NNİİKOTKOTİİN BAN BAĞĞIMLILIIMLILIĞĞI VE KLI VE KLİİNNİİK K DEDEĞĞERLENDERLENDİİRRİİLMESLMESİİ

dr.osmandr.osman öörselrsel

GENEL BAKIGENEL BAKIŞŞ

BaBağığımlmlııllığıığın n NNöörobiyolojisirobiyolojisiNikNikotinotin BaBağığımlmlııllığıığıNiNikkotinotin GeriGeriççekilmesiekilmesiNikotin BaNikotin Bağığımlmlııllıık Testlerik Testleri

BaBağığımlmlııllığıığın n NNöörobiyolojisirobiyolojisi

BaBağığımlmlııllığıığın Evrelerin Evreleri

Sosyal olarak kabul Sosyal olarak kabul edilen maddenin aledilen maddenin alıımmııve akut pekive akut pekişştirmeyle tirmeyle babaşşlar. lar. KompulsifKompulsif kullankullanıımmıın n artan tarzartan tarzııBaBağığımlmlııllııkk

Le Moal et al. Eur Neuropsychopharmacol. 2007;17:377-393.

AAkut pekikut pekişştirmetirme//sosyal madde alsosyal madde alıımmıı

GenetiGenetik k dedeğğiişşkenlerkenler

ÇÇevresel faktevresel faktöörlerrlerStresStres

KoKoşşullanma ullanma etkilerietkileri

Artan tarzArtan tarz//kompulsifkompulsif kullanmakullanma

BaBağığımlmlııllııkk

Geri Geri ççekilmeekilme

UzamUzamışış bbıırakmarakma

iyileiyileşşmeme??

AlevlenmeAlevlenme

Bağımlılık döngüsünün 3 önemli bileşeni, preoccupation–anticipation, binge–intoxication, ve geriçekilme-negatif duygudurumudur.Döngü yinelenen deneyimle amplitudu gittikçe artan ve patolojik bağımlılık durumuyla sonuçlanan bir spiral olarak kavramlaştırılabilir.

BaBağığımlmlııllığıığın Spiral Dn Spiral Dööngngüüssüü (DSM(DSM--IV)IV)

Koob. Eur Neuropsychopharmacol. 2003;13:442-452.

SpiralSpiral DistresDistres

BaBağığımlmlııllıık k

GeriGeriççekilmeekilmeNegatiNegatif f

duygudurumduygudurumAAşışırrıı ttüüketimketim

IntoIntoksikasyonksikasyon

PreoPreokküüpasyonpasyon(zihnin me(zihnin meşşguliyeti) guliyeti)

AntiAntissipaipasyonsyon(beklenti (beklenti anksiyetesianksiyetesi))

KalKalııccıı fiziksel ve fiziksel ve psikolojik psikolojik

sorunlarsorunlarıın men meşşguliyeti guliyeti Niyetlenilenden Niyetlenilenden

yyüüksek ksek miktarlarda miktarlarda kullanmakullanma

BaBağığımlmlııllııktaki ktaki nnööralral ddööngngüülerler

NE=norepinefrin, ENK=enkefalin, CRF=kortikotropin-releasing faktor, DA=dopamin, β-END=β-endorphin.Le Moal et al. Eur Neuropsychopharmacol. 2007;17:377-393.

Maddenin pekiMaddenin pekişşmesimesi::““ööddüüll”” ve ve ““sstrestres””

Madde ve Madde ve CueCueöörtrtüüşşmesimesi::

““aaşışırrıı ttüüketmeketme”” DavranDavranışışsal sal ççııktktıı: : ““kompulsivitekompulsivite””

Madde arama davranMadde arama davranışıışı Motor Motor KKorteorteksks

TalamusTalamus

PallidumPallidum

Bed Nukleus ofStria Terminalis

AmigdalaSentral Nukleus

BasolateralAmigdala

Nukleus Akkümbens(nAcc)

Prefrontal KortexAnterior singulatePrelimbik Kortex

Orbitofrontal Kortex

VTAPontin Nukleuslar ArArkkuatuat

ENKENK

NENECRFCRF CRFCRF

NENE

ENKENK

DADA

DADAENKENK

DADAββ--ENDEND

Alevlenmenin Alevlenmenin NNöörobiyolojikrobiyolojik TemeliTemeli

Alevlenme Alevlenme kompulsifkompulsif ddüürtrtüü ddööngngüülerinin lerinin stimulasyonustimulasyonu ve inhibitve inhibitöör r baskbaskıılaylayııccııdaki daki defisitlerdefisitler sonucu olur.sonucu olur.

Adinoff. Harv Rev Psychiatry. 2004;12:305-320.

