O AUTORZE Wyjanienie wszystkich okolicznoci zabjstwa ksidza Jerzego Popieuszki, najgoniejszej, a zarazem najbardziej tajemniczej zbrodni PRL, nazywanej czsto nie bez przyczyny zbrodni zaoycielsk III RP, byo dla mnie zawsze czym wicej, ni tylko dziennikarsk spraw. Jako mody chopak, mieszkaem opodal kocioa witego Stanisawa Kostki w Warszawie i byem staym uczestnikiem Mszy witych, w ktrych homilie wygasza ksidz Jerzy. Tak si zoyo, e caa moja rodzina, nieyjca matka, jej nieyjce ju siostry i rodzice moje ciotki i dziadkowie, wszyscy mieszkali w promieniu kilkuset metrw od tej oliborskiej wityni. Si rzeczy spotykalimy si tu na coniedzielnych Mszach witych, ale take na comiesicznych Mszach za Ojczyzn. Std szlimy na coniedzielne rodzinne spacery, na zielone tereny oliborza, najczciej w okolice nadwilaskiego parku opodal Cytadeli Warszawskiej bd na przepiknie pooon Kp Potock, gdzie onegdaj odbyway si liczne festyny, gry i zabawy dla dzieci, gdzie mona byo wypoyczy kajak bd rower wodny i zje doskonale przyprawion smaon kiebas. Jej smak pamitam po dzi dzie, tak, jak pamita si smak dziecistwa. oliborska witynia pod wezwaniem witego Stanisawa Kostki z jej charyzmatycznym kapanem, ksidzem Jerzym Popieuszk, bya nieodcznym elementem tych coniedzielnych wypraw. To by mj koci lat dziecinnych i okresu wczesnej modoci, to by mj ksidz, na homiliach ktrego si wychowywaem i ktrego mier wraz z ca rodzin gboko przeyem. Miaem wwczas pitnacie lat i nie marzyem nawet, e po latach dane mi bdzie powrci do tej sprawy, jako dziennikarzowi. Stao si tak za spraw

spotkania z prokuratorem Andrzejem Witkowskim w poowie lat dziewidziesitych. Byem zafascynowany postaci tego niezwykego czowieka, ktry kady dzie zaczyna Msz

Wojciech Sumliski NIEBEZPIECZNE ZWIZKI BRONISAWA

KOMOROWSKIEGO WSR Warszawa 2015 Copyright 2015 by Wojciech Sumliski Projekt okadki: Jepp Gambardella Ilustracja okadki: Andrzej Krauze DTP: Marcin Gajewski Redakcja i korekta: Krzysztof Borowiak ISBN 978-83-938942-1-5 Wydawca: Wojciech Sumliski Reporter Wrzeciono 59c/13 01 950 Warszawa e mail: wojciech@sumlinski.pl www.sumlinski.pl Wyczny dystrybutor: Platon Sp. z o.o. ul. Sawciska 16, Macierzysz 05-850 Oarw Mazowiecki tel. (22) 329 50 23 www.platon.com.pl www.platon24.pl

Wszystkim moim Bliskim

SPIS TRECI ROZDZIA I Co naprawd wiedzia masa? 4

ROZDZIA II Jak WSI rozpracoway Pro Civili 27 ROZDZIA III Nigdy si nie poddawaj 66 ROZDZIA IV Noc bez brzasku 90 ROZDZIA V Spotkanie 113 ROZDZIA VI Historia, ktra trwa 125 ROZDZIA VII Kroczc wrd cieni 144 ROZDZIA VIII Obiekt 09120 174 ROZDZIA IX Za si nie ulkn 233 ROZDZIA X Ostrzeenia 253 ROZDIA XI Przesuchanie 295 Podzikowania Dla Polonii z Nowego Jorku i New Jersey. Dla Grayny, Uli, Witka, Maka i Waldka. Chociabym chodzi ciemn dolin, za si nie ulkn, bo Ty jeste ze mn (fragment Psalmu Dawidowego, Ps 23, 4)

ROZDZIA I CO NAPRAWD WIEDZIA MASA? W powieciach kryminalnych nie ma wtpliwoci co do dokadnej godziny mierci znalezionej ofiary. Zazwyczaj po pobienym zbadaniu lekarz puszcza przegub nieboszczyka i mwi: mier nastpia ubiegej nocy o godzinie trzeciej trzydzieci siedem, czy co podobnego, a nastpnie z pobaliwym umiechem, przyznajcym, e jest czonkiem omylnej rasy ludzkiej, dodaje: Kilka minut w t czy w tamt. W rzeczywistoci nawet dobry lekarz ma duo wicej trudnoci, bo waga denata i okolicznoci zgonu wpywaj na ostygnicie ciaa powodujc, e chwila mierci moe by okrelona jedynie w przyblieniu, z dokadnoci do kilku godzin. Nie jestem lekarzem, ani tym bardziej dobrym lekarzem, ale jedno mogem stwierdzi na pewno: dyrektor IV Oddziau

