Notes du mont Royal

Cette œuvre est hébergée sur « No­tes du mont Royal » dans le cadre d’un

exposé gratuit sur la littérature.SOURCE DES IMAGES

Google Livres

www.notesdumontroyal.com 쐰

ARISTOTELISOPÉRA.

EDIDIT

ACADEMIA REGIA BORUSICA.

VOLUMEN TERTIUM.

ARISTOTELES LATINE INTERPRETIBUS VARIIS.

BEROLINIAPUD GEORGIUM REIMERUM

A. 1831.

ARISTOTELES

LATINE .INTERPRETIBUS VARIIS.

EDlDlT

ACADEMIA REGIA BORUSSICA.

BEROLINImon GEORGIUM REIMERUM.

A. 1831.

I ACADEIICA.

Notes du mont Royal

Une ou plusieurs pages sont omises ici volontairement.

www.notesdumontroyal.com 쐰

’ lETHICORUM NICOMACHE-ORU’H Xeà"; ceteris den’ e institutionibus. uam ut in civitatibns

et institut. sic et in familiis privatis oratio paterne et moresont ac figent: multoque adeo magis propter generis communi-

tatem et beneficia. iam ante enim diligunt. suntqne ad parendumhuiles flexibilesque natura. praeterea vero singulares et privatisefistitntiones a communibns etiam differuut. quemadmodnm evenitin medioina. universe euim ei qui febri affiictatnr inedia et quies

tontilis est, alicui autem forlane inutilis. et is pngil qui docendi fa-* imitate- habet, fomsse non in eodem pugnae

omnes exercet. videatur autem ille subtilins ac bmatius rei sinloris natura-s necutnrns. si propria ac privata diligentia ad ’-beauf. ita enn- quod sibi opportuuum atque utile est. unusqnis-

magis oousequitur stque obtinet. sed et medicus et. exercen-3:..- oorporum magister et quivis alins optime singulorum cnramntionemque babuerit. qui genus universum cognoverit, verbi gratisvel omnibus vel talibus esse utile. rerum eniln communium stquelniversarum et dicnntur et sont scieutiae. veruntsmen nihil for-taase robibet quo minus etiam is qui sit inscius uni alicni pulcbrecontant. dnmmodo experiendo quae cuique accident acourate per-spexerit. quemadmodnm et nonunllos ipsos sibi medicos esse opti-

Q nos videmns. eum alteri subvenire atque opitulari non possint. ni-bilo minus autem ei quidem. qui bonus artifex et ad res percipien-des et contemplandas idoneus effici relit. ad germa universum sitprogrediendnln. stque in illo cognoscendo. quoad eius fieri posait.alaborandnm: in boc enim scientias positas esse diximus. et for-taase si qui vel multos vel paucos cura et studio relit efficere mo-Ëores. open danda ait ut legum ferendarum scientia praestet, si in-est baec vis in legibus. ut eis boni fieri possimus. non enim cnius-libet hominis est quemvis, et eum qui propositus et truditus ei fue-l’it crudieudns. recte conformera-sed si cnius est. profecto scientiaen. quemadmodnm in medicina et ceteris artibos. quorum aliquodstudium prudentiaque aliqna est, cernere licet. utrum igitur deinoceps videnduln est onde et quonasn modo quis Iegibus ferendis

se idoneus esse posait. an. ut lit in ceteris artibos. ab iis qui in re pn-i gemda versantnr, banc facultatem compuraturus est? civilis

-ill prudentiae pars esse videbatur l m ferendarusn facultas.- vero aliter se res habet in ratione res publicae gerendae atquein reliquis tum scieutiis tum facultatibus? in ceteris enim eosdemvide-as artem facultatemque agendi trndere et facultatis munereut medieoa et pictons. at rerum publicarum administranda-

flâlru- scientiam docere ne tradere se profitentnr sophisme. eorumtamen administrat rem publicain nul-o. sed ii qui in re ubiica ge-mda versantnr: qui quidem ni et facultate quadam reti usuquepotins quam mentis agitations ac ratione boc agere videri possunt.num. ne eos seribere neque dicere de talibus rebus (atqui prao-erit forum quam orationes iudiciales aut conclonesars-ibus) neque val filins suos vel ullos alios ex amicis suis ad remÉlie- gerendasu aptos videmus effecisse: qnod idem proba-

’ et ooaseutanenm ont cos fuisse factures. si id ratione cou-

nere discipulos’ q

l 589sequi potuissent. uam neque qu civitatibus meliut renflâtsent. neque sut sibi ont umicissimls quicquam bac facultate plierstantius exoptare pussent. veruntamen non pansu usns et exerci- sotatio videntur valere: alioqui usu rei publicae gerendae et consue-tudine bomines ad rem publicain gereudasn compositions et aptio-res non afficerentnr. quamobrens qui aliquid de re publics gerendascire cupiunt. credibile est iis usu praetereu opus esse. iam verosopbistae. qui banc facultatem se tradituros profitentur. ab eo lon-gissime videntur abesse ut docere possint. omnino enisu neque quiden sit neque quibus in rebns versetur sciant. non cnius. si scirent.enndem esse stque artem dicendi. vel deterîorem statuerent; nequeferre loges esse facile putarent ei qui leges omnium opinione com-probatas collegisset. quoniam (inqniunt) proestantissimas eligereicet. quasi veto delectus non sit intelligentiae; sut quasi non si!

maximum secte indican. quemadmodnm in iis quae ad mnsicumpertinent. nain qui cniusque rei un: periti snut, cnm de astis opo-ribus recte indicant. tous quibus rebut aut quomodo es quae parest effici perliciantnr. et quae quibus congruent et concinant, sciunt.imperiti vero praeclare secum agi pintant, si non ignorent rectenean perperam opus effectum sit. quemadmodnm fit in pictura. legesautem opens civilia videntur esse. quonam igitur pacto quis ont ad Aleges ferendaa aptns bis effici. eut quae sint optimae indicare pos-ait? nant ne medicinae quidem satis periti lier-i videntur ex com-mentariorum lectione. atqui commemorure et tradere conantur illinon solum curationum genera. sed et quibus remediis uegros sintcuraturi. et quemadmodnm medicinam facere oporteat. de cnius-que babitudine corporis distincte ac distribute disssrentes. sedbaec usu peritis et exercilatis prodcsse posse credibile est. imperi-tis autem a ne insciis nequaqnam. rodasse igitur etiam legum re-rumque pub i rum genera collecta eis qui anime cernes-e et indi-care possunt. quid bene. quid contra constituions ait. et quae qni-bus apte sint..usui asse poterunt. il autem ni baec sine sunnitebabitu persecuti fuerint, recte indicaudi ùcdltatem quidem sibinunqnam comparabunt, nisi forte temere et aliquo ossu; intelli-gentiores autem for-tasse in bis poterunt esse. cnm igitur superio-res illi legum ferendsrum rationem exquirere stque investigueomiserint. prarsliterit fartasse uosipsos de ea et omnino de omnirei publicae administraudae forma attentius commentai. ut. quan-tum in nabis est, tota quae ad res bunsanas pertinet philosophieperfecta sit. primum igitnr si quid praeclare bac de re a vetenbussingillatim litteris proditnm est, id plersequi conemur; deinde ex re-rum publicarum (omis undique ce cotis. quae res civitatibus et sin-gulis rebus publiois interitunl affennt, et quibus de causis alise benealiae nous administrentur. videamus. bis enim perspectis et cogni-tis. [sartasse et qui sit optimns rei publicae status. et quibus unan-quanque rem publicain Institutis quibnsque legibns ac moribns tesl-peran consulat ad id ut sitoptima, plannmfiet.

MAGNA MORALIAGEORGIO VALLA INTERPRÈTE.

nouie- de moribns agere propositum nobis est, primum illud2! videndum. ouinsnaln scieutiae sel astis sint mores sive

mordis baec disciplina. ut igitur aucis abso un. non alios vide-

talis, rei certo modo effectua effici nihil potest: puta utac mutules site virtutis scindions. esse autem Mates

tu esse quam civilis. civil’ us autem in rebns absqne eo uta in:à r

idem est qnod virtutes habere. oportet igitur, si quis secundumpolitices sive civilis scieutiae praecepta agere velit. eum moribnsprobis ac compositis esse. itaque. ut apparat. politices ars est neprincipium tractatio de moribns; ut in toton iure mi ’ videaturomnis baec disputatio non etbica. id estmoralis. sed politica. id sans:civilis. appellanda. necesseestihqugutvidmesgdsvirmte

590

mMetçlidsiketeuqaibugignatnr. inatileeaiml’eravirtute- quidesn noue. quomodo autem et ex quibus paratnr

non intelligere. non enisa de virtute tanta- ut scia-us qnid sit.est quaereudam; sed illud qu0qne investigandam. quibus rationibus

r. utrnnqae ensila vola-us. et rem noue et tales fieri.mu- non poterimus. nisi sciamns et quibus rationibus et qno-modo. scire igitar qnid ait sinua necesse est. siquidem et ex qui-bus ait et quo-odo. scitu baudquaquam facile est ignoranti quid

Io ait. quemadmodnm in scienliis. vernm ne latere quidem nos opor-tet, si qui de bis prius dissenere. primum igilur Pythagoras devirtute dicere aggressas est. sed non recto, virtutes siquidem adnumeros referens non convenientem virtutibus inquirendi rationne. iniit. neque eni- institia est numerus paritar par, id est con.dans ex daobus paribus numeris. quorum alter per alternas fueritmultiplicatus. buis: modem Socratea de bac re melius et copioodans clisserait. sed ne ipse quidem recto. quoniam vin-tes scienti-sefficiebat: qnod fieri nulle modo potest. cunctae siquidem scieutiaeen. ratione: atqui ratio in sola animas: parte gignitur. qua cogita«

a. sans et ratiocinamnr. qnocirca vil-lutes omnes in animae parte ra-tionali sint necesse est. evenit itaque ut virtutes scientia faciat.irakienaleus animas partem extinguat; qnod facisns affectons acmonta perimit. quam 0b rem non recto bac in parte disanne. de virtute instituit. postea demam Plato animam in partent

e touret rational. et in eum que esset nlienis expers. rectoambrait. reddiditque suas ntrique virtutes. bactenus quidem probe.relique vero neutiqnam recte, quandoquidem virtutem cnm tracta-tione quae de bono per se esset admiscuit: non equidem recto,quia non erat is aptns locus: neque enisu de se qnod est ac de

56 vero disserentem de ridule dicere oportuit. illi siquidem nihil esteum bec commune. bue osque igitur atque bec modo provecta estillornm de moribns disputatio. deinceps ergo reatat ut videamusquidnam de bis dicendum nobis fnerit. primum illud observandumest. scieutiae omnis stque facultatis inem esse aliqneus, eunuque perse bonum. nulle siquidem scientia et facultas nu la est quae fine-malum habent. quodsi facultatusn omnium bonus est finis, non du-

) bium quin etiam optime ait optimum atqui uivilis optima est fa-altas: igitnr ipsius finis bonus. de bono itaque. ut videtur. nobis(licenduln est. at de bono non in universum. sed aobis bono. ne-

e enim de deornm bono agendum est: uam de en alia babendaaerit oratio. et consideratio nunc ait aliena. de nabis itaque bono

dicendnm est. de quo sane disserendum in primis est. quonam di-catur modo. neque enim simplex atqae nnum est. doqaidemdicitur bonum ant qnod in unoquoque est optimum id vero soapte

se natura expetendusa). sut cnius participations alia sont bossa: idniminm ides boni est. un igitur de boni ides loqui oportet, aunon. sed de eo poum qnod in universnln rebas omnibus bonis in-est? bonum id namque diversnm esse ab idea merito videatur. ideaenim et separari potest et per se subsistit, bonum vero illud com-mune rebns omnibus inest: non est igitur idem cnm eo qnod sepa-rari potest: fieri enim nequit ut qnodtseparari natura potest ac perse subsistere. rebas omnibus insit. nunquid igitur de boc nabisdisserendnm bono. qnod in omnibus exsistit. aut non? id in?uempe quoniam id commune est. ut definitio et inductio. efinitio-nem oportet qnid quaeqne res sit refene, sen bonum sen malum

se ait. seu quidvis alind. refert certe (lefinitio. ut eiusmodi bonum inuniversum est. non quatenns i tum per sese eligcndnm vernm qnodin cuncIis exsistit. definitionl est simile. delinitio certo ait bonumesse quippiam. qnod neque scientia neque facultas tilla dicit. nequecairn fiuem suum asserit bonum esse: vernm id alterins est inspi-cere facultatis. quandoquidem neque medicus neque aedificator re-fert. ille quidem sanitatem esse bonum. bic vero domino: sed illequidem se sanos bomines eilicere. et quemadmodnm id faciat, bicvero domusn. perspiu-um est igitnr ne civili quidem scieutiae deeomm-ni bono dicendum esse. ana siquidem et baec inter reli uas

au aeientias est. atqui hoc nullius est dicere sut facultatis sut scien-tiae. ut de fine: ne civilis quidem scieutiae igitnr erit de commuaibono dicere eo qnod per definitioneln est. verumenimvero nequede eo qnod per inductionam communs. qnid in? quia quando

IAGNOBUI MORAL]!!! l.vola-us pulicaire aliçod bou- euse bauds-e d Isa.tione atilaur. dicimasque enndem et bono eoavenire et rei q.bonam esse probam propositaus fuerit nabis; ont induction utimm.exempli causa si probam reli-as magnanimitatem esse bonum. 54183oemns institiam esse rem boas- itemque fortitudiaem omnes’aadeo vin-tes: magnanimitas autem virtns est: ergo etiam res Il).non de com-uni per indactioaem bono scieutiae civili dicem-dmn est: cade- enim absurda consequeutur. quae in en com...bono qnod in definitionem venit esse ostendimus. ipsum eni- bov ’num sic quoque dicet. manifestusn igitur de optimo bono dicet.dans esse. coque qnod nobis optimum sit. omnino aute- aoa nainsasse scieutiae ant facultalis de universali bono coasidcrare, facilequis intelligat. car in? uempe quia bonum est in omnibus dugo- seriis: uam et in substantia et in qualitate et in quantitate et in tem-pore. et in iis quae ad aliquid referantar. in omnibus denique ode.goriis bonum reperitmr. ceterum bonum id qnod ad temple perli-net. in medicina notons est medico. in arte gubernandiin nnaqnaque arte perito artis cniusque. quando secundum quide-sit, uovit medicus: a: quando navigandum. gubernator. in uaaqaanque veto arte quisque tempus sibi oouveniesas et bonum engluoit:num neque medicns. qnod in gubernatoria bonum sine-pua. ne"gubernator. qnod in medica’na, cognoverit. idem de commuai bonoest sentiendum. num et qnod est in cetegoria temporis, et qnod iiis quae ad alind referuatar, et qnod in aliis. idem est bonum au mcommune omnibus. atqui nullius est facultatis ans scieutiae dicasnde en bono qnod in unaquaque est. ne scieutiae quidem iginr 6-vilis est dicere de commuai bono. de bono igitnr dico-dam cathode optima. qnod est bonis optimum. ceterum eum veutpians demonstrare, minime non oportet exemplis nti. sed.ubi obscurs aperieuda sont. manifestis. ac in eis quae sub intellisgentiam adent, en siquidem saut apertissima. en.igitar de bono dicere quispiam aggreditur. de ides aeutiqnam Encoadm- est. et tamen quidam de ides diceudum existimant. ubibbono dicunt. aiunt nanque de maxime bono esse dissereadam. est savero eiuamodi ipsum quidque maxime: ita bonum maxime fieri:idea ex ipsorum quidem sententia. buiasmodi certo oratio est lbuidem fartassis sera, vernm neutiqaam ad civiles: scientiam ad

facultatesn facit. de qua in praesentia nobis est senne. non eni-de hoc er se bono. sed bono nabis tractat. nulla siquidem acini-aut facu tas de fine loquitar. qnod ait bonum; et proiude ne «sur.

’dem. ideo non de bono qnod in ides consistit loqaitnr. ver-ger-h fortune. bue per se bono usas ceu principia dm inùexordio de postea dicam. vernm ne id quidem recta. suaeuisn et propria cniuslibet scieutiae sumenda sont abus» sdura quippe fuerit volenti ostendene triangula- duobas matiaequales babel! angulos. snmere eiasmodi. anima homortalis est: neque enim bos: proposito couverait. opes-msiquidemprincipium proprium esse ei rei qua de agatnr. atqne couinas:-iala veru etiam absqne bos: qnod anima sit ’ i demanda,verit quispiam duobus rectis aequales babere lriangulnm. Rida etde bonis icet cetera intelligere citra ideam boni; proinde ropliu-non est buius per se boni principium. at ne Socrates i cm rectavirtutes scieutiae faciebat. is emm nihil frustra esse ar .tratns est: Iltamen dans poneret virtutes esse scientias. ei eveniebat virtutes essefrustra. quid in? in scieutiis namque contingit ut nua caduqueopen et scientiam cognoscamus qnid qualisque sit. et doctieradamus scientiamqne teneamus. verbi gratta mediciuam si quianovit quid sit, is statim sit medicns necesse est. idem est in reliquisscientiis. st in virtntibus non idem est: neque enim si quis uoveritqnid sil institia. continuo etiam instus est; itidr-m et in aliis. avertitigitur et frustra virtutes esse et non esse scientias.

2. His expositis annitamur dicere, bonum quot dicatnrmodia. sesaut niminm L 1m aliaL edigna. lr’ L." alia. l. * .tatmalia. honore blinsraodi dico. qnod divin-In. qnod menas.ut anima mensqne est; uod autiqnius. qnod principium. et alia idgenus. bonorum certe. m quibus bonor. talia siquidem omnia bo-nor conseqnitur. igitur etiam virtus honore diganm bonum aquandoabspsaprobasqassplampgnstnr. is-quinvirtuù

x

HÀGNORUM HORALIUM I.pensa-st babitum. laudabiliu sunt ut vil-tutu: ab ipsorum mutineseionibus leus emergit. poteststes snut, et doniinatas. opulentia.rober, nlcl’sritudo: iis nasique bonus bene ut malus male nti po.

se hait; ideo etism potestste res einsmodi bons nuncnpsntur. bouscette snut: debout enim res ex un viri boni, non mali sestimsri.id geins niminm: bonis «cuit. ortns caussm ipsorum esse fortu-nam: a fortuas nanqne et opulentis et dominatus est. et quaecun-qne prunus in potestatis ordinem perveniunt. reliquum ponts aumm inter bous, quo conservatnr et pareur bonum, sicnt exer-

’ ne saisîtes. se si id genns est alind. vernm aliam quoque sub-euut-bona distributiouein: verbi gratis bonorum quaedam prorsnset omni ratione snnt expetenda, quaedam vero non. veluti institis

tiâteliaeque virtutes omni ratione et ’omnino sont expetendse. st ro-bur et opulentis I. * *’ î et id a alis omni rationeneque perpetuo. rnrsns quoque aliter bononm site snut fines. sli!Ion. quemadmodnm sanitss quidem finis. st quae sanitatis finntcausa. neutiqnsm sunt fines. et quaecunqne in habent. inter illefinis semper praestat ut sanitss melior quam quae ad sanitatem con-firont; stque in universnm semper id melius est cnius gratis sontet alia. "sans inter ipsos fines praestst semper, qui perfeetns est.hperfeeto. est nimiram perfectns. quo si potismur. nnlla re am-

to plias nobis opus est. imperfectus autem no licet potiamnr. aliatamen desideramus: quemadmodnm si so nm sdsit institis. inuitsduideramns. sin felicitas. nulla re smplius nobis opus est. id ergoillud et nobis optimum qnod desideramus, qui finis est perfeetns:Mina nanque finis bonum est. necnon finis bonum. iam vertsquaram mode optimum considerandum est? nunqnid eo mode utipsum quoque reliquis annumeremus? an id videbitur ubsnrdum.quidem optimum finis est perfectus. se perfectns finis. ut panoisabsolvant, nil alind quam felicitss esse videtur. ex multis porro

tu boni felicitatem constare eomprobatur. si igitur de eo qnod opti-mum est disputaus id quoque reliquis annnmeres, erit ipsum se ipsonolise. si quidem optimum erit. exempli gratis salubria et sanita-te- pane: tum consiilers ecqnid inter ista omnia sit o timum: sa-nitas videlicet est optimnm. ergo si sanitas harem omnium est opti-murs. ipsum quoque optimum se ipso melias est; qnod est perab-"dans. non igitur its eonsidersre oportet qnod est optimum. auveto in et relique sine eo ponantnr? nunquid hoc esset sbsurduln?Il. folichon ex quibusdsm conflua bonis est. quaerere autem,quibus ex bonis ipse constet. sitne qnod optimum est iis malins,ubsnrdum est: neque enisn est quicqnam alind ab his felicitas. ve-

sou. baecjpss. an in potins recta disputationem instituerit. si idand optimum est comparet eum reliquis: pets. si felicitatem ex

’ confiatalu bonis cnm aliis conspsret, quae ea non ensitiuenmr,eique id qnod optimum est inqnirat, au ille recte disputationeminstituait? ceterum non est simplex. qnod nunc quaerimus, opti-mum: ut dioat qnîspiam optimum euuctorum bonorum, si singulainter se compares. esse prudentiam. vernm hoc [crusse modonon qnuIvndum est optimum bonum. perfectum siquidem quae-rimus bonum. st prudentis sols nentiqusm perfectnm! non igitnrlac optimum qnod quaerimus, neque alind quicqnam pari ratione

s 3. Pneterea aliam admiitnnt bons divisionem. sunt siquidembonorum alia in snimo. ut virtutes, alia in corpore, ut sanitas pul-cbritndo. slis externe. opulentia dominstns bonor et si qnid estbains-ni bonni. quae in anime, snut optima. quae porro inanime sont bons. trifariam disti-ibuuntur, in prudentism. in virtu-tem et in voluptutem. post hoc igitur, nod profitemur omnes.etiam finis videtur bonorum idemque abscilntissimus esse, felicitss;

0d mue fatemnr esse in bene sgeudo se bene vivendo. ceterumce ’s simplex non est sed duplex: qnorundam enim est finis ipse

aetio musque. sicnt visns: est niminm uses optabilior habita. finisautem est Issus. nemo siquidem velit visum habere es lege ut nonm sed conniveat et oculos claudat. idem de suditu ceterisque

nm. proiude quorum nsus et habitus est. semper melius etoptabilius eorum est usns habitu: mus enim et sotie finis, cnm sitpropter usnsn ipse babitus. post id si consideraverit quispiam inmais scieutiis, intnebitur non aliam esse quae douant, aliam quae

591

probam domnm exstrust. sed num essuie-que esse artem aodifircandi, et cnius effeetor aedilieator. ut cnius sit vis-tus, eiusdem ait leeHectrix. idem in aliis omnibus par est ooniectare.

