32
34567 NOVEMBER 1, 2013 Lakpa Munyuhi N Ha N Nihi Susu Kaa Mawu Be Sumi

NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

34567NOVEMBER 1, 2013

Lakpa MunyuhiN� Ha N� Nihi Susu�Kaa Mawu Be Su�mi

Page 2: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

An� o su� n� o maa le n´ı kpahi

aloo moo o su� kaa a k� mo n�ba kase Baiblo � yaka gu ng� owe mi lo?

Moo ya www.jw.orgaloo moo ngma k� ya ha Jehovah’sWitnesses k� gu adr�s n� ny��se n� � n�.

GHANA:

Jehovah’s Witnesses

PO Box GP 760

Accra

Ke o ng� adr�s �m� tsuo hlae �,hy� www.jw.org/contact.

˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙

WOMI T�TL�� N� � n� ji, Hw��mi

M� � wo� Yehowa Mawu n� ji je

mluku � N� Yel� � h� mi nyami. E k�

sane kpakpa n� k�� Mawu hi�we

Mats� Yemi � he � wo� n´ıhi a bua.

E be k�e n´� Mats� Yemi n� � ma je

n´ı yayamihi tsuo k� je, n� e maa pee

zugba a paradeiso. Womi t�tl�� n� �

wo� nihi he wami kon� a n´a hemi k�

yemi ng� Yesu Kristo n� e ba gbo

kon� wa n´a neneene wami � mi.

Aml� n� �, Yesu Kristo ng� n� yee

kaa Mawu Mats� Yemi � nya Mats�.

A b�ni womi t�tl�� n� � peemi

n�ton�to k� je jeha 1879, n� e f˜ı we

ma kud�mi bl� nya tomi ko se.

Baiblo � n� n� a da k� ngma

munyuhi tsuo n� ng� mi.

The Watchtower (ISSN 0043-1087) is published

semimonthly by Watchtower Bible and Tract

Society of New York, Inc.; L. Weaver, Jr.,

President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer;

25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483,

U.S.A., and in England by Watch Tower Bible and

Tract Society of Britain, The Ridgeway, London

NW7 1RN (Registered in England as a Charity).

� 2013 Watch Tower Bible and Tract Society of

Pennsylvania. W� p� n� wa ng� he bl�.

Printed in Britain.

Womi n� �, wa jua we. A pee k� ha je k� w�

Baiblo ts�semi n´ıtsumi �, n� nihi jee a su�mi

mi n� a haa n´� ko n� a k� f

˜ı� se. Ngmamihi n�

a ts� �m� je Dangme Ngmami Kl�ukl�u � mi.

He n� NW tsa ngmami ko n� ng� �, sisi ts��mi �

je New World Translation of the Holy Scriptures

—With References � mi.

MUNYUHI N� A MAA KASE

DECEMBER 30–JANUARY 5 � BAFA 7 ˙ LAHI: 51, 54

‘Ny� H� N� D� Ng� S�lemi He’Be mi n� Satan je � bl� nya tomi � nyagbe su si ta n� �, e he hia waw��n� wa ko hw� mahe ng� mumi mi. A ts�� bl� n� n� wa maa gu kon� wah� n� d� ng� s�lemi he n� waa hi h� ngmengmle � mi ng� munyu n� � n�wa maa kase � mi.�����������������������������������������������������������������������������������������������������������

JANUARY 6-12 � BAFA 12 ˙ LAHI: 20, 32

M�ni Bl� N� Wa Maa Gu Kon�‘Waa K� Wa H� N� F� Yehowa N�’?Ng� munyu n� � mi �, moo hy� kaa m�ni wa ma ny� maa kase ng� Mikatsui si tomi � he lo. Moo le nıhi n� maa ts�� kaa be n� Yehowa k� makpata Satan je � bl� nya tomi � h� mi � su si ta. Jehan� se hu �, mo kadib�n� wa ma pl� k� ts�� kaa wa bua j� Mawu tsui si tomi � he ha.�����������������������������������������������������������������������������������������������������������

JANUARY 13-19 � BAFA 17 ˙ LAHI: 43, 42

Kats�m� Kpanaa Am� K� Gan� �m�—B�n� Wa Naa A He Se Ha Mw�n� �Wa ma ny� maa kase nı kom� n� a he hia ng� tuami n� Senakerib ya tuaYerusalem ng� Hezekia be � mi � mi. Asafo mi nik�t�mahi ma na munyun� � n� wa maa kase � he se waw�� nits�.�����������������������������������������������������������������������������������������������������������

JANUARY 20-26 � BAFA 22 ˙ LAHI: 43, 31

Moo Pee Tue Bumi K� Ha Yehowa To Hy�li �m�JANUARY 27–FEBRUARY 2 � BAFA 27 ˙ LAHI: 5, 25

To Hy�li, Ny�� Kase To Hy�li Kpanaa Am�A ts�� bl� n� n� Yehowa k� Yesu ng� a to �m� n� a ng� zugba an� mw�n� � a n� hy�e ha a ng� kekleekle munyu n� wa maa kase � mi.Munyu eny�ne � ts�� suhi n� e sa kaa asafo mi nik�t�mahi n� a b� m�den� a kase kon� a k� s�m� kaa to hy�li ng� Mawu k� Yesu a sisi.

MUNYU KPAHI HU N� NG� MI

N� Heje N� E He Wa Ha Nihi Kaa A Maa Su� Mawu 3Lakpa Munyu—Mawu Be Bi� 4Lakpa Munyu—N� Ko Be Ny�e Maa Le B�n�

Mawu Ng� Ha Tutuutu 4Lakpa Munyu—Mawu Yi Mi Wa 5An�kuale � Ma Ha N� O Maa Ye O He 6Baiblo Mi Sane Bimihi N� A Ha Heto 32

34567�

A Fiaa Eko Tsuaa Eko N� Baa a:44,978,000 NG� GBIHI 210 MI NOVEMBER 1, 2013�����������������������������������������������������������������������������������������������������������

Vol. 134, No. 21 MonthlyDANGME

(

Page 3: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

“ ‘Su� Ny�mts�, o Mawu � k� o tsui tsuo, k� o klaatsuo, k� o ju�mi tsuo.’ En� � ji kekleekle mlaa, k�mlaa n� kle pe kulaa.”—Yesu Kristo, jeha 33 M.B.�

E he wa ha ni kom� kaa a maa su� Mawu. A susu� kaan� ko be ny�e maa le b�n� Mawu ng� ha tutuutu, e k�adesahi a kp�ti k�, aloo e yi mi wa. Mo susu munyukom� n� ni kom� tu n� ny�� se n� �, a he n� o hy�:

“I s�le ha Mawu kon� e ye bua mi, se ng� jam� a be �mi n�uu �, i susu kaa Mawu k� adesahi a kp�ti k�, n�n� ko be ny�e maa su e he. I susu kaa Mawu be n�-ml�tso, n� e be he numi hul�.”—Marco, Italy.

“E ng� mi kaa i su� waw�� kaa ma s�m� Mawu mohul��, se i susu� kaa e k� adesahi a kp�ti k� waw��.I susu kaa Mawu yi mi wa n� nihi a tue p� n� e gblaa.I he we yi kaa e mi mi saa l� ng� nihi a he.”—Rosa,Guatemala.

“Ben� i w� �, i susu kaa wa t�mihi p� n� Mawu hlaa,n� e pee klaalo kaa e maa gbla wa tue ke e he hia kaae pee ja. Pee se �, i na l� kaa n� ko n� e k� adesahi akp�ti k�. I susu kaa Mawu ng� kaa ma s�m�l� n�k�t�-ma ko n� e kud�� nihi n� a ng� e sisi � a nı peepeehi,se e susuu we a he.”—Raymonde, Canada.

K� mo hu o susu k��? An� Mawu be su�mi niin� lo?Kristofoli bi sane n� � jeha lafahi ab� ji n� �. Ng� an�-kuale mi �, nihi n� a ts�� a he ke Kristofoli, n� a hi si k�je jeha maa pee 500 k� ya si jeha 1500 ng� Yesu f�mi se �a ti nihi fuu s�le�, se tsa pi Mawu Ope � p� n� a s�le� k�haa. M�ni heje? Nihi susu kaa e he ng� gbeye. Yin� sanengmal� ko n� a ts�� l� ke Will Durant � de ke: “K� yaya-mi peel� ko ma pl� k� s�le k� ha Mawu ko n� e he ng�gbeye n� e k� adesahi a kp�ti k� � ha k��?”

M�ni ha n� nihi fuu susu kaa Mawu “he ng� gbeye n�e k� adesahi a kp�ti k� �”? M�ni tutuutu Baiblo � ts�� k�k� Mawu he? An� ke o kase an�kuale n� k�� Mawu he �,l�� maa ye bua mo kon� o na su�mi k� ha l� lo?

� Mateo 22:37, 38.

H� MI MUNYU

N� Heje N� E He Wa HaNihi Kaa A Maa Su� Mawu

Yin�, triniti: Museo Bardini, Florence; kp�ti, h�l: � Photononstop/Superstock

NOVEMBER 1, 2013 � 3

Page 4: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

� N� NIHI FUU HE YE “Roma Katoliki, �tod�ks,k� Protestant ji jami kuu nguanguahi et� n� a ts��a he ke Kristofoli. Jami kuu n� �m� tsuo he ye kaaMawuhi et� l� a bla pee kake: Mawu Ts� �, MawuBi �, k� Mawu Mumi Kl�ukl�u �. Ng� Kristofoli ats��mi � nya a, pi mawuhi et� n� a ng�, mohu �,ni et� n� �m� tsuo bla pee kake.”—The New En-cyclopædia Britannica.

AN�KUALE MUNYU N� NG� BAIBLO � MI Yesu n� jiMawu Bi � de we hy� kaa e k� e Ts� � s� ng� bl�ko bl� ko n�. Mohu �, e de ke: “I yaa Ts� � ng�,ejakaa e pe mi.” (Yohane 14:28) E de e se ny��l� �

eko ke: “I yaa hi�we ng� Tsaats�, k� ny� hu ny�Ts�; ye Mawu, k� ny� hu ny� Mawu � ng�.”—Yo-hane 20:17.

Pi n�ml� ji mumi kl�ukl�u �. ‘Mumi kl�ukl�u �ba Kristofoli n� a hi si ng� Kaseli �m� a be � mi �a n�.’ Yehowa hu de ke: ‘Ma ng� ye Mumi � ng�wo n� tsuaa n� mi.’ (B�fo �m� A Nıtsumi 2:1-4,17) Mumi kl�ukl�u � pi Mawuhi Et� N� A Bla PeeKake ko fa. E ji he wami n� Mawu k� tsu� nı.

� HEJE N� E HE HIA Katoliki nı leli kom� n� a ts��m� ke Karl Rahner k� Herbert Vorgrimler a ts��

Lakpa Munyu—N� Ko Be Ny�e MaaLe B�n� Mawu Ng� Ha Tutuutu

4 � HW��MI M�

� N� NIHI FUU HE YE “Wa nya be kake ng� mu-nyu n� ji Mawu ng� bi� aloo e be bi� � he, n�wa be e bi� si bie hul�.”—Nı lel� kpanaa DavidCunningham, Theological Studies.

AN�KUALE MUNYU N� NG� BAIBLO � MI Mawu deke: ‘Ye bi� ji Yehowa.’ (Yesaya 42:8) Yehowa jiHebri bi� n� e sisi ji, “O De� O Pee�.”—1 Mose 2:4.

Yehowa su� n� waa k� e bi� � n� ts� l�. Bai-blo � de ke: ‘Ny�� wo e bi� ta! Ny� ha je ma am�tsuo n� le nıhi n� e pee �! Ny� ha n� a le kaa Ye-howa kle.’—Yesaya 12:4.

Yesu k� Mawu bi� � tsu nı. Yesu de ng� s�le-mi n� e s�le k� ha Yehowa a mi ke: ‘I ha n�[ye kaseli �m�] le o bi�, n� ma ya n� ma pee ja.’M�ni heje n� Yesu ts�� e kaseli �m� Mawu bi� �?E tsa n� ke: ‘Kon� su�mi n� o ng� k� ha mi � ekon� hi a kp�ti, n� imi hu ma hi a mi.’—Yohane17:26.

� HEJE N� E HE HIA Mawu jami he nı lel� ko n�a ts�� l� ke Walter Lowrie � ngma ke: “Ke n� koli Mawu bi� �, jam�ats� � li Mawu kaa n� ko n�e ng� nits�, n� e be su�mi nae k� ha Mawu ke e lekaa Mawu ji he wami ko n� ng� k�k�.”

Nyumu ko n� a ts�� l� ke Victor � yaa s�lemidaa otsi, se e na kaa e li Mawu nits�nits�. E de ke:“Ben� i kase kaa Mawu bi� ji Yehowa a, i nu hekaa kpaako a ts�� mi e bi�. I nu he kaa kpaako i k�N� n� i nu e he munyuhi fuu � kpe. Aml� n� �, i bana Mawukaa N� ko n� ng� nits�nits� n� hu� b�ming� i k� l� wa kp�ti.”

Yehowa hu h�� l� k� su� nihi n� a k� e bi� ts��l� � a he. Mawu wo nihi n� a ‘susu� e bi� � he �’ sike: ‘Ma na m� m�b� kaa ts� naa l� nits� e bi n� s�-m�� l� � m�b� �.’ (Malaki 3:16, 17) Jehan� se hu �,Mawu j�� nihi n� a ts�� e bi� �. Baiblo � de ke: “N�tsuaa n� n� ma kpangmlaa k� ts� Ny�mts� [Yeho-wa] bi� �, a ma he e yi wami.”—Romabi 10:13.

Lakpa Munyu—Mawu Be Bi�

Page 5: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

NOVEMBER 1, 2013 � 5

kaa Mawuhi Et� N� A Bla Pee Kake ts��mi � “jits��mi ko n� ke a je we kpo k� hawe n� ko �, n� �be sisi nue, n� ke a je kpo k� ha n� ko po �, n� �be ny�e maa ts�� nya k� pi si.”An� o ma ny� mana su�mi nits�nits� k� ha n� ko n� o be ny�e maale b�n� e ng� ha tutuutu lo? Ng� an�kuale mi �,Mawuhi Et� N� A Bla Pee Kake ts��mi � ha wen� nihi n� a le Mawu, n� ja k� n� e ha we n� nihin� a na su�mi k� ha Mawu.

Marco n� a wo e ta ng� munyu n� s� hlami �mi � na kaa Mawuhi Et� N� A Bla Pee Kake ts��-mi � ha we n� e le Mawu. E de ke: “I susu kaaMawu sume n� ma le n�ml� n� e ji, n� en� � han� i na kaa i k� l� wa kp�ti k�, i li n�ml� tutuutu

n� e ji, n� hu� b�mi ko hu be i k� l� wa kp�ti.”Se “Mawu sume basabasa.” (1 Korintobi 14:33)Mawu ng�� b�n� e ng� ha a k� laa we w�. E su�n� waa le l�. Yesu de ke: “N� n� wa jaa a, wa lel�.”—Yohane 4:22.

Marco de ke: “Ben� i kase n� i ba na kaa Mawupi�� we Mawuhi Et� N� A Bla Pee Kake ko he �loko i ny� n� i ha n� hu� b�mi ba i k� l� wa kp�-ti.” Ke wa buu Yehowa kaa N� ko n� e ng� nits�-nits� se tsa pi n� ko n� e ng�� b�n� e ng� ha a k�laaw� �, e be yee haw� kaawamana su�mi k� hal�. Baiblo � de ke: “N� tsuaa n� n� sume n�ml� �,e li Mawu; ejakaa Mawu �, su�mi ji l�.”—1 Yoha-ne 4:8.

N´� N� NIHI FUU HE YE “Ke yayami peeli gbo p� �,

a susuma a yaa h�l n� a k� ‘la ya pii� m� ng�lej� � k� yaa neneene.’ ” (Catechism of the CatholicChurch) Jami nya dali kom� ts�� kaa h�l ji he kon� e k� Mawu he k� waw�� nits�.

AN�KUALE MUNYU N� NG� BAIBLO � MI ‘Susuman� pee� yayami �, l� n�uu l� ma gbo.’ (Ezekiel18:4) Nihi n� a gbo � “l�� a li n� ko n� ko.” (Fi�l�9:5) Ke susuma a gbo n� e li n� ko n� ko hu �, an�e ma ny� ma pii ng� “neneene la” ko mi alooe maa d� l� kaa e k� Mawu a kp�ti gb� kulaa lo?

