Niedożywienie: występowanie, przyczyny, następstwa ...‚ystok-24-xi... · anoreksja nervosa) Niedożywienie zależne od choroby Choroba przewlekła z umiarkowanymi stanami zapalnymi

Zbigniew Kamocki

Niedożywienie: występowanie,

przyczyny, następstwa.

Rodzaje niedożywienia. Ocena

stanu odżywienia.

II Klinika Chirurgii Ogólnej i Gastroenterologicznej

Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku

Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. Bogusław Kędra

Leczenie żywieniowe dla zespołów żywieniowych

Białystok 24.11.2012.

Niedożywienie

Stan, który rozwija się z powodu

niedostatecznego przyswajania lub

nadmiernych strat substancji

odżywczych, niezbędnych do utrzymania

zdrowia tkanek i czynności organów

i narządów



Rys. Cechy kliniczne PEM. PEM = protein - energy malnutrition.

Niedożywienie

Stan, w którym dochodzi do

widocznych zmian w składzie ciała,

jego funkcjonowaniu i objawach

klinicznych na skutek niedoboru,

nadmiaru bądź braku równowagi

w podaży składników odżywczych.



Toksyczność witaminy A Bóle głowy

Nudności

Wymioty

Utrata apetytu

Zajady w kącikach ust

Bóle kości

Utrata włosów

Ogólne osłabienie

Zaburzenia psychiczne

Zaburzenia miesiączkowania

Hepatotoksyczność

Teratogenność

Karcinogenność

Klasyfikacja zaburzeń podaży

(białko, energia)

Przeżywienie

Otyłość

Niedożywienie

Marasmus Kwashiorkor

ESPEN, 2010



Różnice metaboliczne typów

niedożywienia

Przeżywienie Niedożywienie

Azotemia Utrata beztłuszczowej masy

ciała

Stłuszczenie wątroby Opóźnione gojenie ran

Hyperkapnia Zaburzony układ obrony

immunologicznej

Hyperglikemia Wzrost infekcji

Hyperlipidemia

Wzrost objętości płynów



zmniejszenie masy ciała,

zmniejszenie wskaźników antropometrycznych oraz

immunologicznych,

zachowanie prawidłowych stężeń białka i albuminy,

następstwo przewlekłego, niepowikłanego głodzenia,

w większości wypadków wystarczające jest uzupełnienie

niedoborów na drodze żywienie dojelitowego (doustne lub

zgłębnik),

żywienie należy rozpoczynać powoli w celu prawidłowego

przeprowadzenia readaptacji jelita cienkiego do wchłaniania

i trawienia pokarmów

Niedożywienie typu

marasmus



spadek stężenia białek w surowicy (szczególnie albuminy i innych białek o krótkim okresie półtrwania),

spadek odporności komórkowej,

w zaawansowanych postaciach: obrzęki, zaburzenia gospodarki elektrolitowej,

często u ludzie pierwotnie dobrze odżywionych po dużym urazie, operacji lub zakażeniu, zwłaszcza pod wpływem dużego stresu (np. u chorego, który po zabiegu otrzymuje jedynie 5% glukozę lub podobne płyny, bez uzupełnienia strat białka),

ze względu na szybki jego rozwój, nie dochodzi do zmniejszenia sięrezerw tłuszczowych i masy mięśniowej, wskaźniki antropometryczne pozostawać mogą w normie,

spadek stężenia albuminy, transferyny, prealbumin i całkowitej ilości limfocytów (CLL),

