ _vtfm¡v ]©m-b-̄ v {Kma ]©m-
b-̄ p-I-fp-ambn IqSn-bm-tem-Nn v̈ kwL-Sn-̧ n-t¡--Xm-Wv. DZm-l-c-W-ambn
hnhc hnÚm\ hym]\-̄ nsâ `mK-am-bn-«p-ff Iem-Pm-Y, ^vfmjv , tam_v,
sXcphp \mS-Iw, amPnIv tjm F¶n-hbpw saäo-cn-b dn¡-hdn s^kn-en-än,
kzm¸v tjm¸v, dn¸-bÀ tjm¸v, B[p-\nI kvami\w, _vtfm¡v ]cn-[n-bnÂ
hcp¶ sNdnb Su¬ jn-̧ p-I-fn hntI-{µo-IrX aen\ Pe ]cn-]m-e-\w, aÕ-y-
amÀ¡-äp-Ifn F^vfn-hâv {Soävsaâv ]vfmâv, ssIamäw sN¿-s¸« Bip-]-
{Xn-I-fnse ipNn-Xz {]hÀ -̄\-§Ä (6.8  ]dbpw {]Im-cw) apX-emb
\nÀ½mW {]hÀ -̄\-§Ä F¶nhbpw _vtfm¡v ]©m-b-¯p-IÄ¡v Gsä-
Sp-¡m-hp-¶-XmWv.
km[m-cW KXn-bn hoSp-I-fn \n¶pw I -̈hS Øm]-\-§-fnÂ
\n¶pw tiJ-cn-¡p¶ amen-\-y-§Ä DbÀ¶ aqe-y-ap-ffXmbn-cn-¡pw. Bb-Xn-
\m Ah dossk-IvfnwKv bqWn-äp-IÄ¡v ssIamäw sN¿p-¶-Xn\v _p²n-ap-
«p-m-In-Ã. F¶m aqeyw Ipdª hkvXp-¡Ä Gsä-Sp-¡p-¶-Xn\v dossk-
IvfnwKv bqWn-äp-IÄ X¿m-dm-IWsa¶n-Ã. aqeyw Ipd-ª-h-bm-sW-¦nepw
henb Af-hn kw -̀cn-¡m-\m-bm ssIamäw Ffp-̧ -am-Ipw. _vtfm¡v ]©m-
b-̄ p-I-fn C¯-c-¯n-ep-ff AssPh amen-\-y-§Ä kao] ]©m-b-¯p-I-
fn \n¶pw tiJ-cn¨p kw -̀cn-¡m-\m-bm thK-̄ n ssIam-dm³ Ign-bpw.
CXn-te-¡mbn _vtfm¡v Xe-̄ n Hcp kq¸À Fw.-BÀ.-F^v Øm]n-¡p-
¶Xv KpW-I-c-am-Ipw.
aqey hÀ²-\-hn-\p-ff bqWn-äp-IÄ, _vtfm¡p Xe-̄ n ]vfmÌnIv
{Km\-yq-fpIÄ Dev]m-Z\ bqWn-äv, ]cn-ØnXn kulrZ Dev]-¶-§-fpsS
\nÀ½mW bqWn-äp-IÄ F¶nh Bcw-`n-¡m³ Gsd km[-y-X-bp-v. Øew
e`n-¡p-sa-¦n dossk-IvfnwKv ]mÀ¡pw _vtfm¡v Xe-̄ n Bcw-̀ n-¡m-hp-
¶-Xm-Wv. {Kma ]©m-b¯pI-fp-ambn tNÀ¶p-ff kwbpà t{]mP-IvSp-Ifpw
Gsä-Sp-¡m-hp-¶-Xm-Wv.
14.2. PnÃm ]©m-b-̄ p-IÄ
i. dossk-IvfnwKv ]mÀ¡v : AssPh amen-\-y-§-fn Gdnb ]¦pw t]¸À,
]vfmkvän-Iv, Kvfmkv , saäÂ, Ce-Ivt{Sm-WnIv thÌv, \nÀ½mW Ah-in-jvS-§Ä
apX-em-b-h-bmWv. Ch `qcn-̀ m-Khpw ]p\:-Nw-{I-aW¯n\-\p-tbm-P-y-am-Wv.
cmP-y-̄ m-I-am\w C¯cw ]p\:Nw-{I-aW hy-h-km-b-§Ä ImWm-hp-¶-Xm-Wv.