Ng� Baiblo � mi �, Hebri k� Hela munyu n� ats�� sisi ke “h�l” � sisi tutuutu ji gbeje. Kaa n�hy�mi n� �, ben� Hiob nu hi� ko n� nya wa a,e s�le ke: “I na n� o ng� mi ya laa ng� gbeje.”(Hiob 14:13) Hiob su� n� e j�� e he, se pi ng� heko n� a pii� n� ng�, aloo he ko n� ts� e he baneek� je Mawu he, mohu �, e su� n� e j�� e he ng�gbeje.

N´� HEJE N� E HE HIA Ke wa susu kaa Mawu yi mi

wa a, l�� be hae n� wa maa su e he, mohu �, e je�w� k� je� e he. Rocıo n� e je Mexico � de ke: “A

k� h�l ts��mi � ts�se w� k� je ye bimw�yo mi t��.Ts��mi n� � wo ye he gbeye waw�� n� e ha n�i susu kaa Mawu be su kpakpa ko kulaa. I susukaa e ji n� ko n� e mi mi fu� n� e be tsui.”

N� n� Baiblo � de k� k� b�n� Mawu kojo� nihiha, k� si f�f�� mi n� gbogboehi ng� � he � ha n�Rocıo tsake susumi n� e h�� ng� Mawu he �. E deke: “Ye he j�mi, i nu he kaa n� n� tlomi agbo ko jeye ku� n�. I ba b�ni he numi kaa Mawu su� n� e hiha w�, e su� w�, n� ma ny� ma na su�mi k� ha l�.E ng� kaa ts� ko n� e p�t� e bim� a nine he n�e su� n� e hi ha m�.”—Yesaya 41:13.

Nihi fuu jaa Mawu waw�� ak�n� a ye� gbe-ye kaa e ma pii m� ng� h�l la ko mi � heje, seMawu sume n� waa da gbeye ko kaa ja a n� k� jal�. Mohu �, Yesu de ke: ‘Su� Ny�mts� [Yehowa],o Mawu �.’ (Marko 12:29, 30) Mw�n� � hu �, kewa le kaa Mawu ye� dami sane �, wa ma ny� mahe ye kaa hw�� se �, ke e ng� nihi kojoe �, e maaye dami sane. Kaa b�n� Hiob hu� Elihu de �, waak� n� mi mami ma ny� ma de ke: ‘Mawu pee weyiwutso nı, n� Ope � pee we n� n� d� bl�.’—Hiob34:10.

Lakpa Munyu—Mawu Yi Mi Wa

Page 6: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

Ligbi ko �, Yesu tu e Ts� Yehowa he munyu n� e kpajami nya dali n� a hi si ng� e be � mi � a he bo ng�Yerusalem. (Yohane 8:12-30) N� n� Yesu de jam� abe � mi � ts�� kaa mw�n� �, e sa n� waa hy� hemi k�yemi kom� n� nihi h�� ng� Mawu he � a mi sami-nya. E de ke: “Ke ny� p�t� ye munyu � he �, l�� ny�maa pee ye kaseli nits�nits�m�. K�k� �, ny� maa lean�kuale �; n� an�kuale � ma ha ny� maa ye ny�he.”—Yohane 8:31, 32.

‘Ny�� p�t� ye munyu � he.’ Yesu ts�� w� n� n� wamaa da n� k� le kaa ts��mihi n� a ts�� ng� jami komi � ji “an�kuale” aloo lakpa. Ke o nu Mawu he mu-nyu ko �, mo bi o he ke, ‘An� en� � k� munyuhi n�Yesu tu k� nı kpahi n� ng� Ngmami Kl�ukl�u � mi �k� lo?’ Moo kase nihi n� a bu b�fo Paulo tue “n� daan� �, a kpaa Ngmami �m� a mi kaa nıhi n� Paulode � ng� mi ja lo” �.—B�fo �m� A Nıtsumi 17:11.

Marco, Rosa, k� Raymonde n� a tu a he munyung� munyuhi n� s� hlami � mi �, k� Yehowa Odase-foli kase Baiblo �. A ng� nıhi n� a kase ng� Baiblo �mi � k� to hemi k� yemi n� a ng� momo � he. M�nia na?

Marco: “N� n� k� w� kase Baiblo � haa sanebimihi tsuo n� i k� ye yo � wa bi� � a heto k� je� Bai-blo � mi. Su�mi n� wa ng� ha Yehowa a mi ba wa, n�su�mi n� ng� i k� ye yo � wa kp�ti � hu mi ba wa wa-w��!”

Rosa: “Sisije �, i susu kaa Baiblo � ji je mi nile womiko n� ts�� b�n� adesahi susu kaa Mawu maa hiha. Se b��b��b�� �, Baiblo � ha ye sane bimi �m� aheto. Aml� n� �, i naa Yehowa kaa n� ko n� e ng� ni-ts�nits�. Mawu ji n� ko n� ma ny� ma he l� ma ye.”

Raymonde: “I s�le ha Mawu kon� e ha n� ma lel�. E k� we kulaa n� i k� ye huno � tsuo ba b�ni Bai-blo � kasemi. Nyagbenyagbe �, wa ba le an�kualehin� k�� Yehowa he! Ben� wa ba na le n�ml� n�Mawu ji �, wa bua j� waw�� nits�.”

Pi lakpa munyuhi n� nihi tu� k� k�� Mawu he �a he bo p� n� Baiblo � kpaa, e haa n� wa le� an�kua-lehi n� k�� Mawu su kpakpahi a he hul�. Mawu l�ha n� a ngma Baiblo � n�. Baiblo � ye� buaw� n� wa‘le� nıhi n� Mawu k� dloo w� � tsuo.’ (1 Korin-tobi 2:12) Mo nits� moo kase Baiblo � n� o maana kaa sane bimihi n� a he hia n� k�� Mawu he,e yi mi tomi, k� wa hw�� se si himi he �, a hetong� mi. Moo kane sane bimi n� �m� ekom� a henı ng� www.jw.org ng� “Bible Teachings ˛ BibleQuestions Answered” � sisi. Jehan� se hu �, o many� maa ngma ng� Internet � n� kon� Yehowa Oda-sefoli k� mo n� ba kase Baiblo �. Wa he ye kaa keo pee ja a, e be yee ha mo kaa o ma na su�mi k� haYehowa. ˇ

An�kuale � Ma Ha N� O Maa Ye O He

6 � HW��MI M�

Page 7: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

NYUMU ko n� be ko n� be �, e tsu� nı ny� mi � deke: “Ke o ng� nı tsue ny� mi n� e pi�� b�� n� je h�mi ma ts� �, mahe de� n� waw��.” Eko �, nihi n� m�hu a tsu� nı ny� mi � maa kpl�� n� ja. Kristofoli n�a ng� mw�n� � ng� si himi ko kaa ja a mi. E pi� b��n� a ma kpata Satan je � h� mi. E ng� kaa n� n� e bek�e n� je h� mi ma ts�, n� e sa kaa Kristofoli n� a yan� n� a hw��. (Rom. 13:12) E maa pee oslaa waw��k� ha w� kaa wa maa hw� mahe ng� be n� � mi!En� � he �, e he hia saminya kaa wa “h� n� ka si” n�waa bu Ngmami � mi ga womi n� a k� ha w� kaa‘wa h� n� d� ng� s�lemi he’ � tue.—1 Pet. 4:7.

2 Ak�n� e be k�e n� a ma kpata Satan je � h� miheje �, nile ng� mi kaa wa ma bi wa he ke: ‘An� yeh� d�� ng� s�lemi he lo? An� i s�le� s�lemi mimisl��tosl��to �m� tsuo lo? An� i s�le� daa lo? An�i s�le� k� haa ni kpahi, aloo i s�le� ng� ye hiami nıhip� a he lo? Jehan� se hu �, an� i bu� s�lemi kaa e jin� ko n� he hia n� ma ha n� a he ye yi wami lo?’

MOO S�LE S�LEMI MIMI SL��TOSL��TO �M� TSUO

3 Ng� s� womi n� b�fo Paulo ngma ya ha Efeso-bi �m� � mi �, e wo ‘s�lemi’ mimi sl��tosl��tohi a ta.(Efe. 6:18) Behi fuu �, eko �, ke wa ng� s�lee �, wabi� Yehowa kon� e ye bua w� n� wa ny� n� wa tsuwa haomihi a he nı. Yehowa n� e ‘bu� s�lemi tue �,’bu� wa nı bimi �m� tue n� e ye� bua w�. (La 65:2)Se e sa kaa waa b� m�de n� waa s�le s�lemi mimisl��tosl��to �m� tsuo hul�. S�lemi n� �m� ekom� ji,yi jemi, sina, k� p�� kpami.

4 Wa ng� yi mi tomihi fuu a heje n� e sa kaawaa s�le k� je Yehowa yi. Kaa n� hy�mi n� �, ke

1, 2. (a) M�ni heje n� e hia n� wa ‘h� n� d� ng� s�lemi he’ �?(b) M�ni sanehi n� k�� s�lemi he e sa kaa wa bi wa he?3. M�ni ji s�lemi mimi sl��tosl��to �m� ekom�?4. M�ni heje wa p�� Yehowa yi jemi �?

‘NY� H� N� D�NG� S�LEMI HE’

“Ny� h� n� d�, n�ny� h� n� ka si, kon�ny� ny� n� ny�� s�le.”—1 PET. 4:7.

K� O MA HA HETO HA K��?

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

S�lemi mimi sl��tosl��to �m� akp�ti te n�� l� e he hia kaa o p�s�lemi?

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

M�ni heje e sa n� an�kualeKristofoli n� a s�le daa a?

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

Ke wa s�le k� ha nihi �, m�n�naa he se?

NOVEMBER 1, 2013 � 7

Page 8: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

wa susu� “he wami nıhi n� e tsu�” k�b�n� “e kle agbo” ha a he �, l�� haan� wa je� e yi. (Kane La 150:1-6.) Mookane La 150 � n� o hy�. O maa na kaak� je kuku kake k� ya si ekpa a mitsuo �, a de si 13 s�uu kaa e sa n� waje Yehowa yi! La pol� kpa ko hu ts��kaa e ng� su�mi n� mi ku� k� ha Yeho-wa. E de ke: “I je� o yi si kpaago daa li-gbi, ejakaa o mlaa am� da.” (La 119:164)Yehowa sa yi jemi nits�nits�. An� e s�kaa wa s�le� k� je� Yehowa yi “si kpaa-go daa ligbi” lo?

5 Sina s�lemi ji s�lemi mimi sl��to-sl��to �m� a kp�ti kake. Paulo wo Kris-tofoli n� a hi Filipi � he wami ke: “Ny�ko hao ng� n� ko n� ko he; se mohu n�tsuaa n� mi �, ny�� k� s�lemi, k� p��kpami, k� sina n� wo ny� hiami nı �m�a ta ha Mawu.” (Filip. 4:6) Ke wa je� watsui mi n� wa s�le� k� naa Yehowa si �,l�� bu� wa he. En� � he hia waw��, eja-kaa wa ng� nyagbe ligbi �m� a mi, n�nihi n� a b�le w� � “li sina.” (2 Tim. 3:1, 2) Nihi n� a ng� je � mi � li sina, en� �he �, e sa waa hy� n� hi kon� w� hu wako kase jam� a su �. Ke wa bua j�� nıhin� Mawu pee� haa w� � he, n� wa naa l�si �, l�� be hae n� waa ‘tu munyu huiti-huiti’ k� si l�. (Yuda 16) Jehan� se hu �,ke wekuyihi k� a weku �m� blaa k� s�-le� n� a naa Yehowa si �, l�� ma ha n� ayihi k� a bim� hu maa pee nihi n� a lesina.

6 P�� kpami s�lemi ji s�lemi n� wa je�wa tsui mi n� waa k� he numi n� mi was�le�. M�ni ji nı kom� n� wa ma ny� makpa Yehowa p�� kon� e pee ha w�? Wama ny� maa s�le k� kpa Yehowa p�� n�

5. M�ni bl� n� s�lemi n� wa s�le� k� naa Yeho-wa si � bu� wa he ng�?6, 7. M�ni ji p�� kpami s�lemi, n� m�ni ji nıkom� n� wa ma ny� ma kpa Yehowa p��ng� he?

e ye bua w� ke a ng� w� yi mi wae aloowa nu hi� ko n� ma ny� maa gbe w�.Ng� behi kaa ja mi �, sisi numi ng� hekaa wa ma kpa Mawu p�� kon� e ye buaw�. Se an� be n� �m� p� a mi n� wa many� maa s�le k� kpa Yehowa p�� lo?

7 Mo susu s�lemi he n� hy�mi n� n�Yesu pee � he n� o hy�. Mo kadi n� n�e de k� k� Mawu bi� �, Mawu Mats�Yemi �, k� Mawu su�mi nya nı peemihe �. (Kane Mateo 6:9, 10.) Yiwutso nıpeepeehi s�uu n� hyi je � t�, n� adesa n�yeli ny� we n� a tsu nihi a hiami nıhi ahe nı ha m�. Ng� an�kuale mi �, e sa n�waa s�le kon� a ts� wa hi�we Ts� � bi� �he, kon� e Mats� Yemi � n� ba je Satann� yemi � k� je zugba a n�. Aml� n� � jibe n� e sa kaa wa kpa Yehowa p�� kon�e ha n� a pee e su�mi nya nı ng� zugba an� kaa b�n� a pee� ng� hi�we �. L�� ny�ha wa h� n� d� ng� s�lemi he n� waas�le s�lemi mimi sl��tosl��to �m� tsuo.

‘NY�� S�LE DAA’

8 E ng� mi kaa b�fo Petro wo Kris-tofoli he wami kaa ‘a h� n� d� ng� s�-lemi he’ mohu l��, se be ko �, l� ni-ts� e ny� we n� e pee ja. E pi�� kaselin� a hw� mahe ben� Yesu ya ng� s�leeng� Getsemane ab�� � mi � a he. Ben�Yesu de m� ke ‘a ya n� n� a f� ny� n� as�le daa a,’ a pee we ja.—Kane Mateo26:40-45.

9 E s� n� waa k� oya yemi n� bu Petrok� b�fo kpa am� f� ng� hw��mi n� a ny�we n� a hw�� � he. E sa n� waa le kaanıhi n� a pee ng� ligbi � mi � ha n� p�t�a he waw��. Jam� a gb�ku� �, a to He-ts�mi � he bl� nya n� a ye. L�� se �, Yesuto Ny�mts� � Gb�ku� Niye Nı � sisi kaa

8, 9. M�ni heje e s� n� waa bu Petro k� b�fokpa am� f� ng� mahe n� a hw� ng� Getsemaneab�� � mi � he �?

8 � HW��MI M�

Page 9: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

e gben� � Kaimi n�. E de e kaseli �m�kaa a ya n� n� a ye Kaimi n� �. (1 Kor.11:23-25) Baiblo � ts�� kaa ‘a la yi jemila, n� a je kpo, n� a pue n� k� ho OlivYoku � n� ya.’ A ny�� nane bl� ko k�be ng� Yerusalem ma a mi loko a ya suOliv Yoku � n�. Bl� � k� b��. (Mat. 26:30, 36) Be n� wa ng� ts��e n� � ma ny�maa pee kaa ny� mi kp�ti. Eko �, kaaw� hu wa ng� Getsemane ab�� � mi �,wa ko hw� mahe. Yesu bui e b�fohi n�p�t� a he � f�, mohu �, e je su�mi mi n�e de ke: “Mumi � l�� e su� kaa e maapee ja, se helo � gbede.”

10 Petro kase n� ko n� he hia waw��

10, 11. (a) M�ni Petro kase ng� n� n� ya n�ng� Getsemane ab�� � mi � mi? (b) M�ni o ka-se� ng� Petro nıhi a si kpami � mi?

k� je mahe n� e hw� ng� Getsemaneab�� � mi � mi. E d� l� kaa e ny� we n�e f� ny�. Yesu de k� s� hlami ke: “Ny�n� � mi �, ye he sane ma ha ny� tsuony� nane ma kpata.” Se Petro de ke:“Ke ni �m� tsuo si mo �, imi l�� i be mosie gblegbleegble!” Yesu ts�� kaa Petroma kua l� si et�. Se Petro he we Yesu yi.E de ke: “Ke i k� mo ma gbo tete po,i be mo kuae k�k��k�!” (Mat. 26:31-35)Se Petro nane t�t� kaa b�n� Yesu deto �. Ben� Petro y�se n� n� e pee �, e d�l� n� e “fo ya waw�� nits�.”—Luka 22:60-62.