Â. Prseteres intuemnr slis re nulle quam anima nos vivote.in anima autem est virtus. idempcerte [stemm facere anima-I sai-mseque virtutem. ceterum virtns in unoquoque. cnius est vinas.id faeit anima vero cnm alio nobis praestst. tum per esm quoquevivimus: per snimse itaque virtutem bene vivemns. ceterum bien.vivere et bene agere nihil alind dicimus quam felicem esse: ergo etfeliciter agere et [clichas in virendo est vernm bene vivere est inen positum ut secundum virtutem vivsmns. hoc igitur est finis et sefelieitss et optimum. in nsu itaque ait necesse est et actione filici-tas. nam quorum habitus musque est. usas et actio finis. atquianimse. virtus est habitus et setio; et usus ipsius. eorum quae subelectioneln esdnnt: ergo finis ipsius actio namque (unit. [clichasigitur in vivendo ex virtutibas sit necesse est. quoniam igitur opti-mum bonum est felicitss, et haec ipse finis, actione vivendo ex vin-tutibus felices fuerimns optilnumque bonum baboerimns. cnm ifi-imtur ait felicitss bonum perfectum se fiais. nos latere non oportetid in aetate perfects esse. non enim in Ipnero, quia nec puer dicifelix potest, sed in viro: is nanue per ectns. et ne in temporequidem imperfecto. sed perfecto. perfectnm fuerit utiqne tempusVitae immense spatium: recto nasique vulgo dicitor felicesu in lon-gissimo vitse tempore esse indicsndum. qnod nimirum oportestperfectionne banc tain in tempore erfecto quam in homme con-aiderare. qnod autem sit actio. ver bine quispism intelligat. insomnis nanqne. ut si toto vitae spatio quispissn dormis; hominem seeiusmodi non facile solemus dicere esse felieem: nain vivit illequidem, sed non secundum virtutem vivit: qnod in actione et mu-neris funetione positum est. rnrsns qnod Inox dicendnm. non ad-nodum proposito argumenta convenieus neque ab en nimis alio-num videntur, qnod nimirntn animae pars quaedam est qua sli-ut.quam sltrieem sppellamus. est enim rations consentaneum in esse.siquidem lapides sli non passe intuemnr: et proiude non dubiumqui" sit animalibns proprium sli. quodsi est animatorum tant-m,causa est anima. atqui animse tslinm partinm nulle slendi fueritsocausa. quales snut rationalis vel que irascisuur sut concupiscimus,sed slia quaedam praeter lus: et ei nullum mugis pecnlisre possu-mus nomen uam Opnrrtxiî; (id est alendi vim habentis) accommo-dare. dicet ortassis quispiam. nnuquid buius quoque partis auimsevirtus est? enimvero si Inuit. non dubinm quin etism endem ageneopus sit. effectue siquidem virtntis actio felicitas est. st nunqnideius sil ve non ait virtus. alius fut-rit quaerendi locus. sane sifuerit,eius non est actio. quae enim appetitn curent. eorum nnila est sotie.buius vero partis non videtur esse appetitns. quae quidem igni simi-lis videtur. cui qnic nid obieceris, absumet: et si non obieceris. ad 30capiendum nulla ratione impeliitur. ita haec se habet pars animae:si enim alimentum obiiciss. alet. sin minus. ad alendum nulle modocommovetur; et proiude eius non erit setio. cnius non est appetiotus. itaque haec pars ad felicitatem capessendam nihil coadinvat.deinceps igitlr qnid ait virtus dieendum. quandoqnidem eius sctiofelicitss est. ut panois itaque absolvsm. vis-tus habitus est optimisa.vernm non salis forte sit its simpliciter loqui, sed evidentins fueritdefiniendum.

5. Primum igitur de anime. in que virtus exoritur. diceudum sest. non qnid sit anima. alia s’ idem eius rei cousiderstio, sed et

uodsm modo distribuatur. anima nimirum. ut dicere-miam». indiras partes distribuitur. in esru use rationem habet, et quae ratio-nis expers est. in es parte quae sbet rationem. nsscitur prudentis.solertia, sapientia. ingenium. memoris. et id genus slia. st in artsnlienis experte bac quae virtutes sppellsntur, tempersntia. orti-tndo, institis. et quaecunqne alise ad mores pertinentes landedigue censentnr: per illas enim lande digni habemnr ipsi. st pereas quae ad partem rationem baisement pertinent. nemo landaux: senec enim qnod sa iens nec qnod prudens. nec Arorsns ex buius-modi aliquo quispiam laudatnr. neque porro rationis expers. na-tenns ad se suggerendum idoneum est. suggsritque ei qnod obtintrationem. est uempe mordis vinas, quae ab excessu defectaque

592

dona-pitur. qnodantemtamdefeetasqss-exoessnseomet eis est videre qase ad mores pertinent. nteudusn sane in re asineertis testimoniis certis est. ne longe abea- igitar. in exercita-tionibus corporis bos: viderit quispiam; quae si excedant. robotInti-ont. similiter si deficiant. idem in pote ciboqne eveuit: Il.

sa sive sit nimia eorum copia sive deiiciant. laeditnr valetado. contraIediocri eorum usu et robnr corporis et valetndo conservaotor.bis consimile eveuit in temperantia et fortitudine teliquisque virtu-tibus. uam si quempiam en osque feceris intrepidusn ut ne deusquidem metuat. iam non l’ortie sed demens fouit, sin concta for-midanteln. meticulosus. lords ergo erit. qui neque omnis metuetneque nihil. endem igitor sont quae tans angent quam labefaciuntvirtutem. nain et nimii metus et omnes. sive qui de omni re temerecoucipiuutnr. labefaciuut; itidemqae qui re nous commoventnr.versstur autem circa metus fortitudo. mediocres it ne metns for-

IO titudini dant iuste-entum. ab eisdem igitar et crescst et perimiturfortitodo: metu cnius its diverse slii stque slii aficinotnr. idem deeeteris diceudom virtntibos.

6. Rursus non bis modo virtute- ispism definierit, sedetiam aegritudine et voluptate. nous vu optate allecti improbeWIIEI. aegritudini autem succombentes ab bonestis deficimos.alioqni non est virtutem et vitinui admittere nitra aegritudinem etvoluptatem. circa voloptates igitur et agi-inulines virtas versatnr.vis-tas porto tout sive moralis bine est appellata. si lieest rei verio

"Eute- ex litterarum similitndine et ratione nominis vensri; and fa-ciendum sane est. igitur a voce 130c. id est consuetudo. c estappellatum. etbica ergo dicta est 1’13 se; escrocs... sive ab aune-

) quis vu P t - A A" acquiritnr. onde perspicuumest nolises eorum virtutum quae ad animae pantela rationis exper.tem referontnr. natura nobis esse imitas. siquidem eorum quae na-tura fient nihil est qnod aunetodine alind evadst; velot lapis gra-.viaqoe proues omniqunae ferendi deorsom vim insitam habent,si quis es sursuin saepins iscist et sursnm ierri assuefscist. nunqnamta-en sursois ferentur, sed semper deorsom. idem de coteras estintelligendoni.

7. Praeteres qui velit quid ait virtus dicere. scire expedit«mais: demum in anima procreentur. sont autem baec buius-Inodi. perturbetiones. potestates. babitus. .et proiude non dubiumquin burons quid ait virtut. perturbationes igttnr sont ira. metoa.odiom. cnpido. livor. misentio et id genos slia. quae comitari con-sneverunt aegritndo et voluptss. potestates autem per quas baecpati posse dicimnr. ut per quas poumons exandescere. dolere.mises-escere et slia buiussnodi. et habitus sont par quos ergs baecbabemns bene vel male. sicnt ad excandeseendum. si nanque sn-pra modum iraeunde. circa iram peccamos: sin in quibus expedit.prorsns ira non commue-or. ita quoque circa iram peccamus.

amodions igitnr est ut neque supra modum commoveamor nequerorsos simns a commqtione alieni: tous. si ita habesmns. recte af-ecti siums. in similibus quoque aliis idem intelligendum: naos me-

diocriter esse irscnndum et Ienem medinm est inter iram et lenti-todinem animi sive vacuitstem irae. simile est in arrogantia et dis-simulatione: plura nanque quam sdsint sibi srrogare. arrogantiae est.minus 7ere. dissimulationis; inter baec igitur medinm est veritas.

8. Idem in ceteris omnibus est intelligendum. id coins pro-prium ipsius est babitus. ut lieue msieu ergs baec babest. bene

se autem in iis babere inscrit neque excedere neque deiieere. medinmbornai igitur habitus is obtinet. per quem lande digni babemur:vituperamor autem vel propter niminm val propter parnm. quan-do uidem igitur besoin perturbationum virtns est medinm. pertur-betiones autem sont segritndines et voloptates. sut non nitra aegri-hdinem vel voluptatem. virtus certo titra segritudines vel volu-ptates. id qnod bine certum. sont niminm etiam effectua slii. utvideri posait coipiam. in quibus non in excesso et deiectu aliquoest vitinm. velot adolteriom et adulter: nec enim m ’ est talis

I qui ingennas eonstuprsrit. ceterum et hoc. et si quid :ii.ud buius.modi est. qnod a voluptate comprebenditnr quae est in intempe-routin posita, sive niminm sit sive pansu. sub vituperationem

nitouche]: MORALIUHI.9. Dsineeps faeritaanedictnneeessarhqnid-b-

Il. medietali adversetnr. exeessosne au defectna. ne.medietatibus deleetns oppooitar. ut nonnullis excessus. sicnt fortitu-dini nentiquam exeessns existens audaeia. sed quae defectna est la.ditas; te- «se veto. est medietas inter tas-pennon ststupore- i Il qui est ab mi sensu volnptntis alienns. son va.-tnr stupor iste esse contrarias. in que est par... sed harper-th. sain qu est niminm. sont nia-iram ntroqne. tan excusas que. da-fectns. medietati o in. medietas siquidem excessu inferior. andderectu soperior. maison prodigi Iiberales esse illibenles fit;contra illiberales liberales prodigos votant. audaces vero et pet.-laotes fortes nominum timidos. ut timidi fortes peule-tes et fl-ribundos dite-dos potant. dubus itaque de cassis daxerimns mo-dietati opponendum esse excessus- stque defectuln: quippe vd are ipsa licet nobis eonsiderare. utrum potins extremornm ad mo- sadiu- propias accedat. ut propinqniorue liberalimti ait prodigafihssa avaritis: uam propius sane abest liberalitas a prof-l’une op-qnam a sordibus et avaritig longios ergo abest ab en svaritia. as-qui a medio quae magis absout. magis opposite merito existât".e re itaque ipse defeetnm magis op ni appsret. est «in. alita.ut ad que saturant magis pronaos bemns. en medio sint mq’mcontraria; velot ad intemperantia- nati sumui proniores que. .0-destiam et id qnod decet: potins igitnr ilia inere-eltn-ad quae somas proniores: quae autem facilitas inem-enta. api...sont mugis contraria. atqui proniores ad inte-pennon- s-a saquam ad modestiam et tempersntiam: ergo excusas DMcenturies. intem ersutia siquidem tempes-amine est excessus.:

ergo ait virus. incnobis lieetinheri.mon: quaedam esse videtur. proiude qui velit moribnset lande dignis esse; ei alTectnum medietas est quaevis quamet proiude probom esse operosnm stque difficile est. quasdoqnidemiu unoquoque medinm espere operosum est; velot cire-lnm desdi-bere ouivis obviois est. st in medinm espere ord-nm. Ride.et exeandescere quidem facile. necton centration baie: st "die-lmerituse babere ordonna. omnino ante- iu qnsris perturbationsest videre id qnod medinm smbiat esse facile. medinm veto. sublands-sur, arduum: ideo etiam ras-nm est qnod probam.de virtnte dictum est. deineeps foerit eonsiderandum. posait ennd-esse nobis neene. sed quemadmodnm Sonates dixit. m nobü nonest probos vel mains esse. quandoquidem si quis roget ’velitue iustus esse an iniustus. naine delegerit iniustitiam. iode- sade fortitudine et timiditate reliquisqne virtntibus semper eode-modo. inde perspicuum est. si mali sint aliqni. non sponte esse sesmalos. et proiude ne probos quidem. baec ratio neutiqna- vers.num ont legislator mais facere nou-permittit, et boaesta et pubinbet. et poenas. si quis res mains patraverit ant bolas [tractes-i-serit. statuait? absurda nanue feeerit. si Ieges de iis tuleritqnaapèriicere in nostra potestate non est. vernm. ut videtur. in nobiaest ut probi simos sut improbi. item laudes et vitsperstiones idquoque attestantur: virtutem nanqoe 1ans, vitium aute- vitnperatio saconseqnitur. atqui leus et vituperatio iis quae quis invitas (maisnon tribuuntur. manifestants: igitnr bon modo in uostro orbitaisesse bona msIaque facere. similitudine vero buius-odi ntebautnr.volentes demonstrare non esse id in nobis positum. minquiebaut. aegrotantes sut turpes forma nenso vituperati st mminime vernm: taies nanque reprebendimus. eum Ipsos’pata’mnasibi sut morbi sut alicoios deformitatis esseaoctores. quia videliodin id fuisse positum intelligitor. apparet igitur, ut quis vol vi-totem vel vitiom seqnstur. id sponte fieri. w

10. Bonus bien etiam poterit quispiam evidentils M!qnod omnis natura eiusdem essentiae est procreatrin stqueveluti stirpes et animalia: nain utraqoe procresndi visa habent; etprincipiis vero prodncont. ut arbor ex semine: id Banquepion est. qnod porro principia conseqnitur. in babet: atoni- h-

oeriut principia. ita quae a principiis ortum douent. pet-spin.autem licet bos: in geotnetria magis intoeri. ubi cnm ponantar prim-cipia quaedam. qualia fuerint ipsa. tafia ernnt quaei couseun-tnr: velot si duobas rectis aequales met quina,

MAGNORUM MORALIUM I.s quantum quoque quattuor angulis rectis habent necesse est. et

u in triengu o sit nous. etiam in quadrato secus erit: un haec con-vertnntnr. et si quadratun quattuor anguiis rectis aequales nonhabuerit angulos, ne trianguiun quidem duobns rectis babebit ne-

s.il. Pur igitur ne similis ratio est in bomine: uam cnm imita

si: ei natura vis quaedam res producendi, nimirum per principiaquaedam stque actiones quae ab ipso proficiscuntur ros edit iniucun. num quid alind? neque enim insninetum ullum ugere di-cimus, ne e etiam nnimatum praeter hominem. manifestum igitur

l0 actionnm ominem esse progenitoren. proiude quoniam actionescommutari intuemur, nec endem nnquan âgimus. suntque setionesex aliqnibus progenitne princiPiis, manifestum. quandoquidem ac-tioues innutantur, etiam actionna immutari principia, a quibussont. quemadmodnm similitudine ostendimus rerum geometriea-rnm. atqui actionis tum bonne quam naine principium est consi-liun et volumes et quicquid ad rationem tendit. non dubium igi-tus quin baec quoque commutentur. sponte namque notiouesinnutanus. et proinde etiam principium stque couillon pronosi-un: usm baec sponte fit mntatio. proinde non dubinn quin in

ce nobis sit et probes et malos esse. forte hic quispiam occnrrerit:quandoquiden in me situm est ut sin iustas et robus. ero, si vo-lnero. omnium optimus. id vero fieri nullo notre potest. curuem?quoniam ne in corpore quidem fieri id potest. .ueque enim si quis-K’en: voluerit corporis cnraln habere, is statim omnium optime ha-

it corpore. num opus est non solum culam adhiberi, vernmetiam natura bonestum et bonum corpus esse. melius certe babe-bit corpus. non tamen erit omnium optimum. idem de anima iu-tolligendun est: neque enin ut quis ne voluerit. erit omnium op-

;o tians. nisi etium nature extiterit: me ior quidem cette erit.i2. Quoniam igitur probum esse in nabis, ut n peut. situm

est. dicendnm deinceps est nobis de sponte fuctis. qui uam sit qnodeponte factum dicitur. rincipem enim locum in virtute obtinetqnod sponte fit. ne sinpïiciter quidem sponte fieri dicendun qnodnon coscti agimus: vernm de hoc magis udhuc perspicue nobisdisserendum est. uempe ad id qnod agimus. nliqnis nos inpellitappetitns. atqui tres sunt sppetitus species. cupiditas in voluntas.primum igitnr de octione quae a cupiditate oritur, videndnm spou-tene’an invite a nabis suscipistur. invita neutiquam esse videri

lmdebet. cor in, et nnde id? uempe aod quaecunque inviti egimus,nanti facianns necesse est. ntqui i subest agentibus aliqna ne-cessitas; dolor conseqnitur. vernm ex cupiditnte agentes voluptssmitant.- proinde hoc pacto non erit ex cupiditste agerc quip-piam invite. sed sponte. ceterum ratio est alin. quae buic adversa-tnr, quae est de incontineutia. neque enin, inqniunt, sponte maispermit. qui sciat nain esse: vernm qui incontinens est. soit es esseimprobe. agit tamen; quippe cupiditate illectns agit. non ergo

no nte sis: contus ergo est. hic vero endem occurrit ratio. uamsi ex cupiditate, non ex necessitate: cupiditntem enim voluptas co-nnes conseqnitur: sed quae ex voluptate, non possis dicere ex ne-cessitate. sed et alia ratione nanifestun est incontinentem sponteque. si incontinenter agnt, quandoquidem aficiunt iniuria. ul-tro omnium iniuria: atqui incontinentes ininsti sont atqne iniuriaomnem: incontinens ergo in incontinentiam sponte deinbitur.

13. Vernmcninvero alio iterum ratio sdversatur. non essevoluntariulu affirmons; continens si uidem landatnr qnod spontecontinenter agat. laudantnr autem quae sponte fiuut. quodsi

se ex cnpiditate sponte ngitnr, qnod enpiditnti sdversntnr. invitumerit. atqui continens cnpiditati ndversatur, continenter agens. con-tinens ergo praeter voluntatem Inuit continens. vernm hoc nonvidetur. non ergo id qnod ex cnpiditate est. voluntarium est. rur-ns idem est in eis quae ira fiunt: eaeden nanque hic uns de cn-piditnte diximus ratione: conveniunt. et perinde dubitattonem no-vent: possunus enin irse quoque un continentes eue usm in-continentes. restat species residue nppetitnnn, ut in distributionposoit-us, volumes. ut en sit in sponte nostra site videsmus. atquiincontinentes. quatenns impellnntur. eateuns volunt. sgunt igitur

miam-sinuas mais. volutes. sponte autem neno mais agit, ubi

593

sciat esse mais. st incontinens mais agit, quae scit ipse esse nainnon e o sponte sue sgit. nec voluntas igitur ipse sponte suscipitur.haec p ane tollit oratio incontinentian et incontinentem. mm sinon sponte agit. vitupernri non debet. atqui merito vituperatur in-continens: sponte sua ergo talis est, et veloutas igitur sponte sus-cipitur. cnm sint itaque contrarine sedan ationes, mugis perspi-cue de eo qnod sponte fit disseren un est.

14. Prius itaque de vi et necessitate diceudum fuerit. vis àenim etiam in csrentibus anima. singulis nanue innnimstis sansest locus attributus, igni quidem supra, terne autem infra. vi autemadigi potest lapis quidem ut sursum femtnr, ignis vero ut dcorsum.

v gotest et animsntibus vis fieri: verbi gratin equns qui recta curre-et, retroactus cursnn flectat. quibnscunque igitur extcrior est

causa ali nid contra nutoram aut praeter voluntaten faciendi. cogidicimus acere une faciunt: et quibus in ipsis inest couse, bos ne-quaqunn cogi dicimus. siioqnin repugnabit incontinens. nègnbitqnc nese esse minium, quippe quem cognt cupiditas en quae snnt maisngere. violenti igitur haec nobis erit definitio. quorum agendicausa, a qua cogantur, fuerit externe. vis est: quorum suten inte-nor ac in ipsis causa est. ueqneqasm vis.