leczeniem z wyboru jest żywienie pozajelitowe

Niedożywienie typu

kwashiorkor



spadek masy ciała,

spadek stężenia białek w surowicy, zmniejszenie odporności

komórkowej, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej,

często u chorych w fazie katabolizmu, nie otrzymujących

dostatecznej podaży białka i substancji energetycznych lub

u chorych z wyniszczeniem typu marasmus po przebytej

operacji,

jeżeli przeważa niedożywienie typu kwashiorkor, leczeniem

z wyboru jest żywienie pozajelitowe,

u wyniszczonych chorych po urazie lub operacji, u których

niedożywienie nie zostało rozpoznane i leczone we wczesnym

okresie

Niedożywienie typu

mieszanego



Niedobór żelaza – niedokrwistość

niedobarwliwa

Niedobór cynku – upośledzenie gojenia

ran, utrata włosów, zaburzenia odczuwania

smaku, uszkodzenie powonienia

Niedobór selenu – niedobór peroksydazy

selenowej – brak stabilności błon

komórkowych – bóle mięśniowe,

zwyrodnienie mięśnia sercowego



Przyczyny niedożywienia

Niedostateczne spożycie

Zwiększone zapotrzebowanie

Nadmierne straty, np.: biegunka, niewydolność

nerek

Choroby przewlekłe – przewodu pokarmowego,

nerek, wątroby, serca i płuc, nowotwory

Uzależnienia np.: leki, alkohol, narkotyki

Czynniki ekonomiczne i socjalneLeczenie żywieniowe dla zespołów żywieniowych


Czynniki ryzyka

niedożywienia DOM

Wielkość podaży

Ubóstwo

Izolacja społeczna

Brak samodzielności

Ostre lub przewlekłe

choroby

Podeszły wiek

SZPITAL

Podstawowa choroba

Głodzenie

diagnostyczne

Jakość diety

Brak pomocy

Wielkość

zapotrzebowania

Podział kompetencji



Grupy ryzyka wystąpienia

niedożywienia dzieci

młodzież w okresie dojrzewania

kobiety w ciąży oraz karmiące piersią

osoby starsze

chorzy przewlekle

stosujący diety wegetariańskie

stosujący diety bardzo nisko kaloryczne



Utrata 25 - 35% masy

komórkowej ciała (BMC)

powoduje śmierć organizmu



Rodzaj

głodzenia

niepowikłane stresowe



Niepowikłane głodzenie strajk głodowy

przyczyny polityczne

przyczyny socjologiczne

aktywność religijna

populacja więźniów

utrata uzębienia

stany depresyjne

naturalne katastrofy (np.:trzęsienia

ziemi,huragany, powodzie, lawiny)

Niepowikłane głodzenie

prawie całkowite głodzenie

niedobór żywności

susza

wojna ( obozy koncentracyjne)

leczenie otyłości

anoreksja nervosa

alkoholizm

„głodzenie” szpitalne



Stan odżywienia a okres przeżycia

osoby prowadzącej strajk głodowy

SPALANIE

TŁUSZCZU

STRAJK

SPALANIE

TŁUSZCZU

PRZEŻYCIE

DŁUŻSZE

PRZEŻYCIE

KRÓTSZE



osoba

prowadząca

strajk głodowy



Różnice „fizjologiczne”

STRAJKUJĄCY STRES

źródło energii tłuszcz (+++) tłuszcz(++)

RQ - współ. oddechowy =lub< 0,70 0,80 - 0,85

ciała ketonowe tak nie

albumina prawidłowe niskie

mikroelementy wartości krytyczne niekrytyczne

przeżycie ( zapas ) tłuszcz i białko białko



Zasoby energetyczne

człowieka

30 60dni

40%

Utrata masy ciała

Śmierć

Strajk głodowy

Uraz, zakażenie

Wątpliwe przeżycie

Gdy rezerwy tłuszczu obniżą się do 3 kg a białka o połowę

Zasoby energetyczne

człowieka

Tłuszcz 15kg = 141 000 kcal

Białko 12 kg = 48 000 kcal

Glikogen 0,7 kg = 2 800 kcal

Razem 74 kg = 191 800 kcal



Zasoby energetyczne organizmu

Substrat Masa [g] Energia [Kcal]