11 N� n� ba a ha n� Petro kase kaae s� n� e he� e he ye� ts�. E ng� heii kaas�lemi ye bua Petro ng� en� � bl� fa mi.Ng� an�kuale mi �, Petro ji n� n� ngmakaa ‘wa h� n� d� ng� s�lemi he’ � n�.An� waa k� Baiblo ga womi n� � ng� nıtsue lo? Jehan� se hu �, an� wa ‘s�le�daa’ k� ts�� kaa waa k� wa h� f� Yeho-wa n� lo. (La 85:8) E sa n� waa ng� Pau-lo ga womi � k� tsu nı. E de ke: “N� n�susu� kaa e daa si �, e hy� e he n� hi,kon� e ko n� si.”—1 Kor. 10:12.

A HA NEHEMIA S�LEMI � HETO

12 Mo susu Nehemia n� e ji PersiaMats� Artaherhes da wol� � he n� o hy�.E hi si maa pee jeha 450 loko a f�Yesu. Nehemia pee n� hy�mi n� kpa-kpa. E je� e tsui mi n� e s�le� k� haaYehowa. Baiblo � ts�� kaa e ha hw� n�e s�le ligbi fuu k� k� si himi n� mi wan� Yudabi �m� k� kpe ng� Yerusalem �he. (Neh. 1:4) Ben� Artaherhes bi l� n�heje n� e h� mi pee m�b�m�b� �, aml�n�uu �, ‘Nehemia s�le, n� e bi Mawu n�ng� hi�we � gbi.’ (Neh. 2:2-4) M�ni jemi k� ba? Yehowa ha e s�lemi � heto n�e kud� nıhi kon� e webi �m� n� a na he

12. M�ni n� hy�mi n� kpakpa Nehemia peeha w�?

E ng� mi kaa Petro nane t�t� mohu l��, se e kasekaa e sa n� e ‘h� n� d� ng� s�lemi he’

(Hy� kuku 10, 11)

NOVEMBER 1, 2013 � 9

Page 10: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

se. (Neh. 2:5, 6) Moo hy� b�n� en� � maha n� Nehemia hemi k� yemi � mi maawa ha!

13 Ke wa s�le� daa kaa b�n� Nehe-mia pee �, l�� maa ye bua w� n� wahemi k� yemi � mi maa wa. Satan n� n�m�b�, n� behi fuu �, e tuaa w� be mi n�wa gb�j�. Kaa n� hy�mi n� �, ke wa behe wami waw�� aloo wa hao waw�� �,eko �, e maa pee w� kaa Mawu bua j��ngml�fia ab� n� waa k� fi��� daa ny�-hi� � he. Eko �, wa ti ni kom� hu hao�ng� nı kom� n� wa pee be ko n� be � ahe. Satan su� n� wa susu kaa wa he bese nami. E b�� m�de kaa e maa pee jakon� e k� gb�j� wa hemi k� yemi � mi.Se ke wa ‘h� d�� ng� s�lemi he �,’ wahemi k� yemi � mi maa ya n� maa wa.Ng� an�kuale mi �, wa hemi k� yemi �

13, 14. M�ni e sa kaa waa pee n� wa hemi k�yemi � mi n� ya n� n� wa, kon� Satan n� ko han� wa gb�j�?

n� ng� kaa ‘ts�i �, ma ny� maa ye buaw� kon� waa gbe n� yayami � k�� mibihi k� a he la a tsuo.’—Efe. 6:16.

14 Ke wa ‘h� d�� ng� s�lemi he �,’ wah� maa hi wa he n� be tsuaa be, n� kewaa k� ka ko kpe �, wa be wa hemik� yemi � he ngm��e. Ke waa k� kahikpe �, ny� ha n� wa kai n� hy�mi n� n�Nehemia pee �, n� waa s�le aml� n�uuk� ha Mawu. Ke waa k� wa hemi k�yemi � he kahi kpe �, ja Yehowa ye buaw� loko wa ma ny� maa ye manye.

MOO S�LE K� HA NI KPAHI

15 Yesu s�le waw�� k� ha Petro kon�e hemi k� yemi � n� ko ta. (Luka 22:32)Kristofono ko n� hi si ng� kaseli �m� abe � mi n� a ts�� l� ke Epafra kase Yesun� hy�mi n� �. Epafra a b� m�de n�e s�le k� ha e ny�mim� n� a ng� Kolo-

15. M�ni sanehi e sa n� wa bi wa he ng� s�lemin� wa s�le� k� haa nihi � he?

Ke ‘wa h� d�� ng� s�lemi he’ �, l�� ye� bua w� n� wa ny�� daa haomi saisaa n� waa k� kpe� � a nya(Hy� kuku 13, 14)

10 � HW��MI M�

Page 11: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

se �. Paulo ngma ng� e he ke: “E ng� s�-lee ha ny� k� e tsui tsuo. E ng� e he gbeekaa Mawu n� ha n� ny�� h�� ny� hemik� yemi � mi waw�� kaa Kristo se ny��-li kpakpahi, nihi n� he� Yesu ye� k� atsui tsuo, n� a pee� Mawu su�mi nya nısisiisi.” (Kol. 4:12) E sa n� wa bi wa heke: ‘An� i s�le� k� haa ye ny�mim� ng�je k� w� lo? An� i p�� s�lemi ha ye ny�-mim� Odasefoli n� adeb� mi oslaahi nam� � lo? M�ni be n� i s�le waw�� k� hanihi n� bl� nya nıtsumi n� mi ji� ng� aku� n� ng� Yehowa asafo � mi �? An�i s�le lingmi n� � k� ha ni kakaakahi n�a ng� asafo � mi n� a k� si himi n� mi wang� kpee � lo?’

16 Ke wa s�le� n� wa bi� YehowaMawu kaa e ye bua wa ny�mim� �, l��ma ny� maa ye bua m�. (Kane 2 Korin-tobi 1:11.) E ng� mi kaa pi nıhi n� Yeho-wa s�m�li fuu ma bi l� si ab� kaa e peeha nihi � n� n� Yehowa daa k� tsu� nımohu l��, se l�� haa n� e naa n� n� ng�e s�m�li �m� tsuo a tsui n�, n� e tsu� henı ha m�. En� � he �, e sa n� waa k� h�d� n� susu he bl� n� wa ng� kaa wa maas�le ha nihi � he. Kaa b�n� Epafra pee �,e sa n� waa su� wa ny�mim� Kristofolikon� waa s�le k� ha m� waw�� nits�. Kewa pee� ja a, wa ma na bua j�mi, ejakaa“gbaami ng� n� hami mi pe n� hemi.”—Nıts. 20:35.

‘WA YI WAMI

HEMI BE � N´

A W� HAA’

17 Loko Paulo maa ts�� kaa “ny� � beta kulaa, n� je mi mi� n� e ma ts�” �,e ngma ke: “Ny� le be n� n� mi n� wang� n� �, kaa e sa n� ny� h� n� ts� k�je mahe n� ny� ng� hw�e � mi. Ejakaa

16. An� se nami ko ng� s�lemi n� wa s�le� k�haa nihi � he lo? Moo ts�� nya.17, 18. M�ni bl� n� ke ‘wa h� d�� ng� s�lemihe �,’ l�� ye� bua w� ng�?

be � n� Mawu ma he wa yi wami �,aml� n� �, e na w� haa pe kekleeklen� wa he ye �.” (Rom. 13:11, 12) E bek�e n� je ehe n� Mawu wo si � maaba, n� wa yi wami hemi be � su si tape b�n� eko �, wa susu �. E s� n� waahw� mahe ng� mumi mi, n� ja k� n�e s� n� wa ha n� n� ko n� je wa ju�-mi ng� s�lemi n� wa maa s�le k� ha Ye-howa a n�. Mohu �, ny� ha n� ‘wa h�n� d� ng� s�lemi he.’ Ke wa pee� ja a,l�� maa ye bua w� n� ‘wa maa ba wa jemi saminya, n� wa maa pee wa he kl�u-kl�u, n� waa k� wa he ma ha Mawu,’be mi n� wa ng� Yehowa ligbi � bl�hy�e �. (2 Pet. 3:11, 12) B�n� wa baa waje mi haa a ma ny� maa ts�� kaa wa ng�hw��e ng� mumi mi aloo wa hw�� we,n� e ma ny� maa ts�� hu kaa wa he yekaa e be k�e n� nyagbe � maa ba aloowa he we yi. En� � he �, ny� ha n� waa“s�le be tsuaa be.” (1 Tes. 5:17) Jehan�se hu �, ny� ha n� wa hla he ko n� n�ko be kon� waa s�le ng� lej� � kaa b�n�Yesu pee �. Ke wa ng� be fuu k� s�leha Yehowa a, l�� maa h� w� k� su e he.(Yak. 4:7, 8) Moo hy� j��mi n� en� � maha n� wa ma na!

18 Ngmami � de ke: “Ben� Yesu ng�helo mi �, ngmlaa, k� h� mi vo nyu n�e k� kpa Mawu, n� p� n� ma ny� je l� k�je gben� mi � p��. Ak�n� e ye� Mawugbeye heje �, Mawu hu bu l� tue.” (Heb.5:7) Yesu s�le k� kpa Yehowa p��, n�e ye an�kuale k� ya si ben� e gbe e zu-gba a n� s�m�mi nıtsumi � nya. En� �ha n� Yehowa tle e su�mi Bi � si k� jegbeje, n� e ha l� wami n� gben� be ming� hi�we. W� hu wa ma ny� maa ye wahi�we Ts� � an�kuale ng� ka saisaa n�eko �, waa k� maa kpe hw�� se � mi.Ng� an�kuale mi �, ke ‘wa h� d�� ng�s�lemi he’ �, wa ma ny� ma na neneenewami.

NOVEMBER 1, 2013 � 11

Page 12: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

SATAN je � bl� nya tomi � nyagbe ligbi �m� je sisiben� a to Mesia Mats� Yemi � sisi ng� jeha 1914 � mi �.Ak�n� ta te si ng� hi�we ng� jam� a jeha a mi heje �,Yesu sake Abosiami k� e daimonio �m� k� f� zugba an�. (Kane Kpojemi 12:7-9.) Satan le kaa “be b�� k�k�n� pi� ha l�.” (Kpoj. 12:12) Se “be” b�� n� � se k� ts�pe b�n� wa ti ni kom� hy� bl� �. Be mi n� wa ng� ml�ekon� Yehowa n� ba tsu nıhi a he nı �, an� e pee� w�kaa Yehowa ng� se kp�e ts� lo?

2 Ke wa tui wa tsui si �, e ma ny� maa pee oslaa haw�, ejakaa eko �, l�� ma ha n� wa maa pee nı kom� n�wa susuu we he. M�ni bl� n� wa maa gu kon� waa towa tsui si? Munyu n� � n� wa ng� kasee � maa yebua w� kon� waa pee ja. E ma ha n� wa maa na sanebimihi n� a ny�� se n� � a heto. (1) M�ni wa ma ny�maa kase k� k� tsui si tomi he ng� n� hy�mi n� n�Mika pee � mi? (2) M�ni maa ts�� kaa nyagbe � su sita? (3) M�ni wa ma ny� maa pee k� ts�� kaa wa buaj� Yehowa tsui si tomi � he?

M�NI WA MA NY� MAA KASE

NG� MIKA N� HY�MI N´

� � MI?

3 Kane Mika 7:2-6. Ben� Mats� Ahaz ng� n� yee �,Yehowa gbal� Mika na kaa Israelbi �m� yi Yehowaan�kuale hu kulaa. Mika ng� Israelbi �m� k� to “nga”[mio tso, NW ] he. Ke a k� mio tso po pi� k� wo n� kohe n� n� ko ya gu mi �, e plaa l�. Ja n�uu n� Israelbin� a yi Yehowa an�kuale � hu ye nihi n� a k� m� hi si �awi. N� n� � ya n� hluu kaa weku mi bim� po sume ahe hu. Ak�n� Mika le kaa e be ny�e maa pee si himi �he n� ko ng� l� nits� e d�he heje �, e je e tsui mi n�

1. M�ni heje n� eko �, e maa pee w� kaa Yehowa ng� se kp�ets� �?2. M�ni he wa ma susu ng� munyu n� � n� wa ng� ka-see � mi?3. Ng� Mika be � mi �, k� nıhi ya n� ha k�� ng� Israel?

M�NI BL� N� WAMAA GU KON� ‘WAAK� WA H� N� F�YEHOWA N�’?

“I k� ye h� maa f�Mawu n�.”—MIKA 7:7.

K� O MA HA HETO K��?

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

M�ni wa ma ny� maa kase ng�n� hy�mi n� n� Mika pee � mi?

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

M�ni ji nı kom� n� wa ng� bl�hy�e?

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

M�ni bl�hi a n� wa maa gu k�ts�� kaa wa bua j� Yehowa tsuisi tomi � he?

12

Page 13: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

e k� sane � f� Yehowa h� mi. L�� se �,e to e tsui si n� e ml� Mawu kon� e tsu sihimi � he nı. Mika ng� n� mi mami kaaYehowa ma tsu sane � he nı ng� Yehowanits� e be nya.

4 Kaa b�n� e ji ng� Mika bl� fa mi �, w�hu nihi n� a fo� m� p� a n� mi � b�le w�.Nihi fuu ‘li sina, a yi an�kuale, n� m�b�nami ko be a mi.’ (2 Tim. 3:2, 3) Ke nihin� waa k� m� tsu� nı, aloo nihi n� waa k�m� yaa sukuu, aloo nihi n� waa k� m� ng�kp� mi � fo� m� p� a n� mi �, eko �, e hao�w� waw��. Se Mawu s�m�li kom� k� hao-mihi n� a mi wa waw�� pe en� �m� kpe�.Yesu ts�� kaa e se ny��li �m� a wekulimaa te si k� wo m�. N� n� e de � ng�kaa munyu n� a ngma ng� Mika 7:6 n�uu.Yesu de ke: “I ba n� ma ba ha binyumuhin� a te si k� wo a ts�m�, biyihi n� te si k�wo a ny�m�, n� ngany�m� n� a te si k� wongany�m�. N� nits� e we mi bim� ma pl�e he ny�li.” (Mat. 10:35, 36) Ng� an�kua-le mi �, ke wa wekuli n� a pi Odasefoli yewa he f�u n� a te si k� wo w� �, e hao�w� waw��! Ke waa k� ka ko kaa ja ng�kpee �, ny� ha n� wa ko ngm�� wa hemik� yemi � he. Mohu �, ny� ha n� waa yan� n� waa ye an�kuale, n� waa to wa tsuisi, n� waa ml� Yehowa kon� e tsu sane �he nı. Ke wa s�le� daa n� wa de� l� kaae ye bua w� �, e ma ha w� ka k� nile kon�wa k� da nya.

5 Ak�n� Mika to e tsui si heje �, Yeho-wa j�� l�. Mika na b�n� a kpata Mats�Ahaz k� e n� yemi � h� mi ha. Ben� a woAhaz binyumu Hezekia mats� n� e ha n�Israelbi �m� b�ni Yehowa jami ekohu �,Mika na. Jehan� se hu �, Mika na kaagbami n� e gba k� k� Samaria ma a he �ba mi ben� Asiriabi �m� kpata Israel yitije mats� yemi � h� mi �.—Mika 1:6.