15. Rursns de necessitate necesserioqne dicendnm. necesse-rinm non omnino neque in omni dicendnn est; cuiusmodi snutquaecunqne voluptatis causa agimns. num si quispiam dicet se avoluptate coactnm ut amici mulierem vitiaret, fuerit id perineptnm.nec enim in omni necesssriun est. sed in iis quae snnt extra, ut si tuoffendstur quis ism. a rerum necessitnte eonctns nains alind quip-piem devimre. oc modo: in sgrum properare coactns sum, alio-quin compta omnia in agro reperisse. in buiusnodi itaque re-bus est uecessmium.

16. Quoniam vero qnod sponte fit, nemine impellente fit.rosat ut id esse dicamus qnod cogitato fit. invitum enim est, qnodex necessitate viqne efficitur, et tertio loco. qnod non fit cogitato;qnod plane ex in quae evenire soient certnm est. uam cnm quiseliquen ceciderit occideritve sut eiusmodi aliquid effecerit, qui sebornai nihil ante cogitaverit, eum dicimus invitum fecisse. quippeqnod sponte factum id inteili atur qnod cogitnto fit. velot olimmnlierem niant quendam pocu un praebuisse cuidsm metorinm,dein eo poculo hominem fuisse sublatnn, un vero mulierem inAreopugo fuisse absolutan; quam praesentem non alio de causaliberarunt quam qnod non consulto’et cogitato id feeisset: amorisenim causs dedisse. vernm anproposito aberrasse. itaque spontefactum id non est vison: non enim perimendi hominis anime po-cniuln ei propinaverat. in nnum igitnr conveninnt, qnod sponte fitet qnod cogitnto.

17. Reiiquum udhuc ut de consilio rei agendae sive delectnflSQconsiderenns, situe a etitns necne. appetitns nanque in ceteris

noqne giguitur anim i us, consiliun veto ont delectns non, siqui-âem cnm ratione delectus est, et ratio nulli ulii deputntur nnimali:non igitur fuerit sppetitus. vernm nunquid volantes? en ne id qui-dem? volumes moque etiam eomm est quae fieri non possun; utvolumus quidem esse immondes. ceterum de eo neutiqnam ensimasconsiliun, neque id eiiginus. deinde finis quidem non est clea-tns, sed eorum se ad finem faciunt: pute, nono deligit esse sa-nus, sed qnod nÏbonsm valetudinen facit. ambuiare, cnrrere. fi- senes autem volumus: nain prospera nti valetudine volumus. bincigitnr manifestant est non esse idem voluntatem et delectum. ve-rnm ita se habere IFOCIÏFIG’IÇ sive delectus videtur ut nomen eiusinnnit: spoaz’pwt; enirn est et delectns, eum eligimns hoc potinsquam illud, qnod melius est niminm loco eius qnod est deterius,in o tione positum. num hoc proprie est spoatpsî’vsnz ac deligere.

o si hornm nihil est delectus. nunqnid qnod cogitato lit, id inaiglefin? un ne iti quidem? muita enim cogitmnus et opinamur co-gitando. nunquid igitnr quae cogitamus, en etiam deligimus. ennon? saepe siquidem cogitsmus de ludis, et neqnequsm quicqnamsuper iis deligimus. non ergo cogitatio est delectus. quoniam igi-tnr horum per se et seorsim consideratum nihil est de ectus, snut-qne baec animae insits, necesse est nt delectus sit aliquid qnod existornm duobas innctis constat. quoniam igitnr est, quemadmodnm

F’fff

Ile

594

paulo ante memoravinas. bonorum ad fissent tendentium delectns,non utique finis, estque eomm quae innostra potestate snut, et eo-rum quae nabis diversam ingenerant ratiocinationem, bocne au hacdeligendun. non dubiun quin prias opus sit ea ipsa intelligere etin consilian vocare. cumque nabis cogitantibus apparnerit quad

sa praestare videntur. tum ad agendusu aliqnis insurgit impulsas, atqueid agenda consilio et delectu adhibito agero dicimar. quodsi de-lectns appetitus quidam est, in consilium deveniens cnm cogitationset deliberatione caniunctus. non est voluntariam quad deligibile.sponte enim agimus malta antequan intelligamus at ne consulte-mus. sicat sedendo exsurgendo et id genus alia faclendo, sponte

I. uidem, sed citra cogitationem. non ergo quicquid sponte facimus.deligimus et de ca consilium capitans, sed quicquid deligimus, idvoluntarium est. si quid enim agere consultantes proposuerimus,s ante agimus. existant vero ex canditoribus legum nounulli, quii5 quad sponte fit et quad cnm delectu definiaat ut diversa, ni-naresqne il! quae sponte fiant quam iis quae cogitata et consiliomaltas infligent. est igitur propositun in eis quae sub actionemcadunt. et eis ipsis in quibus penes nos sit agere et non agere. etita vel non in, et in quibus causera prapter quam agitur videre li-ceat. est autem non simplex causa propter quam aliquid fit, in

sa geametria siquidem cnm quis dixerit quadratum quattnar rectisaequales angulos habere. et percnnctatar profiter quid. accurrit,quin etiam trisngulun duobas rectis aequales abet. in his igiturex definita principia sibi propter quid assunpserunt at in eis quaesub actionem cadunt, in quibus est delectus. non in, nullum siqui-dem ponitur definitum. sed si quis exquirat, car bac fecisti? quo-niam non erst aliter ut facerem, vel quoniam ita melius. ex ipsisvenientibus, qualiacunque apparuerint esse meliora, delectus sami-tur. et ab ea ipsa. quam ab rem etiam in buiusmodi est consilinncapere ut expediat. et in scientiis nequaqaam, nemo siquidem

sa quemadmodnm scribere opus sit nomen Arclliclis init consilinn,quia quo pacta scribendum nomen Archiclis, est iam definitum.mendun igitur non in intelligentia gignitur, sed in scribendi actione

asitum. in quibus cette non est intelligentiae error, nec de eissnitnr consiliun: sed in quibus indefinitnm est nec certum quidoporteat, ibi nendnm racreatur. atqui in eis qqae sub actionemcadunt id non est defimtun, et in quibus duplex nendam. delin-

imus igitur tan in eis quae sub actionem cadunt. quam ex virtu-tsbus pariter. virtutem enin coniectantes per agnats nabis itinerahallucinamur. est si uidem in defectn excessuqae ballucinatio. in

sa harem utrumlibct eferimur voluptate et dolore. quandoqaidemex voluptate ininala delabimnr, et ex negrinania bouestn fugi-tamns.

18. Ruraum autem est non quemadmodnm sensus animi cogi-tatioI velnt visu non oterit quicqusn alind quam videre, non au-ditu alind quam au ire. itidem neque consultamus nanquid au-diendun auditu au videndum visu. at animi cogitatia non est

ltæhuiusmodi, sed et id et alia potest elficere. ab bac ibi iam existitconsaltare. est igitur in bonorum delecta, non in fine delictnm(uam in iis omnes consentiunt, ut sanitatem esse bonum). vernm iniis quae ad finen faciunt, velut expedistne sanitati bac conasse annon. facit igitur plurinum in bis ad hallucinandum valnptas et

V aegrinonia. banc siquidem anplectimur, illan vero fagisuns. quo-niam igitur distribuimus in qua et quo mada sit delictum, reliqunm

r est ut intueanar cuiusnan rei sit virtns quae collimet, ad finennesa au ad en quae ad finem, ut ad honestanne an ad en quae snut ho-t nestatis. in scientiis ergo quamoda se res habet? utrum aedificandi

scieutiae est [inem pulchre describqre, an ea quae ad finem con-ducunt in uirere? uam si hoc speciose propanetur, ut ulehrandaman e cere, etiam ad hoc quaecunqne spectant, non a ius quis-quam inveniet neque exhibebit quam aedificator. itidem in aliis

aoque omnibus scientiis. eodem mada igitur in virtate babere vi-debitur, ut ad (inem patins ipsius tendu consideratiq quem rectumoportet proponi, quam ad en quae ad finem snnt et ex quibus finisconstat. nec quisqnam alias exhibebit invenietque quae ad finem

sa expediant. iureque hoc virtus pro osnerit, quibus in rebas o tinipnncipipm est unnmquodque, qua efficiet et proponat. nihil

MAGNORUM transmua 1.virtute malins, quandaqniden buius causa etiam sont alia, stquead ipsan principium est. et eius causa nagis saut quae ad id. a:finis principia a icui assimulatur. et eius causa est unnmquodque.vernm id erit moda aliquo. proinde certum ut etiam in virtnte.quandoquiden causa est optima, ipsan mugis ad finem couinasquam a en quae ad (inem faciunt.

19. Atqni virtutîs finis est honestan. bonesti ergo mugis ces.iectrix virais quam ex quibus constet: sunt nen baec ipsius. et Iin nniversnn videri potest alienum, quandoqulden in ’ctnra siquispiam fartassis egregius fnerit imitator. non tamen lau andnsao-cedet, nisi aptimam imitandi habuerit intentianen. virtutis dema-id omnino est. sibi lianestnm proponere. dixerit quispiam, car in?nain actionem meliarem dixerimus quam virtutem ipsan? at nuasan ex quo sctia est. id virtuti utpate bansstius attribuimus? au inqua non est actio? in. atqui nunc idem dicimus, habita actionem Iesse meliorem. alii nanqne raban inspicientes ab actions Mcant, quad non possint cuiu ibet. quamoda habent, indican pro.asitun. nan si foret singularun nasse sententian, qualis «un

bouesnGen esset, etiam citra actionem probus esse vides-i pausent.denique quoniam affectuam quasdam recensninns medietates, citaquas affectas versentur, bina nabis dicendun est.

20. Cam igitur sit fortitado circa fiduciam ac motum. coli» l.dernndnm fnerit circa cuiusmodi motum stque fiduciam.igitur si quispian netuat ne rem disperdat suam. in timides, sianima confidenti sit in tali pericula, fortis, aune? itidem si foranidet solum ant confidat, neque neticulosnn fatendum «toutinfluencera neque fartera non netueutern? num igitur in duodimetibus et fiduciis fuerit fonitado? at ne in talibus dans. cui»nadi si quis tonitrus et fulmina non menu, vel dn’s alind su-pra hominem homndun. fuerit non iam fortin se furens. in na-tibas itaque et fidueiis haussais est fortitudo: in eisI inquam. quasceteri meulant, sut omnes; in ibus qui audeat. fusât fouis. ilia 3°itaque definitis eonstitnendum nerit, quandaqnidem nuisis .05fartes dici assaut, qualis ait fortis. est enin prapter experientialfortis aliquxs, velot milites. inti siquidem ab ’entia didicenat

i in buiusmodi loco vol huiusmadi tempore vel rebas in habeati’bas fieri non passe ut melon subeaut. et proiude, qui baec nove-rit et es de causa influentes bastes sastinuen’t, non tortis: a. iharem nihil. eatiterie. non toleraverit proinde quas expa-ientisfortes reddit, ii fortes dicendi non sont. ne ne Sonates recta ais-bat fortitudinen esse scientia-n. quandoqmdsn ex consuetud’me!scientia espions experient’nm efficitur scientia. atab capes-isatis»lerantes neque dicimus neque dicteras sit quisquaar fortes assa.non igitur fortitudo fnerit scientia. raflas snut quoque fortesabexperientiae contraria: nant qui ignari snut eorum quae impudent.ii non timent prapter imper-niam illum. vernm ne bas ifortes esse vdixerim. saut porro qui fortes propter perturbationsexistimentnr, velot amantes sut lymphatici. st ne bas far-tes dicere oportet. quandoquiden si ab ipsis affectas InferatnrJlInon ernnt amplins fanes. fartera siquidem etuo farte-s esseoportet. et proiude ne feras quidem, ut ":1356 fortes passant.qnod eum ieti dolorem senserint, ultum cant iniurian. non open-tet vero. qui si: vers l’anis, eum ab perturbationen case fans.-est vicissin fortitude alia. quae civilis existinatnr. velat si qui d-vinm adore affasi talerent pericula. at fortes existisnentnr. qu.-adno un verbi causa Homes-us Hectora dicentem indudt

Polydanas verser ne-earpat in agraine primas.ideo pugnandun esse exisfinat. st ne haec quidem dieenda- forti- t01nde. in istansn enin singulis esdem congruet definitia: que nan-que ablato non perdant fortitndo. efficere (artem non potest,alsi pndoren. per que!!! fortis erat. abstnleris. saut item etaliterfartes existimati a spen bonique expectationem. at ne basdem dicere fartes possis. quandoqnidem tales ac in talibas fartasappellare videtur alienum. proiude in nullis baisserai fortitadoce locanda est. alis i ’tur et quisnan fartis de, bic consideran-dnm. ac ut poum abso van. qui nulla iam supra dicta causa fol-6sest. vernm qnod id houestnn esse censeat. idqne fait. son asen un. oblats fouit occasio. neque tamen prolans drap-Io

MAGNORUM MORALIUM I.batianem inpulsumque si itur fortitudo. expedit veto tanbanc a ratione proficisci, onesti causa. ai igitur raflons actas,banesti causa. ad pericula rait inlrepidns, 1s demain fontis est un-tendus. et in bis fortitudo cousistit. nec cnius talis fartis, cui pror-sus nihil est fornidolasum. ita minque etiam lapis et reliqua in-

su anima fuerint fortin. ceterum metuendnm quidem, sed tolerandum:uam-si nihil metuens toleret, neutiquam fortis. item, ut etiam pauloante de nota stque pericula disseruinus, non omnes, sed «sentisquadam delectnm intelligimus. neque item in fortuito et quovislamparo, rerum in quo et matas et plura imminent pericula. nansi quis decino post auna futnran non netuerit periculum, quanam

cta fartis? sunt enim, qnod lan absint. fiducia pleui; qui si[maint proximi, nqriautur metu. face denique fortitude, et biccrus.

21. Tenperautia medietas est intemperantiae et stuparis illiusqui est ab anni sensu voluptatis remous. uam ten enntia au

b pronus vis-tas omnis habitus est optimus. et oplinus abitus op-tini est. optimum vero inter excessun defecsnmque medinm,quandoquidem minusque reddit vituperatiane dignos, tan id quadniminm quam id qnod param. proiude si optimum medinm. ettem srantia inter intenperantiam et stuporem illum est quaedamnageas. baron itaque fnerit quaedam medietas. tenperantia au-

.ten circa voluptates et aegrimaniss versatur, non tamen omnes, etquae ex anni re capiantur. neque enin i quispiam picturae autstatuas vel buiusmodi alterius ablectetur cta, erit iam intem-perans. similiter ne audiendo quidem aut Mienda, sed in eis vo-

s!) :Ütibns quae in tacta sint et gustu. neque vera vir temperans’ .ergu en ipsos erit, ut nulle omnino allias uarnm desiderio tan-

gatas- (stupides est senanue caret, si quis est eiusmodi), sed quitangatur quidem, at non iis teneatnr ita ut supra modum iis indul-

ns omnia alia prae ipsis negli st. uam quicunque ab excessn wfilm voluptatnm abstinuerit va netns vel cninspiam alterius reimusa, tenperans non est. neque euim cetera auimalia praeter bo-minen dicimus temperantia, quad ab ipsis rafla absit, que bauestum

20 deliginns, omnis siquidem vsrtus bonesti est et ad bonestnn ten-«dit. proiude erit temperaatia circa voluptates et aegrimonias, cas-que m tactu gastuque progenitas. demum consequens est ut denanmetudiue dicemus, et quid et in quibus sit.

22. Mansuetnda igitur est inter iracundiam et iracuadiae ces-ntionen. omnino autem existimnntur virtutes nedietates esse. quadautem sint nedietates, bine facile quis dixerit. nan si quad opti-mum, in nedietate .est collocatum, estque virtus habitus optimns,ntque optimum est medinm, virtus ergo sit medinm necesse est.

sa quad sans certum singula considerantibus est. nan quia. iracnndusest qui usqueqaaque et plurisnum excandescit, qui quidem iure vi-tuperatnr (non enisu decet usqnequaqne excandescere, adversastonnes, sut omnino ac semper; neque contra ita babere ut adver-ms neminen unqnam: uam is quoque iure vituperamr, ut qui renulla noveatur) -- cnm igitur tum is qui ad excessum quam qui addel’ectun pervenit sub re ebensianem cadet, qui bornas medius(surit, mensnetas ac lands ilis. neque sain ab ira deficiens nequeitem excedeos in ipsa laudabilis: sed qui nediocriter in his habet,is mensuetns, harumque perturbatianen medietas mansnetudo.

23. Liberalitas autem est inter prodigalitatem et avaritian"92nedietaa collocata. versantnr autem buiusnodi perturbetiones

circa pecnniae prodigns namque est, qui ubi non docet impendit,et plura quam deceat. et eum minime decet. at avares, ei contra-rias, is est qui non impendit ubi decet, et quantum decuerit, et

ando decuerit. ntrique sub repreltensianen cadnnt, alter qni-dzm deficiendo, alter vero excedendo. liberalis ergo, quandoqui-dem landabilis est, medinm inter bos tenet locum. quisnam demun?uempe qui ubi decet, et quantum (lacet, inpendit. . .

24. Saut autem plures illiberalitatis sive avaritiae species, sl-eut eorum quas adaptant; sive sordidas Graeei appellent, et unive-

le spina; i dicas cumini sectores, et alexpmss 8sî’ç, bac est turpi-lacricnpidiil:l et amplifiant, quasi dicas qui ve minimes impenses

iaestimeut. isti cnius omnes illiberalitate comprehendantnr.:3; nasique multiplex, et boni anica est ratio. quemadmodnm

595

sanitas quidem simplex, sed maitifasnis nerbus. itidem virtns sin-plex, cnm sit vitium tamen multifonne, cuncti siquidem menantiab pecunram sub vituperationen cadunt. utrum igitur liberalis estacquirere et peeanianl sibi comparare, au non? neque enim alliasaltenas est virtutis. uam neque fortitudinis est arma fabricare, sedalterins: vernm ipsius est accipere eisque recte nti. idem de tem-perantia ceterisque dicendun. ergo nec liberalitatis est opes pa-rare, sed eius potins quae xpnpsmçuni sive ars pecuniaria dicitur. 20

25. Magnanimitas est superbiae et denissianis animi sive pa-tillaninitatis medietas, et circa honoren et ignaminiam versatur.et banoren quidem non a multis sed a probis attributum, qui eipraeci ne conveniat: prabi nuque’ et periti indices recto honora-

unt. onorari itaque se, qui diguus honore fuerit, patins volet abbis qui ipsum cognoveriut. ne ne enin de anni honore fuerit, sedoptima magnanimitas bonarabtle bonum et ordinem obtinens rin-cipatus. iure igitur despecti et improbi, unguis rebas se daguas sao insistes ct bac anplins banoren sibi tribni postulantes, dicnnture ti stolidive: veto sese summittunt et magis quam par estabiiciunt, pusillanini. bornm igitur nedins, qui non se ita abiicit

. ut minore quam sit par honore velit bonestari, neque rursam maiore .quam deceat, neque omni, is daman est magnanimus. et proiude’certum est magusnimitatem esse inter animam nimis elatnn et ni-nis demissun nedietatem.

26. Magnificentia est inter ostentatianen et indecoran par-sinoniam nedietas. vÉmtur autem magnificenüa circa sanptusquas magnificun facere par est. quicunqne igitur ubi non expedit ssumptun facit, asteutatar est, ut si quis convives qui synbolamcontuleriut in epulo accipiat ac si nuptias faciat, is ostentator. ta-lis nanque est, qui quo tem re non expedit, suam indicat affluen-tiam. buic contrarias est ana indecore parcas, qui ubi oportet,magnifice non inpendit, au: si id facere institnat, puta nupuas ce-lebrans sut sunptun citera praebens, id non ut decet sed arecnimis faciet. ai huiunnadi fuerit, is indecore parcus sppellatnr.at magnificentsa vel ex ipso nomine nabis atest, qualis ait, inna-tascere. opportuno nanque teinpore magnifice factum recte magni- noficentiae nomen assequetur. magnifieeutia igitur fuerit, quandoqui-dem laudabilis, inter excessum defectumqne circa sumptus idoneosquaedam nedietas. sont et nonnullis plures magnificentiae existi-snatae, velut diceutibus "magnifice incedit,’ et buiusmodi alisemagnificentiae, non pro riae sed a translation nomen iuvenientes:nec enim in illis magni centia, sed in eis quae diximus.

27. lndiguatia est invidentiae et malavalentiae nedietas: an-bae enim istae sub vituperatianem cadunt, at indignabundns landa-bilis. est autem indignatio quaedam aegrimonia de bonis quae in-digna alicui aliquo pacto evenerunt. indignabundas igitur. qui inhuiusmadi tristatur. idemque rursus tristetur, si quem vident in-digne malis afflictatum. ac denun indignatia et indignabundus ta-lis. cui contrarias est invidens, quippe qui tristabitnr, cnm quem-piam prorsus, sive diguun sive indignun, bene agere viderit. cuisimiliter malevalus par est, quippe qui lactatur qnod quis maleagat, sive di us sive indignas sit. nec indignabulfdns eiusmodi,vernm inter os eiusmadi.

28. Gravitas medinm est inter niminm de se opinionem inde- saque natan pertinacian, et niminm aliis placendi absequendiquestudium. versatur autem in congressu bominum. uam et pertinax,qui ita sibi placet, is est qui nemini convenire velit, neninem allo-qui, nomenque a suis moribns invenit: 46.94811; enim Graece dicitar,quasi 4610181); hoc est sibi ipsi planons, sibi siquidem uni obseqni-tnr ac placet. delectatar autem talis ut omnium velit habere can-versatianem et omnino et omnifarian. barum neuter laudabilis.at gravis in media istarnm landabilis: ne e enim ergs omnes sedergs meritas. nec erga neninem sed ergs os ipsos consuescit.