Banku PKO BP w Warszawie zgin wystarczajco dawno, by wystpio pomiertne stenie mini, lecz nie na tyle dawno, by si cofno. By sztywny jak czowiek, ktry zamarz podczas syberyjskiej zimy. mier musiaa nastpi wiele godzin przed naszym przybyciem. Ile? nie wiem. Nadkomisarz przerwa. Po raz kolejny tego dnia przyjrzaem si czowiekowi, ktry snu swoj opowie: wysokiemu mczynie w dobrze skrojonym, ciemnym garniturze, z chodnymi, prze- nikliwymi, szarymi oczami, sympatyczn twarz, ktra bardzo szybko moga przesta by sympatyczna, wygldajcemu bardzo fachowo. Nawet jeli si go nie znao, nie mona byo mie wtpliwoci co do jego zawodu. W jego smagej twarzy nie byo ani niepokoju, ani wyczekiwania po prostu spokojna pewno zawodowca, ktry na zimno relacjonuje niezwyk histori niezwykego ledztwa. Dobry, spokojny czowiek, a jednoczenie policjant, i to nie taki, ktrego mona by lekceway. Zawsze tak o nim mylaem. I zawsze zadziwiaa mnie ta pozorna sprzeczno ot, dobry czowiek, a przy tym policjant, ktrego nie mona lekceway Powoli, z rozmysem, zdusi niedopaek papierosa. Wydawao mi si, e ten gest zawiera w sobie dziwny przedsmak ostatecznej decyzji, jakby co w sobie way i przeama. Po chwili wycign srebrn papieronic, starannie wybra papierosa i wsun papieronic na powrt do czarnej, dwurzdowej marynarki. By rzetelnie zmczony nie na tyle jednak, by nie dokoczy tego, z czym przyszed. Umiechn si lekko, by po chwili podj przerwany wtek. Gowa nieszcznika spoczywaa na stole, na ktrym

leaa Beretta Px4. To pistolet nieco wikszy od standardowego smartfonu, jednak jego pocisk 9 mm, zamiast przebi ciao ofiary na wylot, niszczy wszystko, co napotka na swojej drodze kontynuowa spokojnie. Przypuszczenie, e dyrektor popeni samobjstwo kilka godzin po tym, jak dzwoni do nas z deklaracj przekazania nazajutrz informacji najwyszej wagi, wydao mi si zbyt nacigane. Postanowiem wic spraw zbada z bliska. Gdy podszedem do trupa, ju wiedziaem w jaki sposb umar Zniy gos do szeptu. W penej napicia ciszy zgrzytno kko zapalniczki. Pochyli si do przodu, opar o st i mwi dalej cichym gosem: Trzy lady na piersi nie pozostawiay wtpliwoci. Widziaem takie wiele razy, zbyt czsto, by si myli. Mj zawd czsto sprawia, e stykam si z martwymi ludmi, ktrych zgon bynajmniej nie by naturalny. Nigdy jednak nie widziaem podobnej sytuacji: ofiara, w ktrej ciele tkwiy trzy kule, wygldaa tak, jakby zgina mierci samobjcz. Nie zauwayem ladw bytnoci osb trzecich, ale wizja samobjcy pocigajcego za spust raz za razem i trafiajcego za kadym razem we wasne serce, podczas gdy ju pierwszy strza musia by miertelny, wydaa mi si rwnie absurdalna, co groteskowa. Morderca byby kompletnym idiot, gdyby sdzi, e kto uwierzy w taki scenariusz. Kimkolwiek jednak by, nie przywizywa duej wagi do uwiarygodniania pozorw. Na moment twarz mojego rozmwcy zlodowaciaa. A teraz uwaaj, bo bdzie najciekawsze. Sekcji zwok denata nie przeprowadzono, a samo ledztwo zamknito, nim tak naprawd w ogle si zaczo. Nazajutrz po mierci dyrektora