41
A¯cw hy-h-km-b-§Ä¡v {]tX-yI ]cn-K-W\ sImSp¯v tIc-f-̄ nepw
Bcw-̀ n-t¡--Xp-v. Hmtcm PnÃm ]©m-b-¯nepw Bh-i-y-amb Øew
Is¯n do sskIvfn§v ]mÀ¡p-IÄ Bcw-`n-¡p-¶Xv amen-\y ]cn-]m-e-\-
¯n\v klm-b-I-c-am-Ipw.
ii. km\n-«dn emâv ^n : amen-\y kwkvI-cW taJ-e-bn F{X Imc-y-£-a-ambn
CS-s]-«mepw Hcp sNdnb iX-am\w amen-\y hkvXp-¡Ä It¼mÌv sN¿p-¶-
Xnt\m ]p\:-Nw-{I-aWw sN¿p-¶-Xnt\m km[n-¡p-I-bn-Ã. C¯-c-¯n ]pd-
-́f-s¸-Sp-¶h BsI Jc-am-en-\-y-̄ nsâ 5% am{Xta hcp-I-bp-f-fq. Ch kpc-
£n-X-ambn kwkvI-cn-¡p-¶-Xn\v “km\n-«dn emâv ^n” Xs¶-bmWv A\p-
tbm-P-yw. Hmtcm PnÃ-bnepw CXn-te-¡mbn 25 apXÂ 100 G¡À hsc `qan e -̀y-
am-t¡--Xp-v. Dt]-£n-¡-̧ « Izm-dn-IÄ Cu Bh-i-y-̄ n\p thn ]cn-K-Wn-
¡m-hp-¶-Xm-Wv. ]s£ km[m-cW `q {]tZ-i¯v \S-̄ p¶ {]hÀ -̄\-t -̄
¡mÄ cn-c-«n-sb-¦nepw A[nI sNehv hcpw. km\n-«dn emâv ^n PnÃm
]©m-b-¯p-IÄ¡v Gsä-Sp-¡m-hp¶ Hcp amen-\y kwkv¡-cW {]hÀ -̄\
am-Wv.
iii. kwØm-\s¯ {Kma ]©m-b-̄ p-I-sfÃmw Xs¶ shfn-bnS hnkÀÖ\ apà-
ambn amdn-¡-gn-ªn-cn-¡p-¶p. \sÃmcp iX-am\w \K-c-k-̀ -I-fnepw ]²Xn
hnP-b-I-c-ambn \S-̧ m¡n Ign-ªp. Cc-«-¡pgn I¡q-kp-Ifpw sk]vänIv
Sm¦p-Ifpw imkv{Xo-b-ambn Xs¶ Øm]n-¨n-«p-s-¦nepw a\p-j-y-aew
imkv{Xo-b-ambn kwkvI-cn-¡p-¶-Xn\v hntI-{µo-IrX sk]vtäPv amt\-Pvsaâv
kwhn-[m\w A\n-hm-c-y-am-Wv. PnÃm ]©m-b-̄ nsâ B`n-ap-J-y-¯n Hcp
sk]vtäPv amt\-Pvsaâv ]vfmâv ss]e-ä-Sn-Øm-\-¯n Bcw-̀ n-¡-Ww. CXn-
\mbn 3þ5 G¡À `qan Is- -̄Ww.
_vtfm¡v /Pnà ]©m-b-̄ p-IÄ t\cnt«m GsX-¦nepw Ht¶m AXn-e-
[n-Itam ]©m-b-̄ p-I-fp-ambn Iq«n-t¨Àt¶m \S-̧ m-¡p¶ ]²-Xn-I-fpsS
XpSÀ {]hÀ¯\w kw_-Ôn v̈ hy-à-amb [mcW Dm-bn-cn-¡-Ww.
BhÀ¯\ sNe-hp-IÄ AXXv ]©m-b-̄ p-IÄ hln-¡p-Itbm kwcw`
amXrI kzo-I-cn-¡p-Itbm thWw.
15. amen-\y kwkvI-c-W-hp-ambn _Ô-s¸« \nb-a-§Ä
ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW taJ-e-bn tI{µ Kh¬saânse ]cn-ØnXn
h\w Imem-hØm hy-Xn-bm\w a{´m-ebw t\m«n-̂ n-t¡j³ aptJ\ Xmsg ]d-bp¶ N«-
§Ä hnÚm-]\w sNbvXn-«p-v.