KompulsifKompulsif DDüürtrtüüddööngngüülerileri

InhibitInhibitöör Kr KontrolontrolDefiDefisitlerisitleri

BaBaşşlatlatııccııMaddeMadde ananıımsatmsatııccıılarlarııObsesObsesifif ddüüşşüüncelernceler ((aaşışırrııttüüketmeketme))StresStres

İİmpulsivitmpulsivitee((ootomatitomatiklekleşşmeme))Karar vermeKarar verme

ÖÖzetzet: : BaBağığımlmlııllığıığın n NNöörobirobiyyoloolojisijisi

BaBağığımlmlııllıık k ççok basamaklok basamaklıı bir sbir süürereççtir.tir.BirBirççok ok nnööralral ddööngngüü babağığımlmlııllııkla ilgili akla ilgili aşışırrıı ttüüketim isteketim isteğği, i, ööddüül, l, stresstres ve ve kompulsivitekompulsivite de yer almaktadde yer almaktadıır.r.Alevlenme inhibitAlevlenme inhibitöör engellemedeki r engellemedeki defisitlerdefisitler ve ve kompulsifkompulsifddüürtrtüü ddööngngüülerinin lerinin stimstimüülasyonunalasyonuna yanyanııt olarak ortaya t olarak ortaya ççııkar.kar.

NiNikkotinotin BaBağığımlmlııllığıığı

Merkezi sinir sisteminde nikotin etkisiMerkezi sinir sisteminde nikotin etkisiTTüüttüün ban bağığımlmlııllığıığınnıın n nnöörobiyolojikrobiyolojik ve fizyolojik etkilerive fizyolojik etkileri

NiNikkotinotin BaBağığımlmlııllığıığı: : DSMDSM--IVIV--TRTR ÖÖllçüçütleritleri

3 3 veya daha fazlasveya daha fazlasıınnıın 1 yn 1 yııllllıık k zaman izaman iççerisinde olmaserisinde olmasıı::–– AzalmAzalmışış etki veya aynetki veya aynıı etkiyi etkiyi

sasağğlamak ilamak iççin artan dozlarla in artan dozlarla belirli nikotin toleransbelirli nikotin toleransıı

–– Kesilmede geri Kesilmede geri ççekilme ekilme belirtilerinin belirtilerinin ççııkmaskmasıı

–– Azaltma Azaltma ççabalarabalarıına karna karşışıllıık k ıısrar srar eden sigara ieden sigara iççme isteme isteğği i

–– Sigara iSigara iççme veya tme veya tüüttüün satn satıın n alma ialma iççin yoin yoğğun zaman un zaman harcamaharcama

–– Sigara iSigara iççme ime iççin iin işş, sosyal, ve , sosyal, ve keyif verici aktiviteleri ertelemekeyif verici aktiviteleri erteleme

–– SaSağğllıık risklerine kark risklerine karşışın sigara n sigara iiççmeyi smeyi süürdrdüürmerme

American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Fourth Edition Text Revision. Washington, DC: American Psychiatric Association; 2000; http://www.intox.org/databank/documents/supplem/supp/sup2.htm. Accessed October 19, 2007.

N

N CH3

Nikotin

NNööronalronal NiNikkotinotin AAsetilkolinsetilkolin ReRessepteptöörr

NiNikkotinotin MSSMSS’’dede nikotiniknikotinik asetilasetil kolinerjikkolinerjik reseptreseptöörlere (rlere (nAchRsnAchRs) tercihli ) tercihli olarak baolarak bağğlanlanıırlar.rlar.Nikotin Nikotin nAChRnAChRs e bas e bağğlandlandığıığında nda reseptorreseptor kompleksi kompleksi konformasyonelkonformasyoneldedeğğiişşikliikliğğe ue uğğrayarak kanalrayarak kanalıın an aççıılmaslmasıına ve sinyal gena ve sinyal geççiişşini baini başşlatan latan katyonlarkatyonlarıın girin girişşine yol aine yol aççar.ar.

Laviolette et al. Nat Rev Neurosci. 2004;5:55-65.

PreterminalPreterminalnAChRsnAChRs

PresynapticPresynapticnAChRsnAChRs

PostsynapticPostsynapticnAChRsnAChRs

H2N

Ligand binding site

COOH

Cytoplasmic

Extracellular M1

M4

M2M3

COOH

NH2H2NHOOC

A B

C

MSS de Nikotin Etkisinin MSS de Nikotin Etkisinin MeMekanizmaskanizmasıı

VTA VTA dakidaki αα44ββ2 2 ninikkotiniotinikk reressepteptöör nikotinin MSS deki etkisine aracr nikotinin MSS deki etkisine aracııllıık k eder.eder.VTA VTA dakidaki αα44ββ2 2 ninikkotiniotinikk reressepteptööre nikotin bare nikotin bağğlandlandığıığında nda nAccnAcc de de ööddüüllendirmeyle ballendirmeyle bağğlantlantııllıı olduolduğğu du düüşşüünnüülen len dopamindopamin salsalıınnıımmıınana yol yol aaççar.ar.

nAcc= Nucleus Accumbens. Adapted from Picciotto et al. Nicotine Tob Res. 1999;1:S121-S125.

Nicotine -

Dopamine -

α4 β2β2β2α4

α4β2Nikotinikreseptor

nAcc

Ventraltegmental area

(VTA)

NICNIC

NiNikkotinotin DopaminDopamin SalSalıınnıımmıınnıı UyarUyarıır.r.

NiNikkotinotin VTA VTA dakidaki αα44ββ2 2 ninikkotiniotinikk receptreceptöörlerirleri uyarmasuyarmasıınAccnAcc de de dopamindopamin salsalıınnıımmıınana yol ayol aççar. Bu sigara ar. Bu sigara iiççmedeki kmedeki kıısa ssa süüreli reli ööddüül/doyuml/doyum’’ la sonula sonuççlanabilir.lanabilir.

nAcc= Nukleus Akkcümbens; VTA= Ventral Tegmental Alan.Adapted from Picciotto et al. Nicotine Tob Res. 1999;1:S121-S125.