Węglowodany

Glikogen w wątrobie

Glikogen w

mięśniach

Glukoza w płynach

ustrojowych

375

110

250

15

1 500

440

1 000

60

Tłuszcze

Tkanka podskórna

Mięśnie

7 961

7 800

161

71 649

70 200

1 449

Białko

Strukturalne

Rozpuszczalne

5 620

6 870

-

27 480

Adaptacja do głodzenia

u osoby zdrowej

zahamowanie rozpadu białka

1 doba - 10g N/24h

28 doba - 4 g N/24h

spowolnienie przemiany materii

głodzenie RMR

choroba RMR



Wczesny okres głodzenia

po nocnym głodzeniu mózg wykorzystuje

całkowity zapas glukozy

mobilizacja wolnych kwasów tłuszczowych

z tkanki tłuszczowej jako energia do pracy

mięśni

wątroba produkuje glukozę:

rozpad glikogenu

glukoneogeneza

obserwuje się niskie poziomy insuliny


rozpad białek mięśniowych z uwolnieniem

aminokwasów ( głównie alaniny i glutaminy )

po dniu głodzenia mózg używa

nowowyprodukowaną glukozę z wątroby, co

znacznie wyczerpuje wątrobowe i mięśniowe

zapasy glikogenu




od 2 dnia głodzenia rozpada się dziennie ok.75g białka mięśniowego

100% wydajność glukoneogenezy, a energia pochodzi prosto z kwasów tłuszczowych

dziennie rozpada się ok.160g triacylogliceroli

następstwem tego jest podwyższony poziom wolnych kwasów tłuszczowych w surowicy krwi



Późny okres głodzenia

adaptacja celem redukcji rozpadu białek

mięśniowych

wysokie stężenie ciał ketonowych we krwi

(acetooctany, hydroksymaślany)

wykorzystuje mózg

( redukcja spalania glukozy ) Leczenie żywieniowe dla zespołów żywieniowych


Czynniki decydujące o przeżyciu

w niepowikłanym głodzeniu

dostarczane kalorie:

10% 16 - 17 dni

20% ok. 6 miesięcy

suplementacja witamin/soli mineralnych

otyłość

uraz/powikłania ropne



Typy niedożywienia (Jensen G.L. i wsp. Clin. Nutr. 2010

Niedożywienie zależne od diety

Proste głodzenie bez objawów zapalnych (np. anoreksja nervosa)

Niedożywienie zależne od choroby

Choroba przewlekła z umiarkowanymi stanami zapalnymi (np. niewydolność narządowa, nowotwór trzustki, reumatoidalne zapalenie stawów, sarcopenia otyłych)

Choroby ostre lub stany pourazowe z nasileniem objawów zapalnych (np. infekcje, oparzenia, urazy, urazy głowy)



Przyczyny zaburzeń stanu

odżywienia (w warunkach europejskich)

1. Nieprawidłowe żywienie z powodu braku wiedzy lub nieprawidłowych zachowań pacjenta

2. Ubóstwo – przesiedlenia, samotna starość, bezrobocie

3. Przewlekłe choroby zaburzające apetyt, wchłanianie i przyswajanie składników odżywczych



Czynniki etiologiczne

niedożywienia 1. Upośledzenie poboru pożywienia

2. Zespoły złego wchłaniania

3. Upośledzenie wykorzystywania składników odżywczych przez komórki

4. Fizjologiczna lub patologiczna utrata składników energetycznych

5. Nasilenie zapotrzebowania energetycznego(kalorycznego)



Upośledzenie poboru

pożywienia A. Zmniejszony apetyt

– jadłowstręt psychiczny, psychozy,

psychonerwice, starość, działanie uboczne

leków, przewlekłe zatrucia, uporczywe

bóle, infekcje i gorączka, okres

pooperacyjny, choroby przewodu

pokarmowego z niedomogą trawienia,

alkoholizm, niedobór tiaminy




pożywienia B. Utrudnienie żucia, połykania, trawienia i

zaburzenia pasażu jelitowego:

uszkodzenia urazowe, neurologiczne,

nowotwory, blizny i przetoki przewodu

pokarmowego, choroba wrzodowa, biegunki,

choroby wątroby i dróg żółciowych, przewlekłe

choroby jelit, brak uzębienia, stany zapalne jamy

ustnej, inwolucja starcza




pożywienia C. Przyczyny jatrogenne:

leki upośledzające trawienie lub pasaż

jelitowy, dysbakteriozy po

antybiotykoterapii, uboczne działanie

długotrwałego jednostronnego leczenia

dietetycznego



Zespoły złego wchłaniania

- zanik błony śluzowej żołądka, niedobór żółci w dwunastnicy, upośledzenie wydzielania soku trzustkowego i jelitowego, zespół po resekcji żołądka lub jelita, przyspieszenie pasażu jelitowego, uszkodzenie ściany jelita, colitis ulcerosa, choroba Leśniowskiego-Crohna, czerwonka bakteryjna lub pełzakowa, nowotwory, skrobiawica, gruźlica jelit, zaburzenia wchłaniania w obrębie erytrocytów (sprue), niedobory witamin(B6,B12,A,D,E,K), wapnia, leki upośledzające wchłanianie (biguanidy, oleje mineralne, absorbenty) Leczenie żywieniowe dla zespołów żywieniowych


Upośledzenie wykorzystywania

składników odżywczych przez

komórki

- uszkodzenie komórek wątroby –

marskość, przewlekłe zapalenie,

cukrzyca, alkoholizm, niedoczynność

tarczycy, wrodzone zaburzenia

metabolizmu komórkowego



Fizjologiczna lub patologiczna

utrata składników

energetycznych

- laktacja, wysięki i przesięki, przetoki,

oparzenia, rany, cukromocz



Nasilenie zapotrzebowania

energetycznego - kalorycznego

- duże, długotrwałe wysiłki fizyczne,

niektóre psychozy, drgawki, stany

deliryczne, podniecenie starcze, ciąża,

wzrost, gojenie ran, wstrząs, gorączka,

nadczynność tarczycy, guz

chromochłonny nadnerczy, leki,

preparaty tarczycy, zatrucie cynkiem,

nitrofenolem. Leczenie żywieniowe dla zespołów żywieniowych


Leki wpływające na wydatki

energetyczne w OIOM

Lek Warunki % zmiany

Opiaty Analgezja

Post-op ocieplenie

Post-op drżenie

-9

-26

-59

Sedacja Wentylacja mechaniczna -20 : -55

Barbiturany Urazy mózgu -32

Relaksanty mięśniowe Urazy mózgu -42

Katecholaminy Niewydolność krążenia +32

Beta-blokery Urazy głowy

Oparzenia (dorośli)

-6

-7

Preiser i wsp. ESPEN 2010 Leczenie żywieniowe dla zespołów żywieniowych


Czynniki wpływające na wydatki

energetyczne w OIM

Zmiana REE [%]

GORĄCZKA [na 1 C] +10 ÷ 15

INFEKCJA +20 ÷ 60

URAZ +20 ÷ 50

OPARZENIE +20 ÷ 80

TERAPIA

wentylacja mechaniczna

wspomaganie żywieniowe

-25 ÷ -35

+20

POBUDZENIE +50 ÷ 100



URAZ CHIRURGICZNY

Immobilizacja

Degradacja białek mięśniowych

Synteza: białek ostrej fazy w wątrobie, gojenie

rany, białka układu odpornościowego

Anabolizm i katabolizm równocześnie

Wynik – utrata masy ciała



Metabolizm białkowy

SYNTEZA ROZPAD

niepowikłane głodzenie 0

stan prawidłowy 0

niepowikłana operacja 0

uraz/sepsa - i.v.dextroza

uraz/sepsa - żywienie



Z powodu niskiego poziomu albumin

dochodzi do obrzęku i atrofii śluzówki,

nadmiernego rozwoju bakterii, co zaburza

wchłanianie

Z powodu niedoboru IgA, vit C, glutaminy

zaburzona jest czynność immunologiczna.

