S A D R A J

1. Uvod.......................................................................................................................................32. Nogomet.................................................................................................................................43. Historija i razvoj nogometa..................................................................................................4 3.1. Prvi klubovi.....................................................................................................................6 3.2. Prve internacionalne utakmice......................................................................................64. Pravila nogometa...................................................................................................................75. Tehnika................................................................................................................................136. Psihomotorne sposobnosti nogometaa.............................................................................157. Taktika.................................................................................................................................167.1. Osnovni pojmovi u taktici...............................................................................................178. Uticaj kretne aktivnosti u fudbalskoj igri na organizam................................................189. Svjetsko prvenstvo..............................................................................................................19 9.1. Ostala velika takmienja..............................................................................................20 9.2. Veliki igrai....................................................................................................................2010. Negative pojave u nogometu (doping).............................................................................2011. Navijai..............................................................................................................................2112. Zakljuak...........................................................................................................................22LI T E R A T U R A................................................................................................................23

1. UvodTema mog seminarskod rada je Nogomet. O ovoj temi se moe opirno pisati ali ja u pokuati da izdvojim samo najbitnije stvari.Fudbal kao igra je dio velike porodice sportova i nadam se da u poslije posljednje proitane strane imati osjeaj da sam vrijeme korisno iskoristio i saznao neke nove dodatne zanimljivosti o nogometu kao najpopularnijoj igri na svijetu. Lopta i noga koja ne moe jedno bez drugoga u ovoj igri, ine fudbalsku igru neizvjesnom do samog kraja. Fudbal ili nogomet je obezbjedio dvije osnovne stvari za svoje obavljanje : on je izazov ovjeku, uvijek novi i jai, da se vlada loptom, pa se stalno mnoe i obnavljaju oni koji pokuavaju. Poto veina ne uspije da ovlada ovom vjetinom , ona se povlai i to su potencijalni navijai oni koji ce eljeti da gledaju i bodre ljude koji su u tome uspjeli.