1. tkmfnUv thÌv amt\-Pvsaâv dqÄkv 2016
2. ]vfmÌnIv thÌv amt\-Pvsa-âv dqÄkv 2016
3. Cþ-thÌv amt\-Pvsaâv dqÄkv 2016
42
4. lkmÀUkv thÌv amt\-Pvsaâv dqÄkv 2016
5. _tbm-sa-Un-¡Â thÌv amt\-Pvsaâv dqÄkv 2016
6. I¬kv{S£³ Bâv Untam-fnjv thÌv amt\-Pvsaâv dqÄkv 2016
tI{µ kÀ¡mÀ ]pd-s¸-Sp-hn-̈ n-«p-ff Cu N«-§Ä Xt±i kzbw `cW Øm]\
]cn-[n-bn \S-̧ m-¡p-¶-Xn\v Bh-i-y-amb D] N«-§Ä aq¶p amk-̄ n-\Iw {Kma
]©m-b-¯v, \K-c-k-̀ , ap\n-kn-̧ m-en-än, tImÀ¸-td-j³ ]pd-s¸-Sp-hn-¡-Ww. CXn-\m-h-
i-y-amb IcSv D] N«-§Ä kwØm\ ipNn-X-z-an-j³ e -̀y-am-¡pw.
apI-fn kqNn-̧ n-¡-s¸« N«-§-fpsS ASn-Øm-\-̄ nepw kwØm\ ]©m-
b¯v cmPv/ \K-c-]m-enIm \nb-a-§-fp-sSbpw N«-§-fp-sSbpw ASn-Øm-\-¯n-ep-apff
kpc-£nX amen-\y kwkvI-cWw Dd-̧ m-¡p-¶-Xn-\p-ff \S-]-Sn-IÄ, {Kma ]©m-b-¯v,
ap\n-kn-̧ m-en-än, ap\n-kn-̧  tImÀ¸-td-j-\p-IÄ kzo-I-cn-¡-Ww. \nbaw ewLn v̈
s]mXp Øe-§Ä, s]mXp Pem-i-b-§Ä F¶n-hn-S-§-fn amen-\yw \nt£-]n-¡p-
Ibpw AXn-eqsS ]mcn-Øn-XnI Btcm-Ky BLm-X§Ä krjvSn-¡p-¶-Xn\v Imc-W-
¡m-cm-b-h-scbpw \nb-a-¯n³Iogn sImp hcp¶-Xn\pw in£m \S-]-Sn-IÄ
Dd-̧ m-¡p-¶-Xn-\p-apff kwhn-[m-\-§fpw Dd-̧ m-¡-Ww.
Hmtcm hÀjhpw {Kma ]©m-b¯v , \K-c-{]-tZ-i-§-fnse Jc-{Zh amen-\yw
DXv]m-Z-I-cmb tlm«-ep-IÄ, hym-]m-c-§Ä, hy-h-km-b-§Ä Bip-]-{Xn-IÄ XpS-§nb
Øm]-\-§Ä D&O ssek³kv (Dangerous and Offensive Trades and Factories
Rules {]Imcw) \ÂIp-¶ L-«-¯nepw Ah Hmtcm hÀjhpw ]pXp-¡p-t¼mgpw
AXmXv Øm]-\-̄ nsâ D -̄c-hm-Zn-X-z-¯n Bh-i-ym-\p-k-cWw amen-\y kwkvI-c-
W-̄ n\v [ssP-h, AssPh (]vfm-Ìn-Iv, Ce-Ivt{Sm-Wn-Ivkv), {Zh amen-\-yw] kz´w \ne-
bntem, \nbaw A\p-im-kn-¡p¶ {]Imcw Iq«mtbm GÀs¸-Sp-̄ n-bn«p-s¶v Npa-X-
e-s¸« DtZ-ym-K-س ]cn-tim-[n v̈ Dd-̧ m¡n km£-y-s -̧Sp-̄ -Ww. AXn\p tijw
am{Xta ssek³kv \ÂIm-hq.
16. tamWn-ä-dnwKpw tkmj-y HmUnäpw
ipNn-Xz amen-\y kwkvI-cW {]hÀ -̄\-§-fpsS KpW-ta· Dd¸p hcp-̄ p-¶-
Xn\pw hnhn[ LS-I-§Ä bYm-k-abw \S-̧ m-¡p-¶p-sh¶v Dd-̧ m-¡p-¶-Xn\pw hnhn[
Xe-§-fn ià-amb \nco-£W kwhn-[m\w GÀs¸-Sp-̄ pw.
1. kwØm\ Xew þ lcn-X-tI-cf anj³
kwØm\ Xe-̄ n lcn-X-tI-cfw anj³ ipNn-Xz þ amen-\y kwkv¡-cW Im¼-
bnsâ {]hÀ -̄\-§Ä hne-bn-cp-¯p-Ibpw hnI-k\ anj-\p-I-fpsS Fw]-thÀUv
I½nän¡v dnt¸mÀ«v \ÂIp-Ibpw sN¿p-¶-Xm-Wv. lcn-X-tI-cfw anj\v Bh-i-y-
amb hnh-c-§Ä kwØm\ ipNn-Xz anj³ e -̀y-am-¡pw.