29. Verecumlia est inter impudenliam et stuporem nedietas,1193in actionibus colloquiisque constituta. impudens est qui ubiqueetin omnes loquitur, et omnia agit atcunqne evenerint. et stupidassen attonitus, baie contrarias, et cuncta et cunctas veritus. unagenda quam dicenda solertiae expers: talis est qui in cnnetis ob-stnpescit. et verecundia et verecnndus inter haec medinm tenet

Ffff2

sao

596

locum: neque euim cunda et omnino. ut impudent. et dicit et agit.il) neque porro. ut ettonitns, in omni et omnino trepidsbit, vernm aget

loquetnrqne ubi et quae et quando expediet.30. Urbanitss est scurrilitatis et rnsticitatis medietns, in sali-

bnsqne committitur. scurra siquidem est qui cnucta et omnino in-cessendnm esse existimat, rusticus vero qui neque incessere vultneque recte incessum iri existimnt, sed excandescit. urbnuus, quiinter bos medius. neque omnes ne ne omnino incessens. neque itemipse agi-catis ac duras. et erit duo us fere modis urbanns: usm etmoderute incessere percalluerit, et lucrnm iucnlstionem tolerahit.in niminm urbsnns stque nrbenitus.

sa 31. Amicitia inter menutiOnem et inimicitiam medietas. inactione sermoneqne versatnr. assentator namque est. qui plura

am sit par adsintqne cnipiam arrogat. at infensns inimicus, quidiirognt etism quae adsunt. quorum uenter iure laudsndus accedit.inter quos medius est anions. quippe nec plura preesentibnscuiqnam astrnit, neque que minime couveniaut lundaverit, nequeecontrario immiunet. neque omnino sdverssbitnr, praeterquam exi-stimetqr tribnendnm. hninsmodi igitur est arnicas.

32 Veritns inter dissimulatioueus et inctationem sive arrosai».tiam media est, e in oratione versatnr. non omni. glosions ni-

as mimm est, qui p un quam adsiut sibi arrogat, aut scire fluait quaenon noverit. huic contraries dissimulntor. pandore et minora essesus simulans, quaeqne novit diŒtetur, occultatqne quae oognoscit.nentrum horum fncit vous: neque enim lura neque pancioraquam quae sibi sifnerint confiuget, sed en emnm et esse sibi etscire dicet qnse teneat. sint denique hac ipsse virtutes en secus,alia fuel-i: cousiderstio. et qnod medietates iam memoretorum, binecertum est. qnod i ad haec vivnnt landihus exomsutnr. .

D A 33. Cousequitur ut iam de iustitia dicamus. quid sit et in qni-hns et circa quae; si prins tamen quid sit iustum sive ius expone-rimns. est sane iustum duplex, nnum quidem ex lege, iuste siqui-dem perllibeut quae lex iubet. et lex l’ortie et temperata nos facereiubet, prorsnsque ouucta que ex virtutibus ducuntnr. et proiudeinstitinm perfectam quendam esse virtutem dicunt. usm si iustesnut quae lex facere praescribit. lex autem quae ex omnibus vir-tntibus sont mandat, qui igitur ex lege iustis obtemperat, perfectsm

sa nanciscitnr probitntem. proiude insane et iustitia virtus qunedamperfecta est. nnum’ itaque quoddam iustum in his et circa haec.vemmenimvero neque id iustum sive ius, neque eam quae circa eaversatur institiam quaerimus. hoc nuque mode iuste, quatennsper sese a insto snut: uam tempera» et fouis et contineus per seseest eiusmodi. sed iustum indagumus. qnod ad alterum refertnr,alind une quam qnod dictum est ex 125e iustum. uam non est prosese esse iustum. qnod in advenus ulternm instis comperitnr. idnimirum est qnod quaerimus iustum. ac circa hoc iuslitism. qnod

se igitur in nlterum iustum, ut puncis sbsolvam. aequale est: nom inin-stum inseqnsle. cnm enim bonorum maiore sibi asciscnnt, mulornmvero minora admittunt, id inaequale, et hoc modo afficere se aliosafficiqne ipsi ab aliis bomines pntnut. no (lubium igitur, cnmsi: iniuria in rebas iuaequalibns, quin iustitie et iustum in coutre-ctnum nequitate sive aequalitste collocetur. proiude certum estiustitiam medietstem quendam esse inter excessum atqne defectumet multum et paucnm. uam et qui ininste agit, eo ipso qnod ininsteagit plus habet quam oporteet; et qui iniuria ellicilur, eo ipso qnodiuiuriam patitur. minus: qnod autem in hornm medio est, id iustumest. atqui medinm aequale est: ergo aequale pluris et plucioris

30 fuerit iustum, iustnsqne. qui aequale volet. sed aequale in duobnssultem confieitnr: ergo in alternus aeqnnm sen aequale esse iustumest: talis demain fuerit instns. cnm igitur institis et in insto et inaequali et in medietate, iustum quidem et in quibnsdam dicatur,aequale vero quibnsdam aequale. neenon medinm in quibnsdammedinm. .erit iustitis et iustum erg: qnosdam et in quibnsdam.quoniam Igitnr iustum aequale est, et hnic proportione quadsmrespondet aequale, iustum inscrit. atqui proportionnle in quattuortennmis minimum perficitur. nllll quemadmodnm a ad la. in c ad

119M, ut proportionale est ut qui mnlta possidest. courent mnlta, inqui pence possideat. pence courent. "sans eodem modo qui plu-

MAGNORUH MORALIUM I.rimum bharsverit, lnrima en ’ . ’ veuo Il labourait.pernm copia. ut suam lnborsli’snstd de: mm... lmbnerit. itiplurima ad panna: ut vero labarum ad plus-ims, in non leboranÎsad suce. visns sane et in libris de re pnblica Plato nti einsmodide insto proportione. agricole enim, inquit, cibum parut. salifies»tor vero domnm: ut textor vestem, ita sntor culceum. agricolntnr aediiicatori cibum suggerit. et nediiicator agricolae domum. in inet eodem modo ceteri omnes habent, et perinde quae apud se.permutent in en quae epud alios: est nanqne buiusmodi proportio.uam ut agricoln sntori et textori. in etiam aliis omnibus eadem invicem inter ipsos est proportio, quae continet totem rem publicainatque comprebendit. ut iceat nobis iutneri iustum proportionsieesse. siquidem coutinet iustum res publient, idemque est iustumqnod proportiouule. et quoniam aedificator sno opere plura me-retur quam eo qnod sntor praestet. difficile quoque eut ut sediii- aautor cnm sutore laceront ermntationem: neque euim pro calaispar fuerit domnm ca ere. ic iam instituernnt, quo baec omnia ve-nelia sint, argente nti. qnod nnmismu votant, ut ro «stimulionset pretio cninslihet fiat inter ipsos in vicem con entes per-Ita-tio, quae civilem communicationem continent. cnm igitur in laie etquae proxime dicta snut. iustum sit, erit institia quae circa baeccousistit. cnm delectn ex lubitu impulsons: mon. est vero etismtulio ius. non tamen ut aiebsnt Pythagorici: nti nuque illi sautiustum esse, ubi quae quis effecisset, eodem essent talionis vice fe- à.rends; nod ergs omnes non est idem. neque enim iustum cades-servo a versus ingenunm ferre, quendoquidem si servus inguinalceciderit, iustum mon sit ex alteru parte multum csedi. sed impen-sius: num et ipse alio ius est proportione constans. uam quemad-modnm ingeunus advenus servnm habet, eo longe pnestntîor,endem ratione repeudendum est qnod ipse fecerit prior. Ridaetiam ingeuno advenus ingennum erit. nec enim iustum est utoculum cruerit1 ei tantnm tsliouis poens infligstnr, sedmultoferst proportiouis cousecntione. quandoquidem et coepit prior eteffecit iniuria. atqui utrinque illata iniuria est; et proiude topor- Dtiouale est ut oh iniurias etiam plura ferat quam fecerit; id)qne in-sti exigit ratio. vernm quoniam multis modis iustum vel iusdioitur, delinieudum fuerit de gnou-m demnm insto ait nolis: dis-ceptatio. est niminm. ut perhibeut, iustum serve advenus domi-num et filio advenus peu-cm. in quibus nequivoco nomine instamcivile dici videbatur. est nanqne iustum, de quo nunc loquimnr.civile iustum. id propemodum in ipse aequalitate positum. itici enim communiouem quando inter se habent. et nature quads.consimiles esse volant. diversi veto more. at filio erga peut. et fiaervo erga dominnm ius ullum non esse videbitnr. neque clinpedi sdversum me. n e manui. neque itidem elicni membru: si-militer igitur habere videbitnr et filins erga hem. un velutimembrnm patris est filins. nisi iam virilem in uerit aetatem. quab ipso separetnr:’tnm enim in aimilitndine ct aequnlihte est pn-tri. sed civibns hninsmodi esse licet. esdem de causa ne serraquidem ergs dominum est iustum: domiui nanqne qniddsm estser-vus. ceterum si modo ei iustum sit aliquod, id iustum erse mfuerit domesticnm. qnod in praeseutie minime indagsmus, sed ci-vile, siquidem in similitudine et aequalitnte civile iustum videridebet. praeter-ca in mnlieris et viri communicatione instam estfere qnod civile iustum: doter-ius nanque est mnlier viro, sedqnid-dam mugis coniunctum et qnodam mode mugis seqnalitatisceps; et proiude ipsorum vite ad societstem civilem vehementetaccedit. roinde iustum etiam mnlieri erga virum praecipunln qno-dnm m o ism prae aliis civile est quoniam igitur iustum estqnodin civili communicatione positum, tam iustitia quam iustns circa ci-vile iustum erit. sed instorum quaedam natura, quaedam lege snut. savernm arbitrari ita oportet. ne putemns nunqnam exeidere quenatura sent, que sane etism mntationem subennt; ut, inquam. iiaculnri omnes semper sinistra ennitasnnr. tandem sinisa-amm- ae-que ac dextra utemur. atqui a natura sinistre est. et dextre nihilominus natura potion snut sinistris. tametsi canots sinistre, sicnt etdextre facimus. ne ne qnod mutari baec quant. oh hoc a lat-ranon snut: vernm si ut plurimnm. diutinsqae imper-suent, et

illutnesciiinfnntes

MAGNORUM MORALIUM l."Sinistre est sinistre et dextre data. id qnod a natura est. idem in

a natura iustis, si uostro un immutentur. non 0b hocauatnra instanon fuerint. imo equidem fuerint. uam qnod ut plus-imum perdu-rat. id propalam iustum u natura est. qnod vero nos constituamus

e sciscamus. id cette iustum stque etiam ex lege iustum nun-eupamus. praestat iustum qnod a natura est, illi qnod exlege. ceterum qnod indagsmus iustum, civile est: atqui civile nonnatura sed lege est. porro iniustnm et iniuria sive ininste factum

la videri possint idem esse: non snut tamen. siquidem iniustnm legedefinitur, veluti deposito quendam frandare iniustum ait; et iniuria.ubi ininste aliquid perpetretur. itidem porro iustum ac (ut in lo-quar) iustificatio. sive id qnod iuste sit, non est idem: uam iustumdefinitnm est. cnm ait iustificatio facere iuste. I quando igituriustum, et quando non? uempe. ut paucis absolvam, cnm deditnopen et s ute quis eregerit (qnid sponte ait. paulo ante a nabisdudnmest ,etquan o sciveritetinqnemetcui etqnadecalua.in iuste pmgit. itidem adsimiliter erit etiam iniustns. qui sciveritet in quem et cui et cnius causa deliquerit. at cnm hornm nihil

m sciens ininsti tamen quippiam commiserit. tum demnm iniustns nonest, sed infortunatns. uam si patrem occiderit. se hostem ratus oo-cidere. iniustum quidem commisit, et cnm neminem affecerit iniu-ria. tamen infeliciter. quoniam igitur non afficere iniuria. ubiininsta peragantur, id est in ignorando positum (hoc panlo ante-disseruimns), cnm ueu i uam consulto enquam offendit. nequecui neque que de causa un est. defiuieuda quoque videtur ignoànantis. qnonam pacto quis er ignorantiam quem laedit, non allioitmimis. ait niminm haec elinitio: doonnqne perpetraudi alioquid causa fnerit ignorantin, id non t sponte. et proiude ne allioitquidem at cnm ipse anse causa fuerit ignoraut’me. perpe-

mtrarilque quippiam ex cnius ipse extiterit causa. is planeallioit iniuria, ac einsmodi iure criminis argnetnr. velut in ebrii.evenit. vino nanque mersi si ’d mali perpetrarint, sine contro-versia effet-ut iniuriam. quandÏqnidem ipsi sibi eius ignorantinecausa extiterunt: in iis enim fuit ne tautnm proluerentnr ut igno-rantes escderent patrons. idem in aliis est ignorantiis, quae ex Ipsisgignuutnr facieMibus. ut qui per ipsas inferant iniuriam sint iniusti.quorum autem non ipsi snut musa. sed ignorantin. ut delinquaut.nautiqumn ininsti. est euimvero einsmodi ignorantia naturalis. ve-

tres caedunt haec uimirnm naturalis inscitianon facit ut ab acuone infantes dicnntur ininsti. ipse siquidem haec

.facieudi causa est inscitis, neque ipsi me snut causa iuscitiae: ideone quidem dicnntur. vernm de defereuda iniuria qnid dice-mus? utrum allioit iniuria. sponte aficitnr au non? iusta nam-que et ininstn sponte agimus: et uou sponte afficimnr iniuria. cru-dams devitnmus; et proiude non dubium quin non sponteaffichmur qnod ultro nemo laedi sufferat. uam aŒci iniu-

vu ria nonne est ofi’eudi? est in. et snut quibus licnit aequale assequi.idqne aliis conceduut. quodsi aequale conseqpi iustum fuit. et mi- -uns habere iniurin affici, sponteque minus in et. sponte ergo. ait.quis allicitnr iniuria. vernm manifestais: bine quoque est od ne-m0 sponte laeditnr. uam cuncti qui minus couse nntnr, il ’ns vicemoisa-un ont honorem sut laudem ant glorieux ant amicitiamsut alind quid id genu- vernm qui in vieem alicuins sli id reti-pit. unique rependitur pro eo qnod amittit. neutiquam a citur in-iuria. quodsi iniuria non afficitur. ne sponte quidem ergo. rubansqui minus assequuutur. et quatenns aequale non accipinut. affectiiidem nobilitati et exomti hac de causa endnut: qnod di-

se cant ’ueqnale mihi capere Iicuit, at nolui: cessi eqnidem senioriaut amico.’ atqui affects» iniuria nemo id sibi lundi dueit. nequeiactat se ideo. quodsi acceptis iniuria nnlla gloristio est. st prop-ter inte gloriari soient. promus necesse en ut qui hoc modo minusneceperiut. nulla fnerint affecti. quodsi iniuriae non subii-cinntnr. ne sponte quidem afficiuntur iniuria. interim in hninsmodioratioue controversas-i videmur iaooutineutibus. quandoqnidem in-contineus neqniter ageudo se offendit idqne sponte facit: consultoigitur sese ipse laedit: proiude sponte ipse a sese aficimr iniuria.

sa ceterum hie proposita definitio llano praepediet rationne. est au-tem defiuitio. unisse-celle dici et ineoutineus voleus

597

incontinenter agit; proiude si ipse se allioit iniuria. vult ergo maissibi infligera stqni vult nemo affici iniuria; proiude ne incontinensquidem ipse sese sponte affecerit ceterum bine formaisambigat quispiam. nuuquid accidat ut sibi inferat inin-riam. in incontinentem siquidem iniecta oousideratioue videtur cou-lingue. hoc uempe modo. si quae agenda lex iubet. en snut iuste.qui non agit en. ininste facit. et si ergs uem agendum iubeat. nets-115

m ergs enndem id rit.i l! ’t iniuria. lex certe tem-me. esse inbet, ratifions 2:!!! oblimare. sive rem facere. cor-pus curare. ac id genus slia. qui ergo haec non peragit. se allioitiniuria. quandoqnidem ergs alium nemiuem talium est affectio in-iuriarum. sed videudum ne baec pansu vers extiteriut. ut contin-gat se quempiam afficere iniuria. contingere euim potest uteodem tempore plus quispiam babeat et minus. ut simul sponte etinvito agat quicquam? siquidem qui aŒcit iniuria. quatenns uŒcit.plus admittit. iniuria affectue. quatenns afficitnr. minus. quodsii s0sibi infert iniuriam, contigerit ut per idem tempus plus idembeat et minus. vernm hoc fieri non potest. non ergo seaffecerit iniuria. runus afficit iniuria. sponte facit etaffectns iniuria invitus fert iniurism. proiude si contingat se quem-piam allicere iniuria. eontigerit simul et invite et sponte quicquamagere. id autem fiefi non potest: ne in quidem igitur coutigeritsibi queuqnam inferre iainriam. rnrans si cousideraverit

articulera iniuria. idem apparet. sans quicnnque alteri faciuntminriam. id illi faciunt sut d sito fraudando ant adulterimu oom-mitteudo sut aliquod einssu i iniuriae geuus particulatim admit- mtendu; nec tamen quispiam se unquaus de lto frauduit. nequesuam adulterio uxorem. neque sibi furatns est. itaque siistis modis infertnr iniuria. neque contingit horum quicquam adver-sum se facere. ne id quidem coutigerit cui ism, se allicere iniuria.sin secns, en non fuerit civilis iniuria. sed, doums administrationisplanque familiaris, anima siquidem in plures distributa partes nnsm

abet suam quidem deteriorem. alteram vero meliorem: proiudesiqnid in anima promets" iniuriarum. id adversnm se in vi-cem est. familsarem porro iniuriam distribuimus in deterîorem a:meliorem. ut fiat adversnm se iustum et ininstnm. vernm id nos senunc couiectasnns, sed civile. et proiude in id geuus ininriis. quasnunc demum pervestigamns. nentiqnam eontingit ut se quisquamefficiet iniuria. st insuper uter afficit iniuria. et in utro iniuria est.in eoue qui ntcunque ininste possideat, au in indicaute atqne distripbueute. veluti in certaminibns? enimvero qui prsemium a praesideatque baec indicante accepit. non ipse fecit iniurism. tametsi ei in-inste tributnm est: sed qui tulit indicinm maleque attribuit, is afafecit iniuria. estque ubi idem afficin iniuria. et ubi non. uam qua- ltenus vere. et ut iusti natura postulabat. non indicavit. eateuus af-fecit iniuria: quatenns vero eidem iusnnu esse visum est, ueutiqnamairait iniuria.

34. Quoniam de virtutibns. et quae sint et in quibus et chouque. iam dictum est, de singulisqne. qnod si recta agamus rationeont optimum. in niminm ex recta ratione agere dicendo. est ut siquis dixerit valetudiuem fieri optimam. si quis salubribus vescatnr.id ntique minus operum; et proiude dioat aliquilfaperito mihi sequae sont salubria. idem erit in ratione. et tain qnid sitratio quamquae sit recta ratio scire postulabit. ferme fuerit ueoessarium ’muni in quo ratio gignitnr cousiderare. panois equidem de animaantes Iocuti. diximus animle partem esse quae habeat rationem,

artem quae ait rationis expers. en. inquam. pars nua anime. lm-Eens ratiouem, in dues est partes distributa. quorum nua quidemconsultstrix. altem autem scieutiae indugatrix. quae od inter sein vicem distiugnautur. ex subiectis facile fuerit intuen. num quem-admodnm inter se in vioem differnut colores et encens et sonna etodor. itidem alios ipsis sensus natura uccommodlvit. sounm nanque auandin, succum gastn eoguoscimus. et colorem visu. similiter ceteraquoque ita se habere oportet existimare. qnod porro alia sint sub.iects, alias quoque esse unimae artes manifestnm est. quibus iliacoguoseimus, alind siquidem inte lectn percipitnr (intellectile vœcant). alind sensu (sensile appellent). atqui subiecta ilia anima de-prehendimus. alisesgoparsfneritquaecircasensilis,etaliaquae

leoustratioue se ratione est explicatum.