2. Nogomet

U svijetu se igra nekoliko razliitih igara s loptom koje nose to ime. Najrasprostranjenija je varijanta nogometa koja se i u naoj zemlji smatra jednim od nacionalnih sportova. Taj je nogomet najpopularnija igra na svijetu, a ubraja se meu najjednostavnije.Ne nesloga, ni ratovi, ni bijede i neimatine, ni invazija desetina sportova, nisu umanjili interesovanje za nogomet. Nogometni prijenosi znaajnih utakmica okupljaju oko televizijskih prijemnika i do milijardu ljudi, tako da nogomet dri prvo mjesto na listi svjetskog interesovanja i gledanosti.Danas se sa sigurnou moe tvrditi da je veoma mali broj ljudi koji nisu probali da igraju, koji barem nekoliko puta nisu potrali za loptom, utnuli je. Fudbal, odnosno nogomet kao to i samo ime govori igra se nogom ili bar preteno nogom. S druge strane jedini rekvizit ove igre je lopta. Taj spoj noga lopta zasluuje posebnu panju, jer upravo to doprinosi nepredvidljivosti od poetka do samog kraja utakmice. Ljudi vjebaju satima, danima, godinama, to im je posao da vladaju loptom, a ipak nikada ne mogu da dostignu takvo savrenstvo i sigurnost da e uspjeti sa loptom ono to su namjerili. Svuda gdje se lopta utira, a skoro da nema dijela zemljine lopte gdje se ne utira, postoji jedna ve banalizovana izreka lopta je okrugla i znai , otprilike da je sve mogue, nita nije sigurno.Dakle, u toj se igri nita sa sigurnou ne moe predvidjeti, svaki pokuaj je i nova neizvjesnost, nova mogunost preokreta. Nepredvidivost je jedna od osnovnih ari nogometa.Fudbal je svjetski fenomen i to ne samo naeg vremena i naeg vijeka, nego i mnogo vijekova prije naeg.3. Historija i razvoj nogometaUzima se da je historija nogometa duga oko est hiljada godina, iako o prapoecima nema sasvim pouzdanih injenica. Najstarija igra o kojoj postoje vaei dokumenti jest Cuju, spomenuta tijekom vojih vjebi za vrijeme dinastije in u Kini. U antikoj Grkoj upranjavala se igra loptom koju se zvali episkiros, u Rimu su igrali harpestum, u srednjem vijeku u Irskoj se spominje harling, a svima je zajedniko to su to bile igre loptom koje se u manjoj i veoj mjeri mogu smatrati pokazateljima dananjeg fudbala.U 14. i 15. vijeku fudbal je vie puta zabranjivan jer vladari nisu imali mnogo ljubavi i razumjevanja. Prva zabrana zabiljeena je u Londonu 1314. godine. Zabranjen je uglavnom iz dva razloga. Prvo, smatralo se da odvlai mladie od vjebanja maevanja, i drugo to se u svojim poetcima fudbal igrao tako grubo da su povrede bile masovne, a ni smrtni sluajevi nisu bili rijetki.Meutim, nita nije moglo da zaustavi nogomet dvadesetih godina ovog vijeka on je definitivno zavladao svijetom i danas on taj svijet objedinjuje i dijeli samo po navijakim opredjeljenjima. Nije sluajno da je ba taj fudbal vezan za jedan od najveih koraka televizije uoi Svjetskog prvenstva 1970. godine u Meksiku, u vasionu su izbaeni specijalni sateliti koji su omoguili ljudima na svim takama Zemljine kugle da direktno prate prijenos utakmice iz Meksika.Prve organizirane utakmice su bile masovne konfrontacije izmeu timova sastavljenih od stanovnika dva ili tri grada, a golovi su bili postavljeni i do 50 kilometara razmaka izmeu sebe. Meutim, prvi koraci modernog fudbala bili su usko povezani sa pravilima koja su vaila u ragbiju, samim tim, i prvi sistem igre bio je gotovo isti onom koji se primjenjivao u ragbiju.Iz novije, pouzdane i pisane hitorije fudbala, treba izdvojiti nekoliko dogaaja koji su imali veliki uticaj na razvoj ove igre. Veina tih vanih datuma vezana je za Englesku pa se s pravom ova zemlja naziva i kolijevkom fudbala.- 1846. godine na univerzitetu u Cambridge-u napisana su prva pravila igre.- 1863. (26. oktobar) formiran je prvi nacionalni savez na svijetu. Fudbalska federacija Engleske.- 1872. u novembru , odigrana je prva meudravna utakmica izmeu kotske i Engleske, koja se zavrila rezultatom 0:0 .- 1888. u Engleskoj je legalizovan fudbalski profesionalizam.- 1904. godine osnovana Svjetska fudbalska federacija FIFA- 1930. odigrano prvo Svjetsko prvenstvo3.1. Prvi kluboviDa bi se shvatio ogromni korak koji je fudbal napravio za posljednjih stotinjak godina, opisat u put jednog fudbalskog kluba. Istovremeno to je najstariji kolektiv na svijetu.U engleskom gradu Sheffield (efild), 24. oktobar 1857. godinemajori Nathanel Kresvik i Willam Prest, osnovali si fudbalski klub, kome su po svom gradu dali ime, Sheffield F.C. od tog dana do danas rad ovog kluba nikad nije prestao raditi.Pravila Sheffielda su bila neka vrsta srednjeg rjeenja mnogih nepisanih pravila koja su do tada postojala. Ta pravila su kasnije posluila kao osnova za izradu pravila igre, koja je propisala Fudbalaska asocijacija Engleske.Zapisnik sa utakmice Sheffield London City (1:0) je sauvan i to je najstariji zapisnik sa jedne utakmice. Svi klubovi koji su igrali po pravilima Fudbalske federacije, nazvani su klubovi asocijacije ili u kraem izvornom obliku assoc.. Zbog toga se i danas u nekim krajevima V. Britanije nogomet naziva prema malo izoblienoj varijanti tog naziva soccer, a rije je proirila i u Sjevernu Ameriku.3.2. Prve internacionalne utakmiceNogomet se u narednim godinama irio izvan Engleske, na evropski kontinent a zatim i druge. Formirani su nacionalni savezi. Francuz Rober Greren i Holananin Hirman su prvi predloili ideju da se oformi jedno meunarodno fudbalsko tijelo.21. maja 1904. godine u Parizu su se sastali predstavnici sedam zemalja i osnovali Federation Internationale de Football Assotiation poznatu kao FIFA. FIFU su dakle osnovali Francuska, Beligija, vicarska, Holandija, vedska, Danska i panija. Prvo takmienje ili Svjetsko prvenstvo odrano je u u Urugvaju. Domaa reprezentacija je pobjedila Argentinu u finalnoj utakmici 4:2, a na prvenstvu je uestvovalo 13 nacija. U dananje vrijeme nogomet svoj status najpopularnijeg sporta na svijetu duguje jednostavnim pravilima i minimalnoj opremi.

4. Pravila nogometaFAIR PLAY:1. igraj na pobjedu2. igraj poteno3. potuj pravila igre4. potuj protivnika, suigrae, sudije,slubenike, gledatelje5. dostojanstveno prihvati poraz6. unapreuj interese nogometa7. odbaci korupciju, drogu, silu i rasizam8. pomoi drugima u borbi protiv korupcije9. obiljeite one koji pokuavaju diskreditirati va sport10. afirmirajte one koji brane dobru reputaciju nogometa

1. PRAVILO - TEREN ZA IGRUIgralite je u obliku pravougaonika. Za meunarodne utakmice duina ne smije prelaziti 90 100 m, a irina bi trebala biti izmeu 65 75m Ove due linije linije nazivaju se out-linije, a krae gol-linije. Stative se moraju uzdizati 2.44 m od tla. A irina gola treba da bude 7.44 m .Ispred svakog gola je esnaesterac ili kazneni prostor. Svaki prekraj napravljen esnaestercu kanjava se jedanaestercom.