w prasie pojawia si informacja, e zgin w niewyjanionych okolicznociach w trakcie pobytu na Ukrainie. Podobnie absurdaln informacj znajdziesz w policyj- nych dokumentach dotyczcych tej sprawy, w tych aktach. Sign po przepasane tasiemk dwie opase papierowe teczki i pchn je w moj stron. Wziem pierwsz teczk z wierzchu i wyjem kilka spitych kartek. Byy to informacje Centralnego Biura ledczego o Fundacji Pro Civili zaoonej przez oficerw Wojskowych Sub Informacyjnych. Ju pobieny ogld wskazywa, e bya to bardzo interesujc lektura. Oczywicie, jeeli kto interesuje si wykradaniem tajemnic pastwowych, samobjstwami, zabjstwami na zlecenie, defraudacjami na gigantyczn skal i oglnie rozumianymi sabociami ludzkimi ze wszystkim, co okrelenie to w sobie zawiera. U gry kadej kartki widniaa adnotacja o tajnoci dokumentu, a niej zaznaczono odnoniki. Najstarszy dokument pochodzi sprzed kilku lat i w przeciwiestwie do pozostaych zawiera nie jeden, lecz kilka odnonikw. Caa ta sprawa coraz mniej mi si podobaa, o czym nadkomisarz atwo mgby si przekona, gdyby zobaczy moj min. On jednak z drobiazgow skrupulatnoci lustrowa sufit, jak gdyby spodziewa si, e w kadej chwili moe zlecie nam na gow. Byem zmczony, zirytowany i nie podoba mi si kierunek, w jakim zmierzaa ta rozmowa. Zaledwie kilka dni wczeniej za adne skarby nie mogem poj, dlaczego nadkomisarz chce si ze mn spotka jak to uj jak najszybciej i jak najdalej od Warszawy, na pogawdk o pewnej Fundacji. Wybralimy Darwek nad Batykiem, miejsce dobrze znane nam obu, gdzie mj informator dysponowa lokum pokanym domem nalecym do zaprzyjanionego kapitana

eglugi wielkiej, ktry dziesi miesicy w roku pywa po morzach i oceanach. Waciwie nie byem szczeglnie zainteresowany podr nad Morze Batyckie w grudniu, zwaszcza e mj rozmwca nalega, bym nie przyjeda samochodem, ktry zawsze atwo monitorowa. Ale udao mu si wzbudzi moj ciekawo. Po naszym spotkaniu wczyem komputer, wszedem na Googlea i wpisaem: Fundacja Pro Civili. Rezultatem wyszukiwania byo raptem kilka stron. Fundacja najwyraniej nie dbaa o reklam. Przed wyjazdem wydrukowaem kilka zawierajcych oglnikowe informacje artykuw i woyem okoo dwudziestu stron do oddzielnej teczki. Mimo e by to dopiero pocztek grudnia, mrz by tak wielki, e poaowaem swojej decyzji o wyjedzie, zanim dotarem z Biaej Podlaskiej do Warszawy. Na wycofanie si byo jednak za pno. Wydawao mi si to jeszcze bardziej skomplikowane, ni podr na drugi koniec Polski, i dlatego 3 grudnia 2006 roku wsiadem do pocigu jadcego do Ustki. W nocy napadao duo niegu, ale rano niebo si wypogodzio. Gdy wysiadaem z pocigu, uderzyo mnie przejrzyste, lodowate, morskie powietrze. Nadkomisarz przywita mnie z dobrodusznym umiechem na peronie i szybko poprowadzi do nagrzanego opla. W miasteczku trwao intensywne odnieanie. Mj informator manewrowa ostronie midzy usypanymi przez pugi zwaami niegu. Biae masy tworzyy dramatyczny kontrast z szar Ustk, jak gdyby pochodziy z innego wiata. Spogldaem ukradkiem na kierowc, ktry szybko wyjecha za miasto, kierujc si na Darwek. Czy przyjazd tu naprawd by konieczny? zagadnem. Czy eby spokojnie pogada, trzeba ucieka na drugi koniec kraju?

Na tak rozmow powinnimy uciec jeszcze dalej. Im dalej, tym lepiej Nie odpowiedziaem, bo i c tu byo do dodania. Dalsz drog pokonalimy w milczeniu. Darwek odwiedzaem od lat kadego roku, ale mimo to zawsze zaskakiwao mnie to, jak szybko zmieniao si to miasteczko. Kadego roku przybywao ulic, a na obrzeach systematycznie wyrastay nowoczesne i due wille. Miejscowo przedzielona rozsuwanym mostem na dwie, mniej wicej rwne, czci o tej porze roku sprawiaa senne wraenie. Odjechalimy dwa kilometry za miasto, skrcilimy w len, prowadzc nieco pod gr, drog, by po kolejnych piciuset metrach min nader imponujc, kamienn ukow bram i wjecha na dziedziniec. Tu przede mn znajdowa si kolisty wywirowany podjazd, ktry prowadzi w prawo od bramy. Za nim wznosia si czworoktna, pitrowa budowla, z oknami na parterze i pitrze, a na szczycie z wieyczkami i blankami wedug najlepszych redniowiecznych wzorcw. Ze wszystkich stron budowl otacza solidny, ponad trzymetrowy, metalowy parkan, do ktrego ze wszystkich stron przylegay rwnie wysokie tuje. Pomylaem, i w przeszoci podobne odczucia do moich musieli mie go- cie redniowiecznych fortec brakowao jedynie fosy i zwodzonego mostu. Jak odnajdujesz swj Darwek? zagadn mj gospodarz. W porzdku, cho tej czci, gdzie teraz jestemy, wczeniej nie znaem. Ale przecie nie zaprosie mnie tutaj, by rozmawia o zimowych urokach nadmorskiego miasteczka. Racja. Rzeczywicie nie po to. Zaprosiem ci tu, bo chciaem by daleko od tego bagna, podsuchw i dziwnych

