Nowe oblicza polityki regionalnej (?)

Grzegorz Gorzelak

XXXII SYMPOZJUM Współczesna Gospodarka i Administracja

Publiczna PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ I ROZWÓJ REGIONALNY

Ustroń, 14-16 stycznia 2011 r.

Wyzwania dla Unii Europejskiej i Polski

Unia Europejska w skali globalnej

Polska w Unii Europejskiej i w świecie

Bardzo niska innowacyjność

Utrwalanie się marginalizacji

Konieczność zmiany przewagi „komparatywnej” na „konkurencyjną”

Malejąca konkurencyjność

Konieczność rewizji hojnego modelu socjalnego

Starzejące się społeczeństwo, brak napływu migracyjnego

Konieczność rewizji ubogiego modelu socjalnego

Relatywnie słabnąca innowacyjność

Perspektywa marginalizacji gospodarczej

Starzejące się społeczeństwa – schizofrenia migracyjna

Udział produktów wysokiej technologii w eksporcie,2007

Źródło: M.Starczewska-Krzysztoszek, Ranking najbardziej innowacyjnych firm w Polsce, Lewiatan, Warszawa 2008http://www.pkpplewiatan.pl/upload/File/2009_01/Ranking_firm%20innowacyjnych.pdf

Czy polityka UE jest w stanie pokonać te wyzwania?

• Unia Europejska na krawędzi (?) Nie można wykluczyć rozpadu – podziału. W przypadku tych turbulencji nasza pozycja – bardzo słaba.

• Niezależnie od tego, jak UE wyjdzie z kryzysu i za jaką cenę uratuje euro – przyszła polityka Spójności będzie znacznie mniej hojna.

• Czy przy ograniczonych środkach „Europe 2020” nie podzieli losu Strategii Lizbońskiej?

Polityka Spójności w krajowych wykonaniach

LU DK

NL AT

FR DE

SE

B1IRL

CY

MA

ES

IT

B2

EE C ZSK

SL

HU

PL

RO

FIN

Konkurencyjność cele Konwergencja

PTGR

UK

BG

A

D

CB

LVLT

UE

Z

nac

znei

e

Kra

jow

e

EPRC-EUROREG: The Objective of Economic & Social Cohesion in the Economic Policies of Member States, 2010 dla DG Regio

Udział środków UE określa wybór celów

• Konkurencyjność w skali kraju w krajach najbogatszych – korzystają z Polityki Spójności w jej „lizbońskim” wymiarze (gr. A: LUX, DK, NL, AT).

• Konkurencyjność regionalna – więcej konwergencji (gr. B: UK, FR, SVE, FIN, BE, IRL, CY, MLT).

• Konwergencja w wysoko rozwiniętych krajach feralnych lub quasi-federalnych, o znaczących i trwałych różnicach regionalnych (D, ES, ITA).

• Konwergencja w NKCz (BUL, CZ, EST, HU, LT, LI, PL, ROM, SK, SLO) i słabych krajach Południa (GR, PT).

• Ale – większość NKCz w rzeczywistości ku konkurencji krajowej!

Polityka Spójności: wersja nominalna i realna

LU DK

NL AT

FR DE

SE

B1IRL

CY

MA

ES

IT

B2

EE C ZSK

SL

HU

PL

RO

FIN

Konkurencyjność cele Konwergencja

PTGR

UK

BG

A

D

CB

LVLT

UE

Z

nac

znei

e

Kra

jow

e

PKB/capita 2008

Nieunikniona polaryzacja

Ale – głównie w wyniku metropolizacji

Kryzys – i po kryzysie…

• W globalnej gospodarce po kryzysie konkurencja jeszcze silniej będzie zależała od zdolności innowacyjnej.

• „Polska 2030”: przyszłość zaczyna się dzisiaj. Niestety, nie pamiętamy o tym.

• Kryzys niebezpiecznie skrócił czasowy horyzont decyzyjny – łapiemy równowagę finansową, zapominając o długofalowej strategii.

• Inni tego błędu nie popełniają – np. Słowenia!

• Nie podejmujemy refleksji nad strategią konkurencyjności polskiej gospodarki.