2. PRAVILO LOPTALopta je okrugla, napravljena od koe ili nekog drugog pogodnog materijala, obima ne veeg od 70 cm i ne manjeg od 68 cm . Ne smije biti laka od 410 g , a tea od 450 g .Na utakmicama odigranim u okviru takmienja FIFA ili takmienja koja organiziraju konfederacije i nacionalni savezi, svaki oblik komercijalne reklame na lopti je zabranjen. Jedino logo takmienja, naziv organizatora i marka proizvoaa mogu se nalazit na lopti. Pravilnici takmienja mogu propisati ogranienja u odnosu na format i broj znakova.3. PRAVILO - BROJ IGRAAUtakmicu igraju dvije ekipe od kojih se svaka sastoji od najvie 11 igraa od kojih jedan mora biti golman. U svakoj utakmici koja se igra u okviru slubenih takmienja FIFA, ili u takmienjima koja organiziraju nacionalni savezi mogue je koristiti tri izmjene igraa. Na ostalim utakmicama moe se koristiti i do pet zamjena pod uslovom da:-timovi koji su zainteresirani postignu dogovor o najveem broju-sudija treba biti obavijeten prije poetka utakmice,ako sudija nije obavijeten ili ako sporazum nije postignut prije poetka utakmice, dozvoljene su tri zamjene.Golmana moe da zamijeni bilo koji igra pod uslovom da sudija bude obavijeten prije izmjene i da je izmjena izvrena u toku prekida utakmice.Osim golmana postoje jo tri osnovne pozicije:- napadai, glavna uloga im je zabijanje golova- vezni igrai, oduzimaju loptu protivniku- odbrambeni igrai, spreavaju protivnike da zabiju gol4. PRAVILO - OPREMA IGRAAOsnovna oprema koja je potrebna za nastup ukljuuje majicu, orc, tucne, kopake i adekvatne titnike za potkoljenicu. Igrai ne smiju nositi nita to je opasno za protivnikog igraa ili samog tog igraa. Samo sudac smije tj. treba nositi sat. Golmani trebaju imati drugaiju opremu od suigraa, protivnikih igraa i sudaca.

5. PRAVILO - SUDIJAUtakmicu sudi glavni sudac koji u potpunosti kontrolira igru. Prava i dunosti glavnog suca su:- osigurava da lopta bude pripremljena za utakmicu- mjeri vrijeme i sastavlja izvjetaj o utakmici- zaustavlja, privremeno ili trajno prekida utakmicu, po njegovom diskrecionom pravu za bilo koji prekraj Pravila igre- da kazni najtei prekraj kada igra istovremeno uini vie od jednog prekraja- da intervenie na obavjetenja sudija asistenata koja se odnose na incidente koje nije mogao lino da konstatuje- da nadlenim organima dostavi izvjetaj koji obuhvata informaciju o svakoj disciplinskoj mjeri koju je preduzeo, kao i o svakom drugom incidentu koji se dogodio prije, za vrijeme ili poslije utakmice6. PRAVILO - SUDIJE ASISTENTIPo Pravilima igre duni su pomagati sudiji pri voenju utakmice. Od asistenata se oekuje da prue pomo sudiji kada su u boljoj poziciji da vide prekraj, naruito prekraje unutar kaznenog prostora. etvrti sudac nadgleda sve ono to je vezano za igru a odvija se izvan terena kao to su izmjene i dodatno vrijeme.7. PRAVILO - TRAJANJE IGREUtakmica se sastoji iz dva dijela po 45 minuta. Igrai imaju pravo na odmor izmeu dva dijela utakmice, koji ne bi trebao da pree 15 minuta. Svaki dio (period igre) e se produiti da bi se nadoknadilo izgubljeno vrijeme zbog: zamjene igraa, povrede, iznoenje povrijeenih igraa sa terena ili bilo koje drugog uzorka.8. PRAVILO - POETAK I NASTAVAK IGREVri se drijeb noviem i ekipa koja dobije drijeb odredie gol koji e napadati u prvoj polovini utakmice. Drugoj ekipi se dodjeljuje poetni udarac igre. Ekipa koja je izabrala gol, u drugom dijelu ima poetni udarac. U drugoj polovini igre ekipe mijenjaju strane i napadaju suprotne golove.9. PRAVILO - LOPTA U IGRI I VAN IGREU pravilima dva su osnovna dijela igre, lopta u igri i izvan nje. Sve vrijeme od poetnog udarca pa do kraja, osim kada lopta izae van granica terena ili sudac zaustavi igru, lopta je u igri.Kada lopta nije u igri , ona se vraa na jedan od sljedeih naina:- Poetni udarac: na poetku utakmice, poluvremena ili produetaka, ili nakon gola protivnike ekipe- Aut: kada lopta pree aut liniju, dodjeljuje se ekipi suprotnoj od one koja je zadnja dirala loptu- Gol-aut: kada lopta pree gol liniju, a da gol nije zabijen i pod uvjetom da je ekipa koja je napadala zadnja dirala loptu, gol-aut se dodjeljuje ekipi koja se do kraja te akcije branila- Korner: kada lopta pree gol-liniju, pod uvjetom da je loptu zadnju dirala ekipa koja se branila, lopta je dodjeljena ekipi koja napada - Slobodan udarac: lopta se dodjeljuje ekipi iji je igra pretrpio prekraj protivnika- Jedanaesterac: dodjeljen ekipi iji je igra pretrpio prekraj u esnaestercu protivnika10. PRAVILO - POSTIZANJE POGOTKAPogodak je postignut kada cijela lopta pree preko poprene linije izmeu stubova gola i ispod preke, pod uslovom da prije toga nije uinjen nikakav prekraj od strane strane ekipe u iju je korist postignut pogodak.Ekipa koja ostvari vei broj pogodaka za vrijeme utakmice je pobjednik.Ako obje ekipe postignu jednak broj pogodaka ili ako nije postignut gol, utakmica je nerijeena.