DD

DD

D – nAChR içeren β2 altünitesi

− Nikotin − Dopamin

VTA nAcc

AksonD Ödül

Nikotin BaNikotin Bağığımlmlııllığıığında nda DopaminDopaminin Rolin Rolüü

Nikotinin Nikotinin ööddüüllendirici etkisi llendirici etkisi memezzolimbiolimbik k dopamindopamin aracaracııllııgegeççiişşle ilile ilişşkilidir.kilidir.

Nikotin baNikotin bağığımlmlıı hastalarda, hastalarda, ssüürekli madde kullanrekli madde kullanıım dm düürtrtüüssüüyyüükselmikselmişş dopamindopaminkonsantrasyonlarkonsantrasyonlarıına duyulan na duyulan ihtiyaihtiyaççtan kaynaklantan kaynaklanıır.r.

Adinoff. Harv Rev Psychiatry. 2004;12:305-320. http://www.biopsychiatry.com/dopamine/dopamine.jpg. Accessed May 1, 2007.

OH

OH

NH2

Dopamin

Kronik Nikotin Kronik Nikotin MaruziyetiMaruziyeti: Nikotin : Nikotin ReseptReseptöörlerinin rlerinin UpUp--RegulationRegulationuu

Kronik maruz kalma sonucuKronik maruz kalma sonucu, , ninikkotinotin αα44ββ2 2 ninikkotiniotinikk reresseptoreptoraakktivativasyonunusyonunu ve ve desensitizasyonunudesensitizasyonunu sasağğlar. Bu durum lar. Bu durum αα44ββ2 2 ninikkotiniotinikkreressepteptöör upr up--regulation regulation ve ve αα44ββ2 2 ninikkotiniotinikk reressepteptöörr saysayııssıında artnda artışışa yol a yol aaççar.ar.

Adapted from Picciotto et al. Nicotine Tob Res. 1999;1:S121-S125; Corringer et al. J Phys Paris. 2006;99:162-171.

VTA nAcc

D – – nAChR içeren β2 altünitesi

− Nikotin − Dopamin

ödülAkson

DD

DD

D

D

DD

D

D

NNiikkotinotin BaBağığımlmlııllıık Dk Dööngngüüssüü

NiNikotinkotin babağğlanmaslanmasıı dopamindopaminsalsalıınnıımmıındanda artartışışa yol aa yol aççar.ar.DopaminDopamin keyif ve sakinlik hissi verir.keyif ve sakinlik hissi verir.

Sigaralar arasSigaralar arasıındaki ndaki dopamindopaminazalmasazalmasıı huzursuzluk ve stres gibi huzursuzluk ve stres gibi geri geri ççekilme belirtilerine yol aekilme belirtilerine yol aççar.ar.Sigara iSigara iççen kien kişşi keyif ve huzuru i keyif ve huzuru sasağğlayabilmede nikotin ilayabilmede nikotin iççin in şşiddetli iddetli istek duyar.istek duyar.SSigaraigara iiççenler genellikle maksimum enler genellikle maksimum uyaruyarııyyıı sasağğlayan ve layan ve gerigeriççekilmeekilme ve ve aaşışırrıı isteisteğği engelleyen i engelleyen titrasyonutitrasyonuyaparlar.yaparlar.

Jarvis. BMJ. 2004;328:277-279; Picciotto et al. Nicotine Tob Res. 1999;1:S121-S125.

DopaminDopamin

NikotinNikotin

Nikotin BaNikotin Bağığımlmlııllığıığında nda ÇÇevresel evresel UyaranlarUyaranlarıın Roln Rolüü

Sigara iSigara iççmeyle ilgili meyle ilgili ççevresel/sosyal uyaranlarevresel/sosyal uyaranlar nikotin banikotin bağığımlmlııllığıığınnııpekipekişştirmede rol oynarlar.tirmede rol oynarlar.NNikotinikotin ddışıışı uyaranlar sigara iuyaranlar sigara iççme davranme davranışıışınnıın hem motivasyonunda n hem motivasyonunda hem de shem de süürmesinde rmesinde öönemlidir.nemlidir.Nikotin baNikotin bağığımlmlııllığıığında nda ççevresel ve farmakolojik uyaranlarevresel ve farmakolojik uyaranlarıın roln rolüükadkadıınlara ve erkeklere gnlara ve erkeklere gööre dere değğiişşmektedir.mektedir.

Nikotinin direkt farmakolojik etkisi tNikotinin direkt farmakolojik etkisi tüüttüün ban bağığımlmlııllığıığınnıı aaççııklamada klamada gerekli, fakat yeterli degerekli, fakat yeterli değğildir; bu etkiler davranildir; bu etkiler davranışıışın oldun olduğğu u

ççevresel/sosyal baevresel/sosyal bağğlamda ele allamda ele alıınmalnmalııddıır.r.

Caggiula et al. Physiol Behav. 2002;77:683-687.