6 Se Mika gbo loko gbamihi tsuo n�

4. M�ni haomi kom� waa k� kpe�?5, 6. M�ni bl� n� Yehowa j�� Mika ng�, sem�ni Mika n� k� e h�ngm� loko e gbo?

Yehowa ha n� e gba f� si � ba mi. Kaan� hy�mi n� �, Mika ngma ke: ‘Nyagbebe � mi �, yoku � n� Yehowa we � maa sing� n� � ma ba pee yoku n� he bi� peyoku �m� tsuo. Je mahi babauu ma bahy�, n� a ma de a sibi ke, “Ny� ha waaku� Yehowa yoku � k� ya Israel Mawu �we �. E maa ts�� w� n� n� e su� kaa waapee, n� wa maa ny�� e bl� �m� a n�. Eja-kaa Yehowa mlaa a maa je Zion; e k�e ma a maa tu munyu k� je Yerusalem.” ’(Mika 4:1, 2) Mika gbo loko gbami n� � bami. E ng� mi kaa gbami n� � b� mi ng�e be � mi mohu l��, se e mw� e yi mi kp�n� e ye Yehowa an�kuale k� ya si gben�mi tete. E ha we n� nihi n� a b�le l� � a nıpeepeehi n� ha n� e kpa Yehowa an�kua-le yemi. Mika ngma ke: ‘Je ma am� a ti n�tsuaa n� jaa l� nits� e mawu. Se w�� l��Yehowa, wa Mawu �, ji n� n� wa ma s�m�k� maa ya neneene.’ (Mika 4:5) Mika ny�n� e to e tsui si ng� haomi be n� �m� ami, ejakaa e ng� n� mi mami kaa Yehowamaa ye e si womihi tsuo a n�. Gbal� an�-kualets� n� � na h� k� n� f�mi ng� Yeho-wa mi.

7 An� w� hu wa ng� h� k� n� f�mi kaaja ng� Yehowa mi lo? E sa n� waa pee jang� yi mi tomi kpakpa ko heje. Wa na kaaMika gbami � ba mi. Ng� ‘nyagbe be n� �mi �,’ nimli ay�hi ab� n� a je je am� tsuo ami, k� w�tsohi, k� gbihi a mi � ng� bue k�ng� ‘Yehowa yoku � n� yae.’ E ng� mi kaanimli n� �m� je mahi n� a k� a he hwu� tami mohu l��, se ‘a k� a klaate �m� s� kpa-kplaahi,’ n� a kua ke a be ‘ta hwumi ka-see hu gblegbleegble.’ (Mika 4:3) E ji hebl� ngua n� wa na kaa wa pi�� Yehowawebi n� a ng� tue mi j�mi � a he!

8 W� tsuo wa su� kaa Yehowa n� bakpata je yaya n� � h� mi aml� n�uu. Se

7, 8. (a) M�ni yi mi tomi heje n� e sa n� wa nah� k� n� f�mi ng� Yehowa mi �? (b) M�ni maha n� e maa pee w� kaa be � ng� yae mlamlaa-mla a?

NOVEMBER 1, 2013 � 13

Page 14: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

loko wa ma ny� maa to wa tsui si n� waaml� �, e he hia n� wa susu nıhi a he kaab�n� Yehowa susu� nıhi a he �. E to bekon� e maa gu Yesu Kristo n� k� kojoadesahi. (Nıts. 17:31) Se loko e maa sujam� a be �, Mawu ng� nihi tsuo he bl�hae kon� a “le an�kuale �,” n� a ba a je ming� an�kuale � nya kon� a he a yi wami.Nihi a wami ng� oslaa mi. (Kane 1 Timo-teo 2:3, 4.) Ke waa k� wa be tsuo ye� buanihi kon� a le Yehowa a, e maa pee w�kaa be � ng� yae mlamlaamla. N� ke nya-gbe � ba a, wa bua maa j� kaa wa ng� wabe tsuo k� tsu fi��mi nıtsumi �!

M�NI MAA TS�� KAA

NYAGBE � SU SI TA?

9 Kane 1 Tesalonikabi 5:1-3. E be k�en� je ma am� ma de ke a ‘he mi j� m�n� a tue mi hu j� m�.’ Ke wa sume n� ak� munyu n� � n� sisi w� �, e he hia n�“waa hi h� ngmengmle, n� wa h� mi n�ka si.” (1 Tes. 5:6) B�n� pee n� wa ko hw�mahe ng� mumi mi �, ny� ha n� wa susu

9-11. An� 1 Tesalonikabi 5:3 � ba mi lo? Moots�� nya.

nı kom� n� maa ya n� loko a ma de ja ahe kpiti n� waa hy�.

10 Ng� je mi ta eny� �m� tsuo a se �,je ma am� hla tue mi j�mi se bl� waw��nits�. Ben� a hwu Je Mi Ta I � ta a, a toJe Ma Am� A Somi � sisi kon� jam� abl� nya tomi � n� ng� tue mi j�mi k� ba.Pee se n� a hwu Je Mi Ta II � ta a, nihing� a h� k� f� Je Mahi A Kake Peemi bl�nya tomi � n� kaa e ma ha tue mi j�mimaa ba je � mi. Ma kud�li k� jami nya daling� a h� k� f� bl� nya tomi eny� n� �m� an� kaa a ma ha n� adesahi ma na tue mij�mi. Kaa n� hy�mi n� �, Je Ma Am� AKake Peemi Kuu � fia adafi kaa jeha 1986ji Je Ma Am� Tsuo A Tue Mi J�mi Jeha.Ng� jam� a jeha a mi �, ma kud�li k� jaminya dali n� a je mahi fuu a n� � k� Katoli-ki S�lemi � yi n� ng� Assisi, ng� Italy � yabla k� s�le kon� tue mi j�mi n� ba.

11 Se jam� a munyu � n� a tu � k� mu-nyu kpahi ha we n� gbami n� a gba k� f�si ng� 1 Tesalonikabi 5:3 � k� k� tue mij�mi he � n� ba mi. M�ni heje? Ejakaa ‘h�mi kpatami n� a ts�� kaa e maa ba tlu-kaa’ a b� lolo.

Yehowa webi b�� m�de waw�� n� a ye� bua nihi n� a kpa fi��mi yami � n� a kpale� k� baa Yehowa ng�(Hy� kuku 16, 17)

14 � HW��MI M�

Page 15: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

12 Hw�� se �, m�n� ma de ke, “wa hemi j� w�, n� wa tue mi hu j� w�” �? M�nijamihi n� a ts�� a he ke Kristofoli � k�jami kpahi a nya dali �m� maa pee ng� n�n� � he? M�ni ma kud�li hu maa pee ng�he? Ngmami � de we w�. N� n� wa le jikaa pi ‘he mi j�mi k� tue mi j�mi’ nits�ni-ts� ko he adafi n� a maa fia a. Je yaya n� �maa ya n� maa hi Satan kud�mi sisi. Je �pu� kulaa, n� e maa ya n� maa hi ja. Kewa ti n� ko he Satan lakpa munyu �m� yen� e k� e he ya wo je � mi �, e nı maa peem�b� waw��!

13 Kane Kpojemi 7:1-4. Be mi n� wang� ml�e kon� 1 Tesalonikabi 5:3 � n� bami �, hi�we b�fohi n� a he wa tsi amane-hlu ngua a he k��hi� n� a k� ma kpataje � h� mi � nya. M�ni a ng� ml�e? B�foYohane ngma kaa e sa n� “wa Mawu �ts�li �m�” n� a na a nyagbe nya s�umi �lolo.� Ke a na n� a gbe a nyagbe nya s�u-mi � nya a, b�fo �m� maa ngm�� k��hi�n� a k� ma kpata je � h� mi � he. L�� se �,m�ni maa ba?

14 A ma kpata Babilon Ngua a, n� ji je �lakpa jami bl� nya tomi � h� mi. “Mahi,je mahi, nimli sl��tosl��tohi, k� gbi mu-nomunohi” be ny�e maa ye bua l�. Aml�n� � po �, wa naa okadihi n� ts�� kaae be k�e kulaa n� a ma kpata lakpa jami-hi tsuo a h� mi. (Kpoj. 16:12; 17:15-18; 18:7, 8, 21) Ng� an�kuale mi �, munyuhi n�a tu� k� si� lakpa jamihi ng� oposide wo-mihi a mi, radio, k� TV n� �, ts�� kaa e bek�e n� a ma tua l�. Se ng� en� �m� tsuo a

� Ke o ng� hlae maa le sl��to n� ng� nihi n� a p� m�nu � a kekleekle nya s�umi � k� nyagbe nya s�umi �kp�ti �, moo hy� Bl�fo gbi Hw��mi M� � n� je kpo ng�January 1, 2007, bafa 30-31.

12. M�ni wa le ng� demi n� a ma de ke, “wa hemi j� w�, n� wa tue mi hu j� w�” � he?13. M�ni heje hi�we b�fohi tsi k��hi� n� a k�ma kpata je � h� mi � nya a?14. M�ni ts�� kaa e be k�e kulaa n� a ma kpataBabilon Ngua a h� mi?

se �, Babilon Ngua a jami nya dali �m�susu kaa haomi ko be a n� bae. A li po!Ke a na n� a de ke “Wa he mi j� w� n� wang� tue mi j�mi” �, tlukaa a, Satan je � mima kud�mi bl� nya tomi �m� ma je a h�ng� pi l� n� a kpata e h� mi p�s�p�s�. Ba-bilon Ngua a be si hie hu gblegbleegble!Niin�, e sa n� waa to wa tsui si k� ml� Ba-bilon Ngua a h� mi kpatami �.—Kpoj. 18:8, 10.

M�NI WA MAA PEE K� TS�� KAA WA

BUA J� MAWU TSUI SI TOMI � HE?

15 Ng� Yehowa bi� � he gu� n� nihi ng�gbee � tsuo se �, Yehowa to e tsui si n�e ng� ml�e kon� e tsu nıhi a he nı ng� ben� sa mi. Yehowa sume n� n� ko n� h��tsui kpakpa a h� mi n� kpata. (2 Pet. 3:9,10) An� w� hu wa nu� he ja lo? Loko Ye-howa ligbi � maa ba a, wa ma ny� maats�� kaa wa bua j� Yehowa tsui si tomi �he ng� bl�hi n� ny�� se n� � a n�.

16 Moo ye bua nihi n� a kpa fi��miyami �. Yesu ts�� kaa ke e to �m� kakep� po laa n� a na l� �, bua j�mi baa ng�hi�we. (Mat. 18:14; Luka 15:3-7) E ng�heii kaa, Yehowa susu� nihi tsuo n� a su�e bi� � a he, ke a k� ka ja we l� aml� n� �po. Ke wa ye bua n� ko kaa ja n� e kpaleba asafo � mi �, w� hu wa haa n� Yehowak� e b�fo �m� naa bua j�mi.

17 An� o pi�� nihi n� a k� ka s�m� weMawu aml� n� � a he lo? Eko �, asafo �mi n� ko t� o n� n� l�� heje �, o k� Ye-howa asafo � b�� hu. Eko �, o k� asafo �j�� b�mi k� b��. Mo bi o he ke: ‘An� yetsui n� ye mi ng� si himi mi, n� i ng� buaj�mi lo? An� Yehowa l� e t� ye n� � lo,aloo adesa ko n� e yi mluku? An� Yeho-wa Mawu pee mi n� d� n� ko lo?’ Ng�

15. M�ni heje Yehowa to e tsui si n� e ng�ml�e �?16, 17. (a) M�ni heje n� e sa n� waa ye bua nihin� a kpa fi��mi yami �? (b) M�ni heje n� e hiakaa nihi n� a kpa fi��mi yami � n� a kpale k� baYehowa ng� aml� �?

NOVEMBER 1, 2013 � 15

Page 16: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

an�kuale mi �, Yehowa pee� w� kpakpabe tsuaa be. Ke wa yi wa he n� n� wa j��k� ha l� � n� po �, e haa n� wa naa nı kpa-kpahi n� e k� haa adesahi � he se. (Yak.1:16, 17) E be k�e n� Yehowa ligbi � maaba. Be n� e sa kaa waa kpale k� ba wa hi�-we Ts� n� e ng� su�mi � ng� � ji n� � n�.Be n� e sa kaa waa kpale k� ba asafo �mi � ji n� � n�. Yehowa ng� p� n� wa mana he j�mi ng�.—5 Mose 33:27; Heb. 10:24, 25.

18 O k� an�kuale yemi n� fı nihi n� ang� asafo � h� mi ny��e � a se. Yeho-wa ji To Hy�l� n� ng� su�mi. E kud��w� n� e po� wa he pi�. Yehowa hla e Bi �n� e pee l� To Hy�l� Ngua kon� e hy�e to �m� a n�. (1 Pet. 5:4) Asafo mi nik�-t�mahi n� a ng� asafohi n� a hi� pe 100,-000 mi �, hy�� Mawu to �m� eko tsuaaeko n�. (Nıts. 20:28) Ke waa k� an�kualeyemi fı asafo mi nik�t�ma am� a se �, l��ts�� kaa wa bua j� nıhi tsuo n� Yehowa k�Yesu pee ha w� � he.

19 Ny� ha n� kake peemi n� hi ny� kp�-ti. M�ni en� � ts��? Ke he ny�li ya tua tabuli kom� n� a he be k� ta hwumi �, tabuli �m� tsuo pee� kake n� a blaa k� wo�

18. M�ni heje e sa n� o fı asafo mi nik�t�-ma am� a se �?19. M�ni bl� n� waa maa gu kon� kake peemin� hi wa kp�ti?

he ny�li �m� a he. En� � ha we n� he ny�-li �m� n� a ye a n�. Satan je e h� k� piMawu webi waw��. Pi be n� e sa kaa waak�� wa he ji n� �. Be n� e sa kaa wa ha n�kake peemi n� hi wa kp�ti waw�� kon�wa na h� k� n� f�mi ng� Yehowa mi � jin� � n�.

20 Ny� ha n� w� tsuo waa ya n� n� waha n� hu� b�mi n� ng� waa k� Yehowa wakp�ti � mi n� wa, kon� waa to wa tsui sin� waa ml� l�. Ny� ha n� waa to wa tsui sin� waa ml� k� ya si be n� a ma de ke “Wahe mi j� w�, n� wa tue mi hu j� w�,” k� ben� nihi n� a hla am� ma na a nyagbe nyas�umi �. L�� se �, hi�we b�fo eywi� �m�maa ngm�� k��hi� n� a k� ma kpata je �h� mi � he, n� a ma kpata Babilon Nguaa h� mi. Be mi n� wa ng� be n� nı nguan-gua n� �m� maa ba a bl� hy�e �, ny� ha n�waa kpl�� ga womihi n� nihi n� a ng� asa-fo � h� mi ny��e � ng� w� hae � n�. Ny�ha waa pee kake k� te si k� wo Abosiamik� e daimonio �m�! Be n� e sa kaa waa bumunyu n� la pol� � tu � tue ji n� � n�. E deke: ‘Ny� nihi tsuo n� ny� ng�� ny� h� k�f�� Yehowa n� �, ny� wlua ny�! Yehowama ha ny� he wami.’—La 31:24.

20. M�ni e sa kaa waa pee aml� n� �?

Be n� e sa kaa waa peekake k� te si k� wo Satan k�e daimonio �m� � ji n� � n�(Hy� kuku 19)

Page 17: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

MAA pee jeha 762 k� ya si 759 L.M.B. � kp� mi �,Israel mats� � k� Siria mats� � je ta k� wo Yuda ma-ts� yemi �. M�ni ji oti n� a k� ma a h� mi? Oti n� ak� ma a h� mi ji, a ma kpata Yerusalem h� mi, n� ama kpa Ahaz mats�, n� a maa wo n� ko n� eko �,e pi Mats� David weku � mi no � mats� ng� Yudama a nya. (Yes. 7:5, 6) Jam� a yi mi tomi � yi ma-nye. Yehowa wo si kaa, be tsuaa be �, e sa n� Davidweku � mi n� ko n� ye mats�. Be tsuaa be n� Yeho-wa ma de n� ko � e baa mi.—Yos. 23:14; 2 Sam. 7:16.

2 Sisije �, e ng� kaa n� n� Siriabi �m� k� Israel-bi �m� maa ye kunimi ng� ta a mi. Ng� ta kake p�n� a hwu � mi �, Ahaz ta buli kats�m� 120,000 gbo!A “gbe Mats� Ahaz binyumu Maaseya.” (2 Kron. 28:5-7) Se Yehowa ng� hy�e. E kai si n� e wo David �,n� e ng� he wami womi munyu ko k� ts� gbal� Ye-saya.

