Notes du mont Royal ← · Auroram, Solisque iubar , Lunaeque nitorem; - zo Latonam, Iapetum , et Saturni pectora vafra , Terramque , Oceanumque patrem , Noctemque nigrantem , Magnorumque

Notes du mont Royal

Cette œuvre est hébergée sur « Notes du mont Royal » dans le cadre d’un

exposé gratuit sur la littérature.SOURCE DES IMAGES

Google Livres

www.notesdumontroyal.com 쐰

HESIODIA s c R A E I

DEORVM GENERATIO.

.. ----.---â-w..--....-

HESIODIASCRAEI

DEORVM GENERATIO.

-----P rincipium nostri Musae sint carminis, alta

Quae iuga concelebrant , sacras Heliconis et ambras ,

Pemicique solum plaudunt perle caerula propter

Vans. x Principium nostri etc. Vti carmini Operum et Dicrumpriores decem versus ab antiquissimis iam temporibus assutos fuissecredidit et Pausanias et Scaliger et Heinsius et Clericus; ira et Theo-goniac primes hos cxv versus suppositos esse censuit Guîetus. 111iOpen; et Die: a contentionum divisione incipere afiîrmarunt; hic aChao leeogoniam auspicatus est. Verum huic Giuietiano’vplacito non

solum antiquitas tota adversari videtur, sed et poëtarum consnetudo,qui antequam rem ipsam aggrediuntur , de qua scribere constitue-runt, soient aliquid praefari , Musasque invocare , ut quidquid ca-nunt, earum aÆatu incitati cancre videantur . Multo magis id Hesio-dum Pecisse credibile est, qui se a Musis ,edoctum non uno inloco gloriatur .

a. Heliconis et ambras etc. Quas nisi patrias Boeotus vates Mu-sas invocet? Helicon. enim Boeotiae mons est Ascrae imminens. Por-to si Sam. Bocharti coniecturae fidendum, phoenicia vox hhalilc velhhalikon, unde videtur Helicon fluxisse , mentem altum significat,

Nil? Q il IÏHJNBlbliulh. du (aigris (les Arts

mi re vera est .

:1 HESIODI ASCRAEIStagna Iovisque aram; tum lotae mollia membra

5 Permessove, Olmiove, aut fonte HippocrenesPegaseo , aonii divino in vertice mentis

Inter se dulces gaudent agitare choreas

Ingentem edentes sonitum Procul. inde citato

Delapsae cursu et noctis caligine septae

Io Ingeminant te, magne pater , te voce canentes

4. Stagna Iovisque arum etc. Heliconem esse goÀduâçay nemi-

ni non norum. In eo autem et aram Iovis fuisse ab Hesiododiseimus.

5 Parmesan , Olmiovc, au: etc. Clericus Olmium Permcssum arque

Hippocrenem a vocibus phoeniciis deducir, ut Olmius sir ab khal-majo, quad varier dulcis aguis; Permessus a plieur-marra , quod estpuna: aur finis parus; Hippocrene sir Impphigran , hoc est fimscrumpens. Haec ille e Boch rtî doctrina, a quo tantum rlissenrir ininterprerarione Permessi , quiîper. ipsum (lerivandus est a beer-metso,

idest forts processus . Sed ego quamvis sciam graecos a phoenicibusmulra dirlicisse,. quae uri sua posteris vendirarunt, tamen plus iustoplroenicissantes. si ira loqui fils est, graecos fuisse factos et a Bo-charro et a Clcrico suspicor. Ad rem redeamus . Permessus ex Heli-cone ortus cum Olmio confluir in Copaïdem lacum, uti docct Stra-bo lib. 1x . Hippocrene autem graecis est equi fons, quem a Pegasiungula excitatum ferunr Poërae; quamobrem non immeriro for-tasseaddidi in versione illud Pagaseo.

9 . . . . . noctis caligine septae etc. Musas nocru incedere, nevideantur ab hominibus, passim legere est apud Poëras. Nec vetoid, uri pleraque alia , absurde ab iis ficrum; ne mendacii scilicerconvincerenrur, si aliter dixissenr: plurimos enim testes falsiraùhabuissent .

DEORVM GENERA TIO. 3Aegida qui dextra ratines; nixamque cothumis

Auratis te, Iuno argiva; oculoque MinerV-am

Caeruleo insignem Iovis ipso e vertice gnatam,

Phoebumque, et iaculis gaudentem arcuque Dianam 5

15 Neptunumque undis qui terram amplectitur omnemConcutiens motu vasto, Themidisque verendae

Numen, et ardentes oculorum Cypridis ictus ,

Auratoque Heben serto, pulcramque Dionen,

11 Aagida qui etc. Iupiter dictus est A’zyr’oxoç, quod a capta

enurrirus, e cuius pelle Aegis postea compacta, horrendum nempeIovis scutum, quo et Minerva urirur, iuxta illud Virgilii:

,, Aegida terrificarn rurbarae Palladis arma etc.Sed hac de re etiam alibi.

12 . . . . . te, Iuno argiva; etc. In Argo porissimum Iuno co-lebarur, Passimque eadem a poetis argiva dicitur. Hinc Horatius 0d.vrI inquir:

,, Plurimus in lunonis honorem,, Aptum dicit equis Argos etc.

13 Caruleo insignem etc. Nempe 7Aauxcê’mv , quod est glautis

oculi: inzuemcm . Porto glaucum caeruleum ac caesium idem fèrmesonar apud latinos Poëras, quum de oculorum colore sermo est;licet aliqui discrimcn agnoscant .

r7 . . . . . oculorum Cypridis ictus, etc. EixmaîâAéçpœeoy Cle-

ricus interpreratur yolubilibus palpebris id est paetam , ut larini vo-cabant Venerem; addirque Iasciviae esse indicium nictare frequenreret signum amanrium. Scholiasres autem docet esse meraphoram de-sumpram 02m3 745;: à) 7717; æILŒÉÀOIÇ êfimy. Guierus ira dicrarn

existimar, quod Venus in arcum sinuara habeat supercilia. Sed quid-quid sir de voce, ego rem ipsam saris apte, opinor, explicavi.

4 HESIODI ASCRAEIAuroram, Solisque iubar , Lunaeque nitorem; -

zo Latonam, Iapetum , et Saturni pectora vafra ,Terramque , Oceanumque patrem , Noctemque nigrantem ,

Magnorumque alios, genus immortale , deorum.

Me quoquc lanigeros pascentem in saltubus agnos

Hesiodum camus docuere Helicone sub almo,

25 Vt mihi se primum tali cum voce videndasObtulerunt divae, magni Iovis aurea proles.

Sub dio , o vigiles pastores , probra virorum ,

23 . . . . . . pastentcm in saltubus agnos etc. Ergo Hesiodus etpastor fuir et pastoririam viram egîr; quod nullum rum naralium in-famiam denorabat, sed tantum vigentem adhuc antiquissimorum tem-porum auream illam vitae simplicitatem, quam et in locupletissimisHebraeorum Parriarchis admiramur, et in maximorum regum filiisapud Homerum. Quid quod

,, Pavit et Admeri rauros formosus Apollo etc?Caeterum ego crediderim, fuisse Hesiodum a puero pascendis gregi-bus destinatum, sed quum maximum a natura ad poëricam faculta-rem habuisset ingenium, lirteris deinde sese excoluisse diligenter, ar-que artium disciplinis imbuisse , quas illa ferebant tempora .

a7 . ,. . . . probra virorum , etc. Haec certe Musarum alloquu-rio minime urbana videri possit , nisi velit Hesiodus significare, Mu-sas et ex pastoribus, qui noix: êÀeyxglq, et yataréçsç solum surir,

maximos vares eflicere posse , ut de se ipso nulla antea doctrinaelande florenre vatem suavissimum eflècerunt. Nam quod Clcricus ait,

gratulari sibi poëtam, quum primum alloquurae sunt ipsum , convi-ciis esse usas Musas, quod id proprium fuerir primaevae simpliCita-

fis arque maoris indÎCÎllm, non placet. Scio quidem,er ab amand-

DEORVM GENERATIO . 5Tantum epulis sueti parere, imitantia verumNovimus edoctae mendacia fingere multa ,

30 Veraque, si libeat, modulari novimus ipsae.Talia ubi suavi dixerunt gutture Musae,

Me lauri iussere virens decerpere sceptrum

bus dici solira Iconvicia; et de hac re sibi gratulari Catullum in eolcpidissimo epigr’ammare:

, ,, Lesbia mi praesente viro mala plurima dicit etc.Sed hacc admodum diversa sunt; et quod arrimer ad epigramma,illud praesentc vira tollir omnem dubitationem, quam 0b caussamgauderet iis conviciis Catullus.

28 . . . . . . imitanria verum etc. Perperam heic incusant He-siodum, diis mendacia tribuisse, perinde quasi dii Hesiodii non ho-mines fuerint, et iisdem, quibus homines sunr, vitiis obnoxii. Quidquod et illa verba possunt accipi de mendaciis non omnino veris,sed de poeticis fictionibus, uri sunt apologi, meraphorae, allegoriae etcetera huiusmodi , quae si tollantur, maxima poëseos venusras eva-nescat necesse est? Veter hacc interdicro in sua 11:17. Plate, dum-

modo maiora ac graviora his non permittar vitia. .32 Me Iauri iussere virais etc. Mitto quae verus Scholiastes pa-

rum ad rem hoc loco dicit, quaeque iridem multis docet Salmasiusin Solini Polyhist. pag. 609. Duo heic dicit sibi poëta munera aMusis data, insignia nempe poetarum et ipsam poëricam facultatem,

quam qui profitcbantur, laureum gesrare in manibus ramum cousue-verunt. Id veto Hesiodo maxime fuir peculiare , ut docet praereralios Pausanias Boeoric. lib. 1x, ubi loquitur de Hesiodi imagine ma-le picta cum cirhara, quae non crat proprium ipsius gestamen: Ma-nifestum enim est, air, etiam ex ipsis du: versibus, cum ad Inuri ra-mum admisse. Integrum in hanc rem habemus epigramma in An-

6 HESIODI ASCRAEIMirandum visu, diamque in pectora vocemi

Spirantes , qua prisca sciam, venturaque vates

35 Pangere, me divum voluere intexere laudes,Seque adeo primo et postremo dicere cantu.

Cur tamen hacc quercuque super petraque revolvo

2h01. lib. 1v. A’uroà gazjj,a[yayrot etc. Lauri etiam ramum gerebant,

et folio. admordebant, qui vaticinandi scienriam profirebantur.34 . . . . . unumque vairs etc. Lucianus, in âmAg’âez qui;

ITaioSoy, eum furtive de more interrogat, quae et quando futuracecinerit detexerirque hominibus? Vide Hesiodi responsioncm; et il-lud in primis tibi persuadeas, non quaerendam esse a poëris mimisreligiose rarionem rerum omnium, quos dixerint; sed scicndum, mul-ta a poëris et merri mussa et aurium volupraris profeui. Sed Lucia-nus his dictis minime aquiescit, eumque ludibundus exagitar.

36 Saga: adeo primo etc. Virgilius Eclog. vuI:,, A te principium, ribi desinct etc.;

et Horarius etiam mulro pressius ep. I lib. I:,, Prima dicte mihi, summa dicende Cainoena etc.

Porro bine sese totum cfiimdit Hesiodus in Musarum laudes, quarumet suavirarem et scienriam et potentiam celebrat, ut parem aecepto

beneficio gratiam referre videatur. 337 Car tamen hacc quercuque super etc. Optime quidem hacc ex-

plicat Scholiasres inquiens: Quid hacc ad rem quam aggressus sum?Quem sequurus ego, illa avius a coepto addidi, ut clarior sentenriasir. Homerus habet huiusmodi loquutionem Iliad. X et Odyss. Y.Primo loco ea utirur ad inanes sermones, quos Achilles larurus noncrat, significandos; in secundo ad fabuiam respicir, qua homines a quer-cubus lapidibusque mati ferebantur, Penelopemque inducit alloquenrem

Ulyssem, quem adhuc, unde et quis esser, non cognoscebar. Dixi

DEORVM GENERA T10. 7Avius a coepto? quia Musas , numina nostra,

Nunc age dicamus. summo illae cuncta’ parenti,

4o Quae sunt, quae venient, quae iam fugere peracta,Suavidico cantu memorantes ipsius olim

Spargunt insueta captam dulcedine mentem.

Vox liquido Huit usque eadem cantantibus 0re,

Qua ridet perfusa hilaris domus alta Tonantis ,

autem quereuque super perruque etc. usus praeposirione super pro usi-

tariore de, auctorc ac duce Virgilio, qui in fine lib. rv Georg. ait: v,, Haec super arvorum culru, pecorumque canebam,,, Et super arboribus etc.

4o Quae surit, quae renient, etc. Eodem ferme modo et Virgiliushacc Hesiodi et Homeri loquens de Proteo lib. [V Georg. exrulir -.

.,, Quae sunr, quae fuerunt, quae mox ventura rrahuntur.4.; Suavidico cama etc. Hesiodus inquir cpwyfi âjjmeeüo’az, quod

est simul voce concinere; nam Hesychio élinçsdgw est cultçwyeîy ex

alliai; simul et âgée.) dico. An hinc et Homeri nomen? Non certe

male Clcricus suspicatur, id ei nomen fuisse inditum, postquam di-vinis carminibus pet totam Graeciam vares maximus inclaruit, quumprîus Melesigenes appellarerur a Melete fluvio non :procul a Cumis

aeolicis fluente , de quo et Moschus in Epitaph. Bionis, et Herodotusloquitur in Homeri Vita; iuxta quem, air, cum mater Critheis pe-pererat. Norandum, Cumaeos dicere âpfiesç caecos fuisse solitos. Hinc

forrasse rota de Homeri caecirare exorra fabula, de qua et M. Tul-lius vehementer dubitat, et mulro carte verisimilius est, cum abartis excellenria, quam ab infortunio cognomen invenisse. . Quin etHesiodi nomen gerçât 7è. in; taïga) .

44. Qua ride: perfusa etc. Rerinui illud 75),; z tram et graec’s et

8 HESIODI ASCRAEI -45 Nimbiferique, deum sedes, iuga maxima caeli

Pulsa sonant. illae cantu genus omne deorum

Concelebrant, quos Terra parens, quos Caelus in auras

Aetherias fudit, quorumque a stirpe creatos

Novimus egregios post prima exordia divos

50 Cunctorum auctores servatoresque bonorum.

Hinc Iovis ad laudes redeunt, divumque parentem

Atque hominum memorant ipsum , seu carmina coeptant ,

Seu ponunt; magne quantum dis omnibus idem

l Imperio potior , praeclaro et robore praestat.55 Post etiam dicuntque homines Validosque gigantes

Nymphae heliconiades, proles Iovis aegide clari,

Quas quondam cupido furtim commixta Tonanti

Pieria in viridi fausto dedit aurea pattu

,larinis poëtis sollemne est rebus etiam inanimis risum tribuere. Sic.ipraeter alios Lucretius lib. I:

,, . . . . . . . . tibi suaves daedala tellus,, Submirrir flores, ribi rident aequora pouri.

4.6 . . . . . . . illae cama genus omne deorum etc. Ii, qui divisint, postea docebir Hesiodus . Heic tantum observandum, terrantcaelumque plurimos deos progenuisse, ex iisque alios enaros, ut moxvidebimus, donec ad Iovem deveniamus, in quo tertia quodammododeorum actas consisrit. Caelus enim prius regnavit, deinde Sarurnus,

tum ultimus Iupiter. V58 Picria in viridt’ etc. Pieria m0ns est et regio eîdem subie-

cra ad Thermaicum usque sinum producta, qua claudirur Thessaliaad septemrriones, ad ausrrum Macedonia. Heic et Pimpleus mons,

DEOR VM GENERA TIO . 9Dînemosque, regnatus ubi se tollit Eleuther,

60 Solamenque malis nigrisque oblivia curis

Ferre habiles. una thalamo interiore receptus

Namque novem sacras per noctes Iupiter, ulli

Haud superum visus, placito gavisus amore est .

Sed quum transierant circumvolventibus horis

unde et Pimplaeae et Pierides Musae dicuntur. An vero Musae aMotsa, voce phoenicia, quae inventrieem sonar, nomen antiquitus ac-ceperunt? Cerre ab omnibus carminis inventrices celebrantur.

59 . . . . . . ubi se tollit Eleuther etc. Eleurlier urbs Boeotiaea quodam rege eius urbis sic dicta, inquit Scholiasres, pergitquedocens; est etiam mons, ut perhibent, eognomento fluois. Ad Ci-theronis radices situe eranr Eleurherae, de quibus in Articis ira Pau-sanias: ,, Eleurherarum adhuc cum muri tum acdium erant vestigia.,, Manifesrum autem ex his urbem paullo supra planitiem ad Cirhe-,, ronem fuisse conditam etc. ,,. Itaque quamvis Musas in Pieria natasHesiodus concedar, marrem tamen ex Boeoria fuisse, quum Eleurheriimperasser, contendir, ur hanc etiam gloriam parriae vindicet, quem-admodum et Scholiastes observavir.

60 Solamenque mali: etc. Quanro sunt curarum levamento Mu-sae, ii tantum nesciunr, qui numquam ad huiusmodi srudia animumadplicuerunt, aut severioribus lirreris tori occupari omnem animi hi-larirarem volupratemque aurium exuerunt morosi ac terrici , et digni,sententia Pindari, qui in Tartaro cum Iovis osoribus torqueantur.

64. . . . . . eircumvolventibus horis etc. Horne et apud Graccoset apud Larinos varias anni tempesrares significant. Exempla mulrainvenies et in Ios. Scaligeri lib. I De emend. Temp., et in VossiiErymol. ad vocem bora, et in aliarum Scriptorum libris, in qui-bus etiam videbis hanc vocem horam sero fuisse traducram ad Vige-

b

I0 HESIODI ASCRAEI6 s Tempora, et exactis aderat iam mensibus annus,

Illa novem peperit concordi pectore gnatas,

Carmina queis cordi securaque gaudia mentis.

Nec procul imbriferi distant a vertice Olympi,

Semper ubi laetosque Choros, laeta atria complent

7o Sedibus adiunctae Charitum, queis ipse Cupido

Additus est, celebratque dapes simul. omnia dulci

Voce fremunt , quoties cunctorum ex ordine divum

Naturasque canunt, legesque, arque aurea dona .

Tum quoquc siderei scandentes culmen Olympi

75 Ibant cum suavi fremitu, carmenque sonabantAmbrosium. vario itellus clamore resultans,

Sub pedibusque solum gradientum ante ora parentis

simam quarram dici noctisque partem disringuendam. Saepe sunr ve-nusraris praesides.

7o Sedibus adiunctae Charitum etc. Recre quidem vicinae Musishabitare dicuntur Gratiae, uti et Cupido. Quid enim Musae valeanr.nisi accedat Gratiarum lepos, et Cupidinis non lascivienris , sed ani-morum motus honesre excitanris, hilaritas?

74. Tarn quoquc siderei etc. Iupiter, uri omnibus norum, habi-tus est summus caelorum tex; sed idem, quum homo antea fuisset.ut multa de eo nobis ab antiquitate rradira persuadent, Thessaliae im-peravit. Quare Olympus Thessaliae mons ab aliis poëris , et ab He-siodo praesertim, pro ipso saepe caelo accipirur, et vice versa cae-lum pro Olympo monte, foeda quadam rerum nominumque confusio-ne, qua id manifeste constat solum, nihil cerri antiquos Tlreogonia-rum scriptores lrabuisse, sed hac illae parum sibi conselnrienres errasse.

80

8s

90

95

DEORVM CENERATIÛ . I IRidebat concussum. alta sed rector in arce

Ille sedet, dirumque tonans etnfulmina quassans

Ignea , Saturno iam vi genitore subacto,

Singula rite regit, dis et partitur honorem.Tali voce canunt Musae supera alta tenentes,

A magno genitore novem Iove germina mata ,

Choque, Euterpeque, Thaliaque , Melpomeneque,

Terpsichoreque , Eratoque, Polymniaque, Uranieque,

Calliopeque alias inter praestantior omnes,

Magnanimos quae pone duces comitatur ovarites.

Quem narn cumque Iovis gnatae dignantur honore,

Aspiciuntque ultro venientem in luminis oras

Regnaturum olim, linguam illi nectare dulci

Suave lrigant, tut verba fluant manantia melle .

Attonitae hune gentes late admirantur, et unum

Suspiciunt, quoties papulis dat iura vocatis

Concilio in magno. nulla formidine captus

Ipse serens ius arque pium profitur, et acres

8o . . . . Sarurno iam ri genitore subacto etc. Qua id rationc ac-ciderit, multi iam memoriae prodiderunt, et mox videbimus, ubi adTitanum pugnam egregre ab Hesrodo descnpram pervememus.

84. Clioque, Euterpeque etc. Haec sunr novem Musarum nomina,quarum singulagaliquod e poëseos ofliciis seu eflècris significant. Cal-

liope autem idcirco praesranrior ceteris dicitur, quod illi Epopeia tri-buitur genus poëseos omnium maxime excellens, quo nempe heroum

laudes celebrantur.

I2

proo

ros

[10

HESIODI ASCRAEI

Stans medio in coetu lites componere gaudet.

Regibus idcirco mentis prudentia maior

Indita, uti raptas res cogant reddere cives

Leniter insanae placantes iurgia linguae-

Hinc et, quum cernunt spatiantem forte pet urbem,

Numinis in morem taciti venerantur: at ille

Gaudet ovans, aliosque inter supereminet 0mnes.

Magnum homini Musae decus addunt:namque peripsas,

Perque procul Phoebum iaculantem spicula, vatum

Fama viget cantuque potens citharaque sonanti.

Ab Iove sunt reges: felix sed et ille, Camoenae

Quem meritum donis augent, et amore tuentur.011i vox dulcis Huit 0re, et suavior ipsa

Liquitur ambrosia. nain si quis corda recenti

Saucius heu luctu cutis tabescat acerbis,

Musarumque cornes veniat, veterumque disertus

Facta virum divosque attollere laudibus instet ,

106 Ab Iove sunt reges etc. Quemadmodum primus inter deoshonore Iupiter est , ira reges inter homines. Idcirco etiam dicti sunt3taysvsiç quasi geniti Iove, Et 3tarçscpgî; a Iove nutriti.

108 Olli yox dulcis etc. Homerusne ab Hesiodo, an Hesiodusab Homero hanc loquurionem accepit, qui in Iliad. A. ait de Nesto-re iuxta versionem vere Virgiliauam mei Cunichii:

» Cui vox manabat ab 0rev Suaviloquo iucunda, ipso dulcis mage melle etc.

DEOR VM GENERATIO . I 3Continuo anxiferos oblitus corde labores

Haud meminit, quam dira tulit. sic tristia divae

115 Carmine damna suo longe divertere possunt .Salvete, o Nymphae dium genus, et mihi dulce,

Quale decet divas, faciles concedite carmen;

Aeternoque aevo superos vitaque fruentes

Dicite, qui Terra, qui Caelo, et Nocte nigranti,120 Fluctibus et salsis cepere exordia vitae.

Dicite, ut exorti primum sint; ut sola, et amnes,Caerulaque undanti lare ferventia motu,

Lucentesque ignes astrorum, et fulgidus aether

Exstiterint: ex his qui nati cumque bonorum

1 25 Auctores divi, qua se inter munera legeDistinxere, polique alta sunt arec potiri.

Haec mecum vos, o superum caelestia templa

Quae, colitis, memorate, et prisca ab origine mundi

Quid fuerit primum e cunctis , evolvite Musae.

r r9 Dicite, qui Terra etc. In hoc, et in sequentibus ver-sibus videtur Hesiodus , quod saepe facit , Theogoniam cum Co-smogonia confundere. Immo quid aliud rota ferme eius Theogo-nia est, nisi quaedam rerum in mundo conditarum pr050popoeia,,quae non fiera ab inani vulgo postea habita est, sed vera, quummaxima huiusmodi rerum arque nominum et in astronomia , et inscriptis hieroglyphicis vestigia expressa nec satis inrellecta admira-

retur .

I4. HESIODI ASCRAEI130 Principio magnum Chaos exstitit, almaque deinde

r30 Principio magnum Chaos exstitit etc. Hoc rorius Theogoniaefundamenrum est Hesiodo, immo potius, ut dixi, Cosmogoniae, siChaos ab Ovidio Metamorplz. lib. I recte fuir descriptum: ira enimcanir:

n Ante mare et terras et quod regir omnia caelum,n Vnus crat toto naturae vultus in orbe,n Quem dicere Chaos, rudis , indigesraque moles,» Nec quidquam nisi pondus iners, congestaque codemn Non bene iuncrarum discordia semina rerum.

Postea, aliquo: versiculis interiectis, pergir idem vares:» Hanc deus et melior litem natura diremir ,

p n Nam caelo terras, et terris abscidir undas,» Et liquidum spisso secrevit ab aëre caelum etc.

Ira Ovidio Chaos non aliud est, nisi quaedam confusa rerum conge-ries, quam deus, quum voluir, suas in partes divisir ordinavirque,ex coque ordine rerum hacc summa , quam oculis usurpamus mun-dumque dicimus , exstitit. Hoc et Hesiodi Chaos sir oportet , nisiquod apud ipsum nescio quid animarum esse videtur Chaos et quae?dam aeterna veluti persona, quae non solum rebus in se collocan-dis spatium praeberer , imo esser ipsum spatium; sed quae rerumomnium faciendarum semina aur ô’Mv, ut graeci dicunr, contineret. Si-

mile quid aflîrmar Bruckerus in Instit. hist. phil. edit. Lips. pag. :08colligi ex fragmenris orphicis , quae saris luculenter sysrema emana-tivum, ut vocant philosophi, supponunt. Itaque dicit: statuendumesse ab inirio deum et Chaos unum fuisse, illumque hoc velur ani-mam informasse, exque hoc universo sua activitare rebus omnibusoriginem dedisse etc. Ergo Chaos habirum est et auimarum, et pro-ductivum, et ab allo non factum , quamvis contrarium auctor Cle-menrinarum homiliarum evincere conerur, illud Hesiodium yêygT’ in-

rerprerando 375570, quasi sir s’ygyâôn, nimirum genitum est. Haec

DEORVM CENERA TIO . I5Terra domus sedesque deum secura , quot alti

Immortale agitant aevum per culmina Olympi,

Tartaraque immenso subter tenebrosa recessu,

ille Homil. vI. Sed si hoc cogitasser poëra , dicit optime Clcricus,caussam aliquam commentas esser, a qua genirum Chaos dixisser.Addo ego, si et vitam ipsi denegasset, quiddam aliud in scenamproduxisset , cuius efiicacia atque vi omnia prodierunt: saltem addu-xisset fortuitam illam Epicuraearum atomorum concursationem , dequa passim Lucretius. Nec tamen defuerunt, qui heic veram Moysisde mundi opificio doctrinam allegorice adumbratam ostendere conati

sunt; cuius etsi aliqua vestigia apparere possint, tamen pleraque co-acta sunr arque absurda , quae afferunrur. Nisi creatio, quam e sa-cra Scriprura didicimus, mundi adstruatur, semper caecutiemus equeuno errore in alium perpetuo deferemur. Ex i110 unice fonte do-crrina vera perenda est.

131 Terra damas sedesque etc. Altera a Chao Terra est; sed aquo ipsa facra sir , quum silearur, eam etiam iuxta Hesiodum azyg-vtirrm: dicere necesse est, saltem quod pertinet ad eius informem ori-ginem , qualem ferrasse et Aristoteles staruebar. Quomodo autem enesse potest sedes deorum, quum dii non in terris , sed in caelo ha-bitare credebanrur? Ideo nimirum, quod ii qui postea dii habiti sunt,hommes eranr , superstitiosaque aliorum hominum vel benevolentia ,

vel insciria in caelum post mortem fuerunt evecri. Videbimus autemrerram ipsam esse quamdam personam, et ex caeli congressa , Velu:feminam ex mare , producere quamplura. Id forrasse allegorice ficrum,quod terra pluviis irrigata ac sole calefacra fit fiugifèra.

133 Tartaraque immenso etc. Quid Tartarus? Guieto est 6723 737v

777v usera; 7&1 xa’tsç; immo potins per Hesiodum rerrae pars nobis aver-

sa, quum sir aux; xeayàç êueuoâgr’nç. Sed alio in loco ab codem

Hesiodo sub terra, seu, ut clarius dicam, trans terram Tartarus col-

l 6’ HESIODI ASCRAEIAtque Amer, ille deos inter pulcherrimus omnes,

locatur. Vbicumque sir, Clericus docet vocem phoeniciam tarait]:-taralzh derivari a radice hebraea et arabica tarahh, et significare mo-lestiam acare et longe amovere. Itaque Tartarus erit molesrissimus acremotissimus locus , quum reperirio radicalium sir apud Hebraeos su-perlarivi loco. Huic explicationi ea, quae Hesiodus de Titanum car-

cere dicit , faxer-e maxime videntur. .134. Atque Amar, ille etc. Amor isre caussa est, opinor, genera-

tionis, seu rerum omnium , ut ira dicam , vis generarrix, et par quam,quemadmodum ct Lucretius canir, ,, Geuus omne animantum concipi-

tut, visirque exortum lumina solis ,,. Vide autem apud BruckerumInstit. hist. philos. 67, quae ex Thooti annalibus descripsisse inquodam fragmente Sanchuniarhon dicitur: nimirum ,, Huius universiprincipia fuisse aërem tenebricosum et spiritualem, et Chaos turbi-dum arque caligine involutum, quae quum ab infiniro tempore nullotermino definirentur , spiritum , principiorum suorum amore exarde-scentem commixtionis auctorem fuisse, et ex hoc nexu ortam cupi-dinem fontem exstirisse crearionis, spiritu suam generationem ignoran- -

te. Inde vero etc. Haec ad Cosmogoniam phoeniciam pertinent, inqua suum Amor locum obtinebar, ut in aliis plerisque. Aristopha-nes autem in Avibus, ubi de mundi crearione aves loquentes indu-cit, hacc habet: n Chaos crat et Nox Erebusque niger primum et Tar-v rarus larus. Terra vero neque aër , neque caelum crat. Erebi verov in infiniro sinu parit primo Nox nigris alis pracdita ventosum ovum,n eKQuo circumactis tempestaribus pullulavit Amor desiderabilis etc. vDeinde sic pergir: n Hic autem Chao alato mixrus nocturno in Tarta-n ro lato fecir genus nostrum, et primum reduxir in lucem. Prius au-» tem non erat immortalium, antequam Amor commiscuit omnia etc. n

Quamvis ergo comice heic aves glorientur sese esse antiquissimas;tamen manifeste constat, Aristophanem hacc e veteri aliqua Cosmo-gouia descripsisse, in qua Vis rerum effectiva Amori tribuebarur. Sed

DEORVM GENERATIO . 17r35 Ille graves curas abigens, hominumque deumque

Imperio subigens prudenrem in pectore mentem.

Nigra Chao sata Nox , Erebusque : at maximus Aether a

Atque Dies e Nocte sati, quos edidir ipsa

Mixra Erebo, postquam vasta concepit in alvo.

140 Terra autem genuit Stellis ardentibus aprumCaelum, quo fuso tegeretur desuper omnis,Ac sua firmarent stabiles vestigia divi.

et ipse apud Arist0phanem productus est ab ovo illo ventoso: apudHesiodum improducrus est, ut. Chaos, ut Terra, ac Tartarus. Quaequatuor a quo sunr genita, plane ignoramus ope huius Theogoniae,nisi fartasse ipsa staruanrur à 37111.18eyl’m7 3Üvatp.tç, quum ex nihilo

nihil etc. l137 Nigra Chao sata Nox etc. Prima hacc est omnium generatiosine ullius, ut apparer, admixtione. Neque enim necesse crat, utres quae in privatione lucis consistunr , ab alio quam a solo Chao,informi i110 ac tenebricoso spatio , exordium ducerent. Porto Noxet Erebus idem est , si vocis vim spectes; nam et Moysi liereb aurerbo tenebrae sunr.

138 Atque Dies e Nacre etc. Aether seu sereniras et dies ipse exNocre Ereboque prodierunr. Ne quaeras , qua rarione ex tebus, immoex non rebus , res omnino contrariae ac diversae cxstitcrint? Sarisest scire, lucem post renebras exorram ira , ut dici nox respondeat,ereboque acther.

r40 Terra autem etc. Id recte, inquit Clericus , nam et Moy-ses post terram caelum formarum docer. Videtur autem Terra perHesiodum nullius concubiru indiguisse , ut caelum montes speluncaspelagus, ponrumque produceret, contra quam factum est in ceterarumrerum productione.

18 HESIODI ASCRAEIPraeterea hÏomesque altos gratissima nymphis,

Quae iuga, quae saltus habitant, recta; arque profundi

145 Progenuit Pelagi refluentibus aequora rivis,

h Et Pontum dulci sine amore. hinc ipsa corusco

Concubuit Caelo, Oceanumque enixa creavit,

14.6 Et Pontum dulci sine amore etc. Distinguir Hesiodus Pelu-gus ac Ponrum, fortusse ut significet mare, quod Tyrrhenum dici-mus er Euxinum. Cur veto hic Ponrus sir dulci sine amore, nihildixerunt, aur Guietus, aut Clcricus, aur ipse Ctaevius; tram nihil deEuxino suspicari sunr. Iohannes Rinaldus Carlius, quem ego virumhonoris caussa nomino tum oh eius singularem doctrinam cruditio-nemque, tum etiam 0b eximium, qua me complexus est, Immatri-tarem, quum in italica huius poëmaris versione adhuc adolescenshune locum interprerarus esser de Euxino mari, illud ois-542 cptÀo’TnTaç

dicit maxime convenire Euxino , quod antiquirus Axenos vocabatur,quasi inhospitalis et propret insulas Cyaneas naufragiis famosas, etpropret barbararum gentium , a quibus incolebarur, feritarem. Id etOvidii restimonio pluribus in locis et Plinii Hist. lib. v1 cap. r fâ-cile cssct confirmare.

r47 Concubuit Caelo etc. Quid est concubuit Caelo, nisi quodTerra , quae prius rota aquis regebatur, quum in varias cavita-tes vallcsque deltisceret. locumque aquis efliceret , ipsa quodammodoemerserir, ac proinde caelo propinquaverit? Illa autem aquarum con-gregario, quae in maximum telluris hiarum resedir, Oceanum effe-cir, cuius nomen vel repetatur ab antiquissima graecorum voce Q’fiqy

vel ab hebraea Aggarz, vel a chaldaica Ogan, sonar lacum, cran:-rem, eavitatem etc. Vide adnor. Clerici, et Bocharti cap. xxvalib. I, Chanaan, et Cudvohorrum , et alios Scriptores , qui de tellu-re primirus aquis cooperta egerunr. Hoc obirer animadverro, Caelumesse mihi masculini generis , quum numen quoddam fingirur, un est

DEORVM CENERATIO . 19Caeumque, Creumque , Hyperionaque, Iapetumque,

Thiamque, Rheamque, Theminque, Mnemosynenque,

r 5o Insignemque auro Phoeben, Terhynque decoram.

Vltimus hos inter vafer est Saturnus in auras

Editus, et cunctis in gnatis saevior, aususTristibus ille odiis quondam exercere parement.

Quin et produxit Cyclopum immania corda,

et M. Tullio, et passim Scriptoribus latinarum vetcrum inscriptio-num: soli Hygino Caelum dicitur, non Caelus.

r48 Caeumque Creumque etc. Sic et Virgilius lib. I Georg., ubiquintam mensis diem superstitiose docet esse vitandam, air:

n . . . . . . . tum pattu terra ncfandon Caeumque, Iapetumque creat sacrumque Typhoea,n Et coniuratos caelum rescindere francs.

Quisque autem pet se vider , quod heic innuitur, antiquissimam nem-pe fuisse traditionem apud populos , hommes e terra prognatos seupotins effecros esse. Haec veto nomina, ut bene moner Clcricus,parrim sunt hominum mulierumque, parrim poëticarum personarum,de quibus suo loco iterum sermo erit. ’

I5! Vltimus hos inter etc. Sarutnus a Caelo Terraque ultimusin lucem emissus esse, non quod ipsa matu minimus fuerit omniumfrarrum , sed horum tantum , quos hucusque tecensuimus , dicitur.An Keolvog appellatus, quod tempus murar omnia? Cette ipse re-rum ordinem mutavir, teguumque in se transrulir, Caelo parte malemulerato; induxirque secuudam quumdum vel deorum, vel hominumaerarem aut dynastiam. Quod qui acciderit , paullo infetius vide-bimus.

154. Quin et produxit Cyclopum etc. Cyclopes viri Chek-Loub,idest viti sinus Lilybarrnni, qui antiquissimi fuerunr SicilL.ze CdltOïCS

ao IIESIODI ASCRAEI155 Brontenque, Stetopenque, et magnis viribus Argen,

Qui tonitru fecere Iovi fulmenque dedere.

Omnia dis illi similes; at fronte sub hirtaVnus crat rutilans oculus, qui circulus ingens

Quod veluti curva splendebat lampade frontis

160 In medio, instituir veto delnomine diciCyclopas: vis multa inerar, roburque, dolique.

aliarumque finitimarum insularum. Vide lib. I cap. t xxx ChanaanSam. Bocharti. Quod veto ait Hesiodus, eos ideo fuisse dictos Cy-clopes, quad unum instar circuli oculum in fronte haberent, id 0m-nino graecorum poetarum fabulis tribuendum, qui hoc nomen sualingua inrerprerantes , non phoenicia, cuius est, uri aliarum etiam re-rum, veterem historiam traditionemque nugis foedissime corruperunr.Diis autem similes Cyclopes dicuntur. inquit Clcricus, quod essentsimiles «Buridan OZVSÇOZO’U ôi agami Tint E’AAai3oc ÊnTioatw-o- Nam

ipse coutendit vocem Sgàç antiquitus apud graecos significasse nonsolum natutam aerernam ac divinam , .sed etiam eximiam ac vene-randam, et hominibus supra vulgus evectis rribui soliram. Vide part.il Art. erit. secr. I. cap. uI apud eumdem. A 953; autem verbum estonéapm admiror; unde illud Evangelii dii eritis significar ferrasse, eri-

ris admirabiles, clari, specrandi etc. Negari tamen non potest, decut-su remporis hanc vocem designasse natutam quamdam humana prae-srantiorem adeoquc immortalem nempe deum.

161 . . . . . . ois multa inerar etc. Cyclopes fuisse non modoviribus sed et arre pollentes, Hesiodum heic voluisse significate,auctor est Clcricus. Sed Homerus, ubi in Odyssea de Cyclopi-bus sermonem habet, videtur contrarium sentire, et genus homi-num ferum omnino arque agreste depingere, ut pote qui neque iurahaberent, neque agriculturam exercerenr, neque navigarioncm co-

DEORVM GENERATIO. ’ a.

E Caelo Terraque alii tres ordine cretiTerribiles visu , arque ’Ainvicto robore gnati,

Cottusque Briareusque Gygesque , superba propage.

165 Fortia queis centum surgebant brachia latis-

gnoscerent , neque hospitaliratem colerenr. Ira enim , ut ego verti,ipse ait lib. 1x:

» . . . . . . . . . . . proramque Cyclopumn Vertimus ad terras. baud est affabilis ulliv Effera gens , fastuque rumens etc.

et post pauca In . . . nec fi’angir glebas neque conscrit arva;

v Non populi coetus agitant, nec iura, nec ullat Foedera: in aëtio ptaerupri vertice montis se

n Anrra tenenr. sua quisque regir etc.Itaque si heic ab Hesiodo iisdcm attis aliqua praestantia tribuitut ,malim id inrelligi dicrum de Brome, Sterope, aliisque vulcaniae offi-cinae administris, de quibus Virgilius ait z

n Fertum exercebant vasto Cyclopes in anrron iBrontesque, Steropesque et nudus membra Pyracmon etc.

quam genetarim de universa Cyclopum gente.164. Cottusque Briareusque Gygesque etc. Quid tria hacc monstra?

Phoenicia vox Kot, fastidiosum et ’rixatarem sonar; Briah-jiri , ereatura

rime; Gag denique dueem improborum, si interpreteris ex arabica ra-dice agag. Hinc recte Clcricus opinatut, hos fuisse tres antiquissimoslarrones, et corporis validirate, et praedonum, quibus imperabant, nu-mqo tetribiles. Hosce mox videbimus in pugna deserere Titanos, etsequi Iovis partes. Homerus etiam Iliad. lib. I haec habet de Bria-reo, ut c1. Cunichius ver-tir, ubi Achilles Thetidem mattem alloquitur,dicirque ex eadem audivisse, eam solam avertisse quondam Tonanti

a a. H ESI ODI AS CRAEIEx humeris, supraque ipsos arque hispida colla

Quinquaginta aderat capitum densissimus horror,

Visque ingens vastos aequabar corporis artus.

Non alii aerherias quotquot Terraque creati

170 Et Caelo videre auras, magae viribus acres

Sunt habiti: sed enim primaevo lucis in ortuInfesti invisique suo vixere parenti.

Namque illos, dias ut quisque in luminis oras

Exortus primum veniebar, protinus atris

175 In tenebris abdens radianti a sole tegebat,Gaudebarque auso crudeli saevus. at aegra

Intus Terra gemens, durisque exercira curis,

» Exirium, cum vincla 011i di , vimque patatent,n Neprunus pater et Iuno, et Tritonia Pallas:v Solam atrox turbasse nefas, subitoque vocassev Centimanum , divi Briareum quem nomine dieunt,» Aegaeona homines. advenir; robore praestans

n 111e suum patrem , multo qui- laetus honoren Caelicolas inter magna in Iovis aede sedehar.

I u Hunc veriti absrirerunt coepro (il: vincla tremenrumn Excussa e manibus, libertas pana Tonanti est.

173 Namque illos etc. Ne sibi imperium ab his tribus fortissimisferocissimisque natis eripererur, cos parer, ut primum puberratem at-tingebanr, vel retetrimo mandabar CQICCFI, vel longe a se in aliasregiones mirtebat cusrodiendos . Sed a Iove liberari fuete .

177 Intus Terra gemens etc. Aegre nimirum ferebar mater ran-ram partis in liberos crudelirarem: marrum enim ingenia procliviora

plerumque quam parrum erga films.

180

185

190

19S

DEORVM CENERATIO. :23’Maternum subito noeuas convertit ad artes

Ingenium. ferri tum diri u’t protulit usum,

Extudit incurvam falcem, gnarisque vocatis

Vltro animos acuens sic moesto corde loquuta est.

O mea nequidquam soboles , heu crimine partis

lnfelix , vestram si marrem audire iuvabit,

Iam fas, ulciscique scelus vestrumque parenrem

Exercere malis: prior est molitus acerbum

Flagirium. sic fata parens: metus irruit ingens

Omnibus attonitis monitu. tum denique firma

Meute vafer Saturnus ira est sua dicta sequurus.

In me erit iste labor, genitrix: ego triste piaboExitium; neque enim patris mihi cura scelestiV 11a super. prier ille. nefas crudele peregir.

Dixerat. ingenti gavisa est pectore Terra,

Insidiasque parans occulta in sede locavit

Audacem gnatum: simul illi dentibus aspris

Dat falcem ingentem, mulro simul instruit astu.

182 O mea nequidquam sobales etc. Quum nullum saeviendi mo-dum Caelus adhiberet , nullaque re lacessirus furere pergetet , matermatos adhorrarur, ut exrremo in malo extremum capiant remcdium.Vides opinor, quam hacc plena periculosae cuiusdam pravitaris exem-pla sint.

195 Da: falcem ingentem etc. Terra igirur invenit usum falcis,ut hommes, quos ipsa ferebar fiucrus, haberent, quo meterenr. Sedeam rum Saturno dedir ad alium omnino finem longeque diversurn.

a 4 HESIODI AS CRAEIIamque aderat Caelus ducens nigtantia noctis

Tegmina, et ardenti Hagrans praecordia telo

Coniugis in gremium properat se infimdere; et omnes

Incubat in partes. affusum prorinus acer

zoo Excitus insidiis gnatus laeva occupat ipsum,

Qua ex te videlicet falcatus et falcifer a poëtis postea Saturnus di-ctus est, tir maxime improbitaris indicium perperuo exstaret.

p 198 Coniugis in gremium properat etc. Hinc fortasse illud Virgi-lii Georg. lib. Il.

w Tum parer omnipotens foecundis imbribus Aerhern Coniugis in gremium laerae descendit, et omnesn Magnus alit magno commixrus corpore foetus.

Itaque, ut alias monui, si quis dicat, hanc omnem caeli cum tellu-re commixtionem nihil esse aliud, quam terrant a pluviis irrigaramiisdemque foecundatam, Virgilii etiam auctoritare se tuebitur.

200 Exeitus insidiis gantas etc. Habitus heic metenris optime de-scribirur: laeva enim arisras comptehendimus, dexrraque falcem sup-tponimus; quae quum resecantur, non amplius pubescunt; grana ve-to quae excutiunrur, rursum in terra adolescunt. Hinc illa, credo:

» . . . . . . . . . nam quotquot in alvumt Sanguineae erupere atro de vulnere gutrae,t Suscepirque omnes terra, ac vertentibus annisn Edidir immanes et Erinnyas, et fera monstra etc.

v

v

Sed Clcricus ingeniose rem aliter explicar , allegoriamque interprera-rur. Quaenam sunr hacc flâdëœ, inquit, quae abscidir Saturnus?Omnino existimo Hesiodum, et qui eum hac in te antecesserant autsequuri sunr, lusisse in ambiguo. Vox .pjyâaç duo significar pudendaet consilium, quumque audissent dici Saturnum OZWOTEjJÆÎV 11.1723oç a

data opera ira tem acceperunt, quasi narraretut ei pudenda resecuis-se, ut rsçœTaÀoyioctç, quas habebanr, locus daretur; quamvis probe

DEORVM GENERATIO. 25Ac dextre longis horrentem denribus una

Corripiens falcern subito metit inguina partis,

Et proiecta retro dat ferri. nec tamen illa

Nequidquam firgere manu: nant quotquot in alvum

2.05 Sanguineae erupere atro de vulnere guttae,

Suscepirque omnes Terra , ac vertentibus annis

Edidir immanes et Erinnyas, et fera monstre

In manibus Semper retinentes arma Gigantas,

scirent consilium seu consiliarios intelligi, quorum impulsu Thessa-lia excedere ceacrus fuerar Sarurnus. Hosce igirur censiliarios fuga-vir, et navibus in Asiam redire coëgir. Sic Clcricus: ipse enim inca est opinione, quae et Verisimilior et communier, primes Graeciaeincolas sive Bosporum rransfretantes , sive Euxinum circumeuntes exAsia venisse , sedesque in Macedonia et Thessalia fixisse, quandequi-

dem illic crat Saturnus, quum a Iove victus est, ipseque postea Iu-piter ibidem regnavit e Creta devectus. Haec vere cligna sunr quaedicanrut , nugae canorae. An hinc etiam antiqua illa Venus sine con-cubiru, et recens Spallantiana confirmabitur?

207 Edidit immanes et Erinnyas etc. Nihil heic aliud ferrasse ,ut Clerico placeamus, nabis innuere videtur Hesiodus , nisi maximabella caedesque exstirisse pet terras Caelo devicto a filio Saturne .Erinnyes enim furiae sunt bellorum comites pugnarumque asseclae;Gigantes fortissimi milites, qui bellum contra Saturnum reparantescaedibus longe lateque saeviebanr; nymphae autem Maliae hominum

. occiserum animae . Nam Clerico Neplrasehotlz Mlouath hebtaice velphoenicie , seu-Naphselzon Malejan syriaca inflexione , sunt animasplenae , seu quibus explerum est vitae tempus. Porphyrius etiamantrum illud seu nymphaeum in Odysseae lib. x111, de que sic Ho-

merus: ’

:6 HESIODI ASCRAEIEt Nymphas, dicunt Melias quas nomine gentes.

210 Quin ferre postquam, ceu fama est, natus acutoFoeda pudenda patris secuit, proiecit in undas

Aequoreas longe a terra. sic tempore multo

Summa ferebantur pelage: circumundique spuma

Excita caeruleos tingebat candida fluctus,T

1

i) Desuper umbrosis complectens frondibus antrum,n Antrum horrendum, ingcns, nympharumhumentiaremplasi Naiadum. solide excisi de marmore circumv Crateres, ansisque utrinque exsrantibus urnae,n Mellaque apes stipant, vivoque hacrenria saxon Stant iuga, ubi resono percurtunt pectine nymphaev Puniceo tenues variatas murice relas etc.

animabus sacrum credit, quas vetcres ait vocasse Melissas, seu po-tins iuxta Hesiodum Melias. Sed quam parum fidendum huiusmodietymologiis, satis omnibus opiner norum.

210 Quin ferra postquam etc. En aliud e Sarurni Mââgç; mulro,

magis mirandum prodigium. Illa enim ferebantur ponte spumanria ,eque ista thaumaturga spuma dearum pulcherrima concreta est Ve-nus. At quid hoc monsrri? Clcricus opinioni , cui semel adllaesit,insistens, ait Caeli consiliarios a Saturne expulses marique expositosCyrhera primum appulisse, ex eaque sinus Lacenici insula in Cy-ptum Veneris cultum seu Aphrodisia attulisse. Sed per HerodorumCyprii non a Cytheris, sed e Syria hune sacrorum morem acceper-runr, ubi antiquissimum Veneris Vraniae templurn eratlin utbe Asca-

loue, eedemque teste lib. I c. 105 templum, quad est in Cyrhe-ris, condiderunr phoenices ex ipsa Syria devecri. His etiam Pausa-nias sufiiagarur. Porto nerunt omnes, plures inveniri Veneres apudmythologos diversis nominibus pro diversitatet locorum appellaras,quarum et diversa generatio fingitur. Cette hacc Caeli filin, non Iovis.

215

220

225

DEOR VM GENERA T10 . a7Quae levis in teneram concresçere visa puellam est.

Illa petens primum sacram sedem alta Cythera

Ibat aqua in summa; dein et circumflua surgitCyprus ubi, molli devenir flamine vecta.

Continuo exiliit dea pulcra e gurgite: circum

Mollia sub teneris creverunt gramina plantis,

Et varii flores rubuere. illam Aphroditen,

Spumigenamque deam, et Cyrherean serra gerentem

Dique hominesque vecant. quod spuma exorta nirenti,

Spumigena est; Cytherea, adiit quod nara Cythera;Cyprigena, undanti quod Cypri in littore seditè’

Praetereaque Philommedes, genitalia nempe

Membra tuens, quod ab his concreta emerserit unda.

Prorinus huic sese comites iunxere Cupido

Et parirer formosus Amer, divamque sequuri

228 Protinus haie sese etc. Amer et Cupido cum Venere heicsocierarem iniisse dicuntur. Ergo et ipsi inter se distincti sunt , etante Veneris ortum exisrebanr; ergo non eius filii, ut posterierespoetae multi finxetunt. Amer quidem Iam antiquus est, quam ipsumChaos, uti vidimus. Cupidinem pariter vidimus Musis proximum ha-bitare; sed Musae a Iove sunt genitae; quaproprer hinc antiquirasCupidinis nequit affirmari. An veto hac duae personne allcgorice ex-plicandae sunt, quod nimirum Venus quum in deorum heminumqueconspectum se primum dedit, maximum sui amorcm desideriumquemira formae pulcritudine excitarir? Ira profecto opiner. Erit ergoAmer caussa, Cupido etièctus.

a 8 HESIODI ASCRAEI2 3 o 4 Divorum in coetus gradientem, arcesque beatas .