598

ciraiutenectilia. Meunm circa sensilieeteaquaeiase mon: snut versatur. stque prorsns circa omnia quae in ortn interi-

tnque snut. nam consultamus de eis quae in nostra snut potesteteagendi ac non ageudi cnm delectu, circa quae cousilium ac delectusest agendi vel non agendi. baec niminm seusilie, in motuque ad

umndnm. proiude pars animas: que res agendas eut non agen-das deligimus. seusilis. lus itaque delinitis deinceps diceudum fucrit.quandoquidem de veritete est nabis sermo et vernm cniusmodi aitcousideramus (est autem scientia, prudentia, mens. sapientia. existi-matio), dicendum inquam fuerit circa qnod unnmquodque istorumait. scientia igitur circa id qnod sub scientia. cadit-. qnod cnm de-

rudeutia veto circa cequae sub actionem cedunt, in quibus de ectns evitatioque. et innobis agcre ac non agere est. iam veto eorum quae iiuut quaeqneaguntnr. non est communis quaedam facultas tansad faciendnmquam ad agendum apte. feeulteti enim ad faciendnm idoueee aliusest raeter effectionem finis. ut in aedüicendi arte. cnius est domosaednlicere. praeter effectionem finis ei est propositus. domus. idemest in arte fabrili et reliquis omnibus quae pertinent ad facieudumaliquod opus (vulgo effectives vocaut. Greeci comme?) et in iisartibus e ad res agendas pertinent (activas vulgo vocaut. Graeci

la apeurant) praeter actionem nullus est alius finis, ut praeter cithareemoduletum finis non est alius, sed id ipsum pro line est. operatiostque actio. circa actionem itaque. et quae in agende posita snut.

demis: circa effectionem. et qnee in faciendo posita snut. ars.si idem in faciendo potins quam agenda est artem exercere. pro-in e fuerit prudentia deligendi et ageudi. quae in nostra snut pote.stete. babitus. tendente ad commoduln i sa quoque ectioue. pru-dentie virtus est. non. ut facile est intuen. scientia. laudandi siqui-dem snut prudentes: et leus virtutis est. item scieutiae quidemomnis virtns est: et prudentiae virtns non est, sed. ut epparet. id

tu qniddam vis-tus est. mens porro est cires principia intellecti-bum. scientise vero eorum une snut cnm demonstretione. atquiprincipia snut indemonstrebi i ; et proiude non circa principiascientia est. sed mens. sapientia porro ex scientia menteque con-stitnitnr. complectitnr enim sapientia tans principia quem quae ex

’ncipiis snut demoustrata. cirre quae versetur scientia. quatenns.tur principia complectitnr sapientia. est ipse quoque mentis par-

nceps. et quatenns circa ea quae post principia snut. eum demou-stratiome. scieutiae est particeps: et proiude non dubium quin se-pientia ex mente scientieque oonlletur. proiude circa sa versabitnr

sa circa quae mens stque scientia. existimatio est. que in omnibus feri-mur ancipites. eane ita en secns. sed utrum prudentie et sapientiaidem est, un non? sapientia euim est circa eai quae cnm demonstra-tione. quaeqne semper in habent: prudentia non de talibus. sed debis quae sont in penuutstione. quemadmodnm rectum inflexnmve.et cavant. et talia, que snut eiusmodi. et utilia. et quae conferunt.eo non habent modo ut non inter se in vicem permutentnr. sed

ntuntnr. ut nunc hoc conferat qnod ores non couferet. et buicb iceet. bnic autem non. stque hoc modo couferet. atqui circa en

quae conferunt prudentie est, non sepieutia. differant ergo interse prudentia stque sapientia. utrum autem se ieutia virtus est annon? bine perspicuum est. ex ipse certe ru entis virtutem esse.uam si virtns est prudentia, partis uempe clarine, ut diximus. quaeet ratione snut: estque prudentia quam sapientia deterîor. circadeterîora cnius versatnr. quandoquidem sapientia circa acternnmdivinumque. ut diximus, cnm pmdeutie de hominis ait commodo.

sa quare si qnod deterius virtus est. aeqnum etiam fnerit. qnod malinsest. esse virtutem. non dubium igitur sapientia sitvirtus. qnidest autem. sen circa qnod industrie sive intelligentia? est uempeindustrie. in quibus et prudentia. circa sa quae sub actionem adent.industrins siquidem sive intelligeus dicimr. quatenns consulere rectoaliquid. indicare ac perspicere potuerit et circa pusilla in pusillisqueeius iudicium est. igitur industrie stque industrins prudentiae etprudentis pars. nec citra baec: neque euim industriels: a prudenteseparaveris. idem profecto et in astutia existimandum est. uam«tutie et estutus non est quidem prudentie neque prudens. va-

n runtamsn prudens astntus: ideo astutin sdiuvat qnodam modo

MAGNORUM MORALIUII l.modum ceterum astates etiam malus dicimr. quemadmodnm

eator astates quidem fuisse visas est. non etiam prudens. pstdemis neque et prudentiee est optima expetere. esque sempm’sibi proponere stque endure: et astutiee et astnti faerit eouiectareex quibusnam demum fiant singnle quae sa!) actionem radant. ces].sibi parare. astatus igitur in buius-odi ac circa talia esse vide-tus.dubiteverit quispiam. et admirari ’ qnod loqaeutes de mo-ribns de se uegotio de sapientia dicemus. uempe imum qui en de bec re non videntur esse alieua cousideratso, si. utdiximus. est vinas. item philosopbi est de iis omnibus vel obits:tractere in eodem fueriut. et ueceuarium. eum de bis qu:in anime oquiluur. de omnibus dicere. atqui est in anima sapientia.proiude alienum non fuerit de anisas quoque dicere. quemadmo-dnm vero habet astntie ad prudentixm, in de cuaetis virtutibmbabel-i putandum est: velnt. Inqnam. snut virtutes quae natura snutsingulis ingenitee. tauquam impulsus quidem ad fortin ac iuste. inunoquoque citra ratiouem; uecnon de singulis ergs einsmodi possint!cognoscere. snut autem tans cousuetudiue quem consilio. et quaecnm ratione snut. veluti temperautia eut fortimdo. quatenns snutvirtutes ut ingeuitae. landabiles. naturalis igitur virtuseaqnae citraratiouem, a ratione separate pana est. et quae laudatione dignauo-qnaqnam sit. ratio-i et consilio adiuucta perfectam efficit virtutem:ideo etiam cnm ratione exercetur. neque citra ntionem est ad vis-tutem naturalis impulsus: neque runes ratio stque delectus admo-duru perficitur. ut sit virtus citra impulsum uaturalem. ideo un.recto Sonates seutiebat. cnm diceret virtutem esse rationes, profi-eeret siquidem nihil agenda fontis atqne iuste. qui nesciretac ratio-inon proponeret. et proiude virtutesn ratiouem esse non recto aiebat.melins nunc slii. uam iuxta rectum retioaem boueste agere virtute-asse perbibeut. et ne ita quidem recte. aget siquidem quispiam indenulle proposito bouestornm. nulle cognitions, sedimpulsa. recta vero ita. et iuxta rectam rationna: in inqnsm. sicntresta insserit ratio. ite agat. ceterum buinsmodi tamen actio ueuti-quam sub lendem cudit. sed melins. ut nos definimas, cnm ratione mimpulsum esse ad bouestetem. hoc namque virus. etiamque ablandern cadi; utrum prudentia virtus, an non? ambigere uauqusquispiam potnerit. verumenimvero bine esse virtutem certo. fuerit.uam si iustitie et fortitudo oeteraeqne virtutes, qnod bouestornquae sub actionem adent. lendabiles accidant, non dnbinmprudentia quoque eorum sit quae sub leudem cadnnt quaeqne hvirtutis ordinem veuiunt. uam ad quae fortitudo agendain eadem etiam prudentia; in totemqne, nt ipse nescn’big in «inagit fortitudo. proiude si baec sub leudem ce it. es faciessdopraescripserit prudentia. etiam sine controversia prudenüasubdem cedit virtusque est. vernm prudentia sub actionem cadi; hnon? licuerit bine uosse cnivis. specteudo scientias queaedificstnram. est nanque in aedilieatura. ut dici solet. unnsquispiam architecton Graece (quem nos architecte. nominales),cui sebministrat sese aedilicetor. is dot-ius est effeetov. est sanesrcbitectns effector, cnius praescripto ad domum extracedam sefaber accingit. idem in reliquis effectivis habet. in quibus est’arcbi-tectus et eius minister faber. effector igitur et architectus erit. etbuius ipsius feber ac minister. si igitur eodem modo etiam in virtu-tibus habet. qnod aequum se rationi consentaueum, etiam cutisub actionem cedit. quaadoquidem virtutes omnes sub actionem ce-dunt. quarum prudentie tauquem architecte» qniùm est, quando-quidem ut prnmripserit. ita virtutes, et qui ex virtntibus. agnat.cnm igitur virtutes sub nuonem cadent. etiam sub actioan cadetprudentia. utrum omnibus quae in anima, haec impent, ut ceusetlr

smperare vidsri pas non est: sed en. ut dici solet. mon procuratpraescribensque domina est. ceterum foraine. ut in aedibus babaatriensis: is uanne praeest omnibus dispensatqus omnia. sed nol-dnm i en imperat omnibus. vernm domino otium parut. ne is prao-peditus rerum domesticarnm necessitate dissolvatur. quo minusnesti quippiam et officiai agat. ita stque similiter pradentia. t.-qnam s ientiae quidam atriensis. ei etiam pas; ut sensu perçutopus, ectus cobibendo eosque tempemudo.

M

suri-n

n e embigitur. au secns? melioribus certo. ut sapientia en. se

[HAGNOBUM MORAL’IUM Il.

Il.Post en quae tradidimns, par videtur ut de esquinte dissen-

mus, quidque sit et in quibus et circa allie. sequins autem homo-qne sequins is est, ni de suo iure ce Et, qnod ei legibns competit.

3o n- qm in iis quae egisletor puticnlatiln examinera et Id lingue-delinire non potest (in nniversum enim loquitnr) sno iure cedit,id e sequitur qnod voluisset quidem legislstor etinm perticnlatimdînire. sed non potnit, is est bono nequns. porro nnum non omniinte «dit is simpliciter. qnindoqnidem que nstun ne 1ere insusnut non diminnit. sed ce doutent quae legislator desernit, cnmuplere non poucet.

8. Modestie se modestns. site aequi et boni intelligens. estcirca quae et neqnitas. uempe circa insu. que omissq a logislnorenon entis ad nngnem deliuita sont, ut index invenintur eomm quelegislntor omittit, certoqne cognoscsts legislutore proetermisss. que

minuta sont. is modestes est itaque non citra sequitntem modestie,indican! siquidem modesti. usera vero ad indiciumque perdnceresequi fuel-h.

3. Promptitudo sive (oculus ille per quem sd recta inenndaconsilin sumus spti, est circa quae et prudemin, trempe cires en qneesub actionem cadunt. quippe que circa delectnm et evihtionem.est sane non cires prudentism. nain prudentis borum effectrix est:et promptitndo sive recta deliberetio habitus sen effectio, Ve] quid-vis buiusmodi. per quam facile intelligimus quid si: in rebns osen-dis facto optimum et ntilissimum. et proinde promptitudinis en

se vider-i non debent, quae fortuito recto eveniant. usm quibus ntio ideest id optimum oit considersns, cui bene ne feliciter sli nidetenent, huit: boni consilii hudem baud merito tribueris. sed or-tnnstnm recto pnedicaris. nom quae feliciter evenerint citra indi-mntis ntionem. felicitltes seqnum est uppellare. sed nonne iustiest colloquio et conversation sequsle cnilibet attribuere, ut, in-qlsum, qualis fuerit quilibet. in cnm eo ille colloquetur, un non?id cette essentntoris et deleotantis esse pinne videntur. ceterum rocniusque dignihte versari consuetudinem e babel-e cnm omni ne,id iusti et probi omnino esse videbitur. ubitare etiam forte quis-

zo potinait un iniuriam inferre sit offendere sponte, stque ita ntscias et quem et qnomodo et que de cause. est autem nocumentnma iniuria de bonis ne ciron bo’n. afferme ergo ininflam, et inin-dne, cognerez-i: et qualin bons et qualis mule sint. id entent se tali-semllere prudentis stque prudentise est. hoc modo fuerit absur-

um ut bonum irisons. prudentin, comitetnr iniustum. en existiman-dnm non est ut ininstnm prudentiu comitetnr? ne e enim videtiniustus, nec discernera potest inter id qnod simpliclter est bonuma id qnod sibi est bonum. sed in eo emt, cnm rudentiee

sa proprinm sit pesse id recto cognoscere. itidem ut in me icine alindest qnod simpliciter salubre issue-ln, qnodque nnitetem eŒcht,

d vernm et eleterium et sections et exostiones salubressuit suintemque pnetendant. nec amen ut baec scismus omnes.h modicinue babemns scienh’am. non cnius particulsre noviomus bousin, ut novit mediens cui lit bob bonum, et quando. etqualiter efiecto. in quo demum medicinn scientia est. salubril igi-

sur simpliciter oognoseentes necdum tamen continuo nos medicinaeomitstnr scientia. itidem iniustus. qnod igitur simpliciter est bo-num et tynnuîs et dominons et imperium. novit: vernm sibinebonum en sans. vol de. vol quamodo sffecto. nentiqunm no-ti. id od est in punis prudentise, et proiude ininsti cames nonest prn enfin. bono siquidem deligit, quibus afferat ininfism; queune bons simpliciter, non ipsisnnt bono, quendoqnidem o alentiea dominons simpliciter bonum est. ipsi carte non (ornais un:un si opes cnm dominltione coniunctes motus fouit, nuits sibi

se ontique neqniter fadet. quando iure nti dominstu non potest.’ ambigendnm considersndnmque videtur. sitae edversns ne-

qn-s iniaria necne. nm si in oiÏensione iniuria estet in rivationebonorum offensio. neotiqnnm videri potest offendere, siquidem quesibi esse bons erbitrstnr, bono non snut. num dominamset opu-lentîa nequm hominem offendunt. qnod i is recto nti non ossit.proinde si quae sdventanüs dondons, «tu sbstuletit, re

x

599

non videtur iniuria. muids sinsmodi onde videbitur edmirubilis,omnes siquidem opinantnr se posse dominatu et imper-i0 et opu-lentin nti, neutiqusm recto in existimantes. qnod ex legislatore saoerum: est. legis nunque lator non omnibus susdet impeme, vernm.nt dictum est. cui eetss, cui copia non defnerit Id dominsndnm;qnod niminm fieri neque-t ut sint omnes ad impenndnm nptî.maki quispism indignetnr se carere imperio stque gobemetione.

i rit quispinm ineqne tibi en est suints, nnde imperare guberns-roque possin- corpore quidem cernimus sonos esse cos qui iis re-scautnr que sint simpliciter bons. et ne lenguori soccumbet cor-pus volons convalescere, squsm prias et inediam exhibet. ita qui aunequsm bebnerit unimam, ne qnippiam mali exerceat, ei o ulentinet imperium et dominons et omnino alio id geuus snut un erendl,quento mobilier mutabiliorque est corpore anime. nous quemad-modnm improbum corpus quispism sortitns victum debet sibi ad-llibere idonenm, in improbem animam motus is est, cui sint enque memonvimns devitanda. hoc etiam smbignnm esse potest.ut cnm non sit aliter agere fortiter quam iuste. quendo’ natura quisvidentur ecturus. in netnrslibus quippe virtutibus solum dicebemnsimpnIsnm sine ratione ad bonestatem esse oportere. in niminm 1200est delectns in ratione, quodqne rationem habent, ut puriter ca iatet deliget. virtutem perfectsm esse dicebamns. que cnm pru en-

’ tin foret, non utique ad nonestnm citra naturalem impulsum. nequevirtns virtnti adversabitur. agitato!!! uanque habet stque insitmnut retioni obtemperet. ut ipse pnescribit. nt quo agit ce declinet:ipse enim est quae id qnod melius est eligit. et ne alise quidemune prudentin virtutes sont, neque prudentin absqne residnis vil-tu.tibus perfeeu: vernm in vicem sese cosdiuvent, comitantes pruden- totinm. at nihilo minus Iddubitet quispism, nunquid in in virtntibnsbabent quemadmodnm in reliquis bonis, quae extems neque incorpore. baec nunqne cnm fuerint eximin, deterîores e eiunt. si-cnt opnsn saluentin eletoe fioit et truculentos vol morosos. itidemreliqna bons, dominetus. houer. pulcbritndo, magnitudo. nunqnidËtur et in vis-lute ita bsbet, ut si cnipiun institiu vol fortitndonerit exubenns. fiat deterior, en non? ceterum a virtute quidem

bonor gignimr. qui cnm ingens (nuit, doterions fouit; et proiude 20vil-tus fecerit doterions, eum maior ensuit. au id nentiqnum ve-rnm? qnandoquidem etsi sunt mults clin virtutis open, quemad-modnm sont, id etiam in primis est1 ut qui eis bonis mnnintur. eie- ’dem recte nti posait. si demain probus edrenîente ei val honorevel i nti dominutu ipsis non utetnr. neutiqusm incuit probns;neque onor neque imperium probam fecerit doteriorem, et proiude 30ne virtus quidem. in totnm lutent quoniam a principia nobis de.termiustum est virtutes esse medietntes, quoque mugis sitvirtus, eomugis erit medietas. proinde quo sublimlor virus evndet accedet-que Id magnitudinem, non modo non deterîorenl sed etism melio-rem efficiet. medietas nuque inter excessum defectumque perlur-bstionum ont Indiens. atque baec uidem bectenns.

Il. Deinoeps alind nobis snmen uns est rincipium, de conti-nentia incontinentilque dicturis. quemadmo nm autem et vil-tusbaec et vitinm sbsnrdi aliquid et miri in sese habet. in necesse estorationem que de iis bubebitnr minus et ubsnrdum videz-i. nec aenim baec vinas citais par est. in aliis siquidem eodem tendanttous ratio quam perturbetiones, nec in vicem sibi edversentnr. etin hac se in vicem oppugnsnt ratio et sffectns. snut niminm inanime, nnde mali esse dicemnr, trin, vitinm incontinenüs fuites.de vitio igitur ne virtute, qnid sit ne in ibus. s nobis supra dictumest: modo de ineontinentin se forints icendnm.

5. Est autem fait» quoddam vitium exubernns: cnm Ili-quem promus improbmn vidimus. solmus dicere eum ne bomi- tonom trident esse sed bestion! forum, sicnt et vitium ipsum fait.tenu. une virtus opposite nominis expers est, quippe d eius-modi suprs hominem, tanqnsm lieroica quaedam se divine. encerte baec vines nominis expers. qnod dei virtus nulle, pne-stnutior siquidem omni virtute dans. se non virtnte probus: untum vit-tus sit deo melior. ideo hominis expers haec virtus, que!fer-intis vicie opmtl est. est niminm divins et su n bomi-nem virus que que bnic vitio ,opponitnrç quo quemad-

600

modum feritas vitium hominem excedeus audit, in si oppositavanna.

ce 6. De incontinentia et continentia dicturis expedit nobis. quaeambiguos et contraries sermones admittunt, significare, ut ex duluisorationibns considerando et eanîrendo veritatens ad id qnod per-spieiendum est perveniamns: uam tum demum ita vernm scrutaripoterian senex igitur Socrates tollebat prorsus ac uegabat-esseincontinentiam, dinando neminem esse 1 male faciunda, sciensesse mais. deligeret. atqui incontinens si etnr sciens mols deligere:agi nanque a perturbation. bac ratione incontinentiam Nesse non

i se existimavit. neqnsquam recte. alienum nanque sit bac ratione per-suases, qnod factum est persuasibiliter, extingnere, incontinentessiquidem sunt bomines, et iidem maiornm periti: veruntamen enperpetrant. quoniam igitur incontinentia est, nunquid incontinensaliquam habet peritiam, qua inspiciat eaniratqne mais? al. Id nonvisum fuerit cuipism. quandoquidem alienum sit, qnod noblepotentissimnm firmissimurn e est, vi ab aliquo aunerai-i.I siquidemscientia omnium quae in ne is Ermissima, et nulli est obnoxia no-lentiae; et proiude haec ratio adversatur quominus credatur essescientia. ceterum nunquid scientia quidem non est, sed opinio? et

1201 si habet ineontinens opinionem, vituperandus non erit. nain si malialiquid non exacte sciens planeqne eognoscens sed opinalus agat,venia dignus videntur, qnod voluptati sese dedideiit et mais quaesont fecerit, cnm nesciret exacte baud mala es esse, sed epinareturtantuln. et quas venia dignes esse censemns. ces neutiqusm repre-bendimus. et proiude si opinionem habet incontinens. vituperau-dus non erit. atqui vilnperandus est. huinsnsedi ratiches ambigü-tatem obiiciunt, quandoquidem quae scientiste eue negaverunt, ab-surdum quiddam evenire cenpellnnt; et quae ne opinionem ni-

so dem, pariter aliena evenire ostendunt. vernm et dubitaverit lequispiam, qnod nia temperans et continens esse videatnr, tempe-rantiue futurae sint vehementes cupiditates. quodsi continens erit,vebementibns cupiditatibus opus fuerit: neque enim continen-tem dixeris. qui mediocres compescat cupiditates. quodsi vebe-mentes cupiditates non habent, ne temperans quidem erit: nequeenim temperans, qui nulle mode agitnr a cupiditatibns. ambiguita-tem quoque talia novent, centingit siquidem exinde rationibus in.-centinentem quandoque fore laudabilem. et vituperabilem cents-nentem. sit nanqne nispiam, inquit, in ratiocinando ballucinatus.

se ut ratiocinanti, quae ouests sint, mais videantur, se cupidiute adbonesta ducatur. ratio quippe agere non permittit, et cupiditateallectus aget: talis enim est incentinens. aget ergo benesta: cupi-ditas nanque talîa adducit. sed ratio probibehit, ratiecinio siquidembonestorum hallucinabatur. is igitur incontinens quidem erit, ve-runtamen laudabilis: uam quatenns bonesta peragit, laudabilis. ab;sordnm id profecto evenit. rursns ballucinetur inter-ira ratiocinio,et honesta si minime honesta esse videantur: et cnpiditate ad bo-