43
2. kwØm\ ipNn-Xz anj³
ipNn-Xzþ amen-\y kwkv¡-cW Im¼-bnsâ hnhn[ {]hÀ¯\ LS-I-§Ä
hnhc hnPvRm\ hym-]\ {]hÀ -̄\-§fpw CXc LS-I-§fpw hy-à-amb `uXoI
km¼-̄ nI kqN-I-§-fpsS ASn-Øm-\-¯n {]Xn-amk ]ptcm-KXn kwØm\
ipNn-Xz anj³ Ah-tem-I\w sN¿p-I-bpw hne-bn-cp-̄ p-Ibpw sN¿p-¶-Xm-Wv.
{]kvXpX Ah-tem-I-\-̄ n-eqsS Is-̄ p¶ Ipd-hp-IÄ ]cn-l-cn v̈ apt¶m«v
t]mIp-¶-Xn-\p-ff \nÀt±-i-§Ä PnÃm ipNn-Xz anj\pIÄ¡v \ÂIp-¶Xpw PnÃm
Xe anj³/Xt±i kzbw `cW Øm]\ anj-\p-IÄ aptJ\ ]²Xn \nÀÆ-l-W-
¯nsâ Imc-y-£-aX hÀ²n-̧ n-¡p-¶-Xp-am-Wv. CXn-te-¡mbn 15-þmw JWvUn-I-bnÂ
sImSp-̄ n-«p-ff kqN-I-§Ä D]-tbm-Kn-¡p-¶-Xm-Wv.
3. hIp¸p Xew
1. \K-c-Im-cy Ub-d-IvS-tdäv :þ ap\n-kn-̧ m-en-än, ap\n-kn-̧  tImÀ¸tdj-
\p-I-fn \S-¡p¶ Im¼-bn³, t{]mPIvSv X¿m-dm-¡Â, \nÀh-lW
{]hÀ¯-\-§Ä F¶n-h-bpsS {]Xn-amk ]ptcm-KXn Ah-tem-I\w
sNbvXv hne-bn-cp-̄ p-¶Xpw Ipd-hp-IÄ ]cn-l-cn-¡p-¶-Xn-\p-ff
\nÀt±iw FÃm doP-W tPmbnâv Ub-d-IvSÀamÀ¡pw \K-c-k`m
sk{I-«-dn-amÀ¡pw \ÂIp-¶-Xm-bn-cn-¡pw. {]Xn-amk ]ptcm-KXn
dnt¸mÀ«v ipNn-Xz anj\pw kÀ¡m-cn\pw \ÂIp-¶-Xp-am-bn-cn¡pw.
2. ]©m-b¯v Ub-d-IvS-tdäv :þ {Kma ]©m-b-¯v, PnÃm ]©m-b-̄ p-I-
fn \S-¡p¶ Im¼-bn³, t{]mPIvSv X¿m-dm-¡Â, \nÀh-lW
{]hÀ¯-\-§Ä F¶n-h-bpsS {]Xn-amk ]ptcm-KXn Ah-tem-I\w
sNbvXv hne-bn-cp-̄ p-¶Xpw Ipd-hp-IÄ ]cn-l-cn-¡p-¶-Xn-\p-ff
\nÀt±iw FÃm ]©m-b¯v U]-yq«n Ub-d-IvSÀamÀ¡pw \ÂIp-¶-
Xm-Wv. U]-yq«n Ub-d-IvSÀamÀ tamWn-«À sNbvXv ka-b-_-Ôn-X-amb
]ptcm-KXn Dd¸m-¡m³ \S-]-Sn-sb-Sp-¡pw.
3. {Kma hnI-k\ I½o-j-WÀ;þ _vtfm¡v ]©m-b-¯n \S-¡p¶ Im¼-
bn³, t{]mPIvSv X¿m-dm-¡Â, \nÀh-lW {]hÀ -̄\-§Ä F¶n-h-
bpsS {]Xn-amk ]ptcm-KXn Ah-tem-I\w sNbvXv hne-bn-cp-̄ p-¶Xpw
Ipd-hp-IÄ ]cn-l-cn-¡p-¶-Xn-\p-ff \nÀt±iw FÃm PnÃm Zmcn-{Zy eLq-
I-cW bqWnäv t{]mPIvSv Ub-d-IvSÀ¡v \ÂIp-¶-Xm-bn-cn-¡pw. PnÃ-
bnse {]hÀ¯-\-§sf Snbm³ tamWn-«À sNbvXv ka-b-_-Ôn-X-amb
]ptcm-KXn Dd-̧ m-¡m³ \S-]-Sn-sb-Sp-¡pw.