3 Yesaya de ke: ‘Yiheyo ko maa ng� h�, n� e ma f�binyumu, n� e maa wo l� bi� ke, Yimanuel. Lokoe h� ma fa n� e maa le kpakpa k� yayami a kp�tisl��to �, ma a mi bi �m� ma na na ny� nyu maa nu,n� a ma na hwo maa ye ekohu. Jam� a be � be suetete po n� mats�m� eny� �m� n� a ng� ny� he gbe-ye woe � a zugba a n� maa je gu.’ (Yes 7:14, 16) Behifuu �, wa ts�� kaa gbami n� � kekleekle mi bami �k�� Mesia a f�mi he. (Mat. 1:23) Se ak�n� “mats�m�eny�” �m�, n� ji Siria mats� � k� Israel mats� � h�wiYuda ng� kaseli �m� a be � mi heje �, eko �, gbamin� k�� Yimanuel � he � ba mi ng� Yesaya be � mi.

1. M�ni heje yi mi n� Israel mats� � k� Siria mats� � to � yimanye �?2-4. Moo ts�� b�n� Yesaya 7:14, 16 ba mi ha (a) ng� jeha 762k� ya si 759 L.M.B. � kp� mi (b) ng� kaseli �m� a be � mi.

KATS�M� KPANAAAM� K� GAN� �M�—B�N� WA N ´

AA AHE SE HA MW�N� �

“Wa ma ha wa kats�m�kpanaa am� n� ny���wa h� mi � k� gan� �m�maa ya n� a k� m� maya hwu ta.”—MIKA 5:5.

AN� O MA NY� MA HA

HETO LO?

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

M�ni bl� n� Hezekia, Yesaya,Mika, k� Yerusalem ma nime-li �m� ts�� kaa a ji to hy�likpakpahi ng�?

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

Mw�n� �, m�n�m� ji kats�m�kpanaa am� n� ny��� wa h� mi �k� gan� �m� �? M�ni bl�hi a n�a gu� k� ye� bua Mawu webi?

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

M�ni ji n� n� he hia pe kulaan� o ma ny� maa pee k� dlao he k� ha tuami n� a ma tuaMawu webi hw�� se �?

NOVEMBER 1, 2013 � 17

Page 18: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

4 Ben� Yesaya tu munyu n� � ta p� n�e yo � h�� h�, n� e f� binyumu ko n� wol� ke Maha-salal-has-bas. Eko �, binyu-mu n� � ji “Yimanuel” n� Yesaya tu e hemunyu � n�.� Blema a, a ny�� daa n� kon� ya n� be n� a f� n� ko � n� k� wo� n� �bi�, se n� � f�li k� e wekuli hu ts�� l� k�bi� kpa. (2 Sam. 12:24, 25) Odase yemiko be n� ts�� kaa a ts�� Yesu ke Yima-nuel.—Kane Yesaya 7:14; 8:3, 4.

5 Be mi n� Israel k� Siria ng� a ju�mik� ma Yuda n� �, ma kpa ko hu n� a leta hwumi waw�� je a h� ng� pi Israel k�Siria. Ma n� � ji Asiria n� ng� m�de b�ekon� e ba ye je � n� �. Kaa b�n� a ts��ng� Yesaya 8:3, 4 �, Asiria maa ng� “Da-masko sika tsuo” k� “Samaria ta yibu nıtsuo” k� ho loko a ma tua Yuda woyi jemats� yemi �. Ahaz n� ji Yuda mats� �k� e h� f�� munyu n� Mawu tu k� gu Ye-saya n� � n�. E pee we e nı ng� nile mi,ejakaa e k� Asiria ya so. En� � ha n� Asi-ria wa Yuda ma a yi mi. (2 Ma. 16:7-10)Ahaz n� ji Yuda ma a h� mi ny��l� � ny�we n� e po e webi �m� a he pi�! Wa many� ma bi wa he ke, ‘Ke ma mw� ye yimi kp� ng� n� ko n� he hia he �, an�i k� ye h� f�� Mawu n� aloo adesa n�?’—Ab� 3:5, 6.

TO HY�L� EHE KO PEE

E N´I NG� BL� KPA N�

6 Ahaz gbo ng� jeha 746 loko a f�Yesu, n� e binyumu Hezekia ba ye e se.Jam� a be � mi �, ohia ng� Yudabi �m�yee n� a j�� Yehowa jami hul�. M�niji n� kekleekle n� Mats� Hezekia pee?

� Hebri munyungu n� a ts�� sisi ke “yiheyo” ng�Yesaya 7:14 ma ny� ma k� yogbayo aloo yomiyo ko he.En� � he �, a ma ny� ma ts� Yesaya yo �, k� Yuda yo-miyo Maria ja.

5. M�ni yi mi kp� n� nile be mi l� Mats� Ahazmw�?6. M�ni bl� n� e slo Hezekia ng� Ahaz he ng�?

An� e ha n� ma a n� na nı ekohu lo?D�bi. Hezekia su� Yehowa n� e ji to hy�-l� kpakpa k� ha ma a. Kekleekle n� n�e pee ji, e ye bua Yudabi �m� n� a dla ak� Yehowa a kp�ti ekohu. Ben� Hezekiana le kaa e sa n� e pee Mawu su�mi nyanı �, e tsu he nı aml� n�uu. Hezekia peen� hy�mi n� kpakpa k� ha w�!—2 Kron.29:1-19.

7 E sa n� Levibi �m� n� a tsu bl� nyanıtsumi ko n� he hia he nı kon� Yuda-bi �m� n� a b�ni Yehowa jami ekohu.En� � he �, Hezekia k� m� pee kpe n�e ha n� a le kaa e fı a se. Moo po b�n�Levibi an�kualets�m� n� a ya jam� akpe � a bua maa j� ha a he foni ng� o ju�-mi mi n� o hy�. Hezekia de m� ke: ‘Ye-howa hla ny� n� ny�� ny�� ma a h� mik� s�m� l�.’ (2 Kron. 29:11) Niin�, Yeho-wa fa Levibi �m� kaa a ye bua Israel-bi �m� kon� a ja an�kuale Mawu �!

8 Hezekia bua Yudabi �m� k� Israel-bi �m� tsuo a nya n� a ye Hets�migbijl� �. Ng� l�� se �, e ha n� a k� li-gbi kpaago ye Abolokplolo Nyami Be �hul�. Gbijl� n� � ng� ha Yudabi �m� wa-w��, en� � he �, a tsa n� n� a ye gbi-jl� � ligbi kpaago k� pi�� he. Baiblo � deke: “Yerusalem ma a mi pee hoo k� nya-mi s�uu, ejakaa k� je Mats� Salomo, Da-vid binyumu � yin� �, n� ko kaa kik�n� � b� hy�.” (2 Kron. 30:25, 26) Moohy� b�n� gbijl� n� � maa wo Yudabi �m�tsuo he wami ha! Wa kane� ng� 2 Kro-nika 31:1 � ke: “Ben� a ye nyami be �m�ta a, a gb� jami he �m�; a ku amagahi n�a pu� k� ha yo mawu � n� a ts�� Ashe-ra a ng� pue si, n� a ywia b� sami lat� �m�.” Yudabi �m� kpale k� ba Yeho-

7. M�ni heje n� e he hia kaa mats� � n� fı Levi-bi �m� a se �?8. M�ni ji n� kpa ko hu n� Hezekia pee k� yebua Yudabi �m� n� a ja Yehowa ekohu, n� m�nije mi k� ba?

18 � HW��MI M�

Page 19: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

wa ng�. En� � ye bua m� n� a dla a he k�ha haomihi n� a k� kpe pee se �.

MATS� � DLA

E HE K� HA HAOMI

9 Kaa b�n� Yesaya de �, Asiria kpa-ta Israel yiti je mats� yemi � h� mi n�e nuu ma mi bim� �m� k� ho. En� � han� Israelbi �m� ny� we n� a tsu a yi mitomi � he nı. Jin� a to a yi mi kaa a behae n� n� ko n� e je David weku � mi n�e ye Yuda ma a n� mats� hu. Se ben�Asiria kpata Israel yiti je mats� yemi �h� mi ta a, m�ni yi mi Asiriabi �m� to?Jehan� l��, Asiriabi �m� je a h� ng� piYuda. Baiblo � de ke: “Mats� Hezekiayin� jeha n� ji ny�ngma k� eywi� � mi �,Asiria mats�, Senakerib ba tua Yudamahi tsuo n� a fia gbogbo ng� wo ahe �, n� e ng� ma am�.” Senakerib kpa-ta Yuda mahi 46 a h� mi momo. Moong� l� kaa o ng� Yerusalem jam� a be �mi n� Asiriabi �m� ng� Yuda ma am� ah� mi kpatae k� ma. E pi� b�� n� a maasu he n� o ng� �, k� o ko pee o nı ha k��?—2 Ma. 18:13.

9. (a) M�ni ha n� Israelbi �m� ny� we n� a tsua yi mi tomi � he nı �? (b) Kekleekle �, m�ni ku-nimi Senakerib ye ng� Yuda ma a n�?

10 Ng� an�kuale mi �, Hezekia le hao-mi n� maa ba, se e yi gbeye. E hla weyemi k� buami se bl� k� ji mahi n� ajaa w� � a ng� kaa b�n� e ts� Ahaz n�ji hemi k� yemi kual� � pee �. Heze-kia ng� e h� k� f� Yehowa n�. (2 Kron.28:20, 21) Eko �, e le munyu n� ny�� sen� � n� gbal� Mika tu �. E de ke: “KeAsiriabi �m� ba wa zugba a n� n� a batua wa m� �m� �, wa ma ha wa kats�-m� kpanaa am� n� ny��� wa h� mi � k�gan� �m� maa ya n� a k� m� ma ya hwuta. A k� klaate maa ye Asiria bi �m� an� kunimi.” (Mika 5:5, 6) E ng� heii kaamunyu n� � n� Yehowa tu � wo Heze-kia he wami. Yudabi �m� le kaa Yehowama ha n� ta buli n� a hy� we bl� � ma yaye Asiriabi �m� a n� kunimi.

11 Gbami n� k�� kats�m� kpanaaam� n� a ny��� wa h� mi � k� gan� �m� ahe � maa ba mi nits�nits� ng� Yesu f�mise kulaa. Yesu ji ‘mats� ng� Israel ma a

10. M�ni heje n� eko �, munyu n� ng� Mika 5:5, 6 wo Hezekia he wami �?11. M�ni be gbami n� k�� kats�m� kpanaa am�n� a ny��� wa h� mi � k� gan� �m� a he � ba mikekleekle?

Hezekia munyu � woYudabi �m� he wami(Hy� kuku 12, 13)

NOVEMBER 1, 2013 � 19

Page 20: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

tsuo n�, n� e weku kpa ng� k� je blemat��.’ (Kane Mika 5:1, 2.) En� � maa bami hw�� se, ben� mw�n�mw�n� � be mi“Asiria,” aloo he ny�l� � ma ba tua Yeho-wa s�m�li �. M�n�m� ji ta buli n� Yeho-wa maa gu e Bi � n� k� ye he ny�l� n�e he ng� gbeye n� � n� kunimi? Wa maana sane bimi n� � heto pee se. Se ke-kleekle �, ny� ha n� wa susu n� n� wama ny� maa kase ng� n� n� Hezekia peeben� Asiriabi �m� wo e he gbeye �.

HEZEKIA K� NILE TSU N´I

12 Ke wa be ny�e ma tsu n� ko he nı �,Yehowa je� e tsui mi be tsuaa be, n�e tsu� he nı ha w�. Hezekia k� e “ma ni-meli �m�, k� e ta buli �m�” pee kpe n�a mw� a yi mi kp� kaa a ‘maa tsi vuhin� ng� ma a nya a. Jehan� se hu �, Heze-kia dla Yerusalem ma a he fami nı �m�;gbogbohi n� ku �, e kpale fia m� ekohu,n� e ma m�hi ng� a n�; jehan� se hu, e s�k�� k� ts�ihi babauu.’ (2 Kron. 32:3-5)B�n� pee n� Yehowa n� po e ma a he pi�n� e hy� a n� �, e hla kats�m� kom� kaaHezekia, k� e ma nimeli �m�, k� gbalian�kualets�m� �m�.

13 L�� se �, Hezekia pee n� ko n� hehia kulaa po pe vu �m� n� e tsi aloo gbo-gbo �m� n� e fia a. Ak�n� Hezekia ji tohy�l� kpakpa heje �, e bua Yudabi �m�a nya n� e wo m� he wami. E de m� ke:‘Ny� ko ye Asiria mats� � gbeye; ejakaan� n� k� w� ng� �, e he wa kulaa pe n�n� k� l� ng� �. Niin�, Asiria mats� � ng�ta buli babauu, se m� tsuo p�p��p� �,nimli adesahi k�k� ji m�. W�� l�� Ye-howa, wa Mawu � maa pi� wa he; l� jin� n� maa hwu ta am� ha w�.’ Moo hy�

12. M�ni Hezekia k� nihi n� a pi�� e he � peek� po Mawu webi �m� a he pi�?13. M�ni ji n� ko n� he hia waw�� n� Hezekiapee kon� e dla Yudabi �m� k� ha tuami n� Asi-riabi �m� ma ba tua m� �? Moo ts�� nya.

b�n� munyu n� � ma ha n� Yudabi �m�a hemi k� yemi � mi maa wa ha. Yeho-wa maa hwu ta a ha m�! “Munyu n� �n� Yuda mats�, Hezekia tu �,” wo ma ahe wami. Mo kadi kaa munyu n� “He-zekia tu �” l� wo ma a he wami � n�.Hezekia k� e ma nimeli �m�, k� nyumukats�m� �m�, k� gbal� Mika k� Yesayats�� kaa a ji to hy�li kpakpahi kaa b�n�Yehowa gu e gbal� � n� k� gba f� si �.—2 Kron. 32:7, 8; kane Mika 5:5, 6.

14 Asiria mats� � k� e ta buli �m� yato si ng� Lakish, ng� Yerusalem ma apusin� he bl� ng� woyi je. Ben� a ng�lej� �, e ts� ts�li et� k� ho Yerusalem yakon� a de ma mi bim� �m� kaa a ba num� Asiriabi �m� a nane. E ts�li �m� akp�ti n� titli n� a ts�� ke Rabshake � guga bl� sl��tohi a n� k� pee ja. E tu Heb-ri gbi k� ts�� Yudabi �m� n� e de m� kea ko bu Mats� Hezekia tue, mohu �, abu Asiriabi �m� tue. E wo Yudabi �m�si kaa a maa ng� m� k� ho zugba kon� ya, n� a he maa j� m� ng� lej� �.(Kane 2 Mats�m� 18:31, 32.) L�� se �,Rabshake de Yudabi �m� kaa je ma am�a mawu �m� ny� we n� a bu nihi n� jaam� � a he. L�� he �, Yehowa be ny�e makp� Yudabi �m� ng� Asiriabi �m� a d�mi. Yudabi �m� pee a nı ng� nile mi.A pui Rabshake nya mi. Yehowa s�m�lipee� a nı ja mw�n� �.—Kane 2 Mats�m�18:35, 36.

15 Ng� an�kuale mi �, Hezekia mi mifu mohu l��, se e ya hla we yemi k�buami se bl� k� ji ma kpa ko d�. E ts�k� ya ts� Yesaya. Yesaya de Hezekia ke:‘Senakerib be ma n� � mi s�e, n� e bek�� ko hu ts�e k� ba hi� �.’ (2 Ma. 19:32)E sa kaa nihi n� a ng� Yerusalem � n� a

14. M�ni Rabshake de, n� k� Yudabi �m� pee anı ha k��?15. M�ni e he hia n� Yerusalembi �m� n� a pee,n� m�ni bl� n� Yehowa gu k� he ma a yi wami?

20 � HW��MI M�

Page 21: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

na hemi k� yemi n� mi wa, ejakaa Ye-howa maa hwu ta a k� ha m�. Yehowahwu ta a ha m� niin�! Baiblo � de ke:“Jam� a ny� � mi n�uu �, Yehowa b�foko ya gbe ta buli akpe lafa k� nyingmikpaany� k� enu� ng� Asiria ta a mi. E n�jena mak� �, ne m� n� a gbo k� pue� si.”(2 Ma. 19:35) Pi vu �m� n� Hezekia tsi �aloo gbogbo �m� n� e fia a n� he Yeru-salembi �m� a yi wami, mohu �, Yeho-wa ji n� n� he a yi wami.