Hae subito laudes, hacc illi munera certa

Sorte data, in terris inque alta sede deorum

Virgineos curare ehoros, risusque , iocosque ,

Gaudiaque , illecebrasque , astusque, et dulcia furta.

235 At gnatos genitor saevus, quos ipse crearat,Increpitans, diro Titanas nomine dixit,

Obiecitque nefas ingcns, sumptumque nefandi

Supplicii crudele genus, quod sanguine quondam

VItus, et immani miserorum caede Piabit.

240 Nox autem Fatumque ferum Parcamque tremendam

23x Ha: subito laudes etc. Idest ante Iovis regnum hacc illifuit cura demandata, ut iuvenum puellarumque voluptatibus praeesset,resque amatorias administraret. Multa enim munera Saturno devictoantiquissimis deorum a Iove conservata, multa etiam addita, quae an-.te non habebanr, ut Inox videbimus, ubi de Hecata sermo erit.

235 A: gnatos genitor etc. Docet Hesiodus, a pane Caelo filiosesse dictos Titanes :575 730 TITaÎvezv. quod est planera, quod nimi-

rum ausi sunt in patrem manus iniicere. A Callimacho autem mul-tisque aliis poëtis Titanes dicti sunt ynyeveïç et ankâyovot e terra

seu luto geniti , quod cum phoenicia explicatione nominis consentit;nam Tir est lutum. Quum addit porro:

n Quod sanguine quondamv VItus, et ingenti miserorum caede Piabit.

alludit ad bellum , quad contra Iovem gessuri erant , et in quo vi-cti fiigatique aetemis cran: in Tartaro suppliciis cruciandi.

24.0 Nox autem. Fatumquc ferum etc. Si hacc tOt tantaque mon-stra raguante Saturno Nox edidit, recte petit Clericus, quando illa

DEORVM’ GENERA TIO . 29

. Eduxit Mortemque. sopor quoquc natus ab illa,

Somniaque, haud ulli quae mixta effudit in auras

Nox, dea fusca. exin Momum plenamque dolorum

exstiterit aurea hominum actas ab Hesiodo in Open et Dièb. descri-pta, ac post illum ab aliis passim poëtis? Vide quae ipse ad hunelocum illustrandum aflèrt; ubi illud in .primis placet, quad dicit,sic homines a natura esse factos, ut praesentia dumtaxat mala sen-tiant, Praeterîtaque facile oblivioni mandent: quapropter 861165 ea ,

in quibus vivunt, tempora vituperare , exacta iam , laudare solent.Omnes enim , qui suam cum praeteritis aetatem conferunt, antiquio-rem praeferre suae consueverunt .

24.1 . . . sopor quoquc muas-ab illa etc. Praeter Fatum ParcamMmemque Nox genuit Somnum atque somnia suaptet virtute . Noxenin, in qua propret tenebras ereptumque solis lumen a labore diur-no Cesistimus, nos ad somnum allioit , facitque ut dormientes so-mnieuus diversis rerum caussis agitati. Hinc etiam illa Virgilii:

A) Et consanguineus lethi sopor et mala mentisà Gaudia, mortifèrumque adverso in limine bellum etc.

24.3 .. . . exit; Momum plenamque dolorum etc. De Momo satisluculenter disserit Lucianus in deorum conventu , ubi suos ipsummores natummque inducit explicantem , omniumque deorum vitianon minus lbere quam lepide carpentem. Nemo autem est qui nonvideat, cum iricirco Noctis filium dici ab Hesiodo , quod magis in

usu sit aliena dam mordere quam palam allatrare . Clcricus autem ,phoenicissans de more , hoc nomen a voce Phocnicia Moum autMom, quae yitiuni sonat , derivat. Quare et adiectivum chanta; ,quod habetur inferius, recte explicabitur sine vitio seu quod ab ipsamaledicendi libidine carpi nequeat . Aerumna item Noctis filia ex eocredo, quod curae noctu augentur; est enim PC! Ovidium Nox cu-rarum maxima nutrix, quod mens in iis defixa, nec a sensu rerum

3o HESIODI ASCRAEIAerumnam Hesperidasque , quibus sunt aurea curae

245 Malaque, et optatis pubescens fi’uctibus arbos

aliarum distracta , insomnis magis hacreat quodammodo in ea re ,quae sibi (lisPllCet, tenaciusque insistat.

24.4. . . . Hespcridasque , quibus etc. Nymphae Hesperidcs omni-bus notae, uti et’fabulae , quae de ipsis circumferuntur. Locus ma-

gis, quem incolebant, incertus: mm quidam scriptores eum fuissein Afiicae continente, quidam in mari Perhibent, iuxtaque Atlantemad Occasum . Graevius immerito contendit, locum hune fuisseinsulas Gorgadas, quae sitae contra Eco’7re’çs nêçaç a Pompouio Me-

la lib. ni c. x olim descriptum , nunc a recentioribus geograpliisdictum Caput viride. Itaque nec iuxta Plinium horti Hespericlum sn-tuendi in Berenice Cyrenaicae urbe , nec in Lixo tube MauritanaeTingitanne; ubi, ait, regia Antaei certamenque cum Hercule et He-speridum horti; sed in Oceano atlanlico. Quod vero Oviedus lb. IlHist. affirmat , insulas Antillas esse veterum Hesperidas, inique fuissedictas ab Hespero x11 hispaniarum rege, qui regnavit anno PIDCLVIII

ante Christum , nullius profecto momenti est. Non enim videtur islocus nomen ab ullo rege Hespero accepisse , sed a Stella. quae no-ctem Praecetlit. Itaque graecis Hesperia est et Italia et aliae etiamregiones , quae ad noctem seu occasum solis respectu .psorum sitaesunt. Vide Ovidium Prope finem lib. 1V Metamorph., et Pontanumin Hart. Hesp. et Diodorum Siculum lib. 1V Bibliotlz qui omnes He-siodo aliquid adtlidere.

24. 5 Malaque, et optais etc. Athenaeus lib. 111 scribit, mala Hes-peridum Lacedaemone diis apponi solita , ac grau esse odoris , sednon comedi etc. Rursusque codem loco Aemihanum dixisse doœt,Iubarn Mauritaniae regem virum doctissimum in commentariis de Li-bya meminisse citri , et afiirmare vocari a Libybus malum hesperi-cum; a quibus etiam Herculem tulisse in Graeciam mala, quae 0b

DEORVM GENERATIO. 3,Oceani longe ad fines trans aequora nota.

Ipsa etiam immitesque deas emisit, et atrasClothoque Lachesinque atque Atropon. hae bona didunt

colorcm dicuntur aurea etc. Diodorus autem Siculus lib. 1V hacc ha-bet: In regione quae appellatur Hesperitis, aiunt fuisse duos flattesHesperum et Atlantem; hos veto habuisse oves incredibilis pulcritu-(linis , colore rutilo , et ad aurum accedente: qua de caussa poetaecum oves page vocarent , appellasse eas X6950? 11,73km. Hinc et Bo-

chartus in Chan. lib. I: Aurea mala, quae draco observabat , fuissevult opes vel ab codem vel ab alio congestas, ex eo potissimum ,quod pecora maximae fuerint vetcrum opes. Sed buic opinioniomnium ferme poetarum consensus adversatur . Quid autem heic venitin mentem Guieto nos docere magnai; x0473 êâaxày 70’): afro); esse per

Hesychium. Sit ita sane: sed heic ab Hesiodo non alterius fi’uctus

fit mentio, nisi earum arborum, quarum fructus sunt mala aurea.247 Ipsa etiam immitesque deus etc. Hesiodus quidem habet un)

11.06315", mi zfiçaç êyeivocra vnAsomt’ysç, quOd Valet gazait Sorte: et

Pana; immitcs. Sortes autem et Parcae unum idemque sunt , tan--tumque rebus diversis , quibus praeesse credebantur, distinguuntur,ab iisque nomen accipiunt. Parcae enim non solum vitam liominumcurare, tempusque vivendi omnibus praefinitum tueri dicebantur; sedomnia , quae iisdcm in vira, seu laeta seu adversa contingebant, ef-ficere arque administrare; ac tum proprie erant Sortes. Hinc ea quae

sequuntur: ln Hae bona didunt,» Atque mala exortis primum mortalibus aegris.

Nomina autem earum sunt, Clotho a waôgÎy, seu acre singulis TaËtp.otejj,évov; Lachesisa Aayxoîygïy, sortiri seu dividere a; ME); 0170:,-

ôôv, "a; de êvatvrt’ov; Atropos ab cinéma, idest non mature quad

destinatum est .

32 HESIODI ASCRAEIAtque mala exortis primum mortalibus aegris;

a sa Haeque hominum pariterque deum delicta sequutae

Numquam odiis cessant meritas assurgere in. iras,

Ni prius admisso dederit pro crimine poenas,

Iustitiam quisquis violaverit . edidit ipsa

Et Nemesin , cladem mortalibus; et mala fraudis

z 5 5. Monstra, et concubitus turpes, nocuamque Senectam,

250 Haeque hominum pariterque deum etc. Quid hoc? An dii et-

iam peccare possunt? An et poenis esse obnoxii? Quidni? In tatapoetarum mythologia plurima huiusce rei exempla sunt. Hesiodi ve-ro dii quum fuerint antiquissimi Graeciae incolae, priusquam essentin deorum numerum relati, iisdem, quibus ceteri homines, vitiis af-ficiebantur. Rem secus explicare sane difficile. Nam quad Scholiastesait , hacc esse idcirco dicta , ut homines intelligant, si Parcae deosetiam ausos fartasse peccare graviter punire queant, quanta magis ho-mines, quorum vires nullo modo deorum viribus comparandae, pu-nient; coactum omnino est ac pro arbitrio afiirmatum.

254, Et Nemesin, cladem mortalibus etc. Nemesis duplex numen;aliud poenas irrogare ac reos persequi credebatur; aliud in hominumanimis pudorem excitare et quemdam metum, quo retenti a culpisabstinerent . De prima videsis quae collegit Rob. Constantinus in Le-xico; alterius ipse meminit Hesiodus in Open et Dieb. v. 200 , ubiillam cum pudore coniungit. Catullus ad Calvum Licinium scribensNemesin] inimicam etiam superbis (lacet:

n Nunc audax cave sis , precesque nostrasn Oramus, cave, despuas ocelle,» Ne poenas Nemesis reposcat a te;n Est vehemens dea; laedere hanc caveto.

25 5 Momum, et concubiru: etc. Sequuntur aliae quatuor Noctis

- «&N4

DEORVM GENERATIO. 33Teque gravi semper gliscens Discordia matu;

Unde fera erupit soboles Luctusque, Laborque,

Et malesuada Failles, et rerum Oblivia, et acres

Pugnaeque , Insidiaeque , Necesque, et Praelia saeva ,

260 Iurgiaque, et linguae Mendacia, Vinclaque vocurnAmbigua, et legum- Contemptus , et aspera Noxa

Cognatae formae , seque inter faedere iunctaeà -

Horcus et ille super , nostro qui plurima damnaHart generi, quoties prudens quis peierat ultra.

265 Pontus item eduxit veraci Nerea mente

. a.generationes . Fraus nimirum seu deceptio, cptAa’Tnç , et non âakcirnç.

Pro saÂla’Tflç, ut contendit Guietus, qui ideo expungebat (ptAa’rnra,

quad nulla modo videret conciliari passe amlcitiam’cum fraude. SedQlÂo’Tnç heic non est amicitia , verum cum malien congressus , r et

quidem saepe fartuitus, et apud Homerum et apud Hesiodum , qua-lis est meretricius. Itaque ego libenter dixissem hac loco vulgivagamvernal-cm hanc (mû-nm, nisi displicuisset Veneris nomen. Hoc pacto

clarum est, eiusdem debere esse marris filias et «intima: et (fifi-mm,

Senium deinde est arque Discordia , cuius filii, alia monstrorum tur-ba, quae subsequitur.

26 3 Horeus et ille super etc. Horcus , et non Orcus; quemadmo-dum scribendum esse hoc numen animadverti in Operibus ac Dieb.est deus iurisiurandi sacramento praeses, poenasque exigit gravissimas

ab lis, qui ausi fuerint peierare . Verti etiam potuisset fartasse ius-iurandum, sed placuit magis Horci nomen adhibere, quad est per-souae , non rei.

26 5 Ponta; item eduxit etc. Ëuspicatur Clcricus, Nerei nomenesse a phoenicio nomine Naharo, quad est fluvius; hinc non maris

e

34 HESIODI ASCRAEIFallereque ignarum. natorum hic maximus ortu

Exstitit; atque senex dictus, quad pectore vero,

Quod placido ingenio vigeat, nec iura nec aequum

Despiciens leges semper sciat ipse tueri-

z 70 Post hunc Thaumantem magnum , Pharcynque valentem

deum sed fluviorum esse vult Nereum, recteque dici Ponti filium ,quad fluvii originem traitant a mari. Sed ego video fere ab omni-bus poëtis ac mytliolagis Nereum maris deum esse habitum, duco-que omnino supervacaneum, testimonia poetarum id confirmantia af-ferre . Quin si liceret uti couiecturis, ut certe licet his potissimumin rebus, ego Nereum non maris cuiuscumque, sed Panti, idest ma-ris Euxini filium statuerem . Pontum enim superius v. 131. Hesio-dus et a Pelago et ab Oceano discrevit. De laudibus autem quas va-tes in Nereum congerit, nihil habeo, quad dicam, nisi velim ine-ptire cum Iolianne Diacono, qui ideo Nereum a poëta dictum ve-racem placidumque putat, quad ii qui in mari degunt, quum sibiquatidie mortem inStare timeant periculis usque maximis agitati, re-sCte vitam instituere soleant eo metu perterriti. Bonus iste Diaconusminime sane norat nautarum mores, qui, ut leviter dicam, non opti-me vsolent audire. Clericum ipsum hoc loco non moror, qui liaslaudes repetit ab iis phoenicum vocibus, quae aliquam lmbent simi-litudinem cum Nerei nomine: mimis enim videntur. coactae.

270 Pas: hune Thaumantem etc. Thaumas est Iridis pater. Ideoautem eumdem Ponti Terracquc filium esse dicrum credo, quad va-pores quos Terra Pontusque exhalat, concrescunt in pluviam , exqua a Sole illustrata reflexis rite refractisque radiis Iris exoritur. Eiautem Thaumanti nomen inditum puto, quad eius filia Iris illa

n Mille trahens varias adversa sole colores,formosa est, maximaeque omnibus admirationi. Ceterum si autiquipoetae hac acrate vixissent, non Thaumantem, sed ipsum Salem IriÀ

x

v. «a. ara

DEORVM GENERATIO . 3 5. Commixtus Terra genuit, Cetoque’ decentem,

Eurybiamque animum dura ex adamante gerentem.

IAt Nereo genitore et pulcra e Daride gnata

Oceani, extremi fluviorum in gurgite vasto

2.75 Oceani, aequoreae sata gens celeberrima nymphae

Protoque, Eucrateque, Saoque, Amphitriteque,

dis pattern statuissent , quad elegantissimo carmine praestîtit Carolus

Nocetius. Eodem autem versu mentio fit Phorcynis. Hic nauclerusfartasse quidam navigandi fuit peritissimus, qui cum inter deos abhominibus eamdem artem profitentibus relatus fuerit , portuum ora-rumque variarum praeses habitus est, in iisque colebatur, ut non se-mel Homerus in Odyssea testis est.

27x . . . Cetoque decentem etc. Cur Ceto decens seu mavis for-mosa , quae natas maxime deformes edidit , heic dicatur, plane fa-teor ignorare. An illud Aadditum mÀNm’tçpoy est unum e perpetuis

mulierum additis? Graeci sane poëtae hac in re liberiores quam la-tini. Eurybia vero ideo fartasse ferreum habere animam dicta- est,quad late lterra marique violentiam exerceret: aber]; enim est lazus,a, am; et Bic; vis. Sed hoc est divinare aut potius desipcre.’

273A A: Nereo genitore etc. Foecundissimae Nerei, Ponti filii, etDoridis filiae Oceani fuere nuptiae, ex quibus quinquaginta Nereidcs,quarum heic nomina recensentur, exortae sunt . An liaec nympha-rum multitude Nerei proles dicitur, quad Pontus Euxinus, cuitts ipsefilins, multis magnisque finminibus in se confiuentibus celebris est?Clericus suspicatur , quemadmodum alias nympltas statuerat animasdefunctorum , ita etiam hasce animas eorum esse , qui aut in marivitam amiserunt, aut insulas primi coluerunt. Ne mirere autem heicOceanum ab Hesiodo dici fluvium; nam et ab Homero saepe hoc’nomine insignitur, propter aestum , credo, quo agitatur moveturque.

276 Prologue , Euerateque, etc. Animadverte multa nympharum

36 HESIODI ASCRAEIEudoreque, Thetisque, Galeneque, Glauceque,

Cymothoë, Spioque, Thoe, Thalieque venusta,

Eulimene, et Melite iucunda, et suavis Agave,

280 Pasitheeque, Eratoque, ulnasque rubens Eunice,Dotoque, Crantoque, Pherusaque , Dynameneque,

Nesaea, atque Actaea , et candida Protomedia,

Dorisque, et Panopea, et pulcra genas Galatea,Et roseo Hippathaë simul, Hipponaëque lacerto,

:85 Cymadaceque, sali quae nigro in marmore fluctusF1 abraque vientorum facile gliscentia mulcet

Cum talas pulcra Amphitrita et Cymatolega;

Cymoque, Ei’oneque, bene et redimita Halimede,

Glauconome risu gaudens, et Pantoporia,

znomina , quae in hoc Hesiodi catalogo leguntur , diversimode scripta -.esse et apud Hyginum et apud auctorem Bibliothecae , qui Apollo-dorus esse creditur ;. compluta etiam esse omissa. Notum est autemomnibus , qui graece sciunt, haec Nereidum nomina pro arbitrio poë-tarum ficta , sed ira tamen , ut singulis sua sit significatio et munusaliquod inditum , quo nautae aut indigere aut gaudere aut etiam ad-iuvari passint. Videsis singulorum nominum explicationem diligentetnapud Hesiodi graecum Scholiasten.

281 iDotoque, Crantoque, etc. Textus vulgatus habet Baroque,Protoque etc.; sed quum Proto superius iam fuerit nominata, aut illiccorrupte hoc nomen lcgitur aut heic. Habemus Cranto Nereïdis no-men, ut bene observat Graevius apud auctorem Bibliothecae: hincexpungendam Proto iudicavi, et substituendam Cranto, ne temere no-

mma repeterentur eadem .

,u- ùrq

DEORVM GENERA T10 . 37.290 Liagareque, atque Evagore, almaque Laomedia,

Polynome soror,’ Autonaëque, et Lysianassa,

Evarneque animi formaeque insignis honore,

Et Psamathe membris spectanda, et dia .Menippe,

Nesoque, Eupompeque, Themistoque, Pronoëque,

295 Nemertesque, patris quae mentem in pectore servat .

Egregii hacc prales Nerei, tot nomina, nymphale

Quinquaginta, omnesflclarae praestantibus orsis,

0mnes.excultae, atque insignes artibus omnes.

Oceani duxit prognatam sanguine Thaumas

A

299 Oceani duxit etc. De Thaumante Terrae Pontique filio paul-lo superius diximus. Heic dicitur Electrae Oceani filiae nupsisse, at-que ex ea suscepisse Irim atque Harpyas. Iam de Iride pauca innui-mus; restat animadvertendum aliquid de eiusdem nomine. Iris deo-rum est nuncia, uti norum, quae res ex eo fartasse ficta, quad Iri-dis arcus ad caelum usque a terra pertingere videtur , quamdamquehominibus cum diis communionem efiicere. Clcricus notat ab Hebraeis

vocari Hirim vel Irim vigiles aut monitores, quos eosdem esse vult,ac e05, qui Angeli a Graecis appellantur. Ego Iridis nomen malimderivare cum Scholiaste 5cm) 752; 516w, quad est dico seu nuneia . Cu-

ius significationis luculentissimum me habere puto exemplum lib. xvul

Odyss. in ipso initia, ubi Homerus de Ira illa, qui cum VlysseProcorum impudentia incitatus pugnavit, ita dicit iuxta latinam meamversionem:

w Interea stetit ante fores conquirere victum» Vndique suetus homo vastaque voragine ventris

n Noms inexpleti, cui nullae in corpore vires,n Nullum et robur crat: tantum se mole ferebat

3s HESIODI ASCRAEI300 ’Electren, Irin celerem quae fudit ab alva,

Pulcricomasque Harpyias Aelloque Ocypitenque ,

Quae ventas aviumque fugam pernicibus alis

Praevertunt, pariterque citae in sublime feruntur.

Hinc Graeas Phorcyni enixa est candida Ceta

305 Canitie insignes aetatis vere sub ipso,

n Arduus ingenti. primis hune mater ab annisn Dixerat Arnaeum; post Irum nomine cives,n Nuncia quad,referens ibat, dixere -vocantes.

Et paulla posr, ubi Vlysses paratus ad pugnam magnas membrorumartus lacertosque exutus ostendit, subiicit Homerus:

n At pubes mirata stupet, mussatque vicissimn Respiciens: iam non Irum gravis exitus [rumn Accipiet; tam plena etc.

111e nimirum qui nuper nuncia hac illae cursitans ferebat in urbe,male mulctatus ab Vlysse pristino fungi munere non paterit, ex Ira-que flet non Irus. Quod vero pertinet ad Harpyas, ego dixerim abùpflâêw dictas, quad rapaces maxime sint habitae. Locustas vult es-

se Clericus, idque dicit se multis ostendisse in Dissert. De Statud sa-lina, quad opus non legi. Earum nomina sunt Aëlla et Ocypete,quad nimirum turbinis aut procellae in morem celeriter volant. -

304. Hinc Graeas Phorcyni etc. Ceta ipsam ego diCtam ab He-siodo nœÀMnâenoy duco, non eius filias. Sic et Seleucum Scholia-stes hune locum intellexisse scribit: came-m1, 5è yeæpgly KŒÀÀMOQŒOÇ,

il; 77f Ë7zi Knro’îiç 73 êm’ôgroy. Alii enim interpretes id ipsis tribuunt

Graeis. Itaque verti candida Ceto: namcandidus apud latinos poërassaepe valet ac pulcher, ut in illa Virgilii vcrsu:

n At Venus aerherios inter dea candida nimbas etc.Graeae vero sunt graecis vetulae: earum nomen Pephredo Enyoque ,üod [casa ma; mi X. au de en: vicieuse - Sclloliastae autem1

DEORVM GENERATIO. 39Quas ideo Graeas quondam cognomine graia

Dixeruntque homines et dii stellantis olympi,

Pephredoque, Enyaque; hanc palla rite per artus

Fulgenti, hanc crocea laetam velamine; et acres

31 0 Gorgonas, occiduis degunt quae fmibus alti

Oceani trans aestum; ubi sunt et acuta sonantesHesperides, Stheno, Euryaleque, atque atra Medusa

Exitiutn perpessa. duae immortale trahebant

Aevum , atque expertem senii lethique iuventam;

315 Haec mortalis erat. glaucis Neptunus ab undis

Phorcys est h figçûpaçat 75v ÔÂOLTËôv , CetO 73 80260; , Graeae veto

a &peâç. Quod autem altera dicatur âûmflmç , alter-a xeaxa’çzmxoç ,

ideo est, ait Iohannes Diaconus, quia interdum ad optimum exitumfluctus propellunt navesque deducunt in portum; interdum veto inscopulosum locum periculique plenum nautas redigunt vi tempestatis.Vides apinor non sine risu , in quas ineptias allegoricae saepe desi-

nunt interpretationes. .310 Gorgonas , extremis etc. Gorgoues nymphae seu mufleres ,

quae in Oceano iuxta Africam in insulis Gorgadibus habitabant, He-speridesque et ipsae dicebantur, quad ad occidentem solem incolebant,habitaeque sunt ,1 ait Pomponius Mela, adeo efferis asperisque mori-bus, ut quaedam retineri, ne reluctentur,- vix vinculis possint. Idille ex Hannonis Poeni periplo accepit: sed quae pscudo-Hanno, utinotat Clcricus, retulit de insula, in qua huiusmodi mulieres invenie-bantur, et ex quibus nata fartasse Gorgonum fabula, melius qua-drant in insulam Gambiam inter duo ostia Nigri fluvii e regioneGorgadum sitam. Haec omnia incerta.

315 Haec mortalis crat. glanais Neptunus etc. Huius rei paullo

40 ” HESI ODI ’. AS CRAEI

Prosiliens quondam verna inter germina HarumConcubuit ’pratis in mollibus; atque ubi Perseus

Desecta cervice olli caput abstulit ense,

Exiliit Chrysaorque ingens, et Pegasus ales,

320 Pegasus, Oceani fontes quad natus ad altos,Dictus, et auratum Chrysaar quad sustinet ensem.

aliter mentionem fecit Ovidius prope finem lib. tv Metamorph. in-quiens de Medusa:

wr Hanc pelagi tector templo vitiasse Minervae

n Dicitur. avetsa est, et castos aegide vultusv Nata Iovis texit; neve hoc impune fuissetn Gorgoneum crinem tulipes mutavit in hydres.

vr Nunc quoquc ut attonitos formidine tetteat hastes,a! Pectore in advetso, quos fecit, sustinet angues.

318 Desecta cervice etc. Fabula notissima, de qua vide ipsumHesiodum in Sema . Clcricus latere heic aliquid veri suspicatur deequis nimirum ex ultima Africa in Asiam avectis a Persis, quad fa-cinus graeci de more atgivo sua Petseo tribuetunt nominis similitu-dine a’dducti. Cette Pegasus alatus equus habitus est, trempe pernicis-

simus, quales sunt Numidarum equi. Sed an etiam Chrysaor ali-quod simile fuetit monsttum? Minime enim veto; quamquam Ovi-dius sine ullo discrimine ita de uttaque scribat lib. tv Metamorph.:

i n . . . . . . pennisque fugacemn Pegason, et fratretn marris de sanguine natos.

Chrysaor enim Iavi fulmen ministtate, quad cette equorum non est,et ensem tenete ab Hesiodo dicitur. Pegasi nomen a poëta deduci»tut demi 7’77; 7m75; nimirum fonte; Chrysaoris autem ab aurea euse,

quem manibus tenebat: albe enim est ensis. Desiderandum esset, utpluta de codem nabis dixisset Hesiodus.

DEORVM GENERATIO. 4,Atque ille.effugiens alte pernicibus alis

Vt patriam liquit flaventia mala ferentem,

Caelicolas adiit, placidaque in sede receptus

325 Horrisano tonitruque Iovi fulgurque ministrat.

Post etiam triplici surgentem vertice magnum

Geryona eduxit thalamis et amore potitus

Calliroae nymphae pulcherrimae Oceanines.

Illum autem Alcides fialgentibus exuit armis

330 quta armenta boum, quum turbidus ex ErythiaIrrigua validas lunata ftonte iuvencos

326 Pose etiam triplici etc. Cltrysaor ex nympha Calliroa Ocea-ni filia Getyonem suscepit , qui forte triceps ideo fuisse dicitur ,quad fuerit dux trium agminum , quae ab Hercule , quum in eiusregnum incursionem fecisset, victa ac profiigata sunt.

330 quta armenta boum etc. Haec in Erythia gesta: Erythiamautem Straba (lacet lib. uI Georg. Gadita videri vacare Plietecydem,in qua quae de Geryone dici salent, fabulantut contigisse. Alias ve-I0 eo nomine vocate insulam obiecram huic urbi, et fteto unius Sta-dii ditemptam etc. Posteriores etiam scriptores eumdem insulam sta-tuunt Hispaniae proximam, de cuius pascuorum bonitate vide eodemloco Strabanem. Samuel Bachattus negat Etytltiam fuisse aptam alen-dis saginandisque bobus, sed avibus , contra quem , si vacat , Cleri-cum disserentem in edit. sua ad hune versuin consule. Volunt prae-tcrea quidam, hanc postea insulam dictam fuisse Aphtodisiadem, etinsulam Iunonis a templis Astattes deae Tyriorum, quam et Vene-rem et Iunonem graeci interpretabantur. Porto recentiatibus pleris-que geogtapltis Etytltia nunc Barlenga dicitur , cui adiacet alia mi-nor insula Barlengota dicta etc.

«a x. .,..,,w’

du.» ’

42 HESIODI ASCRAEIOceani spatia emensus procul egit in almam

Tirynthum, Orthoque exstincto atque Eurytione

Turpibus in stabulis trans vasti gurgitis aras.

335 Ipsa aliud peperit portentum informe, neque ulliAut haminum simile, aut divum sapera alta tenentum:

Rupe sub excisa, divinam rabote Echidnam

Indamito; pulcram media quae corpore nympham

Spectandamque nigris oculis referebat; at acrem

340 Parte alia horrendumque voracemque attaque guttisSanguineis faede maculosum terga calubrum.

Illa specu in vasta curva sub montis hiatu

Longe haininum pariterque deorum a sede remota

Incalere obscuras terramm est iussa latebras,

34 5 Fats. ubi signavere domum. sic nympha sub imaTerra habitans Arimos iuxta metuenda latebat

333 Tirynzhum, Orthoque etc. Tytinthus Herculis patria, dequa in Sana , unde Tirynthius heros. Orthos veto, seu Ortlioos ,ut ab Apollodora vocatur, canis est natus ex Echidnae et Typhonisconcubitu, quemadmodum infetius videbimus. Eurytion autem custaspastorque armentorum Getyonis.

335 [ps4 aliud peperit etc. Postquam Hesiodus ea quae ad Chry-saorem et eius filium Getyanem pertinebant, brevitet tetulit, iterumad Medusam relabitur , eamque mattem Echidnae commemorat nullahabita vel temporum vel locorum tatione . Echidna autem , de quamultis vates , crat monstrum bifatme , pattim paella formosissima ,

parrim (lraco terribilis. .346 Terra [labiums Arimos iuxta etc. Arimi sunt Syti. Ergo

DEORVM GENERATIO. 43Nec senia turpi nec dirae obnoxia marri.

C111 perhibent ferali in amore Typhaana mixtum

Echidna habitabat in una e regianibus , quae dicebantur a sytis lin-gua patria Arum . Addit Clcricus, bas aras omnes fuisse ad Orientemmatis interni citca EuPhtatem , ut auctor est et Seldenus in Proleg.Operis de diis syris , et Bocliattus in Phalego , et multi alii scri-ptores .

348 Cuz’ perhibent etc. Singulare sane connubium semiserpentis

et venti vehementissimi. Si scholiastas audias, heic allegorice Hesio-dus divetsas ventorum sub terra genet-norum commotiones innuit; siastronomos, tempus hyemale seu solem in signis hyemalibus; si ve-to Clericum audias, veram historiam a Phoenicibus auditam sed ma-le a Graecis intellectam heic fabulis involvit poëta. Is enim, et re-cte quidem, Arimos vult esse tractum Palaestinae, in quo erant utbesSodoma , Gomorra , Adma et Tseboliimi, quarum incolae voce pa-tria Tipho signabantur, quia submersi etant in lacu Asphaltite; namca vox submersum sonat . Vox veto Echidna est interpretatio peteumdem Clericum vocis Tseboah , unde factum nomen urbis Tse-bohim; nam Tseboah serpentis genus est, ut docet etiam Sam. Bo-chartus in Hierog part. Il lib. ttI cap. Vil . Hinc sequitur , Graecos,quum audissent a Phoenicibus, ’Tsebohitam cum submerso descendisse

in terme cavernes in Aramaea , vertisse viperam cum Typhone descen-disse etc. Tata in eo aequivocatio est, quad nomen incolatum urbisTsebohim credidcrunt esse nomen serpentis, et nomen appellativumTipho , quo significabantur omnes submersi in lacu Asphaltite, nescio

cuius monstri esse proprium nomen putarunt. Ita rem digerit inge-niose atque erudite Clcricus. Ceterum Straba qui lib. va docet Ari-mas pet Pasidonium esse non locum aliqucm Sytiae vel Ciliciae velaltetius tettae, sed Sytiam ipsam , addit Orontem fluvium nomen abilla , qui. in eo pontem fecetat, Orontis mutasse , quum antea voca-

44, HESIODI ASCRAEIPraevalidi hortisonum venti genus; ac fera mata

3 sa Concubitu ex ista monstrosae germina prolis.

Geryani namque ipsa canem prius edidir Orthon;

Dein Diti immensum atque immensa voce latrantem

Cerberon omnivorum , cui turgida colla superne

Quinquaginta horrent, totidem capita atra furenti.

355 Hydtam tum genuit, monstrum implacabile terris,

tetut Typhon. Huic autem loco , quae de Typhone a fulmine ictoet de Arimis fabulae (lacent, afiicta esse. An et illa Campaniae insu-la Inarime , sub qua Virgilius aliique latini poetae Typhocum doge-te dixerunt, facta est ex male intellectis vocibus élu A’er’ualg? Ita

sane videtur coniuncta praepasitione cum ipso nomine.

350 Concubitu ex ista etc. Ex Echidna et Typhaone, duobusmansttis teterrimis, quid nisi monstta nascerentur? Otthus et Cetbe-"rus canes, alter Geryonis occisus ab, Hercule, de quo superius iamdictum est; alter Plutonis, de quo pluta fartasse, quam oportebat,passim dixerunt poetae. Hunc tricipitem multi finxetunt, sed Hesio-dus quinquaginta capitum turba vallatum facit, iisque non contentusPindarus alia addit quinquaginta capita, ut sit êmnyxépamg. Va-riat et Simouides.

355 Hydram rum genuit etc. Tertia Ecltidnae soboles Hydta, quaeet ipsa centum capitum fuisse dicitur, Lernaeamque paludem insedis-se, fatumque ex Herculis manu invenisse. Sub hoc nomine , ut ali-qui suspicati sunt , significantut fartasse a poêta vel incolae paludisLetnaeae, vel serpentes, quibus ea loca scatebant, ferocissimi , velseptem turrium atx quaedam ab Hercule excisa. Letna e5t palus inAtgis, quam iuxta alios pestifètam Hercules exsiccavit. Hydram Pla-to sophisten quemdam dicit , ut natat Bannietius pag. 275 .

DEORVM GENERATIO. 45Lernaeam; niveis Iuno quam candida palmis

Nutriit, Alcidae nimiuin indignata . sed illam

Amphitryoniades mavortio Iphiclidae

Additus, auxilioque Ageliae Pallados usus ,

360 Perculit insurgens, ac multa caede peremit.Max eadem patulis Spirantem naribus ignem,

358 Amphitryoniades mavortio Iphielidae etc. Iolao nimirum Iphi-

clei gnato, cuius aurigatione, et in pugna contra Cycnum Martisfilium usus est Hercules. Vide Seutum etc.

359 . . . Ageliae Pallados etc. Quemadmodum Herculi Iuno sem-per infesta fuit , ita Pallas propitia. Porto A’ygxa’a, Graecis dicitur

Pallas, quad praedatrix est ab âyâ) nimirum et A5121. Hoc vetoadiunctum, quum. sollemne fit Palladis, placuit retinete in lutina

etiam versione.. l36t Max eadem etc. Echidnae proles etiam Chimaeta, cuiusmulti paëtae meminerunt, ac in primis Hometus Iliad. lib. v1, ubihacc habet de Belletapbonte:

» . . . . ’. . . . . . . . mata nulla, profèctumn lndomitam iussit prosternete morte Chimaetam,v Monstrum horrendum, informe , atrox, nec semine cretum» Mortali. ante leo , postrema,corp0te setpensw Squameus , in media capta ingcns, are vomebatv Caeruleam vasto Hammam. crudele peremitv Ille tamen monstrum etc.

l Heic autem velim animadvertas, Hesiodum, quum in huius monsttidescriptiane dixerit tria eidem capita fuisse, leonis nempe, serpentis,atque captae, repetere eamdem descriptionem duobus versibus , quinullo mutato verba et in Homero leguntur: 1165066 Àéwv, guider æSenium» etc., quos quidem duos versiculos Clcricus opinatur, Hesio-j

46 HESIODI ASCRAEI ITorvamque, ingentemque, trucemque, et rabote fartent,

Pernicemque pedes pattu est enixa Chimaeram .

Tres illi capitum species: quarum una leonis,

365 Altera serpentis metuendi, ac tertia caprae.Prima leo, postrema draco, media absita setis

Capra videbatur, flammasque ex 0re vomebat.

Hanc tamen aggressus valida cum Bellerophante

dum, aut ab Homero mutuos sumpsisse, aut quum vulgo fettenturare hominutn, sua poëmati impune inseruisse. Quod quum dicit ,Hesiodo Homerum antiquiorem putat, cui sententiae, ut et alias mo-nui, non facile assentior. Ego potins dixerim, duos hasce versusamanuensium negligentia huc intrusos, quad filas forte in codicis,quem exscribebant, margine signatos invenissent ab aliquo vira eru-dito, quasi illustrationem hoc loco appositam. Nihil enim habent na-vi, quad dictum non fuetit; et contra Hesiodia haec Chimaerae de-scriptio duobus hisce Homeri versiculis recte illustratur. Vide recen-.tissimam Graeciae historiam a cl. Denina conscriptam lib. I cap. 4..

368 Hanc tamen aggressus etc. Equo Pegaso nimirum usus Bel-etophan cepit Chimaeram monstrumne verum, an montem trium iu-

gorum formam aliquatenus animalium superius dictorttm relèrentiumin Phaselide , quae est Lyciae pars , quam et Ovidius Chimaeriferamappellat? Montem cette 2 nam Ctesias Cnidius apud Photium habethacc verba , quae Plinius Hist. rua. lib. tI vettit: Flagrat in Phase-lide mon: Chimaera et quidem immortali diebus ac noctibus flemma-Sttabo autem de iisdcm Lyciae montibus loquens lib. xtv ait: Hismontibus fabula Chimaerae afingiturf Nec sane novum est manstrafingere e montibus ; natn et Homerus ex duobus siculi freti scopulisduo monstta effinxit, famosam illam Scyllam et Cltatybdim . Nonne et

ipsa Sicilia in numis siculis quasi quoddam muliebre monstrum cum

DEOR VM CENERATIQ . 47Pegasus edomuit. sed enim prius illa crearat

370 Sphinga luem diram Cadmaeis pressa furenti

tribus cruribus femineo capiti adnexis exprimitut ad significanda triaeius insulae promontoria , propter quae etiam triquetra dicta est?Hinc patet , eut flammas efliate Chimaeta dicebatur, cum ille monsita dictus, quemadmodum alia loca , in quibus etiam nutn Vulcanivisuntur , continuo ardetet . Praetetea observandum est, HomerumIliad. v1, ubi a Belleropbonte Chimaeram excisam memorat , conti-nuo subdete:

w Hinc Solymam genti (nec dutior ullan Vsquam pugnafuit) regis iussu intulit arma.n Fudit Amazonium post haec interritus agmen.a: Huic aliam struxit tex fraudem: namque tediretn Quum bella victor etc.

Hae cette sunt bellicae Belleropbontis expeditiones, quas lieras for-tissimus Proeti iussu suscepit. Nihil igitut facilius, quam et in Chi-maeta monte altissimo ac praetupta gentem aliquam ei fuisse doman-dam, quad ut faceret , pene alis indiguisse; ideoque Pegaso equo il-luc vectus esse dicitur , quemadmodum Clerico hunc locum illustran-ti visum est.

370 Sphinga luem diram etc. A Chimaeta vates ortam esse aitSphingem , quam Apollodorus Biblioth. lib. n! dicit: Habuiæe quidemfaciem mulieris, pectus veto, pedes et caudam leonis, ac pennas avis.Didicisse autem aenigmata a Musis , Phiceumque montem insedisse :hacc Thaebanis solitam propanete, atque cos, qui solvete nequiebantaccidere. At scholiastes inquit: Sphinx revera fuit mulier latrociniisdedita, et habuit multos secum qui una rapiebant. Huic opinioniconsentite videtur Pausanias in Boeot. Nam agtum Thebanum descri-

bens, mentione iniecta rempli Herculis Hippodoti, ait: Progredienti-bus occurrit mons , unde ferunt erupisse Sphingem in perniciem eo-rum, qui rapiebantur , aenigma cantantem. Alii veto lattociniis de-

48 HESIODI ASCRAEIQuondam Ortho; Nemeaeque malum exitiale leonem,

Quem coniux veneranda Iovis quum pavit in antra

diram, et cum copiis navalibus errantem aiunt eam tenuisse mate us-que ad Antbcdonem: deinde hoc monte occupato latrocinia exercuis-se , antequam Oedipus eam interfecisset , supetatam multitudine co-piatum, quibus instrucrus Corintho venerat. Caetetas fâbulae circum-

stantias vide apud Clericum distinctius explicatas, et si non remipsam, cette lrominis ingcnium laudabis, quorum si abuti aria mihilicetet, cut dicere non possim , banc feminam ducem fuisse reliquia-rum gentium illatum, quas Belleropbon in monte Chimaeta device-rat, postque varias errores in agrum Tliebanum devenisse eumquelatraciniis caedibusque infestasse? Sic aliqua saltem caussa baberctur ,

eut Sphinx a Chimaeta genetata esse dicarut. Alii Sphingem Laiifiliam dixerunt, ut et Denina lib. I c. 4. Cr. hist.. 37x . . . Nemeaeque malum etc. Proles altera Cliimaerae et Ottbicanis Getyonaei, leo Nemeaeus. Docet Pausanias in Corinth. a CleonisArgos duas esse vias; alter-am expediris hominibus et breviarem; al-teram veto Tteti ira dicti angustam et ipsam, montibus undique cin-gentibus, sed aptiorem vebiculis. In hisce montibus, dicit, spelun-cam etiamnum ostendi leonis, a quo Nemea viens stadiis abesr circi-ter quindecim. Max subdit: In hoc etiam tractu est mons Apesassupra Nemeam. Quoniam veto semel non ineptire solum, verum et-iam somniate coepimus , cur non dicamus, missis vulgarium mytho-logorum explicationibus, hune ipsum Nemeaeum leonem fuisse aliqucm

latranum principcm, qui a Chimaeta devectus hune tractum montiumcitca Nemeam insederat, arque ea loca amni crudelitaris immanissimaegencre, uti Sphinx insidiis, vastavcrat, antequam victus arque caesuscum sociis fuetit ablIIthule? At Dupuisius in Mem. de orig. Constell.atldita rom. tv. Astron. Delalandii hacc omnia ad astronomiam refett,ubi Herculis labores astronomice explicar.

DEORVM CENERATIO . 49Vmbrifero , Nemeae nemarosa in sede locavit

Excidium populis . ibi longum insedit, et arva

3 75 Implevit trepida formidine late Apesanti

Et Nemeae dominatus; eum dum vulnere stravit

Herculis indomito gliscens in pectore virtus.

Ceto autem cupidi flagrans Pharcynis amore ,Mixtaque concubitu, stridentem protulit Hydrum,

380 Qui vigil, extremis in ftnibus, aurea, malaExcubiis servat latitans tellure sub ima:

Vlrima Phorcynis Cetusque haec edita proles.

Fudit at Oceano labentia flumina TethysErida num , et Nilum , Alpheumque , et Strymona , et Istrum ,

378 Ceto autem cupidi etc. Cents et Phorcynis superius etiammentio incidit. Hic veto serpens, qui ortus a Ceto dicitur, nihilaliud est, nisi custos arbOtum, quae mala aurea fetebant, et de qui-bus iam egimus. Serpentibus res pretiosae custodiendae ab antiqui-tate assignabantut, quemadmodum et Delphis otaculum servabat Py-thon serpens, et alius Martium fontem Thebis vicinum , et Colchisvellus aureum, et sexcenta huiusmodi. Recre enim coniicit Clcricusvoces Output et Aço’txwv esse al) dûmes! et dEIÇKOjLOLI , quae verba

significant videre; adeoquc non invetisimile, idem significare, esse inaliquo loco divitiarum plena setpentem, ac custodem bene oculatum.

383 Fudie at Oceano etc. Bene fluvii dicuntur Oceani Terbyos-que filii, vel quad a mari originem ducant pet intimas tettarummearus, val quad a pluviis solutisque nivibus, quae ipsae a marisvaporibus aliisque exhalationibus in aère concrescunt, ortum ha-beanr. Haec autem fluminum ennumerario est omnino vaga ac sineordine digests. Eridanus perrinet ad Insubtiam in Italia, Nilus ad

8

50 HESIODI ASCRAEI3 8 5 a Maeandrum, ac Rhesum,Phasinque, et Purmn Acheloum,

N essumque, Rhodiumque, Haliacmonaque, Heptaporumq;

Cranicumque, atque Aesapum, Simoëntaque dium,

Pcneumque, Hermumque, fluentem et lene Cai’cum,

Sangarium et latum, Ladonaque, Partheniumque,

390 Evenum, Ardescumque, et sacro fonte Scamandrum.

Praeterea et matas peperit, quae Fer sola terrae

Educunt homines cum rege et Apolline et almis

Aegyptum, qui ab Homero Aegyptus dictus est, Alphaeus ad Pelo-Ponnesum, quem cum Arethusa Siciliae fonte immisceri vates prodi-derunt, Strymon Orpheî cantu celebris ad Thraciam, Ister ad Scy-thiam , Maeandrus ad Lydiam seu Cariam, Rhesus ad Troiam , Pha-sis ad Colchos, Achelous ad Acarnanes, Nessus ad Thraces. Rhodiusad Troadem, Halicmaon ad Macedones, Heptapôrus , Granicum seuGranicus , Aesapus , atque Simois ad Troadem , Peneus ad Thessa-liam, Hermus ad Lydiam, Caicus ad Mysiam, Sangarius ad Phry-giam superiorem, Ladon ad Arcadiam , Parthenius ad Paphlagoniam;Evenus ad Aetoliam, Ardescus ad Scythiam, Scamander ad Troiam.Sic scholiastes, quem si Placet, adito.

391 Praeterea et nards etc. Fluviis fôntibusque sacri sunt adole-scentes, quia iisdcm terra irrigatur, emittitque a sole calefacta fructus,quibus vescimur arque alimur. Videmus etiam solitos fuisse adolescen-tes in Graecia comas alere, casque quum primum tonderent , Apolliniau: fluviis offerte. Notum illud, quod Homerus Iliad. lib. xqu infimcre Patrocli fecisse dicit Myrmidones ipsorumque ducem Achillem.

v Heic aliud caro designat munus amicon Acacides. busto secedens namque paraton Ipsc comam ferro secuit sibi , pulcra nitentem,n Sperchio sacram fluvio quam intonsus alebat:

DEORVM GENERATIO . 5lCam fluviis, faro sortitae hoc ab Iove munus;Pithoque, Admeteque, Iantheque , Electreque »

395 Dorisque, Prymnoque, atque Vranie similis dis,Hippoque, Clymeneque, .Rhodiaque, Calliroequc

Zeuxoque, Clythieque , Idyi’aque, Pasitheeque ,

Plexaureque , Galaxaufeque, et amanda Dione,

Melobosisque , Thoëque, et formosa os Polydore ,

400 Cerceisque animo facili , spectandaque magnisPluto oculis; tum Persei’s, Xanthoque, et Acaste,

Atque Ianira, Petraea, Menesthoque, Europeque,

Metis, et Eurynome, croceaque in veste Telestho,

n Dehinc pontum aspectans moerenti hacc Pectore faim.n Sperchie, incassum Peleus pater hanc tibi vovit,n Me patrias reducem ad sedes post bella daturumn Sectam rite comm, magnorum et pinguia centum etc.

deinde subdit panois interiectis verbis quasi veniam petens a Sperclxio» . . . . dulcem nunc tristia quando

» Fata negant reditum, decisum hpnc vertice crinemv Patroclo extremos praeszat dare munus in igues.

notandum vero est: vocem weîZsa’ly, qua Hesiodus utitur, duplicem

pesse habere significationem, nempe alan: et tondent, ut Hesychiusanimadvertit. Quamcumquei sequaris hoc loco , fere in idem interpre-tatio recidet.

394. Pithoque , Admmque etc. Haec omnia nympharum nommadiversis fontibus praesidentium , am: saltem Pleraque , fileta sunt abHCSÎOdO aliisque c’en-3 75v êmaupfiazvâvmv TaÎç nnyacïç , ianÎE 10’-

han. Diaconus. Apud eumdem tolerabilem ferme singulorum inveniesex plicaLionem .

52 HESIODI ASCRAEICrisieque, Asiecïue , Calypsoque 0re renidens,

405 Eudoreque, Tycheque, atque Amphiro, Ocyroëque,

Et Styx, praestanti cunctas quae vincitz honore.Tethyos Oceanique haec creta e sangÎine turba

Maxima gnatarum: non haec tamen omnis origo;

Multac aliae superant natae. tria millia namque

410 Foecundo e thalamo pedibus citae Oceanines

Prodierunt, lare quae vastas undique terras,Quaeque lacus habitant magnos, pulcherrima proles.

Sunt alii totidem labentes murmure rauco,

Oceano quos Tethys in auras protulit, amnes;

415 Quorum difficile est percurrere nomina vatemV Mortalem: novere tamen, quae litera circum

il ’Finitimae posuere domos ac moenia gentes .

Interea Solem magnum, Lunamque nitentem,

Auroramque, iubar quae fert mortalibus almum ,

420 Omnibus et pariter superis, Hyperione mixta

4.18 Interea Solam magnum etc. Ex Thia arque Hypcrione natusest Sol, Luna, arque Aurora. Porro, nisi fallitur Clcricus, Thia es:a phoenicio Thohou, quod inariitatem significat, convenitque 77;, X540,

a quo illam genitam tradiderunt mythologi. Hyperion Yero ideo So-lis , Lunae , atque Aurorae pater dictus est, quod in summa Chausparte hacc nata esse videantuz. Heic autem distinguuntur a Sole etLuna, Apollo ac Diana Latonae Iovisque filii: mm hi exstiterunt po-sterius, Ct fortasse quum homines fuissent supremumque obiissemdiem, e mundo demîgrantes illa astra insedisse crediti sunt.

DEORVM GENERATIO. 53Cum rutilo, quondam partu dedit aurea Thia.

At Cric Eurybia Astraeum Pallantaque fortem q

Protulit , atque omnes, praestans te Persa, per artes.

Aligeros Aurora Astraeo roscida ventes

4 z s Et Zephyrum argesten, Boreanque , Notumque madentem

Concubitu dea mixta deo; tum sidus et ipsum

Luciferum genuit, Caelique ardentia temPla

4.22 A: Cric Eurybia etc. Nihil inveni Probabile, quod dicam,cur a Cric atque Eurybia nati dicantur Astraeus, Pallas atque Perses.Nain quod affert Iohan. Diaconus plane insulsum est arque ineptum.Nec multo melius vult Clcricus id esse fictum a poëta, ne tribus no-tissimis deabus, uti Inox videbimus, mariti deessent. An hacc adastronomiam referemus? Consule Dupuisii Commentan’um.

4.24. Aligeros Aaron; etc. Astraeo Crii filio nupta Aurora primumZepliyrum , Boream atque Notum edidit, deinde Luciferum aliasquestellas. Sed quum tres praecipuos ventes Hesiodus dicat ab Auroragenitos, mirum sane , cur omiserit quartum , et eum quidem, qui abiis flat regionibus , ex quibus ipsa oritur? Nam illa vox âe’yéo’my cer-

te heic Caurum non significat, sed est Zephyri êflt’flg’ray, ut ipsa ra-

tio versus ostendit, qui claudicaret, si particula coniunctiva addere-tur. Quid quod et inferius inquit -.