ÖÖzet:zet: NiNikkotinotin BaBağığımlmlııllığıığı

NiNikkotinotin babağığımlmlııllığıığı iyi taniyi tanıımlanmmlanmışış bir babir bağığımlmlııllıık k bozuklubozukluğğudur. udur.

NiNikkotinotinin in Ventral Ventral TegmentalTegmental Area (VTA)Area (VTA)’’dakidaki αα44ββ2 2 reressepteptöörlerrler üüzerine olan etkilerizerine olan etkileri–– AAkkutut dopamindopamin salsalıınnıımmıı ve kve kıısasa--ssüüreli reli ööddüüll–– Kronik Kronik reressepteptöör ar akktivativasyonusyonu, , desensitizadesensitizasyonusyonu, ve , ve

upup--regularegulasyonusyonu

Sigara iSigara iççmenin menin dopamindopamin aracaracııllığıığıyla oluyla oluşşan fiziksel ve an fiziksel ve psikolojik etkileri yineleme davranpsikolojik etkileri yineleme davranışıışınnıı pekipekişştirir.tirir.Sigara iSigara iççmede mede ççevresel/sosyal uyaranlar nikotin evresel/sosyal uyaranlar nikotin babağığımlmlııllığıığınnıın pekin pekişşmesinde mesinde öönemli rol oynar.nemli rol oynar.

NiNikkotinotin GeriGeriççekilmesiekilmesi

“İnsanlar neden sigara içer….dinlenmek için; tat için; zaman geçirmek için; ellerinin boşkalmaması için……Fakat, daha çok, insanlar sigara içmeye devam ediyor çünkü bırakmayıçok rahatsız edici buluyorlar.”

Philip Morris, 1984

Philip Morris. Internal presentation. 1984, 20th March; Kenny et al. Pharmacol Biochem Behav. 2001;70:531-549.

NiNikkotinotin GeriGeriççekilmesiekilmesi

Huzursuzluk, sabırsızlık

Artmışiştah veya kilo alımı

Geriçekilme Sendromu

Anksiyete(sigara

bırakmayla birlikte artabilir veya

azalabilir. Disforik veya deprese

mood

İrIritabilite, çabuk

öfkelenme

Konsantrasyon güçlüğü

Uykusuzluk, uyku bzk ları

NiNikkotinotin gerigeriççekilmeekilme sendromu hem somatik hem de sendromu hem somatik hem de affektifaffektif belirtilerden belirtilerden oluoluşşmaktadrmaktadr..

American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Fourth Edition Text Revision. Washington, DC: American Psychiatric Association; 2000.

0.0

0.5

1.0

1.5

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

AnAnksiyeteksiyete/gerginlik/gerginlik

İİrritabiliterritabilite/sinirlilik/sinirlilik

ArtmArtmışış iişştahtah

BazBazıı ççekilme belirtileri ve zamanla ekilme belirtileri ve zamanla iliilişşkileri :kileri :

N = 40. Mean adjusted withdrawal scores are from an analysis of covariance with baseline cigarettes per day and baseline scores on the items shown as covariates. Gross et al. Psychopharmacology. 1989;98:334-341.

sabsabıırsrsıızlzlııkk

0.0

0.5

1.0

1.5

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

PlaceboPlacebo Nicotine GumNicotine GumM

ean

Adj

uste

dM

ean

Adj

uste

dW

ithdr

awal

Sco

reW

ithdr

awal

Sco

reM

ean

Adj

uste

dM

ean

Adj

uste

dW

ithdr

awal

Sco

reW

ithdr

awal

Sco

re

Postcessation WeeksPostcessation Weeks

0.0

0.5

1.0

1.5

0.0

0.5

1.0

1.5

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Postcessation WeeksPostcessation Weeks

Postcessation WeeksPostcessation WeeksPostcessation WeeksPostcessation Weeks

NiNikkotinotin GeriGeriççekilmesiekilmesi: : ŞŞiddetiddet

aClasses of withdrawal syndrome are defined by groups of respondents who endorsed similar combinations of symptoms. Estimates of prevalence for different classes of withdrawal were obtained along with expected frequencies of endorsement for each symptom of withdrawal by type.Madden et al. Addiction. 1997;92(7):889-902.

Sigara iSigara iççenlerin enlerin gerigeriççekilmeekilme ssıırasrasıında en nda en ççok depresyon belirtilerini dile ok depresyon belirtilerini dile getirmektedirler.getirmektedirler.

Aşırı

nikoti

n

tüketm

e iste

ğiirri

tabilite

sinirli

likhu

zursu

zluk

Zayıf k

onsa

ntras

yon

başa

ğrılar

ı

Uykulu

hiss

etme

gergi

nlik

Heart S

lowed

Dow

nArtm

ışişt

ah

Elleri o

ğuştu

rma

Depres

if

duyg

uduru

m

Uyumad

a güç

lükD

este

klem

e ol

asD

este

klem

e ol

asıı ll ığıığı

0.0

0.91.0

0.80.70.60.50.4

0.10.20.3

hafifortaşiddetli

Geriçekilme belirtileri

Nikotin BaNikotin Bağığımlmlııllığıığı TestleriTestleri

FagerstromFagerstrom Tolerans Testi (FTT)Tolerans Testi (FTT)FagerstromFagerstrom Nikotin BaNikotin Bağığımlmlııllıık Testi (FNBT)k Testi (FNBT)Sigara ASigara Ağığırlrlıık k İİndeksi (SAndeksi (SAİİ))EMASH TestiEMASH TestiNikotin Yoksunluk Nikotin Yoksunluk ÖÖllçüçütleritleri