� N� WA MA NY�

MAA KASE NG� MI MW�N� �

16 Gbami n� k�� kats�m� kpanaaam� n� a ny��� wa h� mi �, k� gan� �m�a he � ba mi nits�nits� ng� wa be n� �mi. Asiriabi �m� ya tua blema Yeru-salembi �m�. E be k�e kulaa n� mw�-n�mw�n� � be mi “Asiriabi �m�” maab� m�de kaa a ma kpata Yehowa webia h� mi. Ngmami � tu tuami n� �, k�tuami n� ‘Gog n� je Magog,’ k� ‘yiti jemats�’ �, k� “je n� � mi mats�m� �m�”ma tua Yehowa webi � he munyu. (Eze.38:2, 10-13; Dan. 11:40, 44, 45; Kpoj.17:14; 19:19) An� e slo tuami n� � ekotsuaa eko lo? Wa be ny�e maa ts��. Bai-blo � ma ny� maa kale tuami kake n� �n�uu k� bi� ekpaekpahi. M�n�m� ji ‘tabuli’ n� Yehowa ma ha n� a tua he ny�-l� n� e yi mi wa n� ji “Asiria” a? Eko �,o li kaa m� ji “kats�m� kpanaa am� n�ny��� wa h� mi � k� gan� �m�”! (Mika5:5) Kats�m� kpanaa am� n� ny��� wah� mi � k� gan� �m� ji asafo mi nik�t�-ma am� � n�. (1 Pet. 5:2) Mw�n� �, Ye-howa k� asafo mi nik�t�mahi n� a ye�an�kuale � ng� nı tsue kon� a hy� e webia n�, n� a wo m� he wami k� ha tuamin� “Asiriabi �m�” ma tua m� hw�� se �.

16. Mw�n� �, m�n�m� ji (a) Yerusalembi �m�(b) “Asiriabi �m�” (d) kats�m� kpanaa am� n�ny��� wa h� mi � k� gan� �m� �?

Mika gba kaa asafo mi nik�t�ma am�“k� klaate maa ye Asiria bi �m� a n� ku-nimi.” (Mika 5:6) Ng� an�kuale mi �, n�n� pi�� ta hwumi nıhi n� a k� ma tsu nı �he ji, MawuMunyu � n� ji “mumi � klaa-te �.”—2 Kor. 10:4; Efe. 6:17.

17 Asafo mi nik�t�mahi, ny� ma ny�maa kase nıhi n� a ny�� se n� � ng� mu-nyu n� wa susu he n� � mi: (1) N� n� hipe kulaa n� asafo mi nik�t�mahi maapee k� dla a he k� to tuami n� “Asiria”ma tua w� � ji, n� a ma ha n� a hemik� yemi � mi maa wa, n� a maa ye buawa ny�mim� �m� kon� m� hu a pee ja.(2) Ke “Asiriabi �m�” ba tua w� �, e san� asafo mi nik�t�ma am� n� a na h� k�n� f�mi n� mi wa kaa Yehowa ma kp�w�. (3) Jam� a be � mi �, eko �, bl� ts��-mi n� Yehowa asafo � k� ma ha w� � beng�e ng� wa tue mi. E sa n� w� tsuo waapee klaalo kaawa maa bu bl� ts��mi sai-saa n� a ma k� ha w� �, e ng� ng� wa tuemi jio, e ng�� ng� wa tue mi jio. (4) Be n�e sa kaa nihi n� a k� a h� f� sukuu yami,helo nya nıhi, aloo adesahi a bl� nya to-mihi a n� � n� a tsake a ju�mi � ji n� �n�. E sa n� asafo mi nik�t�ma am� n� apee klaalo kon� ke n� ko hemi k� yemi �mi ng� gb�j�e �, a wo l� he wami.

18 E maa su be n� Mawu s�m�li maapee kaa ni kom� n� a be yemi k� bual�ko kaa b�n� e ji ng� Yerusalembi �m�a bl� fa mi ng� Hezekia be � mi �. Kejam� a be � su �, ny� ha n� w� tsuo waakase nı k� je Hezekia munyu � mi. Ny�ha n� wa kai kaa ‘nimli adesahi k�k� jim�, w�� l�� Yehowa, wa Mawu � maapi� wa he; l� ji n� n� maa hwu ta am� haw�’!—2 Kron. 32:8.

17. M�ni nıhi eywi� asafo mi nik�t�mahi many� maa kase ng� munyu n� wa susu hen� � mi?18. M�ni bl� n� munyu n� �m� tsuo n� wa makai �, maa ye bua w� hw�� se ng�?

NOVEMBER 1, 2013 � 21

Page 22: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

YEHOWA ng� e he k� to to hy�l� he. (Eze. 34:11-14)En� � ye� bua w� n� wa le� b�n� Yehowa ng� ha. Tohy�l� n� ng� su�mi � le kaa e sa kaa e hy� e to �m�a n� saminya. E kpakaa e to �m� k� yaa he n� nyuk� nga mumu ng� (La 23:1, 2); e bu� a he ny� k� pia(Luka 2:8); e po� a he pi� k� je� lohwe awi yeli a he(1 Sam. 17:34, 35); e wo� to ts�wi �m� ng� e k�nib�k� mi (Yes. 40:11); e hlaa tohi n� laa a, n� e hy��nı n�m� n� pla a.—Eze. 34:16.

2 Mawu webi n� a hi si blema a a ti nihi fuu ji tohy�li k� ngm� huli. En� � he �, a le n� heje n� Yeho-wa ng� e he k� to to hy�l� he �. A le kaa loko tohimaa wa n� a ma pl�ke �, e he hia n� a hy� a n� sa-minya. Ja n�uu k� n� adesahi hu hia bl� ts��mi k� jeYehowa ng�. (Mar. 6:34) Ke nihi na we bl� ts��mik� ji Mawu ng� �, a naa n�. A li sl��to n� ng� kpa-kpa k� yayami a kp�ti. A ng� “kaa tohi n� a be hy�-l�.” (1 Ma. 22:17) Se Yehowa je� su�mi mi n� e haae webi nıhi n� hia m�.

3 W� hu wa le n� heje n� Yehowa ng� kaa to hy�-l� �. Mw�n� � hu �, Yehowa haa e webi a hiaminıhi. Ny� ha n� wa susu bl� n� n� e guu k� kud��e to �m� n� e hy�� a n� ha a he n� waa hy�. Jehan�se hu �, wa ma susu b�n� e sa kaa to �m� n� a peea nı ha kon� a na bl� ts��mi n� Yehowa k� haa m�,k� a n� n� e hy�� he se � he.

TO HY�L� KPAKPA A NG��

N´ITSUMI K� WO� NIHI A D�

4 Yehowa hla Yesu kaa Kristofoli asafo � Yi. (Efe.1:22, 23) Ak�n� Yesu ji “to hy�l� kpakpa a” heje �,e pee� e nı kaa e Ts� �. Yesu ‘gbo ng� to �m� ahe’ po. (Yoh. 10:11, 15) Hy� b�n� Kristo kp�mi af�le

1, 2. M�ni heje Yehowa ng� e he k� to to hy�l� he �?3. M�ni he wa ma susu ng� munyu n� � mi?4. M�ni Yesu pee k� ha Yehowa to � m�?

MOO PEE TUE BUMIK� HA YEHOWA TOHY�LI �M�

“Ny�� bu ny� h� miny��li �m� tue, n�ny�� ba ny� he si ham�. M� l� a hy�� ny�n� daa, n� a maa buak�taa ha Mawu.”—HEB. 13:17.

K� O MA HA HETO K��?

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

M�ni bl� n� asafo mi nik�t�mahiguu k� hy�� Mawu to �m� a n�?

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

M�ni heje n� e sa kaa to �m�n� a bu to hy�li n� a ng� Yehowak� Yesu a sisi � tue �?

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

M�ni heje n� e s� n� wa de keasafo mi nik�t�ma am� yi mlukul�� he �, wa be Ngmami � mi gawomihi n� a k� haa w� � tuebue �?

22

Page 23: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

sami � ha n� adesahi na j��mi ha! (Mat.20:28) Yehowa yi mi tomi ji kaa n�tsuaa n� n� ma na hemi k� yemi ng�Yesu mi � “e h� mi ko kpata, se mohue na neneene wami.”—Yoh. 3:16.

5 M�ni to �m� pee� k� ts�� kaa YesuKristo ji To Hy�l� Kpakpa? Yesu de ke:“Ye to �m� bu� mi tue; i le m�, n� any��� ye se.” (Yoh. 10:27) To �m� bu� ToHy�l� Kpakpa a tue n� a k� e bl� ts��mitsu� nı be tsuaa be. To �m� bu� to hy�lin� a ng� Yesu sisi � hu tue. Yesu ts��kaa e sa n� e b�fo �m� k� e kaseli �m�n� a hy� e se ny��li �m� a n�. E sa kaa a“ts��” to bi �m� nı n� a ‘l�’ m�. (Mat. 28:20; kane Yohane 21:15-17.) Ben� Kristokaseli �m� ya n� a fi�� sane kpakpa a,nihi fuu ba pi�� a he. En� � he �, Yesuhla to hy�li n� a nane pi si kon� a hy�to �m� a n�.—Efe. 4:11, 12.

6 Pee se �, Paulo ngma ya ha asafo minik�t�mahi n� a ng� Efeso asafo � mi �ke: ‘Asafo � tsuo n� mumi kl�ukl�u � tung� wo ny� d� mi �, ny�� hy� n� sami-nya.’ (Nıts. 20:28) Mw�n� � hu �, a k�mumi kl�ukl�u � n� hlaa asafo mi nik�-t�mahi. M�ni heje n� wa ma ny� ma deja a. Ejakaa a daa nıhi n� Baiblo � ts��kaa n� ko n� e su he loko e s�m� kaaasafo mi n�k�t�ma a n� k� hlaa m�, n�Mawu mumi � l� ha n� nihi ngma Bai-blo � n�. En� � he �, ke wa bu� asafo minik�t�ma am� tue �, l�� ts�� kaa wa ng�bumi kpo jee k� ng� Yehowa k� Yesu,n� a ji To Hy�li kpanaa eny� �m� tsuots��e. (Luka 10:16) En� � ji yi mi tomititli heje n� a je� bumi kpo k� ts�� asa-fo mi nik�t�ma am� � n�. Se yi mi tomikpa kom� hu ng� n� l�� heje �, e sa

5, 6. (a) M�n�m� Yesu hla kon� a hy� e to �m�a n�, n� k� e sa kaa to �m� n� a pee a nı ha k��kon� a na he se? (b) M�ni ji yi mi tomi titli hejen� e sa kaa wa je bumi kpo k� ha asafo mi nik�-t�ma am� �?

kaa waa k� asafo mi nik�t�ma am� a bl�ts��mihi n� tsu nı.

7 Asafo mi nik�t�ma am� daa Baiblo �n� k� wo� a ny�mim� nyumuhi k� yihihe wami n� a kud�� m�. A ts�� we ny�-mim� �m� b�n� e sa kaa a pee a nı ha.(2 Kor. 1:24) Mohu �, asafo mi nik�t�-ma am� ye� bua ny�mim� �m� kon� m�nits�m� a da Baiblo sisi tomi mlaahi a n�k� mw� a yi mi kp�. En� � n� a pee� �ye� bua n� kake peemi k� tue mi j�mi hiiasafo � mi. (1 Kor. 14:33, 40) Asafo minik�t�ma am� ‘hy�� wa n�’ k� sisi numikaa a ye� bua n� tsuaa n� n� ng� asa-fo � mi � kon� hu� b�mi kpakpa n� hie k� Yehowa a kp�ti. En� � he �, ke a nakaa ny�mi ko yaa “t�” t�mi ko, aloo e “t�”momo �, a k� yemi k� buami haa l� mla.(Gal. 6:1, 2; Yuda 22) E sa n� waa ‘bu wah� mi ny��li �m� tue’ ng� yi mi tomi kpa-kpahi fuu a heje.—Kane Hebribi 13:17.

8 B�fo Paulo n� l� nits� hu e ji to hy�l�n� e susu� ny�mim� �m� a he � ngma yaha ny�mim� n� a hi Kolose � ke: “Ny��hy� n� hi n� n� ko ko ng� je mi nile,loo yaka sisimi k� ye ny� ny�gu�. Blemats��mihi, k� mumihi n� ye� je � n� �, ang� nı n� �m� je, se pi Kristo ng�.” (Kol.2:8) K�k� b�mi n� � ha n� wa na yi mitomi kpakpa ko hu heje n� e he hia kaawaa bu Ngmami � mi ga womi n� asa-fo nik�t�ma am� k� haa w� � tue �. Abu� to kuu � he ng� nihi n� a ma ny�ma pu� a hemi k� yemi � a he. B�fo Pe-tro b� Kristofoli k�k� kaa “lakpa gba-li” k� “lakpa ts��li” maa b� m�de kaa amaa ‘sisi nihi n� a gb�j�’ � kon� a pee ya-yami. (2 Pet. 2:1, 14) Mw�n� � hu �, kee he hia kaa asafo mi nik�t�mahi n� a b�ny�mim� k�k� ng� lakpa gbali k� lakpa

7. M�ni bl� n� asafo mi nik�t�ma am� ye� buamo kon� hu� b�mi n� ng� o k� Yehowa ny� kp�-ti � n� ko pu�?8. M�ni bl� n� asafo mi nik�t�ma am� gu� k�bu� Mawu to kuu � he?

NOVEMBER 1, 2013 � 23

Page 24: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

ts��li a he �, e sa n� a pee ja. Ak�n� a jiKristofoli n� a nane pi si ng� Mawu jamimi heje �, a ng� nıhi a si kpami babauu.Jehan� se hu �, a ts�� kaa a nu Ngma-mi � sisi n� a le nı ts��mi saminya lokoa hla m� kaa asafo mi nik�t�mahi � n�.(1 Tim. 3:2; Tito 1:9) Ak�n� a nane pi sing� Mawu jami mi, n� a ng� tsui si tomi,n� a ng� Baiblo mi nile heje �, a ny�� n�a k� bl� ts��mi kpakpa haa to kuu �.

TO HY�L� KPAKPA A L��

E TO �M� N� E PO� A HE PI�

9 Yehowa gu� asafo � n� k� ts�� wany�mim� tsuo ng� je k� w� � nı n� e ku-d�� m�. Wa naa Ngmami � mi ga womi-

9. Mw�n� �, m�ni bl� n� Yesu guu k� ts�� Kris-tofoli asafo � nı n� e kud�� asafo �?

hi babauu ng� wa womi �m� a mi. Je-han� se hu �, be kom� ng� n� asafo �ng�� bl� ts��mi k� haa asafo mi nik�t�-ma am� t��. Asafo � pee� en� � k� gu�s� womihi n� e ngmaa ya haa asafo minik�t�ma am� aloo bl� ts��mihi n� a k�haa kpokpa n� hy�li n� a k� ya haa m� �n�. En� �m� ji bl�hi a n� n� to �m� gu�k� naa bl� ts��mihi n� a mi t�.

10 E ji to hy�li n� a susu� ny�mi-m� �m� a he � a bl� nya nıtsumi kaa amaa l� to �m� n� a po a he pi�. Nihi n� ahemi k� yemi � mi gb�j�, aloo nihi n� at� t�mihi n� h�d� ng� he � titli ji nihi n�asafo mi nik�t�mahi susu� a he. (Kane

10. M�ni ji to hy�l� n� susu� e tohi a he � e bl�nya nıtsumi ke to � eko laa ng� to kuu � kp�ti?

Kaa b�n� to hy�l� po� e tohi a he pi� �,ja k� n� asafo mi nik�t�ma am� hu po� Mawu to �m� a he pi�

(Hy� kuku 8)

24 � HW��MI M�

Page 25: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

Yakobo 5:14, 15.) Eko �, nimli n� �m� ati ni kom� k� to kuu � b�� hu n� a kpaYehowa s�m�mi. Ke e ba ja a, m�ni tohy�l� n� e susu� e tohi a he � maa peek� ye bua m�? E maa b� m�de waw�� n�e ma hla nimli n� �m� a se bl� n� e maawo m� he wami kon� a kpale k� ba totsu � n� ji asafo � mi. Yesu de ke: “Ny�Ts� n� ng� hi�we � sume kaa bim� ts�-wi n� �m� a kp�ti n� kake n� laa.”—Mat.18:12-14.