N604): 1’de Bâgewre, m2 &çyêarsw Zeçaûçozo etc-

et Homerus Iliad. lib. XI habetflsimiliter:A’çyéamo Néron: [30465137 AaiÀam 7677M)! etc.

idest: Ccleris Noti vehemente procella verbcrans, quemadmodum scho-lia. explicant et Strabo ipse; quamquam Hesylchius âeyéamy N670];

eontendat esse ventum- a Graecis dictum Àguzoyârav. Lucifërum au-

tem arque astra ideo credo dici ab Hesiodo prodiisse ab Aurora,quod ipsa sit Astraei coniux , quasi patris astrorum.

54 HESIODI ASCRAEIQuae vario pingunt par noctem lumine, stellas.

Styx quoquc Pallantis complexu et amore potita

43 o Zelon, formosamque educit in aethera Nicen,Vimque simul, Roburq-ue, animo praestantia firme

"Germinal, non longa a magne queis tecta Tonante .

Non via, non requies ulla est, qua numinis adsintHaud lateri comites; loca semper proxima servant.

435 Sic voluit Styx alma die, quo maximus omnesSideream in sedem divos regnator Olympi

Exciit; et quicumque deum secum arma tulisset

Titanas contra, nulli sua Praemia dixit

Abfore, sed mansura eadem, quae semper habebant

440 Munera concilio in sacro . prior aetheris axemStyx adiit gnatis stipata sequentibus, usaConsilio genitoris. eam dignatus honore

49.9 Styx quoquc Pallantis etc. Styx est fous in Arcadia, de quainferius aliquid dicemus . Liberi vero eiusdem fortasse sunt ipsi Ar-cades , qui Iovi cum patte pugnaturo suppetias tulere, fortissimiqueviri semper habiti sunt, quod ipsum nominibus iisdcm impositis He-siodus nobis innuere voluit. Hi vero Stygis filii semper adsistunt Io-vi , eumque et domi et foris observant; quia forte Thessaliae regesantiquissimi Arcades habere solerent regii corporis stipatores.

4.36 Sideream in sedan divas etc. Heic dii, uti et inferius, ubiagitur de Iovis pugna contra Saturnum, a Titanibus distinguuntur:quamvis enim a Titanibus dii sint geniti , tamen hoc honoris nomi-ne Iupiter ceterique, qui cum eo victores exstiterunt, afiècti suntmon 6’525ng nam victos despicere, victoribus adulari solemus ..

DEORVM GENERATIO . 55Iupiter eximio est , donisque affecit opimis.

Nam statuit, quidquid iurassent sancta per ipsum

445 Numina, continuo foret inviolabile cunctis,Atque suos iussit sibi gnatos semper adesse.

Sic aliis etiam quae dis promiserat ante,

Omnia perfeeit . nutu nam cuncta potenti

Vertit agitque pater summa dominatus in arce-

450 Phoebe autem Coei iucundum ingressa cubile ,Atque deo dea foeta , expletis mensibus anni

Progenuit Latonam hominum pariterque deorum

Dilectam generi, placidamque , et rite faventem,

Semper et in summo ducentem gaudia Olympo.

455 Insuper Asterien , quam fortis duxit in amplaTecta vocans iunxitque tori sibi foedere Perses.

4.4.4. Nam statuit, quidquid etc. Styx quod prima omnium Tita-nidum Iovi adstiterit cum filiis, retulit sollemne illud ac ab omnibuscelebratum munus, ut ratum esset firmumque semper, quidquid Peripsam et Iupiter et alii dii iurassent. Quae vero poena diis fuerit ,si peierassent , indicta , alibi videbimus ab Hesiodo luculenter com-memorarum.

450 Phoebe autem Coei etc. Ergo Phoebe non eadem ac DianaPhoebi soror. Haec Titanis est ac Latonae mater, quae postea Phoe-bum Dianamque peperit. Heschylus in Eumenz’d. loquens de oraculaDelphico, eidem primum Terram praefuisse docet, deinde Themin ,rum aliam tertiam Titanidem filiam Telluris Phoeben . Asteriam itemPhoebe genuit , quam Perses sibi coniugem delegit, ex eaque Heca-tam suscepit , in cuius laudes excurrit poëta.

55 HESIODI ASCRAEIHinc Hecatam Asterie fudit, quam Iupiter unam

Ante alias coluit Saturne natus , et ipsam hImmensique maris fecit terraeque potentem.

460 Quin et ab astrifero Caelo est ingentibus auctaMuneribus, divosque inter Praecellit honore.

Nunc quoque namque aliquis quum sacra incendit ad aras

More litans Patrie, magnam pius invocat altaVoce Hecaten. sequitur subito ingens gloria, si quem

465 Audiit orantem facili dea maxima vultu ,

459 Immensz’que maris etc. Nemo est qui nesciat in hac philo-sophiae luce quantam habeat vim luna in maris aestum inque aliasaëris affectiones. Satis est ea legere, quae praeter alios cl. ToaldusPatavii scripsit in doctissimo Commentario de astrorum influxu, etmultorum annorum diligentissimis observationibus confirmavit.

4.62 Nunc quoquc namque aliquis etc. Hecate nocturnis fere omni-bus sacrificiis atque incantationibus .Praeesse credebatur , eique uno-quoquc mense, quum Luna esset nova, solebant Graeci coenam appo-nere , quae coena Hecates vocabatur, et revera pauperum crat coena.Sic scholiastes ad Plutum Aristoplmnis, ubi de hac re sermo. No-va, inquit , Luna divites vespere coenam quasi sacrificium Hecataeoflèrentes in comPitis Ponebant. Pauperes veto veniebant esurientes,et eam comedebant , dicebantque Hecatam cornedisse. Adi Clericumad hune Hesiodi locum, qui demonstrat ibidem, Hecatam fuisse etiamorientalium populorum numen, praecipuoque honore apud cosdemcultam. Illud vero non ornittendum, quod heic Poëta animadvertit;hanc nimirum deum omnia omnium retinuisse munera, quae ante Io-vis regnum obtinuerat, fuisseque praeterea multis arque magnis auctamab ipso Iove, quod illi fidissima exstiterit periculosissimo in hello. i

470

475

DEORVM GENERATIO. 57Divitiasque , potis namque est, largitur arnicas.

Quotquot enim a Terrae Caelique amplexibus aevum

Accepere sati, et certa data praemia sorte,Cunctorum laudes capit una; nec abstulit olim

Partem ullam victor pet vim Saturnius ipsi

Illorum , quaecumque habuit sub origine prima

Inter Titanas dium genus: omnia semper,

Ceu rerum sors Prima tulit, rata dona supersunt.Nec quia et unigena est, honor hoc minor obtigit 011i,

In terraque minor caeloque marique potestas;

Sed multo maior; quando ipsam Iupiter auxit

Omnibus insignem virtutibus. illa valenti

4.74. Ne: quia et unigena etc. Dictam esse ab Hesiodo HecatamMayoyéyny Clcricus ait, quod a Phoenicibus hacc dea dicitur Écha-

tha , idest unica. Id quidem recte; sed velim, rationem reddidis-set aliquam , cur eadem quod unica sit aut’ unigena, dicatur nonidcirco minus honoris accepisse? Scholiastes inquit , hanc ipsam 0bcaussam , quod esset unigena , maximas ei contigisse honores: aï7&3 pavoyevsïç nÀeave’nTsa’z m’auron- At male, ut opinor: nam

quamvis id ultimum verum sit, si de patria liaereditate sermo sit;tamen heic quum de bonis acquisitis seu de honoribus 0b meritaeiusdem praeclara in Iovem agatur, contrarium omnino videtur signi-ficare poëta; nimirum illi nihil obstitisse ad tantos honores adquiren-dos, quod non fratrum filiorumque , quos nullos habuit, opera, sedsua tantum Iovem iuvisset, tantique hanc eius unius opem esse ha-bitam , ut iis beneficiis, quae multis deberentur, ea filerit sola affe-cta . Sic opinor .

h.

58

480

48s

49°

495

HESIODI AS’CRAEI’

Auxilio Praesto est, seu quis dat iura vocatis

Gentibus in coetum spectandus, seu quis in arma

Prosilit, horrisono strepuit quum murmure bellum,

Excivitque acres in mutua vulnera turmas.

Vincunt, quos mavult dea vincere: semper et adstat

Iudicibus , laterique sedet cornes addita regum.

Illa etiam firmat luctantes numine, et ingens

Robur, et inspirat pet fortia membra vigorem,

Queis referant dignae victores praemia palmae;

Et laetos hilarent gnati virtute parentes.

Nec non et turmis equitum favet; et regit, undasCaeruleas qui nave secat, duruanue laborem

Exercet votis ipsam pariterque sonantem

Neptunum inclamans . facile dea provida multam

Largitur Praedam; facile, si corde voluntas

Sic ferat, ostensam cupidis tapit. illa caprarum

In stabulis oviumque greges armentaque laeta

Cum genito Maïa curat, numerumque vel auget

Multiplici exiguum foetu, minuitve peramplum.

Tantum adeo dives inter se iactat honore

Omnigeno unigena excellens. Saturnius ipsam

4.78 Auxilz’o praesto est etc. Hinc novimus Hecatam Fracasse le-

gum latoribus, exercituum ducibus, iudicibus, luctatoribus, equitibus.,Piscatoribus atque pastoribus; ut vere sir, quod ait Virgilius, caelo-que ereboque potens.

DEORVM CENERA T10. 59

Post etiam vitae iuvenum, qui lumine cumque

5oo Auroram aspiciunt nati, praefecit alumnam:

Haec nova cura; alias veteri possedit ab aevo.

Nec minus a magno Saturne pressa creavit

499 Pas: etiam vitae iuvenum etc. Non mirum cette , eamdemHecaten, quae cum Luna saepe confunditur, esse nagereâgpoy, quum

sciamus intra novem aut deccm lunas formari edique in lucem pue.ros. Hoc quidem munus non habebat sub regibus prioribus Caelo acSaturno: Iovis est beneficium.

502 Nec minus a magna etc. Heic Hesiodus auspicatur maximamillam deorum turbam , qui a Rhea Saturnoque prognati sunt, Vestanimirum, Ceres, Iuno, Pluto, Neptunus, atque ille fulminator Iupi-ter omnium rex. Vesta quidem, uti notum est, ignis focorumqucPraescs habita est, quae summa apud Romanes potissimum religionea Vestalibus servabatur. Huius deae nullum simulacrum fuisse in eiustemplo Ovidius docet Fast. lib. v1:

n Esse diu stultus Vestae simulacra putavi,n Mox didici curvo nulla subesse tholo.

n Ignis inexstinctus templo celatur in i110,v Efiigiem nullam Vesta nec ignis habeat.

Et Pausanias idem aflirmat lib. il: nain de Hermoniensium templo lo-quens , ingredientibus , inquit, in Vestae, signum quidem est nul--lum; tantum autem ara, in ipsaque VeStae sacrificant. Sed fueritita de his templis; Spanhemius tamen Dissert. XIII nummum protu-lit, in quo templum et signum eminet cum ara, ad quam Vestalismaxima quinque sociis adstantibus pateram teneris libat thus. Aliisetiam in nummis fi-equens Ve5tae imago visitur; clarissimumque inter

cetera signum illud erat, quod Plinii actate Romae in hortis Servi--lianis videbatur, opus Scopae. De eadem dea Videsis LiBsium, Giral-

60 HESIODI ASCRAEIDium Rhea genus, Vestam , Cereremque verendam ,

Iunonemque aureis evinctam crura cothurnis,

505 Et fortem, sub terra habitat qui ferrea saevusLimina, Plutonem, et Neptunum rauca frementem,

Prudentemque Iovem regem illum hominumque deumque,

Cuius ab horrisono tonitru tremit excita tellus.

dumque. De Cerere autem satis ca sint, quae in eiusdem hymno ha-bet Callimachus sic eam alloquens:

ni. ’. . . . . Matura fer omnia campis;

n Pasce boves , et pasce pecus: da spicea dona,n Da messem, pacemque; ille ut metat arva, laborefi Qui coluit . tu magna fave regina dearum,» Et bona sis Facilisque mihi etc.

itaque ad eam fere omnis arvorum proventus pertinebat , ideoque aGraecis ânlLrlrrne dicta quasi 3m); [fin-ne, cuius historiam, si liber,

vide rom. vI Biblioth. Vniv. a Clerico conscriptam. Quid de Iunœne dicemus? Si phoeniciae voces Hira aut Harah, aemulam aut 4e-lotypam sonant, egregie Clcricus profecto docuit, ab iisdcm factumesse graecum nomen H"eny; nihil enim Iunoue, quemadmodum no-bis illam vetcres scriptores ac poëtae maxime efiinxerunr , rixosummagis esse porest ac zelotypum. Aéris etiam ac serenitatis dea ha-

bita est.505 Et forum, sub terra habitat etc. Hi tres dii sunt illi fia-

tres celeberrimi maximique, qui inter se caeli , maris, arque infèr-ni imperium omne diviserunt, devicto fugatoque patre Saturno. Sedea mitto, quae de ipsis mythologi vulgares scripta reliquerunt; Cle-ricoque potius assentior docenti, Plutonem quidem fuisse Epiri regem,opibusque maximis abundasse , quod in ea regione locupletissimaeeram auri arque argenti fodinae , quas optime dicas mortuorum se-

CP Ü

DEORVM GENERÀTIO . 6’!

Sed genitor natos rabido ferus 0re vorabat,

des, quemadmodum ille adolescens e fodinis rediensl. quuitur apudPlautum in Capt. En versus:

n Vidi ego multa saepe picta, quae Acherunti fierent,n Cruciamenta; verum enim veto nulla adaeque est Acheruns ,» Atque ubi ego fui, in lapicidinis.

et Posidonius apud Strabonem de Turditaniae fodinis lib. nI dicit:Cette apud cos subterranea loca non Hades sed Pluton habitat . Quaeego tantum delibavi, vide fusius a Clerico tractata in Adam. ad huneversum , et praesertim in Cereris historia , quem ipsum conscripsisseiam monui. Sit nobis igitur Epiri Pluto tex. Quid autem fuerit Ne-ptunus, qui mari praeesse credebatur? Non aliud cette, ut consen-tanea loquamur , nisi rex potentissimus, qui quod vivus maximisclassibus longe lateque mare tenuerit, insulasque quamplurimas posse-derit , mortuus inque deorum numerum relatus mari praeesse ac flu-etibus imperitare creditus est, rota fabulis corrupta veteri historia.Idem de love dicendum , cuius et sepulcrum in Creta visebatur, etcirca Olympum, idest in Thessalia, quo ex Creta cum copiis adve-nerat, regnum exsritisse censebatur. Hinc illa perpetua Olympi aequi-Vocatio nunc montem, nunc caelum significantis et apud Hesiodum etapud alios poëtas. Itaque mortalis fuit et ipse profecto ille deum pa-ter atque hominum tex, divinosque honores ab hominibus, quos vi-vus fortasse beneficiis affecerat iuste clementerque imperando , mor-tuus accepit. Lege sis Luciani Dial. De Iove tragoedo’, si velis ridere.

509 Sed genitor nazes etc. De hac Saturni immanissima voracita-te nihil eorum dicamus aportet, quae Graeci enarratores interpretes-que scripserunt: nugis enim plena sunt omnia, et ineptiis referta.Hesiodus mentem satis aperuit suam, poëtita poëta usus loquutione.

Quid igirur significare voluit, quum dixit, solitum fuisse devorarefilios Saturnum? Nimirum quum timeret, ne ab aliquo filiorum ipse

itegno privaretur, solitum fuisse , ut quisque illorum nasccbatur , cos-

62 A HESIODI ASCRAEI51 o Ad genua enixae quicumque parentis ab alvo

Venerat egressus, ne Caeli ab origine quisquam

Ortus in aetheria sibi regnum conderet arce.

.Namque olim a Terra audierat stellisque micante

dem in cuStodiam dedere , ibique diligentissime asservare, ne profu-

gerent, novasque res in sui perniciem molirentur. Id vero tyranno-rum proprium est, metuere semper, ne quod ipsi in praedecessoresausi sunt perfecetuntque, hoc ipsum in cosdem alii aggrediantur,quemadmodum saepe factum audivimus et apud Turcas et Persas,et apud alias barbai-as nationes pet caedem ac proditionem solitas inregnum involare. Non nego tamen, si verba attendamus, hacc in-telligenda esse arque adeo fuisse a superstitiosa antiquitate intellectaperinde ac si reverra consuessent devorari a Saturno filii. Hoc enimet illos socios magnae deorum matris Cutetas tripudiantes dicitLucretius significare, quamvis ipse, ut philosophum decebat, etmaxime Epicuraeum, rem aliter intelligat. Sic ille eleganter de m0:

te lib. Il: ’n Heic armata manus ( Cutetas nomine Graïi

n Quos memorant Phrygios) inter se forte catenas’n Ludunt, in numerumque exsultant, sanguine lacti,

n Terrificas capitum quatientes numine cristas:n Dictaeos tefetunt Cutetas; qui Iovis illumv Vagitum in Creta. quondam occultasse feruntur,» Quum pueri circum puerum pernice cliorean Armati in numerum pulsarent aeribus aera,u Ne Saturnus eum malis mandat-et adeptus ,» Aeternumque daret marri sub pectore voluus.

513 Namque olim a Terra audierat etc. Oraculum heic a TerraCaeloque suis parentibus dicitur aecepisse Saturnus, quod ferebat sta-

tuisse nimirum farta, imperium sibi reguumque olim a gnato ereptum

DEORVM CENERATIO .fl ’ 6’ 3.

A Caelo, fatale sibi, ,procumbere victum

515 Ipsius insidiis gnati. quae tristia fataPermetuens curam non frustra est passus inanem,

Perdebatque vorans prolem. gemit anxia mater,

Ictaque crudeli tabescit pectore luem. IAt quando iam foeta Iovem proferre parabat ,

520 Tellurem Caelumque suos in vota parentes

Voce vocans suplex oravit, ferret uterque

Auxilium miserae, quaque arte abscondere possit

Gnatum enixa parens, diri patris ulta nefandum

Flagitiumi contra sua pignora cara, docerent.

525 Illi continuo natam audivere precantem,Ac faciles docuere simul, quid fata ferebant

Saturno de rege et magnanime Iove gnato.

iri. Hinc optime animadvertit ,Clericus cum aliis, licere colligerc, iamrum ab antiquissimis temporibus traditum fuisse arque norum, essenescio quam naturam superiorem illis diis ipsis, qui colebantur, excuius immutabili voluntate pendebant, quod et ipsi mortales fucrint ,divinaeque providentiae subiecti, quemadmodum ceteri liomines. Ita-que Fatum, cui tanta vis tribuebatur , summa esr arque immutabilisaeterni numinis voluntas. Hanc veto doctrinam Stoïci potissimum suisde Fato disputationibus foede corruperunt.

519 At quando iam foeta Iovem etc. Rhea quidem de natis omni-bus, sed praecipue de Iove sollicita describitur. Cur ira? quia Io-vem sciebat, ut oraculum Telluris ferebat , fatis designari, qui rerummaxime potiretur. Porto norum esr antiquissimos tyrannos appellarisolitos cognomento Iovis: hinc illi rot loves.

a, HESIODI ASCRAEI ’Ergo ubi complerat pariendi tempora, Lyctum

Misere in pinguis Cretae ,sola; divaque pattu

530 Edidit ante Iovem, iussam quam tangeret urbem,Suscepirque ipsum tellus , primoque sub ortu

Sedula nutrivit . dein mater freta nigranti

Nocte tulit fugiens ad Lycti moenia, et inde

528 Ergo ubi eomplerat etc. Parentum consilio, quo filium Io-vem secura paretet , Rhea Lyctum seu Littum, ut mavult scribi Cle-ricus , unam e Cretae urbibus ire iubetur. Sed priusquam illuc ad-venisset, in itinete natum edidir, quem incolae loci et benigne su-scepetunt et diligenter servarunt. Hoc enim illud ëâs’âocro yak.

quod ego verti verbum de verbo referens suscepitque ipsum allas si-gnificare videtur.

533 Nacre tulit fugiens etc. Cretensesne Lyctum noctu Iovemdeportaverint , an ipsa Rhea, non satis liquet ab Hesiodi verbis? Egomatrem id fecisse arbittor : namque ca quae consequuntur hoc fan-ctum, ira videntur persuadere. Itaque Iupiter in Creta natus est;quo in loco , plane incettum, sed non longe ab urbe Lycto. Dein-de Lyctum fuit asportatus; rum demum ex hac urbe in montemAegaeum, non Argaeum, qui nullus est in Creta, sed in Cappadocia,cuius et Claudianus et Plinius et alii meminere, delatus est . VetusHesiodi scholiastes habet A’zyau’w s’y des; , dicitque sic Cretam di-

Ctam olim ab Olenia illa capta Iovis nutrice, quasi caprae montem;arque hinc Iovem etiam dictum esse Aegiochum, quod caprae uberasuxerit , ipsumque montem Idam a nonnullis vocatum fuisse Aegaeum,

quod pars Idae fuerit Aegaeus collis. Sed Homerus Iovem vocat Ae-giochum non ab Aegaeo monte , sed a proptia eiusdem armatura, ni-mirum aegida. Non defuere tamen, qui Aegaeum non collem , sedcampum dixetint. Stephanus enim de urbibus haec habet: Est et

DEORVM GENERATIO. 65Rursus devectum latebroso condidit antro

535 In latere Argaei montis , frondentibus umbris

Atque sacra late circum formidine tuto.

Tum demum , ingentem lapidem quum vafra volutis

Aegaeus campus adnexus Citthae, ut apud Hesiodum. Dicitur autema fluvio AIE, qui descendit a monte ad Pythium , a quo et cam-pus Aegaeus. Quare Graevius in Lect. Hesiod. docet hune campumlare patuisse , ut et Pythium et Gortyna in illo fuetit sita. Sed quidilla Cittha , quae a Stephano nominatur? Nulla Cirrha est in Creta ,sed Cybta urbs; adeoquc loco Cirrhae legendum est Cybrae. Plura,

a si cupis , apud Graevium invenies, sed et hacc fortasse ad satietatem,ut Graeci loquuntur.

537 Tum demum, ingentem lapidem etc. Heic enimvero risumteneatis amici; nam multo magis id ridiculum , quam si humanocapiti cervicem iungat equinam pictor. Rhea pro filio lapidem fasciisinvolutum Saturno offert devorandum. Quod Clcricus explicans dicit,Rheam alienum filium pro suo supposuisse, eumque Saturno obtu-lisse , ut in carcetem , in quo et alii eiusdem degebant liberi, conii-ceretur . Vox enim Eben tum in lingua phoenicia, rum ’in arabicaaeque lapidem ac filium significat: cui voci Eben si dir adiungas

.etit Eben-dir seu filins alienus. Haec quidem scite: Nam Priscianuslib. v haec habet: Abadit deus est. Dicitur et hoc nomine lapis il-le , quem Saturnus fertur devorasse pro Iove , quem Graeci flan-ÛAoy

vocant. Addit Graevius et Pausania in Phocicis, in templo Delphicointer âmey’yp,a,7-a. fuisse hune Bafruxov. En eius verba latine reddita:

Ascendemi autem ab eo monimento lapis est non magnus, quem etoleo quatidie petfundunt , et lana circum amiciunt rudi . est autemfama, eum esse ipsum lapidem , qui datus fuetit Saturno pro puero’,

quemque rursus evomuit Saturnus. Quod veto oleo perfundebatut ,

66 i HESIODI ASCRAEIFasciolis rite implicuit, dat habere priorum

Saturno diVum. regi. rapit ille prehensum

540 Turbidus, et vasto confestim condit in 0re:Demens, qui lapidem pro gnato nescius hausit,

Explevitque famem rabidam; quum filins 011i

Abditus invicto superesset robore, quondam

Exitio patri venturus, et arcibus ipso

545 Deiecto e superis, tantique e culmine honoris,Imperium solus clari accepturus Olympi.

Nec mora longa: cito creverunt augmine membra

Fortia , et insuetum robur sub pectore regis.

lanaque hic lapis otnabatur, argumento est, sacrum fuisse habitum.Et Lares enim et fores et atae templorum laneis vittis cingebantur;unde illud etiam Propertii:

n Costum molle date et blandi mihi thuris honores,» Tetque focum circa laneus orbis eat.

Quin et Plato Homerum caput unguento delibutum lanaque corona-tum e sua Rep. in aliam civitatem dimittendum putat, ut nimirumsimul et illi deorum honor adhibeatut, quod Platoni sacer ac divi-nus fuetit Homerus, et eius reip. cives nullum dettimentum capiant,quod non recte maximi poëtae fabularum mystetia intellexerint. Hociis dietum sit, qui Platonis auctoritate contra poëtas abutuntur.

54.7 Nec mora longa: cita etc. Nescio cur hi novem aut deccmversus subdititii Guieto visi sint? Si 0b eam fortasse caussam , quodpleni sunt quadam incredibili 75604707507111 , parum aut nihil e totafere hac Theogonia retinendum iudicabit. Ego etiam emollivi hancipsam crescendi celeritatem , quam non uno factam antro esse dixi ,sed mensibus cettos circumvolventibus annos.

55°

555

560

365

DEOÈVM GENERA T10. a;

Mensibus hinc certos -circumvolventibus annos

Arte dolisque miser Terme .deceptus , et ipsa

Vi domitus gnati , latitantem emisit ab alvo

Progeniem; lapidemque, vorax quem ventre supremum

Clausetat , evomuit primum Saturnus ab 0re.

Hunc autem terra defixit Iupiter alta

In Pytho Sacri sub verticibus Parnassi,

Staret uti .facti monumentum ac fauta perennis

Vsque hominum geneti , visu mirabile monstrum .

Continuo et patruis adamantina vincula solvit

Caeligenis , dura genitor quos compede saevus

Vinxerat. idcirco grati tonitruque dedere

Fulguraque arque ardens fulmen; quae vasta sub imo

Terra sinu , et latebris celabat condita in atris.

Nunc eadem retinet Victor Saturnius, bisque

Fretus mortalesque regit superosque beatos.

Iapetus nympham pedibus pulcram oceaninen

5 SI Vi domitus gnati etc. Idest Saturnus Iovis insidiis arque vicompulsus filios, quos in carcere detinebat , libetos emisit.

554. Hun: autem terra etc. Vide quod supra diximus de hoc la-pide , quem Pausanias nartat fuisse in templo Delphico sanctissimeasservatum. Iupiter autem non solum suos e custodia fratres eduxit,sed et pattuos e vinculis solvit: quamobtem ab iisdem fulmen acce-pit supremi quoddam imperii insigne , quod a poëta sub terra la-tuisse dicitut,’nulli deorum nimirum ante quam Iovi datum.

565 Iapetus nympham etc. Ad Iapeti generationes gradum facit

68 HESIODI ASCRZEIConnubio adiunxit Clymenam, notoque cubili

Exceptus cupidam fovit . gravis illa sub aurasMagnanimum Atlantem fudit, famaque xsuperbum

Hesiodus , ex quo et Clymena ottos docet Atlantem, Menoetium, Pto-metheum arque Epimetheum, de quibus in adnotationibus sequenti-’

bus dicam.. Iapetus autem, si viros etuditos quamplurimos consulas ,non alius est , quam Iaphetus Noachi filius, cuius posteri longe 1a-teque propagati sunt. Id et Apollodorus Eibliorh. lib. I et Hyginusfab. CXLII, ubi de Prometheo , innuere videntur. Hi veto quatuorftatres diversas orbis terrarum regiones incoluerunt.

568 Magnanimum Atlantem fudir etc. Atlantem, qui et in mon-tem cognominem postea mutatus fertur, vetisimile esr fuisse condito-rem Atlantiarum gentium, quae ultimam Africam incolebant. De hisHerodotus lib. vI inquit: Hisce nomen est Atlantibus , qui sine no-mine (scilicet singulorum proprio) sunt soli hominum. Plato vetoin T im. narrat, auditum a sacerdotibus rempli Heliop. , exstitisse quon-dam et insulam maximam Atlantidarum dictam , cuius incolae astro-nomiae erant peritissimi , lateque ac longe dominabantur. Horum At-lantidarum mentionem etiam fecerunt Baillyus in Ver. Anton. 11m.,et praecipue in epistolis ad Voltaerium datis, ac Iohannes RinaldusCarlius vit omni cruditione perpolitus rom. 111 Epist. Amerieanarumedit. Ctemon.. Gallus quidem scriptor Buffonii theoriam sequutus detellutis refrigeratione liane insulam collocat in Oceano septentrionalia Spitzbergio Americam versus; Catlius veto ab Africa pet Atlanti-cum Oceanum sese Americam usque protendentem conatur ostendete’ ,

docetque pet hanc insulam, quum parum distaret et ab Africae etab Americae continentibus , mi etiamnum toto eo tractu sub maricontinuata montium vestigia demottStrant , facilem fuisse transitum iis

gentibus, quae primae oras Americae occupatunt. Quid veto factumde hac insula? Ingenti quodam terme motu disiecta prorsus ab ho-

DEORVM CENERATIO. 69Ac multo terrore Menoetion , atque Promethei

5 7 o Vafrum animum variumque, et stulta mente Epimetheum ,

minum conspectu , quemadmodum multae aliae et regiones et insulae,disparuit; ac eo tempore fortasse, quum Oceanus difliiactis Gaditanismontibus eoque freto aperto in Mediterraneum se infudit mutata late itelluris superficie. Tantum aevi mutare valet longaeva vetustas, inquitVirgilius Aeneid. lib. 111, ubi Siciliam ab Italia abscissam memorat:

n . . . . . . quum protinus utraque tellusn Vna foret, venit medio vi pontus etc.

Sed quum hacc omnia valde incerta sint, ad Atlantem tedeamus. Exca veteri traditione de eiusdem astronomica petitia hausit , opinor,Virgilius illa, quae lib. I Aen. scripsit in Didonis convivio:

n . . . . . . Cithara crinitus Iopasn Personat autata, docuit quae maximus Atlas.w Hic canit errantem lunam solisque labores,» Vnde hominum genus, et pecudes , unde imber et igues:» Arcturum , pluviasque hyadas , geminosque triones ,

v Quid tantum Oceano propetent se condere solesn Hybetni , vel quae tardis mon noctibus obstet.

Quod autem pertinet ad fabulam , in qua Atlas caelum suetinere di-citur , nisi et id velimus referre ad astrorum scientiam, qua pollebat,ad montem commode referri potest. De illo enim Herodotus lib. v1e. CLxxx1v sic ait: Est angusrus et undique rotundus, et, ut fet-tur , adeo excelsus, ut eius summa iuga nequeant cerni: numquamenim iis desunt nubes neque aestate neque byeme . Hunc columnamcaeli esse dicunt incolae.

569 Ac malta terrore Menoetion etc. Alter Iapeti filins, qui quod.fuerit malus, a Iove dicitur ad Erebum dettusus. Nescimus autem

ubi habitavetit. A570 l’afmm animam etc. De Prometheo et Epimetheo iam dixi

f0 HESIODI ASCRAEI rQui cladem exortus mortalibus intulit aegris,

Ipse parum cautus prior actae virginis ora

Ah Iove suscipiens. post dira Menoetion acrem

0b scelera, et multos violenti pectoris ausus

575 Iupiter infernas Erebi detrusit ad umbras.At caelum Stellis aptum rutilantibus Atlas

Sustinet extremis terrarum in finibus almas

Hesperidas contra , fatorum lege coactus

Et capite et validis molem fiilcire lacertis.

580 Hanc illi sortem nain summi rector Olympi

Imposuit; vafrumque idem per vincla Prometheum

aliquid in Open et Dieb. , ubi de Pandora. Quam fuerit vafet Pro-metheus , ex plutibus eiusdem gestis satis constat: admissio autemPandorae minime cautum ostendit Epimetheum. Hoc et eorum no-mina significant . Narn Prometbeus est am) 751; gealtayôo’cyuy , quod

est praediscere aut praevidere , et ad prudentiam pertinet: Epime-theus veto am) 7013 êmjj,ay902ygiy, id est in ipsa re discere, quodest minime prudentis. Hinc factum, ut non viderit, quae mala con-1sequututa etant , si Pandoram suscepisset , id est si sese suasque gen-tes formosarum mulierum , quibus regiones, quas incolebat , intermate Caspium et Euxinum, abundant maxime , amori mancipasset .Heschylus autem de Prometheo hacc habet notatu (ligna:

Bçœxeï 3è p.669, moflai. aubinifiânv urinée.

Hein: Texte: Ben-aïeul 5x. Hçopmôe’wç-

qui videtura Iove profugiens sedem in Scythia circa Caucasum fixis-se , ibique ex fodinis magnam sibi vim opum comparasse, quod etab Heschylo in eius Tragoed. , et a Sam. Bocharto in Phal. lib. Idisces .

DEORVM GENERA TIO . 71Ad mediam fixit religatum membra columnam,

Immisitque aquilam misero, quae desuper alis

Ptaepetibus delapsa unco vorat improba rostro

585 Immortale iecur. tantum atra in nocte tenascensCrescit , hians quantum pet lucem absumpserat ales.

Sed diram Alcmenae cretus de stitpe volucrem

Perdidit Alcides, crudeli et peste fugata

Iapetianiden solvit, curasque levavit

590 Non magni sine mente Iovis, quo gloria maiorThebani late claresceret Herculis omnem

Pat terram, quacumque sucs alit ubere foetus.

Sic adeo, nati victus pietate, merenti

582 Ad mediam fixit etc. Id est Iupiter vetuit, ne umquamposset in patriam seu Graeciam redire, postquam ab eo aufugeratPrometheus. Quid veto illud iecut immortale , quod quantum abaquila vorabatut interdiu , tantum noctu sponte enatum crescebat?Iecur Phoenicibus dicitur Chabed, et eKerri etiam poteSt Chabod, quae

vox non taro divinas signifieat, inquit Clcricus . Itaque quum a Pro-metheo fodinae exhautiri non possent, sed quantum metalli suamin rem educebat, tantum continuo tenasci ubertimis illis videretur invenis, iecut eiusdem seu divitias quotidie augeri fictum est a fabulis.

587 Sed diram Alcmenae etc. A graecis poëtis omnia fete mi-randa , quae usquam terrarum eontigerant, graeco Herculi tribuna-tur , quum notissimum est plures exstitisse Hercules. Thebanus veto,de quo heic Hesiodus , aetate Promethei multo posterior est. Anforte hic Hercules , quisquis fuerit , vel Tyrius mercator , vel quisalius , e Caucasi regione in Graeciam Prometheum reduxit, eique Io-vis amicitiam conciliavit? Id non absutdum omnino videtur.

l

72.

595

600

ses

610

HESIODI AS CRAEI

Iupiter iratus cladem poenamque remisit,

Quod secum vano quondam contenderat astu.

Namque animis quando sese discordibus inter

Cettavere homines ac dî sub moenibus altis

Meconae, Iapeti prales ingentia tauri

Tergora proposuit, quo falleret arte Tonantem.

Scilicet involvensque artus et visceta et omnem

Vna adipis vim parte bovino ventre superne

Texerat, inque alia tantum nuda assa reliquit

Albenti atvina condens furtivus ab arte.Quod cemens divum est fatus pater atque hominum tex:

Cunctorum laperionide clarissime regum,

Vt catus obliqua partes discrimine didis!

Sic dixit tacite carpens Saturnius ipsum,

Consiliumque sciens. cui vafra mente Prometbeus

Subridens, pariterque sui non immemor astus;

Iupiter o divum, quotquot surit, maxime, dixit,

Elige, utram pattern tibi fert in corde voluntas.

Haec ait ille doIos molitus. qui tamen omnes

597 Certavere hombre: ac dî etc. Satutni trempe filii corumquesocii dii appellantut heic; homines veto sunt incolae Peloponnesi ,quos forte suam in poteStatem redigete volebat Iupiter. Nain Meco-na est Sicyon antiquissima Peloponnesi urbs, cuius primum tegemAegialeum Eusebius facit aequalem Nina et Abrahamo. Vide et Stra-bonem lib. V111.

DEORVM GENERATIO. 73

In tacite novit latitantes pectore fraudes,

Hanc quoque cognovit , iam tune et damna paravit

6 15 Aspera mortali generi, quae tempore certo

Volvuntur ventura. ergo albam denique utrisque

Substulit arvinam manibus, tegumenque removit .

Heic veto exarsit furiata mente, nec iraIupiter ’abstinuit, quum tantum nuda latere

620 Ossa intus tauri sinuato in tergore vidit;Tempore et ex i110 iussit mortalia secla

Candida odoratas dîs ossa adolere par aras .

614 Hanc quoquc cognovi: etc. In ea heic opinione Clericus est;ut pute: reapse Iovem fuisse deceptum a Prometheo, quamvis id He-siodus non sic ausus dicere invidiam civium Pertimescens , quasi im-pius foret. Ego veto, si quid intelligo, omnino diversum iudico. Ma-nifeste enim videtur mihi Hesiodus declarare, Prométheum quidem et

tentasse Iovem decipere, et maxima id calliditate esse aggressum;sed Iovem , qui occulta etiam norat, fraudem agnovisse, quamvis utreum criminis manifestius teneret , rem dissimulasset. At enim , ina-quies cum Clerico, nisi fuisse: Iupiter deceptus, caussam non habuis-set, cur usque adieo vehementer indignaretur Prometheo? Habuitenimvero maximam: nam qui ceitam habet voluntatem patrandi cri--minis, aeque peccat ac qui voro potitus est. Ceterum id videturfactum in aliquo convivio post diremptum iam certamen.

622 Candida adonnas etc. Nescio quam bene ex hoc Prometheifacto videtur Hesiodus ossium adolendorum diis invectam repetere con- f

suetudinem , quum prius id non fieret , sed adeps tantum aut visca-rum pars ahqua combureretur. An haec Holocautomatum institutio?Alii quoque ira putaverunt.

74 ’ HESIODI ASCRAEI

Tum gravibus stimulis actus sic voce Prometheum

Increpuit: Nequidquam animis elate superbis ,

625 Atque sagax alios supra, necdum immemor artisIPse tuae potuisti ausis imponere finem?

Haec ubi dicta, memor tentatae fraudis, et iraPercitus eripuit miseris mortalibus ignem.

Nec caruere tamen: nam regem subdola proles

630 Iapeti decepit, et alta a lampade lucis

628 Parcitus eripuit etc. Non id intelligendum quasi Iupiter ho-minibus universis usum ignis vetuerit, sed vel Peloponnesiis tantum ,vel aliis populis , qui rebellaverant: ne scilicet in officinis ferrariisalia arma excuderent, quibus in Iovem uteremur.

6 30 Iapeti decepit etc. Quid hoc? An ustoriorum speculorum usuvim magnam solis primus docuit colligere Prometheus, corumque opemetalla colliquefacere? An illa verba , quibus dicit Hesiodus , eum-dem solis Hammam in ferula esse furatum, significant id effectuai es-se valida lignorum confricatione, iuxta illud Lucretii lib. v:

v Et ramosa tamen cum ventis Pulsa vacillansn AeStuat in ramos incumbens arboris arbor,v Exprimitur validis extritus viribus ignis,» En micat interdum flammaï fervidus ardor,

n Mutua dum inter se ramirstirpesque teruntur:n Quorum utrumque dedisse potes: mortalibus ignem.

Quidquid sir, love invite Prometheus ferrarias oflîciuas iterum vide-

tur instituisse, ut bene animadvertit Clericus. Ad sinistram enim ma-num Caucasi , ubi vinctus detinebatur Prometheus, id est ad PontiEuxini orientalia littora, ab AeSCllle dicuntur fuisse Ézânqorênravsç

XoiAufisç, quos ferri tractandi peritissimos novimus, et de quibus Tzet-

zes Chil. x air: Clialybes sunt gens proxima Trapezunti; hi dicun-

DEORVM CENERATIO. 75Late ardescentis, ferula furatus in ampla,

Ignis inexstinctam Vim detulit . ima momordit

Corda Iovis subito gravis ira, arsitque furore ,

Rursus ubi in terris ignem splendescere vidit,63 g Exitîumque hominum generi crudele paravit.

Nam monitu ipsius praeclara Mulciber arte

E limo efïmxit rubicundae- virginis ora, .

Et circum niveis ornavit vestibus artus

Glauca Minerva addens capiti redimicula pulcro

640 Daedalea ac visu miranda; hinc flore recenti

tut ferrum invenisse r aes etiam vocant et Chalybon et aes , quasihoc quoque sir inventum. Chalybum. Vnde et Virgilius Georg. lib. I

canit z iv India mittit ebur, molles sua thura Sabaei,» At Chalybes midi feu-nm , virosaque Pomus

n Castorea ,- Heliadum palmas, Epirus equarum.636 Nam monitu ipsz’us. etc.- Pandoraes creationem multis exponit

v. 60 et seq. in Open et Dieb. Hesiodus , ubi ego reiecta Heinsiiopinione de Fortuna ,. dixi cum Clerico aliisque sub Pandorae allegooria molliriem turpium feminarum intelligi , qua factum est , ut Col-chidis Populi finitimaeque gentes libidini ellioenatae in primis se de-

derent. Notum- illud Croesi consilium datum Gym postulanti, quaarte Lydi in potestate retinerentur r Edicito, inquit, illis, ut liberosci tharam puisare , psallere ,. et cauponari doéeant; et brevi cos , orex, videbis mulières Pro viris fados .- Ira Herodotus lib. I iterum-que subîungit: Toi; A1135)! Mp8 à; Squêlçeç ëfiogvéuovra naïves; ,

duhlxéyso’œl aplat çgeyozg. Vide et Iustinum de eadem re lib. I.

Quidni idem contigerir Epimetheo eiusque popularibus?

6-50

HESIODI ASCRAEI

IPsa suis manibus texens halantia serta

Imposuit, rutilamque ex auro in .fionte coronam,Quam bonus Ignipotens, sperans fore dulce Tonanti,

Extuderat, variaque omnem caelaverat arte.

Plurima namque inerant, salso quae gurgite monstta

Pontus alit , gremioque fovet vastissima tellus.

Stabat rarus honor .forrnae , vivosque renidens

Gratia miranda referebat imagine vultus.

Hinc ubi suave malum pro caro munere fecit ,

Convenere homines quo multi clique, puellamCaeruleae cultu gaudentem Palladis egit

In medium. subito stupor altus hiantia cepitSpectantum lare ora , dolum ut videre paratum’,

Vitandumque hominum nulli. nain semine ab i110»

Turba puellarum primum est exorta, genusque

Femineum venit , labes et saeva malorum

656 Femineum venit etc. Non haec dicta, quasi ante non exsti»terint mulieres; sed quod nondum solitae fuerint honestatem pudo-remque turpiter Proiicere. Quam vero sint homiuibus vitanda huius-modi lenocinia, satis, ut arbitra: , legenti banc Hesiodi descriptionem.patebit. Optima est et ex ipsa rerum naturà desumpta illa fucorumsimilitudo , rapacium- nimirum animalium aeque ac inemm , uti vi-dera est et apud Virgilium lib. 1V Georg.. Hinc ad commoda et in-commoda quae e matrimonio proveniunt, digreditur poëta. Vide inrem similem duo. epigrammata, alterurn Posidippi vel Cratetis, alte-

tum Metrodori in Anthologia. r I

660

66;

670

680

DEORVM GENERATIO . z;Caussa viris; multo gens luxu dedita, et arctamPauperiem fugiens , nullique assueta labori.

Quales quum resident ignava per otia fuci,

Mellaque depascunt, primo quae lucis ab ortu

Vsque sub occasum cellis fragrantia stipant

Florigerae volucres: varios illae undique salms

Circum obeunt lustrantque; alieno hi parta labore

Doua vorant, segnesque expleri nectare gaudent.

Tale hoc femineum genus est. crudelia damna

Altitonans dedit una, et luctu infecit acerbo.Quin aliam cladem statuit mortalibus idemInsidians. nam qui fugiens uxoria vinclas,’

Exosus sociamque tori , taedasque iugales,

Eligit invisa sine coniuge vivere; triste

Si quando attigerit senium, caret i-lle, senectam"

Quae foveat, gnatisque caret, queis dives habendas-

Linquat opes . didunt inter se cuncta ferentes

Vix noti, aut longa consanguinitate propinqui.At cui legitimî fluo sors obtigit aequa

Coniugii , placitoque uxor stat casta cubilî

Recta sciens, gravibus pensat solatia curis

Alternans bona iuncta malis. miser ille sed omnes

Ante alios, nocuo fuerit cui sanguine coniuxParta viro. assiduis moeroribus aest’uat ictus ,

Atque i-mo sub corde babet immedicabile vulnus.

690

69s

700

HESIODI ASCRAEI

Nulli adeo fraudare Iovem licet. ipse Prometheus

Haud impune. ausus subita grave sensit ab ira

Supplicium, frustraque vafer sua vincla nequivit

Efïugere, innexum nodis quae saeva coërcent.

Sic quoque, ubi contra Briareum commotus ad iram

Est genitor Cottumque Gygenque, bos compede viuxit

Miratus roburque immane habitumque lacertosque:

Ingentes. clausos latae intra viscera terrae

Abdidit, obscura degunt ubi nocte sepulti

Avia ad extremi longe confinia mundi,Assiduoque dolent confixi pectora Iuctu.

Iupiter aetheria sedenim mîseratus ab arce

Dîque alii ,, genuit quos olim Rhea voraci

Satumo bene compta, illos in lumina solis:Eduxere bonae precibus. Telluris adacti.

Namque ipsa edocuit fatorum arcana retexens,

V1: decus auxilio illorum et victricibus. usi

Viribus eximium e hello , paImamque referrent.æ

Discordi siquidem percuIsi corda labore

686 Sic quoquc, ubi contra etc. Iam supra tres hosce Titanes vi-dimus a patte Caelo coniectos in carcerem. Heic vero liberantur alove atque ab aliis Saturni filiis , monitu Telluris, quae eosdem prac-dixerat magno usui Iovi futuros.

700 Discordi Jiqttidem etc. Duplex bellum Iovis cum Titanibusvidetur distinguere Lactantius lib. I c. x1v Inn. Div. dicit enim:Iovem adultum, quum audivisset pattern arque man-cm custodiis cir-

DEORVM GENERATIO. 79Pugnavere diu se inter certamine magna

Titanesque , dei ac Satumo rege creati .

Insedere Otryn Titanes; Olympia divi

Culmina, dives opum Saturni et pulcra comantis

7o 5 Progenies Rheae. sic annos ordine denos

Alterni valide certarunt robore et aestu

Ancipiti ardentes. non his fuga nota , nec illis;

In longum aequali ducebant praelia Marte .

Sed quando ambrosiamque et dulces nectaris haustus ,

7.1.0 Queis Superi vescuntur, eis Saturnius auctor

Praebuit, extemplo cunctis vis addita maior,

Atque animis arsere omnes. caelestibus auctos

Tum dapibus tali est affatus Iupiter 0re.O Terrae ac vasti clarissima germina Caeli

cumseptos arque in vincula coniectos, venisse cum magna Cretensium

multitudine , Titanumque ac filios eius pugnando vicisse , parentesvinculis exemisse, parti regnum reddidisse; arque in Cretam remeas-

se. Post haec deinde Satumo datam sortem, ut caveret, ne cumfilius e regno expelleret z illum, elevandae sortis arque effugiendi pe-

riculi gratia, insidiatum Iovi, ut cum necaret. Iovem, cognitis insi-diis, regnum sibi denuo vindicasse ac fugasse Saturnum, ex Thessa-lia nimirum. Hactenus Lactantius. Itaque primum bellum Iovis fuitpro Satumo ac Rhea contra Titanes; alterum pro se contra eosdemTitanes Saturnumque eorum regem: utrumque videtur gestum in Thesosalia, quae erat victoris praemium. De primo hello nihil Hesiodus;de secundo longam heic atque elegantem subiicit descriptionem.

714. O Terrae ac vasti etc. Iovis alloquutio ad T itanas et prae-

80

7:5.

720

725

73°

HESIODI AS CRAEI

Quae me cumque animus fari iubet, auribus aequis

Accipite. obnixi, Satumo quot sumus orti,

Titanesque , imus Iiamdudum in mutua contra

Vulnera praeclara pro laude utrique ruentes

Imperioque . manus invictae et maxima vobis

Vis est: nunc animos, nunc vestras promite viresTitanas contra, memores et foederis icti

Dulcis amicitiae, quondam et quae dura tulistis,

Tristibus exuti vinclis,.ac noctis opacae

E latebris, pet nos, revocati in luminis oras.

Dixerat. illi autem Cottus sic impiger infit:

Nulli ignota refers, o maxime: scimus et ipsi

Quod praestas animisque atque acri robore mentis,Et nostrae fileris cladis depulsor acerbae.

Consilio nos, magne, tuo vinclisque soluti

Fortibus, et migra mersi in caligine, ab umbrisVenimus ad lucem, dura olim infandaque passi.

Quare adeo certum est nunc omne opponere robur

Vimque’ Ianimi, contra Titanas in arma furentes ,t

Pro vestro imperio nobis pugnantibus usque

cipue ad Briareum Cottum arque Gygem , quos ad defectionem vo-cat, ut relictis nimirum Saturni partibus memores beneficiorum, quaea sese acceperant , hoc in hello sibi opitulentur. Nec Iovem fèfellitspes: Cottus pro aliis etiam respondet, suamque fratrumque operamIovi ultra pollicetur.

DE ORVM CENERA T10 . , 81735 Marte gravi. sic illa: et divi dicta probarunt,

Laudaruntque-hilaresâiergo furor acrior omnes

Quam prius incendit , pugnamque lacessere visae

Illa luce deae dîque omnes; aspera monstra

Terrigenum, et nati Satumo , quotquot et atro

740 Iupiter ex Erebo dias emisit in auras ,Robustique acresque , infracto ac robore firmi.

Centum horum ex humeris surgebant brachia , et alto

Stabant quinquaginta hirto capita ardua collo

Membra super durata. hi tum Titanibus acri *

74 5 Oppositi in pugna validis torquere lacertisGrandia certabant avulsi fragmina montis.

Hinc autem horrisona Titanes voce phalangas

Firmabant alacres , manibusque et pectore freti

Dumm Martis opus multa virtute ciebant

737 Quant pria: incendit etc. Iupiter sibi adiuncto hoc auxilioacrior cum Titanibus Saturnoque congreditur, ipse ex Olympo pro-fèctus, Satumus ex Othry , qui Phtbiotidem a meridie claudit. Idplacuit animadvertere, ne quis incantius crederet, copias Iovis in ipso

il Olympo directas pugnasse cum Titanibus longe dissitis , in monte0thry nimirum; quemadmodum videtur Hesiodus voluisse nobis per-suadere , ut maior credo appareret miraculi vis. Huius autem pugnaedescriptio plane Homerica est, plena scilicet evidentiae ac dignitaris ,quamvis desint illi montes supcrimpositi a Titanibushquos et Home-rus in Odyssea, et Virgilius in Georgicis, et alii passim commemo-tant poëtae, irridetque salse Lucianus sub Mercurii persona Charon-":m alloquentis in dialogo, qui inscribitur Xa’tng, Ê E’mana’zoüyræç.

l

82

75°

755

765

HESIODI ’ ASCRAEI

Vtrique . horrendum sonuere ingentia ponti

Aequora , congemuit tenus, caelumque superne;

Atque pedum crebro pulsa, telisque furentum

Impete Caelicolum tremuere cacumina Olympi

Sedibus ex imis convulsa. immissus in ipsa

Pervenitque tremor nigrantia tartara, etJ ingens

A pedibus, iactisque una fragor excitus armis,Omniaque indomito penitus concassa tumultu.

Sic illi alternos geminabant ictibus ictus

Sese inter congressi, et sidera ad aurea clamorIbat utrinque hortantum, et utrinque in bella ruentum.