X se uesta ducatur. confinons niminm est concupiscens quidem, sednon eragens id 0b rationem. itaque qui ratiocinando ab iis quaesnut ouests aberrarit, probibebitnr agere quae concu iscit: pro-bibebitur et o honesta agere, ad baec siquidem adduxit cupiditas.vernm cnm boni-st: ugere oportnerit, non agens vituperandus est.ergo continens quandoque erit vituperandns; id qnod valde diemabsurdum contigerit. utrum vero incontinentia et incontinens incnnclis et circa conclu, sicnt circa pecunias et bonorem et iram etglerism (uam circa haec omnia existimantur esse), au non, sed circaaliquid sit definita incontinentia, addubitaverit quispiam. haec igi-

s tur snut quae faciunt dubitationem. a! dubitationes solvere necesseest. primum igitur quae de scientia habita est dubitatio, in diluendavidentur, uimirum esse absurdum scientiala babere et eiicerevol intercidere. endem de opinione fuerit oratio, ni il siquidemrefert, sima opinio an scienti. nain si vehemens fnerit opinio. ua-tenus stabiiis est et credulitate ineencussa, a scientia non di en,uedendo ita babere ut existimant, si habeant opiniones, sicnt He-raclitus Ephesius tulem habuit. de quibus opinabatnr, opinionem.

se alienum utique nihil incontinentLtsiue babeat scientiam sive opi-nionem, usm dicimus, flagitinm aliquod committere. est quippescire duplex, nnum quidem babere scieutiae: (uam tum demum

MAGNORUM MORALIUM Il; - -scire quempiam dicimus eum rem, cnius teneat scientiam), alterna1ere ipsam exercere scientiasa. incentinens igitur est, qui honesto-rnm tenet scientiam, sed eam non exercet. cnm igitur haec nonexercebitur scientia, nihil eveniet alienum, committere flagitiumipsum qui teneat scientiam. est enim quemadmodnm in dormienti-bus, isti siquidem. cnm habeant scientiam, malta tamen in semaismolesta et perpetrant et perpetiuntur: neque enisa scientia monexercent. idem est de incontinente, evenit siquidem, ut dormienti.non exercera scientiam; et proiude solvitur hoc mode dubitatio,fluent siquidem dubitatum, nnuquid scientia: incontinens eiiciatcave intercidat, quandoquidem ntrunque videbatur absurdnm. ea-terum bine fuent rursns manifestum, quemadmodnm diximus inanalyticis, ex duabus fieri syllogismum ro ositionibus, earnm

rimum universalem, secundum, quae sub un pertienlarem: ve ntiscie omnem hominem febricitantem sanum facere: et ni bic (ebri-

citat: scie et banc sannm faces-e.il possum igitur siquid scien- satin quidem generali scire, qnod in particulari nesciam. potest igitursic quoque ei qui scientiam babeat evenire ut peecet, ut hominemomnem ïebricitantem sanare scie, vernm an bic febricitet baud soin.itidem igitur in incontinente, qui habent scientiam, idem errer eve-niet. contigerit enim incontinentem in universunl babere scientiam,ut talia sint improbe et pemiciosa, nec tamen baec ipsr articula-tim nous improbe. proiude ita babendo scientiam abc ’t, quan-doquidem in universum habet, non etiam particulariter. non itaquehoc mode fnerit alienum ut incontinens babendo scientiam malin)!aliquid agat. est enim sicnt in ebriis, a quibus cnm excessit ebrie-tas et ad sese redierunt, non excidit ipsis ratio nec scientia. quaesub ebrietate delituerat fuerstque prostrata: deinde ab ebrietateimmunis rursus lit qui prius crat. in habet incontinens. perturbatio enim ubi superior evasit, ratiocinationeln rectam facit delite-scere: sed si, ut de ebrietate dicebalnus. abfuerit perturbatio. rur-sus in sese redit. est et quaedam alia de incontinente, quae dubi-tationem faciebat, oratio, ubi laus incontinentem sequebatur ali-quando et continentem viluperatio. qnod nentiqusm evenit. neque IDenim continens sut incontinens, qui ratione faims est, sed qui rectainstitntus ratione, qua tain mais quam bons discernit, incontineusquidem, qui et eiusmodi ratione non persuasus est, sed continen-qui persuasus ab ipsis non agitnr. cnpiditatibns. neque enim cair-cnnque videtur patrons caedere turpe esse: sed qui caedere conta.piscît et abstinet, is continens est. proiude si in iis neque conti-nenlia neque incontinentia. ne laudsbilis quidem fuerit incontinenotin, ut neque vimperabilis continentia, quemadmodnm videbatnr.snut niminm incontinentiae varia genets: alias enim moribns attnlit.alise cnm natura ortam habuere. morbo natae snut eiusmodi uta)eomm qui venant «pilles et maudissant. quodsi qui-pian buisimperet voluptali, non continuo laudabilis est; neque vituperabilisquatenns non iniperat, sut non adnodnla certe. naturales autem.ut in iudicio convictun olim aiunt filium qnod patrem eeeidisset.pro defensione attulisse qnod is pattern quoque suam cecidisset etabsolutus fuisset: naturale etenim indicibus fuisse crimen visum en.quodsi quis a caedendo patte seycontinuerit, non continuo lauda-bilis, et ne nos quidem eiusmodi nunc incontinentias et continen-tias quaerimus, sed per quas vitupersndi sunt bomines simplicitervol laudandi. bonorum certo quaedam sent externe, ut opulentia. a:dominatus. houer, amicitis. gloria; quaedam circa corpus necesse;ria, ut tactus et gustns. qui ergo circa baec incontinens. is incontinens simpliciter esse videntur, et ut corporal’u; et quam quaerimusincontinentism, circa baec esse videbitnr. ambigitur quoque, circaquidnsm ait incontinentia. circa bonorem quidem non estsimplici-ter incontinens: laudatur cuira quodammodo qui circa honorentincontinens: uam honoris amans videtur. omnino autem soldantqui snut eiusmodi, ces incontinentes appellare eum adiectione qua-dam, verbi gratin incontineus honoris aat glorias lut irae. vernm ssimpliciter incentinenti non accommodamns circa quae, ut ei adsitmanifestum aliquod sine appositione eius circa qnod sit. est cui.fere circa voluptates et aegritudines corporis incontinens. binemanifestuln est circa haec versari incentiaentiam.. uam quoniamincontinens vituperabilis, subiecta esse oportet vitapsrabilia. houer

MAGNORUM MORALIUM Il.igitur et et dominatus et pecnniae. et circa nque teliedicnntur incontinentes, sub vituperationem non adent: et corporisvoluptates i’ituperandee. ideo non iniuria quieirce bas mugis quas

ce ait par versutur, is incontinens prorsus dicitor. vernm quoniam in.continentiurum quae circa alie versari dicnntur, quae circa irammaxime reprebendende incontineutie, utrum mugis reprebendendeest quae circa iram en nue circa voluptutes? est igitur quae circairam incontinentia, simi il pueris ad subministrandum promptis. bisnunque cnm dixerit dominus n(:edo mibi,’ promptitudine erecti,anteqnam eudierint qnid ait subministrundum, suggerere soient etinter suggerendum ballacinentnr: saepe enim liber fuit exhibenduset graphinm dedere. itidem incontineus irae succumbit: eum prim

en mais enim audielit verbum, qnod quispiem affecit iniuria, ira adulciscendum insultet, nentiquem patiens audire expediatne en nonvel non ita vebementer. buiusmodi igitur ad iram impulses, quaeiree deputatur incontineutiu, non edmodum videtur incusenda. etad voluplatem im ulsus sub reprebensionem audit. sont namquedistincte in ipse o ratiouem quaecunqne avertnut ne agatnr alioquid; et tamen ob rationem agitant. ideo est quam per iramreprebendende inoontinentia voluptalis, quandoquidem per iramincontinentia aegrimonia est, nemo siquidem stomaehatus non aegre-soit: et ex concupiscentie cnm voluptete. iccirco mugis vite en.bilis, qnod ex voluptste incontinentia abesse a couvicio non ri etnr.

sa utrum 1ere tolerantia et continentie idem est, un non? uam conti-aent’m necnon continens circa voluptates est, ipses mreendo: ettolerantia circa engrimonies, siquidem patiens ac sustinens uegrimoonies. is tolerans est. runes incontinentsu et mollities idem non est,mollities siquidem et mollis est succombons laboribns, non certoomnibus, sed quos elius iliquis necessario duxerit sustiaendos. in-continens vero, qui voluptetes sustinere non possit, sed remollescens

m3.]; eis useur. est perro quis iam intemperans uppeilatus: nunqnidigitur intemperuns idem que incontineus, stque ipse idem inconti-nens qnod intemperans? uempe intemperens eiusmodi est, ut quae

’t, eedem et optima et commodissisna sibi esseiurbitretnr; aee:flam habet rationem quae eius videatur udversari voluptatibus.et ineontiuens habet ratienem. quae udversatur ei in iis adcupiditete nter autem curatn facilior, intemperans en inootinens? cette bec quidem ratione intemperans curatu faciiior vi-deetnr. num si ratio ei edveaerit, quae mais esse doeeet, ipse non

se operabitnr. et incontinenti non deest ratio, et tamen agit mais;proiude home buiusmodi incurabilis esse videbitur. ceterum utrumdeterius efficitnr cui nihil edest boni, nec od per illud existit,que. ille cui qnod honore praeceilit male a eomm est? est nimi-nm incontinens. qui bonum obtiuet, rectum rationem, cnm intem-

rens non babeet. cnm ergo ratio utriusque principatum obtiaeat,Incontinentis bonorutissisnum principium praesto est, qnod ab in-temperunte ubest. ergo incontinente intempereus deterius habet.tenus, ut supra mentionem fecimus de feritutis vitio, non est ipsum

se in fera spectere sed in humilie, feritatis siquidem nomen udeptnmest id vidnm 0b singulurem improbitetem. sed cur in fera nihil?uempe qnod improbum in fera principium non sit, est siquidemratio euimv ero rater p ure mais petnverit, leone aliquisau Dionysius sive Pbelaris eut Cleurcbus, eut alins quis ex istisin robis beminibus? en perspicuum est istosi’ quando enim inestm5: ti principium depravatum ac malnm, multum id confert:et in ers nullum prenne est principium. in igitur improbum estin ipso intemperante principium. num quatenns quae male snutcommittit, etiam ratio ei adstipulatnr, censetque eu esse pensenda,

, improbum in ipso est principium. ut m incontinente surnomprincipium est, ut bine melior incentiuens intemperanteesse "des.

n tu. snut etiam incontinentiae bines species, une quidem proram-pens et improvise et eonfestim proveniez», velut eum speciosemviderimus maiierem, et confestim affieimur et ab affecte ernmpitillpulsns ad aliquid perpetrendum qnod fartasse non expediet,eltera vero velut sedum imbeciliiteqquue cnm ratione insurgitover-tente. prior igitur non edmodum sub re ehensionem cederevidebitur, quandoquidem etism virtutis stu ’osis potest avenirs,

s calidis et seconde autem et melencbelicis: tales

601

niminm reprebendeudi. praeterea si quis munis-e se ratione eute-vertent. poterit non effici, ut si scierit venturam formosam muiieo.rem: convenit igitur se cebibere. num qui eiusaiodi ratione prae-venerit. ex obvia visione incontinens non commovebitur nec turpequicquem aget. vernm qui ratione cognoverit indecens aliquid, adidqne voluptate deinbetur et remellescet, is malte mugis reprebençdendus. neque euim probes unqnam’ eiusmodi fuerit incontinens.ratio uanque pneveniens se non permiserit, dux siquidem es in 10ipso probe existit. cui non obtemperat imprebns, sed voluptati

oditns et remollescit et quodam mode effeminetnr. utrum verotemperans sit continens, qnod supra fecimns ambigu-I, nunc disse-ramus. est igitur temperans et continens: uam continens non solumest praesentes cnpiditutes eobibens, vernm etiam tulis ut si enliseudsint cupiditetes, in instructus ut eus posait cobibere. est autemtemperuns, qui nulles babeat cupiditates males rectaeque ratinaicirca baec insistet: et continens, qui malus habet cnpiditetes et ado.versus. ipsse rectum rationem. proiude temperantem continenscomitatnr, eritque temperans continens, siquidem tem erans non seefficient, continens vero ufficitur quidem sed compescIt affectes,vel qui potest uflici ita ut non succumbat. temperanti autem isto-Irnm est neutrum: ideo continens temperuns non est. utrum intemcpenns incontinens. au incontinens intemperans, eut neuter alternascomitetur? incontinens euim est, cnius ratio perturbetiones op-pngaet: et intemperans non buiusmodi, sed qui mais agit, simnlquemeontinens adstipulantem habet relieuses. non itaque intemperensqualis incontinens. neque incontinens qualis intemperans. raetereaimprobior incontinente est intemperans. cureta enimque naturalie quam quae ex consuetudine giguuntnr, 0b hoc siqui-em valida esse videtur consuetudo, and neturae insideat. intem-

Lerans igitur eiusmodi cuiusmodi quispiam natura est: 0b hoc etc de causa in ire improbe ratio est. neque teiis est incontinens.

quia ne ratio qui em einsmodi, non robe. eportuit nasique ipsumesse improbem, si foret natura que is est improbus. ÎIIOOIIIIIIOIIIWigitur cousuetndine malus esse videbitur. et natura intemperans.cureta nauque longe diliieilior intemperans. quendoquidem cousue.bio consuetudine exploditur, et natura e nemiae extrudi potest.utrum autem, cnm sit iucontinens eiusmodi ut norit et non cedetrationi, sitque prudens huinsmodi ut recta ratione linguledut, accident ut incontinens ait prudens, en non? ex lus emm quaedicte sont, ambigus quispieia otnerit. vernm si quae a nobisentes dicta sont suscipere voluerlmns, son erit prudens incontinens.dicebalnns nenque prudentem esse non cui recta ratio mode ines- neset, vernm etiam quae ex ratione optima videntur; et proiude ia-continens non fucrit prudens. ceterum talis astutas quidem est,distinximus siquidem peule ente astutum a prudente, ut interse differrent: versantnr cnius illi quidem circa endem. vernm inte-rim unns quidem circa baec solen, alter vero non solers. estutamigitur incontinentem esse continuait. neque enim soiers, circa quaeet astutus. prudentem vero incontinentem esse non centingit.

7. Post baec de voluptate disserendum est, cnm de felicitute sesit nobis oratio. feiicitetem erbitrentur omnes ont voluptetem esseet vitem deiectabilem, eut non citra voluptetem. et qui voluptatemurgent nec inter boue enumerandam esse existisnent, saltem becfeiicitati coniunctnm esse volent, ut sit doioris omnis expers, ipsamcitra eeqritudinem esse volumnt. sine eegritudine esse État vici-nnm vo uptati est. quapropter de voluptate quoque ’cendnm,non mode quia etiam slii ite arbitrantur, vernm etiam qnod nobisde voluptate dicere necessarium esse censeamas. num cnm de fe-iicitute nebis sit oratio, felicitetemque definierimus, pleaeque dixe-rimns in vite perfecta esse virtutss actionem, sitque virtus circavoluptatem et aegritudinem, de voluptete dicere necesse est, quan- sedequidem citra velu tatem non est felicites. primum itaque dioi-mus qnod nounulli ernnt, voluptatem in nnmernm bonorum nonnuire existimantes. einnt nuuque primo ertum esse velu tem:et ortam qniddum imperfectum, bonum porro imperfecn locumnunqnam obtinere. secundo loco voiuptetes esse quaedam im rocbas: et imprebitetem nunqnam bonum udmittere. rams que gi-gnetnr in omnibus: num et male et improbo, et feras et cicurisive

Gsss

ifficiliore sa

602

s pecudi deputatnr: et bonum malis immisceri nefas, et ne mnltisquidem commune est. quodque non poteutissiluum voluptss: etbonum potentissimnm. quodqne bouesta agendi sit impedimentum:num qnod bouesta agere probibeat, bonum qui potest esse? pri-mum igitur primo oecurrendnm, de ortn, retioque diluende, qnodneutiquum vcra ait. est igitur in primis non omnis voluptes ortns.uam quae ab iuspiciendo voluptas giguitur, ortus non est; nec quaeab undiendo et e faciendo. neque enim ex egestate procreata, quem-

lo admodum in aliis, ut ex cemedendo vel bibendo. bue nenqne exegestete et rednndentia lient, eut saturende egestetem, eut redue-dantiae enfelændo: ideo ortns esse videntur. et egestas et redan-dentiu uegritudo: igitur aegritudo bic ubi ortus voiuptatis. atquiin spectando et undiendo et olfaciendo non est ut aegritudo ante-cedut, nemo siquidem, qui spectando delectatur eut olfscieudo,prius tristutus est. itidem in cogitation: potest enim contemplantirem aiiqnam delectutio esse citra praecedentem eegritudinem: etproiude fnerit voluptus aliqna, quae ortus non est. quodsi voluptas,

se ut eomm dictat oratio, ideo bonum non est quia ortns, estqee vo-iuptas aliqna quae ortus non est, fnerit utique bonum voinptas.atqui in totum non est voluptas ortus: num neque quae a come-dendo et bibendo voluptetes, ortus dici pussent. vernm halluci-nautur qui bas velu tates ertus esse perhilvent. pntant siquidem,quoniam prolatis re us (vei inter sumendum cibum) gignitur vo-luptes. 0b bec ertum esse. sed non est: quendoquidem enim estpers enimae quaedam, que oblectemur simul prolstis quibus indi-gebamus rebas, en pars animee, quatenns exercetur et movetur,’oblectutnr. atqui motus ipsius et exercitium voluptas est. qnod

se cnm prolans rebas en pars animae exerceatnr. ont propter ipsiusactionem, ertum esse ceuscnt veluputem, qnod certa sit rerum pro-htio, animae tamen pars incerta, perinde stque si quis hominemesse opinetur corpus, qnod id sub sensum cadet, non autem ani-main: vernm est anima. itidem et in hoc. est nauque pers quae-dam animue, que eblectamur, quae simul stque res proletae sontexercetur! ideo nulle voluptss est ortns. vernm et conversio, in-quiunt, in naturam. quae sub sensum cedit. num non convertenti-bus sese in uaturam voluptas est, siquidem convertendo naturae

thegestatem fit exsuturatie. ut, ut diximus, fieri otest ut sine nliaegestate fiat obiectatio, siquidem egestas aegritu o, et citra aegritu-dinem dicimus pesse aliquem obiectari: et proiude non fuen’t vo-luptns egestatis coaversio: indiguum nanque in buiusmmii voluptu-tibus nihil. proiude si ideo qnod ortns est, voluptas bonum esseexistimetur, nulloqne est voluptes ortns. bonum utique fuerit volu-ptas. praeterea qnod non omnis, inquiunt, voiuptas bonum, i--s iam id deprebenderit hoc pacte: uam quia bonum in omni s’ r esse preedicamentis, nem e in essentie et in ad aliquid etin queute et quando ac in totum in omnibus, illud quoque manife-stum, per omnis voluptatem uliquum comiteri. proiude enim, quiain omnibus preedîcamentis est bonum, etiam voinptes fnerit bonum.et proiude quoniam in bis quidem per se bons, etiam voluptas fue-rit per se bonum. atqui a bonis voluptas est Voluptas: bonumergo fuerit omnis voluptas. simul certnln bine etiam differre interse specie voluptetes, quendoquidem differunt etiam praedicementain quibus est voluptas. neque enim est quemadmodnm in scientiis,

se ut grammaticu ve quacunque elie. non si Lemprns grammaticumhabent, et ita afiieiutur bic grummaticus ab bec gremmetica ut qni-vis alios habens gremmaticam, non sint niminm doue grammeticeediversae, quae in Lampro et quae in Ileo. et in voluptate non in:num quae ex ebrietnte voluptas et quae ex copulam, non eodemmode efficient; quam ob rem specie inter se distingni videbunturvoluptutes. ceterum quia snut et meiee volu tutes, etiam ob hocvoinptas bonuni non esse videbatur. et id vo uptetis minime pro-prium indicium est, sed naturae atque scieutiae. uam est et natura

se mala, sicnt vermium et crubronum ac prorsns vilinm animalium;nec tamen 0b hoc natura malomm. eodem mode habent et maleescieutiae. sicnt sedentariae: nec tamen oh hoc meium scientiu est,sed genere bonum tum scientia quem natura. usm quemadmodnmstatuerius inspicieudus non est, qualisnam sit, ex ce qnod per erro-rem commisth et male feeerit, sed qnod bene, itu ne scieutiae