K� E SA KAA WAA BU

NIK�T�MA AM� A F˜

A T�MIHI HA K��?

11 Yehowa k� Yesu tsuo ji To Hy�li n�a ye mluku. Se to hy�li n� a ng� a sisi n�a ha n� a ng� asafo �m� a n� hy�e ham� � l�� a yi mluku. Eko �, en� � ma han� e he maa wa ha ni kom� kaa a maabu asafo mi nik�t�ma am� tue. Eko �,jam�ats�m� �m� ma susu kaa: ‘Tse asa-fo mi nik�t�ma am� ji adesahi n� a yimluku kaa w� n�uu. M�ni heje n� e san� waa bu m� tue m�?’ E ji an�kualekaa asafo mi nik�t�ma am� yi mlukumohu l��, se e s� n� waa k� wa ju�mi n�ma mluku n� a yi � k� a gb�j�mihi a n�.

12 Ngmami � tu nihi n� Yehowa ha n�a ny�� e webi a h� mi blema a a gb�j�-mihi a he munyu. Kaa n� hy�mi n� �, ap� David nu kaa Israel ma a n� mats�.Se e pu� gba n� e gbe n�ml�. (2 Sam.12:7-9) Mo susu b�fo Petro hu he n�o hy�. E ng� mi kaa a k� bl� nya nıtsu-mi ngua wo e d� ng� Kristofoli asafo �mi ng� kaseli �m� a be � mi mohu l��,se e t� t�mihi n� h�d� ng� a he. (Mat.16:18, 19; Yoh. 13:38; 18:27; Gal. 2:11-14) K� je Adam k� Hawa a be � mi hluu

11. M�ni heje n� eko �, e he maawa ha ni kom�kaa a maa bu asafo mi nik�t�ma am� tue �?12, 13. (a) M�ni t�mi kom� l� Yehowa s�m�lin� a ny�� e webi a h� mi blema a t�? (b) M�niheje n� a ngma jam�ats�m� �m� a t�mi �m� k�wo Baiblo � mi �?

k� ba si mw�n� �, Yesu p� ji n� n� hi sihy� n� e ye mluku.

13 M�ni heje Yehowa ha n� nihi n� angma Baiblo � ngma e s�m�li n� e k�bl� nya nıtsumihi wo a d� � a gb�j�mihia he munyu ng� Baiblo � mi �? E pee jang� yi mi tomihi fuu a heje. Kake ji kaae su� n� waa le kaa e ma ny� ma ha n�adesahi n� a yi mluku n� a ny�� e webia h� mi. Ng� an�kuale mi �, e pee� jadaa. En� � he �, e s� n� wa de ke asa-fo mi nik�t�mahi n� a ng� mw�n� � yimluku, l�� he �, waa maa tu munyu k�si m� loo wa be m� bue. Yehowa su� n�wa je bumi kpo k� ha m� n� waa bu m�tue.—Kane 2 Mose 16:2, 8.

14 Mw�n� �, e he hia kaa wa maa peetue bumi k� ha nihi n� a ng� wa h� miny��e �. Ben� Yehowa webi n� a hi siblema a a yi fi �, mo susu bl� n� n� Ye-howa gu n� e k� bl� ts��mi ha m� � hen� o hy�. Ben� Israelbi �m� je Egipt �,Mawu gu Mose k� Aaron n� k� ts�� m�n� n� e sa kaa a pee. Israelbi �m� bubl� ts��mi n� a k� ha m� � tue lokoa na yi baami ng� haomi ny�ngma n�ba Egiptbi �m� a n� � mi. A de m� kaaa gbe to n� a ng� e mu� eko k� kpa asinya tso �m� a he. An� Mawu ha m�bl� ts��mi n� � t�� lo? Ohoo, e k� bl�ts��mi n� � ha Mose, n� Mose hu k�ha ma nimeli �m� kon� m� hu a de mami bim� �m�. (2 Mose 12:1-7, 21-23, 29)Yehowa gu Mose k� ma nimeli �m� an� k� ts�� e webi �m� n� n� e sa kaa apee. Mw�n� �, ja n�uu n� Yehowa gu�asafo mi nik�t�mahi a n� k� ts�� asa-fo � nı.

15 Eko �, o ma kai kaa ng� Baiblo �mi �, behi fuu �, Yehowa guu adesahiloo b�fohi a n� n� e k� bl� ts��mi haa

14, 15. M�ni wa ma ny� maa kase ng� bl� n�n� Yehowa gu n� e k� e webi n� a hi si blema atu munyu � mi?

NOVEMBER 1, 2013 � 25

Page 26: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

e webi. Bl� ts��mi n� �m� he Yehowawebi a yi wami. Ts�li n� �m� tu� mu-nyu ng� Yehowa bi� mi, n� a ts�� e webinıhi n� e he hia kaa a pee kon� a he ayi wami. An� e s� n� waa hy� bl� kaaYehowa maa pee n� ko kaa ja ng� Har-magedon lo? Ng� an�kuale mi �, e san� asafo mi nik�t�mahi n� a da Yehowaaloo Yehowa asafo � nane mi mw�n� �,n� a hy� n� hi n� a k� he bl� n� � n� kotsu nı ng� bl� n� d� n�.

“TO KUU KAKE, K� HY�L� KAKE”

16 Yehowa webi ng� kaa “to kuu

16. M�ni “gbi” tue e sa kaa waa bu?

kake” n� ng� “hy�l� kake” n� ji YesuKristo � sisi. (Yoh. 10:16) Yesu ts�� kaae k� e kaseli �m� maa hi si “daa k� yaasu je mi nyagbe.” (Mat. 28:20) Ak�n�Yesu ng� Mats� yee ng� hi�we heje �,e ng� nıhi tsuo n� maa ba loko a makpata Satan je � h� mi kud�e. Ja wa bu‘gbi n� ng� p�e ng� wa se’ � tue lokokake peemi maa hi wa kp�ti n� wa maahi si sl�kee ng� Mawu asafo � mi. “Gbi”n� � eko ji nıhi n� Yehowa ts�� w� ng�Baiblo � mi, k� nıhi n� e k� Yesu a de�w� k� gu� to hy�li n� a hla a n� �.—KaneYesaya 30:21; Kpojemi 3:22.

17 Baiblo � ts�� kaa Satan “ng� ny��ek� ng� yae k� ng� bae kaa jata n� ng�huae, n� ng� n� ko hlae n� e ts�tsl��e mi.” (1 Pet. 5:8) Satan ng� w� daekon� ke e na he bl� p� n� e nu w� kaab�n� lohwe awi yel� daa tohi, n� e nu�to n� je e he k� je to kuu � he �. En� �ji yi mi tomi titli heje n� e sa kaa waha n� hu� b�mi gbagbanii n� hi waa k�Mawu to �m� k� Yehowa n� ji, ‘wa hy�-l� k� wa he bul�’ � wa kp�ti � n�. (1 Pet.2:25) Kpojemi 7:17 � tu nihi n� a maa poamanehlu ngua a a he munyu ke: ‘Yesun� ng� mats� s� � kp�ti � maa l� m�; n�e ma ts� m� k� maa ya nyu vuhi n� haan� wami a he. N� Mawu ma tsu a h� mivo nyu tsuo.’ An� pi bua j�mi munyu jin� � lo?

18 Wa susu bl� nya nıtsumi n� he hian� asafo mi nik�t�mahi tsu� kaa to hy�-li ng� Yehowa k� Kristo a sisi � he. En� �he �, e sa n� wa bi wa he ke, M�ni bl�n� asafo mi nik�t�ma n� �m� maa gu k�hy� Yesu to �m� a n� saminya ng�? Wama susu sane bimi n� � he ng� munyun� wa maa kase k� ny�� se � mi.

17, 18. (a) M�ni Satan ng� hlae n� e pee w�,n� m�ni n� mi mami wa ng�? (b) M�ni he wama susu ng� munyu n� wa maa kase n� ny��se � mi?

Asafo mi nik�t�mahi po� f�l� kake wekuhi a hepi� ng� hu� yaya b�mi he

(Hy� kuku 17, 18)

26 � HW��MI M�

Page 27: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

KE TO HY�L� ko hy� e tohi a n� saminya a, to �m�waa n� a pl�ke�. A ts�� ng� to l�mi he womi ko mikaa, “ke n� n� to hy�l� ko pee� k�k� ji kaa e ng��e to �m� k� yaa n� a ya ye� nı k�k� se e hy� we a n�saminya a, e be k�e n� hi� maa s� to �m� a kp�ti, n�e be e to �m� a he se nae.” Se ke a hy� tohi a n� sa-minya a, a hi� he wami.

2 Ja k� n� ke asafo mi nik�t�mahi hy� to �m� n�Yehowang� k� wo a d� � eko tsuaa eko n� saminya a,asafo mluku � tsuo naa he se. Eko �, o ma kai kaaben� Yesu na nimli asafo �, “e mi mi sa l� ng� ni �m�a he, ejakaa p� t� m�, n� a d� yaa kaa tohi n� be hy�-l�.” (Mat. 9:36) M�ni heje n� a nı pee m�b� �? Eja-kaa nihi n� e sa kaa a ts�� ni �m� Mawu Mlaa a, a yimi wa, a su� kaa a na ni �m� a he se, n� a pee� osa-to. Nihi n� e sa kaa a ts�� Israelbi �m� Mawu he nı �je we su�mi kpo k� ha we ni �m� n� a hy� we a n�saminya, mohu �, a ha n� ni �m� naa Yehowa jamikaa e ji “tlomi” ko n� mi ji�.—Mat. 23:4.

3 Mw�n� �, to hy�li �m� ji asafo mi nik�t�-ma am� � n�. A ng� bl� nya nıtsumi ko n� mi ji� wa-w�� nits�. A ng� Yehowa k� Yesu a tohi a n� hy�e. Ton� �m� a he juawa ha Yesu n� ji “to hy�l� kpakpa” a.(Yoh. 10:11) Yesu ng� l� nits� e ‘mu� n� he jua wa’ ak� ‘he m�.’ (1 Kor. 6:20; 1 Pet. 1:18, 19) Yesu su�to �m� hluu po kaa e je e tsui mi n� e gbo ng� a he.E sa n� asafo mi nik�t�ma am� n� a kai kaa a ng� nıtsue ng� Yesu Kristo n� ji to “hy�l� ngua a” sisi. En� �he �, m� hu a pi�� nihi n� Yesu ng� a n� hy�e � a he.—Heb. 13:20.

1, 2. (a) Ke a hy� tohi a n� saminya a, m�ni je� mi k� baa?(b) M�ni heje n� nihi fuu n� a hi si ng� Yesu be � mi � ng� kaatohi n� a be hy�li �?3. M�ni e sa kaa asafo mi nik�t�ma am� n� a kai, be mi n� ang� Mawu to �m� a n� hy�e �?

TO HY�LI, NY��KASE TO HY�LIKPANAA AM�

“Ejakaa Kristo nits� naamanehlu, n� e k� l��pee n� hy�mi n� hany�, kon� ny�� ny��e se.”—1 PET. 2:21.

K� O MA HA HETO K��?

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

M�ni bl� n� asafo mi nik�t�mahima ny� maa kase Yehowa ng�?

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

M�ni bl� n� asafo mi nik�t�mahima ny� maa kase Yesu Kristong�?

�����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

M�ni heje n� asafo mi nik�t�ma-hi ya slaa ny�mim� n� a wo� m�he wami �?

NOVEMBER 1, 2013 � 27

Page 28: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

4 Ke ja a, l�� k� e sa n� asafo mi nik�-t�mahi n� a hy� to �m� a n� ha k��? Awo nihi n� a ng� asafo � mi � he wamikaa a bu a “h� mi ny��li �m� tue.” N� awo asafo mi nik�t�ma am� hu he wamikaa ‘a ko ye to kuu � n�.’ (Heb. 13:17;kane 1 Petro 5:2, 3.) L�� m�ni bl� n� asa-fo mi nik�t�mahi maa gu k� hy� to kuu �n� n� a be a n� yee m�? Aloo ng� bl� kon� �, k� asafo mi nik�t�mahi ma pl� k�hy� to �m� a n� ha k��, n� a be he bl� n�Mawu k� ha m� � ng�e k� tsu nı ng� bl�n� s� n�?

“E MAA H�� M� NG�

E K�NI B�K� MI”

5 Gbal� Yesaya de k� k� Yehowa he ke:“E maa l� e to kuu � kaa to hy�l� kpakpa;e maa bua e to bi �m� a nya, n� e maa h��m� ng� e b�k� mi; to ny� �m� hu e ma ts�m� bl�uu.” (Yes. 40:11) N� hetomi n� n� �ts�� kaa Yehowa susu� nihi n� a ng� asa-fo � mi n� a gb�j� n� a hemi k� yemi miw� � a he, n� e tsu� a hiami nıhi a he nıha m�. Kaa b�n� to hy�l� h� hi� e to �m�hiami nıhi a n� n� e tsu� he nı ha m� �, jak� n� Yehowa le nihi n� a ng� asafo � mi �a hiami nıhi n� e bua j� he kaa e ma tsuhe nı ha m�. Kaa b�n� to hy�l� wo� to bin� a f� l� ehe ng� e k�ni b�k� mi keji e hehia kaa e pee ja a, ja n�uu n� ke waa k�haomihi n� a mi wa kpe �, Yehowa n� ji“Ts� m�b� nal�” � ye� bua w�.—2 Kor. 1:3, 4.

6 Ke n� ko ji asafo mi n�k�t�ma a,e ma ny� maa kase wa hi�we Ts� �! E san� e tsu asafo mi bim� �m� a hiami nıhia he nı ha m� saminya kaa b�n� Yeho-wa pee� �. Ke asafo mi n�k�t�ma ko le

4. M�ni he wa ma susu ng� munyu n� wa ng�kasee n� � mi?5. M�ni n� n� hetomi n� n� a k� tsu nı ng� Ye-saya 40:11 � ts�� w� ng� Yehowa he?6. M�ni bl� n� asafo mi n�k�t�ma ko ma ny�maa kase n� hy�mi n� n� Yehowa pee � ng�?

nyagbahi n� asafo mi bim� �m� k� ng�kpee �, e maa le b�n� e ma pl� k� wom� he wami ha. (Ab� 27:23) En� � ts��kaa e sa n� e na deka k� ha asafo mibim� �m�, n� e k� m� n� s�� nı, n� e bum� tue. E ng� mi kaa e s� n� asafo mi ni-k�t�mahi n� a ng� a he k� wo nihi a k�-k�� mi sanehi a mi mohu l��, se ke a nakaa n� ko ng� n� yae ng� asafo � mi alooa nu n� ko �, e s� n� a ma a h� ng� f� n�.E sa n� a je su�mi mi n� a ‘ye bua nihi n�a gb�j� �.’—Nıts. 20:35; 1 Tes. 4:11.

7 Mo susu su n� to hy�li kom� n�Mawu bu m� f� � je kpo � he n� o hy�.Ng� Ezekiel k� Yeremiam� a be � mi �,Yehowa bu nihi n� jin� e sa kaa a hy�e to �m� a n� saminya, se a pee we ja af�. Ke n� ko hy� we e tohi a n� �, lohweawi yeli s�� to kuu � mi n� e gb�� m� k�fıaa. To hy�li �m� l� to �m�, mohu �, ang� “m� nits�m� a he l�e.” (Eze. 34:7-10;Yer. 23:1) Mawu bu jami nya dali n� ang� jamihi n� a ts�� a he ke Kristofoli �mi � f� ng� yi mi tomi n� � n�uu he. M�niasafo mi nik�t�mahi ma ny� maa kaseng� f� n� Yehowa bu to hy�li n� a yi an�-kuale � mi? E sa n� a je su�mi mi n� ahy� Yehowa to kuu � n� saminya.