44
4. PnÃm Xew
\h-tI-cf ]²-Xn-bpsS `mK-ambn PnÃm Xe-¯n cq]o-I-cn-¡p¶ PnÃmXe anj³
PnÃ-bnse {]hÀ¯-\-§Ä Ah-tem-I\w sN¿p-Ibpw Im¼-bn³ Imc-y-£-a-am-
¡p-¶-Xn-\p-th amÀ¤ \nÀt±iw \ÂIp-Ibpw sN¿p-¶-Xm-Wv. PnÃmXe
anjsâ \nco-£W kwhn-[m\w ^e-{]-Z-ambn \S-̄ p¶Xn\v Bh-i-y-amb hnh-c-
§Ä PnÃm ipNn-Xz anj³ e -̀y-am-¡m-hp-¶-Xm-Wv.
5. Xt±i kzbw `cW Øm]\ Xew
Xt±i kzbw `cW Øm]\ Xe-̄ n ipNn-Xz amen-\y kwkv¡-cW {]hÀ -̄\-
§Ä¡mbn cq]o-I-cn-¨n-«pf kmt¦-XnI kanXn ]²Xn \nÀÆ-lW L«-¯nÂ
tamWn-ä-dnwKv kan-Xn-bmbn {]hÀ¯n-¡pw. hmÀUv km\n-t«-j³ kan-Xn-I-fnÂ
\n¶pw e`n-¡p¶ dnt¸mÀ«p-Ifpw D¶-bn-¡-s¸-Sp¶ {]iv\-§fpw kanXn NÀ¨
sNbvXv Xocp-am-\-§-fn-se-¯n-t -̈cpw. tamWn-«-dnwKv kan-Xn-¡mbn {]hÀ¯n-¡p-
t¼mÄ kan-Xn-bpsS I¬ho-\À sl¯v Hm^o-kÀ/sl¯v C³kvs]-IvSÀ
AYhm `cW kanXn Xocp-am-\n-¡p¶ DtZ-ym-K-Ø-\m-b-cn-¡pw. tamWn-«-dnwKv
kanXn {]Xn-amkw tbmKw tNÀ¶v ]²Xn \nÀÆ-lWw hne-bn-cp-¯pw. {]Xn-amk
dnt¸mÀ«v Xt±i kzbw `cW Øm]\¯n\v \ÂIp-¶-Xm-bn-cn-¡pw.
6. hmÀUv Xew
hmÀUv Xe km\n-t«-j³ kanXn BgvNtXmdpw tbmKw tNÀ¶v \S-̧ m-¡nb
{]hÀ¯-\-§Ä hne-bn-cp-¯pw. t]mcm-bva-IÄ Is-̄ p-I-bm-sW-¦n AXv Xncp-
¯p-¶-Xn\pw Xt±i kzbw `cW Øm]-\-̄ n \n¶pw klmbw Bh-i-y-sa-¦nÂ
Xt±i k-zbw `cW Øm]\ anjs\ Adn-bn-¡p-¶-XmWv. hmÀUv Xe km\n-t«-
j³ kanXn {]Xn-amk dnt¸mÀ«v Xt±i kzbw `cW Øm]\ anj\v \ÂIp-¶-
Xm-Wv.
7. kaq-lm-[n-jvTnX tamWn-ä-dnwKpw tkmj-y HmUnäpw
hÀjm´y-̄ n Xt±i kzbw `cW Øm]\ anj³ \S-̧ m-¡nb ipNn-Xz amen-\y
kwkv¡-cW {]hÀ -̄\-§-fpsS hmÀUv Xe dnt¸mÀ«v IpSpw-_{io kwL-S\m
kwhn-[m\w aptJ\ FÃm Ab¡q-«-§-fnepw Ab k -̀I-fnepw {Kma k -̀I-
fnepw NÀ -̈¡mbn e -̀y-am-¡pw. NÀ¨-I-fn-eqsS DbÀ¶p hcp¶ A`n-{]m-b-§fpw
\nÀt±-i-§fpw hmÀUv km\n-t«-j³ kanXn ]cn-K-Wn-¡p-Ibpw XpSÀ hÀj-§-
fnse ]²Xn \nÀt±-i-§-fn DÄs¡m-f-fn-¡p-Ibpw sN¿pw.