FagerstromFagerstrom Tolerans TestiTolerans Testi

1978 y1978 yııllıında nda KarlKarl OlovOlov FagerstromFagerstrom taraftarafıından ndan öönerilminerilmişştir.tir.Nikotinin fiziksel baNikotinin fiziksel bağığımlmlııllığıığınnıı ööllççmek imek iççin kullanin kullanıılmlmışışttıır.r.8 sorudan olu8 sorudan oluşşur ve 0ur ve 0--11 aras11 arasıında puan snda puan sıınnııflamasflamasııvardvardıır.r.Toplam puan nikotin alToplam puan nikotin alıımmıınnıın gn gööstergeleri olan stergeleri olan CO,CO,kotininkotinin ve nikotin ile korelasyon gve nikotin ile korelasyon gööstermektedir. stermektedir.

FagerstromFagerstrom Nikotin BaNikotin Bağığımlmlııllıık Testik Testi

Soru 1Soru 1--İİlk sigaranlk sigaranıızzıı sabah uyandsabah uyandııktan ne kadar sonra ktan ne kadar sonra iiççersiniz?ersiniz?a)a)İİlk 5 dakika ilk 5 dakika iççinde : 3 puaninde : 3 puanb)6b)6--30 dakika i30 dakika iççinde : 2 puaninde : 2 puanc)31c)31--60 dakika i60 dakika iççinde: 1 puaninde: 1 puand)1 saatten fazla : 0 puand)1 saatten fazla : 0 puan

Soru 2:Sigara iSoru 2:Sigara iççmenin yasak oldumenin yasak olduğğu u öörnerneğğin; otobin; otobüüs, s, hastane, sinema gibi yerlerde bu yasahastane, sinema gibi yerlerde bu yasağğa uymakta a uymakta zorlanzorlanııyor musunuz? yor musunuz?

Evet : 1 puanEvet : 1 puanHayHayıır: 0 puanr: 0 puanSoru 3: Soru 3: İİççmeden duramayacameden duramayacağığınnıız, diz, diğğer bir deyier bir deyişşle le vazgevazgeççemeyeceemeyeceğğiniz sigara hangisidir?iniz sigara hangisidir?

Sabah iSabah iççtitiğğim ilk sigara :1 puanim ilk sigara :1 puanDiDiğğer herhangi biri : 0 puaner herhangi biri : 0 puan

Soru 4 :GSoru 4 :Güünde kande kaçç adet sigara iadet sigara iççiyorsunuz?iyorsunuz?a)10 adet ve daha az : 0 puana)10 adet ve daha az : 0 puanb)11b)11--20 adet : 1 puan20 adet : 1 puanc)21c)21--30 puan : 2 puan30 puan : 2 puand) 31 ve daha fazlasd) 31 ve daha fazlasıı : 3 puan : 3 puan

Soru 5:Sabah uyanmaySoru 5:Sabah uyanmayıı izleyen ilk saatlerdeizleyen ilk saatlerdeggüünnüün din diğğer saatlerine ger saatlerine gööre daha sre daha sıık sigara ik sigara iççer misiniz?er misiniz?a)Evet : 1 puana)Evet : 1 puanb)Hayb)Hayıır : 0 puanr : 0 puan

Soru 6: GSoru 6: Güünnüün bn büüyyüük bk bööllüümmüünnüü yatakta geyatakta geççirmenize neden olacak irmenize neden olacak kadar hasta olsankadar hasta olsanıız bile sigara iz bile sigara iççer misiniz?er misiniz?

a)Evet : 1 puana)Evet : 1 puanb)Hayb)Hayıır : 0 puanr : 0 puan

Toplam Skor:Toplam Skor:00--2 :2 :ÇÇok az baok az bağığımlmlııllııkk33--4: Az ba4: Az bağığımlmlııllııkk5 :Orta derecede ba5 :Orta derecede bağığımlmlıı66--7 :Y7 :Yüüksek baksek bağığımlmlııllııkk88--10: 10: ÇÇok yok yüüksek baksek bağığımlmlııllııkk

FagerstromFagerstrom Nikotin Tolerans Testi:Nikotin Tolerans Testi:FagerstromFagerstrom BaBağığımlmlııllıık Testine ek bulunan iki sorusu ve dek Testine ek bulunan iki sorusu ve değğerleri:erleri:7. Soru: Kulland7. Soru: Kullandığıığınnıız sigaranz sigaranıın nikotin seviyesi nedir?n nikotin seviyesi nedir?a)Da)Düüşşüük : 0 puank : 0 puanb)Orta : 1 puanb)Orta : 1 puanc)Yc)Yüüksek : 2 puanksek : 2 puan8.Soru:8.Soru:a)Sigarana)Sigaranıızdan ne szdan ne sııklklııkla nefes kla nefes ççekersiniz?ekersiniz?a)Hia)Hiçç ççekmem: 0ekmem: 0b)Bazen : 1 puanb)Bazen : 1 puanc)Sc)Süürekli : 2 puanrekli : 2 puan