Nec sibi iam genitus Satumo temperat; ira

Suscitat incendens animos , atque exerit omnem

Virtutem: summi gradiens pet culmina Olympi

Saevit, et ardenti iaculatur fulgura dextraIgneus . ingenti tonitru delapsa ruchant

F ulmina crebra, sacras Circum volventia flammas,

Terrifica sub nocte. solum late aestuat omne

761 Ncc sibi iam germas etc. Quid hac Iovis pugnantis descri-ptione magis poëticumatque illustrius excogitari fingique potest? Ter-

ribilis sane est et Hector ad naves Graecorum pugnans, et Achillesad Xanthum Troianos persequens; sed haec heroum pugna . loveautem crebro fulminante , caelum , tellus, maria, omnia denique con-cuti ac confiagrare videntur. Nae illi, qui ad poësim se dedunt, ma-le sibi consulunt, si negligant exemplaria graeca noctuma vendre ma-

un, versant diurna.

DEORVM GENERATIO. 83

Igne sonans, crepitantque exustis ardua sylvis

Tecta avium flammata, atque imae viscera terrae,

7 7o Oceanusque fluens, et vasti caerula Nerei.Omnia fervescunt: calidusl vapor undique torret

Titanas , rutiloque involvit turbine flamma

Aëra diffusum: radiantia fulgura visum

Eripiunt , ocqusque hebetant commixta trisulcis

.77)’ Fulminibus; vis nulla valet se opponere contra.

Corripuere Chaos iamque ipsum incendia; et ignem

Coram oculis lustrans cernebat, et auribus altum

776 Corripuere Chaos etc. Hesiodus quidem heic habet Chaos ,non Erebum aut Aérem :0 quare aut ubique Graevius Chaos infero-rum sedes vocet, et Clericus aéris immensitatem, aut Chaos patian-tur esse Chaos. Scio quidem hoc nomen apud Ovidium Memmorph. xinfères significare, ubi Orpheus dicit:

w . . . per ego haec te plena rimai-i5,n Per Chaos hoc ingens, vastique silentia regni; Î

et apud Aristophanem in Avibus :Aida Tfiç 7re’À5wç 7’17; ËLÂÂorçt’ocç, 7.01.2 Toi) Xo’taç

T5»! 11.7)el’wll 773w miam du (immergions.

vœem ilIam Toi). X4534; a Suida aliisque magistris intelligi de aère. yl

ego non impugno, immo vehementer probo. Quum tamen ab ile-siodo saepissime distinguatur Chaos et ab inferis et ab aère, in menversione eamdem retinendam vocem et proprie iutelligcndam iudico,ut ipsum. Chaos incendio correptum quasi quaedam animata personaet ignem coram aspiciat, et strepitum audiat, quemadmodum si Tel-lus iterum cum Caelo c0mmisceretur, quod non sine ingenti quodam

fiagore fieri consuesse credibile est. V

780

79°

.795

HESIODI ASCRAEI

Hauribat strepitum, ceu si subsideret imam

Desuper in Terrain furibundo pondere KCaelu-s.

Vsque adeo magne reboabant cuncta fragore

Oppressa Tellure, illoque prennente ruinam

Horrificam ex alto graviter. tanto arma tumultu

Dî super aquSi iactabant; ventus et una .Pulveream nubem tollens per inane ferebat,

Fulguraque, et rapidi resonantem fulminis ignem, .Tela Iovis magni; fremituque implebat utrasque

In medio, pugnantum acies. fragor undique et horror

Apparet , multo et Virtus, spectata labore.

Inclinata autem. pugna est, licet aspera prirnum

Praelia connixi violento robore obirent,

Inque vicem adversi ruerent . ante agmina primi

Certantes bellum instaurant, et in arma ferunturCottusque, Briareusque, Gygesque immanis, ad auras

Tercentum magno iaculantes pondere rupes

Ingentes totidem manibus, iaculisque frequentes

Vmbrantes subter. Titanas . quos ubi victos

Concidere, ac passim stratos videre , sub imum

.4.

797 Concidcre ac passim etc. Titanes a diis vicri in carcerem ca-liginosum coniiciuntur , cuius ut horrorem squalloremque magnum es-se .doceat poëta , dicit eos tantum sub terra fuisse demersos, quan-tus ad aetherium caeli suspectus Olympum, ut verbis utar Virgilii.Vnde etiam constat , Hesiodum tartan non intra terram , sed infra

800

805

810

815

DEORVM GENERATIO. 85Deiecere solum , vinclisque et compede nexos

Tantum infra terram subter traxere superbes ,

Quantum alto caeli tellus a vertice distat.

Par etenim spatium est a terra in tartara: noctesActa novem totidemque dies de culmine I caeli

Luce gravis decima in terrain descenderet incus

F e’rrea . rursum eadem totidem noctesque diesque g

E terra fiagiens tenebrosa in tartara subter,

Lapsa die incideret decimo . stant moenia ferro

E solide Circum , triplicique affusa meatu

Horrida nox umbris nigrantibus ora coërcet;

Supra terra sedet, vastumque exaestuat aequor .

Illic obscura pressum caligine degit

Titanum genus acre, Iovis supera alta regentis

Consilio, ingentisque colit trans ultima terrae

Informi Ioca senta situ. non exitus ulla

Parte datur: claudit ferratis undique portisNeptunus, .caeloque educta utrinque minanturMolibus impositis adamantina moenia. Cottus

Stat propior, Briareusque, Gygesque, et limina servant

constituere in quibusdam tenebricosis spatiis , quorum opinor ne ipsequidem claram sibi efiinxerat notionem , fartasse propter ignorantiamformae Telluris eiusdemque constitutionis, quam et hemisphaericam ,

ut videtur, non sphaericam arbitrabatur, et non circumquaque se-ptam ab aère ac a sole illustratam , sed basi quadam veluti insisten-tem tartaro atque Chao, lucique imperviam.

86 HESIODI ASCRAEIInsomnes aerata, Iovis custodia fida.

Heic terra et pentus caelumque et tartarus ipse

8 20 Accipiunt fontes, extremaque litera signant

819 Heic terra et pontas, etc. Mens poërae est bis verbis signifi-care, hinc nimirum omnia incipere, ac pariter huc desinere, ut vox77”77; initiant rerum exprimat, mienne; fincm, quad ipsum in ver-

,fione satis me explicuisse pute , quamvis obscurius ab Hesiodo di-ctum sir. Hinc forte illa Senecae in Hercule fluente:

t! Sterilis profundi vastitas squallet soli,» Et foeda rellus torpet aeterno situ,w Rerumque moestus finis et mundi ultima:» Immotus aër barrer, et pigra sedet

v Nox atra mundo.queis adde illa Iovis ad Iunonem Iliad. lib. vuI:

» . . . . . . . . . . non si digressa beatis» Aedibus e divum , rerraeque extrema capessas ,

n Et maris , Iapetusque et Saturnus iacet atron Exul ubi longe in barathre; nec luce fruunturn Laetifica salis supera in regione vagantis,u Nec dulci ventoruni anima. nam tartarus ambitv Incluses tenebris, alra et caligine presses.

unde et Virgilius Acn. lib. vI. ait:

n..............tumtarrarusipse xn Bis pater in praeceps tantum, tenditque sub timbras,

n Quantus ad aetherium etc. .Ex quibus omnibus pater, quad iam superius manui, et Hesiodum

et alios vetercs poëtas in en fuisse Opinione, ut unam tantum mun- q(li partem seu hemisphaerium quad nos incolimus , putarent a soleilluminari sidcribusque distingui: quae vero sub hoc hemisphaerio ia-cent, aeterua caligine, arque nacre horrescere.

DEORVM CENERA T10 . 8 7Squallida, dis invisa . ingens .patet intus hiatus,

Nec quisquam subiens toto contingeret anno

Suppositi pedibus sala fundi hue actus et illuc

Vertice praecipiti , ac violente turbinis aestu:

8 25 Monstrum horrendum, ipsis visu admirabile divis

Scilicet est. noctis sedes obscura soporae

Caligatque umbris nimbisque filrentibus horret;

Quam propter curvo Iapeti stans vertice gnatus

Suffillcit manibus caelum subnixus. ibi ipsa

.8 3 o Alterna Nox arque Dies vice limina portae

Aerea linquentes propius se voce salutant.

Haec. redit ingrediens sedem, fugit ille vicissim

828 Quam propter curvo etc. Supra hoc immane barathrum, inque degebant Titanes, noctis sedem consrituere videtur poëra. lux-ta hanc Atlantem caelum sustinentem , quad in ultimo accidentesirus fuerit, a que nox exire credebarur , quemadmodum dies aboriente. Haec sane minime sibi’consentiunt: nam ut Atlas caelumpossir aliquomodo sustinere , non est collocandus sub terra, sed pe-tius supra. Quare mihi Guieti epinio probabilis admodum videturexisrimantis lies versus incipientes Kari vumàç êçspyfi; usque ad &aréjL-

CpEwç esse supposititios , aut saltem e sue loco hue temere illaros.Melius enim sententia constater, si ira diceretur:

v Monstrum horrendum, ipsis visu admirabile divisa Scilicet est: nox arque dies ubi limina portaev Aerea linquentes propius se voce salurant.n Haec redit ingrediens sedem etc.

w

relictis illis quatuor intermediis versiculis, qui in versione habentur.

88

83s

845

850

HESIODI ASCRAEI I IEgrediens: numquam cohibet domus imus utrumque;

Sed dum alti longe caeli per inania ferturAltera tellurem supra; manet alter , et illaDam veniat, clausus latebresa in sede moratur

. Opperiens, quae certa viam sibi nunciet , haram .

Atque hic purpureum lustrans longe omnia lumen

Sufficit; illa autem nigra caligine tecta

In manibus Martis fratrem fart noxia Somnum .

Nec procul hinc gemini posuere cubilia gnatiObscurae Noctis Lethumque Soporque, graves dî,

Quos numquam aut caelum scandens, aut aethere ab alto

Descendens radiis sol aureus aspicit. alter

Per terramque levis perque arva sonantia ponti

Funditur, atque hominum generi placabilis errat: àAlterius mens dira, et ferrea pectore saeve

Corda gerit . tenet usque manu , quem forte priorem

Arripuit , divis etiam immortalibus hostis.

Heic quoque et inferni surgunt resonantia regis

84.1 Nec procul hinc gemini etc. Lethum et Sopor fratres surir ,ac Noctis filii, dicunturque a poëta habitare iuxta sedem noctis eius-

dem ac diei, et numquam a sole illustrari, quasi aut illuc non de-scendat sel, au: in ea regione lucem amirtar suam fans ipse lucis.

850 Heic quoquc et inférai etc. Vide haec quam magnifico vetoborum apparatu lib. VI Acn. a Virgilio eEerunrur. Omnibus autemnotum est, Plutonem e Sicilia rapuisse filiam Cereris Proserpinam ,quae Engin (liciter sollernni apud Graecos adiuncto, quad sacrum

k

DEORVM GENERATÎO. 89

Moenia, Plutonis domus ardua, l terribilisque

Persephones: herrens custos canis excubat atris

Pro feribus a fraudemque malus meditatur ac erbam

’Nam pariter caudaque, ambabus et auribus ultra

8 55 Blandus adulatur venientibus , et vetat idem

Retro ferre pedes. tum si quem vidit abire,lRursus et invisa regis discedere teste,

- Corripit , et captum vorat horridus are cruento .quta autem Superis memenda invisaquet magni

ac terribile habebatur. Hinc Plate in Cratylo eo prolato: Homo),inquir, au) 7637-0 (pafiùy’mt To amer. Legesis apud Dupuisium

rom. 1V, Delaland. Astron. qua rations rota Proserpinae fabula in Astro-

nomia lecum habeat. ’859 quta autem Superis etc. Styx Oceani filin dicitur, quem-

admodum et ceteri fontes. Quae vero heic de eadem praedicanrurmiracula partim vera sunt, partim fiera a poëta. Si Pausaniam au-dias, ille in Arcadicis facta mentione oppidi, cui Nonacri nomen erar,subiungit: Non procul ab his ruderibus est alto. mentis crepido; nonaliam vidi quae in tamtam altitudinem artollatur; aqua veto secun-dum praeruptam stillat rupem. Vacant Graeci hanc aquam Stygz’s .Esse autem Stygem, Hesiodus in Theogonia cecinit. Haec Pausanias.

Quare recte noster poëta dicit: An . . . . . . claras sala incelit aedes» Intectas saxis ingentibus undique, et actisa) Argento e solide caeli ad convexa columnis.

Quod vero in inferis collocatur, ex eo opinor est , quia, ut idemdocet Pausanias, lethalis erat haec aqua et hominibus et omnibusaliis a’nimalibus. Fortasse et opinio invaluerat, si quis cuiuspiam sce-

lcris accusaretur coactusque esset innocens illam aquam degustare, id

m

go HËSIODI ASCRAEI

860 Volvitur Oceani reflua Styx gurgite creta,Maxima gnatarum. claras sala incolit aedes

Intectas saxis ingentibus undique, et actis

Argento e solide caeli ad convexa columnis .

Non. illuc celeri lapsu Thaumantias Iris

cum potuisse sine noxa facere: cuius superstitionis plurima habemusexempla , quae innocenriae iudicia seu experimenta dicebantur; crant-que patins dicenda stultitiae ac ignorantiae singularis iudicia barbare-rum , quae praecesserunt , saeculorum; quum hisce saepe rebus inno-centia opprimeretur , triumpharet scelus. Simile quiddam de Palico-rum fonte narrar Macrobius lib. v satana, et alii Scriptores.

864. Non illae Mari lapsu etc. Iris Iovis nuncia, quum opus erat,ad hune fontem descendebat, inque aurea quodam vase baustam incaelum aquam deferebar. Quisquis deorum de aliquo crimine accusa-tus, addite iureiurando , factaque libatiene, si reus erat, in subitumincidebat lethargum, ac sine voce membrorumque usu par annum in-tegrum perseverabat. Annua poena bac expleta per novem alios an-nos a concilie mensaque deorum arcebatur exul . Post anno tandemdecimo , omnibus rite persolutis, revocabatur, honoresque amissos re-cuperabat. Ceterum buius fontis eam solam aquae partent fuisse exi-cialem , quae e rupe prosiliebat , non quae subrus defluebat, animad-verte diligenter, et simul admirare poëtae levitatem, nisi forte vo-luerir ipse significare, fatalem esse in ipsa eruptione banc aquam ,deinde omnem, decursu pet campos, virtutem amittere. Scimus enimcomplures aquas , quae salubres babentur , si alie transferantur , automnino , aur saltem partim salubritatem deperdere. Pausanias autemideo Hesiodum id scripsisse dicit; quod ipse viderir aquam Stygi’sstillantem .

865

87e

875

880

DEORVM GENERATIO . 9(Descendit per dorsa maris, ni saeva deorum

Concilium varie invadit discordia matu .

Tum si quis Superum mentitur, lupiter IrimContinue iubet ire, haustas e gurgite lymphas,

Quae gelida de rupe’cadunt, ut porter in aure .

Insiurandum ingens. multum de flamine sacra

Per noctem obscuram sub terrae viscera fundit

Oceani comu : decima est pars noxia fate .Namque novem partes aliae camposque feruntur

Et terram innocuae Circum , pelagoque residunt

Vorticibus claris argente . haec emicat una

Rupe ex undanti saliens, dis maxima clades .

Quippe ipsam libans, periurus fallere quisquis

Caelicolum baud dubitat, vitae iacet immemor annum

Integrum, ambrosiisque epulis, et nectaris haustu

Haud fruitur, sed strata fovet sine voce , sine ulloMembrerum exanimis matu, premiturque veterno.

Postquam autem hoc functus totum crudele per annum

Supplicium expendit, sequitur gravis ira nocentem,

Atque alia ex alia poena excipit. exsul et erransConcilio longe divorum arcetur ab almo ,

Non dapibus nonum non mensa admissus in annum .

Tum decimo tandem, culpa iam rite pima, gLaetus dona capit divum , ceetusque frequentat -

Tantum adeo stygiis statuerunt numen in undis

92 . HESIODI ASCRAEI.890 Dî»s.uperi, Ogygio resonant-quae fonte perennes, ’

Scrupea labentes pet saxa; heic. ultima origo

Fontibus, heic fines caelumque, et pentus, et horrens

Tartarus , et tellus habet atra: extremaque rerumMeta, situ. loca plena, ipsique invisa Tonanti.

895 Terribiles portae squallent, atque aerea surgunt

Limina , quae penitus fixis radicibus haerent

Sponte enata, sua. parte anteriore repostum

Titanum genus acre a dis procul omnibus atra

Claustra tenent, Chaos ultra alta caligine septum.

900 Quos prope, in oceani fundo, Iovis arma sequuti

890 Di sapai, Ogygio etc. Ogygio: hoc adiunctum Graeci in-terpretantur antiquum, quasi ab Ogyge nescio que rege antiquissimo ,cuius remporibus maxima terrarum inundatio perniciesque acciderit . ,Graevius autem ex Hcsycbia antiquum item et magnum , essequzvult non aquae êmôéray , sed iurisiurandi, quad maximumdiis erat.

Ego vero graecam vecem retinui , eamque fonti accommodavi; quodnulla fiat sententiae mutatio , sive adiungatur fonti, sive’iuriiurando.

Consule, si vacat, Clericum in adnot. ad buna versum de aqua ze-lotypiae apud I-Iebraees; de qua et Pridea-uxius loquitur in flirt. Iud.

892 Fontibus, Àhcic fines etc. Eosdem hosce versus paullo aliter ,

quam extuleram superius, heic extuli, ne eadem frigidiuscule verbarepetam , quad a Larinorum consuetudine prorsus est alienum, quam-vis apud Graecos in usu sit..An etiam bi versus hue intrusi? Cetteces ab Hesiedo bis repetitos sine tilla probabili caussa vix crediderim.

900 Quos propo, lin occani etc. Iam supra vidimus [res hosceacerrimos Titanas a love fuisse quasi custodes additos deviens Tira-

DE ORVM GENERA TIC . n93Ima colunt- Cottusque Gygesque. immanis, namque

Robora miratus Briarei regnator aquarum

Ipse suum fecit generum, natamque iugali

Foedere formosam dedit olli Cymopolian.

905 At simul e caeli stellata Iupiter arceTitanas victor deiecit , Terra Typhoeum

Guato rum extremum partu tulit, illa cubileTartari , inexstincta Veneris vi saucia, scande’ns.

011i dura inerant , nulle frangenda labore,

910 Brachiaque, indomitique pedes: centum a5pera colla

Ex humeris, centum exstabant horrenda draconis

Et capita et nigris Circum lambentia linguis

Ora deo. flammis ardebant lumina torve

Dira supercilio , iactabantque ignea tela;

915 Omnigenoque sono varias imitantia voces

nibus et in carcerem coniectis. Hoc novum arque indicttim anteà,fuisse Briareo a Neptune in coniugem datam suam filiam Cymopo-liam 0b egregiam eius virtutem.

906 Titanas vicier etc. T yphoeus ultimus Telluris filius e Tarta-re susceptus , cuius heic a poëra fit descriptio , maxima fuit vi cor-paris animique praeditus , sed scelestissimus idem arque impudentissi-mus. De eadem ferme omnes loquuti sunt poëtae et mythologi. Nosautem , quoniam alibi de Typhone agentes Clerici opinionem sequu-ti sumus, heic items sub eadem fere nomme describi scelestos Ier-danis.incelas, quorum historiam et excidium.rGraecis forte narraveatant Phoenices , opinamur.

94 HESIODI ASCRAEIRauca fremunt super ora . interdum namque sonabat

Voce deum , interdum tauri mugitibus, ira

Quum furit immani feras, interdumque leonis

Rugitu horriftco; aut catulorum infanda ciebat

920 Murmura latrantum, aut stridentia sibila, lateQuais nemora, et valles Circum, saltusque gemebant.

Ac veto miseranda et ineluctabilis ille

Tempore res effecta foret , suminumque Typboeus

Imperium , caelo rerraque potitus, baberet;

925 Ni pater omnipotens cavisset triste periclumOcyus avertens . ergo vi concitus acriHorrendum intonuit: longe concussa fragore

Immense terra ingemuit, caelumque superne ,

.- a916 Rauca fientant super ara etc. Hesiodus quidem inter alia

quae. ad banc Typboei vocum diversitatem pertinent , haec baber:Ê’ÀÂOTG pair yole 452557701133 1 aine 3807m aunèrent, id est ut diis li-

ure: intelligere; quad fère idem sonar , ac quad ego dixi voce deum,

nain dii deorum vous nequeunr non intelligere. Guieto tamen bicversus est omnina supposititius ac delendus, quad non facile persua-der; neque enim caussam videe.

922 A: vero miseranda etc. Typboeus nimirum , ni Iupiter quaerat providentia praeditus, prier ipsum supplicia inulctasset, sibi arri-puisset imperium. Haec autem Iovis pugna digna est profecto, quaelegatur ab omnibus actis poëticae srudiosis: est enim rata Musarumnon fucatis disrincta lumiuibus , interque Longini exempla de Subli-

mi referenda. ’

fi. 7.. 74g

93°

93S

940

945

95°

DEORVM GENERA TIO . 95Pan tusque , oceanusque , et fundo tartarus imo .

Terrae inter gemitus tremuere cacumina Olympi

Sub pedibus regis , quoties infestus ad arma.

Adsiliit. gravis ardor utrinque immensa refusi

Caerula percurrens pelagi vastabat; et inter

Flammarumque globes, iaculataque turbine tela

Horribili a monstre, nimborum e sede corusca

Fulmina cum strepitu magne contorta cadebant

Quo tellus ardore omnis , que celsa furebant

Templa poli lare ferventia, et incita Circum

Littera se vaste volvebant murmure fluctus

Impete concussi divum. pugna aspera utrinque

Ardet inexpleto, studiis certantibus , aestu.

Extimuit Pinte, imperium qui noctis opacae,

Vmbrarumque tenet regnum; Titanes et ipsi

Saturnum circa affusi sub tartare atroDiriguere metu trepidi, certamine tante .

At postquam cunctas irarum effudit habenas

Iupiter, excivitque animes, fera fulmina dextra

Ingeminans , tonitru coniuncta, et fulguris igue,

Perculit aggressum nimbeso e vertice, et acri

Omnia combussit monstri capita horrida flamma .

Dein stratum ac foeda laceratum vulnere truncum

Cum gemitu Telluris et anxifero ululatu

.Dissecuit. vapor ibat ab icto a fulmine rege

96 . HESIODI ASCRAEIFlammeus, ac saltus lare desertaque mentis

95 5 Culmina fumabant. tum Circum exusta caloreIngentir, ut stamnum, tellus liquefacta fluebat:

Stamnum, quad iuvenum multa manus arte cavatis

Excoquit in scrobibus; vel ferrum, cerpore praestat

Quod valide solidoque magis, postquam ignis ab aestu

960 Incaluit nigra latebrosae rupis in antre,Liquitur in varies, quos iussit Mulciber, usus.

Sic tellus liquefacta fluebat: nec mata; tristis

Pectore, correptum tenebrosa in tartara iecit.Humida vis autem venterum est nata Typhoeo

9 54. Flammeus, ac saluts etc. Situs est lacus Asphaltites in val-le profunda inter montes Moabitidis et Cbananaeae regionis. Si igi-tut sub Typboei nomiue inrelligendi sunt inferioris Ierdanis incolae ,qui quad dei essent bominumque contemptores arque osores, utrisque-

bellum indixisse credebantur, heic recte tellus, quae stamni instaraut ferri liquitur, lacum illum plenum bitumine ac terrum odoremexhalantem indicabit. Ceterum si quis curiosius petat, quid Iovi inThessalia regnauri cum Ierdanis incolarum duce, primum re5ponde-b0, nimiam banc in. fabulis consensionem praeposreram esse ac im-portunam; deinde dicam, nil vetare, Iovem etiam illuc imperium ex-tendissc,.pmcsertim quum et in Creta regnasset.

964, Humida vis autem variorum etc. Venti, ut ira dicam , se-cundarii dicuntur heic geniti a Typhoeo, ubi nequidquam se tor-quent interpretes, cur Hesiodus non et Eurum .exceperit cum aliistribus, quum et ipse 904475156301, nequeat vocari. Idcirco quidam illamvoccm &eyg’gmy, de qua alibi dixi , velum esse A’7mAt’m-nv seu Sub-

solanum, quum tamen constat esse veuttun occidentalem, qui et Co-

97°

975

980

DEORVM GENERATIO. 9;A domito , exceptis Borea , Zephyroque argesta,

Atque Note genitis a dis in magna virorum

Commoda. fiant alii pelagi per caerula frustra,

Aut etiam obscure gliscentes turbine ponti

Per freta rauca fremunt , clades mortalibus ingens;

Praecipitique rates adversi flamine raptant V

In syrtes, nautasque premunt . non tendere contra ,

Nec fugere est, si quis iactantibus incidat undis.Saepe queque et pictis halantes floribus agros

Effusi perdant , hominumque bourrique labores

Pulvere corrumpunt, Sparsis cum murmure aristis .

Interea divum cessit laber; atraque monstra

Titanum ut demuere immensa lande potiti ,

Caelicolae iussere Iovem regnare sequuti

Consilium terrae: sceptrum ille accepit, et aequus

Omnibus imposuit leges et munera divis.

Ac primum iunxit Metin sibi plurima doctam

rus vocatur. Vide Plinium lib. il: Quid igitur dicendum? Sollemneillud Horatii, irasci nempe oportere, quandoque bonus dormitat Ho-

me PUS .

981 Ac primum iunxit etc. Hinc tertiam deorum aetatem pro-prie auspicatur Hesiodus. Iupiter Saturne Titanibusque devictis sum-moque imperie potitus deam Metim, prudentiam nimirum, sibi con-

»iugem primam delegit. Id politice fictum. Nibil enim regibus catinsconiunctiusque esse debet prudentia, qua qui utuntur diligenter, rem-publicam sapientissime administrant. Quae vero heic de Pallade sub-

Il

98 HESIODI AS CRAEIF acta hominum divumque. gravis quae forte Minervam

Quum foret aetherias vitae paritura sub auras ,

Arte dolisque Iovis capta est. rex condidit alvo

985 Ipse sua, matris praereptam e corpore, natamSic monitus Terrae ac stellati numine Caeli ,

Ne quis praestantem supremi regis honorem ,

Aut habeat sceptrum potier . nam fata ferebantHinc fore progeniem claram prudentibus orsis.

990 Metis erat paritura insignem lumine glaucoTritogenam, mentemque patri , viresque foventem

Assimiles , quondam divumque hominumque supremum

Regem educturam. prius illam at Iupiter alvum

iiciuntur , ab aliis mythologis paullo aliter narrantur, deamque bance Iovis capite seu cerebro ortam dicunt, unde et a Romanis Capitavocabatur , ut Fert. lib. 111 suspicatur Ovidius:

n Parva licet videas Capitae delubra Minervae ,n Quae dea natali coepit babere sua .

» Nominis in dubio caussa est: capitale vocamus

n Ingenium sollers, ingeniosa dea est .n An quia de capitis fèrtur sine marre paterni

n Vertice cum clypee prosiluisse sue?Certe haec ultima explicatio ceteris praeferenda videtur; nam etTenayg’ygla, dicitur heic ab Hesiodo eadem non bene secum con-sentiente. Hesychius enim babet: Tenu), Ninavâçoç 6 Kvoqba’moç(priai 5 777v nepakiiv ROLÀEIV A’êo’qmvaç; idemque bac voce significari

apud Cretenses , docet Eustathius ad Iliad. 1v. Qua de re vide etCallimachum in elegia de lavacro Palladis; et, si vis ridere, Lucia-num festive iocantem in dialogo Iovis capite laborantis cum Vulcano.

DEORVM GENERATIO. 99Condidit in propriam , dea prudens semper ut adsit,

995 Fasque nefasque sue retegat non invida patri.Post niveam caste Themidem sibi feedere iunxit

Saturne genitus, quae pulcras edidit Haras

Eunomienque Dicenque arque Irenen Horentem ,

Tempere quamque sue mortalibus aima ferentem

1 000 Munera. progenuit Parcas queque, queis honor ingens

Ab love, magnanimam Clotho, Lachesimque potentem,

Atropon et fortem, generi quae commoda nostro

996 Post niveam caste Themidem etc. Altera Iovis coniux The-mis, quae iustitiae praeses, immo ipsa Iustitia. Et id sapienter com-mentum. Etenim regibus non minus prudentia necessaria est ad be-ne rcgendam conservandamque remp. quam iustitia . Ex bac na-tae sunt eidem filiae Horae, Eunomia nimirum, Dice arque Irene,ut nomine ipso prae se ferunt, maxime utiles mortalium generi. Ita-que Pindarus Olymp. xnl, beatam ac omnium rerum copia affluen-tem Corynthum describens; in hac, inquir, Eunomia habitat soro-resque, fundamenta urbium, firma Iustitia et iisdem moribus praeditaPax, dispensatrices hominibus divitiarum, aureae filiae Tliemidis bo-nae consultricis . Sed graeca multo meliora. Hinc Horae et pulcri-tudinis omnigenae praesides habitae sunt et ab Hesiodo et a Theo-crito. Aliae autem ferrasse sent Horae, quas et Homerus et Ovi-dius et Val. Flaccus esse dicunt caeli ianitrices. Verum cur heicParcarum fit mentio? Nonne illis superius alii sunt parentes a poëtatributi? Vsque adeone oscitantem Hesiodum dicemus; an potins cul-pam in aliquem inficetum arque ineptum hominem, qui primus istosbue suae inscitiae testes intrusit versicules , omnem transferemus?

roo HESIODI ASCRAEIMulta malis miscent,ivicibusque alterna ministrant.

Tres autem Eurynome Oceano genitore creata

1005 Formosas ipsi Charitas dedit aurea partu

Aglai’enque arque Euphresynen Thalienque venustam ,

Quarum oculis clare e fulgentibus ille virorum

Corda damans destillat amer: sic dulce tuentur.Frugiferae hinc Cereris thalamum censcendit Olympi

1010 Regnator , niveis quae te, Proserpina, palmisEdidit insignem, et pulcram genitricis amato

E gremio rapuit nutu Iovis arbiter orci

Tartareis invectus equis. dein captus amavit

Mnemosynen flavis spectandam in fronte capillis,

1015 Produxitque novem Musas, quibus aurea vitris

Tempera sunt variis incincta, et dulcia cordi

1004. Tres autem Eurynome etc. Eurynome Oceani filia , uxorIovis tertia, ex qua tres Gratins suscepit. Neque id sine ratione:quidquid enim boni pulcrique est in rep, a summo imperii modera-tore derivari censetur.

1009 Fragifitrae hinc Cereris etc. Iupiter e Cerere quarta uxoreProserpiuam generavir. Ceres autem non aliud significat nisi frugumcopiam, a qua in omne genus bominum manat illa, fèlicitatis princi-pium, abundantia. Hinc et Plutoni data fingitur Proserpina; quadCereris filia apprime convenir divitiarum regi .

1014. Mnemosyrzen flavis etc. De Mnemosyna quinta Iovis uxoredeque Musis satis diximus in primis huiusce aperis adnotationibus.Musas autem ego vitris ornatas dixi non mitra, ut quidam explicant(1leth Mitrae enim barbarae habebantur , et a graecarum matro-

DEORVM GENERA T10. [0lCarmina, incundaeque placent cenvivia mensae.

Praeterea ipsius quandam dignata cubili

Latona optato se vidit Apolline laetam ,

1020 Dyctinnaque arcu , et levibus gaudente sagittis,Prole bona superos inter felicior una.

Postremam veto florentem in vere iuventae

narum puellarumque reticulis erant diversae, quamvis eaedam fascistequaetlam fuerint, quibus cornac religabantur . Ovidius inquit:

n Simulavit anum, mitraque capillos

n Presserat. Et Iuvenalis:v Ire, quibus grata est picta lupa barbara mitra.

Quod veto ille vetulis, bic meretricibus ernamentum dat, quis Musisflorentissimis castissimisque puellis tribuat?

1018 Praeterea ipsius quondam etc. Latona seXta Iovis uxor Phoe-bum et Dianam peperit: ex que vides utrumque distingui a Sole acLuna, qui Hyperionis ac Thiae filii. Postea vero haec nomina con-fusa sunt, quad nimirum quum ex bac vira ambo decesserunt inter-que deos abierunt, Solem Apollo insederit, Lunamque Diana: quidsimile et Aegyptii de Haro ac de Iside commeuti sunr. Plura si velisbac de re, vide Macrobium in Saturn., et Hyginum lib. 11 De si-gnorum eaelestium historiie. Lege etiam Homeri hymnum in Apollinem ,

si omnia Phoebi gesta , quae a mythologis narrantur, amas cognoscere.

1022 Postremam vero etc. Haec illa Iovis et soror et coniuxlune, quae coniugis in culpa flagravit quotidiana, ut ait Catullus,quamvis numquam dimissa fuerit. Heben peperir, iuventutis deam,cuius nomen deducit Clericus a voce hebraica E11, quae est virer,et probe iuventuti convenir. Peperit etiam Martem bellorum praesi-dem, qui quad ferrasse inter Thraciae populos ferocissimos vixerit,post mortem iisdem habitus est deus praecipuus ac omnium praesen-

[02 HESIODI ASCRAEIConnubio iunxit stabili , thalamoque recepit

Iunonem, quae mixta 011i produxit in auras

1025 Hebenque, et Martis grave numen, et Ilithyan.

Ipse autem e sacre prognatam vertice glaucis

Pallada luminibus genitor sine marre creavit

Magnanimam , strepitus inter quam ducere turmas

Indomitam, clatnorque iuvat, bellumque, necesque

1030 Sanguineae. hinc pariter non ullius indiga lune

Auxilie, magne cupiens certare Tonanti ,

tissimus. Ac sane Tbracum mores cum Martis religione consentiunt:

nam, ut Herodotus ait lib. v., est apud Tbraces, otiosum esse,bonestissimum; agricolam agere, contemptissimum; e belle arquerapto vivere, pulcberrimum. lune deinde peperit Ilitbyam partuumpraesidem, quae cum Diana postea confusa est seu Luna, quod men-sibus praesit . Sed male , nain optime lune apud Lucianum: quipotest credi, inquit , parturientibus obstetricari Dianam, quum virgosir? Clericum adire in edit. Graev. Hesiod. ad hune versum. Cere-rae sive deae, sive mulieres, ex quibus Iupiter fertur suscepisse libe-ros, pellices babendae sunt, non coniuges.

1026 Ipse autem e sacre etc. Ergo male paulo ante dixit Hesio-dus, Minervam fuisse in alvo a love repositam, quum heic dicat or-tam e capite. At Hesiodus facile respondebit, dicetque ex alvo, ubiconcreverar, in caput Iovis migrasse, arque ex ille demum in lucemprodiisse Minervam. Afiirmat Clericus, ideo Iovem dictum banc filiamex se ipso solum peperisse, quad sibi adoptaverit, quam ipse solus edu-care atque erudire voluerit . Et te quidem vera, multos habuit commu-nes cum love honores haec dea, uti vidcre est apud antiques scripteres.

1031 Auxilio, magne cupiens etc. Quemadmodum Iupiter sine

DE OR VM GENERA TIO . 103Invidiaque furens, totis ac viribus usa ,

Vulcanum est enixa , omnes qui callidus inter

Caelicolas manuum sollerti praestat honore .

1035 Ex Amphitritae et Neptuni natus amoreLucem hausit validus Triton, qui stagna profundi

matte Minervam in lucem edidit, ira lune, qua erat ambitione prae-dita , ne ista queque in re minus potuisse love videri voluit, Vul-canumque ex se sala et concepit’et peperit. Nam illa êy (pzAârz-nrr,

ut est in rextu vulgate , sine dubitatione legenda sunt du 45171577571prEÎO-a, id est sine concubiru. Aliter non baberet comparatio locum.Scboliasres habet flezfl’oç Jung, nimirum Hesiodus, 7’31 H’tpaorov (in

115m; Hibou; âme. Quare videtur legisse au non s’y: additque hoc esse

animadvertendum, nam Homerus eumdem fàCÎt etiam ex love. Idem

docent et Apellodorus lib. I Bibl. et Clericus et Graevius et omnesferme huiusce loci interpretes . Itaque uti diximus, Iovem adoptassesibi Minervam in filiam, sic lune dicenda erit Vulcanum adoptasse,fabri cuiusdam filium , -fabrum et ipsum futurum celeberrimum.

1036 Lucem hausit validas etc. Triton filius Amphitritae etNeptuni deus maris habitus est insignis, praesertim in inflanda bucci-na seu chonca

n Quae media concepit ut aéra ponte,t» Littora voce replet sub utroque iacenria Phoebo,

ut air Ovidius. Virgilius autem de ille Miseno aeolide, que non prae-stantior erar alter, aere ciere vires, Martemque accendere canru, inquit:

w Sed tum forte cava dum personat aequora chonca,v Aemulus exceptum Triton, si credere dignum est,v Inter saxa virum spumanri immerserar unda.

Dii nimirum aemulos gloriae eiusdcm ac laudis bomines babere nonpariebantur. Vnde et Marsyae supplicium, et Araclmae, et Euryti,et alia scxcenra.

,04 HESIODI ASCRAEIIma tenons, matrem iuxta patrgmque potentem,

Aurea tecta colit fortis deus. at tibi, Mavors,

Frangere cui clypeos bellantum atque aera voluptas,

1040 Terroremque Metumque Venus gravis edidit, una

Assuetos tecum densas turbare phalanges,

Et quatere horrendis trepidas insultibus urbes;

Harmoniamque super, qua clarus coniuge Cadmus

Gavisusg quondam est. Atlantis filia Maïa

1045 Mercurium, qui certa deum fert iussa pet auram,

1040 Terroremque Metumque etc. Terror ac Motus, poëticae per-

sonne, filii dicuntur Veneris arque Martis, quad in bellis aut aliisterrorem incutimus, aut nos ipsi timore afficimur. Hi semper et al)Homero et ab aliis poëtis Marti comites tribuuntur, eumque in bel-

lum sequuntur . n104.3 Harmoniamque super etc. Martis item Venerisque filia Har-

monia Cadmo nupsit. Admodum veto ingeniose, ut dicam cumClerico, Sam. Bochartus Chanaan. lib. I. nomen Cadmi coniecit si-gnificare eius parriam, quae erat eorum Cadmonaeorum, de quibusMoyses Gen. XV, Harmoniam vero dictam ex monte Hermione , quipars fuit Antilibani ad ortum fentium Ierdanis. Sed Graeci aliterHarmoniam explicant . De Cadmi vero praestantia, eiusque camusexcellentia , qua Tbebas condidit, et Propertius et passim alii poëtaemulta dixerunt. Hic e Phoenicia litteras in Greciam attulit; Palame-des aliique deinceps auxere usqu’e ad xxrv.

1045 Mercurium, qui certa etc. Maia, una Pleiadum, Iovi pe-perit Mercurium, de que loge hymnum, qui inter bomericos recen-setur, plenamque eius frautlium furtorumque historiam cognosces.

DEORVM CENERATIO . 105Ab Iove conceptum fudit; Semeleque verendi

Progenies Cadmi pariter seciata Tenanti

Natum immortalem genuit mortalis Iacchum

Laetitiae auctorem , qui divum sede potitus

1050 Aetheria gaudet divine et marris honore.

Nec minus Alcmene rebut creat Herculis 011i

D

104.7 Progenies Cadmi etc. Semele Cadmi filia, mortalis omniumprima, ex Iove Bacchum concepit . Sed num Cadmo posterior Bac-chus censendus est? Ima multo antiquior fuit, ut multis ostenditBocbartus Chan. lib. I. Ideo autem» Thebanus creditus est, quadcontlitores Thebarum eius cultum in Graeciam ex Oriente atrulerant.Hinc et Dionysus dictus ex 81’aç et Nôdd. urbe Arabiae, in qua fuir

educatus. Sed Baccbi mythologia maxime implexa esr ac tenebrisinvoluta. Nonnus in sua poëmate quam plura potuit de eadem col-legit lectu cligna. An etiam idem cum Nemrodo? Loge Bochartumet Clericum de eadem disserentes. Fabula autem, quad ortus sir exIovis femore , marre a fulmine exanimata, ferrasse fiera , quia etPhoenices et Syri, quos ab aliquo generatos aflirmant, dicere salent,ces e fiamore illius egressos .

1051 Nu minus Alcmene etc. Mortalis altera mulier cum Iovecongressa , Alcmena nempe illa Amphitryenis uxor, Herculem protu-lit in lucem. Et Bacchus et Hercules et ceteri eiusmodi deorumfilii ex mulieribus generati pro notbis baberi debent, quemadmodumilli omnes fuisse censendi sent, qui in templis lucisque sacris autprepter flumina a fraudulentis hominibus ematu saepe cultuque va-rias deos imitantibus generabantur; utque honori puellarum , quaevim erant passae, consuleretur, in vulgus proferebaturt a diis fuissegenitos .1 Plena est exemplorum huiusce fraudis vetustas, nihilqueerat familiarius , quam deorum superstitione nefariam obtegere impro-

O

ios HESIODI ASCRAEIFer noctem furto congressa. at claudus utroque

Ille pede ignipotens Vulcanus coniuge partaAglai’a, Charitum prima, sua gaudia sensit.

10 55 Bacchus item auricomus flavam crines Ariadnam

Mineis natam cette sibi foedere iunxit,

Quam senii lethique expertem Iupiter arceReddidit in supera. iustis Heben hymenaeis

Post dures casus et multa pericula Victor

1060 Alcides, prolesjAlcmenae martia, duxit,

bitatem ac libidinem . Tu lege sis Dionysium Halic. lib. I. Aut.Rem. de Ilizt vel Rhea Numitoris filia Vestali; lege Iosepbum A111.111d. lib. xvuI de Paullina a Decie Mundo decepta; lege deniqueIIerodotum lib. I De temple Iovis Beli, quad crat Babylone, dis-serentem, buiusque rei manifesra deprebendes indicia. Commodum

crat id credere, ideoque facile credi simulabarur. ,1053 Ille pede ignipotens etc. Homerus cum aliis poëtis mytho-

logisque multis Venerem Vulcano tribuit uxorem, non Aglaiam Gra-tiarum primogenitam .

1055 Bacchus item auricomus etc. Ariadna a T beseo in insulaDie derelicta, ibique a Baccho inventa, fuit ab eadem in caelumavecta. Nupta eidem, immortalitarem est consequuta. Vide Catul-lum in carmine: v Peliaco quondam etc. Et Nonnum in primis, cu-,ius fabulas mire Dupuisius ad astronomiam transfert.

1060 Alcides, proIes etc. Hebe, de qua supra diximus, Herculideorum iam honores consequuto data est . Hanc Iovi ad poculumsalitam stare dixerunt , antequam Ganymedes ille Troianus puer exIda ab aquila raptus in eius lacum successit. P0110 Heben deam iu-ventutis Herculi datam ideo ceuiugem non immerito opinatur Cleri-

DEORVM GENERATIO . 107Heben, Iunonis Iovis alti et sanguine cr.etam,

Sidereo nivei florentem in vertice Olympi.

Felix, qui potuit tantes superare labores,

Et nunc indomitae virtutis praemia laetus

1065 Accipit ipse deos inter deus additus astrisImmortali aevo gaudens, vitaque perenni.

Sali autem, assidue qui se per inania matu

Volvit agens, pulcra Oceano patre edita nymphal

Perseis Circenque dedit, regemque superbum

1070 Aeeten. heic post divum mandata sequutusOceani gnatam formesam accepit Idyiam,

Quae Veneris taedas experta et dulcia vinclaEximiam certa Medeam tempore fudit .

Vos mihi nunc, terraeque omnes scopulique , valeta;

eus, quad quum Graeci unum hominem fuisse crederent, nec intel-ligotent, qui vira unius bominis suflicere passer ad cas res gerendas,quas et rempare et loco diversissimas gessisse dicitur, aeternam eiiuventutem a diis concessam arbitrati sunt. Harolcel, unde Hapa-nÀng, Phoenicibus est mercator; quare ferrasse hoc nomen non pre-prium est, sed appellativum.

1067 Sali autem, assidue etc. Perseis oceanine Sali nupta Cir-cem arque Aeetam genuit. Quae de Circe dicuntur, norissima sunr.

l

Nota pariter historia regis Aeetae, qui ex Idya Medeam suscepir,uti constat et ex Apollonio Rhodia, et ex Valerio Flacco in Argo-naut., quos rure adira, si horum desiderio teneris. De hac re interrecentiores agit cl. Denina in Grau. Hist. lib. I cap. 7, ubi de Ar-gonautis.

108 HESIODI ASCRAEI1075 Et saisi valeant ponti freta. dicite divae,

Dicite olympiades Musae, Iovis inclyta proles,

Quaeve, quibusve deae mixtae mortalibus olim

Protulerunt natos similes caelestibus ipsis?

Prima Ceres cunctas tinter Apulcherrima divas

1080 Iasio heroi’ Cretae foecunda pet arva

Accubuit furtim, ter scisso abiecta nevali,

Ac genuit Plurum, qui vastam obeuntia terrain

Aequora, telluremque ipsam lare undique lustrat

1077 Quaeve, quibusve deae etc. Huc usque Hesiodus de iis lo-quutus est, qui ex diis et mulieribus nati dicebantur; nunc aliquotenumerat, qui ex deabus bominibusque procreati ferebantur. De qui-bus idem sentiendum, quad diximus de superioribus. V

1079 Prima Ceres etc. Cum Iasio aut Iasione, ut cum vocatTheocritus , commixra Ceres edidisse (licitur Plurum , de que Lu-cianus in Timone , et Aristophanes in eius nominis comoedia. ApudHomerum autem sic queritur Calypso cum Mercurio Odyss. lib. v . I

n Dî, genus adversum nabis, quaenam improba tantum

n Invidia, baud vacuo divas requiescere lecto,v Si qua virum placito carum sibi iunxit amore?

1» Sic roseos ornata sinus ut Oriona cepit 1v Aurora, invidiae stimulis ingentibus actasn Vos doluisse polo memini, nec desiir ira,v Donec in Orrygiae sylvis latenia virgov Perculit aggressum numquam fallente sagitta.n Sic etiam quum victa animi Iasiona petivitn Flava Ceres , dulcemque ardens saturavit amoremv Mixra vira per culta soli, non inscius illum

v t Iupiter ardenti iaculatus fulmine suavit.

DEORVM GENERA T10. 109

Pervolitans. cuicumque vire venir obvins idem,

1085 Nec fugit elapsus , cupide largitur et amplas

Divitias, et dona parat felicia vitae.Harmonia idaliae. Veneris clarissima gnata

Pulcram Ino, et Semelen, et Agaven fronte venusta,Autonoënque, sibi caram quam rite comatus

1090 Duxir Aristaeus, Cadmo. est enixa parenti,

Et Polydorum etiam Thebarum in moenibus altis .

Magnanimum valida Chrysaori oceanitis

Calliroë peperitignatum, qui robere praestans

Ante alios coetu sese iactabat in omni,1095 Geryonem, tibi quondam Erythiae in litore caesum,

Alcida, camuros propter, tua praemia, taures.

Memnona Titbono genuit caput aere revinctum

1087 Harmonia idaliae Veneris etc. Ad Harmoniam relabiturpoëta, ut eius prolem e Cadmo susceptam enumeret, cum unam an-tea Semelem neminaverit. Iraque praerer banc nanar gentiisse Ino

rAgaven et Autonoën, cui nupsit Arisraeus: et praererea filium Poly-dorum, Thebis iam eonditis. Hae sorores gravissimum sumpseruntsupplicium de Penrbeo orgia Bacchi contemnente, de quo OvidiusMetam. lib. 111 prope .finem .

1092 Magnanimam valide Chrysaori etc. Hi versus sue de locomati sunt, res enim et dicta est, et omnino aliena heic a poëraeproposiro. Chrysaor non mortalis vit est, sed immortali natura prae-ditus pet Hesiodum , quare eius proies non est censenda in numerofiliorum, qui ex deabus cum hominibus coniunctis orti sunr.

1097 Mcmnena Tithono garait etc. Aurora e Titbone duos heic

I IO HESIODI ASCRAEIAethi0pum regem Aurora Hamathionaque dium.

At Cepbalo Phaetonta parem caelestibus, olim

1100 Quem tenera sparsum reseas lanugine malas,

Ignarumque, et adhuc puerilia vota foventem,Laeta Venus rapuit, rempli geniumque futurum,

Custodemque sui, tenebrosae noctis in umbra.

Natam autem Aeetae regis, postquam omnia Victor

filios suscepisse affirmatur, Memnonem et Hematbionem , quos ideocum aliis interpreribus Aurorae filios dictas esse pure, quad amboin superiori Aegypto , aur Aerbiopia, quae regiones collatae Graeciaead solcm orienrem spectant, regnaverint. Fortasse et Hematbionis no-men est a Syriaca appellatione Hhemat, inquit Clericus, ut vocabaturSyriae urbs , ad quam perringebanr septentrionales fines Palaestinae.Sed ego petius bac nomen deduxerim ab inca-o; seu die, quad aboriente nascatur dies. Memnonis et Homerus in Iliade , et Virgiliusin Aen. mentionem fecerunt. Eadem autem Aurora e Cepbalo protulitPhaetbonrem, sed, ut videtur, diversum ab ille, qui Salis, et Clime-nes filius ab Ovidio Metam. lib. Il dicitur, quique mundum confla-grare fecir , ictusque a Iovis fulmine in Eridanum decidit . An bicPhaetbon est sidus Veneri sacrum , nimirum Phosphorus? Lege quaede illa dicat Dupuisius in opere alias citato pag. 521. An potins il-le, quem in Sole regnasse dicit Lucianus Hist. Ver. lib. I, bellumque

gessisse cum Lunicolis? a1104. Natam autem Aeetae etc. Medeam, uri nerum, Iason duxArgonautarum et Aesonis filins, uxorem duxit, eamque secum inurbem Iolcum deporravit. Res est omnium sermone vulgata, ut nonoperae pretium sir in ea diutius morari . E Medea veto et IasoneMedaeus heic tantum ab Hesiodo natus dicitur , quem a Chirone fit-cit educatum, quad et de Achille accepimus, et de ipso Iasone, qui

-x..r--1

DEORVM GENERATIO. n I1 1 15 Praeliaque et dures superavit matte labores,

Imperiis tex ipse suis quos ferre coactumMultos mandarat Pelias , pet caerula vexit

A patte abductam rediens ad moenia Iolci

Aesonides nutu divum, thalamoque recepit

1 1 20 Flore nrem blandeque tuentem. ibi Iasone foeta

Medeum peperit , quem celsa mentis in antre

Phillyrides aluit Chiron, ceu fata iubebant.

At proies Nerei die sata sanguine nympha,Pulcra quidem Psamarbe tibi protulit, Aeace, Phocum;

1 1 2.5 Sed tibi pressa Thetis plantas argentea, Peleu ,

Sternentemque vites, animosque leonis habentem

Indomiti, clademque Phrygum, produxit Achillem.

Aeneam in riguis nemorosae vallibus Idae

antea Diomedes dicebatur. Mulri alii Medeae et Iasonis fuere filii,quos mater crudelissime inrerfecit. Vide Diod. Sic. et Bannierium.

1 123 At proles Nerei etc. Psamarbe Nerei filia Phocum peperitAeaco , Thetis Peleo Achillem , quas ego Nympbas esse arbitrer duaspuellas deprebensas in aliquo fluvio sese lavantes , ibique compressasab Aeaco et Peleo. Quum vero prolem ediderunt, fuisse banc in fa-no aliquo Neptuni aut Nereidum delubro deposiram,et verum matrumnomen occultatum . Vana tantum religio malotum suadere petuit.