“I PEE EN� � N� NY�� HY�”

8 Ak�n� wa yi mluku heje �, eko �, Ye-howa to �m� ekom� be n� n� Mawu ng�hlae kaa a pee � sisi nue mla. Eko �, ja-m�ats�m� �m� be Baiblo sisi tomi mlaa-hi a n� dae k� mw� a yi kp�. Aloo eko �,b�n� a maa pee a nı ha a maa ts�� kaa aji Kristofoli n� a w� ng� mumi mi. Kee ba ja a, k� e sa kaa asafo mi nik�t�-

7. (a) K� to hy�li n� a hi si ng� Ezekiel k� Yere-miam� a be � mi � k� Mawu to �m� hi si ha k��?(b) M�ni wa ma ny� maa kase ng� f� n� Yehowabu to hy�li n� a yi an�kuale � mi?8. Ke asafo mi nik�t�mahi ng� a ny�mim� gawoe ng� su yaya ko he �, m�ni a ma ny� maakase ng� Yesu he?

28 � HW��MI M�

Page 29: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

ma am� n� a pee a nı ha k��? E sa n�asafo mi nik�t�ma am� n� a kase b�n�Yesu to e tsui si k� ha e kaseli �m� ha a.Yesu kaseli �m� sa nya si ab� ng� n� n�ji n�ml� ngua pe kulaa ng� Mats� Yemi �mi � he. Yesu mi mi fu we m�, mohu �,e je su�mi mi n� e ya n� ts�� e kaseli �m�kaa e sa n� a ba a he si. (Luka 9:46-48;22:24-27) Yesu f� a nanehi a he ha m� k�ts�� m� n� n� ji he si bami. Mw�n� �,e sa n� asafo mi nik�t�mahi hu n� a baa he si.—Kane Yohane 13:12-15; 1 Pet.2:21.

9 E slo b�n� Yesu bu� to hy�mi nıtsu-mi � ha ng� b�n� Yakobo k� Yohane bu�l� ha a he. Yakobo k� Yohane su� n� a nabl� nya ngua ng� Mats� Yemi � mi. SeYesu dla a ju�mi n� e de m� ke: “Ny� leb�n� maje li �m� a n� yeli �m� ye� a n�ha. Ny� le b�n� a gan� �m� ye� a n� k�he wami. Ny�� l�� e ko ba ja ng� ny�kp�ti; n� tsuaa n� n� maa su� kaa e peen�ml� ngua ng� ny� kp�ti �, l� mohue pl� ny� s�m�l�.” (Mat. 20:25, 26) E hehia n� b�fo �m� n� a hy� n� hi kon� a ko‘ye a ny�mim� �m� a n�’ aloo ‘a hi m� n�n� e sa kaa a pee dee be tsuaa be.’

10 Yesu ng� bl� hy�e kaa asafo mi ni-k�t�mahi maa hy� to kuu � n� ja k�. E san� a je a tsui mi n� a s�m� a ny�mi-m� �m�, se pi kaa a maa ye a n� ny�m-ts�m�. B�fo Paulo ba e he si ja n� e deasafo mi nik�t�mahi n� a hi Efeso � ke:“Ny� nits�m� ny� le b�n� i k� ny� hi sibe n� be � tsuo, k� je kekleekle ligbi n�i ba Asia a. I ba ye he si saminya k� s�m�Ny�mts� �.” B�fo Paulo su� n� asafo minik�t�mahi n� a ng� Efeso � n� a je a tsuimi n� a ba a he si k� s�m� nihi. E de m�

9. M�ni su n� Yesu ts�� e kaseli �m� kaa akase?10. K� Yesu su� kaa asafo mi nik�t�mahi n� ak� to �m� n� hi si ha k��, n� m�ni n� hy�mi n�kpakpa Paulo pee ng� en� � bl� fa mi?

ke: “I ng� nı n� �m� tsuo k� to ny� oka-di kaa ja n� e sa kaa a tsu nı n� a k� yebua nihi n� be he wami �.” (Nıts. 20:18,19, 35) Paulo de Korintobi �m� ke, e ku-d�� we a hemi k� yemi �. Se mohu �, e k�m� tsu nı kon� a na bua j�mi. (2 Kor. 1:24) Paulo pee he si bami he n� hy�min� k� ha asafo mi nik�t�mahi n� a ng�mw�n� �.

‘MOO H�� AN�KUALE � MI WAW��’

11 Ke asafo mi n�k�t�ma ko maa won� ko ga a, e sa n� e da Baiblo � mi “an�-kuale” � n� k� pee ja. (Tito 1:9) Se e sakaa e ‘to e tsui si bl�uu k� pee en� �.’(Gal. 6:1) E s� n� to hy�l� kpakpa n� ny�asafo mi bim� �m� a n� kon� a pee n�ko, mohu �, e sa n� e ye bua m� kon� m�nits�m� n� a je su�mi mi n� a da Ngma-mi � n� k� mw� a yi mi kp�. Kaa n� hy�-mi n� �, eko �, asafo mi n�k�t�ma ko k�ny�mi ko n� e su� kaa e mw� e yi mi kp�ng� n� ko n� he hia he � ma susu Bai-blo sisi tomi mlaahi a he aloo n� ko n�a ngma ng� asafo � womi ko mi � he.Eko �, asafo mi n�k�t�ma a maa wo ny�-mi � he wami kon� e susu b�n� yi mikp� n� e maa mw� � maa sa hu� b�min� ng� e k� Yehowa a kp�ti � he ha ahe. Asafo mi n�k�t�ma a ma ny� ma kainy�mi � kaa e he hia n� e s�le k� bi Ye-howa bl� ts��mi loko e ma e ju�mi nyasi. (Ab� 3:5, 6) Ke asafo mi n�k�t�ma k�ny�mi � susu nıhi a he ta a, e maa ngm�ny�mi � bl� kon� l� nits� e mw� e yi mikp�.—Rom. 14:1-4.

12 Ngmami � l� ts�� he bl� n� asafo minik�t�mahi ng�. En� � he �, e he hia n�a k� Baiblo � n� tsu nı ng� he bemi mi,kon� a k� Baiblo bl� ts��mi n� tsu nı betsuaa be. Ke asafo mi nik�t�mahi pee�

11, 12. M�ni bl� n� asafo mi n�k�t�ma ko many� maa gu k� ye bua e ny�mi Odasefono kokon� e mw� e yi mi kp�?

NOVEMBER 1, 2013 � 29

Page 30: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

ja a, l�� ma ye bua m� n� a be bl� nya n�a ng� � ng�e k� tsu nı ng� bl� n� s� n�.Ng� an�kuale mi �, pi m� nits�m� a tohia n� n� a ng� hy�e. Nyagbenyagbe �, n�tsuaa n� n� ng� asafo � mi maa bu ak�-taa k� ha Yehowa k� Yesu ng� yi mi kp�-hi n� e mw� � he.—Gal. 6:5, 7, 8.

‘MOO PEE N� HY�MI N´�

HA MAWU ASAFO �’

13 Ben� b�fo Petro wo asafo mi nik�-t�ma am� ga kaa a ko ‘ye nihi n� Mawung� ha m� � a n�’ � se �, e wo m� hewami kaa, ‘a ng� a he ng� pee n� hy�-mi n� ng� ha Mawu asafo �.’ (1 Pet. 5:3)M�ni bl� n� asafo mi n�k�t�ma ko many� maa ng� e he ng� pee n� hy�mi n�k� ha to kuu �? Mo susu nı eny� kom�n� e sa kaa nyumu ko n� e su he lokoe s�m� kaa asafo mi n�k�t�ma a he n�o hy�. E he hia n� e “h� mi n� ka si,” n�‘e hy� l� nits� e we n� saminya.’ Ke asa-fo mi n�k�t�ma ko ng� weku �, e sa n�

13, 14. M�ni bl�hi a n� asafo mi nik�t�mahima ny� maa pee n� hy�mi n� kpakpa k� hato �m� ng�?

e hy� weku � n� saminya, ejakaa “ke n�ko ny� we n� e hy� l� nits� e we n� �, k�e maa pee k�� n� e ma ny� hy� Mawuasafo � n�.” (1 Tim. 3:1, 2, 4, 5) Loko n�ko he maa su kon� e s�m� kaa asafo min�k�t�ma a, e sa n� e h� mi n� ka si. E san� e le Mawu sisi tomi mlaa am� k� b�n�a k� tsu� nı ha. E sa n� e ju�mi mi n� ts�n� e he n� ko s� k� bu nihi f�. Ke ny�mi-m� n� a ng� asafo � mi � na su n� �m�ng� asafo mi nik�t�ma am� a he �, a naah� k� n� f�mi ng� a mi.

14 Jehan� se hu �, asafo mi nik�t�-ma am� pee� n� hy�mi n� kpakpa k�haa ny�mim� �m� n� a ny��� fi��mi nı-tsumi � h� mi. Yesu pee en� � he n�hy�mi n�. Ben� Yesu ng� zugba a n� �,Mats� Yemi � he sane kpakpa fi��mi nı-tsumi � ji nıtsumi titli n� e tsu. E ts��e kaseli �m� b�n� e sa kaa a tsu fi��-mi nıtsumi � ha. (Mar. 1:38; Luka 8:1)Mw�n� �, ke fi��li k� asafo mi nik�t�ma-hi ny�� k� ya fi��mi �, a bua j�� waw��.A naa ka n� nik�t�ma am� k� tsu� nıtsu-mi n� e he hia n� �, n� a ny�� kase� b�n�a ts�� nı ha. Jehan� se hu �, asafo mi ni-k�t�mahi ma ny� maa pee n� hy�mi n�kpakpa k� ha ny�mim� �m� keji a dlaaa he loko a yaa asafo mi kpehi, n� ke aya hu �, a haa sanehi a heto, n� a dlaaMats� Yemi Asa n� k� e he.—Efe. 5:15,16; kane Hebribi 13:7.

‘MOO YE BUA NI N�M� N� A GB�J� �’

15 To hy�l� kpakpa ye� bua e to �m�aml� n�uu ke e na kaa eko plaa. Ja k� n�e sa kaa asafo mi nik�t�mahi hu n� a yebua asafo mi bim� aml� n�uu ke a nakaa a ng� n� nae aloo e he hia n� a wom� ga loo a wo m� he wami. Eko �, e hemaa hia n� a tsu nihi n� a bw� k� nihi n�be he wami � a helo nya hiami nıhi a he

15. M�ni heje n� asafo mi nik�t�ma am� ya slaany�mim� n� a wo� m� he wami �?

Asafo mi nik�t�mahi ye� bua a weku mibim� n� a dlaa a he k� haa fi��mi nıtsumi �

(Hy� kuku 13)

30 � HW��MI M�

Page 31: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

nı ha m� mohu l��, se n� titli n� e he hiakaa a pee ha jam�ats�m� �m� ji, n� a matsu a Mawu jami mi hiami nıhi a he nıha m�. (1 Tes. 5:14) Eko �, nihewi k� yi-hewi n� a ng� asafo � mi � k� haomihi n�k�� “ak�n� yaya” he � ng� kpee. (2 Tim.2:22) Asafo mi nik�t�mahi ye� bua nihin� ng� asafo � mi � k� guu slaami n� aya slaa m� n� a wo� m� he wami � n�.Ke a ya slaa m� �, a b�� m�de kon� a lehaomihi n� a k� ng� kpee, n� a daa Bai-blo � n� k� wo� m� he wami. Ke asafomi nik�t�mahi k� oya yemi tsu� ny�mi-m� �m� a hiami nıhi a he nı ha m� �, l��be hae n� ny�mim� �m� maa s� haominguahi a mi.

16 N� ke asafo � mi n� ko k� haomi kon� mi wa kpe n� ma ny� ma pu� hu�b�mi n� ng� e k� Yehowa a kp�ti � hun��? Kasel� Yakobo ngma ke: “Ke ny� tin� ko be he wami �, e ha n� a ts� asafo �mi nik�t�ma am� k� ba; a s�le ha l�, n�

16. Ke asafo � mi n� ko hia Mawu jami mi yemik� buami �, m�ni asafo mi nik�t�ma am� many� maa pee?

a p� l� nu ng� Ny�mts� � bi� mi. Ke as�le k� hemi k� yemi ha l� kik� n� �, hi�-ts� � ma na he wami. Ny�mts� � ma tsal� kulaa, n� e maa ng� yayami tsuo n�ng� hi�ts� � he � k� pa l�.” (Yak. 5:14,15) Ke hi�ts� � ts� we ‘asafo mi nik�t�-ma am�’ po n� asafo mi nik�t�ma am�nu n� ko �, e sa n� a k� oya yemi n� yaye bua n� �. Ke asafo mi nik�t�ma am�k� n� � bla k� s�le, n� a s�le k� ha n� �n� a ye bua l� ng� be n� mi wa n� � mi �,l�� ts�� kaa a ji to hy�li kpakpahi n� awo� ny�mim� �m� he wami kon� a yan� n� a s�m� Yehowa.—Kane Yesaya 32:1, 2.

17 Asafo mi nik�t�mahi b�� m�de n�a kase� “to hy�l� ngua” a n� ji Yesu Kris-to � ng� n� tsuaa n� n� a pee� � mi. Ak�-n� asafo mi nik�t�ma am� ye� bua tokuu � heje �, to kuu � naa he se n� a yaan� n� a k� an�kuale yemi s�m�� Yeho-wa. Wa naawa n� hy�li n� a ng� su�mi �,k� Yehowa n� ji To Hy�l� ngua a si.

17. Ke asafo mi nik�t�mahi kase “to hy�l�ngua” a, m�ni ma ny� maa je mi k� ba?

Asafo mi nik�t�mahi pee� n� hy�mi n� ng� fi��mi nıtsumi � mi(Hy� kuku 14)

NOVEMBER 1, 2013 � 31

Page 32: NOVEMBER 1, 2013 34567 - JW.ORGdownload.jw.org/files/media_magazines/97/wp_DG_20131101.pdfye dami sane. Kaa bn Hiob hu Elihu de , waa k n mi mami ma ny ma de ke: ‘Mawu pee we yiwutso

M�NI Tutuutu

JI BAIBLO �

TS��MI?

wp

13

11

/01

-DG

13

08

01s

O ma ny� maagbla womi n� � k�ekpahi n� s�en� � hlami � ekong� Internet � n�

Baiblo n� a peeng� gbihi n� hi�pe 50 mi ng�Internet � n�

Moo po kadimin� n� � fotoaloo yaawww.jw.org

no

p

M�n�m� maa ya hi�we,n� m�ni heje?Nimli ay�hi ab� he ye kaa a maa ya hi�we. Yesuts�� kaa e b�fo an�kualets�m� �m� maa ya hi�we.Loko Yesu ma gbo �, e wo e b�fo �m� si kaa e yaadla he ko ng� e hi�we Ts� � ng� k� to m�.—KaneYohane 14:2.

M�ni heje n� a ma tle nihi si ng� zugba a n� k�ho hi�we ya a? M�ni a ma ya pee ng� lej� �? Yesude e b�fo �m� kaa a maa pee mats�m�. A maa yezugba a n�.—Kane Luka 22:28-30; Kpojemi 5:10.

An� nimli kpakpahi tsuomaa ya hi�we lo?Ng� mahi fuu a n� �, nihi b�� ko p� ji n� yeli. Ak�-n� Yesu ma tle nihi si k� ho hi�we ya kon� a ye zu-gba a n� heje �, e sa n� waa hy� bl� kaa nimli b��ko p� n� e maa hla. (Luka 12:32) Baiblo � ts�� nihin� a maa pi�� Yesu he k� ye mats� � a yib�.—KaneKpojemi 14:1.

Tsa pi nihi n� a maa ya hi�we � p� n� a mana j��mi. An�kualets�m� kom� hu ma na j��mi.Mawu ma tsake zugba a k� pee paradeiso ekohu.An�kualets�m� n� �m� maa hi Yesu Mats� Yemi �sisi k� ya neneene ng� paradeiso mi ng� zugba an�. (Yohane 3:16) A ma he ni kom� a yi wami ke akpata je yaya n� � h� mi �, n� a ma na he bl� k� s�Paradeiso � mi. A ma tle ni kom� hu si k� ba Para-deiso � mi.—Kane La 37:29; Yohane 5:28, 29.

BAIBLO MI SANE BIMIHI N� A HA HETO

MOO KANE BAIBLO MI SANE BIMIHI FUUN� A HA HETO � NG� INTERNET � N�

Yesu dla he ko ng� hi�we k� hae se ny��li �m� ekom�. An� o len� n� a ma ya tsu ng� lej� � lo?

Ke o ng� hlae n� o lebabauu �, moo hy�womi n� � n� YehowaOdasefoli pee � yi 8 �O ma ny� maa gblang� www.jw.org