• Być może ci, którzy więcej stracili (ale rozwijali się szybko – nawet za szybko) w długim horyzoncie okażą się lepsi od nas.

Wskaźniki sukcesu innowacyjnego

• Pozycja absolwentów na krajowym i międzynarodowym rynku pracy.

• Wysoka pozycja polskich uczelni w światowych rankingach.

• Udział wyrobów high-tech w polskim eksporcie.

• Polskie marki (nie tylko Chopin, wódka i ogórki!).

• Powszechne postawy proinnowacyjne – także w administracji.

Kierunki wykorzystania środków polityki Spójności – co warto poprawiać• Jednak za dużo na infrastrukturę, w dodatku

zbyt rozproszoną.

• Zdecydowanie za mały wpływ na innowacyjność gospodarki – brak zmian postaw przedsiębiorstw.

• Zbyt mała synergia między poszczególnymi programami operacyjnymi (szczególnie KO i IG) oraz z WPR, co jest konsekwencja różnych źródeł finansowania.

• Brak zintegrowanej ewaluacji uwzględniającej wiele różnych oddziaływań na rozwój danego układu terytorialnego.

G.Gorzelak, M.W.Kozak: Poland:country report on chievements of Cohesion policy, Applica-Ismei, 2010, dla DG Regio

Dyskusja z KSRR

• Nie wiemy, co to są „nadmierne społecznie oraz politycznie nieakceptowane zróżnicowania między – i wewnątrz-regionalne”

• Nie jest możliwe rozprzestrzenianie procesów rozwojowych z głównych ośrodków wzrostu na całe obszary województw.

• Trudno będzie „aktywnie przeciwdziałać marginalizacji najsłabiej rozwijających się obszarów oraz ograniczać dysproporcje rozwojowe między poszczególnymi województwami.”

• Bardzo słuszne dążenie do zwiększania spójności terytorialnej, w skali krajowej i regionalnej, z wykorzystaniem budowy powiązań funkcjonalnych między ośrodkami wojewódzkimi a ich otoczeniem regionalnym. Ale dlaczego tylko w skali wewnątrzregionalnej?.

• Czy dążenie do tego, by „w 2020 roku polskie regiony stanowiły lepsze miejsce do życia dzięki zwiększeniu poziomu i jakości życia oraz przez stworzenie takich ram gospodarczo-społecznych i instytucjonalnych, które zwiększają szanse rozwojowe we wszystkich regionach oraz realizacji aspiracji i możliwości zamieszkujących je jednostek i wspólnot lokalnych” ma oznaczać przeciwdziałanie migracjom?

Ku nowemu modelowi

• Krajową politykę regionalną prowadzi rząd. Polityka ta powinna dotyczyć wyłącznie zagadnień o znaczeniu ogólnokrajowym.

• Rząd powinien wpływać na politykę rozwoju prowadzoną przez regiony w zakresie, w jakim polityka ta odnosi się do zagadnień o znaczeniu ponadregionalnym, a szczególnie ogólnokrajowym

• Politykę rozwoju regionów (prowadzą samorządy wojewódzkie. Regiony powinny mieć środki wystarczające do prowadzenia własnej polityki rozwoju.

• Zachęty finansowe ze strony rządu do województw powinny być kierowane w ramach formuły: „Polityka regionalna państwa będzie wspierała te przedsięwzięcia podejmowane w regionie, które będą zmierzać do ...”.

Model relacji rząd-województwa

Propozycje możliwych kierunków działań rządu w poszczególnych regionach, w tym określenie potencjałów rozwojowych województw, EUROREG 2010 dla MRR

I na koniec…

• Polska polityka regionalna jest jedną z najbardziej progresywnych i nowoczesnych w Europie.

• Zasada „koncentracji i dyfuzji” uwzględnia metropolizację – z dyfuzją już gorzej…

• Funkcjonalne podejście do spójności terytorialnej powoli upowszechnia się w DG Regio.

• Także sprawność w wydawaniu środków UE jest dość wysoka – szkoda jednak, że ciągle jest to najważniejsze kryterium oceny realizacji tej polityki.

Dziękuję za uwagę