11. PRAVILO OFSAJD Biti u ofsajd poloaju nije samo od sebe prekraj. Igra u ofsajd poloaju kanjava se samo ako u trenutku kada je suigra dodirnuo ili odigrao loptu, a on se prema miljenju sudije aktivno ukljuuje u igru.Pravilno presuivanje ofsajda trai teoretsku spremnost, dobru suradnju meu sudijama, punu koncentraciju, otro oko i brz refleks, na taj nain sudije mogu pridonijeti da ova najpopularnija igra bude korektna i borbena, njen tok pravilan i realan rezulatat.12. PRAVILO - PREKRAAJI I NESPORTSKA PONAANJAPrekraj nastaje kada igra ugrozi suparnikog igraa. Npr. igranje rukom, guranje, ruenje protivnika. Sudac moe kazniti igraa, zamjenu, trenera utim ili crvenim kartonom. Nedozvoljena igra se izjednaava sa nesportskom igrom jer cilj takve akcije nije da se dobije lopta, ve da se nasrne na protivnikovo tijelo.

13. PRAVILO - SLOBODNI UDARCISlobodni udarci su direktni ili indirektni. Kod direktnog kao i indirektnog udarca lopta mora biti nepokretna u trenutku kada se udari i izvoa ne smije da je dodirne drugi put dok je ne dodirne drugi igra. Direktan slobodan udarac: - ako lopta direktno ue u protivniki gol pogodak se priznaje- ako je lopta iz direktnog slobodnog udarca upuena u sopstveni gol, dosudie se udarac iz ugla za protivniku ekipuIndirektan slobodan udarac:Sudija oznaava indirektan slobodan udarac dizanjem svoje ruke iznad glave. On e zadrati svoju ruku u tom poloaju dok se udarac ne izvede i dok lopta ne dodirne drugog igraa.

14. PRAVILO - KAZNENI UDARACKazneni udarac e se dosuditi protiv ekipe koja u sopstvenom kaznenom prostoru i dok je lopta u igri, uini jedan od deset prekraja za koje se dosuuje direktan slobodan udarac. Pogodak se moe postii direktno iz kaznenog udarca. Lopta se postavlja na taku za udarac a igra koji ga izvodi je jasno identifikovan. Golman ostaje na poprenoj liniji, licem prema izvoau, izmeu stubova gola dok lopta ne udari.15. PRAVILO UBACIVANJEUbacivanje je jedan od naina nastavljanja igre. Pogodak se ne moe direktno postii iz ubacivanja.Ubacivanje se dosuuje:- kada lopta pree uzdunu liniju po zemlji ili vazduhu- protivnikoj ekipi igraa koji je posljednji dodirnuo loptu- na mjestu gdje je lopta prela linijuIzvodi se licem prema terenu, drei loptu objema rukama iznad glave.16. PRAVILO - UDARAC S GOLADosuuje se kada cijela lopta koju je dodirnuo igra napadajue ekipe pree preko poprene linije a da nije postignut pgodak. Izvodi se tako to se lopta upuuje sa bilo kojeg mjesta u prostoru gola od strane igraa branee ekipe. Protivniki igrai moraju ostati izvan kaznenog prostora dok lopta ne bude u igri.17. PRAVILO - UDARAC IZ UGLAPogodak se moe postii direktno iz udarca iz ugla, u protivniki gol. Dosuuje se kada cijela lopta koju je posljednji dodirnuo igra odbrambene ekipe pree preko linije a da nije postignut pogodak.

Izvoenje :- lopta se postavlja unutar krunog luka najblie ugaone zastavice- protivniki igrai se moraju nalaziti najmanje 9.15 m od lopte, dok ne bude u igri- loptu upuuje igra napadake ekipe- izvoa ne smije drugi da igra loptu sve dok je ne dotakne drugi igra5. TehnikaPod tehnikom u sportu podrazumjevamo nain izvoenja odreenog pokreta, odnosno najadekvatnije rjeenje odreenog motirnog zadatka.Tehnika je osnovno sredstvo za voenje sportske borbe u nogometu i omoguava spotrtisti da bolje ispoljava svoje sposobnosti. Tehnika priprema uglavnom obuhvata obuku i usavravanje osnovne tehnike nogometne igre tj. kretanja sa i bez lopte, koja su u osnovi sredstva sportske borbe ili sredstva treninga kao i njihovo dovoenje do savrenstva. Za postizanje visokih sportskih rezultata veoma je vana uzajamna povezanost tehnike i fizike spremnosti. Sa porastom nivoa fizike spremnosti, sportista mijenja nain tehnikog izvoenja.Nogometna tehnika treba da bude:- raznovrsna, nogometa treba da ovlada velikim brojem tehnikih elemenata- efikasna, da se to vie ansi realizuje u pogodak- stabilna, da je otvorena na dejstvo remeteih faktora (publika, klizav teren, kia, umor, protivnik, pa ponekad ak i sudija)- optimalna, da odgovara tjelesnim karakteristikama i sposobnostima nogometaa- savremena i progresivna, da je zasnovana na savremenim tendencijama igre