tkmj-y HmUn-än-\mbn kÀ¡mÀ ]pd-s¸-Sp-hn-¡p¶ amÀ¤ \nÀt±-i-§Ä
A\p-k-cn-̈ p-ff tkmj-y HmUn-änwKv \S-̧ m¡pw
45
16. Iym-¼-bn³ {]hÀ -̄\-§Ä ^e-{]m-]vXn-bn-se-¯n-sb¶p Dd-¸m-¡m-\p-ff
kqN-I-§Ä
1. hmÀUv Xe km\n-t«-j³ kan-Xn-IÄ {]hÀ¯\ £a-am-sb¶v Dd-̧ m-¡Â
2. FÃm Xt±i kzbw `cW Øm]-\-§-fnepw kmt¦-XnI kan-Xn-IÄ cq]o-I-
cn¨p sh¶p-d-̧ m-¡Â
3. Krl-/-Øm-]\ kµÀi-\-¯n-eqsS Hmtcm ho«nepw Øm]-\-¯nepw I -̈hS
Øm]-\-§-fnepw Dev]m-Zn-̧ n-¡-s¸-Sp¶ ssPh/AssPh amen-\-y-§-fpsS
Afhpw kz-̀ m-h-hn-ti-jhpw Is-̄ p-Ibpw amen-\y kwkv¡-cW coXn (KmÀln-
I-X-e-¯nepw s]mXp kwhn-[m-\-§Ä D]-tbm-K-s¸-Sp-̄ n-bpw) \nÀ®-bn-¡p-
Ibpw sNbvsX¶v Dd-̧ m-¡Â
4. F{X iX-am\w hoSp-IÄ Dd-hnS amen-\y kwkvI-c-W-̄ n\v X¿m-dm-
¡p¶psh¶v IW-¡m-¡Â
5. F{X I -̈hS Øm]-\-§Ä /amÀ¡-äp-IÄ/tKäUv tImf-\n-IÄ/^vfmäv kap- -̈
b-§Ä Dd-hn-S-am-en-\y kwkvI-c-W-̄ n\v X¿m-dm-sW¶v IW-¡m-¡Â
6. F{X hoSp-I-fn ssPh amen-\yw Irjn Bh-i-y-§Ä¡pw tImgn hf-À- -̄
en\pw aäpw D]-tbm-Kn-¡p-¶p-s¶v Is¯Â
7. F{X iX-am\w ssPh-am-en-\yw kwkv¡-c-W-¯n-\mbn s]mXp kwhn-[m-\-§-fn-
se-̄ n-t -̈cp-¶p-sh¶v Is¯Â
8. s]mXp Øe-§Ä/ Øm]-\-§Ä/ I¨-hS Øm]-\-§Ä/amÀ¡-äp-IÄ/Ad-hp-
im-e-IÄ F¶n-hn-S-§-fnse ssPh-am-en-\-y-̄ nsâ F{X iX-am\w kwkv¡-cn-
¡-s¸-Sp-¶p-sh¶v Is-¯Â.
9. hoSp-IÄ/tKäUv tImf-\n-IÄ/^vfmäv kap- -̈b-§Ä/I -̈h-S-Øm-]-\-§Ä/
amÀ¡-äp-IÄ/s]mXp Øm]-\-§Ä F¶n-hn-S-§-fn D]-tbm-Kn-¡p¶ ssPh
amen-\y kwkv¡-cW coXn (In-̈ ³ _n³, hf-¡p-gn) _tbm-K-ymkv ]vfmâv apX-
em-bh Is -̄ Â
10. F{X iX-am\w hoSp-I-fn AssP-h-am-en-\y tiJ-cWw \S-¯p¶p
11. AssPh amen-\-y-̄ nsâ kw -̀c-W-¯n\pw ssIamäw sN¿p-¶-Xn-\p-ambn
F{X saäo-cn-b dn¡-hdn s^kn-en-än-IÄ hnhn[ L«-§-fn Bcw`n-¨p-sh¶v
Dd-̧ m-¡Â
12. AssP-h-am-en-\-y-̄ nsâ Dev]m-Z-\-¯n-\m-\p-]m-Xn-I-ambn saäo-cn-b dn¡-hdn
s^kn-en-än¡v kw -̀cW/kwkv¡-cW tijn-bp-s¶v Dd¸m¡Â
13. dosskIvfnwKn-\mbn ssIamäw sNbvX AssPh amen-\-y-̄ nsâ Afhv
14. AssP-h-am-en-\-y-̄ nsâ Afhv Ipd-¡p-¶-Xn\p thn kzo-I-cn-¨n-«p-ff \S-]-
Sn-IÄ (D- -̄c-hp-IÄ, t\m«n-̂ n-t¡-j³, dk-eq-j³, t^mt«m-{Km-̂ p-IÄ)
]cn-ØnXn kulrZ Dev]-¶-§-fp-sSbpw amen-\y kwkvI-c-W-̄ n-\m-h-i-y-amb
Dev]-¶-§-fp-sSbpw hn]-W-\-̄ n-\m-h-i-y-amb Intbm-kv¡p-IÄ F¶nh
46
15. kzm]v tjm¸p-Ifpw dn¸-bÀ tjm¸p-Ifpw Bcw-`n-¡p-Ibpw Ah ^e-{]-Z-ambn
\S-¡p-Ibpw sN¿p-¶psh¶v Dd-̧ m-¡Â. F{X am{Xw D]-tbm-K-tbm-K-y-amb
]mgvhkvXp-¡Ä dn¸-bÀ sNbvXv kzm]v tjm¸p-I-fneqsS Bh-i-y-¡mÀ¡v
ssIam-dp-I-bpm-bn F¶pd¸m-¡Â.