FTTFTT

Testin Testin psikometrikpsikometrik olarak eksiklikleri vardolarak eksiklikleri vardıırrİİçç tutarltutarlııllığıığı yetersizdiryetersizdirEvetEvet--HayHayıır gibi r gibi dikomatdikomatöözz sorular isorular iççerirerirBazen toplam skor aynBazen toplam skor aynıı kikişşilerde farklilerde farklıı zamanlarda farklzamanlarda farklııpuanlar gpuanlar göösterirsterir

FNBTFNBT

--1991 y1991 yııllıında nda HeathertonHeatherton ve ark.tarafve ark.tarafıından ndan FTT FTT ‘‘ den iki soru den iki soru ççııkarkarıılarak 6 sorulu test olarak dizayn edilmilarak 6 sorulu test olarak dizayn edilmişştir.tir.

--Toplam skor 6Toplam skor 6--10 puan aras10 puan arasıında denda değğiişşir.ir.--FT testine gFT testine gööre ire içç tutarltutarlııllığıığı,fakt,faktöör yapr yapııssıı ve testve test--retestretest sonusonuççlarlarıı daha daha

iyidiriyidir--ÜçÜç ççalalışışma FNBT ma FNBT ninnin sigara bsigara bıırakmada tahmin barakmada tahmin başşararııssıınnıı kankanııtlamtlamışış

ancak biyokimyasal olarak nikotin alancak biyokimyasal olarak nikotin alıımmıınnıın gn gööstergeleri ile stergeleri ile korelasyonunun yetersiz oldukorelasyonunun yetersiz olduğğunu gunu gööstermistermişştir.tir.

Sigara ASigara Ağığırlrlıık k İİndeksi (SAndeksi (SAİİ))

FTT FTT ‘‘ninnin iki sorusundan oluiki sorusundan oluşşur,gur,güünnüün in iççilen ilk sigarasilen ilk sigarasııve gve güün in iççinde iinde iççilen toplam sigara sayilen toplam sigara sayııssıı kullankullanııllıır.r.Toplam skor 0Toplam skor 0--6 puan aras6 puan arasıında denda değğiişşir.ir.SASAİİ’’ninnin FNBT kadar iFNBT kadar işşe yarade yaradığıığı ve biyokimyasal ve biyokimyasal nikotin alnikotin alıımmıı ggööstergeleri arasstergeleri arasıında iyi bir korelasyon nda iyi bir korelasyon olduolduğğu gu göörrüülmlmüüşşttüür.r.

Klinik YararlarKlinik Yararlarıı

Sigara iSigara iççiciler farkliciler farklıı babağığımlmlııllıık seviyeleri gk seviyeleri göösterirlersterirlerTedavi Tedavi şşekli ve baekli ve başşararııssıı nikotin banikotin bağığımlmlııllığıığı ddüüzeyi ile ilizeyi ile ilişşkilidirkilidirBaBağığımlmlııllıık dk düüzeyi,sosyal szeyi,sosyal sıınnııflara,kflara,küültltüürel ve corel ve coğğrafi brafi böölgelere glgelere gööre re farklfarklııllıık gk göösterir.sterir.KaynaklarKaynaklarıın kn kııssııtltlıı olduolduğğu durumlarda SAu durumlarda SAİİ ninnin tek batek başışına yeterli na yeterli olacaolacağığı bildirilmektedir.bildirilmektedir.

EMASH TESTEMASH TESTİİ

1997 de EMASH (1997 de EMASH (EuropeanEuropean MedicalMedical AssociationAssociation SmokingSmoking ororHealthHealth) sigara ba) sigara bağığımlmlııllığıığı iiççin ve tedavisi iin ve tedavisi iççin bir kin bir kıılavuz lavuz yayyayıınlamnlamışışttıır.r.Bu testte hastalara sabah uyandBu testte hastalara sabah uyandııktan sonra ilk sigarayktan sonra ilk sigarayıı ne zaman ne zaman ssüüresi iresi iççinde iinde iççtikleri sorulmakta ve ilk yartikleri sorulmakta ve ilk yarıım saat ve daha km saat ve daha kıısa ssa süüre re iiççinde iinde iççenlerin orta ve yenlerin orta ve yüüksek derecede baksek derecede bağığımlmlııllığıığı olduolduğğu kabul u kabul edilmektedir.edilmektedir.Bu kiBu kişşiler ayniler aynıı zamanda gzamanda güünde 15 ya da daha fazla sigara nde 15 ya da daha fazla sigara iiççiyorlarsa bunlara nikotin iyorlarsa bunlara nikotin replasmanreplasman tedavisi tedavisi öönerilmektedir.nerilmektedir.

Madde BaMadde Bağığımlmlııllığıığı ÖÖllçüçütleritleri

FagerstromFagerstrom testlerinde astestlerinde asııl amal amaçç fiziksel toleransfiziksel toleransıın n ööllçüçülmesidir lmesidir Sigara iSigara iççme dme düürtrtüüssüü, yoksunluk belirtileri dikkatini , yoksunluk belirtileri dikkatini yoyoğğunlaunlaşşttııramama ve davranramama ve davranışış dedeğğiişşiklikleri gibi baiklikleri gibi bağığımlmlııllığıığın din diğğer er ööllçüçütleri detleri değğerlendirilememektedir.erlendirilememektedir.Bu nedenle Bu nedenle öözelikle epidemiyolojik arazelikle epidemiyolojik araşşttıırmalarda Amerikan rmalarda Amerikan Psikiyatri BirliPsikiyatri Birliğğinin (APA) madde bainin (APA) madde bağığımlmlııllığıığı ööllçüçütleri tleri kullankullanıılmaktadlmaktadıır.r.