1 128 Aeneam in riguis etc. Quod de Phoco et Achille diximus,dicendum pariter de Aenea, cuius quum mater ignorarerur formaqueesset omnibus admirationi a Venere ortus iactabatur, mendacio anti-quissimis illis remporibus frequenter ad prolem cohonestandam usur-pato . Vide inter bomericos Hymnum in Venerem , quem admodum

1 12 HESIODI ASCRAEIDardanio Ancbisae commixta in amore creavit

1130 Alma Venus rutile bene serte tempera cincta.Cuata hyperionidae Salis Circe aurea vafro

Agtion arque Latinen- Vlyssi protulit, acrem

Progeniem iustamque: procul qui littora Circum

belle arque eleganter italicis versibus exrulit ac luce publica donavitinter alia sua tloctissima carmina Caste Cames Rezzonicus ille desmerus omnium Iralorum, delecrae et pater erudirionis. Vtinam etMusaeum seu Herus et Leandri amores cire nabis proferat!

1 131 Gnata hyperionidae Salis etc. Vlysses e Troia rediens petvaries etrores etiam apud Circem aliquo rempare mansisse narratur abHomero , ex qua duos per Hesiodum suscepit liberos Agrium et La-tinum . Clericus veller legi Adrium non Agtium propter mare Adriati-

cum , ut nimirum intelligatur , bos utriusque maris superi et inferiregionibus in Iralia imperasse . Animadverte ramen Hyginum nonVlyssis sed Telemacbi filium Latinum facere; Dionysium veto Halicar.

eumdem Latinum Herculis filium memoriae prodidisse, cuius materpuella quaedam Hyperborea Faune Aborigenum regi pestea nuptumdata fuit, que factum ut plerique Latinum Fauni non Herculis filiumesse putarint ,-quemadmodum et Virgilius lib. v11 4ers Sed idem lib.x11 Latini avum Solem vocat, quasi fuisset Circes filins. Ad quemlacum vide Servium, qui Virgilium in varietate historiae fatetur di-cta aliquando variai-e. Quidam etiam Telegonum Vlyssis dicunt eCirce filium Tusculi conditorem, quem Horarius in Ode xxrx lib. 111parricidam appellat , quad imprudens pattern occiderit, ut VlyssiTiresias varicinarus crat lib x1 Odyss. inquiens:

n . . . . . . . . . post funus ab undisse 1 Advenier tibi Parca ferons, quum longa senectus

v 1 Canirie placida’ confectum cemet, et omnes

w Oria te circum peragent felicia gentes.

DEORVM CENERATIO. H3Omnia Tytthenum vasta ditione tenebant.

1 135 011i Nausithoum pariter formosa Calypso ,

Nausinoumque super, vitales fudit in aras.i Hanc sobolem divae mixrae mortalibus olim

Ediderunt . nunc o blaude vos carmine musae

Femineum cantate genus , paribusque referte

1 140 Laudibus aërii linquentes culmina Olympi.

W1135 011i Nausithoum pariter etc. Nausithous et Nausinous exnympba Calypso item Vlyssis filii . Libenter quidem Clerico assenrior,bos ira fuisse vocatos , quad Vlysses animum seu cogitationem babe-ret semper in nave celeri. Alius fiait Nausithous ille, de que Home-rus Odyss. lib. V11 dicit:

n iPrimum Nausithoum fudere in luminis aras

u Neptunus terrae domitor Peribaeaque forma

à! Egregia, extremi clarum genus Eurymedonris,» Qui quomdam irnperio tenuit fera regna giganrum.

Ex hoc enim ab Homero dicitur natus Alcinous, qui Phaeacibus seuCorcyrae imperabar, quum in eam insulam Vlysses naufiagio com-pulses appuiir.

1137 Hanc sobolem divae etc. Hactenus generarionem illorum ,qui ex hominibus ac deabus nati purabantur, recensuit Hesiodus.Heic vero Theogoniac finem faciens gvidetur polliceri, se feminarumillustrium laudes celebraturum: cuius ferrasse carminis ca nabis parsuua superest, quae Scutum Herculis inscribitur, incipitque, ut nuncexsrat, a laudibus Alcmenae; pertinetque ad quartum Catalogum.Vide Fabr. Bibl. Cr. lib. Il cap. v111, ubi vereris auctoris seboliumquad in Aldina ediriane A’am’âr subiicitur, inregrum legitur: TfiçA’om’zioç il drapât êv Té; 3’ 7.0170171571» (piger-ou etc.

HESIODI.ASCRAEIOPERA ET DIES.

117

AD LECTOREM,DE OPERVM AC DIERVM

CARMINE.

Si quae vetetes Scboliastae recentioresque lati-ni interpretes in Hesiodi Open: et Dies m, quadego carmen latinis heic tibi versibus a me expres-sum iterum exhibeo, humanissime lector, com.-mentati sunt, velim enumerare, dies profecto medeficeret. Nam quum et Aristoteles et Xenopbonet Plate, et qui eorum voce loquitur Socrates,omnisque fete antiquitas Hesiodum semper ba-buetit tamquam optimum moralis philosoPhiaepraeceptorem; mirum sane non est, plurimos dein-ceps scriptores in ce tempus operamque collocas-se, ut poetae tanti tantorumque virorum laudi-bus commendati vel scripta iniuria temporum foe-de depravata corrigerent expurgarentque , vel

(1) Carmen hoc in deliciis olim Seleuco Nicatori ira fuit, uteius mortui capiti suppositum fuerit invenrum teste Prolemaeo Hepbae-

stione lib. v apud Photium Cod. 190 vocaturque nar’êia’xm Hesio-

di opus. Boeotii autem hoc eius tantum genuinum carmen puta-

bant. Sed male. v îWill? illi l). "Npp 1], 11- ,11; fui: I5 du?) A «-.I l1.,4.1.. "1

H8

mentem omnem scientiamque allegoriis, quibusvates hic vehementer delectabatur, quasi involu-cris quibusdam conditam, evolverent arque expli-cateur. Itaque quemadmodum Hometum discipli-narum omnium, praesertim earum, quibus adactionum singulatum prudentiam facile pervenitepossemus, pattern exstirisse voluerunt; ira Hesio-dum aptissimum esse statuetunt, a que politica ,ethica arque oeconomica praecepta petetemus.Nec ego quidem aliter sentie: bos enim duos te-tius antiquitatis poetas maximes doctissimosquepraestanri’ssima philosopbiae documenta versibus

tradita reliquisse fateor. Vnum tamen est illud ,in que vehementer dissentio a quibusdam grae-culis , qui Hesiodi scripta illustrantes non versumnon syllabam non literam unam mysterio carerearbitrati sunt . Ira scelus a se commissum esseducunt, nisi a singulis vocibus, tamquam e sa-cris Eleusinae Martis , aut Bonae Deae caeremo-niis , reconditiotem aliquam sententiam eruerint.Quamobrem eorum in hune poetam commenta-rios legenti mihi ridere saepe cantigit, quumviderem , ces tam longe studierum aciem inten-disse, ut multa, quibus non poeta, quum scri-beret , sed ipsorum mens aestuabat, quum lege-

[[9

ret, ptospicere putarent. Fit enim interdum , utnos praeconcepta aliqua Opinione, ptaeoccupato-que falsis notionibus, aut saltem temere arreptis,iudicia ad legendum dati ea in antiquis praeci-pue ’scriptoribus credamus invenisse, quae inve-nite sperabamus; vidisse, quae videre optaba-mus; hausisse ab iisdem, quae multo ante innabis existebant . Huc accedit, pletosque huius-modi homines, quad fere omnium grammatica-rum proprium est , non scriptoris tantum, quemexplicandum susceperunt , laudem famamque un-dequaque conquirere, verum etiam etuditionem.suam doctrinamque venditare, quam maxime cu-pere . Qua in te magnopere falluntur: nam et apoetae sensu non semel longissime aberrant, et seineptes inanisque gloriolae plus iusto cupidesapud cordatos homines ut plutimum exhibent.Atque ego sane non dubito , quin si ab inferiset Homerus et Hesiodus et multi alii auctores,repente excitatentut , dicturi essent , quad Virgillium dixisse scribit in elysiis vates ille festivissi-mus Diodorus Delphicus; se quidem minus do-ctum, quam a Dante Aligherio fingatur, sedmulto sapientiorem fuisse. Ptaeclare ille quidemac vere: quid enim tam insulsum ac rectae mi-

I520

nus rationi consonum , quam cas aliis cognitio-nes tribuere , quas nec habuete umquam nec ha-bete potuerunt? Modus igitut adbibendus est,ac ingenio temperandum. Quod quum dico, no-lim quispiam credat, me dactissimorum homi-num labores industriamque, qua in explicandisillustrandisque antiquissimorum auctorum scriptisusi sunt, vitupetate. Hoc et alienum a me estet summae esset ignorantiae ne dicam dementiaeindicium. Illorum conatus cutamque singularemego maximi facio semperque feci , ac palam di-co, eos optime de omni literarum genere meri-tos me existimare; lucemque maximam antiqui-tati attulisse , ultra fateri. Quare et Scaligerumet Danielem Heinsium et Clericum et Cuietum etGraevium aliosque, qui post Proclum , Tzetzem,Iohannem Diaconum ceterosque graecos sunt He-siodi carmina commentati, maximopere et suspi-cio et admirer. Quin immo tanri eorum laboresduce , ut desperaverim omnino me bac ingeniierudirionisque tenuitate pesse aliquid ailette, quadeorumdem cutam effugerit: contraque fateor, meplurimum ab iisdem in bac versione poeticeadornanda adiutum esse, et pleraque, quae inadnotationes tum T heogoniae tum Operum’ ac

12!

Dierum versibus subiectas congessi, ab iisdemhausisse. In quibus tamen ira me gessi, ut quadnecessarium esse ad explicanda obscuriora poetaeloca arbitratus sum , ab immensa eorum velutisylva excerperem; reliqua omitterem , quae tan-tum ad ostentandam erudirionis famam pertineteiudicavi . Sic et fartagine quadam ac ingenti do-ctrinae quasi pondere te, amice lector, liberavi;et ne me alienis plus iusto omatum coloribus ,tamquam illam corniculam grex avium , tot tan-torumque virorum turba exueret , providi . Ita-que et quid illa aetatum quatuor sibi succeden-tium descriptio facta in hoc carmine a poeta ,et quid Pandora , quid Prometbeus, eiusque fra-ter Epimetbeus significent, Heinsio diligentius do-cendam reliqui . Item an haec sint illa Hesiodicarmina de agrorum cultu tot laudibus ab anti-quitate celebrata , et de quibus apud M. TulliumCato querebatur , setie opinor , nihil in iis di-ctum de stercoratione; perinde quasi cetera om-nia ad rem tusticam pertinentia et ab eademsingulati studio , ut ca tempera ferebant , pertra-ctata , continerent . An Virgilius , quum gloriare-tut sese carmen Ascraeum cancre romana pet op-pida , haec imitantia sibi proposuerit tantum, an

q

[22

et alia quaedam Hesiodi, quae interierint carmina,et de quibus Manilius ait; ubi ita de Hesiodo:

Quirz etiam ruris caltas legesgue sacravitMiliziamgue soli: quad colles Bacchus amure: ,Quodfoecunda Ceres campos, guod Pallas utrumgue ,

Argue arbusta vagis essent quad adultera ponds;Sylvarumgue deos, sacratague numina nymphas ,

Pacis opus, magnas naturae condit in usus. uNam ex his versibus apparet manifeste Hesiodumegisse et de arborum plantatione ac insitione, etde soli natura tum Cereri apta tum patri Libero,et de aliis rebus plurimis ad agrorum cutam spe-ctantibus, quae in hoc poemate, ut ad nostratempora pervenit , frustra quaeras. An demumServius et Scaliger, quum Hesiodi Open: ac Diescum Georgicorum libris Virgilii contulerunt, in-iusti fuerint in Hesiodum res inter se diversissi-mas conferentes, ut ei quem, adamabant maxi-me , v’ictoriam facilius referrent. Certavit qui-dem Virgilius et cum Hesiodo, et cum Homeroet cum Theocrito; sed alia indoles graecorum ,alia scribendi ratio, alia quibus floruerunt tem-pera: romanus ille vates aevo ,vixit augustaeo inea urbe , quae orbem terrarum imperio complexanihil nisi grande nisi magnificum arque exquisi-

.123

tum ferre poterat . Sed ego haec omnia ab aliis,ut aiebam , discenda reliqui , quum non aliudmihi proposuerim , quam Ascraei vatis, placidis-simi suavissimique senis , ita versus latinis versi-bus exprimere, ut sine taedio, aut fortasse ali-qua etiam cum iroluptate, quod a nemine satisbene factum adhuc noveram , a graecae linguaeimperitis legi possent. Qui autem P. Virgilioaureum aillum nitorem , admirandas digressiones ,elegantissimam varietatem georgicarum rerum ,in quibus thesauros poeticorum ornamentorumomnes musarumque delicias vates divinus equdissevidetur, in hisce versibus desiderabit , ille certeet mecum iniuriose ’aget , et Hesiodo non levemimportabit calumniam. Nam et mihi illa tantumdicenda erant, quae non a Virgilio; sed ab He-siodo dicta sunt; et ipse Hesiodus, quum magnaex parte in hoc opere de iustitia, de religione, deindustria, deque rebus universis, quae ad Vitamrecte administrandam pertinent, cum fratre dis-serat, quem ad laborem exhortatur, ab otioqueremovet, saepe styli severitatem ac prope philo- tsophorum spinosam illam austeritatem sequaturnecesse est . Nec vero omnis fert omnia tellus,nec omnis eodem modo res ornanda ; suus cui-

124

que color,’ sua cuique forma, quae deceat , tri-buenda , quumque poesis rerum banc universita-tem , quam naturam dicimus, referat, rebus quaspertractat’, habitus accommodat , singulisque cum

adhibet cultum , quem singularum species requi-rere videatur . Alia est amoenitas florum viren-tiumque camporum , alia sylvarum asPerrima-rumque rupium: in illis placet venustas, in hishorror non displicet . Possum tamen fere dicere,et Hesiodum babere multa , quae si diligentiusinspiciantur , nequaquam rehus a Virgilio pertra-ctatis cedere videantur; et me ita animum adbanc versioneni applicuisse ,. ut quotiescumque li-ceret , purissimam illam Virgilii dictionem ver-suumque numerum suavissimum imitarer’, ac qua-

si meam ad rem nOn invite transferrem. Hoc etin Homeri Odyssea comatus sum ’facere, et in iiscarminibus , quae de Echo navique aeria adole-scens scripsi , iudicioque non mec, sed virorumdoctissimorum sum confirmatus, mei non me de-bere slab-oris poenitere; hoc etiam in. ipsius He-siodi operibus vertendis me nunc effecisse puto,.speroque futurum, ut aequi indices, quorum inmanus hi mei studiorum industriaeque fructuspervenerint, idem mecum iuxta fateantur . Iam -

125

vero nihil me attinet dicere, quam in tanta deoptimo genere iudiciorum varietate sequutus suminterpretandi rationem , quum hac de re et alii,multi lucuIenter loquuti sint , et ego in praele-ctione ad Homeri Odysseam satis disseruerim:eam’ facto potins, quam verbis cupioi t omnibusostendere. Quae si tibi, erudite lector, placebit,iudicium a te meum .probari, avehementer gaude-bo: sin autem non omnino placebit; illud a tepetam, ut dum habeas meliora vel a me ipso ,vel potins ab aliis et otio et ingenio et elegan-tia abundantioribus, hisce patienter utare, iisdem-que qualiacumque sunt, contentas fruare. Heicautem, postquam duas exhibuero Elegias, quaein priori editione leguntur datae ad IosephumSpergesium virum nobilem multisque literis per-politum , quarum una eidem opus dedi’cavi, alte-ra luctuosissimam acerbissimamque M. TheresiaeImper. semper Augustae mortem, quae tum ac-ciderat , deflevi, iampridem a Daniele Heinsioexaratum arque huic poemati praepositum, quodifficile erat quidquam distinctius pressiusque con-scribere, argumentum tibi subiiciam, ut uno fer-me intuitu, quid Hesiodi Opera ac Dies conti-neant doceantque , videre possis et iudicare.

lier .Biblioth. du Faim des Arts

126

IOSEPHO SPERGESÏOPALENTIAE BAR.

EQV. s. STEPH. HVNG. n.

AVG. A CONSILIIS IN AVLA VIENN.PRO nnvs ITALIAE

À

ELEGIAHellada iam linquens romano indutus amictu

Nympharum ille ingens cura Heliconiadum,

Cui niveos quondam pascenti in collibus agnos

E viridi lauro sceptra tulere deae ,Labraque Hyantaei sparserunt Huminis haustu ,

Vt liquido flueret dulcis ab 0re sonus ,

Antiquumque Chaos, magnorum et nomina divumDiceret, et veterum saecula terrigenum;

En tibi se vates , Spergesi candide , sistitIpsarum missus Pieridum monitu .

Namque ego laurigero musas in monte petivi ,

Pro officiis aliquod munus ut innumeris

Mi placidae innuerent, quo tu laetatus adepto

Laudares memoris pignus amicitiae .

Diis placuit mens grata: haud irrita vota fuere,Orantem at fidis auribus audierunt ,

Ascraeique senis .iusserunt carmina divae

Graia pet Ausonios ferre novata choros ,

[27Iustitiam queis ipse docet, morumque pudorem ,

Quantaque proveniunt parta labore bona:

Sidere quo melius pingues invertere glebas,

Seminaque inverso tradere sparsa solo?

Quo freta non metuit cupidus mercator adire ,

Ac vehere externo litore divitias ,

Pacis opus, magnes vitae mortalis in usus

Concessum a sancto numine caelicolum .

Ipse etiam Clypei referet mirabile textum, ,

Quod tenuit virtus Amphitryoniadae,

Quum nemore in sacro Phoebi Pagasaea pet arva

Cycnum alto stravit vulnere Martigenam.

Tu dextram nunc tende seni,’ firmaque coactum

Te coram insueto fundere verba sono ,

Illa vetus clarat latiae quem gloria linguae

Aurea, Iulaeis aemula temporibus,

Pura tibi quae sponte Huit: ceu rivas ad ipsumQuum fontem illimi prosilit e scatebra ,

Pellucetque vitro similis nitidoque electroFormosis’ clarum Naiasin in speculum .

An miserum eiicies , mutato gutturis usu

Si male quod verbum dixerit asperius ,

Nil patiens perferre , tuis nisi sensibus aptum?

Atqui nec talem fâma mihi retulit,

Nec teiego sum toties expertus. quin mage lenî

Quemnam fmxerunt ingenio Charites,

128

Et mage certantem sibi lectos iungere amicos,

Servare et iunctos omnibus illecebris?

Tu mihi magnanimae reserasti limina Matris

Nullis florenti laudibus aut meritis;

Tu dignum Augustae fecisti munere dextrae,

Quum primum nostro nomine Moeoniden

111i offerre ausus de me es bene multa loquutus,

Queis spes affulsit certa patrocinii

Nec sterilis nec parva: a te sunt omnia primo

Commoda, sunt nobis omnia nata houa g.

Et venient maiora , animum ni lusit Apollo

Saepe mihi de te grandia pollicitus .

Quamquam ego quid cupiam maius? non divitis auri

i Me sitis, aut agitans excitat ambitio .Talia , quos ridens tollit fortuna , sequantur;

Non ego , qui didici parcus amare modum ,

Virtutique magis, caecae quam fidere divae,Quae llevis assiduas versat agitque vices.

Mi sat erit , liceat si quando carmine digne.Ingens Austriadum tollere ad astra decus ,

Matris et Augustae magnum vulgare per orbem

Largificum et .nullis casibus edomitum

Illum animum, late quo splendet ut aetherius solSpicula virtutis Clara procul iaciens

Omnigenae , oceani trans vasti litera ad usque

Terrarum extremos parte ab utraque polos .

Caesaris huic magni certabo adiungere nomen ,

cuius facta olim ferre per ora virum,

Seu pacem, seu bella gerat, fama ipsa negabitLassato alarum posse ministerio;

Atque alias centum linguas, alia ora reposcet,

Voto queis valeat fida satisfàcere .

Addam illi socium , cui nuper ab aethere lapsa

Relligio sacro cinxit honore caput ,

Imperiumque dedit duplex , quo sceptra potenti

Iustitia ac divum credita templa regat

Idem regnator p0p1110rum, idemque sacerdos,

Idem Teutonicorum inclyta fama equitum .

Addam alios fiatres, quorum iam munere tellus

Itala cum magno foenore laeta videt

Surgere Atestinos et Mediceos heroas

Caesareis mixtos sanguine connubiis . .

Danubium ad vestrum rumor feret, aurea late

Tempora Saturni nostra per arva patris

Fulgere, et Insubrum campis florescere Athenas

Omnibus eximias artibus et studiis.

Gaudebit tuus ille heros Chaunitius , Atlas

Qui catus Austriacum sustinet imperium;

Tuque idem gaudebis , amor quem Palladis almae

Cultorem doctis coetibus adnumerat ,

Quemque Italae commissa rei tam cura fatigatVsque nova ingeniis addere subsidia .

log

130

Iamque omnes duce tanto agitat vigor, omnibus urit

Gloria honoratis corda cupidinibus

Ex humili tellure alto consurgere caelo

Laude aliqua, ut de se fama loquatur anus.

Hoc etiam quod prodit opus nunc cumque, pusillumSit licet , et foeda barbarie horridulum ,

Auspiciis hoc nempe tuis et nomine tutumNum metuat doctos tendere per populos?

Non, ita me servent musae, timet. ergo age segnem .

Rumpe moram, i fidens culta per ora, liber.Narn tibi si laudem Spergesius annuat ullam,

Sic quoque mutata veste legere diu.

Annuet. illum autem quem tu bone cumque probaris,Et Charites vatem Castalidesque probant.

Sic tibi et Hesiodus vivet donatus, et uns.Vives, Spergesi , cultus honore mihi;

Nullaque me seclis obliviscentibus actas,

Spero equidem , ingrata mente fuisse feret .

EIDEM ALTERA.Haec tibi, Spergesi, dum Graium dona parabam ,

Optabamque tuum ferre pet ora decus,

Heu quantus trepido fundit se luctus ab Istro,

Omnia quo late personuere loca,Singultusque inter vox haec sonat omnibus una:

O faciles nobis demite caelicolae

I 3l

Demite ’ vos vitam nobis; at reddite matrem,

Reddite Caesareis dulce decus laribus,

Reddite solamenque inopum, columenque senectae,

Iucundum cunctis reddite praesidium.

Irrita sed fuerunt populorum vota, nec ullasAudivere polo numina magna preces.

Occidit heu meritis et fama maxima regum,

Occidit a patriis edita Caesaribus

Austrias illa potens pietate et grandibus orsis,

Quidquid virtutum, quidquid honoris crat,

Vna in se capiens; qua nil Spectabat Olympo,

Seu ferret Phoebus, sive referret equos ,

Maius ad occasum roseo sublimis ab ortuPer varia omnigenum dissita regna virum.

Flemnt Sequanicae sedes, et Tescheniae arces,

Flevit Fatma dolens, moestaque Parthenope,

Et natas doluere suas, quas plaudere matri

Cernebant, contra ferre modo inferias ,

Atratas, tremulisque ululatibus externatas,

Ac sparsas largis fletibus ora, vident.

Heu genus, heu benefacta! banc tu mors invida terris,Quae fuit aeternum vivere digna , rapis?

Nec puduit laesisse sacrum caput? heu quot in unoF unere crudelis Persephone eripuit?

Eripuit certe multos, illa omnibus aequam

Quum matrem populis barbara surripuit .

132.

Quid mihi cum laura? laurum iam ponit et ipseCaesar, cumque piis fratribus imbre madet.

Et suaves camus , et fila sonantia, musae,

Indicia et laeti mittite nunc animi;

Solvite taeniolas, ac tristi tempora fronde

Cingite, dum tantas flemus ad exsequias .

Lux fugiat, lux ipsa polo tenebrosa mineturExitium, ac terras umbra maligna tegat,

Si iura ingratae rapiunt iam ferrea mortis,

Quae secli longum spes melioris erat ,

Cedentem a nobis. cessit, devictaque morbo

Marmoreo posuit frigida membra toro

Regnatrix populorum ingens , quos ipsa beatos

Fecerat aequatis legibus imperitans,

Nec terrore ullo, sed dulci marris amore

Cunctorum in se animes verterat atque OCUlOS IAurea per terras spargens late undique iura.

Quid faciles aditus, mollia quid memorem

Pectora, et assuetos precibus mitescere sensus,

Sparsaque largifica munera magna manu?

Scilicet id propter solita est gaudere, quod esset

l In magna reliquis ditior imperie,Divitiis large ut multos attollere quiret,

Et duram a miseris pellere pauperiem

. Non sibi sed populis dives. velut igneus ardor

Solis, iab immensa lampade qui radios,

’33

Qua se cumque undis tollunt fluitantibus arva ,

Fundit, et irrigue promovet igue sata

Insinuans frugum genus omne, et mollibus auris

Semina permixtus viva tumefaciens .

Testes Vindelicique, et curvo Pannones euse,

Atque Bohemorum moenia magnanimum ,

Testes et Belgae,- Dacique, et fida Liburnum

Litora, et Insubri gens opulenta soli,

Ah quoties dextram magnae sensere parentis .

Nullis parcentem sumptibus atque opibus ,

Si quando aut bellum populos exciret ad arma,

Aut fallax Cereris dona negaret ager,

Non doluit quisquam, quin illius acta dolore

Ipsa pio teneras spargeret imbre genas;

Nec quisquam optata votorum est sorte potitus,Gaudia materno pectore quin caperet,

Adversaeque cornes fortunae unaque faventis

Assuerat prae se ferre vices populi.Haec mage Moeonidae cantu, quam fortis AchilIes ,

Digna, haec Aeneae sunt pietate prius.

Felix o nimium felix, quam vincere nulla

Fraus valuit tanto in culmine compositam,

lTransversamve egit sceptra inter gemmea fastus

A recto diae tramite iustitiae,

Quam sibi proposuit comitem, qua praemia, et ipsisSueta date est poenas provida criminibus.

’34

Illa quidem magnas inter numerabitur usque

Heroinas, quot secla tulere; sed ô

Vindobona infelix, quo nunc tua gloria cessit,

Quam dominae in vita dulcis alebat amor?

Moesta iaces, tristi perculsa a turbine luctus,

Ceu qui fulmineo tactus ab igne stupet.

Quid tamen et quereris? mortali au semine quidquamProgenitum dirum fugerit interitum?

An virtus non astra petat? sunt praemia caelo;

Virtuti haud tellus apta sat ista fuit.Sceptra diu gessit mortalia, contulit arma,

Stravit et adversos Marte fremente duces,

thue minae cessere, Aquilas victricia signa

In tacita iussit degere clausa domo,

Obruta nec misera, nec sorte elata secunda,

Vinceret, aut contra cederet, impavida.

Ingeniis patefecit iter, promovit et artes,

Excoluit magni templa verenda dei;

Imperii fines. provexit, et aurea mundum

Quae teneant, mater germina multa dedit,

Virtutisque viam sua per vestigia viditCarpere non usquam deficiente’pede-

Vidit et ingenuos, duce se, florescere moresTartareum pulsis in barathrum vitiis,

Et late gentes optata in pace reliquitCaraque longinquis caraque finitimis.

’35

Ergo abiit matura polo, subvectaque caeli

Vertice sidereas visere gaudet opes,

Quas nec bella agitant discordibus impia telis,

Nec fraudum, aut scelerum turbat acerba cohors;

Sed stabiles sine fine manent, lucisque beataeVsque novo affusae flumine dulce vigent.

Illic plena deo, caelestique addita coetu

Potat inexstinctae gaudia laetitiae.

Nomen at in terris venienti clarius aevo

Florescet filma nil metuente mori;

Quin etiam ante alios in magna Caesare vivet,

Cui spes, cui tota est nostra relicta salus.

137

A R G VME N T V MIN HESIODI OPÉRA ET DIES

A DANIELE HEINSIOGRAECE CONscnIPTVM

ET POSTEA LATINE REDDITVM IN EDITIONE GRAEVIANA.

Facto a contentionum divisione initio, Poetaalteram quam esse reprehensione dignam et vitu-perio ostendit, reiicit; alterum vero ut rebus prae-ferat omnibus, fiatrem suam Persen monet: quodaltera in fbri molestiis omne fere tempus ponit;altera autem quae honesta est et bona , solo la-bore cum iustitia , quae ad virant ’requirunrur ,sibi comparat. Postquam enim mentis, ut Pae-ta loquitur, vaferrimae w Prometbeus, Iovi ignem ,hoc est, vitae abundantiam ( sieur hue alludensait alibi divinus Plato ) furtim surripuisset, Iu-piter hominibus quos industrios vocat ac solertes,

(r) Quae heic Heinsius de Promethei, Iovis, ac potissimumPandorae allegorica interpretatione habet, fusius explicat in Introdu-ctione in doctrinam, quae libris Hesiodi EPPQN na) HMEPQNcontinetur. Sed lector per se animadvertet, cum ingenio magis,quam veritati indulsisse, fortunamque illam suam non esse admo-dum fortunatam .

S

138

hoc est de comparandis facultatibus sollicitis, ma-lum magnum, Pandoram nempe , hoc est Fortu-nam, quae omnia deorum dona , id est beneficianaturae, sibi vindicare coepit, in medium produ-xit . [ta rota vitae comparandae ratio , Fortu-nae est commissa: prudentiae autem hominum accurae ea sibi comparare coepit esse diflicillimum.Olim ergo ante vafrum hoc Promethei factum ,omnia, quae ad vivendum erant necessaria, faci-le comparabantur et ad manas erant. Saturnusenim primum omnium genus quoddam aureumfabricabat hominum, cui sua Sponte omnia sup-peditabat terra. Hoc genus leni ac iucunda mor-te, quum hac vira dcfungeretur, vitam daemo-num et nomen post obitum consequebatur. Hocautem alterum est Asequutum, quad argenteum di-xerunt: quod ut aureo in omnibus deterius , irapurins fait quam sequentia . Iupiter ergo, hocest, Forum, etiam hoc genus aufert: quod de-functum , vitam eorum ducit, quos Beatos subter-restres vocat. [tu ad tertium , aereum nimirumtransit, quod scelestum esse et impetuosum do-cet, qui quidem homines caede mutua et impru-dentia cecidere: caeterum nec nomen, nec ’ut alii’

certam vivendi pas): obitum consequuti sunt ra-tionem, ut qui fiznditus exstincti ad inferos de-

,-A

’39

scenderenr. Hoc rertium iam genus , Heroes se-quunrur ( ira tum Ereoclem ac Polynicem , reli-quosque qui primum et antiquissimum T hebanumbellum, tum Agamemnona et Menelaum, reli-quosque qui T roianum bellum constituerunt, vo-cat) quos Homerus describir. Quorum alii. mor-te sublari, penitus interierunr ; alii eorum etiamnunc Beatorum insulas calant. Hinc ferreum eius-que iniusririam describere pergit: maxime autemtangir indices, quorum brevi ac venusra fabellacorruprelas taxat. .Reliqua pars libri , iustitiaeac iniusririae praemia 0b oculos ponit, tum etmonira quaedam sapientissima Persae proponir .Maxima ex parte autem ratio scribendi , quaepraecepta continer, parum inter se cohaeret, ira,ut solura quasi et nihil minus quam adsrricra si:orario . Quae subinde quoque antiquitarem spi-rat, et non semel idem reperir; prorsusque a scri-bendi rarione, qua recentiores sunt usi, qui nuedas orarioni sententias inserunt, abhorrer . Nonraro et digredirur; ut videlicer taedium fratris ,quod ex admonitionibus baurire ac praecepris poererat , diluerer. Post haec ad Oeconomicam tran-sit, cuius rationem , inirio ab agricultura fileta,praescribir. T ora autem haec docrrina , in descri-qbendo rempare ad arandum idoneo , tum ’ deli-

:40

neando messis et vindemiae, et serendi, secundi-que ligni rempare versarur. Praerer haec , tumeorum quae recre ac ordine gerunrur , successumet exirum , rum coram quae negligunrur , damnaac noxas ostendit . Hue accedunr, tempestarumanni disrincriones , tum quibus quaeque rebus siridonea, asque ad viginti et oCro aur triginra etquatuor fere versus. Atque hacrenus quidem pri-ma Oeconomiae pars . Caeterum quum homines,partim temporis progressu , partim acriore lucridesiderio, non unum tantum aliquem lucrandimodum amplecterentur, verum omnia , quaecum-’que modo laetam aliquod promirrerenr, adoriren-rur, alterum Oeconomiae aggredirur parrem: quaoccasione de natura ac ratione maris loquitur.Ira enim tempus ad navigandum maxime idoneum,videtur vocare . Post haec rursus in praeceptisdesinir. Quum autem de debira diis reverenriainter alia loquatur, divisionem eius subiungir; erquum initium a genere, hoc est, deorum vene-ratione fecisser; ad singula, hoc est, eius speciespergit. Atque ira quidem torum Operum ac Die-rum argumenrum. absolvitur . Quod autem est re-liquum, de bonorum, ac imanrum, tum vero me-diocrium dierum observatione agit: tum qui cli-gendir, qui reiiciendi sint, breviter praecipir.

I4!

HESIODI;ASCRAEI

OPERA AC DIES.

Musae, clarisonae cantu, properate relictaPieria, laudemque patri iam dicite avestro;Per quem mortales obscura in nocte silentur ,Et volitant clari fama, generosaque iactant

5 Facta, vel indecores ullo sine nomine vivunt,Ipsius annuerit ceu mens et dia voluntas’.

Nam facile extollit depressum , et deprimit idem

VERS. 1 Musa: , clarisonae etc. Multi omni tempore dubitarunt,

utrum Hesiodi esset hoc exordium: nain et Aristarchus et Plutarchuset Pausanias aliique scriptores decem priores versus in vetustissimocodice deesse affirmant. Accedit etiam, Rhapsodos alienis poëmatibus

adsuere consuevisse prooemia; quod et Pindarus docuit 0d. Il Nem.Quid igitur? Dicernusne poëtam a duplici contentionum genere sine

ullo exordio , contra quam fit plerumque a graecis etiam in minimispoëmatibus, carmen esse auspicatum? Mihi sane id vehementep in-credibile videtur .

3 Par quem mortales etc. Potestas supremi numinis egregie perlias hominum fortunae vicissitudines declararur; quemadmodum saepe

factum in sacris etiam paginis legimus. Mitto illa Horatii: Valet imasummis murare .

142. HESIODIElatum, ditatque inopem , ditemque fatigat;Erigit et curvum facile, curvatque superbum

1 o Iupiter altisono residens in vertice Olympi .Audi o cuncta videns, cuncta et pater optime noscens

Vota hominum, sanctoque tuens tu numine iuraDirige, ego fratrem dum Persan vera monebo.

Non unum in terris litis genus, una nec acris15 Pugna animi, sed enim duplex est: altera laude,

m Altera digna probris , hominumque ardentia cordaVtraque diversis certatim viribus urget.Haec etenim bellumque malum et feralia caedisDamna fovet crudelis: eam non ullus amore

zo Dignatur, certa sed tantum lege coacti

la. . . . . . sanctoque tuens etc. Vt a iudicibus serventur iura,recte quidem poëta a Iove postulat, non enim id in poëtae potesta-

te: quad ad ipsum attinet, est veritatem dicere, idque se facturumpollicetur fratrem exhortans ad eamdem amplecrendam. Ceterum scio

adversari banc interpretationcm Danieli Heinsio, cui, re melius ex-pensa, etiam Graevius assentitur; mihi tamen communior placetsententia .

14. Non unum etc. Duo contentionum genera esse docet poëta,quorum alterum dignum etiam sapientis laude, alterum veto vitupe-*randum. Primum homines ad honestam aemulationem excitat, torpo-remque luem animorum acerbissimam excutit; secundum malam quam-

dam in nobis invidentiam creat, aliorumque inimicos nos facit, nonut eodem modo nobis sit bene, sed iis ut male sir, contra excitans.Duo exempla afi’eruntur: primum ad bonam contentionem referendum ;

alterum ad pravam videtur.

15

30

3S

4o

OPÉRA 4c DIES. 143,Vi superum tristemque colunt nocnamque verentur .Nocte nigra prior illa sata est, quam summus in altaArce sedens divum genitor mortalibus imaIn tellure dedit meliorem . quippe morantesIncrepat, ac stimulis animos exercet inertesAd studia exacuens. molli qui lentus in umbraAssidet, alterius magnes si vidit acervos,Ipse serens curansque domum subigensque novale .Continuo paribus studiis ardescit, et intusAestuat. urit enim properans vicinus ad almasDivitias vicinum inopem: data munere divumHaec hominum generi cura est. nocet altera, et illaFictor fictori, fabro faber aemulus artisInvidet, et vati vates, et egenus egeno.

Omnia quae penitus tu, Persa, in pectore condensTriste genus dirae litis fuge; nave laboreA dulci patiare tuam divertere mentemClamosoque foro caussisque intentus agendis.

Nam quid vana fori iuvat illum cura, repostiCui non multa domi stat in annum copia victus,

36 Triste grau: etc. Reiecta mala contentione , primum, velutiquoddam rotins œconomiae fundamentum, poëta heic. laborem fratri

commendat, quo maxime inopia sublevatur; eumque ab inani rerum

forensium cura avocat. Ex quo loco apparet, Persam fuisse plusiusto litium amantem, vatique hac de caussa plurimas attulisse mo-leStias, quod semper aliquid , tamquam ab haereditate patria sibi de:bitum, malis artibus indices ambiendo, exposceret . Quolibet tempo-re rara fuit concordia fratrum, ut ad aliam rem Ovidius animadvertit.

144, V HESIODIQuem facili magnae Cereris fert munere tellus ,Quoque satur litesque seras, alienaque captesRixando bona quaeque? at non et deinde licebitSic facere: irarum caussas abrumpere praestat

45 Iudiciis, quae recta Iovis probat ipsa valuntas .Iam pâmas census divisimns: ipse tulisti

Praeterea rapiens tibi multa, inverterehiantumMuneribus largis aggressus pectora regum ,

Nos inter voluere ortam qui cernere litem:sa Demeures, neque enim quanta magis utile toto

4.7 Praererea rapiens etc. An credendum poetae? Quidni; generihominum videlicet minime mendaci; Hesiodo in primis, qui alia di-cit in loco, se a Musis didicisse multa loqui et vera et falsa.

--- . . . . inverrere hianrum etc. Apud graecos poétas Baat’Àeuç

non semper est proprie tex: habemus enim eadem in regno pluresaliquando huiusmodi reges, quos indices melius aut senatores dicasquam reges, quales ii, quos apud Pliaeaces Homerus extitisse me-morat. Ampoçpa’cya; veto ab Hesiodo appellantur, quad et publica

mercedis loco dona exigebant, et privatim a litigantibus avidius ac-

cipiebant. Iustitiae maxime contraria auri sacra faines, a qua lon-gissime rota forensis natio abesse debet, ne mala filma laboret.

50 . . . . . . quanta magis utile etc. Plato lib. v De Rep. hocpracceptum avidioribus magistratibus ingessit, ut cos coërceret, etlib. rv De Leg. idem agens de regibus Argivorum et Messe-niorum ,

qui rapacitate se et universam Graeciam pessum dederant, addit:numquid illud ideo accidit, quad ignorarent, Hesiodum rectissimedicere, dimidium toto saepe praestare? quandoquidem damnosum esr

rem totam accipcre, dimidium tantum accipere maderatum est, mo-

OPERA le DIES. ,45Dimidium, quantutnque boni malvaeque salubresAsphodelusque ferat, noverez ita numina verasDivitias vitae occulerunt mortalibus aegris.

deratum vero immodico et immoderato , tamquam potins peiori , an-

tecellit etc. Quare recte Clericus hune lacum explicans: nesciunt, in-quit, satins esse iis exiguo lucro et tenui victu esse contentas, adeo-que leviora munera exigere a civibus , quam dum nimium lucrumconcupiscunt lautiusque aequo vivunt, bonis omnibus cives spaliare:primum quia pauca exigentes et modeste viventes amorem sibi civium

conciliant, quum odio sint secus agentes; deinde quia ex non exhau-stis civibus , nimia et subita rapacitate, lapsu remparais alia dona ac-

cipere possunt , quae. a PellltuS spoliatis non amplius dantur . HaecClericus, eademque confirmat exempla Ciceronis desumpto e Vert. HIquad vide apud Graevium.

51 . . . . . . malvaeque salubres etc. In malva et asphodelo vi-tae simplicitas a poëta commendatur. Ira et Horarius, quum exqui-sitas aliorum epulas luxumque descripsisset: me, inquit, pascunt oli-vae, me cichorea levesque malvae . Homerus autem mortuis impa-âgÀày Minbar tribuit, quad victu in Elisiis simplicissimo vivant,idest facillimam quamdam vitae rationem nacti sint, ut ait -Heinsius,multaque addit ingeniose potins quam vere. Vide quae Clericus sen-serit Plutarchi usus testimonio in Convivio septem Sapienr. , ubi ille ,postquam dixit bonam esse ad edendum malvam et scapum a5phode-

li, et versum Hesiodi protulit, statim subiicit: existimas veto talequid Hesiodo in mentem venisse, ac non potins cum, ut est assi-duus parsimoniae laudator, ad cibos vilissimos nos, quippe dulcissi-mi qui sint , voluisse adhortari?

53 Divitias vitae etc. Auream nempe illam Horatii Flacci media-critatem, et simplicem vivendi modum dii ab hominibus abstuletunt.

i t

me HESIODINonne manns operi admoveas si luce vel nua,

55 Copia sufficeret lauto tibi dives in annumSn5peusa ad fumum temone, boumque laboreMulorumque simul posito? sed enim Iovis iraPetdidit has curas, illum quum fraude PrometheusDecepit quamdam . subito actus corda furore

r

55 . . . . . in annum etc. Apud Graecos venustissime divites a;Ëtç êwawrdv Ënavrsç dicuntur, et PaupereS in Erg ilpéçow- H06 au-

tem in loco manet poëta, fieri passe , ut quis vel ex unius diei 1a-bore, vel piscando vel aliter industriam exercendo, lucri tantum re-ferat, quantum sit otioso satis in annum inregrum .

58 Perdidir lias curas etc. Iupiter hominum generi iratus 0b sce-lus Ptomethei utilissimum laboris hune amorem ex eorum mente abo-

levit, insevitque luxum ceteraque vitia, de quibus inferius, ubi decxpeditiOne Pandorae.

--- . . . . . fraude Promethcus etc. Promethei seu fabula seu al-legoria natissima. Samuel autem Bochartus ait, nomen verum Pro-methei fuisse Magog; quia 1° ut Iapheti filius Magog, ita IapetiPrometheus; 2° Caucaso Prometheus aflixus fuisse fingitur, quad vel

ipse, vel gens Scytharum ab ipso oriuuda Caucasum incoluit; 3° di-

citur ignem e caelo detulisse, quia, metallis circa illum montem effos-

sis, artem metalla igue excoquendi illic aut invenit aut testituit .Confirmat haec ex Aeschylo et ex ipsa nominis magog hebraica si-gnificatione nimirum moug vel magag, quad est liquefieri, coutabesce-

rc etc. Itaque si haec vera sunt, Epimetbeus erit Gag, ut recteanimadvertit Clericus; vel si mavis allegorice, erit pars inferior cu-piditatum, id est, vis animi humani inconsulta et praeceps, quaenon obsequitut aliquando parti superiori meliorique mentis et ratio-nis sub Promethei nomine designatae.

OPERA AC DIES. 14760 Tristia terrigenis pro crimine damna paravit ,

Absconditque ignem: nostros quem rursus ad ususAudax Iapeti proles subduxit ab arceAetheria in fetula servans, fallensque Tonautem

I Fulmine gaudentem. saevaque ita voce laquntum.65 Iapetionide , longe magis omnibus astu

Heu vafer! audaci nequidquam fraude superbis,Ac vetitum gaudes ignem furatus. id ipsiQuippe erit exitioque tibi sobolique nepotum,Pro rapta queis igue daba mala, scilicet omnes

7o Vt laeti exultent anima sua damna sequentes.Sic fatus risit divum pater atque hominum tex,

69 . . . . . scilicet omnes etc. Magnum quidem supplicium , utquis putet se tum gaudete maxime, quum prudens et sciens, quem-admodum loquitur M. Tullius, in exitium ruit voluntatium.

7o . . . . . sur: damna segmentes etc. Pandoram videlicet, quaequid sir, ima patins quid cuique esse videatur, lege inter se dissi-dentes digladiantesque tum veteres tum recentiores interpretes .- Suasir Heinsio fortuna , sua singulis monstra : mihi non aliud Pandoranisi amor immoderatus mulierum seu ipsa muliebris luxuries , quahomines in perniciem tuum, ut videre est in Hesiodi Theogon.v. 590 etc.

71 Sic fatus risit etc. Indignantis etiam est ridere, si sciat facilese ulcisci passe. Ita Homerus, Virgilius, aliique paëtae saepissime.

Sequitur veto elegans Pandorae descriptio, ubi Vulcano cura datureflingendi e lima corpus formosissimae virginis, vocemque animum-

que infundendi; Palladi eamdem artibus femineis excolendi; Veneri

plenam venustatis reddendi, eamdcmque tum in corporis cultu im-

:48 HESIODIr.

Vulcanumque haustos telluri infiindere iussitContinuo tores, immixtaeque iudere vocem,Vimque hominis; pulcra tum divas are referte

75 Virgineae eximium forrnae decus. addere et ipsamFemineas artes praestantem Pallada iussit,Docta quibus sciret tenues bene texere talas ,Et Venerem capiti formosum affundete lumen,Ornandique artus cutam arque ardentia vota;

80 Cumque his Mercurium fallaces fingere mores,Expertemque pudore animum. sic iussit: at illiDicta Iovis celerant subito, et mandata facessuut .

Iam clatus roseos e lima virginis artusMulciber effinxit; dea iam Tritonia zona

8 5 Induit ornatam: Charites venetandaque SuadaAurea pet collum cinxere monilia, et HoraePulcricomae e verno contextam flore corollam:

modico, tum in animi moribus ardentiorem efliciendi; Mercurio de-mum, ut est effrons ac deorum vaferrimus, cura datur astu impu-dentiaque Pandoram imbuendi . Ad quae omnia quum etiam Gratiaeeademque Suada suas contulerunt illecebtas, dolendum potius quam

mirandum, ab hujusmodi monstra deceptum fuisse Epimetlleum, aquo vel prudentissimi homines decipi potuerunt, quatidieque capiun-tut. Vide sis etiam M. Garbitii explicationem allegoricam huius fa-bulae in adnot. ad verbum H’Epaum-oy pag. 102 editionis Hesiodi

Patavinae: quae tata fete in eo est, ut osteudat hominis fuisse pri-mum puriarem natutam; deinde lascivia mentis abusam ingenio etcognitionis vi degenerasse quodammodo ab illa veteri simplicitate,seseque effudisse ad rerum etiam noxiarum inventionem etc.

90

95

100

la;

OPÉRA AC DIES. 149Cuncta videt, manibusque suis dea caesia tractat.Iamqne Argi domitor mendacia pectore candit,Infidosque animi sensus et mollia dicta

Consilio parens Iovis alti, idemque dat 011i p0re sonum , proprioque vocat de nomine monstrumPandoram, quad quisque deum sua dona puellaeContulit, heu miseris damnum mortalibus ingens .

Hinc postquam absolvit proles Saturnia fraudisExitiale malum, celeres iubet ire pet aurasMercurium, danumque Epimetheo tradere . at illeImmemor heu , quandam dedetat quae iussa Prometheus,

Ne qua sibi a supero capiat Iove munera missa,Sed potins retro, fiierint quaecumque, remittatPerniciem terris arcens; prius aspera sensit ,Quarn potuit solvi monitus, iam peste recepta.Namque olim in terris vitam mortalia seclaDegebant facilem tranquilla pet otia longeA curis morbisque fetis duroque labore,Queis domiti languent homines metamque senectaeOcyus attingunt miseri, quam tempora pascant .

[03 Namque olim etc. Nimitum priusquam sese humilies eflioena-

to mulierum amati dederent, meretriciamque vitam decepti amplecte-

renturx Nil aliud cette superiora significare videntur: nam suspicati,Hesiodum viras heic mulieribus antiquiores valuisse fingere , planedesipere est . Quis autem dubitet, hinc mala vel maxima in homi-num vitam derivari potuisse?

150

115

120

HESIODIAt manibus virgo plenae postquam ara resolvitPyxidis, exitium sparsit. spes una relictaDelituit fundo , sedemque immota priorem

Servavit nusquam fugiens pet inania permis.Ostia quippe prius clausit sic iussa TonantisImperio insidians virgo . mala cetera seseEffudere, interque hamines errantia gliscunt ,Terratumque sinus implent pelagusque profundumNec facie simili nec via noctuque diuquePallida morborum volitant nos agmina Circum,Incumbnntque caput supra sine murmure. vocemScilicet exemit tacitis Saturnia proles,

Ipsius a certa ne quis foret exitus ira.Possum etiam nunc rite alia admiranda referte,

Ni refugis: tu dicta tua sub mente repone.Vt simul exalti dii sunt hominesque caduci ,

109 . . . . . spes ima reliera etc. Ideo fartasse, ut vel esset ali-quo in malis levamento, vel eadem freti homines facilius datent sevitiis: magna enim et malorum medela et vitiarum illecebra spes est.

Illud Lini, apud Iamblichuni de Vita Pythagorae, uotum:

’ i à! ’ a aEÀneaSaz xen naiw, êner âme sa? 50381: 0252x7770): CIC-

Omnia fus sperare; haud insperabile quidquam est.

113 . . . . . mala cetera sese etc. .Hinc illa Horatii: post ignemaerlzeria dama subductum maties et nova febrium terris incubait tabors etc.

123 V: simul exorri etc. Non supremum quidem numen illud,quad et primum et aeternum et potentissimum extitisse ante omnemrerum naturam veteres multi et philosophi et poetae fatebantur; sed

OPÉRA ne DIES. I5!Aurea prima virum gens est sata munere magna

1 25 Caelicolum, quum regna polo Satumns baberet ,Vivebantque deum vitam, nullumque laborem,eAetumnasque graves laeta inter gaudia mentisNoscebant. non ulla adetat vis dura senectae,Sed pedibus semper similes manibusque vigentes

130 Vua epulas passim viridanti in gramine stratiInter se laeti curabant; turbine ab omni ,Curarumque aestu secreti , disque beatisDilecti semper crescentia pama videbantArboribus pendere suis victumque patate.

135 Nec minus et domiti placide ceu lumina somnoLinquebant dulces animas, et fate subibantOmnigenum post ditis opum laugissima vitaeGandia. nain tellus ullo sine semine foetusSponte sua foecunda ptius dabat ubere gleba

illa incredibilis deorum turba, qua caelum, graeci potissimum, im-pleveruut .

124. Aurea prima etc. Haec illa aetatum variarum enumetatio,de quibus interpretes antiqui recentesque rot tantaque commenri sunt.

Otio abureret, si quid adderem. Hesiodus incipit ab aurea aetate:qui homines in hac vixerunt, post mortem dii facti sunt aut quidambenefici genii, illisque cura demandata homines custodiendi, iudiciisque

praesidendi, quad regium est. Quid veto de illa aetatum divisione,quae fertur et a Sybilla facra, dicendum? Quaecumque ca sir, nihilprofecto habet commune cum hac hesiodia. Vide Fabricium in Graee.