Klasifikacija elemenata tehnike u nogometu:Kontrola lopte: voenje lopte, voenje lopte sa promjenom pravca, voenje lopte s fintiranjem, ongliranje loptom, tehnika golmana.Udarci po lopti-predaja lopte: unutranjim dijelom stopala, vanjskim dijelom stopala, risom stopala, unutranjim dijelom risa stopala, vanjskim dijelom risa stopala, vrhom stopala, glavom, ubacivanje lopte u igru.Primanje i odvoenje lopte: unutranjim dijelom stopala, vanjskim dijelom stopala, risom stopala, onom stopala, natkoljenicom, grudima, glavom.Udarec po lopti i utiranje na gol: unutranjim dijelom stopala, risom stopala, unutranjim dijelom risa stopala, vanjskim dijelom risa stopala, volej udarac, udarac vrhom stopala, udarac glavom.Posmatrano sa fiziolokog, psiholokog i pedagokog aspekta obuavanje tehnike prolazi kroz tzv. tri etape: etapa generalizacije, etapa formiranja dinamikog stereotipa i etapa automatizacije.

- Etapa generalizacije predstavlja poetnu etapu u kojoj se potie prva predstava o kretnoj djelatnosti i poetno usklaivanje kretnji. Zadatak prve etape je da se sportista pravilno upozna sa tehnikim elementom. On stvara vizuelnu predstavu elementa koji treba da usvoji.Zbog toga demonstracija tehnikog elementa treba da se izvede precizno da bi se pokret jasno i pravilno shvatio. Trener mora ne samo zainteresovati sportiste da paljivo posmatraju, nego im obratiti panju na ono to je karakteristino za odreeni tehniki elemenat.- Druga etapa predstavlja etapu u kojoj se poetne sposobnosti dalje formiraju, ali jo uvijek bez potrebne sigurnosti. Zadatak je da se nauena poetna tehnika primjenjuje u sloenijim uslovima. U ovoj etapi obuavanja i usavravanja posebnu panju treba obratiti na uoene nepravilne pokrete u izvoenju.- Posljednja etapa karakterie se stabilizacijom koordinacije i preciznosti tehnike. Ova etapa je veoma nepovoljna za nedovoljno izgraene.U ovoj etapi sportista ne mora da znaajnije angauje misaone procese u toku izvoenja pokreta, jer se pokreti ve odvijaju automatski.

6. Psihomotorne sposobnosti nogometaaFudbalsku igru karakteriu mnogobrojne i raznovrsne kretne akcije koje se sprovode u prostoru i vremenu u sloenim uslovim igre. Raznovrsna kretanja koja se stalno vre u raznim pravcima sa neoekivanom i estom promjenom ritma i tempa kretanja povezana su sa fizikim optereenjima i praena su velikim vegetativnim promjenama. Veoma izraen obim , intenzitet i raznovrsnost aktivnosti u fudbalu od igraa zahtijeva i odgovarajui nivo psihomotornih sposbnosti (brzina, snaga, izdrljivost, okretnost i gipkost).Psihomotorno je sposoban onaj fudbaler koji dostigne svoj vlastiti nivo i rezultat u takmienju. U jednoj vjebi obino dominiraju jedna ili dvije sposobnosti, a ostale pratei usklauju tok kretanja.Brzina u fudbalskoj igri predstavlja jednu od najznaajnijih psihomotornih sposobnosti. Brzina u fudbalskoj igri ispoljava se u brzini starta, pretravanju kratkih distanci, u brzini izvoenja tehnikih elemenata, u brzini promjene pravca kretanja. U datom trenutku kretanje igraa treba da bude maksimalno brzo, drugi put umjereno, a najee povezano u dvije ili vie varijanti intenziteta.Snaga je jedna od komponenata uticajnih vrhunskih sposobnosti fudbalera. Fudbaler ne moe da izvede veinu specifinih pokreta, a da pri tome ne angauje izvjesnu snagu svojih miia. U razvoju snage kod fudbalera mora se voditi rauna o individualnim potrebama o mogunostima, o uzrastu s kojim se radi i sutinskom potrebom da se obezbijedi skladnost pokreta.Izdrljivost je vrlo vana fizika osobina, koja je potreba svakom fudbaleru. Specijalna izdrljivost u fudbalskoj igri uslovljena je u karakteristikama same igre. Izdrljivost se ispoljava kroz svih 90 min , izvoenjem brzih pokreta i kretanjima bez lopte i sa loptom.Okretnost je vaan preduslov za za uenje i usavravanje tehnike kretanja i vladanja loptom. U fudbalskoj igri okretnost se posebno ispoljava u sposobnosti brze promjene pravca, u tehnici driblinga, kod sloenijih naina udaraca po lopti.Gipkost je sposobnost za izvoenje pokreta velike amplitude. Gipkost je elementarni preduslov kvalitetno i kvantitetno dobrog izvoenja pokreta. Posljedice nedovoljne gipkosti kod fudbalera su mnogobrojne : bre povreivanje, oteava se razvoj brzine, snage, naruava se koordinacija pokreta itd. Razvijanjem gipkosti treba se baviti od malih nogu.7. TaktikaDefinisanje termina sportske taktike predmet je stalnog razmatranja teorije sportskog treninga i mnogih autora. Ipak, posluit u se jednom od definicija (prihvaena 1969 godine na evropskom sastanku strunjaka u okviru UEFA) koja preciznije ali jo uvijek nepotpuno definie taktiku. Taktika je sveukupnost individualnih i kolektivnih akcija jedne ekipe, smiljeno organizovanih i racionalno koordiniranih na jedinstven nain u granicama pravila igre i sportske etike u cilju postizanja pobjede.Ona je rezultat produktivne stvaralake djelatnosti i povezana je sa optimalnim ukljuivanjem fizikih i tehnikih sposobnosti, kao i psihikih svojstava. Opta postavka taktike je da svaka ekipa pokua da realizuje jake snage svojih igraa u odnosu na slabe take protivnika. Za postizanje pobjede u takmienju dvije ekipe neophodno je da igrai umiju da primjenjuju najkorisnije metode borbe, da u datim uslovima nalaze najefikasnije naine, da neoekivano za suparnike primjenjuju kombinacije, stvaraju povoljne situacije za svoju ekipu.To je taktiki kvalitet sportista tj. sposobnost stvaralakog provoenja dobijenih informacija i taj osnovi planiranja konkretnih akcija. Za uspjeno rjeavanje zadataka koji se pojavljuju u igri prethodno je neophodno razraditi njen taktiki plan. Taktiki plan se sastavlja na osnovu dobijenih zakljuaka o igri ekipe skojom predstoji takmienje. Taktiki plan obino razrauje trener koji ga i saoptava svojoj ekipi pred poetak igre. Osim toga, svaki igra dobija konkretna zaduenja o akcijama od ijeg ostvarenja zavisi uspjena realizacija opteg plana igre. Pored plana, izloenog od strane trenera, svaki fudbaler sam briljivo razmilja i planira svoju djelatnost i igri. Za sastavljanje individualnog prethonog plana svojih akcija fudvaler mora prije svega da poznaje svoje suparnike, njihove tehnike i taktike. Zato veliko znaaj imaju prethodna upoznavanja suparnika, pravilna ocjenja njihovih snaga i mogunosti. Treba razmiljati kako iskoristiti slabe strane suparnika, nai najkorisnije puteve i sredstva za uspjean duel s njim.Osnovni zadaci na ije je rjeavanje usmjereno miljenje fudbalera za vrijeme igre su:- analiza situacija igre za njihovu pravilnu ocjenu- nalaenje puteva i sredstava za najbolju realizaciju plana prije igre, tj. formiranje taktikih misli- izbor najkorisnijih naina u svakom pojedinom momentu, usmjerenih na realizaciju taktikih zamisli