DSMDSM--IV Madde BaIV Madde Bağığımlmlııllığıığı ÖÖllçüçütleritleri

DiagnosticDiagnostic andand StatisticalStatistical ManualManual Of Of MentalMental DisordersDisorders : : DSMDSM--IVIVEdwardsEdwards ve ve GrossGross’’unun 1976 y1976 yııllıında ortaya koyduklarnda ortaya koyduklarııbabağığımlmlııllıık sendromu esaslark sendromu esaslarıına dayandna dayandıırrıılmaktadlmaktadıır.r.BaBağığımlmlııllığıığı maddenin maddenin öözellikleri ve zararlarzellikleri ve zararlarıınnıı temel alan temel alan ççok boyutta deok boyutta değğerlendirmektedir.erlendirmektedir.

EdwardsEdwards’’ıınn babağığımlmlııllıık sendromu esaslark sendromu esaslarıı şşunlardunlardıır:r:AA--Madde baMadde bağığımlmlııllığıığına na öözgzgüü davrandavranışışlarlarBB--Madde arayMadde arayışıışı krizinin artmaskrizinin artmasııCC--Maddeye karMaddeye karşışı geligelişşen toleransen toleransDD--Tekrarlayan yoksunluk semptomlarTekrarlayan yoksunluk semptomlarııEE--Madde kullanMadde kullanıımmıı ile rahatlama veya yoksunluk semptomlarile rahatlama veya yoksunluk semptomlarıından ndan kakaççıınmanmaFF--Madde kullanMadde kullanıımmıı kompulsiyonundakompulsiyonunda subjektifsubjektif olarak haberdar olmaolarak haberdar olmaRelapsRelaps sonrassonrasıı sendromunda hsendromunda hıızlzlıı geligelişşme.me.

DSMDSM--IV de Madde BaIV de Madde Bağığımlmlııllığıığı TanTanıımmıı

12 ayl12 aylıık bir dk bir döönem inem iççinde herhangi bir zaman ortaya inde herhangi bir zaman ortaya ççııkan,akan,aşşaağığıdakilerden dakilerden üçüüçü (veya daha fazlas(veya daha fazlasıı) ile kendini ) ile kendini ggöösteren,klinik olarak belirgin bir bozulmaya ya da ssteren,klinik olarak belirgin bir bozulmaya ya da sııkkııntntııya yol aya yol aççan an uygunsuz bir kullanuygunsuz bir kullanıım m öörrüüntntüüssü…ü…Fizyolojik baFizyolojik bağığımlmlııllıık gk göösteren: Tolerans ya da yoksunluk kansteren: Tolerans ya da yoksunluk kanııttıı vardvardıırrFizyolojik baFizyolojik bağığımlmlııllıık gk gööstermeyen: Tolerans ya da yoksunluk kanstermeyen: Tolerans ya da yoksunluk kanııttııyoktur. yoktur.

madde bamadde bağığımlmlııllığıığı ööllçüçütleritleri

11--AAşşaağığıdakilerden biri ile tandakilerden biri ile tanıımlandmlandığıığı üüzere tolerans zere tolerans geligelişşmimişş olmasolmasıı::AA--EntoksikasyonEntoksikasyon ya da istenen etkiyi saya da istenen etkiyi sağğlamak ilamak iççin in belirgin olarak artmbelirgin olarak artmışış miktarlarda kullanma gereksinimimiktarlarda kullanma gereksinimiBB--SSüürekli olarak aynrekli olarak aynıı miktarda madde kullanmiktarda madde kullanıılmaslmasıı ile ile belirgin olarak azalmbelirgin olarak azalmışış etki saetki sağğlanmaslanmasıı

22--AAşşaağığıdakilerden biri ile tandakilerden biri ile tanıımlandmlandığıığı üüzere yoksunluk gelizere yoksunluk gelişşmimişş olmasolmasıı::AA--SSööz konusu maddeye z konusu maddeye öözgzgüü yoksunluk sendromuyoksunluk sendromuBB--Yoksunluk belirtilerinden kurtulmak ya da kaYoksunluk belirtilerinden kurtulmak ya da kaççıınmak inmak iççin aynin aynıı madde (ya madde (ya da benzeri) alda benzeri) alıınnıır.r.33--Madde Madde ççooğğu kez tasarlandu kez tasarlandığıığından daha yndan daha yüüksek miktarlarda ya da daha ksek miktarlarda ya da daha uzun bir duzun bir döönem inem iççinde alinde alıınnıır.r.44--Madde kullanMadde kullanıımmıınnıı bbıırakmak ya da denetim altrakmak ya da denetim altıına almak ina almak iççin sin süürekli bir rekli bir istek ve boistek ve boşşa a ççııkan kan ççabalar vardabalar vardıır.r.55--Maddeyi saMaddeyi sağğlamak (lamak (öörn;rn;ççok sayok sayııda doktora gitmek ya da uzun sda doktora gitmek ya da uzun süüreli reli araba kullanma)maddeyi kullanmak (araba kullanma)maddeyi kullanmak (öörn;birbiri ardrn;birbiri ardıına sigara ina sigara iççmek) ya da mek) ya da maddenin etkilerinden kurtulmak imaddenin etkilerinden kurtulmak iççin in ççok fazla zaman harcama.ok fazla zaman harcama.