Bibl. lib. I cap. 30.

la HESIODI140 Per campos vallesque cavas; ipsique volentes

In commune ultra certabant parta referteVuanimes, partisque frui cum pace potiti .Postquam autem nigra genus hoc caligine tellusOcculuit, magnus mutato corpore eosdem

145 Iupiter esse deos voluit, terramque benignosIncolere, atque hominum mortalia facta tueti .Hinc passim volitant omnes denso aère septi,Iustitiamque nefasque vident, et praemia diduntMagnorum late sortiti munera regum .

150 Altera caelicolis sata gens argentea, multoDeterior prima , nec vi nec laudibus 011i

Ingenii similis, nomen quae traxit ab aura.Tardus apud matrem centum puer inscius anuosCrescebat, patriosque coleus. sine honore penates

1 sa Altera caelicolis etc. Sequitur actas argentea, de qua multaobscure inrerpretcs Hesiodi. Illud cette ,peculiare: tardas apud ma-trem etc. Quid hoc monstri? An diutius apud matrem valut in qua-dam morum custodia pueri detinebantur, ur serins ad viria prohibe-rentur, quemadmodum contendit Heinsius? au potins quad ab ingeniistupiditarem, quamvis aetate iam grandes, nihilominus pueri tune ho-mines videri passent? Haec mihi verisimilior viderur explicatio, quum

praesertim et in proverbium abietit Puer centum annorum de hominediei solirum, qui tardius consilii matutitatem est assequutus. Ceterumhuius etiam aetatis homines post mortem etsi secundum, tamen suutaliquem honorem nacti. Ex his maleficos quosdam genios suspicor

literas; quibus, ne nacerent, lirabarur. ’

OPÉRA 4c DIES. 153155 Indigus auxilii reptabat. max ubi Havas

Spatserat enata circum lanugine malus, , -Exigui suerat brevis illum terminus aeviExcipete assiduo confassnm corda dolore0b sceleta. haud etenim violenta a crimine quibant

160 Altemas prohibere manus: non magna vereriNumina, non aris imponete sacra volebant ,Certa hominum ceu iura petunt. max Iupiter illos,Ingtati superos nullo quad honore colebant,

-- Perdidit iratus, tenebris et pressit opacis .165 Nec tamen omnino genus hoc evanuit: ima

In terra posuitque damas dicique beatnm ,Promeruit: debetur houas huic nempe secundus .

Tertia magnanimi nutu Iovis aenea venitGens hominum, argenta absimilis: de robore creta’

17a Fraxiueo, indomita, et violenta. olli horrida cordiPraelia, Martis opusatcladesque, ininstaque factaSemper erant. Cereris spernebant mitia dona,Atque adamante animas dura sub corde fovebantInformes. vis magna, infractaque brachia fitmis

17 5 Ex hu’meris enata armabant fortia membra.

Arma illis ex aere, domus ex aere rigebant ,

168 Tertîa magnanimi etc. Argenteae actas aenea successit, cuius

homines penitus. deleti sunt, nullumque post mortem nomen aut di-

gnitarem obtinuerunr. ’176 Arma illis ex aere etc. Nota usum actis antiquiorein quamferti .

1541

180

190

195

HESIODIVertebant arque aere solum: nam visceta terrae

n Scrutando nondum vim ferri invenerat usus .Dein manibus domitiqne suis, alternaqnei passiVulnera nigrantes Erebi subiere latebras ,Harribilemque domum Ditis sine nomine . namque ,

Terribiles quamquam, arque invicti viribus essent ,Invasit mors atra tamen, solisque coëgit iLiuquere purpnrei iucundum lumen et auras.

Hoc etiam quum terra genus caligine mersit,Rursumi aliud fecit quartum Saturuius auctorIustius et melius , vastosque etfudit in agrosMagnanimum heroum dium genus, inclyta dicitSemideos quos fama et laudibus aequat Olympo .

Nec tamen hi bellumque malum pugnasque crueutasEffngere: alios Cadmaeae ad moenia gentis ,Septem ubi stant partis Thebae, mors invida stravitPugnantes miseri captas armentaque propterOedipodae; ratibusque alios pet caerula longeAd Troiam duxit raptae pulcherrima formaTyudaridis, iamque illic appressit acerba.

186 . . . . . quarrum Saturnius etc. Quarra sequitur heroum ac-tas, qui Thebanum Troianumque bellum gesserunt. His ab Hesiodosedes laetissima in beatorum insulis tribnitur . Vide Homerum in 1VOdyss. libro, ubi Menelaus Telemacho Prorei vaticinium narrati, et

Lucianum lib. Il Hist. Ver.193 . . . . ., captas armentaque propret etc. In his antiquissimo-

rum hominum divitias fuisse, nemini non notum.

OPÉRA 4c DIES. r55Post ipsis reddens melioris rempara vitae

Iupiter, avectas procul hinc ,, qua meta recessitVltima terrarum, secreta in sede locavit,

zoo Reguat ubi superum longe Saturnus ab atce.Sic placidi nullis agitati pectora cutisTrans .vastum oceanum celebrant loca laeta piorum,

Felices hetaes: ibi ter poma pet annum,Florenresque parit fœtus iustissima tellus.

205 Ipse utinam generi quinto non vivus adessemNunc hominum! periisse prius, vel serins aurasAspexisse, foret satins: nunc ferrea namqueProgenies luctus inter noctesque diesqueTristis agit; violenta deum sic ira fatigat

z I o Corteptmuque malis agitat. tamen his quoque finem

2o 5 Ipse urinant etc. Ergo Hesiodus post Troianum bellum seuquiuta aetate vixit. Haec ferrea dicitur. actas ab Hesiodo, quae nonaliam ab caussam dererior omnibus ab eadem statuitur, nisi quad ve-tera omnia laudare homines, ac nova vitupetare salent, irascique iis

quibuscum versantur iam senes. p210 . . . . . tamen his quoque finem dicte. Hincne illa Virgilii in

Salonini genethliaco? VIrime cumaei venir iam carminis aeras, et quae

sequuntur. Cette et carmen cumaeum esse Hesiodi potest, cuius pa-ter e Cuma, et ex hac aetatum continua mutatione heic a poëtadescripta versibus Virgilii multavlux afl’ulget, qui , hac adhibita velu-

ti clave , recte omnes explicantur. Saecula enim mala, perperua tem-

porum vicissitudine , pet nastrum poëtam paullatim ad bona atqueadeo optima regrediuntur , quad futurum in Salonini. orru , vel eius

156

215

225

HESIODIFats dahir, et sese miscebunt gaudia fletu.

Non similis genitor gnatis, gnatique patenti,Hospitibusque hospes carus, nec amicus arnica,Nec fratri dilectus erit iam frater ut olim.Contemnent gnati senio defessa pareutum

Corpora, et incessent saevis pet iurgia dictisHaud veriti ultores divas, et nulla labarum,Pro se quos tulerunt, ingrati praemia reddent,Cuncta ministrantes manuum vi . iamque rapinasAlter in alterius vacuam meditabitut urbem;Nullus houas pietatis erit, nec gratia iustiAtque boni: 1ans certa scelus noxamque sequetur.Nec pndor ullus erit, nec erunt communia iuraIustitiae, laedetque malus meliora professasConsilia, iniustusque serens periutia vulgoAudebit quodcumque nefas. truculentus at areIlle malis gaudens llivor comitabitur omnes,Et miseras acuet falsis tumoribus aures .Tutu demum ad caelum, vasta tellure reliera,

potins, de quo non satis nota disseritur in illa ecloga, Virgilius au-gurarur .

229 Tarn demain ad caelum etc. Recte quidem: nam in ramamorum petversirate ac omnium flagiriorum colluvie et impunitate quilocus esse paterat Pudori ac Nemesi? Videtur autem mihi poëta quum

haec scriberer, atra bile vehementer laborasse. Tutu temporis fartasse

aliquam accepetar iniuriam, quam ulcisci volens genetarim in saeculi,quo vivebat, improbitatem inveçtus est.

230

235

24s

OPÉRA AC DIES. 157Vestibus in niveis fulgentia corpara tallentEt Pudor et Nemesis. mortalibus aspera cladesLinquetur , saevo nec erit medicina dolori.

Nunc autem haec vobis, quamquam ipsi pectora stulta

Haud geritis, dicam, reges. in nubila quondamAerios alte pet tractus unguibus uncisDauliadem accipitet taptam dum portat, et illaFlet miseruin et curvo dolet ungui sancia, raptorSic illam increpuit violenta turbidus 0re.

Quid strepis a frustra? multo nunc fortiot alterTe cohibet; quaque ipse feta sublimis, eundumNeinpe tibi, quamvis tam dulcia carmina cantas.Iamqne velit si mens, discerptam aut are vorabo,Aut mittam. demens, quisquis contendete gaudetCum meliora; caret quaesito victus honore,Ac patitut duras praerer convieia laetus.

Sic ait alta secans praelongis nubila pennisAccipitet. tu Persa andi quae iusta, nec umquamIndecares foveas, quos fert iniuria, sensus. IIlla etenim misetoque hamini damnosa , nec ipsam

239 Quid strepis o frustra etc. Norissima haec fabella, qua do-cemur ius fortioris validissimum esse; et qui in alterius est potestate,si iniusre puniatur, dolendum illi quidem, sed fèrendum tamen: po-

tentiori enim resistere, insanum est. Ceterum ii etiam, qui praesunt,quales non esse debent, ex eadem fabella discant.

24.1 . . . . . quamvis rem dulcia etc. Ideo haec a poëta addita,ut ostendat nullum esse tantum merimm, quad valeat contra vim. n

,fi HESIODI250 Ferre bonus facile potis est, sed pressus eadem

Iugemit, expertus noxam. quae ducit ad aequumTramite inoffenso, melior via: saevaque semper

Iustitiae progressa ad fmem iniuria cedit , lStultus et ipse suum post damnum discit. au Horcus

a 5 5f Non subito cursu sequitur periuria praviIudicii, trahiturque, homines quocumque trementemMuneribus capti taptam, male. prodita caussaIustitiae? quae moeSta sequens, circum aère septa

Obscure, queriturque urbem- desertaque tecta260 Mnlta vitis minitata, illam qui sedibus instant,

Pellete, nec recti ad normam daut cuique,quod aequum est.

Tellus illa mihi placeat, rectissima iura

2 54. . . . . . an Horcus non subito etc. Of’emç heic diversus et

a Plutone et a iureiurando: nomen proprium est numinis, quad He-siodus fingit religioni iudiciorum praesse . De eadem etiam in Theog.

v. 231 et inferius hoc ipso in Opere . Dicitur autem sequi prava iu-dicia, ut petiuros iudices plectat. Sed in oracula Pythiae, quad estin lib. v1 Herodoti, Orci seu inrisiurandi filins dicitur sine nomine,neque ci adesse manus, neque pedes; ceIetirer tamen eonsequi, donec

corripiens universam perdat sobolem, et domum totam .2 58 . . . . . quae moesta sequens etc. Quemadmodum Horcus,

sic et Iustitia, aimera quamvis et laesa ab iniustis hominibus, scele-

stos insequirur, nec improbis parcit minitari. pp262 Tellus illa mihi etc. Elegantissima felicissimae regionis de-

scriptio, in qua omnibus recte adminisuatur iustitia. Elucet heic na-tiva quaedam venusras cum mira naturae simplicirare coniuncra grae-

carum paërarum ,onmiuo propria. Quid illa quetcu glandifera et api-

265

270

275

280

OPÉRA AC DIES. 159Dautur ubi externisqne suisque, et sustinet aequoIn. manibus index libratam examine lancem.Illa viget populis lare florentibus, illamPax circum fovet aima, nec atro turbine belliIupiter exagitat pavidam. fraus nulle , nec interIustos dira fames vetsatur: mutua semperGaudia et alteruis celebtant convivia mensis .Arva suum large dant fructum; in montibus’ altis

Summa parit quercus nutanti vertice glandes ,Mellaque fert eadem media rorautia trunco .Lanigetae densantur oves, et vellere onustaeVix redeunt campis sera iam vespete; parvosqueAssimiles partibus natos alit ubere mater,Perpetuisque bonis floreut . non caerula pontiClasse secant, fructus sat cuique est divitis agti .

At contra queis triste nefas, queis noxia cordiCrimina, continuo ditis ultricibus acti lSupplicia expeudunt, tatas et saepe videmusFunditus evetsas poenis crudelibus utbesVnius 0b culpam, scelerosa arque impia facta

fera , si ira loqui fias est , evidentiüs? quid iis verbis: non caerulaponti etc. aptius ad isignificandam navigationem iis gentibus potissimum

esse necessariam, quae soli foecunditate earent, quum periculi ple-na sit P

282 Vnius ab eulpam etc. Recteue heic a Clerico impietatis ar-cessitur Hesiodus, au iniuria, videant theologi. Mihi plane videtur,dicam pace rami viri’, omnino absolvendus , quum etiam non in u-no

1160 HESIODIAut ausi aut meditautis. cum dat propret in omnesIupiter exitium magnum, pestemque famemque

285 Coniuuctas une. campis immitit apertis.Iuteteunt lare populi, nec dulcia mattesGermina, spem sobolis, patiunt, patrnmque propagant.Nomina: dispereuut totae sine nomine gentesIrati certa nutu Iovis, emit aliis

290 Intetdnm qui versa solo vel moenia saevns,Vel iuvenum armigeras acies, disiectaque perditNavigia in syrtes rapiens iactantibus undis.

Vas etiam, reges, vos o servate vetentesIustitiam. neque enim longe a mortalibus absunt,

295 Sed propius cernunt divi, quicumque nefandisIudiciis alios spoliantque ternntqne vicissim .Ter decies sunt mille, Iovis caelestis origo ,

Sacrae Scripturae loco quid simile habeatur. An haec meticulosior Cle-

rici Theologia quiddam aliud respicit? 575x10. Cette illud apud Ec-elesiasteu idem est: saepe universa civiras mali viri poeuam luit.

294. . . . . neque enim longe etc. Vt regcs ipsos, quorum sum-tuum est in homincs imperium, ab iniustitia deterreat, eis recre poë-

ta deorum pmeseurium timorem insinuar. Itaque ni velim sponte,quae sua cuique tribuete, faciant id saltem eorumdem reverentia,qui vident, quaecumque fiunt, et regutn etiam culpas facile ulciscun-tut, quippe optime Horarius dixit: reges in ipso: imperium est Iovis.

297 Ter decies etc. An mysterium aliquod in hoc numero? nul-lum opinor. Ira dictum esse credo ad significandam maximam eo-rum multitudinem.

300

305

310

315

OPÉRA ne DIES. 16’1Custodes homiuum superi , qui semper aberrantPet spatia immensae telluris , et aère ciuctiIndicia observant vigiles violentaque facta.

Ipsa etiam est virgo magni Iovis aurea prolesAstraea: hanc quisquis ptava ad convicia surgeusLaesetit, altisono residens viciua parentiIniustos quetitut sensus mentemque malignamMulta rogans, populus luat ut mala crimina regum ,Artibus instructi pravis qui tramite rectoDeflectunt, caussasque intorto fulmine damnant.

Hanc vetiti, o reges, vestras intendite vires,Oblitique iniusta, nec are ad munera hiantesEt facite, et semper quad fas est , dicite tantum.Molitur sibi damna, alii molitus acerbamPerniciem, auctoremque suum mens improba perdit .

Omnia dispiciens oculus Iovis, omnia noscens,

Si velit, haec etiam cernit; nec caussa latere,Quam nunc urbs agitat, valet ipsum. non ego iustus,

302 Astraea etc. Postquam terras reliquit, in caelo Iovi assidet,eumque admonet, ut poenas praemiaque hominibus tribuat pro cu-iusque merito .

313 Omnia dispiciens etc. Hunc et sequentes sex versus, testeProclo , expuugit Pluratchus; et te quidem vera quid sibi velim,non satis liquet. Respicit fartasse poëta ad iniurias, quae sibi a fra-tre pet indices parabantut.

315 . . . . . non ego iustus etc. Saue Clericus non satis rectevidetur 0b hanc sententiam quasi virum minime bonum damuare He-siodum. Heic, ni fâllor, non aliud poëta vult significare , nisi quad

X

162 HESIODINon amet et uatus meus esse, heic omnia quandoDeterius iustis veniunt, si quisque scelestusQuo magis est , potior iure in certamine vincit.Sed procul iste metus: non id sinet ira Touantis

320 Speto equidem, tantumque nefas patietur inultum.Ergo agesis, o Persa, arque haec in pectore servans

Dicta tua infandos ausus fuge semper, et ultraI Iustitiae pare. namque hanc Satutnius auctor

Imposuit legem, pisces ut piscibus acre325 Exitium meditentut, avesque et secla fetatum

Sese alterna vorent , vivunt quando inscia recti .Contra homini ius fasque dedit, quaeque optima legum,

iusti homines in iudiciis, quae tum exercebantur, derrimenta saepepariebautur: hi enim iure tantum decetrabant; mali autem artibusomnibus, ac dummodo ipsis bene res cederet, fas arque nefas misce-re non dubitabant. Itaque haec poërice dicta ac pet quamdam ani-mi iracundiam accipienda esse duco. Nam ut honesrum utilirati prae-feramus, passim admonemut ab eadem vate.

322 Dicta tua infandos etc. Fuge nimirum utilitatem, quam sinevi ac iniuria consequi nequeas; illam tantum sequere , quae a iustitiavenierihil enim homine indignius, quam in aliorum perniciem opi-

bus et facultate abuti . q A324. Imposuit legem etc. Quum homini datum sir ab auctore na-

turae quid aequum quid iniquum sir, dignoscere, debet quisque nonquantum possit, sed quantum illi iure liceat, in rebus attendete.Belluarum est urpote tarionis expertium tantum ad vires respicere.Quid heic Hobbesius, et Machiavellius? Ridebunt’ profecto, et ad

exempla, quae non taro aeciderunt, provocabunt.

33°

335

34°

34î

OPÉRA AC DIES. 163Noscere iustitiam. nam si quis recta profariEligat, illum opibus large pia numina ditant:At male mentitum et periuria sponte serentemSupplicio perdunt infando, eiusque nepotes

» Fama obscura manet. contra viget Omnibus cris

Progenies iusti tarda praestantiar aevo,’ Interea fabor, stulto quae profore ducam,

Persa, tibi. ignavae metam contingete- vitaeIn manibus semperybrevis et via ducit ad ipsam,Et prope star. multus virtutem sudor ut acremAnteeat, volnere dei: longe ardua ad ipsamAspetaqne hortescit via prima; ubi deinde cacumeuVeneris ad summum, fuetit licet antea visaDifficilis, facili deducit tramite gressus.Optimus ille quidem, pet se qui plurima noscat,Vsque sibi ad finem quae sint meliora futuraOmnia dispiciens: bonus et patere monenti

Qui sciat . ille autem qui nec sapit ipse, nec antes

34.3 Vsque sibi ad finem etc. Supposiritius a plerisque interpreri-bus habetur hic versus, indignusque Hesiodo a Graevio ducitur . M.

Tull. in Orar. pro Cluenr. sic habet: ,1 Sapienrissimum esse dicuntv cum, cui quad opus sir veniat in mentem; proxime accedere il-» lum , qui alterius bene invenris obtemperer v. Livius etiam malins

hanc poëtae expressit sententiam ira: n Saepe ego audivi, milites, eum

v primum esse virum, qui ipse consulat quid in rem sir; secundumv cum qui bene monenti obediat: qui nec ipse consulete, nec alterin parere sciat, esse extremi ingeuii n.

164

35°

355

360

361

HESIODIConsiliis adhibet, male inutilis exigit aevum.

Haec tu corde memor servaus, incumbe labori,Saeva fames ut te dium genus oderit , urquePulcra catouatae Cereris te gratia visat,Atque eadem largis tua fi-ugibus hortea vincat .Ignavo namque atra vira penuria edendiIt cornes; invisumque odere hominesque deique ,Lentus agit quicumque ingrata pet aria vitam,Assimilisque inhiat "fncis . non cura nec ullnsArdor agit; resident aliena ad pabnla segnes ,Absumuntque apibus, multo quae patta labore ,Stipaut mella cadis , te veto munia obiteHaud pigeat , quaecumque vocent, ut semper abundes,

Vt tempestiva tumpantnt et hortea messe .Scilicet assiduus mortalibus omnia donatEt pecus et laetas fiuges labor, ille deorumConcilio patitetque hominum dilectus amore.0mnes ignavos odete: haud dedecus ullumFert labor, indecorem fert secum iguavia labem.Quin operi incumbens alium quoque rumpere cages

351 Ignavo namque atra etc. Iam superius dixerat, ignaviam,quamvis in promtu omnibus, fugiendam; virtutem, quamvis principio

difiicilem, comparandam, quad feliciraris plena. Iterum heic ad igna-viam relabitur, ab eaque ut abstetreat fratrem , eiusdem perniciososenumerar effectus, laboremque quam maxime potest commendat, utomnium bonorum, quae homini in vira desideranda , largirorem am-plissimum .

365 Quin operi incumbens etc. Ne id quidem posrremum in la-

OPÉRA ne DIES. 165Segnitiem dives, stimulisque ardentibus ures,Aemulus ut lucrum tua pet vestigia .quaerat .

Et virtus comitatur opes et gloria, queis tuPar superis dicere , labor ni forte morantem

37a Terreat: haud misera melior data cura laboreVlla homini, si quis parcens aliena vorare,Te iubeo velut ipse monens, industrius aevumExigat, et dignas certatim exerceat attes .Heu malus est pudor ille, tenet qui seguis egentem;

375 Saepe homines idem multnm laeditque iuvatque .Pauperibus cames usque pudor, fiducia ditiIt cornes. haud rapto quaesita, at numine divumRes plac-eat coucessa: ingentes namque paravit

Si quis opes manuum vi dura aut flumine linguae

boris laudibus, quad alii intuentes ad fructus, quos a labore perce-pimus, nostro excitantut exemplo ad exercendam industriam , ut etipsi tandem ditescaut remque augcanr ’

» . . . . . . . . Labor omnia vincirv Improbus, et duris urgens in rebus egestas .

368 Et vitras comitatur opes etc. Hoc cette philasophiae contra-rium; nihil enim adiumenti opes ad virtutem afferunt, nisi forrezhocloco virrus animi quamdam. generositatem ac nobilitarem significar.Vide quid Vlysses Alcinoo dicar de muneribus, Odyss. lib. x1.

374. Heu malus est etc. Hi duo versiculi etiam in Hometo le-gunrur, au hue intrusi, an legitimi? Cette plerique versus Homericiin Hesiodi scripta nescio quo pacro commigratunt. Senteuria vetoest, prodesse pudorem, si loco ac rempare adhibearur; ,abesse , sieo ignavia praetendarur . Igitur inertiurn tantum pudor improbatur.

166

380

38s

39°

39S

400

HESIODITraxetit ad sese furatus; (qualia multaAspicimus fieri, quum lucri insana cupidoDecipit insinuaus animas , sanctumque ruboremExcutit effraeni dominata in corde libido)Hunc facile divi attenuant , minuuntque tapinisParte male; exiguo iactat se tempore dives .

Noxius est aeque, qui supplicis ora fidemqueHospitii haud vetitus maculavit crimine dextram,

Quique sui scandens secreta cubilia ftattis iPolluit incensus furtivo coniugis igue;Quique dola aggressus pueras sine patte relierasLaesit, et incanum senii iam limine in ipsoIncessens turpi violavit voce parentem.Iupiter his graviter saevit , instasque reposcitPro scelere admisso poenas . tu talibus ausisAbstineas stulta cohibens in mente furorem;Copia quaeque aderit, caste sit cura beatisDiis facere, et pingues aris incendere adores.Liba interdum illos, interdum victima placet,Aut somni quum tempus adest, aut purpureus solQuum matutinas pingit pet gramiua guttas,Vt faciles adsiut. placido tibi numine, tuqueAlterius laetere, tua non ullus adepta

385 Parte male etc. Verus est, et experienria saepe comproba-tum illud: male pattu cita dilabuntur.

387 Hospitii haud verirus etc. Vide qua in numero criminumHesiodi rempare habebatur hospitii violatio .

405

410

415

420

OPERA Ac DIES. 157Sorte alius, quamvis auto contendete certet .

Nec minus et positis si quando epulabere mensis,Hoste procul missa, socios accire mementoLaetitiae in pattern; primusque ex omnibus adsit,Tecta tnis habitat qui proxirna . namque repenteSi qua fuat sors dura, statim sine tegmine nudiAuxilio venient vicini, dum male fidiCognati ducuntque matas et corpore cingunt,Magna malus noxa est vicinus; commodus aequeEst bonus: hune nactus, thesaurum es naetus opimum;

Nec bos, nec deerit quidquam, vieinia circumNi mala sit. quidquid dederit vicinus, ad aequamAccipe mensuram demensum: tntsus eadem,Ant’etiam possis si fors magis ubere, redde,Vt facile invenias iterum, quibus indiget usus.Haud sine te fallant avidum mala lucra: potitusDura feres; ipsis mala lucra aequalia damnis.Quisqnis amer te blandus, cum non segnis amoreProsequere; et visat si forte, invisere eundem

405 Hoste procul misso etc. An etiam hac de te monendus cratPerse , urpote stultissimus; au frigidum id senectuti dictum rribuen-dum est ?

4.07 . . . . namque repente etc. Qui haec negat, nae ille parum inca, quae aecidere quoridie videmus, intendit mentis aciem. Vera item

et sa ientiae lena, uae de mutua, de lat itiouibus, de liberalitate,

P P (i gde parsimonia, de te angenda conservaudaque , deque ceteris ad vi-ram recre in horninum sacietate administrandam pertinenribus heic apoëra cougeruntur .

168

4zs

43°

435

44°

HESIODINe pigeat- da sponte illi, qui primus egentiIam tibi quid dederit: nil da, quem uoveris usuHaud facilem; danti dat quisque, uegatque neganti .Crede etiam donate banum: lethale periclumSir rapere exitiumqne malum. nam plurima quamvisDonatit quis sponte sua, laetatur, et olliDulcia pertentant generosum gaudia pectus. .Qui rapuit contra violenta robore fretus,Exigunm quamvis fuerit; tamen inrus acerbisVsque agitur stimulis et tristi pectore moeret.

Si parvis patva addideris, repetensque ftequenterFeeeris , ingenti cumula mitabere partaCrescere, nec misetae metues famis horrida damna.Atque adeo fida quidquid star sede repostum,Haud homini nocuit: melius latet abdita rectoCopia; quaeque foris, non suur expertia cladis.Non ego te rebus, nec fas, praesenribus utiAbnuetim: tantum iubea, ne postrnodo frustraIndigeas, uti sapienter: utrumque cavendnmScilicet ac studio tibi multa saepe putandum.Incipiet quum vina cadus tibi fundere, quumque

432 Si parvis etc. Haec et quae sequuntut , inter proverbia re-ponenda, quemadmodum multa alia Hesiodi dicta, ut videri potestin Chiliad. apud Erasmum.

4.4.2 Incipiet etc. Dicunt aliqui, heic Hesiodum voluisse monere,

vitanda esse exrrema liberalitaris, ut neque prodigi simus neque sor-didi . In summo, addunr, viuum esse tenuius, quad sir aëri proxi-

441

450

455

OPERA se DIES. 159Desinet , hausta sitim cupidi bene pocula placent.Sed media tu parce: quid ima parcere fundoPtofuit? haud fallas quemquam- fraudatus, et omniDicta vira merces adsit , quae iusta laboriSnfficiat. testes adhibe cum frette vel ipsoColludens: fugiendum homini tum credere semper,Tutu male diffrsum non ullis credere dictis.Ante alia heu caveas, obscoeno femiua cultuBlanda tuam capiat mentem , arque improvida fallatPectora subrepens tuguri sub cespite. fiditQui generi infido, fidat vel futibus idem.Malle tibi pascatque pecus pet prata sequutusVnigena, ac tutae custos peuettalia seclisServet opesque omnes: ira rerum copia crescet.Atque urinant moriare seuex, natumque reliuquasPost te alium. facile dat opes et pluribus aptasIupiter: ancra viget vis pluribus, et sua largo

mum; in ima foeculenrum , in media autem esse putum. Igirut inmedia probatut parsimonia. Non displicet .

4 50 Ante alia etc. Haec de malis fèmiuis inrelligenda, turpiqueaddiçtis quaestui, quibus fidere quam sir periculasum, utiuam quam-

plurimi nescireut .

4. 57 . . . . . natamque telinquas etc. Viderur hic Proclo versusteiiciendus, Heinsio transponendus, Guiero emendandus, et pro Ère-

en legendum 51747,31; nempe renerum. Ego nil ausim murare, su-spicorque heic Hesiodum voluisse dicere, ex senis esse felicirare, ut

non solum post se haeres filins telinquatur, sed etiam filii filins

seu nepos .

170 HESIODI460 Proventu sequitur multorum copia curas .

Iamqne age si mentem tenet auri atrecta cupido,’ Sic facito: usque opeti sollets opus, usque laborem

Adde labori instans, segnique itascere campo .Pleiades ostendunt ubi sese Atlantides ortae

465 Aethera pet sudum, falcem suppouere aristisIncipe: ubi veto rutilantia lumina condunt ,

46 1 Iamqne age etc. Absoluta erhiees parte sibi ad oeconomiaepraecepta tradeuda viam sternir Hesiodus, initiumque ab agriculturadesumir, quae est omnium atrium antiquissima ac nobilissima.

4.64. Pleiades ostendunt etc. Hunc versum aliqui ira disringuenres

a superioribus scribunt, ut sir quasi initium alterius libri eiusdem poë-

matis: videtur autem continuo dueru rorum hoc carmen Opera deDies esse conscriptum , nec in libros divisum, quemadmodum pestea

Virgilius aIiique fecerunr didactici poetae. Sed ad Pleiadum ortumveniamus. Peravius Var. Disserr. lib. 1I cap. 1x Pleiadum ortum he-

liacum, de quo tantum heic setmo, factum esse docer Hesiodi sae- Acula in 1° gradu Tauri, et incidere circa 1 1 Maii diem, quad rem-pus saler esse circirer initium messis in Graecia. Hae veto sepremAtlantis filiae idest Maia, Electia, Taygeta, Asterope, Merope, Al-cyone et Celaeno. Diod. Sic. lib. 111.

4.66 . . . . . ubi veto rutilantia etc. Non est abs te, ea heic fu-sius exscribere quae idem Dion. Peravius habet Dissert. Var. lib. 11cap. 1x. Matutinum ortum [participé-11051 seu imaginât; significari, ac

365w gram seu occasum cosmicum ne pueri quidem nesciunr. Hesio-di saeculo ortus ille contingebat , uri nora in superiora dictum est,in T auto. Stellae sunt Vergiliae plures: nua est ex eis lucidior ce-reris, magnitudinis rertiae. En, rempare Hesiodi, oecidebat heliace in

tadu Arietis , 8’ oriebarur in Tauti radu 11 ’ ar rima stella,

g a 4

OPÉRA ne DIES. 171Vomeris attriti sulco splendeseere dentem

Cage solum findens. quater illae ex ordine demis

versus occidenrem , occasum heliacum taciebar in gradu Arietis 0, 51’. ,

Intervallum inter occasum primae Pleiadum et ortum lucidae gradus4.0 . Mcriro itaque diebus abscondi quadraginta Vergilias canir Hesio-

dus. Sol in Arietem vero matu subibat, Hesiodi rempare, Martii 31 ,

Quippe auna petiodi lul. 3714. verus locus salis in Arietis ini-tia fuir Athenis Martii 31 hora post mediam noctem. 1 , 24’. Ita-

que Taurum ingrediebarur Aprilis 3o; Maii ptainde 11 die lucidaPleiadum oriebatur; ultima veto Pleiadum ad orienrem Maii 16 quorempare messis incipiebar in Graecia. Occasus earnmdem matutinusin Librae gratin 19, verus non aspecrabilis. Ideo circa initium Scar-pii êwtnœra’tâumç (paumât), accidit ineunte Novembri. Nam aequi-

nocrium autumnale, pet idem tempus, incidir in Oerobris initium .Tune igitur atarionis ac sationis tempus aperit, quad Virgilius hisceversibus expressit:

n Ante tibi eoae Atlantides abscondanrut ,

n Gnassiaque ardentis decedat stella catonae,

w Debita quam sulcis commirtas semina etc.

Ex qua cl. Petavii doctrina et ex iis quae idem contra Salmasiumdisputar lib. v1] inferr Clericus: in verbis Hesiodi fieri mentionem.unius arrus heliaci Pleiadum , et duplicis carum occasus. Ortus tem- v,pus referendum esse ad 1 1 Maii. Priorem occasum , qui arationis’tempus indicabat, fuisse cosmicum, cum oriente Sole nua cum Scor-

pio, in qua est, Pleiades in Tauro sitae horizontem ex adverso su-beunt. Quod circa initium Novembris factum rempare Hesiodi. Po-steriorem veto occasum obscurius indicari, esseque heliacum occasum ,

qui fiebat 3 Aprilis, et post quem in radiis solaribus pet quadragin-ta dies larebant Pleiades. Ira veto , dicit, loquutum esse Hesiodum,

1 172 HESIODINoctibus occultant sese totidemque diebus;

470 Max iterum apparent circumvolventibus annum

quasi confundetet utrumque illum occasum: benignius tamen eius ver-

ba esse explicanda, quum et poëta esset, et non ignorarer, quantumsir tempus arationem inter et messem.

4.69 Noctibus occultant sese etc. Dacet Scaliger, astrologos vete-res âûaw 572.147,77): occasum solatem dixisse, quando stella tadiis est

solaribus involuta, idque diei vulgo stellam eombusram. Illam autem

86cm; debere diei agmina: est enim occultatio potins quam occasus.

Quanda veto Stella explicarur e salis radiis, quad proprie dicituréfauyaalj,àç, hoc vocare aven-min; annum. Hoc autem intervallum

esse iuxra eosdem astrologos quindecim gradunm seu totidem circirer

diernm. Heic autem pet Hesiodum non quindecim, sed viginti die-rum est occultatio, et toridem emersio .

4.70 . . . circumvolventibus annum etc. Ptincipium anni hesiodaei

videtur intra hos quadragiuta dies collocandum , et referendum fartasse

ad initium Tauri, a quo et Virgilius annum auspicatur, quum dicit: 5n Candidus auraris aperir cum cornibus annum

:1 Taurus etc.

Pet Scaligerum veto annus Thebanus rempare Hesiodi crat idem cum

Delphico, et idem principium habebat a mense, qui incidebar in Ge-minas , Athenisque dicebarut Thargelion vete iam adulto. Haec exGraevii adnotationibus . Si plura desidetas vide Petavinm in librisVariar. Dissert. , et Corsinium in Fasr. Atric. etc. Ceterum quantafuetir Hesiodi astronomica scientia videre est in Hist. Anton. anti-quae Baillyi, qui eumdem et Hometa hac in te praefett, et summislaudibus eius peririam extollit, ut etiam non dubitet eiusdem aucto-ritare Atlanticae cuiusdam natiouis astronomiae peritissimae inrerirum,

quae antiquissimis remporibus floruetir, confirmare.

OPÉRA AC DIES. 173Temporibus, quum ferri acies obtusa novatur.

Has terrae leges aeternaque foedera servant,Seu propius pelago iaceant, sive aequore longeA resono curvos inter fugere recessus ,

4 7 5 Laetaque felici iactant uligine prata .Nudus aratra move, nudus fera , nudus acuta

Falce seca messem, Cereris si minera ferreTempore quaeque Suc cupias, eademque videreNon aliena suis crescentia mensibus anni.

480 Namque aliter frustra alterius penetralia visesIndigus, efficiesque nihil, ceu nuper ad aedesvidi te venisse meas. sed non ego posthacEqundam largitus opes, aut mutua rerumSufficiam. iam nunc, o Persa, intendere .vires,

48j Et iuvet assiduo terram exercere labore,Quem superi statuere homini, si coniugis almae

4,76 Nudus arum: etc. Ira et Virgilius: nudus ara, 5ere nudus;hyems ignava colono etc. quod praeceptum in utroque poëta, cc in-telligendum sensu, non ut agricolae omnino nudi labores huiusmodiaggrediantur, sed ut leviter de more vestiti et arationem ante frigusexerceant, et messem colligant aestate iam coepta, et ipsam satio-nem maturius quam fieri possit, conficiant in autumno.

4.82 Vidi te venisse etc. Pater ex hoc versu Persen auxilîo fra-trîs saepe indiguisse, qùamvis et patris haereditatem acceperit, et

maiorem tulerit bonorum Partem vel rapina vel iudicum etiam sen-tentia, quos sibi malis artibus conciliare srudebat . Quid Hesiodus?Dabame petenti? dabat enim vero; sed amplius negat se daturumnon avariliae caussa, sed ne fratris pigritiam confirmet.

174, HESIODISi te (ligna manet natorum cura parentem;Ne male vicinos tristis sic usque petendoSollicites, ipsi neglectum denique spernantr

490 Fers etenim bis terque dabunt: at poscere pergesSi gravis, heu vacuus nequidquam multa querete,Verborumque sonus cadet irritus . ergo age segnesRumpe moras: quamprimum alienum aes solvere certa,Solarique famem, propriasque adquirere sedes,

495 Ipse ubi tu degas, taurusque assuetus aratro,Quaeque boves ducat campis, innupta puella .Omnia dein iubeo in domibus sint arma parataAnte tibi, abs alio quaerens patiare repulsamNe tristem , careasque illis, dum praeterit aestus

soo Interea, incultoque minus labor utilis agro est.Crastina lux fallit multos: nil diffèr in horas

4.96 Quaeque baves ducat etc. Multa interpretes in 1185 voces.Kamq-ày au 7414119111, quae vide in Graevii editione. Mihi ancilla

csr innupta. Boves veto dixi vaccas: est enim bos hic et haec. Easporto ancillae sequebantur; cura autem taurorum praecipue ad virospertinebat .

501 Crastina lux fillit etc. Praeclara cette sententia, quae sirecte ab hominibus servetur, maximarum rerum esse fous et origosolet. Si quis veto mihi irasci voluerit, quod Hesiodi vocem à; 7’ Ey-

ynquy, quae seu in perendinum seu in extremum mensis seu inaliud quidquam potius debuisset eKerri, ego in boras inque dies ver-

terim poëtice usus hac circumloquutione, is cette mecum iniusteaget. Etsi enim non vocem , in qua haerent et Harpocration et He-sychius et Proclus aliique Grammatici; vim tamen vocis, ut M. Tul-

q-A-

OPÉRA de DIES. ,75Inque dies. numquam cunctator frugibus impletHorrea, et impatiens odit quicumque laborem.Auctat opus bona cura: terit qui tempera lentus ,

505 Flava Ceres damnis luctantem ridet Olympo.Quum minus igniti fervent iam Spicula solis,

Nec lassis ’calidus sudor Huit artubus, udo

Imbribus autumno, mortalia corpora viresAccipiunt , fiorentque agili mage vivida motu.

51 o Namque caput supra breviori tempore clariSidus inardescit solis , nec lumine terrasDespectat recto, nocturnaque gratior umbraAgricolis, longique quies placidissima somni.Tu ferra non ante intactae robora sylvae

515 Deiice , quam subter foliis horrere caducis lPingue solum aspicias. tum findere ligna securi

lins faciendum praecipit, ac poëtae mentem satis me arbitrer reddi-

disse. Vide autem Columellam lib. x1 cap. I quantum agriculturaenoceat dilatio, ubi ipsius huiusce loci Hesiodaei mentionem fàcit .

506 Quum minus igniti etc. Autumno appropinquante hominumcorpora firmiora sunt quam aestate; quod a continuo sudore relaxan-

tur fibrae extenuaturque vis.51x Sidus inardzscit salis etc. Etiam Guiero et aliis 251’610;

àaràe hoc loco idem ac sol. Non ignorabat porto Hesiodus iis post

aestivum 5015titium, qui sunt eis aequarorem, minorem esse arcumdiurnurn solis; iis autem qui trans aequatorem incolunt, maiorem.

i 514. Tu ferra etc. E0 tempore ligna cacdenda monet poëta, utminus sint obnoxia vermibus, quo arbores minus tenerae sunt, mi-nusque abundant humore .

76 HESIODITempus, ubi foetu pubescere desiit arbor.Incipe: frangendis mortaria frugibus aptaAd ternos incide pedes, ternasque par ulnas

520 Pistillum pariter longum; nec faginus axisSit brevior pedibus septain, ceu postulat usus .Malleus ipse pedes veniat protentus in octo ,

- Palmorumque decem cui longi robora plaustri,Curvatura rotae tres palmos mobilis aequet.

525 Multaque praeterea e sylvis in tecta referreTe iubeo: in primisque burin, tu sicubi campoMontibus aut solis errans inveneris olim,Ilignam. haec etenim validi firmissima aratriMateries, tem0ne faber quum fixerit arte

530 Palladia , et clavis dentali adiunxerit aptam.Bina domi solido sint fileta e robore aratra ,

518 Incipe: fiangendis etc. Multa heic, quae magno sunt agri-colis usui enumerantur. Ea autem enumeratio si cui minutior vide-bitur, illud Virgilii ad mentem revocet:

v In tenui labor, at tennis non gloria, si quem» Numina laeva sinunt, auditque vocatus Apollo etc.

529 . . . . . . . ramone faber etc. Lignariis etiam labris Pallaspraeesse credebatur: hinc Virgilius de ligneo equo Troiano

n . . . . . . . divina Palladis arte aedificant.53x Bina domi etc. Duplex aratri gentis: alterum Sam-57005: di-A

cebant Graeci idest nativum non compositum; alterum dicebant77155478); scilicet non simplex et ex uno ligna factum, sed composi-

tum et compactum ex pluribus. Vide utriusque formam, ut et alio-rum instrumentorum quae superius nominata sunt, in editione Hesio-

di Gracviana . -

OPERA’AC DIES. 177Compactum impactumque; Ceres nain gaudet utroque,Vtiliusque tibi multo est: si fregeris unuin,Protinus iniicies aliud per colla iuvencis .

535 Ex 111mo laurove venit fortissima stivaE quercu dentale, burisque ex ilice. iamqueAd iuga panda mares, quos nona inviserit aestas,Iunge boves: illis robur validusque iuventae.Stat vigor, obnixaque ferunt cervice laborem,

540 Nec sulco in medio frangent grave pondus aratriCertantes simul, atque opera imperfecta relinquent .H05 iuvenis ducat demis quater integer annisQuadrifidae octono saturatus munere quadrae,

536 E quercu dental: etc. Emma, Graecis, quod Latinis denta-le. Male vero dentale cum buri , aliqui interpretes confuderunt: illaenim F67, .

537 . . . . . quos nana inviserit etc. Aristoteles ait de bore:«baladas; 3è Melun-oc nevmérnç «la! - paulloque post subdit: and 705

fiaôç êwsaiçazo’ âôvaâau gaine Tàwàv. Quae Aristotelis verba in

lib. vI cap. xxI flirt. anim. ex Hesiodi loco lucem accipiunt, vo-luitque philosophus, ut bene Clericus explicat, indicare bubulam car-

nem optimam esse in quinto anno, robur veto corporis ac pellisfirmitatem circa nonum, quod 73 365104805; significare videtur.

54.3 Quadrifidae octono etc. Panes apud Graecos et Romanes ,quemadmodum etiam hodie fit multis in locis, variis incisuris signa-

ri solitos conStat. Athenaeus- lib. nl cap. xxrx, ut observat vertit-que Clericus, haec habet: Blomilios vocari dicit (Philemon) panesincisuris divisos, quos Romani quadratos vocant idest in quadras in-

cisos. Itaque ni fallor, Hesiodus duabus quadris seu octo frusris ara--Z a

[fi HESIODIInvigilansque operi directo limite Sulcum

545 Semper agar. non ille aequaevos lumine spectatSe circum, ast omni studio defixus in unoVomere contendit . sese huic haud praeferat alter,Quamquam etiam primo vigeat fiorentior aevoSemina rite manu versos iactare pet agros,

550 Ne satio fessum revocet, curamque reposcat.Mobilior iuveni mens est, semperque vagaturHue animo atque illuc aequaevos inter oberrans.

Contemplare, gruis quum vocem e nubibus altisAudieris. rauco tranat clangore quotannis

555 Nubila, et agricolis certum fert tempus arandi,Ostenditque hyemis pluvias , bobusque carentis

Acribus ipsa viri redit praecordia curis.Tunc instans camuros, plena ad praesepia clausos ,

torem explendum praecipit .- Herculani a Fossoribus inventus est pa-nis cum inscriptione: Siligo C. Cyrani, e Cicere ônro’cflAwp.og sive

octo buccellarum. Gorius Symb. Rom. rom. Il pag. 159 .

5 53 Contemplare, gruis etc. Adverte heic sermonem esse degruum emigratione, non veto de adventu. Plura si cupis in hancrem, consule Sam. Bochartum Hier. P. II lib. I. cap. x1.

555 . . . . . fert tempus arandi etc. De variis arationibus videcopiosissime disserentem Claud. Salmasium in suis ad Solinum exer-citationibus .

558 Tune instans camuros etc. E’bumç, ait Guietus, idest bo-

ves curvis seu reflexis cornibus . Ira Virgilius , et tamaris hirtae subcornibus aure: etc.; ad quem versum Pliilargyrus: Camuri boum sunt,

qui conversa introrsum cornua liabent: quibus contrarii Patpli, qui

565

57°

î7î

OPÉRA AC DIES.. 179Pasce boves, tunc urget opus. non ardua dictuRes etenim: mihi plaustra dato, fortesque iuvencos.Reddere sed pariter res est haud ardua contra:Plaustra bovesque meus labor occupat . hune quoque fallit

Incautum Spes vana, sibi qui dives inaniEst animo, statuitque extemplo condere currumIgnarus, centum praedurum robora plaustrumExigere, in domibus quae sint multo ante reposta.

Ergo ubi tellurem monuit proscindere tempus,Aggredere ipse instans pariter, famulantiaque urgens

Corpora vernarum tecum una accingier armis,Tempestas dum suda, solumque humore madescitCollecton. primo te surgens aurea mane

Tithoni coniux opera inter talia visatSollicitum, ne plenus ager tua vota moretur.

Vere solum primo domita, rursumque serenoArva iterato aestu, tum semina sparge novaliProscisso leviter glebisque recentibus atro:Nempe hilarat natosque novale arque arcet avariAgricolae diras. in primis multa precatus

cornua diversa liabent: Laevi quorum cornua terram spectant. Hislcontrarii Licini, qui sursum versum cornua habent. Eadem fermedocet et Servius .

559 . . . . . non ardua dicta etc. Simplicissima quidem senten-tia, sed verissima et ab ipsa natura usuque rerum desumpta; quo’

loquendi venustissimo genere quanto antiquiores sunt, tanto dele-

Clalll ut m8515 POCHE o

180. HESIODITerrestri fer vota Iovi Cererique verendae,

580 Laetus uti largo proventu exuberet annus,Maturique sacra grandescant munere foetus.

Incipiens tentare agros cape robora stivaeSumma manu, stimuloque .boum contingere terga

Ne pigeat. iuvenis vestigia pane sequatur585 In manibus longum retinens de more ligonem,

Seminaque abscondat glebis, aviumque rapinasArceat. humanum genus alto industria caelo

585 In manibus longum etc. Idest pœxÉAny, quam non ligonem,

sed malleum ad occas fiangendas vult esse Scaliger. Sed falli vide-tur; quod heic Hesiodus de tertia aratione, non occatione , loquitur.lgitur limba, ad invertendam seminibus terrain heic inservit , quod

non malleo sed ligone fit. i586 . . . . . aviumque rapinas etc. Dicit quidem Hesiodus, ne-

gotium seu petius laborem avibus fâcessat. Ego veto non presse acde verbo ad verbum efferendum duxi: avibusque laborem augeat;sed virgiliana sum usus loquutione, quae rem ipsam eleganter ex-primit. Delector enim vehementer, uti lector eruditus facile potuitanimadvertcre, Virgilianas voces, ubicumque possum, adhibere, qui-bus quasi quibusdam gemmis mea distinguatur versio: sic in Odyssea

feci, sic facete nunc hoc ipso conor in opete. A.587 . . . . . industria caelo etc. E’uSnMoaûyny ego verti indu-

Striam seu bOnum ordinem; mnoS’nluÆgÔynv inscitiam seu malum or-

dinem - Gllieto ènîm 0511 Ëufinjxoaôvn 73 nocÀZiç Start’SGSou me)

âmayajœïy çà, Eau-m5 , et contra; quod cette patissimum in industria

situm est, ac contrarium in inscitia seu mavis teineritate. Hanc mi.hi sane dabit veniam Graevius.

OPÉRA AC DIES. .181Aequat agens, contraque malis inscitia perdit.Sic plenae ad terrain nutabunt pondere aristae,

590 Finem si dederit facilem Saturnia proles,Quasque olim in vacuis sublimis aranea telasTexuit, excuties cistis, intusque repostisMuneribus terrae longo laetabere victu .Ver purum inveniet gaudentem; et lumine numquam

595 ResPicies alios supplex, potiusque videbisAd tua vicinos subrepere limina agentes .

Quod si devexo quum iam decedit Olympo,Conversosque obliquat equos sol almus, aratroExercebis humum; residens male pinguis avenae

591 . . . . . sublimis aranea etc. Eleganter» dictum de vasis,quae implenda sunt: nam vacua plena esse solenr. aranearum relis,quemadmodum de sua crumena lepide iocatur Catullus inquiens:7mm mi Catulli planas sacculus est aranmrum etc.

597 Quod si devexo etc. Hoc est circa brumam: nam ut Salma-sius animadvertit pag. 517. Excrc. Plin. legitimum sementis tempuspraecipue triticeae, de qua ferme sola loquitur Hesiodus , in Africaet Graecia omni erar ab occasu Vergiliarum usque ad Solstitium hi-bernum ira, ut quae in ipso occasu incipiebar meliorque sado habe-batur, festinara diceretur; quae circa brumam deteriorque , serotina .

599 . . . . . residens male pinguis etc. Nimitum nulla erit caus«sa, cur festines, quamvis orium in metendo vetent, fèstinationemque

rei rusticae periti maxime suadeant, ut videre est, apud Columellarn

lib. Il cap. xxl qui huius etiam rei tradit rationes. Huptwv &jLêyGraevio est otiari messis tempore; quod expressi pet illa verba re-sidens despicies .

..---.---n

182 HESIODI600 Despicies calamos, vel inaequales sine certo

Ordine componens pet vincula nexa maniplosHeu manibus capies pauxillum tristis et attoPulvete sordescens. oneri sat parva fetendoSportula erit , campoque redux spectabere paucis .

605 Nec superis mens una tamen, mutantque vicissimConsilia: ast homini sensus deprendere durum,Quos agitant; aliis aliud magis utile tempus.Iamqne licet serus proscindere coeperis arva,Hinc segni tibi certa manet speranda medela .

610 Quum primum querna resonat sub fronde Cuculus,Mortalesque hilarat cantu, tunc Iupiter imbrePer triduum assiduo sitientem temperet agrumHumorem insinuans, quantum bovis ungula subter

Î600 . . . . . et inatqualcs etc. Guietus ira interpretarur 7824-17-52;

âggpæôwy, ut propret-inaequalitatem spicaruin aliae altius, aliae infe- .

tins in manipulos componantut, prout ad manus veniunr, nullo or-dine servaro. Alii explicant ex advenu parte ligans; sed ipsi videantquid hocce sir, mihi sane ignotum .