Fudbaler mora takoe da posjeduje razvijenu matu, bez koje ne moe spremajui se za takmienje, da predstavi sebi predstojeu igru., to je neophodno pri prethodnom planiranju.7.1. Osnovni pojmovi u takticiSistem igre predstavlja osnovnu strukturu kolektivne taktike , na osnovu sistema utvruju se razlike izmeu dijelova igre i mjesta u ekipi. Sistem je osnovni raspored igraa.Koncepcija igre predstavlja karakteristike u igri kojima se predstavlja jedna ekipa za vrijeme primjene taktike. Koncepcija igre se konkretizuje kroz selekciju i pripremu odreenih sistema igre i taktikog kretanja koji ine bazu ekipe.Strategija obuhvata niz mjera i postupaka iz razliitih oblasti u cilju postizanja zadatog cilja. U sutini ona obuhvata i sistem i fiziku pripremu i niz drugih faktora koji uestvuju u realnosti cilja.Stil igre moemo definisati kao kolektivnu linost. To je rezultat kolektivnog treninga, tokom dueg vremenskog perioda u kome uestvuje i koncepcija igre.Napad predstavlja taktiku situaciju, u kojoj se jedna ekipa bori da doe u posjed lopte a da istovremeno ne napravi prekraj i da ne dozvoli protivniku da postigne gol.Individualna akcija je koritenje od strane jednog igraa za vrijeme jedne od faza igre, kompleksa tehnikih postupaka najviih vrijednosti sa ciljem da realizuje zadatak u igri.Taktika ema prestavlja razvijeniji i kompleksniji oblik primjene taktike.Sastoji se od strogo odreenih stereotipnih promjena. Obino se upotrebljava u napadu.Taktiki plan u irem smislu izraava rjeavanje nekog daljnjeg cilja koji je povezan na nainom igre.Taj daljnji cilj moe biti osvajanje prvenstva ili odreenog mjesta na tabeli.Taktiki plan u uem smislu rjeava pitanje jedne utakmice, dakle jedan neposredniji zadatak.8. Uticaj kretne aktivnosti u fudbalskoj igri na organizamFudbal spada u one sportske grane koje u najveem stepenu doprinose svestranom razvoju organizma, postavljajui mu izuzetno visoke zahtjeve. Kada se radi o fiziolokom karakteru optereenja,fudbal predtsvlja acikliki izuzetno dinamiki rad promjenljivog karaktera i intenziteta koji se stalno mijenja. Za vrijeme igre pojavljuju se razliito rasporeena kretanja raznog karaktera, intenziteta i trajanja. Neprekidna borba za loptu povezana je sa najrazliitijim radnjama (hodanje, tranje, razliitom brzinom sa zaustavljanjima, sprintevi, okreti, skokovi, udaranje lopte itd). sve je to povezano sa potrebom brzog ocjenjivanja stvorene situacije i trenutnog odgovora u formi tanog i brzog pokreta.Fudbal pomae u razvoju i usavraavanju fizikih osobina i formiranju i usavravanju motornih navika. Budui da se trening i fudbalske utakmice odravaju skoro cijelu godinu u razliitim klimatkskim i meteorolokim uslovima,fudbal takoe elii, poveava otpornost organizma na tetne spoljne uticaje,a samim tim utie na poveanje adaptivnih mogunosti. Opti fizioloki uticaj igre i treninga na organizam fudbalera zavisi ne samo od intenziteta rada ve i od vremena njigovog trajanja. Posljednje godine su donijele ozbiljan porast opteg optereenja jer se utakmice odvijaju u viskokom tempu. Sada fudbaler pretri 5 8 , esto i do 10 km, od toga u sprinterskom tempu oko 1800 m , napravi 140 160 ubrzanja duine 20 30 m , i ukljui se u igru s loptom 90 95 puta. Utroak energije za vrijeme aktivno sprovedene utakmice dosee 1100 1800 Kcal.I pored velikog naprezanja fizikih funkcija za vrijeme utakmice, obnova se odvija relativno brzo. Specijalna medicinska ispitivanja su pokazala da kod treniranih fudbalera posljednji tragovi umora nestaju preteno poslije 18 24 sata. Najdue traju procesi obnove poslije kompleksnih treninga velikog optereenja, a naruito poslije utakmice, zbog uticaja na nervni sistem i veliki gubitak energije. ak i vrhunskim fudbalerima poslije teke utakmice treba 36 48 sati do pune obnove.Fiziki razvoj je jedan od faktora koji doprinosi postizanju viskog nivoa fudbalske vjetine. Izuzetne promjene se deavaju u skeletnom i mipinom aparatu donjih ekstremiteta. Kosti postaju deblje i poveava se njihov popreni presjek. Najsnaniji su miii lea, prednja strana buta i miii lista. Fudbaleri preteno odravaju dobro zdravlje i visoku radnu sposobnost ak i poslije prekidanja treninga. Kod sportista koju naglo prestali trenirati i potpuno odbacili upranjavanje bilo kakvih fizikih vjebi, zapaa se poveanje teine, porast holesterola, pogoranje raspoloenja i porast srano-sudovnih tegoba.Dobro organizovan i sistemski fudbalski trening , sprovoen pod sistematskom medicinskom kontrolom i potpomognut fizikom aktivnou u toku cijelog ivota, predstavlja jedno od 16 sredstava ua uvrivanje zdravlja i poveanje nivoa fizikog razvoja i sposobnosti ljudi tokom dugog vremena.9. Svjetsko prvenstvoNajvee meunarodno takmienje organizira FIFA a to je Svjetsko prvenstvo u nogometu. Odrava se