16. Xt±i kzbw `cW Øm]-\-̄ n \S¶p hcp¶ amen-\y kwkvI-cW
{]hÀ¯-\-§Ä kpØn-cX ssIh-cn-¡p-¶-tXm-sSm¸w BhÀ¯\ sNe-hnÂ
KW-y-ambn Ipd-hp-mIp¶p F¶p-d-̧ p-h-cp-¯Â.
17. ]mgv hkvXp¡Ä tiJ-cn-¡p-¶-h-tcbpw kv{Im]v UoeÀam-scbpw amen-\-y-kw-
kv¡-cW ]cn-]m-Sn-bn ]s¦-Sp-̧ n-¡p-Ibpw Fw.-BÀ.F^p-IÄ \S-¯p-¶-
Xn\v A\p-h-Zn¡pIbpw sN¿p-¶p-sh-¶p-d-̧ m-¡Â
18. amen-\y kwkv¡-cW taJ-e-bn {]hÀ¯n-¡p-¶-hÀ¡m-h-i-y-amb kpc£m
D]-I-c-W-§Ä e -̀y-am-¡Â
19. amen-\y kwkv¡-cW taJ-e-bn {]hÀ¯n-¡p¶ sXmgn-em-fn-I-fp-sSbpw
CXc {]hÀ -̄I-cp-tSbpw A`n-am-\hpw A´kpw DbÀ¯p-¶-Xn-\m-h-i-y-amb
kuI-c-y-§Ä e -̀y-am-¡Â
20. FÃm hoSp-I-fnepw AhÀ¡v \ÂIp¶ tkh-\-¯n Xr]vX-cmtWm F¶Xv
hne-bn-cp-̄ p-¶-Xn\v GÀs¸-Sp¯nbn-«p-ff kwhn-[m-\-§-fpsS hne-bn-cp-
¯Â.
21. ssPh Irjnbpw ASp-¡-f-t¯m-«hpw t{]mÕm-ln-̧ n-¡p-Ibpw AXn\v
thn ssPh-am-en-\y kwkv¡-c-W-¯n-eqsS e`n-¡p¶ ssPh hfw D]-bm-K-
s¸-Sp-̄ pw.
22. Xt±i kzbw `cW Øm]\ ]cn-[n-bnse Pe t{kmX-kp-IfpsS ipNn-Xz
ØnXn hne-bn-cp¯n dnt¸mÀ«v X¿m-dm-¡Â.
23. Xt±i kzbw `cW Øm]\ ]cn-[n-bnse tdmUp-I-fp-tSbpw HmS, I\mÂ, ]pg-
IÄ s]mXp Øe-§-fp-tSbpw P\-hmk tI{µ-§Ä IS It¼m-f-§Ä F¶n-
hn-S-§-fntebpw hr¯nbpw ]cn-ØnXn kulrZ A -́co-£hpw hne-bn-cp¯pw.
sNdpXpw hep-Xp-amb amen-\y Iq\-IÄ CÃm-sb-¶p-d-̧ m-¡Â.