Niedobór cytochromu p 450

zaburzenia wchłaniania leków.

Niedożywienie w chirurgii



spadek powyżej 4,5 kg w ciągu 3 miesięcy

daje 19 krotny wzrost śmiertelności

utrata masy ciała 10-15% należy

rozważać interwencję żywieniową

utrata masy ciała 20-25 % konieczność

leczenia żywieniowego

utrata masy ciała 30-35 %

niebezpieczeństwo śmierci z powodu

kacheksji.

Niedożywienie w chirurgii



Etapy niedożywienia

1. Nieadekwatna dostępność do składników

odżywczych z powodu małej podaży, nadmierna

utrata, zaburzenia przemiany, zwiększone

zapotrzebowanie

2. Wyczerpane zapasy magazynowe

3. Zaburzone procesy biochemiczne i fizjologiczne,

nieznaczne objawy niedożywienia

4. Pojawiają się objawy niedożywienia, którym

towarzyszą zmiany komórkowe i narządowe

przejawiające się w postaci objawów klinicznych Leczenie żywieniowe dla zespołów żywieniowych


Niedożywienie

Rozpoczyna się w domu

Jest nierozpoznane i nieleczone

Nasila się w szpitalu

Wydłuża czas hospitalizacji, zwiększa

częstość powikłań, śmiertelność i koszty

leczenia

Pogarsza rokowanie po wypisie ze szpitala



Przyczyny pogłębiania

niedożywienia w szpitalu konsekwencje metaboliczne choroby

dieta szpitalna (nieokreślona białkowo i energetycznie)

zmniejszenie przyjmowania pokarmów w stosunku do zapotrzebowania

głodzenie podczas diagnostyki i przedoperacyjne

ograniczona sprawność chorych

brak zainteresowania ilością i jakością pożywienia przyjmowanego przez chorych ze strony personelu



Niedożywienie szpitalne

70 kg

50 kg

30 dni 60 dni

Nie chodzi

Zakażenie dróg moczowych

Nie siada

Zapalenie płuc

Następstwa niedożywienia

Utrata > 10% masy ciała jest związana

ze zwiększoną częstością występowania:Zapalenia płuc

Zaburzeń gojenia

Zakażeń i rozejść rany

Przetok

Odleżyn

Posocznicy

ZłamańLeczenie żywieniowe dla zespołów żywieniowych


Skutki niedożywienia krytycznie chorego

Zahamowanie produkcji komórek wszystkich typów, anemia i

spadek odpornościszpik

Zanik cewek nerkowych, zmniejszenie przesączania, kwasica

metaboliczna, ostra niewydolność nereknerki

Zanik błony śluzowej, wzrost przepuszczalności bariery

jelitowej, ryzyko rozwoju posocznicyjelita

Zanik narządu, spadek wydzielania enzymów i hormonów,

zaburzenia wchłanianiatrzustka

Zmniejszenie jej ciężaru, spadek syntezy białkawątroba

Zmiany rozedmowe, niewydolność oddechowa, trudności w

odłączeniu chorych od respiratorapłuca

Zanik mięśnia, zmniejszenie rzutu, obniżenie ciśnienia

tętniczegoserce

Powikłania po doraźnych

operacjach brzusznych

w zależności od stanu odżywienia

przy przyjęciu do szpitala

Po wyłączeniu cholecystektomii i operacji przepuklin

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

%

1 2 3 4

Powikłania

otyliPrawidłowo

odżywieniniedożywieni wyniszczeni

50 szpitali w Polsce Pertkiewicz i wsp. 2001

0

5

1 0

1 5

2 0

2 5

3 0

3 5

4 0

4 5

%

1 2 3 4

Śmiertelność po doraźnych

operacjach brzusznych

w zależności od stanu odżywienia

przy przyjęciu do szpitala

Śmiertelność

Otyli Prawidłowo

odżywieniniedożywieni wyniszczeni

50 szpitali w Polsce Pertkiewicz i wsp. 2001

Konsekwencje niedoboru białka

Obniżony poziom białek osocza:

albuminy, prealbumin, transferyny, białek

transportowych

Zmniejszenie masy mięśniowej

Obniżona odpowiedź odpornościowa

Zaburzona funkcja narządów

wewnętrznych



Utrata beztłuszczowej masy ciała

Utrata

%

Powikłania

Śmiertelność

%

10

Zmniejszona odporność

wzrost infekcji

10

20

Zmniejszone gojenie ran,

osłabienie, infekcje

30

30

Nie może siedzieć, odleżyny,

pneumonia, brak gojenia

50

40

Śmierć, zazwyczaj z powodu

niewydolności oddechowej

100

Wskaźnik prognostyczno – żywieniowy

( Prognostic-Nutritional Index - PNI )

wg Mullera i współ

PNI ( % ) = 158-16,6 ( Alb ) – 0,78 ( TSF )– 0,2 ( TFN ) – 5,8 ( DH )

PNI – ryzyko wystąpienia powikłań w %

Alb – stężenie albuminy w surowicy ( mg/dl )

TSF – grubość fałdu skórnego nad mięśniem trójgłowym (wmm)

TFN – stężenie transferyny w surowicy ( mg/dl )

DH – maksymalny odczyn skórny

Brak reakcji – 0

Nacieczenie zapalne średnicy < 5 mm – 1

Nacieczenie zapalne średnicy > 5 mm – 2



zmniejszenie masy ciała, zmniejszenie stężenia białek

osłabienie siły mięśniowej, osłabienie sprawności psychomotorycznej

upośledzenie odporności (komórkowej i humoralnej),

zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, niedokrwistość niedoborowa

osłabienie perystaltyki jelit - zaburzenia wchłania i trawienia

zaburzenia układu krążenia: bradykardia, spadek kurczliwości, zmniejszenie objętości wyrzutowej, spadek ciśnienia żylnego, gorsze wykorzystanie tlenu

układ oddechowy: zanik mm oddechowych, pogorszenie sprawności wentylacyjnej - skłonności do niedodmy, hipoksji, zapaleń płuc

nerki: zmniejszenie przesączania kłębuszkowego, poliuria

stłuszczenie wątroby, spadek produkcji białek

zmniejszenie masy trzustki, zaburzenia wydzielania enzymów trawiennych

zrzeszotnienie kości

Pierwotne powikłania niedożywienia



wzrost częstości zakażeń

zaburzenie gojenia ran

wytrzewienie

rozejścia zespoleń przewodu pokarmowego

wzrost chorobowości i śmiertelności

przedłużenie pobytu w szpitalu

wzrost kosztów leczenia

Wtórne powikłania niedożywienia



Identyfikacja chorych zagrożonych

Ocena stanu odżywienia

Zaplanowanie sposobu i rodzaju

leczenia

Leczenie żywieniowe i jego

monitorowanie

Zasady leczenia

żywieniowego



Stan odżywienia Stan zdrowia wynikający ze spożycia

żywności, wchłaniania i wykorzystania

wchodzących w jej skład składników

odżywczych oraz działania czynników

patologicznych, wpływających na te

procesy.



Ocena Stanu Odżywienia

powinna stać się elementem

rutynowego

badania osób przyjmowanych do

szpitala,

a rozpoznane niedożywienie należy

leczyć

zgodnie ze współczesnym stanem

wiedzy. Leczenie żywieniowe dla zespołów żywieniowych


Wywiad żywieniowy

Badania antropometryczne

Badania biochemiczne

Badania immunologiczne




Procedura dla każdego chorego

przyjmowanego do szpitala (ankieta). (Czy w ciągu ostatnich miesięcy ?)