svake etiri godine i na njemu uestvuje vie od 170 zamalja, od kojih samo 32 ulaze u finalni dio prvenstva, koje se odrava u jednoj zemlji. Idue Svjetsko prvenstvo odrat e se u Brazilu, ija je ekipa postavila rekord osvojivi pet titula svjetskog prvaka.Prvo Svjetsko prvenstvo za ene odrano je u Kini 1991. godine.9.1. Ostala velika takmienjaU velika takmienja ubrajaju se European Championship (Evropsko prvenstvo) i South American Liberdatores de America Cup (Junoameriki kup).Najvea klupska meunarodna takmienja su Liga prvaka i Kup UEFA, u kojima se takmie najbolji klubovi iz svih evropskih zemalja. Nogometni savezi svake godine organiziraju klupska takmienja po ligama, i to tako da klubovi prelaze u vii ili nii rang takmienja.9.2. Veliki igraiHistorija nogometa je historija velikih igraa, velikih ekipa i velikih utakmica. Mnogi strunjaci se slau da je najvei nogometa svih vremena Pele, brazilski reprezentativac, koji je postigao vie od 1000 golova za svoj klub i reprezentaciju. Meu najvee igrae ubraja se i Alfredo di Stefano koji je nastupao za Argentinu i paniju.Diego Armando Maradona je takoe jedan od najveih fudbalera svih vremena. Igrao je za Argentinu. Zbog kokaina bio je suspendovan iz fudbala. 2008 je zbog svog iskustva imenovan za glevnog trenera Argentine, u kojem se zadrao do isteka roka 2010. godine. Poznat je i po nagradi Golden Ball zbog pogotka nad Engleskom, koji je sa 60 m , kroz est Engleski igraa nazvan Gol stoljea.Lionel Messi - trenutno klub Barcelona i reprezentativac Argentine. Smatra se jednim od najboljih fudbalera ovog vremena . Njegov stil i sposobnosti mnogi porede sa Maradonom.Safet Sui (ofanzivni vezni-napada) jedan od najboljih fudbalera Evrope i svijeta u svojoj generaciji. Poeo je kao igra FK Sarajeva. Odigrao je 51 utakmicu i postigao 21 pogodak za reprezentaciju Jugoslavije izmeu 1977 1990. Safet je za tim sa Koeva postigao oko 250 golova. 1979 izabran je za najboljeg sportistu BiH i za najboljeg fudbalera Jugoslavije. Trenutno radi kao selektor reprezentacije BiH.Ivica Osim - nacionalana reprezentacija Jugoslavije. Nogometni trener i bivi bosanskohercegovaki nogometa. Zapoeo je karijeru igrajui za eljezniar. Kasnije je igrao za RC Strasbourg, a po zavretku karijere za Sedan i Valenciennes. Takoe je bio i selektor Japana.10. Negative pojave u nogometu (doping)Ovaj problem je aktuelan i poeo se razvijati znaajnije tek u zadnje vrijeme s pojaanom profesionalizacijom u sportu.Uloga sporta u danjanjem svijetu je sve vea, on se drastino kree prema profesionalizmu koji trai sve vea ulaganja pojedinaca i njegovog strunog tima. Uzimanje dopinga je rairena pojava i prati sve vrhunske sportove. Doping je postao jedina nada mnogim sportaima da postignu vrhunske rezultate jer su tjelesno slabiji od drugih.Pod dopingom se smatra uzimanje ili koritenje zabranjenih skipa tvari i metoda (po vaeoj listi zabranjenih tvari i metoda) koji se metodom pronalaze u tkivu ili tjelesnoj tekuini.Najpoznatiji sluaj dopinga i droge u nogometu je Diego Maradona koji je imao velikih zdravstvenih problema i bio suspendovan zbog koritenja kokaina.11. NavijaiVe krajem 19. stoljea vrhunske utakmice privlaile su mnogobrojnu publiku.Iako je od 60- ih godina prolog stoljea posjeenost pala, prije svega zahvaljujui prijenosima na televiziji nogomet se i dalje s pravom smatra najpopularnijim i najmasovnijim sportom.Jedna od pojava koja je u posljednje vrijeme utjecala na smanjenu posjeenost nogometnim utakmicama jest huliganstvo. Huliganim se smatraju oni koji sportska deavanja koriste samo kao izgovor da bi zapoeli tuu i pravili nered, to iskrene zaljubljenike u sport sprjeava da uivaju u nastupima svojih omiljenih timova.Engleski nogometni klub Manchester United jedan je od najuspijenijih klubova. To je takoe i klub s najveim prosjekom gledaoca po utakmici u Engleskoj u proteklih pedeset godina.Prije Drugog Svjetskog rata malo engleskih navijaa je putovalo na gostovanja , zbog visokih cijena i malog broja automobila. Kako su u poetku Manchester City i United dijelili stadion, tako je svake subote drugi klub igrao na domaem stadionu. Navijaka grupa IMUSA (Independent Manchester United Suppoters Association) je jako protivila pruzimanju kluba od strane Ruperta Murdocha 1998.Jo jedna organizacija koja je vrila pritisak protiv preuzimanja kluba nazvana Shareholders United Against Murdoch je osnovana u to vrijeme , te je poticala navijae da kupe dionice kluba, kako bi onemoguili da ih kupi neko drugi. Meutim to nije sprijeilo Malcoma Glazera da kupi veinski dio dionica, to je naljutilo mnoge navijae, pa je jedna grupa navijaa osnovala izvojeni klub F.C United of Manchester. Bez obzira na ljutnju navijaa prema novom vlasniku posjeenost utakmica se nastavlja poveavati.