24. Xt±i kzbw `cW Øm]\ ]cn-[n-bn amen-\yw I¯n-¡p-¶-Xnsâ tXmXv
(F{X iX-am-\w) Ipd-bv¡m³ km[n-̈ n-«p-tm-sb¶v hne-bn-cp¯pw
25. hy-àn-IÄ¡pw I -̈hS Øm]-\-§Ä¡psa-Xnsc F{X-am{Xw \nba \S-]-Sn-
IÄ Xt±i kzbw `cW Øm]\w kzo-I-cn-¨n-«p-s-¶Xv hnebncp¯pw
26. hnhc hnÚm\ hym-]\ ]cn-]m-Sn-I-fpsS `mK-amb \S-̄ p¶ t{]m{Km-ap-IÄ
kaq-l-̄ n krjvSn-¡p¶ kzm-[o\w hne-bn-cp-¯pw.
27. D -̄c-hm-Z-s¸« ]uc-·m-cpsS ]¦m-fn-̄ -t¯msS ipNn-X-zþ amen-\y kwkv¡-
cW Im¼-bn³ Dd¸m¡nbn«p-ff KpW-̂ -e§Ä hne-bn-cp-̄ pw.
47
28. Xt±i kzbw `cW Øm]\ ]cn-[n-bnse kÀ¡mÀ/kz-Im-cy Øm]-\-§-fn-
tebpw kvIqfp-I-fn-tebpw ipNn-X-zhpw amen-\y kwkv¡-cW coXnbpw hne-bn-
cp¯pw
29. Xt±i kzbw `cW Øm]\ ]cn-[n-bnse s]mXp iuNm-eb§fpsS e -̀y-Xbpw
Df-f-h-bpsS hr¯nbpw {]hÀ¯\ coXnbpw hne-bn-cp-̄ pw.
18. sl¸v sUkvIp-IÄ
ssPh-am-en-\-y-§-fpsS Dd-hnS kwkvI-c-W-¯n\pw AssPh amen-\-y-̄ nsâ
tiJ-cWw kw`-cWw ssIs¿m-gn-b F¶nh kw_-Ôn¨pw s]mXp P\-§Ä¡p-m-
Ip¶ kwi-b-§fpw ]cm-Xn-Ifpw XoÀ¸m-¡p-¶-Xn\v klm-b-I-c-amb coXn-bnÂ
sl¸v sUkvIp-IÄ Xt±i kzbw `cW Øm]-\-X-e-¯nepw, PnÃm Xe-̄ nepw
(PnÃm ipNn-Xz anj³) kwØm\ Xe-̄ n kw-Øm\ ipNn-Xz anj³ {]hÀ¯n-¡p-¶-
Xm-Wv. sl¸v sUkvIp-I-fn _Ô-s¸-tS t^m¬ \-¼-dp-IÄ FÃm hmÀUv
km\n-t«-j³ kan-Xn-I-fnepw e`-y-am-¡pw.
19. {]hÀ¯\ anI-hnsâ ASn-Øm-\-¯n AwKo-Imcw
lcnX tIcf anjsâ Ahn-`m-Py LS-I-amb ipNn-X-z-þ-am-en-\y kwkvI-cW
Im¼-bnsâ kq£va Xe \nÀÆ-lWw {Kma þ _vtfm¡v ]©m-b-̄ p-I-fnepw \K-c-k-̀ -
I-fnepw ap\n-kn-̧  tImÀ¸-td-j-\p-I-fnepw \n£n-]vX-am-Wv. Cu kÀ¡p-e-dn {]Xn-
]m-Zn-¨n-«p-ff hnhn[ LS-I-§-fpsS \nÀÆ-lWw Xt±i kzbw `cW Øm]\ hmÀUp
Xew apX hne-bn-cp-̄ p-Ibpw Gähpw anI¨ {]hÀ¯\w kwL-Sn-̧ n-¡p-Ibpw
\qX\ t{]mP-IvSp-IÄ Bhn-jvI-cn-¡p-Ibpw sN¿p¶ Xt±i kzbw `cW Øm]-\-
§Ä¡v {]tX-yI AhmÀUv GÀs¸-Sp-̄ p-¶-Xn\v Dt±-in-¡p-¶p. Im¼-bnsâ hnPb-
I-c-amb \S-̄ n-̧ n\v klm-bn-¡p¶ k¶² {]hÀ -̄IÀ, sdkn-U³kv shÂ^-bÀ
Atkm-kn-tb-j-\p-IÄ, ^vfmäv kap-̈ -b-§Ä, hnZ-ym-̀ -ymk Øm]-\-§Ä, tlm«-ep-IÄ,
dntkmÀ«p-IÄ, Bip-]-{Xn-IÄ F¶n-hbpw {]tX-y-I-ambn hne-bn-cp-¯p-Ibpw Hmtcm
hn`m-K-̄ n\pw {]tX-yIw AhmÀUp-IÄ GÀs¸-Sp-̄ p-Ibpw sN¿p-¶-Xm-Wv.