Odnotował ubytek masy ciała (schudł)?

Zmienił się jego sposób odżywiania się ?

Je mniej niż zwykle ?

Zna swoją prawidłową masę ciała ?

Tak – zapisać. Potem zważyć i zmierzyć rano,

na czczo, bez obuwia, wpisać i porównać.

Obliczyć BMI.



SUBIEKTYWNA GLOBALNA OCENA STANU ODŻYWIENIA (SGA)

I. Wywiad 1. Wiek (lata) ……. wzrost (cm) ……. masa ciała (kg) ……… płeć K M 2. Zmiana masy ciała utrata masy w ostatnich 6 miesiącach ……… (kg) ……..(%) zmiana masy ciała w ostatnich 2 tygodniach: zwiększenie bez zmian zmniejszenie 3. Zmiany w przyjmowaniu pokarmów bez zmian zmiany: czas trwania ……….. (tygodnie) Rodzaj diety: zbliżona do optymalnej dieta oparta na pokarmach stałych dieta płynna kompletna dieta płynna hipokaloryczna głodzenie 4. Objawy ze strony przewodu pokarmowego (utrzymujące się ponad 2 tygodnie) bez objawów Nudności Wymioty Biegunka Jadłowstręt 5. Wydolność fizyczna bez zmian zmiany: czas trwania …….. (tygodnie) rodzaj: praca w ograniczonym zakresie chodzi leży



SUBIEKTYWNA GLOBALNA OCENA STANU ODŻYWIENIA (SGA) C.D.

6. Choroba a zapotrzebowanie na składniki odżywcze: wzrost zapotrzebowania metabolicznego wynikające z choroby brak mały średni duży II. Badania fizykalne należy określić stopień zaawansowania: 0 – bez zmian, 1 – lekki, 2 – średni, 3 – ciężki) …… utrata podskórnej tkanki tłuszczowej nad mięśniem trójgłowym i na klatce piersiowej zanik mięśni (czworogłowy, naramienny) obrzęk nad kością krzyżową obrzęk kostek wodobrzusze III. Subiektywna globalna ocena stanu odżywienia (SGA): prawidłowy stan odżywienia podejrzenie niedożywienia lub niedożywienie średniego stopnia wyniszczenie duże ryzyko niedożywienia




Wywiad Żywieniowy

Od kiedy nie przyjmuje pokarmów

Utrata masy ciała w ostatnich 3 miesiącach

Zwyczaje żywieniowe

Stosowane leki

Zaburzenia łaknienia, dysfagia, odynofagia

Biegunka

Bóle kostne, bóle mięśniowe

Osłabienie

Obniżenie funkcji emocjonalnych

Zaburzenia snu Leczenie żywieniowe dla zespołów żywieniowych


Wychudzenie, rogowacenie naskórka, łojotok, wypadanie włosów, łamliwość paznokci, zmniejszenie lub zanik tkanki podskórnej

Zapalenie dziąseł, kącików ust, języka, próchnica

Powiększenie mięśnia sercowego, częstoskurcz spoczynkowy

Wysięki w jamach opłucnowych, duszność,

Powiększenie wątroby, śledziony, puchlina brzuszna

Bóle, zaniki mięśniowe

Obrzęki stawów, osteoporoza


Badanie Fizykalne



Pomiary zmienności fizycznych rozmiarów

ciała i jego składników oceniające:

rozmiary ciała i stan rozwoju fizycznego

skład ciała


Antropometria żywieniowa



BADANIE RODZAJ BADANIA

DOTYCZY Zasób białek Aktualna masa ciała, % zwykłej masy ciała

somatycznych obwód ramienia

Zasób białek stężenia albuminy, prealbumin, transferyny

trzewnych w surowicy

Zasób tłuszczu Grubość fałdu skórnego nad m. trójgłowym

Stan odporności całkowita liczba limfocytów,

test skórny nadwrażliwości

świnka, streptokinaza – streptodornaza, candida

Ocena stanu odżywienia



Stan odżywienia Wskaźnik masy

ciała

(%)

prawidłowy > 90

lekkie niedożywienie 80 – 90

umiarkowane niedożywienie 70 – 80

ciężkie niedożywienie < 70

Ocena masy ciała jest najtańszym wskaźnikiem

odżywienia

[aktualna m.c. / idealna m.c.] x 100%



Niedożywienie Zmiana masy ciała

(normalna-aktualna) / normalną m.c.

lekkie > 10%

umiarkowane > 20%

ciężkie > 30%

Należna masa ciała wg Broca

N.m.c. (kg) = wzrost (cm) – 100

Należna masa ciała wg Lorenza

N.m.c. (kg) = wzrost – (wzrost-150/4) - 100



Wskaźnik Queteleta

BMI = masa ciała (kg) / wzrost m2

Otyłość > 30

Nadmierna masa ciała 25 -30

Norma 20 – 25

Zagrożenie 18,5 – 20

Niedożywienie < 18,5



aktualna masa ciała

% zwykłej masy ciała = x 100%

normalna masa ciała

NIEDOŻYWIENIE

85 – 95 % - lekkie

75 – 84 % - umiarkowane

< 75% - ciężkie

% zwykłej masy ciała




pomiar obwodu ramienia

Kobiety

Obwód ramienia (cm) - > - 22norma

Mężczyźni

Obwód ramienia (cm) - > - 23 norma



Grubość fałdu skórnego

nad mięśniem trójgłowym (mm)

Rezerwa energetyczna kobiety mężczyźni

Prawidłowa 16,5 – 14,9 12,6 – 11,3

Niedobór:

lekki 14,8 – 12,4 11,2 – 9,5

umiarkowany 12,3 – 9,9 9,4 – 7,6

ciężki < 9,9 < 7,6

50% tłuszczu znajduje się w tkance podskórnej

Pomiar grubości fałdu skórnego niedominującego ramienia

Stan odżywienia Stężenie albuminy

w surowicy

( g/l )

prawidłowy > 35

lekkie niedożywienie 34 – 31

umiarkowane niedożywienie 30 – 25

ciężkie niedożywienie < 25

Całkowita pula albuminy 300g, czas półtrwania 20 dni,

50% w przestrzeni pozanaczyniowej



Stężenie w surowicy

Stan odżywienia Prealbuminy Transferyna

(mg/dl)T1/2 -2 dni (mg/dl) T1/2 -8-10dni

Prawidłowy 16 – 30 200 – 300

Niedożywienie:

lekkie 15 – 10 199 – 150

umiarkowane 9 – 5 149 – 100

ciężkie < 5 < 100



Stan odżywienia Całkowita liczba limfocytów

w 1 mm3 krwi obwodowej

Prawidłowy > 1500

Niedożywienie:

lekkie 1499 – 1200

umiarkowane 1199 – 800

ciężkie < 800



Główne bariery w prewencji

niedożywienia (Beck AM i wsp. Nutr Clin Pract 2003,18:247-249)

Brak zdefiniowanej odpowiedzialności

w opiece i prowadzeniu żywieniowym

pacjentów

Niski poziom edukacji żywieniowej we

wszystkich grupach służby zdrowia

Brak wpływu na edukację chorych

Brak współpracy między różnymi służbami

opieki zdrowotnej

Brak zaangażowania kierownictwa szpitali



Documents

Niedożywienie: występowanie, przyczyny, następstwa ...‚ystok-24-xi... · anoreksja nervosa) Niedożywienie zależne od choroby Choroba przewlekła z umiarkowanymi stanami zapalnymi