12. ZAKLJUAKSavremeni fudbal dostigao je visok stepen razvoja i kao spoj igre, rada umjetnosti i nauke sve vie se pribliava stepenu razvoja mnogih visokoorganizovanih sfera rada. U ovim naporima timski rad postaje neophodnost daljeg uspjenog razvoja ovog najrazvijenijeg sporta u svijetu. Kao i sve drugo i fudbal e se i dalje razvijati i usavravati. Uspjeh jedne ekipe u mnoogome zavisi od toga koliko su njeni igrai osposobljeni na tehniko - taktikom planu igre, kako individualnom tako i kolektivnom.Psiho-motorna svojstva igraa dovedena su skoro do savrenstva, gdje vladaju snaga-brzina-izdrljivost. I na kraju ali ne posljednje po znaaju, zahtijeva se talent i smisao za kreaciju igre, razvijenost perceptivnog faktora i tehnike nadgradnje i usavravanja do visokog stepena u igri.Statistike su zabiljeile smnogo stratova, dodavanja, duela, utravanja bez lopte , a sve to daje dra nogometu i upotpunjuje sliku o jednom timu i pojedincima na utakmici.

L I T E R A T U R ASve o totalnom fudbalu, Sportska biblioteka , knjiga 4, Beograd, 1975Talovi Munir , Nogomet , Svijetlost-Fojnica , 1998Talovi Munir Demal alija , Pravila nogometne igre, Sarajevo, 2002Baji Milorad , Fudbal (tehnika taktika trening) Sarajevo, 1975Nogometni savez Bosne i Hercegovine centar za edukaciju trenera, Program rada prvog semestra UEFA B programa edukacije trenera, Vogoa, 2002Zimi Mufid Tehnika nogometa i usavravanje Sarajevo 2000www.nogomet.com/wikipedija

22