Io

MAGNORUM MORALIUM Il.quidem naturamve eut quippism alind. quaie sit, ex mails, la! exprobis. itidem ergo voluptas quoque genere bonum est. qnod me ssint et malae voluptates, ne nos quidem iatet. usm sont etiam di-versae neturae animalium, bons et mais, sicnt hominis quidem boue,lnpi vero vei cuinsvis elterins ferae male. similiter eqni natura al.tere quem hominis, et asini et cenis. a lu s conversio est exce qnod contre netnrem in nutoram Épinal actuems ronde etWinent suaïssimum. etqmîtn’îirob-ee natnrue improbE voluptmest. neque enim equo qnod homini, et ne aliis quidem. et quoniamdiverses naturae, sont diversae quoque voiuptates. uam voluptas leconversio est; et cenversio, inquiunt, sive restanratie in nutoramrestituit. proiude et maiae naturae mais couves-aie est, et probueprobe. qui erre voluptatem non esse bonum couteudnnt, eo albociuntur me o que qui nectar incognitum habent et deus vinnm po-tare existimant, nihiiqne eo esse suavins: ex inscitia in id deiebun-ter. simile conting-it iis qui cuuctes voluptates ortus esse assennt,et nentiquam bonum. uam qnod alias voluptates ignorent praetereus quae corporis snut, eus ducunt ortus esse nec bonus: in nniver- se«un non rentnr voluptatem esse bonum. quoniam igitur est volu-ptas et restitneudee naturae et iam restitutae (restituendae naturessont nimirmn repletiones peut defectnm, restitutae autem quae oen-lis et anribns percipiantnr, ac similes), videntur restitutae ac soma,et sic diculo, statum obtineutis neturae functioues esse meliores.voluptates nuuque ntrovis mode dictee snut ectiones. proiude nondubinm quin a visu vol tes et euditu et intelligeutie sint longeoptimae, cnm eue quae su corpus cudunt ab expletione mercen-tur. rursnm id dicebutnr, qnod ne bonum quidem. siqui em qnodin omnizus si; et commun:l omnibus, non bonum. id (gamin bono- seris ou i o et onoris en i itate me is rium est, eneris si ’dem dilpidns soins vuit babere et nil: 53:30. anteire. voluptatfiigitur, si ipsum per se bonum esse oporteat, essene eiusmodi con-veuit, en non? et ni etiam contrarie mode. ob id nanque bonumesse videatur, que canota expetunt: egnatnm enim cnnctis bonumexpetere. et proiude si cuncte voluptatem expetunt, nere bonumfuerit voluptas. rnrsus, qnod sit impedimentum vo optas, ’ semi?!bonum esse uegaverunt, impedimentum esse asserendo: que nonrecto videantur considerare. neque eniln ad res transigendas estimpedimentum, si que sitalia impedimentum, ut ebrietatis voluptasagere inhibnlerit. ceterum ite etiam scientia scieutiae facrit nope.dimentum: uam fieri non potest ut simul utranque exercees. sedcnr non bonum scientia, si voluptetem ex scientia exciterit? etutrum impedimentum sit aune? ceterum nmlto magie aget: voluptmnanque a mugis agendum inde suscitata impeilit, quia probum fa- seciendo agit quae ex virtute, et ea suaviter agit. nunquid malte etismmugis quae ad actionem ertineent exercebit? ne si oblectatusegerit, probus erit: sin tnstutus bouesta proseqnatur, non probes.segrimonis une e in iis quae ex necessitate est. proiude si qui-spiam dolore a ciatnr bouesta proseqnendo, coachs peragit: quiautem a necessitate agere compellitnr, non pmbus. ceterum mepotest quae snut virtnti consentsnea sgere, ut non aliqna Tel volu-ptete vei uegritudiue afficietur: medinm enim nihil est. cor? uempe enqnod virtns in affecte, affectus vero in eegritudine etvoiuptate:nec quicquam in medio ositnm est. non dubium igitur virtnecnm eegritudine vel vu nptate ait. si quis meestus bouestaproseqnatnr, non bonus. proiude non fuerit vil-tus cnm aegritudine:cnm voluptate ergo. tantum ergo ebest ut sit impedimentum, etetiam ad egendum exhortai". in totnmque non centingit ut àcitra voluptatem, qnod ab ipse procreatnr. nlia fuit oratio, qnodnulle scientia faciut voluptatem. ne id quidem vernm est. couvi»viorum uanque stmctores et coronarum. necuon unguenterii. vu.lnptatis snut effectores. ceterum aliis scientiis non est voluptus etSuis, sed cnm velu lute nec citra voluptutem. est etiam sescientia voluptatis e ectrix. rursus etiam aliter dicebetur, qnodnon optimum. vernm bec mode stque hac ratione lingules lorisperditnm virtutes, siquidem fortitude o timum non est. nnuqudigitur oh hoc non bonum? en id ebsu uIn sil? itidem et in a sis,quod voiuptas, quia non optimum. non esse videatur bonum. dubi-teverit autem quispiem per virmtes transieas buiusmodi, ut qui

MAGNORUM.MORALIUMILratio nandoqne imperet affectibus (de continente enim hoc dice-bamus et e converso aiÏectus imperant rationi. ut evenit inconti-

s nentibns: quin. inqnam. expers rationis pars anirnae vitinln admit-tendo in ont rationi bene dispositae. talis siquidem incontinens.et ratio similiter mais; quamobreln ipsa quoque bene dispositis per-turbationibns impernbit, suam virtutem continentibns. hoc si ita.mnerit abnti virtute: in roba nanqne ratione affectns virtutemusnrpendo ipse ebutetur. oc niminm absntdnm evenire videbivtnr. tali sane dubitationi facile ex eis. quae a nobis ante de virtnte

ne dicta snnt, est occurrere stque refellere. tum demnm nanqne virotuteur esse dicebamus. eum ratio bene affecta parulrbationibns sunna.virtutem babentibns inerit rnoderata, necnon perturbationes rationieonsentaneae. in manque affecta inter se in vicem consentient. utratio uod optimum sut semper praescribat, perturbetiones verofacile tbene dispositae id exseqnantur qnod ratio praescripserit. siratio igitur male fuerit affecta, perturbationes veto bene. non fuel-iltirtns deiiciente ratione: nam ex ntroqne vil-tus. roinde non con-figerit virtnte nbnti. simpliciter veto non. quema modum alii opi-nantnr. du ratio virtntis est stque principium, sed potins perturv

go batioues. ad boueslum nanque impulsum quendam oportet primoinnasci irrolionaleln, qui producatnr, stque in postremo rational!esse discernentem atque constituentem. qnod sane viderit quispiamex pneris et rationis ex bus animantibus. in bis nuque sineratione perturbationnm Impulsns exoriuutnr primo ad honestum:mox posterions adveniens ran’o et constitueus bouesta agars abot.tatur. sed non si a ratione nd bouesta ceperit principium, perm.bationes consentientes comitantnr. vernm saepennmero controver-santur. uam 0b rein potins convenait perturbetionem ad virtu-tem enterre bene sitcom quam rationem.

8. lnterea dicendnm de prospera fortuna est. steaqnasu defdicitate nobis est oratio. arbitrantnr nanque multi felicem vital.fortunataln esse vel non esse citra prosperam fortunam. et fortenon iniuria: abaque eniln exteris bouts. quorum domine [ertum est.(elicem esse non contingit. iccirco de secnuda fortune nolis di-nendnm. necnon quis promus sit fortnnatns. et in quibus, et cire,qnid. primum igitur ad linea quispiam accedens spectansqne dubi-taverit, quandoquidem non dixerit quis fortnnam esse ut natura est.semper enim natnna id cnius est causa ut plurimum eodem modo

1207solct efficero: et fortune nunqnam, vernm tentera et sine ordine,ac ut fors tulorit. ideo fortune in eiusmodi esse dioitur, ubi nequemens nlia neque recta ratio est. uam ubi id. nihilo minus est quie-qnam ordinatnm, ac est semper eodem mode: non in fortune. .ie-circa ubi mens plurimn ac ratio, ibi fortunae minimum: ubi plunmafortune. ibi mens perexigua. et nnnqnid sec-ode fortune est ut deo-

ao rnm quaedam cura. au id minime videri debet? talium siqniddominum [acinus deum, ut bono malaque meritis distribuai. at for-tune. et quae a fortune. proues, ut nomen indien. nt fors tillaitlinnt quodsi buinsmodi distributori deo ndscripserimus, malumipsum indicem faciunus ne ne iustum: id nefas deo deputare. ce-terum praeter baec ad ni il alind fortnnam quispiam ordinantproiude non dubinm quin bon-nm ali ’ sit: mens cette ac ratiomerlon scientia promus alienum ab oc esse videatnr. praetereaneque cura neque benevolentia. quae a deo, videntur esse follettes.quoniam malis attribnimr. atqui deum malorum eus-am babere (asnon est. seliqnum igitur et maxime peculiare prosperae fortunesnatura est. est niminm prosperitas ipsaqne fortune in bis que sa

en nobis non sont. neque eorum quorum ipsi snmus domini. quaeqnessimus dicere. ideo iustum. quatenns iustum. ncmo fonunptum.

icit: et ne fortem quidem. nec promu quenqnam aliam ex ne quiab aliqna virtute deuominantur, in nobis siquidem est baec baberetel non babere. sed talibns potins convenienter et a le prospe-mm fortunam attribuait: ingeaoam maque dicimus ortnnatnm.as: promus cui talia bons extiterint quorum ipse nentiqnam dolmpnus est. vernntnmea ne de bis quidem proprie prospentas dicere-tor. t est autem tonnantes muids mollis dictus: uam cui praeter suaml ’os opinionem et exspectationem feliciter aliquid evenit, eumEn (cramant; et usi iure indigi damnnm debnerat, einsmodi

603

rites in agende bonum aliquod praeter rationem, et in non sub-enndo, ut debnit, malo. ceterum potins, ac magie pecnliare, in bonocopiendo prosîeritas videntur, siquidem bonum cepere per sese for-tnnstnrn qnid am esse videatnr, malnm vero non subire ex casnfortunatum. est igitur prosperitas rationis expers. natura nanqnefortupatns est. qui sine ratione ad houa impellimr caque conseqni-tur. Id vero naturae est: num nnimae inest bninsmodi a natura.qno- sine ratione impellamnr ad sa nnde bene babemus. eousqne ant.sL que foliot in babentesn "curuam id tibi in libet agere?" œne-sclo loqui; sed libet.’ simile propemodnm lymphaticis, siquidemIllumination citra rationeln nd aliquid agendum impelluntur. prospe-ntntem vero sno ac peculinri nomine sppellare non habemns: ve-rnm ipsam saepe dicimus esse entinm. et causa a nomine eo alio.num quiddam est. quoniam causa, et cnius est causa, alind est; etentra impulsnm boul coasequentem causa causa dicta est. ut melonnon subira, vel porro minime anime depntatutn bonum rg Il)nancisciqne bonum. est profecto bninsmodi prosperitas si) il i-Minets, videtnrqne baec ex rerum fieri interventu, ex ceanue pro-speritas; et proiude tameui est buiusmodi prosperitas, non tamenad feücitateln talis (inquam) prosperilarfuerit peçpliaris. cnius inipso impulsas principium est bonorum consequendornm. quoniamigitur est [aliam non sine bonis externis. et quae a prosperitate,ut iam dndnm dicebamus, orinntnr, felicitatem condiment. de pro-speritate igitur bactenus.

9. Quoniam de singulis particulatim diximus. reliqunm iam sa(nuit ut in totum componen o singnln accumulemns. est igiturnon mule nomen impositnm de eo qui sit perfecte probus. bouestaprobilas. bouestns et bonus nuque dioitur, cnm perfecte probus.siquidem virtuti bonestnln bonumque attribuitnr, ut iustum aliquembouestnm bouumque liant, item eum qui sit [ortie temperansve. etin in reliquis virtntibus. quoniam igitur in duo distribuilllns. utnlia quidem bonum nlia veto boue dicemus, et bonorum alia qui-dem simpliciter bons, nlia veto non, bouesta orro ut virtutes etvirtutum actions. boue veto dominatlnn opnientism gloria: ho- aunorem et id «sans alio. est igitur bouesta et bonus. apud quemsimpliciter bons snut bons et simpliciter bouesta bouesta sont:talis nan ne bonum et bonus. sed apud quem simpliciter bonanon snut ona. is neque bouesta et bonus, sicnt ne in quidem benevalere videatur. cui simpliciter salubria non sint salubria. uam siopuleutia et dominntns adveniendo nempiam offenderint, optandanon fuel-e: sed talia quae non offendant, sibi esse optaverint. quiautem talis ait. qui cedat bonis «que veluti fugiat, ne sibi adsingizosis neqnnqnam perfecte bonus, quem bouestnm bonumqne vocant,esse videntur. sed cui cr se boue omnia bous sint, nec ab ipsiscorrumpatnr. ut ab o n enlia et dominstu. is honestns et bonus.

10. De en quo est ex virtntibns recte agere, dictum quidemu nabis. sed non qnod satis ait. uam dicebamns ex recta rationeagendum esse. vernm id ipsum non intelligens aliqnis interrogave-rit formais, ex recta ratione qnidnam sit, et ubi rect- ratio. est,niminm! ex recta ratione que. eum anime pars irrationalis non inprohibuerit rational suam exercere actionem: tu. demum enimex recta ratione erit actio. quoniam enimae porteur nua-I quidemdeteriorem babemus, alteram meliorem. semper deteriorem melio.ris causa obtînmes. sicnt in corpore etanima corpus animas causababere dicimnr. cnm in habuerit ne nepediat, sed in coniun a.tut et consnrgat ad animae opus per ciendnm. quandoqnidem e-terius omne melioris est causa. ut si in agende ait anxilio. cnmigitur affecta menti non inbibnerit snum opus exercere. an non entum ex recta ratione fuel-iti ita propemodnm. vernm formais di-xerit quispiam "quemodo affectes babnerint. cnm non impedient?ac quandonam in habebnnt? nescio enim." sane id diem nenticquam facile est. neque enim medinm. quando dixerit febricitanti

tisanam pmferendam. iat. no pacto Iebricitare sentions î’ .cnm.inquit iliil’npalluisse videris.’ at pallescentem quo modo sciero?"bic occnrrit medicus, ’si non babas ex te’ in uiens ’nt nlia senties,non babeo amplins quid dioam." hoc pacte e aliis communis hnieerit oratio. similiter habet et in affectibns dignoscendis. sli nidnuque per sese. sensu oportet coniieere. quaerat porto et oc saw hominem lucri-Menton dieimnskfortnnatnm. est igitur prospe-

i Gus?

soi MAGNORUH HORALIUM 11.fortassis quispiam. .nunqnid re ipsa ista cognoscens ero continuofelix?’ uam sont qui o inentnr. hoc cette est buiusmodi. ut cete-rnrnm seicntiarnm nul a discenti usurn praebet et actionem. sedbabitum duntaxat. ita ne bic quidem baec sciendo usum tradit. fe-licitas enim est, ut fatemur. sotie. non habitus. neque enim scicndoex quibus constat felicitas. sed ex ntendo his. atqui hornrn nsns etactio est. nec est praesentis tractationis hoc tradere. quandoquidem

s neque un. alio quaepiam scientia nsum tradit, sed babitum.t t . Vernmenimvero inter cnncta buiusmodi nabis de amicitia

dicere necesse est. qnid sit et in quibus et circa qnid, quandoTidemad omnem vitsrn ipsam tenders perspicimns et omni tempore onnmesse. qnoad felicitatem complectendum. primum igitur videbitnrmelius percnrrere se circuler-e quae ambigus snnt. uam est in primisamicitis in similibus. ut videtur ac dici solet. siquidem graculus (in-

io quinnt) gracnlo assidet. semperque deus simile agit ad simile. cnmaliquando cnnis in endem dormitaret tegnla. interrogatus futurEmpedocles cumam canis semper in eadem dormint tegnla. dixisse.quonintn simile canis habet tegnlae.’ et proiude ob similitndinemeo tendere. aliis porro visum est potins in contrariis gigni amicitiarn.suret siquidemjmbrern terra. inqninnt. cnm solum exarnit: quip eqnod, inquiunt, contrarinm contrario velit conciliari. at in simi i-

n bus nihil fieri contingit, siquidem simile, ut aiunt, simili non eget:ac talia isctnntnr. itcmm utrum operosurn est amicum lier-i aufacile? velot assentatorcs confestim assentinntur, facileqne se inaliorum familiaritatern insinuant. nec amici tamen snut. nt esse vi-dentur. dubitaverit in his quoque quispiam. num fuerit probnsmalo amicns aune. amicitis siquidem rn lide et constantia, at malusneutiqnam talis. en malus malo amicus? ne id quidem. primumigitur deliniendnm qualem consideremns amicitiam. est nanqne, utopinantur, amicitis etiam erga deum stque inanimata, nentiquamrecte. amicitiam nanque bic esse dicimus ubi amor mutons: at

se ergs deum amicitis neuti uam motus, et ne amure quidem suscipit:alienum nanque fuerit. si quispiam dixerit se lovem amure. at neab inanimatis quidem amorcm esse continget tnntunm: amor tamenergs inanimata est. ut vinnm vel buiusmodi Blind. ideo neque earnquae est ergs deum quaerimus amicitism, neque eum quae erga in-animnta. sed une ergs animata atqne ergu ea in quibus sit arnaremntuo. quodsr quis deinceps consideret quid sit amabile, videndurnest igitur num quicqnam alind quam cr se bonum. alind nempeest amabile et alind amnndum, quemadmodnm consultabile et con-sultandnrn: consultabile enim, sive potins optabile. est qnod est

(Msim liciter bonum, consultandnm veto, sive potins optandum etcnprendnm cui ne. qnod sibi est bonum: ntrique enim bonum inest.in etiam amabi e quidem simpliciter bonum. amandnur vero qnodest sibi bonum. itcmm amandnm quidem etiam amabile: et ama-bile non idem est qnod amandum. bine igitur et bac de causa est -ambiguitas. num probns male sit amicus aune. connectitnr nuqueqnodam modo per se bono sibi bonum. et amandnm amabili. bo-num autem comitatnr eique inbaeret incundnm esse et commodnm.probornm igitur amicitis est. cnm se mutno arnaverint. amant autem

to se in vicem, quatenns amabiles; et annihiles, quntenus boni. nonigitur probns, inquit. malo erit amicus. atqui erit. quandoqnidemper se bonum comitatnr commodum etiucnnduln. si malus est, quisuavis, bac de causa nmicns: rnrsus quatenns commodus, eatenusamicns. vernm non erit ex eo qnod est amabile einsmodi amicitis,siquidem amabile bonum est. atqui malus non amabilis. non ergopropter amabile. sed propter amandum. snnt nanque ab nniversaliamicitis. quae in ipsis probis est, bac quoque amicitiae quae exiucundo et quae ex commodo. qui ergo propter incundum arnicas.non tenet propter bonum smicrtiam; neque qui propter commo-

ze dnm. atqui snnt lue amicitiae. quae propter bonum, une propterincundnm. quae propter commodnm. non eaedem qni en. sed necpromus inter se alienae: sed ab eodem quodam mode dictae sont,velot medicnm cnllellnm dicimus, medicum hominem et medicamscientiam. baec non similiter dicnntur, sed cultellns. qnod ad me.dicinam utilis sir, medicus dicitor: at homo. qnod sanitatem faciat,scientia vero. qnod sit causa stque principium. itidem et amicitiaenon itidem dicnntur, quippe quae probornm, propter bonum, et

quae propter incundum. et quae propter commotion. neque «li. seeuntur aequivoce: vernm non snut eaedesn, circa baec quodammode. ac ex eisdem. quodsi quis dicet -qui propter incundusanet, ci amicns non est. quandoquidem non propter bonum ami-cus est." is in amicitiam proborurn demigrat. quae ex bis omnibusconstat. quippe ex bono et incundo et ex commodo: proiude nonest vere ex ilia amicitis aurions, quae propter incundmn vel propteeoommodurn. utrum igitur erit probns robo anions au non?dem non eget, inquit. similis simili. sec niminm oratio r0 tercommoduln indagat amicitiam: uam quatenns alter altero mdrget, sestenus snut amici, quatenns propter commuions concilhutnr. eumaliter deliniatur quae propter commodum ameitia et quae proptervirtutem et quae p ter voluptatem. aeqnum ntique bos memugis amicos esse, qui virtnte conciliantur. enncta siquidemi ibuna existunt, et incundnm et commodnvn. ceterum etiam pro nemalo: num quatenns tonnais incundus est. enterras etiam lmet malus male: uam quatenns idem forte ipsis commode-r. eateunsamici snut. fieri nanqne intuemnr. cnm Idem fuerit com-odeur.eos ob commodum conciliai. proiude nihil prohibe: etiam malis sealiqpod commodum idem esse. constantissima vero ac stabilrsssma’ ’et onestissima. qnae inest probis, amicitis. quippe qnod proptervirtutem ac per se bonum, et merito quidem. uam virtus incuse.mutabilis, et quae per eau: conciliatnr amicitis. constantissima est.at quae ex commodo, stabilis non est amicitis, quippe quae eumcommodo elebitur. similiter etiam quae propter voluptatem. opti-morum igitur amicitis per virtutem exertata est. mu tore. autemquae pro ter commodo-r: at quae propter voluptatem. in boulini-bus ineptus reperitur et nibili. contrngit autem etiam in ° ’ un. enmalis amicis, pariterqne admirari. est vero on ab nm. ou!amicitis principium ceperit voluptatem. pro qnod amici snut.itidem et commodum. simul enim atque ce defieinnt. neuti-quam perduraverit amicitis. at saepe pentat quidem amicitis. ve-rnm sbnsus amico est: ideo indignatur. neque Id iniuria: non ei-propter virtutem eum hoc tibi fuel-ut conciliata. ut alienum nonvidentur nihil esse ex virtute. quam ob rem non recte indiguautur.qui amicitis-r er voluptatem conciliarnnt. qnod existi-ent ipsamper virtutem uraturam; qnod lier-i non potest: non cuira quaepropter voluptatem et eommodnm, ex virtute est. voluptateconciliai non recte virtutem quaeruat. neque cnius eoruitatur vo-lnptstem et commodnm aliquod vin-tus. sed contra es umbo virtu-tern couse nnntur. absurdum enim fuerit non pistas-e bonos sibifore iucun os. quandoqnidern mali, ut inquit Enripides. i i sibisuaves incundique sont: coniunctus baeret uam malus m . necenim voluptatem virtns coures conseqnitur. sed virtutem voluptaseomitatnr. utrum vero etiam oportet in amicitis probonm essevoluptatem un non? alienum enisn negare oportere. uam si abinter se in vicesn anfens suavitatem. alios ad consneseendum in!!!)vita iucnndos amines actent sibi. nsm ad simul vivendrsm titi]mains est quam iucun os esse. quam 0b rem alienum est non ar-bitrari probos maxime simul in vicem vitam agere. id vero titraincundum non est. conveuit ergo. ut videtur. Iris maxime hennir:esse. toniam distribntae snut amicitiae in tres speciea inambige etnr utrum in ipsa aequalitate amicitis esset. en en qnodesset inaequabile: est igitur in ntroqne. uam proborum pertudinem perfecta amicitis est. et quae per dissunilitndiaem. en quae sepropter commodnm. num eo mode copioso panper, ob inopiameorum nibus aillait dives. unions est: ac eadem de causaprobo, siquidem propter virtntis inopiam. a quo sibi opitnlatum iripntat. ei 0b bac amicus est. lit igitur propter commodnm interdissimiles smicitia. bac de causa dixit Euripides ismat imerterra, eum solum exarcscit.’ bis, ntpote contrariis. amicitis obcom-modum exoritnr. nain si libeat maxime contraria facere inter sein vicem utilia. ut iguem et aquam compouendo. ignis. si desit in.mer. absnlnitur. quem sibi attrallit tanqnam alimentant, tant-m qni-denr ut non succumbat. uam si superarit Inn-ior. ignis absumitnr: asi vero moderatns. couferet. non dubiuvn igitur quin in maxi-ueontrariis ob eommodurusit amicitîa. reducuntur autemomnes,taru qnaeaequalitatequmquenrsequalitateeoustantad