607 . . . . . aliis aliud magis etc. Aliquando etiam ea, quaeintempestive aguntur, proveniunt melius, quam ea, quae suo actasunt tempore, praesertim si varient temporum circumsrantiae. V

610. Quum primum querna etc. Veris scilicet initio, quum ap-paret Cuculus; docetque Plinius lib. xvuI cap. xxvl ante putandasesse vires, quod dedecus habebarur opprobtiumque metitum, falcem

ab illa volnere in vire depreliendi .612 Par triduum assiduo etc. Huius pluviae triduanae bencficio,

air Guierus, sera aratio tempestivae aequalis fuerit.

615

620

625

630

OPÉRA AC DIES. , 183Fixa solo tegitur, bifida et vesrigia signat.Hoc ubi contigerit, primo iam serus aratorAequus erit, frugesque satas mirabitur unaCrescere, et in parilem demum flavescere messem.

Quae serva tu cuncta memor, nec fioriferum verNascens te lateat, nec tempestivus ab atraNube cadens imber. quumque’horrens frigorelmagno

Saevit hyems , fuge plena pigris loca quaerere, ferrumIn quibus exercent fiibti, gratumque teporemIgne fovent. tunc multa etiam parat arte colonusImpiger, aucta quibus niteat domus, et minus ipsaLaedat hyems. cave damna hyemis, quam pone sequuta

Pauperies gaudet tenuatis cernere palmisNequidquam premete agricolas turgentia crura.

Quin et multa animo versat spe lusus inaniFlagitia ignavus, tristis quem vexat egestas;Nec bona spes cette tenet illum, lentus ad ignemQui residet, sociosque inter nugatur egenus

621 . . . . . fuge plena pigris etc. Antiphon in Oratione contraNicoclem ait, M’axœg publica vocabanr loca, in quibus otiosum vul-

gus desidebat. Vide quae Clericus ad hune ipsum versum ex Clean-tliis libro de diis aflèrt. Ofiicinas autem ferrarias etiamnum, prae-sertim in pagis , plenas hyeme cetnimus oriosis rusticis inter se adignem vicinum colloquentibus. Porto verum illud Columellae, ho-mines nihil agendo, male agete discunt.

626 . . . . . tenuatis amer: palmis etc. Id famelici indicium; CtAristoteles docer in Problcmatis, famelicis’supetiora arescere, infetio-

r a tumescete .

184. HESIODIHospitio in molli. cursu quum volvitur aestasIn medio, filmulis clama: non semper amiciAestus erit; iam nunc mapalia ponere circum ,

635 Et vitare iuvat Iani mala tempora bobus.Aspera iam veniet glacies, iam frigora gliscentPlante aquilone, mari qui sese immittit apertoThteiciis volitans e montibus, imaque turbatAequora; late omnis tellus sonat altaque sylva.

640 Ille furit; cadit iota abies, deiectaque quercusMontibus ex altis in valles volvitut imas,Incumbitque solo nemoris cum murmure magno.Horrescunt passimque fetae, caudamque remulcent

Inguina compositam subter, trepidantque rigentes645 Illae etiam queis tecta cutis: licet aspera villis

Corpora sint, aquilo gelidus tamen omnia petflat.Quin et dura bovis penettat pet tergora , seseInsinuans; penetratque captas a frigore setisNon bene defensas. ovibus mode, longa pet annum

63 5 . . . . . Iani male rempara etc. Hesychius ad vocem Myauàp

ait, nullum mensem ira Boeotios vocare; suspicati autem Plutarchumesse fiaum’may, quod frigidus est, erarque primus apud Thebanos

mensis, Atticoque Gamelionl respondens. Itaque ego Lenaeonem proIanuario habui Moschopulum sequutus, qui de Lenaeone dicit, 5’577;

57-253 rayouaçfgç. loannes etiam Tzetzes interpretatur Ianuatium,Lenaeumque dicit vocati ab Ionibus , 37-1 Tôt 71850;ny Ëv 7057-19 5’71’-

vtra, 35) (in 7x; 31011660? Ëoeritv 791v ÀEYOJLEIWW âjjfiçoat’ow ËréÀauv-

Sed alii Lenaeorum celebrationem tefetunt ad finem aurumni .

OPERA Ac DIES. .85650 Integtum servata tegunt quas vellera, paroit.

Vis eadem curvatque senem, longaevaque membraContrahit: at tenetam fiorenti aetate puellam.Aequa timet, carae thalamo quae casta parentisNondum opera idaliae Veneris nec gaudia novit,

655 Lotaque formosos artus , beneolentis et unctaRore olei tacita servat penettalia nocte ,Tempus ubi hibetnum saevit , rabidoque prehensos0re pedes mordent exossi animalia tetgoSedibus in gelidis caecoque latentia in antro .

660 Haud illis sol namque diu, qua pabula parteInveniant , caelo monsttat; tunc ipse nigrantesAethiopum supra populos conversus et utbesTatdius Argivas respectat lumine terras.Atque animantum adeo secla omnia, cornua . quaeque

652 . . . . . at teneram etc. An quod puellae praecipue caloreabundant, an porius quod domos servant, nec foras egrediuntur?Secundum placet.

658 . . . . . exossi animalia terga etc. Hesiodus absolute dicit&yéargaç, nimirum à floÂÔfiauç, ut infra etiam .(pgeâamaç, scilicet à

mXN’æç, et alia similitet. Plinius autem- lib. 1x cap. xtx auctor est,

polypo esse proprium , ut fame laborans sibi pedes arrodat: qua temaxima hyemis saevitia notatut .

662 Aethi0pum supra etc. Bene Clericus notat, eum antipodasesse, intelligere debuisse, qui solis arcum diurnum tempore brumaeintelligebat minorem apud Graecos, maiorem esse in Aethiopia. Ad-missa tamen hac notiria, alterum, quamvis necessario consequeterur,

negabant veteres. Hoc autem fit, quum Sol est in Sagittario.

33

186 HESIODI665 Fronte gerunt , isdemque carent, stridentia passim

Dentibus horrendum in dumos quetcetaque in altaDiffugiunt, lateque specus latebrasque requirunt

In latere exesae tupis. torpentia cernasHaud secus, ac pedibus qui ternis corpora fitmat.

670 Ingrediens fractoque humero et cervice reflexaAd terrain, canos nivis altae trudere montes .

Tunc iubeo glaciem contra munimen in attusIniicete; e denso mollem tum vellete laenam,Demissamque pedes tunicam tunc indue ad imos,

675 Quam multo interius crassam subtegmine taxes.Hanc cape tu monitus, ne summo in vertice crimesArtecti, tigeantque hitsuto in pectore setaeHorrentes. plantas circum direpta iuvencisTergora necte, addens pedibus florentia subtet

680 Velleta; et haedorum, queis sunt mollissima primisCorpora, taurino pelles bene consue netvo ,Venerit ut quando glacies, super alta retorquensTetga geras pluviae vim contra. at vertice summo

669 . . . . . pedibus qui ternis etc. Alludit poëta ad aenigmaSphingis: 71’ êsrw r?) (iam) Show, Tçz’mw, mi Terço’mauv; Oedi-

pus autem declatavit , ut narra: Diodorus , hominem esse quod pto-positum crat: infanrem enim quadtupedem esse , auctum veto bipe-dem, senem denique factum tripedem scipione utentem proptet in-firmitatem. Bipedesne homines natuta an quadrupedes? Etiam hacde te, si diis placet, disputatum est, ut nulla suos non baberet in.-sania patronos tribus Anticyris insanabilcs.

683 . . . . . a: vertice summo etc. Aut simili in veste aut cet-

OPERA Ac DIES. :87Rite laboratus , laedat ne ftigidus aures

685 Humor, stet pileus . borea nain saepe cadenteGliscit attox autora gelu , diffusus et aërStellifero a caelo terram super haurit ab amneMatutinus aquas, tutsusque elatus in altumTurbine ventorum , nigto sub vespere, nimbis

690 Aut pluit, aut borea nubes turbante flat idem.Anteveni , exactoque redi sub tecta labore,Incumbens tenebrosa polo ne forte morantemInsidiis capiat nubes, et corporis artusIrriget et vestem. fuge longe; hibernus ab axe

69 5 Scilicet ante alios hic mensis crudior horretAgricolisque ovibusque malus . quo tempore bobusPartem deme cibi mediam; vernisque ministraPlus media tu parte: iuvat nox longior umbris .

te non admodum diversa narra: Homerus in lib. xxnl Odyss. fuisse

a"t tu inven nm ss in ra i t r ic rc1 mL ete t ab V1 e edo es ust as exe eue ,postquam interfèctis procis ille hetos se ad pattern contulit ex urbeprofugiens .

686 . . . . . défunts et air etc. Aëris voce nebulam illam in-telligit Hesiodus, quae frigidissima iuxta lacus, toremque in terrantdemitrit . Ceterum post nebulas pletumque aut solet pluere, aut tiare.-

696 . . . . . quo tempore bobus etc. T3 hum; hoc est, utdocet Guietus, dimidia pars cibi ordinatii bobus detur Mac 713w âge-

w’œy; homini veto plus dimidia, ut puta dodtans ex asse, hoc est,

tres quartae pattes cibi ordinarii, quod hyeme ventres calidiotes,longatumque noctium quies diuturnior, ac propterea minor cibi in-digentia .

La? HESIODIHaec animadvertens perfectis mensibus annum

700 Labentem caelo serva, noctesque diesqueAequato, dum terra parens communis in arvoOmnigenas ostendat opes. iamque ordine certoSol ubi sex denos complevetit aureus orbes,Expuletitque dies hibernos Iupiter, undas

705 Oceani sacras linquens Arcturus honesrumExeret os terris tum primum vespere fulgens.Post hunc in lucem veniet Pandionis ales,

700 . . . . . noctesque diesque aequam etc. Obscurus Guiero lo-cus, quem ira interptetatur: cibos praebe ad mensuram laboris diur-ni et quieris nocrutnae ira, ut pet rotum annum dies et noctes ae-quentut; hoc est, labori dictum alimenta debita quierique noctiumtespondeant . Nullane heic de aequinoctio verno esse possit suspicio?

70 5 . . . . . Arcturus honesrum etc. Pet Scaligetum tempore He-siodi bruma crat circa 7 aut 8 Ianuatii, circaque 10 Martii conse-quenter oriebatur Arcrutus . Ex calcula autem Petaviano bruma inci- tdebat in 30 Decembris , ortusque aetonychus Arcturi fiebar in Piscium

gradu 14. qui in Calendario Martii v convenir. Ortus autem vesper-

tinus, quem Peravii tabula exhiber, verus, posterior est apparentipropret luminis reftacrionem . Ricciolius autem quum suppurassettempus, quo id contingere debuit, invenit fuisse circa annum anteCh. n. 953. Vide Fretetium etiam in Defens. Citron. pag. 4,79 etseq. ex quo colligere poteris omnes stellarum observationes, quaehoc in carmine nominantur, in tempus, quo Hesiodus vixir, perbel-le quadrate .

707 . . . . . Pandionis ales etc. Hirundo, de qua multa pas-sim poetae, quae collcgit Sam. Bochartus Hieroz. p. il lib. I cap. xquem tu adito .

OPÉRA AC DIES. (89Incoepto iam vere, itetans miserabile carmenMane novo . illam adeo praevettens, namque iuvabit

710 Sic melius, vites incide: ast arboris altaeIn ramos Domiporta solo quum reptat ab imoPleiadas fugiens , tempus tune linquere vites,Ac potius famulosque Cie falcesque novato.

Vmbriferas sedes, matutinumque soporem ,

715 Quum sol exsiccat corpus, fuge tempore messis:Narn satins celerare, domumque referte’maniplos

Surgentem primo sub lumine, ne bona curaeDeficiat pars ulla: autora est tettia semperPars opetis: ciet illa viam, ciet illa laborem,

720 Apparensque undis homines et carpere cursum. Et docuit multis iuga rite imponere bobus.

711 In ramas Domiporm etc. (Dgeéamoç cochlea Hesiodo est,

non restudo , quae in arbores numquam subtepit. Quam in tem ait

. y l l NAthenaeus 11b. Il pag. anl. HaLaÂoç 791v 34096M241! (peçéoznav MM;

I îmu Avatât’Aaç SÈ-

A, I N ou A: I sa lmçaTEçoç a Ta)? xaxva nebka? mua,

OC l a e a a l 1 a ll flsçtcpegew U7! anus-tex rag otmocç CIC-

M. Tullius De Divin. lib. 11 cap. LXIV haec habet: Quid me igitur

mortes? ut si quis medicus aegroto imperet, ut sumrzt.n Terrigenam, herbigtadam, domiportam, sanguine cassam,

parias quam hominum more eochleam dicere etc. Porto dicuntur co-chleae fugete Pleiadas hoc est nimias pluvias, proptet quas humereliera arbores conscendunt .

190. HESIODIAt simul e campis scolymos se floridus effett,

Atque arguta canit sub ramis dulce cicadaConcutiens alas , venit aestas plena labore.

725 Tunc pinguesque caprae, tunc et suavissima vina,Et mattes veneris cupidae, et demissa virorumCorpora . nam capiti genibusque incumbit adustusSirius, extenuatque artus calor. ergo ubi molles

722 . . . . . seolymos se fioridus etc. Malui dicere Scolymongraeca voce servara quam ut vulgo fit, earduum latine vertere. NamClericus haec affert ex Salmasio ad Solinum p. 161 . Graviter er-rant huius aetaris etuditi ferme omnes herbarii, qui ano’Àuljmy Grae-

corum persuadere nobis volunt fuisse , quem latini proptie carduumvocabanr , nos articaetum. Hanc saltem differenriam agnoscunt, quodanâÀuMaç agresris sir, carduus sativus. Ego genet-e disringui censeo.

27.62.0114; vox graeca est, quae nomen in Latio non habet; ideoscolymus latine sua voce vocandus est, non carduus, ut faciuntvulgo apud Theophtastum et Dioscoridem . Graeci omnes non solumPaullus et Aëtius, verum etiam Dioscorides ipse mva’ceow et (mâ-

AUMoy separant. Atqui cetrum est 70024704]; Graecis dici, quem Latini

vocant carduum, Siculi xâwroy. Scolymus Graeciae notissimus, un-de illud Hesiodi etc, et ex eo Arisrorelis 5’72 (mangue). Hoc flotente

mulieres libidinis avidissimae. Scolymum in cibos Oriens et Graecia

recepetat. Plinius lib. xx11 cap. xxrl. Sealymum quoque in cibos re-

cipit Orient etc. et alio nomine Limoniam appellavit. Fturex estnumquam cubitali altior cristisque foliorum ac radice nigra sed dul-ci. Eratostheni quoque laudata in paupetis caena. [Edulis est poris-simum tadix, sed et herba adhuc tenella etc. Itaque pet hune fru-ticem et cicadae cantum aestatem denotat Hesiodus, ut et Aristotelesin Problematis ad hunc ipsum respiciens poetae locum .

. .-

OPÉRA AC DIES. 191Aut umbtae nemorum aut petrosae tupis hiatus

730 Invitant, strato placeant et Biblina vina,Et liba, et pressum depulsis ubere natis

730 . . . . . et Biblina vina etc. Byblinum vinum, inquit Sca-liger, cuius meminit Festus et Theocritus, est vinum, cuius vitisdelata erat ex urbe Sytiae Byblo, ut Romae Nitiobtix . Sed tantiviti pace ego edoctus a Luca Holsrenio ad vocem BIBAJ’yn, quam

Steph. Byzanrius docet fuisse nomen regionis Thtaciae, a qua vinumBiblinum dictum , scribo non fiufiN’yay sed BzfiN’yay . Ira vit doctis-

simus Athenaei fretus auctoritate dicenris lib. I pag. xxxI . AchaeusBiblinum commendat: Excepit Biblini vini poculo. v0catur autemira a loci cuiusdam nomine. Dicit etiam Philinus:

v Praebitutum me tibi Lesbium, Chium; papae!n Thasium, Biblinum, Mendaeum, ira ut tu non» Inebtieris etc.

Epicharmus a quibusdam biblinis montibus vocatum ait. Atmenidesveto tradit Thtaciae partent vocatam esse Bibliam , quam Tisaram etOesymam dicunt. Thtacia quidem Lob vini, quad fert praestantiamet ’vicina ei omnia loca, admitationi fuit: Naves ex Lemnpr minant

uinum aidantes etc. Hippias Rheginus , quam vitem tortuosam voca-bant, Biblinam dictam fuisse ait, eamque argivum Pollin, qui re-gnavit Syracusis, primum ex Italia Syracusas invexisse. Quamobtem

quod dulce vinum Siculi nuncupant, Biblinum fuerit . Haec Holste-nius ex Athenaeo, quae et Clericus exsctipsit, et multis aliis confir-mavit .- Taurum insuper hoc animadvertendum, ex versibus Philinirationem etiam parete, propret quam Hesiodus hoc vinum aestatebibendum admonet, quod tenue esset, nec facile inebriaret. Cere-tum etunt, qui genetosius vinum aestate ptaefetant, quod discuteread medicos perrinet, uttum expediat.

væ HESIODICaprarum lac dulce, et pastae terga iuvencaeFrondibus arboreis, necdum ullo germine foetae,Hoedorumque anni. Lenaei pocula nigri

735 Plena bibe, omnigenis dapibus saturatus in umbtaEt gelidas zephyti vultum conversus ad auras ,Illimis qua lene Huit fons garrulus undis.Nec tamen et Baccho nimium tu ftde: LyaeiInfundes quartant, tres puro e Humine pattes.

740 Interea famulos tritura exerceat acres,Fulsetit ut primum Orion. aequata cylindroAtea sit tereti, petflataque mollibus auris.Omnia dein mensus, Cereris sacra munera coudeRite cadis: demum iubeo, quum sede reposta

739 Infundes quartam etc. Temperatus quidem potus. Sed inGraecia potissimum finitimisque Thtaciae regionibus vina sunt quam-

plutima , quae magnam aquae possunt vim ferre. Vide HomerumOdyss. lib. 1x disserentem de i110 vino, quod ab Ismaro tuletat se-cum Vlysses, quoque Polyphemum inebtiavit.

74.1 Fulscritfit primum etc. Docet Clericus, The0phtasrum inlibro de ventis Orionem dicere oriti à: 01670.," 757"; ônôgœç, 361’511: 3è

à: 013th 7017 xszjtïoyaç, ibique 575m1: pro aestate iam inclinara su-

mere,’diebus aliquot a confècto Solstirio . In laterculo Petaviano lu-

cida pedis Orionis heliacum ortum facit Carcinonis xvnI Iulii x11.Sed addit , Theophrasti aevo et Athenis maturius id factum esse .alia etiam si velis ex doctrina Peravii, ipsum adito.

742 . . . . . perflataque mollibus auri: etc. Et Vatto et Colu-niella docent , aream, esse oportete in agto , loco sublimiore , qua

- perflate possit ventus.

ornez 4c DIES. ,93745 Messis erit iam tota tibi, conducere setvum

Quaerentem Vsibi tecta, puellam et ptole carentem

Addere; quippe gravis, cui nati, ancilla putanda.Nec te cura canis fugiat, sed dentibus acremSemper habe, nec parce cibo. tua limina custos

750 Ille vigil servabit, opesque haud improbus umquamAuferet insidiis usus fur noctis amicae .Collige et atentes paleas, et gramina pratisSecta tefet, mulis, et fortibus annua taurisFabula. tum famulos tandem sine corpora fessos

755 Curare, et meritis iuga solvens deme iuvencis.Hinc medium quando Orion et Sirius ignis

Attigetint caelum , toseoque aspexerit 0reAurora Arcturum, tu carpe e viribus uvas,Persa, domum referens, denasque ex ordine luces

748 N66 te cura canis etc. V1 multa alia, sic etiam hoc Virgi-lius imitatus est inquiens: Nee tibi cura canum fuerit postrema etc.

758 Aurora Arcturum etc. Hesiodus ira autumnum significat. In-telligirut veto pet Clericum aliosque Atctuti ortus heliacus , qui in-cidir in Virginis 27 gradum, hoc est Septembris xxI, quique Hesio-di aevo tempus id aliquot diebus praecedebat. Is est verus ortus;nam apparens aliquanto serins fit.

7 59 . . . . . denasque ex ordine etc. Animadverte antiquissitnamGraecorum diligenriam in uvis curandis vinoque conficiendo. Hincfactum credo, optima habita fuisse eorumdem vina et laudatissima,uti etiamnum maxima sunt in pretio apud multos. Quis tamen hu-iusmodi cutam adliibeat in ingenti uvarum copia? Fortasse et He-siodus id de selectiori vino praecipit.

i b b

194. HESIODI760 Ac noctes totidem phoebaeo expone calori .

Quinque alias luces umbrosa in sede locato;Sexta autem presses calcans de more racemosCoude in fictilibus moestas hilarantia mentesMunera laetantis Bacchi . mox rursus ut alto

76 5 Pleiadesque Hyadesque et vis valida OtionisOcciderint caelo, cupidum te vometisa ardotSollicitet, rurisque heic desinet annua cura.

765 Pleiadesque Hyadesque etc. De occasu Pleiadum superius di-

ctum est. De Hyadum veto occasu haec notat Clericus e Petavii do-ctrina. Palilium id est lucidissima hyadum in oculo Tauri posita ma-

ne occidit in gradu 1x Scorpii Romae, id est Novembris Il; que dieColumella Tauri caput occasum facete scribit. At in Aegypto matu-

tinus occasus fiebat in gradu Scorpii x1, Novembris 1v. Sed idemColumella Suculam mane occidere ait Novembris xxI, qui est appa-rens occasus maturinus, posterior veto etc. Vides heic omnia intelli-

genda l esse de occasu matutino seu cosmico. Ira et lucida pedisOtionis stella mane occidit, Scorpii v Octobris xx1x Zonae mediaeScorpii x11 Novembris v Humerus eiusdem dextet Scorpii xxl No-vembris x1v. Igitur initie hyemis vete occidere dicrus est.

767 . . . . . heic desinet annua cura etc. Incredibile dictu, quaeet quanta in explanando hoc versicule . . . . flÀgfæy 3è murât, x90-

yàç aquae; 52’", graeci Scholiastae effutiverint, quos et Latini quam-

plures sequuti sunt, sed ineprissime. Hesiodi mens clarissima: abhyeme incoepit agricultutam: rum quae vere facienda sunr , docuit;absolutis veto quae ad aestatem pertinent, in autumno desinit; sicquerotins anni agtorum cultum concludit, viamque sibi aperit ad altetamoeconomiae pattern id est ad navigationem. Vide Heinsium in librosingulari contra Tzetzem , et in animadversione ad ipsum hune vversum ,

OPERA 4c DIES. ,95Quod tibi si placeat tentare pericula potin ,

Heu male tunc pelage fides, quum Pleias aquosum770 Oriona polo fugiens se metserit undis.

Omnia ventorum stridentia fiamina fervent,Nec iuvat undanti tunc pinum in gurgite babere.Exercete solum praestat , siccoque carinamLitete subductam magnis circumundique saxis

775 Munire humentum ventorum praelia contraExhausta sentina , humer ne robera laedat.Arma domum portans in sedibus omnia claude,Velorumque legens alas suspende refixumTemonem ad fumum, dum suscitet aura morantem

78 o Tempestiva polo surgens . tune litore puppimMitre citam properans, atque aptis mercibus impleDulce relaturam multo tibi foenore lucrum .

768 Quod tibi si placeat etc. Tertia oeconomiae pars seu navi-gatio, quam fieri vetat Hesiodus Pleiadibus matte occidentibus, quod

ut habemus etiam apud Quintum Smytnaeum lib. v v. 367 . Pleinsindefessi oceani fluente: subit timens inclytum Orionem: airem pertur-bans: pentus 7ere procella furie etc. Hoc veto hyeme fit.

77 1 Omnia ventorum etc. Non absimile illud Virgilii: omnia ven-

torum eoncurrere flamina vidi etc. et illud . . . . . non illa nacre peraltum ire , neque a terra meneur convellere funem etc. Simplicior intradendis praeceptis Hesiodus; multo festivior venustiorque Virgilius .

778 Velorumque legens alas etc. Ngàç fiïgeâ: sic etiam Virgi-

lius; et velorum pandimus alas. et alio loco temigium alatum di-’

xit etc. Sollemne enim poëris ca, quae sunt voluctum proptia adnaves titansferte, et vice versa, non sine elegantia.

œs HESIODINon aliter genitorque meus, stultissime Petsa ,Atque tuus pelagi sulcabat caerula pinu

785 Indigus: emenso hue etiam qui gurgite venitAeoliden linquens Cumam, non ipse bonorutnAut pertaesus opum et vitae felicis, at attamPauperiem fugiens, homini quam Iupiter infert.Exigua veto vicini Heliconis in Ascra

790 Paupere sedem habuit vice, brumaque maligne,

786 Aeoliden linquens etc. Cuma una ex utbibus Aeolicis, dequa passim Geographi veteres. i

--- . . . . . non ipse bonorum etc. Hi duo versus Clerico vi-dentut gallica nive frigidiores et indigni tante poëra; adeoque iugu-

landes delendosque censet, si Aristarchi more in males versus sae-viendum est. Atqui si peëta intellexisset, pattern suum non luxuquodam, ac taedio, que homines etiam ditissimi afficiuntur, parriam

reliquisse; sed paupetratis vi compulsum, qua sua sine culpa oppri-mebatur, quid in hac te tam vehementer vituperandum esset, pla-ne non video. Negari enim non potest, mulros homines incommodamaxima, quae secum fert navigatio, 0b solam etiam visendarum re-gionum cupiditatem, libenter suscipete, qui alioquin beatam in pa-tria vitam commodisque omnibus abundantem possent securi degete.

Hinc male dicerentur divitiarum opulentiaeque pertaesi? Nonne etiamantiquis illis remporibus piraticam exercere apud Graecos, ut ex H0-meto aliisque consrat, ipsis regibus gloriosum erat? Ceterum alii aliade emigrariene Dii partis Hesiodi; quidam debitum, quidam caedemcaussautur .

789 Exigua vero etc. Ascra vicus Boeoriae in ipso monte Heli-cone, qui quum imminear Ascrae ita, ut hyeme non a solis caloretepefiar, contraque aesrare maximes colligat reflectatque caletas, quem-

OPÉRA 4c DIES. 197Difficilique aestate, nec aequo tempera in ullo.

Ergo agesis, o Persa, memor tu sidera servaApta operi, quodcumque vocat; matis ire pet aequorPraecipue si ducit amer. non grandia lauda

795 Navigia, ingenti merces impone catinae .Maius onus lucrum maiori foenore lucreAdiiciet, rapide abstineant si turbine venti.

Iamqne adeo , versa in peins si mente pet. undasTendere mercator properas alienaque speras

8 00 Reddete solarique famem , te certa doceboTempora, queis resoni vastum maris aequor arandum ,Nautica inexperte quamvis mihi gloria desit.Namque ego non umquam transmisi caerula navi,Carbasa in Euboeam nisi quando ex Aulide solvi,

admodum habemus ab corum locetum peritis, nil mirum toto annohabiram esse incelis Ascram incommodam . An etiam dictum id apoëta irato propret iniuriam aliquam ab Ascraeis aeccpram? cettepoëtae omnes partiam laudant. Vide grammaticos veteres, et Pausa-niam in primis, qui Ascrae situm conditoresque memorat.

794. . . . . . non grandia lauda etc. Virgilius contra dixitî’lau-

data ingentia rum, exiguum colite . uterque iure in sua te, uti parer.798 Iamqne adeo, versa in peins etc. Hesiodus heic manifeste

agriculturam metcatutae praeferte videtur; multoque esse praestantio-

tem et secutiorem agrorum cultum nemo sanus negabit, quamvisferrasse cirius ad opes maximas metcaturam exercendo perveniatur.

804 Carbasa in Euboeam etc. Euboea continenri vicina: Aulidisveto portus celebetrimus apud poêlas pt0pret expeditionem Graeco-

rum ad Troianum bellum , et Iphigeniae Agamemnonis filiae sacrifi-

98 HESIODI805 Graecia ubi quondam detenta furentibus aus tris ,

Militiae Argivae rebut , late undique magnumVenturum excidio Troiae collegerat agmen .

Amphidamantis ego ad certamina clara profectus

cium . Vide Euripidem in huius nominis tragoedia. Norissimi et illiversus Lucreriani :

n Aulide que pacte triviai virginis aram2’ Iphianassai tutparunt sanguine foede

» DucrOtes Danaum delecti, prima virorum etc.

808 Amphidamantis ego etc. Hic Amphidamas etat Chalcidis tex

in Euboea; quumque in belle navali Etettiensium occidisset, eiusdemfilii maxime apparatu funus celebrarunt vatiis propositis cerraminibus

de more ludisque. Hesiodus vicit cantu, praemiumque victoriae tri-podem, quem tedux in pattiam Musis ille -heliconiadibus dicavit, te-

tulit. Si esset inscriptioni credendum, quam inter alios profetr DionChrysosr. orat. 11 de Regno, non dubium foret, quin divinus fuetitHomerus ab eo victus . Sed rerum hoc cum Homero certamen interfabulas amandandum , ut iamdiu viri doctissimi observarunt, quam-

quam et versus profetantut et ab Homero et ab Hesiodo tum teci-tari, et Panides qui crat Chalcidis tex , huius concertationis. iudexmemoretut , de que proverbium etiam 745’801; wfitpag, quad solet

in ces iactari, qui minus sapienter iudicant. Quid? ut alia omittam,tantu mne laudis gloriaeque contemptorem Hesiodum fuisse arbitrabi-

mut , ut aemuli a se vicri nomen fama pet totam Graeciam celebra-tissimum hoc loco reticuisset modestia videlicet impeditus? Minimesane . At vixerene eodem tempore Homerus et Hesiodus? Cettantscriptores, et adhuc sub iudice lis est, quam si ego non satis ex-cussi, fortasse dirimet Aloysius Lantius in suis eruditissimis , quasiamdiu patat in hune poetam, disquisitionibus. Quidem posteriorem

OpPERA ’... DIES. :99

Egregii , undisonam traieci in Chalcida; nati810 Multa ubi magnanimi posuerunt praemia pugnae,

Meque adeo dulci victorem carmine viditAutitum tripodem ferre admirata iuventus,Quem rediens sacrum musis Helicone dicavi ,Qua me sede prius docuerunt carminis artem.

815 Tantum ego tum naves expertus: nec tamen altiIpse Iovis metuam latitantem pandere mentem,Dulcia Pierides mihi quando carmina douant.

Luces quinquaginta, ubi sol sublimis ab axe

Homero Hesiodum faciunt, quidam suppatem, quidam etiam ante-riorem sratuunt, quorum mihi placet sententia. Si enim que quis-que simpliciori setibendi genere, nativoque colore quodam , ille qui-dem purissimo ac minime fucato, crebtioribusque apologis proverbiis-

que delectatus est, eo antiquior poëta existimandus, plane vetustior

Homero mihi Hesiodus habebitut. Vide Episr. doctiss. Com. Carliiad italicam suam Theogoniae versionem , et quae ego in praelectioneex eadem exsetipsi.

814. Quo me sede prias etc. Vide au id contrarium iis, quae inprincipio Theogoniae de se ipso nartat poëta.

816 Ipse Iovis metuam etc. Omnis a Iove musisque scientia.Itaque tecte dicit Hesiodus , quamvis experienria navigandi cateat,tamen se pesse de atte navigandi bene dissetere a Musis edoctum.

8 t8 Lute: quinquaginta etcL Clericus suspicatur heic omisses esse

a librariis duos versus iam ab antiquis remporibus eo facilius quepet idem verbum incipiebanr. Sibi enim persuadere .non potest, tain

fuisse Hesiodum rei nauticae imperirum, ut omnem navigatienemcoërcuisset intra quinquaginta dies , quorum initium sumatut ab aesti:

200

820

825

HESIODIVertit equos, progressa ad finem aestate laborum,Aptae iter ad pelagi mortalibus . haud tibi navemFtegerit, aut socios demersos hausetit unda ,Ni fetus exitium, terrain qui concutit omnem,Neptunus meditetur, et acrior ira Tonantis,Quos penes imperium est et iniquae sortis et aequae .Tune faciles autae, tunc et tranquilla pet altaRidet laeta quies; ventis tune fretus in aequor

.. Selve tatem, cunctis intus tibi rite locatis .Quamprimum veto festina invisere sedes,Nec Bacchi expecta lentus nova dona, nec udumAutumnum, properamve hyemem, neu flamina divi

Saeva noti, qui turbat aquas maris usque nigrantiImbte pet autumnum gravidus . futit aspera ponti

vo Solstitio, quum praesertim ante id Solstitium pet totidem diesnon minus turo navigari omnes norint , nec ipse potuerit Hesiodusignorare mati finirimus. Quamobtem ira supplet.

l lmeam 7Z’EVT77XaVTOL ne?) fignola 71’075ch

9 h W A ÏAotpotm’wç YÀŒUKJW 5670251). àumç 57mm

IH’uam nevrtixovm etC-

ut est deinde in rexru. Qui versus si adessent, ira essent a me la-tine teddendi :

v Luces quinquaginta, ante altum Phoebus Olympum

i, Quam tetigit, glaucum mare tutum; aliaeque sequentesw Quinquaginta, alto postquam sublimis ab axe» Vertit equos etc.

Sed nihil mute, quamvis sciam huiusmodi omissiones a libratiis ple-rasque filetas, Hesiodumque in .ptimis foede corruptutn ac deptavatum .

835

840

84s

850

OPÉRA AC DIES. 201Tempestas excita, et inhorruit unda sub ille .Vernum iter est aliud, quum primum garrula cornixQuanta premit sicca pedibus vestigia arenaIncedens, folia aspicies pubescete tantaFrondifera e fieu. tum petvius aequore cursusScilicet, ast illum nullus persuadeat auctor;

Namque anime haud placitus: quad capta et tempera tantum

Invadenda via est, et crebro obnoxia damne.Id queque non hominum renuit gentis, unaque stultisEst anima illa avide quaesita pecunia corde ,

Sit miserum quamvis in fluctu occumbete. sed tuHaec tecum mea dicta iterumque iterumque volutansOmnia, consiliis adhibe melioribus autes.

Haud quantum est tibi cumque, catinae crede : telinque

Plura domi, imposita contentus parte minori ,Triste etenim tumidis in fluctibus omnia cogiPerdere. triste etiam, si quando pondere grandiImposito plaustris, curvatum fregeris axem,Atque onera inteteant. medium te cautus in omni

842 Est anima illa avide etc. Pecuniam avatis dominati , antevirtutem esse, reginam baberi , et similia passim apud scriptores in-venias: ipsam veto esse animam, elegantissime dictum a solo , quadsciam , Hesiodo .

851 Atque encra intereant etc. Displicet Clerico n) &MauçwS’a’n ,

quad est proprie obscurentur, vertete intereant, malletque dicerecorrumpanrur. Sed non petsuadet: itaque nihil de vocula solliciter.

--- . . . . . mediam re camus etc. Quamquam lié-ça, (pomic-

agSm dictum putet Heinsius heic de tempere tantum opportune ad

CC

202 HESIODIQuidquid erit, serva; semper fert optima tempus.

Accipe et haec monitus vitae praecepta beataePost maris insidias . thalamo tibi iungere praestet

855 Tum sociam mature, aetas quum certa nec annisTer denis aberit multo miner illa, nec ipsosMultum adeo supetans excesserit: optima iustoConiugie haec aetas. quarto pubescat in annoPost decimum mulier, nubat dein grandior une.

860 Virgo autem placeat non ante experta hymenaeosConnubio socianda tibi, quae vivere casris

navigandum; ego tamen genetatim hoc praeceptum accipiendum du-

ce, praesertim quum poëta proxime vetuerit et navim plus aequoenerate, et nihil domi telinquete et similia, quae sunt omnia da-mnis periculisque obnoxia maximis, si fiant .

853 Accipe et haec etc. Hunc ego vetsiculum addendum puravi,

ne ullo sine nexu rransitus fieret a rebus nauticis ad res diversissi-mas.’ Larinorum poëtarum miner, quam Graecorum liberras aut po-

tius quaedam audacia, qua subito in ea , quae dicenda sunt, insi-liunt . Pindarus inptimis huiusmodi est, ideoque obscurior vulgohabitus .

8 54. . . . . . thalamo tibi iungere etc. Abselutis brevitet quae ad

navigationem pertinete videbantut , iterum ad praecepta metalia de-labirut poëta , quae non agricolis solum , sed omni heminum gene-

ri sunt accommodata, incipitque a statuenda idonea ad matrimoniumaetate, quam annorum triginta in hemine requirit, annorum quinde-cim in muliete. Pellux 757-04; illud in textu graeca quatuordecimexponit. Plate veto et Aristoteles constituunt puellae decimum octa-

vum nubendi annum .

OPÉRA 4c DIES. 203Moribus assuescat. praesertim delige, tectisQuae vicina tuis habitat, prius omnia riteDisquirens, circum ne quid vieinia musset.

865 Nil cette melius digna vit coniuge terrisPossidet, indigna nil durius. effuge mensasQuae sequitur; frustra facibus sine fortia tortetMembra viri, traditque citae defessa senectae.

Vsque deos colite veritus, fratrique sodalem870 Haud facito aequalem. quad si vel feceris, illum

86 5 Nil une melius etc. Hinc illud Sirnonidis apud ClementemAlexandt. strom. lib. v] .

Puvœtxôç (iodât xçîjÂ «invite Milan-au

E’aSMÏç æjLé’HOV, ôuâê êt’ytay mark etc.

passim etiam apud alios similia.

866 . . . . . mensas quae sequitur etc. Turpe habebatur apudGraecos, uti et nunc apud orientales omnes, si conviviis mulietesinteressent; nec in aliorum damas, nisi propiuquissimorum, duceban-

tut. Quae contra fèciebant, eae putabantur inhonestae. Lege Corn.Nepotem in Prooemio .

867 . . . . . frustra facibus sine etc. Suspicor dictum de impo-tenti mulietis impudicae complexu , quae sine facibus ides: sine fru-cru hominem fatigat. Nibil melius invenio. Nisi ferre sir illud sineflue inrelligendum, huiusmodi mulierem, quamvis nihil in aperto etluce faciar, sue quad vite noceat; tamen multa clanculum audere ,quae vite pessint displicete , et esse etiam derrimenta.

869 Vsque deos colite etc. Diis revetentiam adhibendam , amici-

tias non temete faciendas, filetas autem , servandas praecipit; mulrasenim ab caussas nocent, si dirimantur .

204 HESIODINe prior afficias damne, cave, neve lacessas.Gratia mendacis linguae sit nulla: loquutusQuod si quis fuerit quid laevum aut fecerit idem,Bis tantum punire iuvet. sin rursus amatam

875 Poseat amicitiam, cupiatque tependere poenas,Suscipe . namque alias alium vit reddit amicumInfelix; numquam mentem color arguat oris.Non multum indulge hospitibus, nec nullius hospesEsse velis: paritetque male cames ire tecusa,

880 Iutgetorque bonis dici . non ingere cuiquamPauperiem coram memorans, aut tristia damnaObiice ludificans: etiam haec sunt munere. divum.

873 Quod si quis fuerit etc. Id non placet: meliora illa, quaede amicitia et auctor Pyrhagoraeorutn versuum et M. Tullius decue-runt, quorum alter inquit, non esse odio habendum amicum pro-pret exiguum peccatum; alter veto, quae tolerabilia erunt, ferendaesse; et hune honorem vereri amicitiae tribui vult, ut is in culpasir, qui faciar, non qui patiarur iniuriam. Isri recre quidem; nisiforte et Hesiodus benigniorem quamdam mercatur intetptetatianem.

876 . . . . . namque alias etc. Haec non referenda ad superioradicit Guierus, sed ad sequentia. Non video qua ratione. nam quadsequitur: numquam mentem caler argua: cris seu quocumque modegraeca intetptetemur , semper obscurum erit ac dubium, dictumneid de dissimulatiene, an de falsa amicitia etc.

878 Non multum indulge etc. Idest ne nimius sis . haec autem(ligna, quae etiam in hac morum optimorum luce imitemur.

882 Obiice ludificans etc. Sapienrer. Natn quid amarulentius esse

pessit quam iocati in aliorum miseriam? Sapienrer etiam quad sequi-

OPÉRA AC DIES. 205Optimus est homini thesaurus lingua , sed illaParca; nihilque, modum si setvet, gratins 0re.

885 Si male quid dicas, maiora audire coactusIrascere cite. numquam morosus arnicas

Convivas inter multos conviva reposce ,Quod pretium fors cuique dedit; nain gratia contraPlurima continget, iacturaque parva putanda.

890 Mane Iovi libans nigrantia vina, cavetoIllotis libes manibus, nullique deorumId facies: neque enim tum vota audire precantumVlla, sed irati potius contemnete suerunt.Spernete quis tentet solem? conversus ad illum,

tut de lingua. Nam qui multum loquitur, fieri non potest, ut sem-per optime loquatur. i

888 Quod pretium fors euique etc. De symbolis paëta loquiturnon importune exigendis . Id enim vehementer inutbanum.

89e Marte Iovi etc. Diis caste saetificandum: hinc illae veterumfrequentissimae ablutiones apud. Homerum et Virgilium. Illotis autem

manibus etiam in proverbium abiit in ces diei solirum, qui aut im-parati aliquid facete aggtediuntur, aut eius rei quam suscipere vo-lunt, omnino ignari sunt.

894. Spernere quis tenter solem etc. Haec paucula verba a meaddita, ut latina clarior fiat sententia . An hoc proverbium in ces,qui quum nulla in te praestant, potenti0tibus nobiliaribusque nondubitant obtrectare; an quaedam potins superstitio? Cette Claud. Sal-

masius male inrellexit hune lacum, arque idcitco a Petavie casriga-Itus est. Sed heic diutius immorari non operae pretium mihi vide-tut. Itaque alios si placet interpretes adire, multumque cuiusdam

206

89s

900

905

910

HESIODISeu petat occasum fugiens, seu sutgat in ortu,Etectus ne minge. nefas, medioque viarumProgrediens , extraque viam si fecetis, ipsaNudatus vel nocte attus: nox ipsa deorum est.Id facit aut residens, cui prudens pectore virtus,Parte in secreta, aut succedens undique septaePatietibus caulae. nec, si fers turpia passus,Detege foedatos immundi corporis artusAnte focum; nec item rediens a funere tristi,Sed potins divum a dapibus, tibi germina prolisCerta para thalami ingressus penettale repostum.

Iam fiuvios non ante gradu transite perennesAusis, quam ad sacri conversus numina fontisLavetis irrigua palmas in fluminis unda.Quippe aliter si rare manus contemseris haustaSpatgete, di poenas irati et dira parabuntSupplicia illoto seras ventura per armes.

etudirienis videlicet tecenditae refères petlecta Part. I lib. il cap. 56Hierog. Samuelis Bocharti.

903 Ante fatum etc. Natn apud hunc etant dii Penates, fbcus-que , ut ait Ptoclus , habebatur tamquam ata domestica, in qua fie-bant libatienes .

904. Sed parias divum etc. Male ominesum crat liberis opetamdate post fiinus; fâustum post aliquid laetum. Sed haec et quae se-quuntut plena superstitionis .

906 Iam fluvios etc. Et ipsi etant sacri, et numen babere cre»debantur: idcitco iisdem supplicandum iter facienti, ut bene fausre-que omnia precedant.

OPERA a c DIES. 207Nec siccum a viridi sollemni in honore deorumNigranti reseca ferre conversus ad ungues;Nec calices umquam crateri impone bibentum,

915 Exitiale subest nam fatum: ubi condere tectaCoeperis alta, cave imperfecta reliuquas,Ne residens crocitet deserte in culmine cornix .Nondum lustratis iepulas qui taptat ab ollis ,Eteptasque vorat; quique undas hautit ab ipsis

920 Leturus sese, ciet ipsi haud lenia damna.Ne puer annorum bis sex tibi forte sepulcris,

912 Nee siccum a viridi etc. Reddere hune volui versum ipsausus Hesiodi metapbOta, addidi autem conversas ad ungues, ut es-set minus obscura. Ceterum non mode id in convivio sollemni deo-rum nulle pacte faciendum, sed ne in familiari quidem mensa intercognatos aut amices. IIs’vroZov vocat manum quinque digiris cen-

srantem quasi quinque tamis.

914. Net calices umquam etc. Si haec ad utbanitatem refetantur,

ferrasse toleranda sint; sed quum ad religienem spectare videantur,anili superstitione cligna sunt. Multum quidem laborat Proclus , sedfrustra, ut aliquam commodam affetat explicationem . Animadverteetiam allas et cetera vasa , quibus utebantur huiusmodi homines, lu-strati salira . Illud etiam superius, de non imponendis calicibus cra-teri, inrelligi forte pessit oeconomiae praeceptum : si enim crateriimpositus sir calix , quicumque velit, facile hautire potest, sequelatgius, quam deceat, exhilatate.

921 Ne puer annorum etc. Proclus 7-à (infirma, interpreratur se-

pulcra, quae mevete nefas etat. Hunc ego sequutus sum haud igna-rus eadem iure passe, ut ait Clericus , termines significate. Hac de

208 HESIODIQuae vetitum movisse loco vel tangere cuiquam,Assideat, neque enim fas est. id reddit inettemNempe virum: pariterque nocet, duodena volutae

92 5 Tempora si lunae primo compleverit aevo.Femineo in salie ne tingite corpora lymphis

te plura, quam eportebar, veteres Scholiastae . Heinsius autem susdeque vertit hos versus: cortuptps enim esse et male dispositos at-bittatut. Itaque sic intetpungit: si neque ’supet immobilibus locaro

n (non enim bonum est) neque muliebti lavacro corpus purgatea» puerum simas duodecennem, quia masculos enetvat, neque duode-

» cim mensium: nocet et illud aequali mode vite: dura enim suav2 rempare et hanc rem sequitur poena etc. n. Quorsum haec vul-

gatae lectionis rama turbario? ut probàbilier clatierque enireat sen-tentia. Atqui profecto, quidquid afietrur de balneis in Atheniensiuminstitutione, eadem mode et obscura est et inanis, cuius numquamcerta teddi potetit ratio, nisi ad metam superstitionem confugias.Tarn enim est insulsum ac tidiculum praecipere non deponendos-se-pulcris pueras duodecennes et duodecim mensium, quam in hac om-

lnino aetate non lavandes in muliebti balnee. Igitur nihil mutan-

dum censeo. ’926 Femineo in salie etc. Hoc praeceptum ’viguit ferrasse apud

Graecos Hesiodi rempote: nam Clemens Alex. contrarium in usu fuisse

pestea docet, exptobtatque Paedag. lib. 111 cap. v inquiens: n Licetn autem aliis volentibus, quae domi sunt inclusae, nudas videre inw balneis; heic enim se exuere spectatetibus tamquam corporum cau-

» ponibus non erubescunt. Sed Hesiodus quidem corpus femineo» non exhilarare lavacro suadet. Vitis autem et feminis communiaw aperta sunt balnea etc. » sic ille, ubi etiam videtur receprae fa-vere lectioni, quum nullum puetorum duodecennium aut unius anhi-

OPÉRA AC DIES. 209Vestra mates; nam deinde gravis vos poena sequetur.Obvius accensas ubi sacra ardete per aras

Videtis , arcanes metuas reprendere ritus;930 Haec etiam indignans odit deus. aequor in altum

Seu properet fluvius, seu fans atgenteus undisMutmutet, ingrate foedate ah parce venenoExonerans te nempe gravem. quid talia ptosintAusa, quid immundo lymphas corrumpete coeno?

9 35 In primis moneo vitare nocentia famae’ Murmura: fama mala est, facile se tollit ab ima

In sublime levis; ferre illam et ponere dutum est:Nec petit ulla, homines quam multi spargere certantVndique vulgantes; quaedam est dea nempe vel ipsa.

940 Iutetea servans labentes ordine luces

culi, sed virorum mentionem faciat. Dicrum veto id fartasse abHesiodo, quad aqua, quae lavandis mulieribus inserviebar, crat tepi-diet , ideoque poterat minus fortes ac vegetos efiicete mates nendumadultes , sed etiamnum pueras, et communem cum matribus haben-teS «liait-av, retapait! , oïnovswidest Gynaeceum.

931 Seu pr0peret fluvius etc. Proclus ait, Plutarchum hosce ver-

sus delendos censuisse. Atqui fartasse sanietes, quam alii multi,quum pessit aliqua probabilis afferri canssa, eut id faciendum vetetpoëta, praesertim si fluvii sint aut fontes, ubi incolae aquantut.

935 In primis moneo etc. Malam esse hominibus vitandam fa-mam, omnes notunr; at in eamdem recta etiam facientes et quae anabis virtus postulat , exsequentes incutrimus. Hinc illud Vitgilia-num: Fuma malum quo non aliud mortalibus ullum etc.

940 Interea servans etc. Vltima carminis huiusce pars de dictum

d d

Mati, HESIODIAh Iove, rite tuis , quae sint petagenda , ministrisPraecipe. lux mensis tricesima quaeque laborem

Inspicere , et mensum in partes partirier aequasOptima, quum populis index dat iura vocatis

94 5 In coetu , resonatque forum clamoribus omne:Ipse deum gaudet genitor, Satumia proies .Prima. tibi lux sacra , et quarta, et septima: Apollo

doctrina, quam licet aliqui ab hactenus dictis sepatent, ego tamencontinuandam arbitrer , quum rerum poëma sir Opera et Dies . Sedhaec omnia superstitiosis astrologis et phileseleniacis ferrasse demanda

philosophis, quibus in ranta etiam philosophiae luce haec nosrra ae-tas ipsa non pratsus caret.i 94.1 . . . . . ..rite fuis etc. Pettonius memoriae tradidit c. 30 ’fuisse apud Romanes etiam in nonnullOtum tricliniis tabellas afiixas ’

in quibus qui dies boni quique mali essent, notarum crat.

944. . . . . quum populis iudex etc. Tempora nimirum anteme-tidiano; ut ex Homeri Odyss. aliisque scriptoribus evincit Scaligeru

946 Ipse deum gaudet etc. Heic interpreres diversi in diversaabeunt. Egone mentem poetae assequutus? timeo vehementer, utquad sentie, fatear. Hoc tantum dicam: in mea interpreratione con-stare integram sententiam, si hic versus ad superiores tefetatut ,quemadmodum illa caussalis particula 701e in textu graeca referen-dum manet . Quid enim prohiber dicere , Iovem gaudere hominibus

vetitatem seu ius agitantibus in fore? Vide quae ad hune lacum ha-bet Heinsius contra Politianum , Proclum, et Tzetzem. Sua ,cui-

que placent . ’94.7 Prima tibi etc. Guiero 7657-05; En, est remittatç seu dies

tricesima: sed Scaliget liquide ostendit, gym vocatam esse rempare

Hesiodi primam mensis; Selonem autem.omnium primum dixisse

OPÉRA 4c DIES. . auHac satus aurato cinctus latus ense decorumiLatonae pattu est. octavaque nonaque mensis

950 Vttaque crescentistfauste mortalibus apte. .Sic queque et undena , et veniens duodena putanda ,Haec bona tondendis avibus, flaventibus illaFrugibus aestivos pet campos falce secandis .Sed melior duodena tamen: namque aère pendens

9 55 Stamina tum .ptopetat sublimis aranea ramisTendere , tum magnes formica attolit acervosHaud hyemis frustra memor et praesaga futuri .Hac iuvet ordiri telas , hac sedula virgo

Tint retano’tâat 5m. au) yg’aty. Porto Graeci tres in decades mensem

dividebant ira ut dies primae decadis farauêyou dicerentur , secundae

uéaauvroç, tertiae (pet’yafiaç etc. Placer id in anrecessu adnotasse.