66--Madde kullanMadde kullanıımmıı yyüüzzüünden nden öönemli toplumsal,mesleki nemli toplumsal,mesleki etkinlikler ya da boetkinlikler ya da boşş zamanlarzamanlarıı dedeğğerlendirme etkinlikleri erlendirme etkinlikleri bbıırakrakııllıır ya da azaltr ya da azaltııllıır.r.77--Maddenin neden olmuMaddenin neden olmuşş ya da alevlenmiya da alevlenmişşolabileceolabileceğği,si,süürekli olarak var olan ya da yineleyici bir rekli olarak var olan ya da yineleyici bir bibiççimde ortaya imde ortaya ççııkan bir bikan bir biççimde ortaya imde ortaya ççııkan fiziksel ya kan fiziksel ya da psikolojik bir sorunun olduda psikolojik bir sorunun olduğğu bilinmesine karu bilinmesine karşışın madde n madde kullankullanıımmıı ssüürdrdüürrüüllüür.r.

DSMDSM--IV Nikotin Yoksunluk IV Nikotin Yoksunluk ÖÖllçüçütleritleri

AA--En az birkaEn az birkaçç hafta shafta süüre ile nikotin kullanre ile nikotin kullanıılmaslmasııBB--Nikotin kullanNikotin kullanıımmıınnıın birden bn birden bıırakrakıılmaslmasıınnıın ya da nikotin n ya da nikotin miktarmiktarıınnıın azaltn azaltıılmaslmasıınnıın ardn ardıından 24 saat indan 24 saat iççinde inde aaşşaağığıdaki bulgulardan ddaki bulgulardan döördrdüünnüün (ya da daha fazlasn (ya da daha fazlasıınnıın) n) ortaya ortaya ççııkmaskmasıı::

11--DisforikDisforik yada yada depresifdepresif duygu durumduygu durum22--İİnsomninsomni33--İİrritabiliterritabilite,sinirlenme ya da ,sinirlenme ya da ööfkelenmefkelenme44--AnksiyeteAnksiyete55--DDüüşşüüncelerin yoncelerin yoğğunlaunlaşşttıırrıılamamaslamamasıı66--HuzursuzlukHuzursuzluk77--Kalp hKalp hıızzıında azalmanda azalma88--İşİştah artmastah artmasıı ya da kilo almaya da kilo alma

CC--B tanB tanıı ööllçüçüttüündeki belirtiler klinik andeki belirtiler klinik aççııdan belirgin bir dan belirgin bir ssııkkııntntııya ya da toplumsal,mesleki alanlarda ya da ya ya da toplumsal,mesleki alanlarda ya da öönemli nemli didiğğer ier işşlevsellik alanlarlevsellik alanlarıında bozulmaya neden olurnda bozulmaya neden olurDD--Bu belirtiler genel tBu belirtiler genel tııbbi duruma babbi duruma bağğllıı dedeğğildir ve baildir ve başşka ka bir bir mentalmental bozuklukla daha iyi abozuklukla daha iyi aççııklanamaz.klanamaz.

SonuSonuçç olarakolarak……

11--Sigara iSigara iççme ergenlik yame ergenlik yaşşlarlarıında nda kazankazanıılan bir balan bir bağığımlmlııllııktktıırr22--DDüünya Sanya Sağğllıık k ÖÖrgrgüüttü’ü’ne gne gööre bir re bir hastalhastalıık halidirk halidir33--Fiziksel ve psikolojik zararlarFiziksel ve psikolojik zararlarııvardvardıırr44--Hastaya uygulanan tanHastaya uygulanan tanıı ööllçüçütleri tleri vardvardıır.Ancak hala yeterli der.Ancak hala yeterli değğildir.ildir.

55--BaBağığımlmlııllığıığın tann tanııssıında hastalarnda hastalarıın n kendi bakendi başışına ve uzman na ve uzman kontrolkontrolüünde yannde yanııtlanan testler tlanan testler vardvardıırr66--Bu testler baBu testler bağığımlmlııllığıığın n derecesini belirlemede faydalderecesini belirlemede faydalııolmasolmasıına rana rağğmen hala testlerin imen hala testlerin iççtutarltutarlııllığıığında ve banda ve bağığımlmlııllığıığın n ççok ok boyutlu deboyutlu değğerlendirilmesinde erlendirilmesinde sorunlar mevcuttur.sorunlar mevcuttur.77--Sigara baSigara bağığımlmlııllığıığı ççok ok boyutludur.boyutludur.

BABAĞĞIMLILIIMLILIĞĞI I ÖÖLLÇÇMEDE YENMEDE YENİİ YYÖÖNTEM VE TESTLERENTEM VE TESTLEREİİHTHTİİYAYAÇÇ VARDIR.VARDIR.