MAGNORUM HORALIUM Il.ne: apte diatinctaa epecied. est autem in mais contentio interle in vicem omicitiia. cnm neq un entretint vel fene-riat vel auppetiverint, vel cnm i penne ’ etenim cnm unua

’ uridine et vehemeuter faut, alter vero deiicit. ropter de-»: et querela. un"... in quibus .45... est ami.-so citiae liois, ut ai ntrique propter commodum inter se in viceln amici

eoucilieutur ont propter iucundum ont propter virtutem, defeetna,qui ab ahero, exploratue ac certo: est. li igitur plura tu milliboneeontuleria quam e tibi, non nbigo quin tu de me bene merituaa me plus mari ebeae. ubi entent non lue amici fueri-mua. ibi maior- defectne aiquidem ab ntroqne incertne. utai pro ter voluptueux unns quidem ait amine et propter commo-dnm ter, inde oritur ambiguitu. neque enim commodo ex-eedit. voluptatem cenaet clignant quae commodo rependatur; nec

i voluptate topent, gratin: in ipso commodo ne exiati-mat accipere. iccirco in eiumodi amicitiia magie exoriuntur diaci-dia. qui ’vero ex inaeqnalitate amici ont. uempe excedentee opi-bua vel alio huiuamodi aliquo, non nibi consent aman-lnm eue, sedah inferioribun amari oportere exintimant. at amare meline en quamand. siquidem mare voluptatio actio quaedam eut et bonum. abeo autem qnod amatnr nulla actio est. uempe eognoaeere melina

ce quin cognoaci: cognotci enim et amati etiam in carentibua animaexilât, et cognoecere et amare in rebut minutie. runue beneiicumeue meliuo quam accus: qui amat, quatenns anet. beueficue est,menu un, quatenua amant, non. aed bomines honorie cupidi-tate inoenei amer-i quam mare malunt. quod quetenua amantnr,videntur pnecellere. matu eiqnidem voluptate vel copia volvirtute prnecellit, et honoria oupndns eminenuam aiÏectat; et quiexcellnnt, eibi non amandnm eue nrbitrantur, qnod in ’ un ex-eedunt, amantibua rependi opinantur. ite- ipeit snut eterioree

tu illi: oh hoc non sentent amare debere Ied amen-i. sed qui egenunpecuniarnm eut voluputum en: virtutia. i0 amnentem anapicit etanet, qnod en oomeqnatur lut ne coneecntnrum opiuetnr. snutntem et alite ex consimili affectu oonciliatae mimine. et ex eo.

’ ad cnipiam boue veliut, in quibus non cet cunet- llnec compre-dena amicitia. num nepennmero alii houa volumus, attamen cnm

alio vital agora nolimus. utrum veto hoc amicitine dicere oporteteonveuire. en perfectae amicitiae quam virtue conciliarit? in en ai.quidem amieitia baec imunt cuncta. un cnm alio nemine Vitali:

au agere libnerit. aiquidenl iucundum et commodum et virtue inestprobo. cui bono in primi: voluerîmna. et eum ipeo vivere. et benevivere, et non eum qnoqnamnicitia, an non? id nunc omittunue, dicemne pontet, aed enimaobia ipsi: «mon volnmue, uempe nome vivere vitamque-du-nere une volumua: id fera etiam ueoeuarium. et be vivere, etvivere. ac bonum velle. non cui uam alii magie. rut-rue coudoie-mne in primi: nobin ipsis. uam si barnur vel in huiuunodi aliquid

nlidecidamue, confestirn triatomur. hac de cama videntur ergo ne aibiamicitia. nlia quidem certo. ut coudoiera et bene vivere et idW! nlia, ont ad amicitiam ergo noti e referenteo unrpamus.eut ad eam une perfecta rit: in am enim tunt haec omnia.ne. e nua "tu: agere et eue velle et bene une ac cetera omniain lue aunt. rnraua videntur fere. in quibus iustum en, in eiademeue amicitia; quam 0l) rem quot nutoram mut species. totidem etunicornm. in! certe en et hospiti erga civem et nno ergo domi-

no num et civitergn civem et filio et a patron et uxori ergo virum. etquaecunqne eimpliciter aliae conciliations et amicitiae eunt in lio-rum aingulin. amicitiarnm vero hospitalit validiuima videntur: ne-

e enim nllnn est communia de quo ambigatnr finie, ut inter civea.nquidem mitigent propter exceunm inter ne in vicenl. nec amicipermanent. nunc demum illud dicendum en, utrum ergo ne ait omi-citia necne. quoniam igitur penpicimna. ut panlo ante dicebnmuo,qnod ex eiugularibua amare cognoncitnr, sin laria vero nobin ipsi

en in primi: velimue, uempe boue et eue et ene eue. et omniummaxime condolemue nobis ipain. et nobiicnm vivere praeeipne ma-li-ua. quodsi ex eiugularibus cognonitur singulariajeronabis ipeia eue volnmue, non dubiulu quin in erg; non ait alucite,quemadmodnm et iniuriam erse ne. ipso. eue dicebamun. uam

alio nunqnid aibi et ergo se.

605

quia aliur quidem est efficienl iniuria. alind vero affectaiquisque autem unns idemque est. hac ratione negari videbatur peutapomqnam se i m iniuria afficere. cnm fieri tamen id peut. ut

cebamur. habita ratione animi partium; quae cnm tint plura;cnm non courentiunt îpaae inter ne, tnnc patent aliqni: une miuria seafficere. ita igitur hic erse ne eue videntur amicitia. nam quoniamamicue et; ut famur, cnm demnln volnerimne impenee emicuul di-cere, une men et imine anima est: ut quando animae plura un:paner, tum nua fuerit mima, eum erse se in vicem connemerintratio et perturbations: ita nanque nua erit. perinde atque si un.facta ait. erit erga ce amicitin. haec autem e se erit in bono ami-citia, quandoquidem in en colo animae partes eue inter ne in vicernhabent, quen o inter se non diffemnt, quoniam malus nunqnam sibianions en: ce moque semper oppngnat. uempe iucontinena cnmqnid per voluptatern nequiter egerit. max paenitentin aŒigitnr le Ice vituperat ipsum. itidem et in aliis vitiia malus habet, une op-pngnando ac sibi adveraando. en antemamicitia etiam in ipseaequalitate, nt meiorum per quunlitalem unmero et potestate boni,neuter eiquidem ipeornm debet altero plus sibi adaare, neque nu-.mero bonorum neque poteatate neque magnitudine: aequalee enimeue inter le nocii cupiunt. at in inneqnalitate en pntria erça filium.et oubditi et imperantin. et potiorie et deterîoril. et uxom et viri i0 econcidentio; ne Iilnpliciter. ubicunque inter potiorem et deterîo-rem in amicitia ordo interceuit. haec nuque est ex ratione in .diaparilitate amicitin. neque enim unquam aequale nllnl ex bonodabit. ai meliori deterîori e dederit, sed main: semper ei qui ex-cednt. id quippe en quo modo ratione aequale. cnm minnebonum ce it eterior eo qui melior eut. Jl2. micitiarnm omnium. quae iam memorntae snut. in primi:eognatuefieet amor qui in affinitnte, enque ex patre in filinm. et encumul: pater filinm nuant quam filina trem? utrum utnounulli dicunt. et recte quidem pro rudi vulgl multitudine, qnodpater benelicun erga lilium lit, qnodque filin: sati-m debeat acce-pti benelicii? une haec causa in amicitia per commodum conciliaheue videbitnr; quemadmodnm et quae per acientiam ipectatnr, inquodarn modo hic habebit. dico autem perinde nt est. est i iidem finie a ne actio. neque alind ali nid praeter actionem iut tibicini en em actio atqne finie: et re enim tibia. ci et finieet actio est.- non autelu aedificatiom: nam praeter actionem clin. 30est finie. est igitur amicitia actio quaedam; nec finis aliue eut prae-ter actionem in manda. neci illud idem. peut igitur eempermaginagit, et ut aic dicnm. acta magie ernnt. un Mine niminm, 0bqnod eiue o ne ait filins; id qnod in nlia cernimne, omne. liquidentergo id quo ipai effecerunt tout qnodam modo benevoli. nteriqitm film. utpote quem ipae effecerît edideritque in lucem, unvolt, memorin apeque adductus: ideo magie filium poter qullnfilin: patreln. expedit lutent iam dicta et exintirnatu enrichie.exietimre, tintne amicitiae. ut benevolentia videatnrne amicitimmîlin liciter igitur benevolentia nenti amicitia eue videntur. ti-qui em Ire uenter multie. ant videndo ont audiendo aliquid de ali-quo bono. enevoli efficiamur: au tum etiam amici aune? nequeenim ci quiapiam Dario apud Perm enietenti benevolua (quemad-modnm ernt fortauia) Inuit, confectim etiam ergo Darium illi fue-rit amicitia. a: amicitiae benevolentia quandoque initinm eue vi-debitur. fiat certe benevolentia amicitia, si voluntatem adeciveritbenefnciendi, cnm facere posait, ei erga quem ait effectue bene-volentia. maria certe benevolentia est, et erga morem, nemo riqui- sedem lut vina ont cui uam alii innnimato envi bono benevolui eueperhibetnr: sed ai quia norum studium. ergo ipsum benevoleutin.ne ne citra amicitiam benevolentia. sed in eodem, ut amicitia euevidentur. concordia autem est confinia amicitiae. ai pmÆfie mododictam accipiu concordiam. uam si qui! Empedoch a tipuletnr.nrbitretnrque. tient ille. eue eiementa. nunquid coucou erit Em-

edocli mue? vel si quid alind tale? rimum certe non est concor-’ in eh que illi) intelligentinm. se quae euh actionem caduut;

et in ilia qui idem non cognoverunt, sed ai cnm hoc intelligent]! :0idemdelectum habent, circa quae pariter intellian uam ai ambodominai cogitant et volant. hic quidem ne, ille vero ne, nunqnid

1216

606

sont concordes au non? ceterum si ego me veiim imperare et iliame, iam concordes hoc pscto snmns. est nimirum concordes euein eis quae sub actionem codant, cnm eiusdem voluntate. circa sta-tum igitur dominantis, in eis quae sub actionem entinm. proprie di-citor esse concordia.

13. Verum quoniam est. ut diximus, sua aiicnius ergo se ami-so citia. utrum probns sese amabit aune? est certo se amans, i sua

de causa agit omnia, ubi modo aliqna su cratnr utilitas. m us igi-tur sui unaus erit: sua enim de causa agit omnia. probns 7ere non:bac enim de causa est probns, qnod aiterius causa id agat; et pro-iude sui unaus non est. atqui omnes ad bono prosiiinnt, opinantur-que sua in timis esse oportere; idqne praeclpne manifestons estex opulentta ac dominant. probns igitur aiii baec statuet. non qnodnon putet couvenire in rirois sibi: sed si aiinm viderit qui bis com-mode magis nti posait. aciie coucesserit. aiii hoc inscitia quadam

l non fioient: neque euim opinantur taiibns bonis nbnsuros; vei etiamob honoris cupidiutem imperant. probns vero borum neutrumofficie; et proinde ne propter einsmodi idem bona sui amans erit:vernm si bonestas postularit. id enim to ont nemini slii concesserittnt commoda et iucnnda cesserit. itaque in deiectu honeststis suiautans erit. at ubi commodnm ne ism dicta voinptas nliectabitnr,improbns erit. non bonus.

il. Utrum robus sese maxime amabit au non? est certo ubil0 sese maxime ama it, est ubi non. uam cnm dicimus probam bons

cedere. quae ad utiiitateln tendant, amico. magis quam se amicuruarnaverit. ils: vernm baec amico concedens sibi boneststetu accom-modat, eoque mode ista concedit. est igitur ubi amicnm se mugis

’ t. estqne ubi sese maxime. in ipso nuque commodo amicnmxa u i bonestnm et bonum, ipse sese maxime diligit: sibi enim quaesunt bonestissima vindicat. est igitur boni etiam amans. nec sui

a) amans. uam si solum sese amat, quod bonus. mains autem suialunas est: neque enim habet qnnpropter se suret, sicnt honestumaii 0d. sed citra baec ipse, quatenns ipse est, sese nmabit, etproobâillant: de causa propne sui amans diceretur.

15. Dicendum de eo qnod sibi satis et non nitero indigens.utrum qui uniia re indiget. suis bonis contentus, egebit amicitislune? uempe ipse sibi satis erit. etiam ob hoc, siquidem etiam poe-ne talia indium. .cnm feiicem rerum successurn deus dederit, qnidamicis opus est?’ unde etiam naseitur quaestio, utrum qui concu

se habent bons quique sibi satis ait, aunois egebit? au tum etiam ms-xime? cui cnius bene fadet. ant qniculn vitam (lucet? n e enimsoins deget. quodsi bis opus erit, neque contingunt haec citra ami-dfiam, i sibi satis est. egebit amicitis. une igitur in sermonibuscousues-ut capi simiiimdo ex deo, neque il .c recte habet neque bicfuerit ntiiis. neque enim si dens sibi unns est satis nec nlia indigens,ob hoc etiam nos nulio indigebimns. est niminm iacutns de deobuiusmodi sermo. nam quoniam bons concu obtinet deus ac sibisatis est. quid fadet? neque enim dormiet. contempiabitnr aliquid.

1213inquinnt: id nanque puicberrimurn et maxime pecnliare. quid igi-tur content labitnr? uam si qui am alind inspiciet. id erit meiiua.hoc vero a surdnm est. ut se mpam meiius habent deus. ipseigitur sese contempiabitnr. et deiirum: uam hominem qui sese

MAGNORUM MORALIUM Il.contemplent, ntpote sensu entente-I increpamus. quid igitur danscontempiemr, omittamns; neque de eo qpod sibi deus satis ait.cousideremus, sed de immine. utrum qui si i satis sit, is egeat ami-citia necne. quodsi amicum spectaus viderit qnid sil et qualis Waunions, tsiis niminm ualis alter ego, tum vebementer anion. fa-cies, quemadmodnm ’ctnm est, "bic alter Hercules. alter amictego.’ quoniam igitur est, quemadmodnm ü-xere sapientes, sese coguoscere; et suansn’mum (uam se noue in.condom). ex nobis ipsis cette nos non possumns inspicere. qnodautem non nos possumus, bine certains, qnod in aliis reprebendsmmquae postes intelligisnns endem nos facere. id vero lit ont quibene voinmus nobis. sut propter affectnm. at nobis baec ad recta aindicandnm obstant plerique. quemadmodnm igitur, si velimusipsi nostram spectare faciem. in specuio obtnemnr. itidem cnmnos cognosccre voinerimus, amicum spectantes noue potuerimns,est siquidem, ut diximus. unions alter ego. quodsi incundnm estse nosse, id e scire non est sine aitero amico, opus erit arnica àetiam qui un re indigeat, ut se cognent rnrsus etiam si bono.mm, nt est, benefacere eum qui a ortuna bonaobtineat. cui bo-nel’aciet? qnocum vitam aget? non enim soins deget: uam vitnsndncere cnm alio et incundum et necessarinm est. quodsi baec bo- luesta et incunds necnou necesssris. et baec sine esse nonpossuut. o us erit amicitis ei qui sibi satis sit.

16 5mm maltes babere amicos expedit. an panons? nequeprofecto moites, et panois absolvam. neque paucos oportet. nasnsi multi ernnt. amoreln in singuios distribuere erit operosum. incnnch siquidem aliis imbeciiin natura nom in pluriann per-venir:non potest. uam neque ocniormn scie longe penetrare possnmus.sed si insto intervalle iongins abfueris. ob imbeciilsm naturam do-ficit; neque anditu. neque aliis einsmodi omnibus. . qnod igitnr walune non posait, delicit; stque in instae criminntioni locus erit:mg: iam verus aunions fnerit ille censendus. qui non anet nisive tenus. ceterum bac ratione esse non postulat amicitia. rnrosus si multi, nunqnam maerere desierint: inter Inuitos nanqne parest ut aliquod semper accidat infortunium, onde tristui necesse ait.neque porro paocos, nnum vei duos esse expedit. sed inter paru-et multum. ut dnbitnr occasio. et ut quemqne ad amandum sua ro-iuntas compeilet.

17. Deinceps considerandom fuerit quo-odo «tendu- siamico. est profecto non in omni amicitis baec consideratio, sed inqua se in vicem maxime amici obinrgant. atqui non in aliis eodem samodo querelae oriuntur: pou. in en quae est patris erga filin.nuiin est eiusrnodi quereia, in moitis exsistere soiet. quem-admodnm ego tibi, et tu alibi: quodsi non, bic iam vebemens berkeriminatie. st in aunois inaeqnalibus aequalitas locum non habet.est vero patris ergs fiiinm amicitiain minime aequaii. itidem nxoriserga virum sut servi ergs dominuul, prorsnsqne deterîoris ergs me-iioreln. itaqne in iis talis nulle erit criminatio, quae inter aequale:potins amicos et in neqnaii amicitis locum babebit potins. proiudeconsiderandusn quo pacte ntendum arnioo fouit, in en demnm ami-citis quae inter paras Inuit conciiints.

ETHICA AD EUDEMUMlN’l’ERPRETE INCERTO.

ni nnminis senteutiam in Deio edisserit. vestibnio templi inscri-psit. distinguens en une simul in eodem baud reperinntnr. boa

num bonestum et iucundnm, bis versibns, i

pulcberrimnm est qnod instissimum; optima res sanitas:prae omnibus vero incundum. qnod quisque sont. id conseqni.

qnod nos nequaqnam concesserimns: felicitas enim cnm optima si:

Notes du mont Royal

Une ou plusieurs pages sont omises ici volontairement.

www.notesdumontroyal.com 쐰

750

on v un bruiter «un: apparent and: nui-in, vol ut neque-cnotai Ionfitndîne- apparut nous. ou! si licita: phares. quen-

Iî o: phrîbtu main Inuit composât. non erit un;lulu: du du "ne." et Odyun. que «il. per ne

[manu continu tint. qua-. optima. et quant maxille pin: imitait) animai.et 1!qu luce 0.1i. pneus! et propter mi.

"militaMiami-nahua 9E

Ennua-r

BlBLIOI’HECA

1&3an MONACENSIS :

’ D E P O T I C Ladhamficinntnr. qumûnnùbnlon fadant. nous»

nfil.

sed un que dictant), IppIMQ-qm-iülh-tut. melior.- liu dubio un appui. on amai-

il2A, ’et”ccfo ’.atpuübunpann.’ a: in":

:nîrdïffoælt, lrmattecint’ùlhelminthe: Whnhbenononugetdere

aimant. W

INDEX 1.13110va ARISTOTELICOIUI.

Analytiol prier: . . . . . . p.3. 13postçrion . . . - 38

de Anima . . . . . . - 209de Animaliull curations . - 350Morin . - 250bocal: . . . . o 345

mon: . ,. . - 342FM". o a ode Audihilihm . - 388Je Caelo . - 143Gauguin . . - 1.de Coloriblu . . . . . 384de Divination par tonnai! . . - 238

Edüca ad Endura- . - 606magna . . . . . . - 589a! Natacha . . - 537de cyanuration et corruptions - 165

de Inucnbiliblu liarda . . - 474de Imonnîù . . - 236de Interpretntione - 8de Inn-Mute et lancera . . . . - 2Mde Longitudine et bruina vine o 239Mechmicn . . . . . . . . - 409de Memoria et reminùcenfin . - 232

Meupbjcîca . pas. 481’ Meœorologia . . . . . . - 178

de Minbiliblu Imlludonibu . - 403de Mande . . . . . . . - 203de Naturali annulation . - 102Oeconomicl . . . . . . - 689Phyaîognononicn - 39 lde Plomb . - o 395Poeüco . . 742Poulie: . . . - 627Froment-h . . . - 415de Rufîrnîone - 252Kimono. . . . . . . - 695maorie. ad Mnnnù-Iu . o 737de Seau et tannai . . . . o 226de Somno et v’ 1h . . . . o 234Je Sophinicin 3. 3 . o 9°de Spiritl . . . . . . - 247Topica . . . . . . . . o 55Venter-u. situ et aryen-fiole: . - "7de Virtntibln et vinât . - 625de Vin et mon: . . . . . o 2Mde Xenophlne Zenou Gard. o 477

o