--- . . . . . Apollo hac satus etc. Diogenes Laëtt. in Vita Pla-tonis ait: nascitur Plate Thargelionis septime , que Delii natamApollinem dicunt etc. Idcirco omnium mensium septitnus dies Apel-

ilini sacer . i ’9 54. . . . . . namque aire pendens etc. Ataneum in aëre suspen-

sum nete fila 35mn; à; fiÀsîau idest die plena seu adulte, dicit

poëta . Ego illud die adulte seu plena omisi, quad satis inrelligarurfieri in diebus aestivis, qui non ditnidiari sed pleni dicebanrut . Gu-iero est meridies quemadmodum et Scaligero. Sed quis dicat meridie

tantum et ataneos nete et formicas gratta colligete? Ineptiis non suntineptiae addendae: absurdum satis, ce fieri haec potissimum die, af1firmasse poetam .

958 Hac iuvet .ordiri etc. Hesychius dicit, ÎfloÔç vocare Graecos

erecta illa ligna , quibus Stamina intendantur ad telam faciendam.

212 HESIODICoeptet opus. decimam post mensis tertia primum

960 Quae venir orta, satis contraria. semina mitteSpargere: felices truncis sylvesttibus illa.

Inserere utilius rames; favet optima plantis .At decimam post sexta, ubi iam decrescere lunaIncipit , arboribus laeva est; ptolique vitili

965 Vtilis. haud aeque teneras amat illa puellas;Gignendisque advetsa micat, thalamoque iugandis.Haud quoque femineo generi bona prima creandoSexta oritur. molles illa felicius hoedos,Lanigerosque avium foetus castrabis , et altis

970 Sepibus inftxis circum stabula undique claudes .Haec eadem iuvat usque mares, et iurgia gaudetIngerete, et falsa mendacia ftngere lingua,Molliaque, ac caeca malins latitantia nacreVerba loqui, lenes quando vocat bora susurres .

Latinis est iugum, et Carani tela iugalis. Itaque in ordientla telaoportet primum telae pedes etigere, et iis iugum imponere, quadOvidio est, telam iuga iungere, Hesiodoque i575): aigus... etc.

959 . . . . . decimam post mensisitertia etc. Cut haec omnia,videat Hesiodus, et qui cum ipso velit desipete.

967 . . . . . prima neando sexta oritur etc. Idest sexra diesprimae decadis seu mensis îçup.s’vou-

974. . . . . . lenes quando etc. Keupt’ouç 73 ôagtauoùç ego intel-

lexi iuxta illud Horatii Flacci:» Lenesque sub noctem susutti

7) Composita reperantut liera etc.

Quae de quarta die dicuntur, aliter verti quam ceteri inrerptetes la-tini, optimam Graevii explicationem sequutus.

975

980

935

99°

OPÉRA AC DIES. 213Mensis at ectava captum tu luce, bovemqueCastrato implentem magnis mugitibus auras:Praevalidis duodena est mulis aprior. illaAnte alias placeat ,’ bis deno mensis in ortu

Quae venir, ac plena nitet orbe. aptissima prolemFerre marem est, acquis naturae moribus aucta.Ipsa vitis etiam decima utilis; utque puellisPost decimam quae quarta subit. tenerasque bidentesFlexipedesque baves, et dentibus aspera saevisSecla canum, mulosque hac luce audire vocantumImperium, durumque pari tu cage laborem..At quartant mensis , vel desinit ille, vel orbemAd medium properat, multa vigil arte cavera,Tristibus heu cutis animes acrique doloreNe crucies; sacra est. tibi vincla iugalia portansServatis avibus de more, ubi quarta coruscaLux aderit caelo, subeat tua limina coniux.Sed fugito quintas; namque omnes amine tristi

992 Sed fugito quintas etc. Virgilius in eamdem rem habet:quintam fuge; pallidus Orcus, Eumenidesque satae etc. An et in Virgi-lio scribendum Horcus, non Otcus, quemadmodum putat Clericus, et

ego iam superius animadvetti? Sane ira faciendum: nam Virgilius vi-

detur habuisse prae oculis hune Hesiodi lacum, quum ea scriberet;nullus peëtarum Plutonem seu Otcum esse Eridis filium dixit etet iurisiutandi praesidem. Itaque distinguenda ea nemina, 0t-cusque seu Plura sine aspiratiene scribendus, filius hic Discerdiaecum aspiratione .

2.14,

99S

HESIODIDifficilesque gravesque. illis est fama catervasEumenidum late terras errare per omnes ,Suppliciisque agitate homines immitibus Horci,Quod mala petiuris genuit Discordia monstrum.Septima post decimam Ceteti favet: area frugesVentilet ad zephytum versas , et montibus altisRobora deiiciat ferrum, quaeque apta cubili,

1000 Quaeque olim valeant casus perfetre marines :

1005

Incipe sed quarta fragilem tibi condere cymbam .Nana autem decimam post lucem, ut pronus in aequorPhoebus vergit equis. melior. sed nana prierasAnte decem, aequa homini, nullique obnoxia fraudi,Vel tegete arboribus campos , val certa patateCarmina si placeat:’ non votis obstitit umquam .

At pauci norunt , decimam post tertia quantisSese muneribus iactet , quae commoda pettet ,Optima, seu caesis intexere dolia lignis,

1010 Seu iuga iumentis, bobusque imponete coeptes,

1015

Atque alto celeres demitare in pulvere mannes.

Hac etiam in pelagus nigram deducere pinum .Luce iuvat: pauci tamen illi fidere suetunt,Veracemve putant. decimam post solvere quartaOra cadis praestat: lux omnes anteit illaSacra deis. alii contra post denique lucem

î

1002 Nana autem etc. Advette, non solum dies omnes non es.se aeque felices, sed eosdem etiam dies alios post metidiem felicio-res alios marre. Quo quid tidiculum magis?

OPÉRA AC DIES. 2I5Vicenam id faciunt, roseo quum fulget .EooExoriens autora: eadem nam vespere ab atroDeterior nocuae mala semina colligit aurae .

1020 Scilicet hac superum deno mortalibus aegrisLuces fata ferunt: mediae sine sorte relictaeNil pessunt, aliusque aliam vit tollete certatLaudibus; at pauci caussas deprendere norunt:Saepe eadem mater lux est eademque neverca .

102 5 Illum ego felicem fortunatumque putarimAnte alios unum, qui rite haec omnia prudensEt sciat et servet dis carus; certaque captansAuguria e caelo, male noxia crimina vitet.

W1024. Saepe eadem mater etc. En une pene versicule aut de-structam omnem de fasris diebus, ac nefasris doctrinam, aut inuti-lem eorumdum dictum observationem tedditam. Reete igitur Heta-clitus teptehenderat Hesiodum, iinanes huiusmodi fabellas metasquenugas, ut sapientiot eaetetis hominibus videretut, voluisse populotamquam res alicuius mementi venditare. Apparet etiam Plutarchum,in quodam commentario ad hoc ipsum poëtae carmen , egisse de hac

centreversia, utrurn scilicet alii sint habendi dies fausti ,1 alii vetoinfausti, in vitaque Camilli ostendit iisdem diebus et laeta saepe et

advetsa contigisse . p I1027 Et sciat et servet etc. Optima sententia, si a vane deo-rum cultu ac superstitione ad veram sancramque religienem transfera-

tut: pietas enim si negligatut ut est infortuniorum caussa, ira, si di-ligenter excalarut, maximae certaeque felicitatis origo est .

x

HESIODIA s c R A E. I

SCVTVM HERCVLIS.

2I9

AD LECTOREMDE H06 ALTERO

HESIODI POEMATEaven

SCVTVM HERCVLISINSCRIBITVR.

Constat quidem, ait Clericus, hoc poema esse&xéçpotxoy , quomedecumque primam voculam le-

gamus; sed quaenam desint et quam multa mini-me constat. Docet nos Hesiodus ipse duobusultimis T heogoniae versibus, se scripsisse de al-tero illa Heroum genere, qui a diis ex mulieri-bus geniti credebantur, eiusque eperis non ratameminetunt veteres, ut vel ex fragmentis liquet.Horum autem heroum quum longe praestantissi-mus esset Hercules, non absurde forte quis con-.iecetit hoc poema , cuius maxima parte describi-tut Clypeus Herculis , esse maioris illius cirroc-rroco’uo’crzou; quad tamen fragmentum, quasi epu-

sculum Idistinctum ab Veo quad dixi, ad nos pet-venit. Cette tria potissimum poemata Hesiodi

220

salent memorari, inter quae Heroogonîa recense-tur, non Scutum . Maximus Tyrius Dissert. vahaec habet: Hesiodus quidem seorsim Heroum ,a mulieribus initie facto , recensait gazera , etex quanam quisque natus fuerit. Searsîm veropoemate descripta ab ille est T heologia une cumT heogonia . Searsim denique virant iuvant operaquae facienda, et dies quibus facienda. Haete-nus Clericus, amice Lector, cuius verba exscri-benda putavi: eadem fere reliqui omnes interpre-tes habent, ex m quibus etiam nonnulli dubita-runt , utrum esset Hesiodi , an alterius antiquiscriptoris hoc poema. Sed ego omissa huiusmo-di centrovetsia , quae cette ditimi dissolviquenequit , ad meam venio interprerationem. Haudprimum nunc latinis versibus a me redditum hocpoema in lucem prodit: aliquot iam elapsi suntanni, ex que Senis in Ettutia vulgatum est, utantequam Odysseam in manus hominum emitte-rem , haberetur aliquod meae rationis interpre-tandi ...exp1;imendique .Graeca. latinis carminibus

specimen. ac veluti .Itentamen. Integturn tuneimprimendum , prout exstat nimirum in Hesiodi

(1) Vide corum l nomina divetsasque sententias in Bibi. Graec-lib. 1I cap. V111 apud Fabr.

22!

editionibus, curavi , inscripsique Alfonso Marsi-lia doctissimo vira mihique amicissimo. Postautem mutato consilio, priares versus quinqua-ginta septem , qui ad Alcmenam Iovisque et Am-phitryonis cum eadem congressu pertinent , re-linquendos duxi; multoque satins incipiendumesse arbitratus sum ab iis versibus, quibus nar-rat poeta Herculem , quum ab eadem Cycnusesset visus in luce Apollinis, sese ad pugnamparasse. Sic enim duo consequutus esse videar,ut relictis prioribus illis versibus et inregrum le-gentibus appareret poema, et commodius habe-ret initium. Ego quidem iamdiu in iea sum opi-niene, eadem mode nimirum fuisse hanc Hema-goniae m partem dictam Scutum Herculis, quem-admodum Iliadis pars illa, quae graecarum na-vium enumerationem habet, est appellata Boeo-tia. Partem hanc esse novimus Iliadis, quadmaxima musarum bene tata superest legiturque[lias ,- Heroogonia Hesiodi seu aliud huiusmodi

( 1) Heroogonia in plutes etat distributa caralogos: Aspis seu-Scutum ad quattum fartasse pettinebat, ut est in Scholiis, quae in

iAldina editiane Aspidi subiiciuntut. An veto Heroogonia diversum

opus a mulierum catalogo? Hoc etiam dubio non carere videtut.Vide Fabr. in lib. 11 c. VIII Bibl. Graec. Quid quad et Eustathius etPseudo-Didymus postremam pattern Iliad. 2’ vacant A’gmâamu’ay?

22.21

carmen, cuius crat pars pugna Herculis cum Cyc-no , quum iniuria temporum petierit , fiagmen-tum quad superfuit, Scutum Herculis inscriptumfuit . Ceterum ne et priores versus , quos rese-candos putavi , desideres, heic subiiciam , qualesin Senensi exstant editione.Qualis agenoreas patria procul urbe relientAmplzz’tryona sequens Thebarum venir ad arecs

Egregii Alcmene clarum genus Electryonis;F emineo quae pulcra choro praestabat in omni0re babituque? 011i mortali sanguine nulleIngenii laudes paterat contendere virgo ,Spirabatque nigris oculis nigroque capillo

Tale dans , spirat papltio quale aurea luceIpsa suas Cytberea adiens quum visit amores .Atque eadem , quanta non arserat alla primum ,Sollicite cari flagrabat coniugis igue ,[lie licet miserae stravisset funere patremIrascens in merle boum . que rempare supplexF inibus e patriis Cadmaeam venit ad urbemHespitio exceptas pulcra cum virgine , ubi aegramDuxit aciduliae V mais sine munere virumAmphitryon . neque enim carum fils ante cubileScandere crat , gémines nymphale quam maximas ultor

Placasset belle fratres , ferroque superbasT eleboum T aplziumque arecs vastasset adortus .

223

Sic anima fixum : promissi numina testesAdfizerant , quorum veritus contemnere numen

Maturabat opus, quad Iupiter ipse probarat .Ergo illam studio pugnae succensa iuventusOmnis equum domitrix sequitur Boeotia , et omnesCertatim Locrique vire se adiungere gaudentPhocensesquei ana: and tentas aux ipse cotervasLaetus agit , mediisque ardens exsultat in armis .

At pater ille bominum divumque aeterna potestasSecum aliam tacita volvit sub pectore curantProgeniemque parut , pessit quae vincere M artem .Id meditans celansque doles discedit Olympo ,Furtaque nocturnus veneris molitur . ad altumIamque T yplzaonium , iam Pbicion alite cursuCelsus obit , residensque apera admiranda volutat .Nec mon: fit: captas nymphes Mideatidis igueConcubuit furtim votoque potitus amato est,Amphitryon qua nocte reflux victricia bellaArma domum refi’rens devicto venir ab haste .

Non famulos prias ille suas , non visere gaudetPastores , quam nota adeat penetralia nymphae :T antus amer cupido gliscît sub pectore regis!

Ac veluti saevo qui longi elapsus ab aestuConvaluit morbi , captiva aut vincula fugit;Sic alacer laetusque animi iam marte solutusIntulit optata longum vestigia recto

224.

Amphitryon , fluiturque dans non ante bymenaeis[dalium carpens florem , çytbereia dona .

Iamqne adeo magni revolutis mensibus arbisNymphe simul furtim summo Iove plena , simulqueÉgregîo commixta vira duo germina partu

Edidit, baud une prognatos robera flancs.Deterior namque alter crat, qui sanguine cretusMortali ; longe contra praestantior alterMagnanimusque , ingensque . tue de semine IpbicleusProdiit , Amphitryon : dia Iovis alitas alterDe stirpe Alcides fieras , qui te quoque, Cycne ,Marte satum quondam crudeli caede peremit .

V iderat [tune Phoebi etc.

Tu ipse profecto his perlectis versibus con-silium laudabis, epinor, meum , industriamqueprobabis . Quod si et placebit , ut hoc poema limpostetum non Sacrum Herculis, sed PugnaHerculis cum Cycno imcribatur, minime pugna-bo, immo potius libenter assentiar . Meo tamenarbittio id facete non ausim: vereor enim anti-quitatis auCtoritatem. Itaque idem nomen serve-tur , ferma tantum mutetut . Haec habui, dequibus te admonerem, amice Lector, tu me amavaleque .

W

1°

225

HESIODIASCRAEI

SCVTVM HERCVLIS.

Videtat inventum Phaebi iaculantis opacoIn nemore Alcides Cycnum cum Marte, coruscumAere renidenti, iactantemque ignea circumFulgura sublimi e curru. cavat ungula pulsuQuadrupedante solum, superas i1 nimbus ad aurasPulveris excitas voluctum vi sabrer equorum ,Stridentesque gemunt currus. iam gaudia CycnumSollicitant , magnique Iovis demittere lethoPtogeniem aurigamque ardet spe laetus, et annisDaedaleis multa. Victor cum lande potiri .At vota Arcitenens risit spetantis, et illiObtulit indemiti saevus contra Herculis arma.Iamqne omnis late lucus Pagasaeaque Phaebi

lVans. 2 In nemore etc. Hoc Apellinis nemus crat in agro Paga-saeo ad septentrionem sinus Pelasgici.

- . . . . . Cycnum etc. Heroem nempe ex muliere et deaqMarte genitum , qui rapinis et caedibus in ees saeviebat , qui Apol-liui dona ferre per ea loca consueverant .

ff

226 SCVTVMAra relucebat Cycni venientis ab aere ,

15 Iactabantque oculi flammae iubar acre. quis 011iObvius armato contra se impune tulisset ,Ni validusqbello Alcides, Iolaus et acer,Queis invicti animi , fortique ingentia tergaBtachia, et indomitae stabant in corpore vires?

20 Ac prior Alcides tum sic affams amicum est:O Iolae, mihi ante alios catissime, magnes

In superes, alti premitur queis liman Olympi,Peccavit pater Amphitryon, quum venir ad arcesThebarum linquens Tirynthia moenia , postquam

25 Irascens in caede boum Electryona peremit ,Atque adiit Creonta arque Eniochen formesam.

A quibus hospitio exceptus, quae munera cumqueSupplicibus fas iusque sinunt concedier ultra,Malta tulit, claroque super donatus honore

30 Vixit ibi cara cum coniuge . inox ubi tempusA Advenit, vitae in superas prodivimus auras

Nec simili ingenio nec eadem robore creti

17 ..... Iolaus et acer etc. Iphicli filins, et Herculis autigahac in pugna.

23 Peccavit pater etc. Amphitryon occise Electryone exsul venir

Thebas cum Alcmena: a qua urbe profectus cum exerciru vicit Ta-phios et Teleboos. Quo rempare Iupiter concubuit cum Alcmena,Herculemque genetavit. Idcirco Iphiclo frarte melior Hercules; illeAmphitryonis, hic Iovis filins. De hac te rota lege MythologiamBannietii pag. 267 et Deninam lib. I cap. vI Hist. Graec.

3S

4o

45

jO

IIERÇVLIS. 227Ipse paterque tuus, cui Iupiter abstulit omneConsilium. nam tecta procul patriamque telinquensPraetulit Eutysthei ingrates celebrare penates.Infelix: post multa gemens veniamque precarusOderat heu nulle crimen medicabile fletu.At me caelicolae dures voluete laboresFerre diu. sed nunc gnavus mihi dirige cursumAlipedum, laetamque tue spem concipe corde .Ingredere, adversumque tatas age recrus in bastentNil strepitum Martis veritus, qui rurbidus iraTerrificis Phaebi lucum clangoribus implet:Sit validus licet ille, tamen defessus abibit.

Dixetat: illi autem sic est auriga loquutus-0 pattue, o quali te tex hominumque deumque,Neptunusque, altis summo qui praesidet aequusImperio Thebis, voluete excellera lande?En etiam hunc ipsum mortalem acremque ferumqueAdduxere tibi, Clara ut potiare triumpho .

34. Consilium etc. lis apud peëras mens a Iove eripi dicitur,qui male aliquid aggrediunrut, ruuntque in exitium.

35 Praetulit Eurysthei etc. Iphiclus patria reliera dame ad Eu-

, rrystheum sese conrulerat. Eutystheus erat Peleponnesr tex, Herculem-

que continuis certaminibus periculisque exponebat: illi enim hetosinvictissimus decepto Iove a Iunonis ftaudibus servira ac parere coa-

crus crat .38 A: me caelicolae etc. lune, an petius Apollo, cui Cycnus

invisus magnopere ?

228

55

60

7o

SCVSTVMQuare agesis arque arma humetis citus indue: nullaSir mata , quin magne congressi cominus hostiPugnemus; neque enim Martem Iovis inclyta proles,

Non et Iphiclides metuit. vestigia retro ’Spero equidem referet magni duo germina cernensAlcidae, iuvenes ambes , queis praelia duraGrata magis resonant, aliis quam gaudia mensae .

Sic ille: Alcides placide subrisit amiceGavisus sermone, iterumque haec impiget infit.

O haros Iolae, Iovis cura; aspera pugnaHaud procul est: novi expertus te robete firme.Nunc quoque sis memor ipse tui, nec Ariona nigrumLentus agas, sors quaque dahir se laeta, sequare.

Haec fatus, laevi inclusit suras orichalco,Caelatoque humetis ingentibus induit auraInsignem thoraca, olim Tritonia PallasQuem dederat Iove nata vire tutamen in armis,Ptaelia quum primum fâralia coepit obire .

Nec minus et ferre pectus circumdat , et altoSuspendir pharetram terga, valucresque sagittasExitium vocique simul vitaeque ferentes .

.6 2 . . . . . nec Ariona nigrum etc. Arion hic equus: porto usi--tatum equis nomina imponere, ut et canibus.

7o . . . . . volucresque sagittas etc. Animadverte elegantissimamsagittarum descriptionem, quae , qua parte vulnus infigunr, lacrymas

ac mortem centinere dicuntur; mediae laevissimae sunt, qua nerveaptantut, permis armatae sunt, ut ditecrius tendant.

HERCV’JLIS. 229His .acie in summa lacrymae, morsque insidet atra,In mediis rutilat laevor: pars ima nigrescit

1 Horrida fulmineae pulla Iovis alitis ala.75 Corripit hinc hastam praefixam cuspide ahana,

Ingentemque quatit dextra: tum tempera circumTerribilem cristis galeam signisque rigentemImponit, validum capitis munimen honesti.Deinde capit clypei non enarrabilis orbem,

80 Mirandum visu, nec ferre, aut arte domandum.Nam tenui circum. gypse sectoque elephanto

Electroque micans et multo fulgidus autoTotus erat, eyano clarum variante nirorem.

79 Deinde capit clypei etc. Iure sane Ioannes Diaconus iam ad-notavit, hoc Herculis Scutum exhibere nabis rerum terrarum orbem

et quae in eadem finnt, pugnas nimirum, sollemnes hominum coe-tus, Indes, certamina, bella, nrbiumque direpriones, merientiumqnegemitns. Tum arantes ac metentes frugesqne in aream eongreganres,tum racemos secanres" ac ferentes ad torcularia. Sunt et venatores ,et leporem canes inseqnenres, et eqni cutseres , et adolescentes sal-tantes et canentes ad tibiam, et cetera huiusmodi quamplutima; quae

omnia circum coronae in modum ambir oceanns . Non absimilis estilla apud Homerum in Iliade senti Achillaei deseriptio, mnltique ver-

sus iidem omnino sunt. Cnr id acciderit, grammaticorum est dili-gentius inquirete, et an pseudo-Hesiodi sir hoc poema? Ceterum siquis erit, qui puret multo plura in hoc senta congesta esse, quamquae ipsum scutum eapere patuerit , is Popii Animadversienes adScutum Achillis in Iliade adeat, videbi-tque solutam penirns, exhibi-

ra ibidem figutarum mensura, hanc omnem diflicultatem. I

go

90

95

100

SCVTVMIn media star terrer atrox mortalibus anguisTorva tuens, oculisque vomens ardentibus ignemF lammeus, ac dentes maculosis filucibus albos

Exertans. 011i nigra suffusa venenoSaeva fronte super volitat discordia, pugnasIlla ciens hominum, cunctisque avertere mentemSueta, ausi Allcidem quicumque lacessere hello .Horum animae nigri subierunt ostia DitisTartareosque lacus iampridem , at corpora terrainFoeda super calidi putrescunt sideris aestu .Adsunt Incursusque Fugaeque Necesque TumultusqueHorribiles visu formae, Rabiesque FurorqueImpatiens animi. tum vulnere Parca recentemHunc tenet, huic instans vulnus crudele minatur,Hunc letho domitum pedibus trahit: eEera visu,Sanguineaque humeros palla circumdata foedosInfrendet stridore gravi, saevumque tuetur.Adsunt bissenique altis cervicibus hydri,Hostibus Alcidae metus ingens, 0re cientes

94. Adam: Incursusquc etc. Haec omnia quasi quaedam vivacorpora videbautur: sua cuique finies constabat .

102 . . . . . on deum etc. Fortassc homm serpentium ora at-que dames in a Vulcano conflati erant, ut quocumque A motu im-pellerentur, interque sese collisi resonarem . Sequitur ipsa corporumdescriptio , quae quia diversis coloribus eflicta exprimitur , non ma-le quis fortasse hinc coniecturam fadet , non sculptas tantum fuissehuius clypei figuras, - verum etiam colmatas: itaque pingendi arti

105

110

il;

120

HERCVLIS. 23!Ingentem crepitum, quoties Tirynthius harosPugnabat. colubrum fuscis lita corpora guttisTerga videbantur, malarumque ater hiatus.Non procul agrestumque suum atque armenta leonum

Addidit Ignipotens. properant longe ordine turmaeIn se oculis conversae indignantesque; nec istae,Nec metuunt illae: cervix horrescit utrisque.Iamque leo cecidit magnus; duo corpora iuxtaStrata iacent apri fortes: cruor omnibus aterVolvitur e membris , iucunda leonibus esca .Hinc magis ardescunt ad pugnam, unaque ferunturSetigerique sues contra fulvique leones .

Parte quoque in clypei Lapithum pugna aspera surgitPirithoum circa, Caeneumque, Dryantaque regem,Opleaque, Exadiumque, Phalerumque, Prolochumque,

Et Marte Ampycidem Mopsum genitore creatum,Atque parem superis Aegidem Thesea divis :Stant ex argente reges , arma aurea regum .At Lapithas contra Centauri in tela ruchantMagnanimum circa Petraeum, Arctumque, Huriumque,

nobilissimae accedet antiquitas, quam illi videntur quidam denegasseparem Homeri temporibus.

1 I 5 Parte quoque in clypei etc. Cui non nota Lapitharum Cen-taurorumque pugna? Vtrîque Thessaliae populi fèrocissimi ac pugna-

cissimi; Centauri etiam equîtandi peritissimi, unde partim equi par-

tim homines fieri a fabulis.

232 SCVTVMAsbolon et clarum auguriis, nigrumque Mimanta,Peucidasque duos Dryalum et fratrem Perimedem:

125 Ipsi ex. argento, aurata gravis abiete dextra est.Iamqne ita nituntur membris , ut cominus enseAeratisque putes inter se cernere telis .Hos inter tumidis spirantes naribus ignemMartis equos. biiuges, ipsumque est cernere Martem

130 Sanguineo armatum ferro, turmasque cientemF ulmineum . curru residens sublimis in altoFertur; eum propius Terrorque Pavorque sequuti,Dira lues, ardent mediae se immittere pugnae .quta etiam Iove nata, valut si praelia coeptet,

135 Cernitur insignis galea, protectaque pectusAegide iam telum quassat, iam tendit in hastes.Altius hinc superum chorus est: quos inter Apollo

123 Asbolon etc. An de hoc illud epigramma, quad et Philo-stratus memorat, et Tzetzes fuisse dicit ab Hercule scriptum?

A’o’BoÀàç 057-5 965w reopéwv ohm: , mir, &vSçaimov,

O’âuza’pmto zçsp.atoràç 5m, êuNm’oç non-3c 7T6LIIKJJÇ

Ei’ynapm pâma SEÎflVOV âjlÆTeOBlOlÇ ucço’cxecmzv .

Euscbius lib. 1x cap. xv11 Asbolum Graecis dici, qui PhoenicibusCamus Chanaanis filins, auctor est; idemque a Tatiano scriptoribus,qui ante Homerum floruere, accensetur.

132 Futur; cum propius etc. Et Homerus et Virgilius hos deoMarti comites adiungunt .

137 Altius hinc sapera»: etc. Pulcherrima sane species, qua no-bis Apollinis musarumque certamen in sollemni deorum coetu exhi-betur. Sed aliquibus eruditis locus corruptus videtur,’ nec illud

HERCVLIS. 233Dulce sonat . divum domus est in vertice Olympi,Totaque suaviloquae fremitu testudinis. ardet .

140 Pone forum, rerumque fore vis maxima prostatCaelicolum in ludis. similes modulantibus adstantMusae Pierides, et carmen hiare videntur.At subter portus facilis venientibus orbemPanditur in curvum nantis. liquide acre videres

145 Vndantes fluctus, mediisque in fluctibus albosLudere delphinas variosque intexere cursusHac illae..gemini patulis e. naribus undasEfflant, ac mutis explant fera piscibus ora.Hi trepidant fugiuntque: uda piscator in acta

I 50 Observat tacitus palantes, laxaque tenditRetia substratum pelagi iacturus in aequor.Praeterea Danaes proles fortissima Perseus

Nec clypei tangens orbem pede, nec procul abstans

fleçî È’ËABoç &fleïçtroç quid heic significet, satis constat. An JXMÇ

pro 59980; legendum? Sed Clericus huic lectioni minime codices fa-

vere observat . Ego suspicor , eam posse intelligi vocem de praemiisa diis Apollini et Musis pro cantu propositis.

14.3 A: sabler portas etc. Ingens quidem saltus, at pletoribusnon inusitatus: qui pictores habent sane multa , quae in hoc poëma-

te admirentur et imitemur.x 52 Pramrea Danaes etc. Si quo in loco oportebat meminisse

hoc Scutum fuisse opus Vulcani, cette id in hac Persei descriptionefaciendum crat: nihil enim illo, eiusque statu magis admiratione di-gnum , ne dicam incredibile.

g 8

234, SCVTVMEmicat haud facilis dicta. nam Mulciber illum

155 Fecerat haud usquam haerentem: Volitantia plumaVersicolore gerit pedibus talaria in imis,Inclusumque nigra vagina sustinet ensemDemissum ex humeris. rapide volat ocyor euroTerrifico tectus desectae Gorgonis 0re

160 Terga retro, quod para obiens argentea totumCingit, et ex auro dependens plurima firmatFibula. Cimmeriae noctis caligine plena

Orci cassis crat circum cava tempera regis.Ipse videbatur trepidans similisque paventi

165 Tendere iter Perseus: magne namque impete poneGorgones effusae instabant, dextramque cruentam

Iniicere ardebant. illis properantibus altoCum strepitu clypeus viridi ex adamante fremebatPulsus acuta sonans . simul ora attollere binos

1 7o Implicitos zonis angues eÎÎambere sese

Adspiceres, presse simul acres stridere dente.Magnus at horrifico gliscebat vertice Phorci

166 Gorgones effume etc. Stheno j et Euryale post Perseum fu-gientem sororis Medusae mortem ulturae ruchant. Certe haec pictu- .ra, non poësis est; ira oculis omnia, ut Horatius ait, fidelibus sub-iecta sunt .

r72 Magnus a! horrifico etc. Supra Gorgones acerrima pugna in-

sculpta crat: ante urbem milites praeliabantur pro coniugibus natis-que; matresie moenibus exitum praelii sollicitae despectabant, senes-que (liis preces ac vota oHerebant pro incolumitate natorum.

HERCVLIS. 235Natarum supra terrer: quippe horrida saevitPugna virum , tenduntque adversa in tela phalanges.

175 A patria hi damibusque suis gnatisque repelluntExitium; hi certant populando avertere pracdas.

Multi utrinque iacent; sed adhuc pars maxima telisViva furit. pavidae stant matres turribus altis,Dilaniantque genas cum femineo ululatu,

180 Spirantes, fientesque, opus admirabile visu.Nec non et senia longaque aetate parentesIbant conferti partis, infirmaque divisAlte extollebant pro caris brachia gnatis,Aspera quos agitat saevo fortuna periclo ,

185 Insequiturque furor Parcarum: has tegmine nigrasFecerat, et iunctis stridentes dentibus. et iamHarribiles torvaeque oculis et sanguine sparsaeInter se pugnam , rabidaeque cadavera circumQuaeque inhiat fusa satiari prima cruore.

I 90 Vulnere quem cernunt campo pracumbere, aduncosIniiciunt ungues misera: subit ille nigrantemCocytum circumque Stygem volat umbra; sed atraDivae nocte satae, postquam fera sanguine cordaExplerunt, iaciunt post sese exsanguia membra,

19; Versanturque inter caedes et vulnera rursum .

:85 Insequiturque furor Parcarum etc. Parcae sanguinis eKusiavidissimae semper inter caedes versantur . Earum praesides, nammultae sunt, Clotho, Lachesis et Atropos. Quae heic diversa fieri.describuntur, non ab iisdem sed a diversis fieri intelligenda.

:136

200

205

210

SCVTVMPrimae aderant Clotho et Lachesis: miner una duabusAtropos incedit; neque enim est dea corpore magna,Fortior ast aliis et multo grandior aevo est.Ergo omnes caedi videas instare, minantesVnguibus alternum longis manibusque cruentisExitium sociis , ac se crudele tuentes.Tristitia infelix has iuxta proxima stabatHorrentique faine pallens atque arida, foedumCrassa genu: insecti digitis informibus ungues,

Naribus et mucor manabat teter, et atrasPerque genas perque ora cruor se fusus agebat.Ipsa autem dentes haud ulli affabilis areExacuit stricto frendens , multoque superne

Pulvere sordesèit latos foedata per armas,Humidaque a fietu. non hinc procul urbis imagoTurrigerae sese attollit , cui postibus aureisSeptem inerant portae; ’effusa inventasLaeta indulgebat choreis. nova ducitur altisSponsa rotis, late resonant loca Hymen Hymenaee,

202 Tristitia infeIix etc. Bene post cruentam pugnam describi-tut tristitia; multi enim necesse est tristentur ac doleant. Porto quidtristius hac tristitia scribi aut etiam excogitari potuit?

210 . . . . . non hinc procul urbi: imago etc. Cuius rubis? quaeseptem habebat portas. ergo Thebarum mentio fit.

214. Sponsa mais etc. Sollemnis heic describitur pompa , quasponsa ad sponsum apud Graecos deduccbatut. Iuvenes ac puellae induos choros dividebantur, sponsorumque laudes alterno cantu celebra-

215

220

lelev.

230

IIERCVLIS. 237Semitaque ardenti collucet lumine tataOrdine servorum lange. praeit inclyta formaTurba puellarum gaudens; quas pane sequutusIt chorus aequalis iuvenum, luditque sequendoAut bifores infians buxos, aut gutture molliIngeminans carmen, cantantique adsonat echo.

Iamque illae ad citharae sonitum, iam ducere coeptantHi choreas, dulci resonat dum tibia cantu.Inde alii arque alii saliunt, et carmina dicuntAlterni, ridentque hilares: urbs tata resultatLaetitia plausuque simul choreisque iocisque .Altera pars iuvenum celsae sub moenibus urbisExercetur equis, domitatque in pulvere currus.Pars etiam curvo terram proscindit aratroInsudans, tunicasque alte succincta: stat agroLaeta seges, gravidisque horrens fiavescit aristis.Hinc alii culmumque levem plenasque secabantFalcibus incurvis spicas, cerealia dona; .,Compositos alii instabant conferre maniplos,

haut, saltabantque ad tibiam. Vide Theocritum in Helenae ac Me-nelai Epithalamio. Qui veto Écho in sculptura resonabat, sane ne-

ueo intelli ere. Sed non unum hoc arum verisimile in hac de-

q gscriptione, quamvis summa est in versibus venustas, quad satis cratpoëtae placendi in primis studioso .

230 Luna sages etc. Animadverte quatuor anni partes heic ele-ganter descriptas per arationem , per messem , per vindemiam acvenationem .

238

z35

240

24s

250

255

SCVTVMArea qua late fervet. vindemia labroInde subit roseo spumans: hic falcibus uvasPampinea de vite secat, gerit ille racemosPlexis in calathis modo purpureos , modo canas,Nectare abundantes, foliisque recentibus auctos.Argento e niveo subnixa stat ardua vitis,Anis opus rarae, et foliis agitata tremiscensIngenti iuvenes umbra complectitur. horumPars uvas pedibus calcat, laticemque lyaeumLaeta haurire parat; pars et contendere pugnisGaudet, et exercet luctam , sequiturve fugacesVenatu lepores . gemini fugientibus instant0re canes, morsuque inhiant: hoc acrius illiMaturantque fugam trepidi atque evadere certant.Heic quoque in herboso videas certamina campoExercere equitum turmas: stant curribus altisAurigae, laxantque feri’sfHüitan’tia lora

Colla. super; volucrum vis emicat excita equorum

Lata per arva valans, sonat impete faginus axis.Necdum etiam magna laeti certamine metamAttigerunt, necdum cupidis victoria munusAnnuit: ex aura tripodes stant praemia pugnae

239 Argento e niveo etc. Quid hac vite formosius , quid magisaffabre fictum? plena sane evidentiae descriptio ira, ut oculis ipsis,tantum perlectis versibus , omnia mihi videre videar.

4 25 5 . . . . . ex auro tripode: etc. Praemia certaminum ludorum-

que apud Graecos tripodes plerumque; quamvis et alia proponeren-

HERCVLIS. ’239In media, vivoque ardent velut igne corusci.Haec circum extremas clypei eperlabitur arasOceanus late effusus, strepitantque per ipsumCycni exsultantes inter se vocibus altis,

260 Ludentesque unda in sutnma cum piscibus. illosAspiceres vivas freta per tranquilla moveri,Spectaclum Iove dignum ipso, cui Mulciber olimExtuderat clypeum iussus, magnoque labore .Caelarat variis ingentem ex ordine formis .

265 Hunc satus Alcmena cepit, nec mole gravaturImmani, sed utrinque agitans obiectat, et altumInsilit in currum, dia par fulguris igni.Iamque levis graditur: bigis Iolaus iisdemAdstat, et auratis currum moderatur habenis.

270 Queis dea caeruleo Tritania lumine PallasAdstitit, incenditque animas his vocibus usa.

tu: victoribus . Vide Homerum ad Patrocli funus ab Achille celebra-tum , et Virgilium ad Anchisae exsequias ab Aenea instauratas .

2 57 Haec circum etc. Has omnes hactenus descriptas tam multi-plices variantesque figuras Oceanus coronae in modum par summasclypei oras discurrens claudebat; et ne ipse etiam inornatus esset,cycnos cum piscibus in eadem ludentes effinxerat Vulcanus.

262 Spectaclum Iove dignum etc. Quid mirum, hune fuisse cly-

peum tam affabre a Vulcano elaboratum , quum ab ipso Iove siciussus erat?

26 5 . . . . . au mole gravant etc. Recte quidem haec a poëtaanimadversa , ut ingens illa vis Herculis magis appareret.

240

275

280

SCVTVMSalvete, a Lyncei prales clarissima: vobis

Iupiter ille pali rector nunc sternere Cycnum,Exuere et stratum fulgentibus adnuit annis .Verum age tu memori,- quad dicam, in mente repone,Alcida: postquam Cycnum spaliaveris aura ,

Intactum tellure sine ipsum atque arma iacere;Namque aderit Mavars. tu qua se parte videndumObiiciet clypei nudatus tegmine, in illumTende simul validis iaculatam viribus hastamRetrarsum simul ipsezpedem refer: haud etenim fasAut arma eripere, ut biiugas abducere Martis .

Sic fata, insiléa curru: victoria divae

In manibus, sequitur multa quam gloria laude.Tune auriga Iovi carus clamare iugalesHarrenda increpuit. minitans . novere minantemAlipedes , rapiuntque ratas, celerantque per arva;Addit et ipsa citis magnasi’dëa caerula vires

272 Salvete, o Lyneei etc. Abantis pater fuit Lynceus, AbasAcrisii, Acrisius Danaes , Danaë mater Persei, Perseus pater Alcaei ,

Alcaeus Amphitryanis, Amphitryon vero Herculis et Iphicli, cuiusfilins Iolaus .

278 . . . . . tu qua se parte videndum etc. Mars et Pallas am-bo pugnarum praesides, sed plerumque adversi a poëtis finguntur:ille enim furore, haec sapientia regitur. Porto sic eadem Dea et

Diamedem in Iliade in Martem incitat. .283 . . . . . victoria divae etc. Narn cui Pallas auxiliatur, vî-

ctar evadat necesse esr .

290

295

300

HERCVLIS. 241,Aegide concussa: pulsu gemit excita tellus .Contra autem flammae similis nimbaque valucriCycnus equûm domitor pariter pracedit, et olliIt propriar Mavars. diversa e parte ruentesConvenere ut equi, subitis hinnitibus aërInsanuit, circumque offensa remugiit echa,Et Cycna prior Alcides ita voce profatus .

Cycne, quid adversa contendis tramite currumNos contra adsuetasque malo adsuetasque labori?

Iam nunc in diversa ratas age dirige, et istaCede via abscedens . Trachinem tendimus altamAd magnum Ceyca , regit felicibus urbem

Imperiis qui iam senior: sais ipse, neque eiusGnata Themistonoe frustra tibi tradita coniux.Infelixl neque enim a saevo te funere Mavars,Credo equidem , eripiet, si congrediemur ad arma.

296 Cycne , quid etc. Initio allocutionis conàtur Hercules Cyc-

num a pugna deterrere, admonens se et Ialaum esse pugnis pericu-lisque iamdiu adsuetos. Ex quo constat non venisse illuc Herculemdata apera, ut cum accideret, sed potins ut cum Ceyce de iniuriisa Cyeno Apollini illatis conquereretur .

299 . . . . . Trachinem tendimus etc. Vrbs Thessaliae est Tra-china non procul a sinu Maliaco. Itaque Hercules, ut iam animad-vertit Clericus , ex regionibus Pelia Thessaliae manti subiectis ad Oe-

tam iter habebat.

300 Ad magnum Ceyca etc. Ceyx tex Trachines crat, paterThemistonoes , et Cycni sacer .

hh

242 SCVTVM305 Ille etiam nostri iam tunc est vulnera teli

Expertus, mecum Pyliis quum turbidus arisConseruit pugnam . ter nostra impulsus ab bastaMembra sala adlisit , clypeum male ’saucius. ictu

At quarto insurgens tatis ego viribus imum31 a Transfodique femur, scutique obstacula tupi.

Concidit, et multa iacuit resupinus arenaPulvere sordescens artus, irrisus et ipsisCaelicalis, mihi laude simul, spaliisque relictis .

Dixerat: at Cycnus nil verba minantia curans315 Vertere nec biiugas, nec vult absistere calle.

Ergo desiliere altis e curribus amboFilius et magni Iovis et Mavortia proles,Aurigaeque feras retro abduxere iugales,Et graviter vi terra pedum tremefacta ruentum est.

320 Ceu quondam aëria montis quum vertice magnaeDesiliunt, aliaeque alias super impete rupesVolvunturque ruuntque; tremit subiecta fragoreSylva gravi, lateque immani rabare quercusExcisaeque alni et fractae ab radicibus imis

3 25 Procumbunt piceae, lapsu qua saxa ferunturPraecipiti, plana danec tellure recumbant.Sic illi inter se magna clangore ruchant

313 . . . . . spoliisque relictis etc. Cur igitur supra Pallas di-xit, nefas esse Martem spaliare? In Pylo fartasse licuit, hac in pu-gna non licet. Vide quid Plato dicat in lib. 11 De Rep. de nonrecte mentientibus, ubi invehitur in Homerum et Hesiodum.

HERCVLIS. I 243Ad pugnam, tantaque virum late omnis Ialcus,Myrmidanumque arces , Heliceque, Anthaeaque, et Arne

3 30 Intremuit clamare. instant nec secius illiTallere congressi voces; tum parte SerenaIupiter intanuit magnum, guttasque cruentasDemisit gnata laetum certaminis amen.

Nec mara: qualis aper gelidis in vallibus ille335 Harrificum exertans rictum feras emicat acri

Vace lacessitus venantum , ac fertur in armaObliquus, dentemque acuit; tum spuma ruentiValvitur as circum, inque oculis rubar igneus ardet,Arrectaeque barrent setae per colla per armas:

340 Talis prasiluit curru Iove natus in hastam.Tempus crat, reducis qua primum nigra cicada

328 . . . . . lare omnis lote-us etc. Vrbes Thessaliae inter se vi-cinae , quarum Phthia Achillis patria ad troianum bellum Myrmido-num ducis celeberrima. Absurdum videtur Clerico voce duorum vi-rorum rot tractus terrarum personuisse . Atqui si id absutdum , ple-raque et in Homero et in Virgilio absurdissima; immo tata poësisabsurda. Quid de Alecto illa Virgiliana Iam longe persanante?

332 Iupiter intonuit etc. In honorem Sarpedonis filii occisi aPatrocle fingit Homerus in Iliade sanguineas a Iove guttas demissase caelo . Ergo prave Hesiodus fecit, qui ab eadem Iove , non a Mar-te Cycni patte, heic delapsas memorat. Darem quidem id Clerico,nisi optima iure Hesiodo aliter facerc licuisset . Homerus ab Sarpe-danis occisi commiserationern sanguiuis guttas demittere facit Iovem,

Hesiodus in signum victoriae, quam eius filins Hercules crat de Cyc-no relaturus. An utrumque nequeunt illae sanguineae guttae significare?

244

345

35°

35S

360

365

SCVTVMNunciat aestatis longas messaribus haras;Quae viridi residens arguta sub arboris umbraVivit rare levi, nec dulcem effundere cessatVsque sonum, fervens quum corpora Sirius urit;Iamque etiam tenerae milia nascuntur aristaeLuce sata aestiva, iam mutat acerba coloremVva, dedit Bacchus quam praemia laeta labarum.

Illa tempestate inierunt praelia, et arvaImpleruntque matu lare trepidaque tumultu.Namquefielut geminis quum cerva leanibus ictaConcidit, in sese rabie vertuntur et iraPraecipites, gravibusque implent rugitibus auras:Aut etiam veluti gemini certamina rastrisVulturii sub celsae ineunt quum rupis hiatuCerva pro pingui vel mantivaga pro capra,Quam iuvenis fixit conspectam e rupe sagittaEminus a nerva emissa; diversa peragratIpse laca, ignarus qua parte sequatur; at illiCollapsam videre, et pugnam iniere cruentam.Sic gemini heraes ibant in mutua damna.

Primus ibi Cycnus cupiens prosternere telaAlciden, magnis iaculatus viribus hastamIn clypeum intarsit; sed non perrumpere ferraAes potuit, domum Vulcani. tum ferus hasta

364. . . . sed non perrumpere etc. Iam superius admanueratHesiodus, hune Herculis clypeum nulla vi ferrove potuisse frangi:qualia sunt arma omnia, quae a Vulcano fiant .

37°

37S

380

38s

IIERCVLIS. 245Insurgens contra Alcides iaculatur , et halte V ACristatamque inter galeam clypeumque sub ipsaTransadigit nudum cervice, et vincula calliNervum utrumque secat. vis toto e corpore cessitMagna viri; ramisque velut frandentibus arbosAlta cadit, perculsa Iovis vel fulmine rupes,Sic cecidit, sonitumque gravem super arma dedere.

Atque illum Alcides linquit tellure iacentemOpperiens Martem validum, servatque ruentemSaeva tuens oculis. praedam ceu nactus apimamForte le , postquam detraxit corpore pellemVnguibLÎsKatque animam rapuit citus, aspera corda

Explet acerba tuens hue atque hue lumine glauco,Dimataque humeras cauda ferit, et pede crebroPrasubigit terram 5V non illi accedere quisquam

Obvius irato, aut audet concurrere pugna.Sic tunc Alcides magna se suscitat iraVictor, et adversus Martem furit. ille doloreVenir inexpleto praecardia saucius , et iamSaeva gravi matu invadit discardia utrumque .Vt quando Icelsi males de culmine montis

374. Oppen’ens Martem etc. Sic enim praeceperat Pallas, ne oc-

cupatum in Cycna spoliando Mars aggrederetur.

376 Forte leo etc. Haec omnis similitudinum comparationumquecoacervatio plane Honîerica est. Vbi enim vatum ille maximus in-calescit, frequentissimas adhibere saler similitudines , ac veluti coa-cervare .

246

395

400

405

410

SCVTVMPraecipitans ruit acta diu, lateque fi-agoremExcitat immensum, si fors gravis incidat altumIn callem , opposite fractus perit abiice cursus:Ipsa immata manet , campoque infixa resistit .Non alia fremitu Mavors veniebat in hostemVociferans; non illum aliter Tirynthius herasExcepit venientem immatus. bellica virgoAegida concutiens Marti stetit obvia, et ipsumA3piciens torve sic est adfata furentem.

0 cohibe indomitosque animas infractaque bellaBtachia, Mars: neque enim tibi fias finalibus armisExuere Alcidem gnatum Iovis. ergo age pugnaCede procul, ne farte luas mihi sanguine poenas.

Haec ait: ille ardens anima parere recusat,Et fremitu magne flammantia tela ceruscansPratinus Alcidem invadit, natique peremptiIratus pro cede aeratam coniicit hastamIn clypeum adversi: Pallas venientis at ictumAvertit, iaculumque alto deflexit ab orbe.Illa dolore furens educto pratinus euseIrruit, Alcidemque petit. sed maximus herosAmphitryaniades surgentem cominus , orbeSub clypei extrema, crudeli vulnere nudumIn femore assequiturzl clypei transverberat aras

396 0 cohibe etc. Sic et apud Homerum saepe Martem verbiscastigat Pallas; nec ille tamen sapientiori acquiescit , atque idcitconon semel muletatus abiit.

HERICVLIS. 247Hasta simul, fulva simul ipsum sternit arena .Continuo currumque agilem biiugasque valucresAdduxere olli famuli Terrarque Pavarque;Atque ubi sublimem curru imposuere, iugales

415 Impulerunt loris, petiere et liman Olympi.At satus Alcmena, sabales et fartis Iphiclei

Victares Cycno exuta spaliisque patitiLange abeunt; dumque alta petunt Trachinia cursuMaenia, caeruleo Pallas circumdata nimbe

420 Aethera iam subiit , caelaque ingressa resedit.Cycnum autem Ceyx, corpusque exsangue sepulcra

Reddidit, adcîtis , late vicina colebant

Oppida finitimi quicumque et Iolcon et Anthen,Myrmidanumque sacras arces, Arnenque, Helicenque

412 Continuo currumque agilem etc. Aurigae Martis Terror etPavor , quad hostibus iniecti eosdem facile in fugam convertunt.De his vide Theog.

4.18 . . . . . dumque aira petunr Trachinia etc. Herculem et Io-laum Trachinem quidem divertisse dicit Hesiodus, non vera dicitCeycem petiisse; quare desiuat mirari Clericus , quomoda Herculesoccise genero ad sacerum ivisse ab Hesiodofingatur. Quod si etiamad Ceycem ivisse diceretur, honestam caedis excusationem Hercu-les habuisset; quad et illatam vim propulsasset, et iniurias a CycnaApollini illatas suadente Pallade vindicasset.

421 Cycnum adam etc. Sepulcrum exsequiaeque Cycno homi-.num concursu maxima a Ceyce adarnantur.

424 Myrmidonumque etc. Nomina urbium paulla immutata abils, quarum superius poëta meminit.

248 SCVTVM HERCVLIS.42 5 Turrigeras: excita hominum vis plurima venit

Dis superis cari gaudens Ceycis honore.Sed malem illius tumulumque evertit AnaurusImbribus exundans brumali tempore: visumQuippe ita Latanae gnata, cui munera Delphis

430 Saepius avertit rapiens, ipsosque ferentesIucunda vitae spaliavit lumine Cycnus.

FINIS.

VILLE Pl? lÏYlWBibliam. du Films des Arts

a4.26 . . . . , cari gaudens Ceycis honore etc. Ideo credo haec

appasita , ut appareret , tantam hominum frequentiam non convenisse

Cycni gratia , qui omnibus fartasse invisus crat, sed Ceycis optimi,regis , ac propterea dilecti superis.

4,27 Sed inolem illius etc. Anaurus Thessaliae fluvius ira volenteApolline , ne crudelissimi iniquissimique praedonis honor aut memo-

riaq exstaret , tumulum Cycni evertit . Ceterum credi: Clericus, utinitia multa desunt, ita nec finem paëmatis heic fuisse , quad veri-

simile est. .. a. -.n83141.11.ng fins Arts

Documents

Notes du mont Royal ← · Auroram, Solisque iubar , Lunaeque nitorem; - zo Latonam, Iapetum , et Saturni pectora vafra , Terramque , Oceanumque patrem , Noctemque nigrantem , Magnorumque