ludzi, o ktrych nigdy nie wiadomo, dla kogo pracuj. Latem panuje tu zgiek i ruch, ale teraz jestemy tylko my dwaj. Wysiedlimy z samochodu. Rozejrzaem si dookoa zastanawiajc si, z jakich szalonych pobudek przystaem na propozycj mojego informatora. Podyem wskazan przez nadkomisarza drog. Podeszlimy do drzwi po kamiennych schodach. Gospodarz otworzy drzwi i znalelimy si w obszernym pokoju w szczytowej czci domu. Jedn ze cian zajmowa kilkumetrowy rega, od podogi po sufit wypeniony ksikami. Przeciwleg cian zdobiy pki z setkami pamitek i rozmaitych akcesoriw ze wszystkich kontynentw. Okno szczytowe i stojca obok kominka sofa oraz fotele stanowiy wietny punkt obserwacyjny z widokiem na pooone w oddali miasteczko. I teraz, w takiej scenerii, mj rozmwca snu swoj opowie, ktra zdawaa si by rwnie dramatyczna, jak odlega od zdroworozsdkowych realiw, a ktra do- piero co zdawaa si rozkrca Spojrzaem na gospodarza. Przy pewnej dozie dobrej woli ledwie dostrzegalny tik w lewym kciku jego ust mona by wzi za umiech, cho nie byo to takie pewne. Najwyraniej dwadziecia lat wcibiania nosa w cudze sprawy doprowadzio u niego do zaniku mini policzkowych. Spae chocia? zagadn nieoczekiwanie z autentyczn trosk, a moe tylko tak mi si wydawao. Potrzsnem gow. Nie zmruyem oka. Troch szkoda, ale to nic. A jednak tylko wydawao mi si. Nadkomisarz starannie ukry swe zatroskanie i odchrzkn cicho. No c, Wojtku, moe jeszcze odrobina kontynuacji i dam ci odpocz. Wracajc do przerwanego

wtku tajemniczej mierci naszego dyrektora: sprawdzilimy, e by jedn z najwaniejszych postaci w wyudzeniach dokonywanych przez Pro Civili. Skala tych wyudze w normalnej sytuacji poraaaby, ale w przypadku Pro Civili okazao si, e to tylko wierzchoek wierzchoka gry lodowej. Nasz dyrektor przed mierci dba, by bank nie da przedkadania normalnie wymaganych dokumentw stanowicych zabezpieczenie kredytw, wraz ze skadanymi wnioskami o wykup wierzytelnoci factoringowych nie byo adnych analiz wymaganej dokumentacji finansowej, adnego sprawdzenia kondycji finansowej klientw, po prostu wielkie nic. A gdy ju takie zabezpieczenie si pojawiao, bank nie potwierdza istnienia przedmiotw przewaszczenia przy ustanawianiu zabezpiecze wierzytelnoci. Dyrektor podejmowa te decyzje o zawarciu umw o wykup wie- rzytelnoci leasingowych z kilkudziesicioma firmami, ktre z kierowanego przez niego oddziau banku wyudziy cznie ponad siedemdziesit dwa miliony zotych. Pienidzy tych nigdy nie odzyskanoPodobnie stao si z Centrum Usug Przemysowych Wojskowej Akademii Technicznej. Kierowany przez naszego dyrektora oddzia banku zawar umow rachunku bankowego pod nazw CUP WAT, ktra z kolei pozwolia na wyudzenie stu trzynastu milionw zotych. I tu dochodzimy do niezwykle interesujcej postaci do czowieka nazywanego Igorem Kopylowem. Mwi nazywanego, bo to faszywe nazwisko sprawdzilimy, e kto taki nigdy nie istnia. Podobnie zreszt jak kilka innych tosamoci, ktrymi si posugiwa Czy masz pojcie, e ten tajemniczy czowiek, ktrego tosamo, a nawet narodowo do koca pozostay zagadk, mia moliwo swobodnego poruszania si po Wojskowej Akademii Technicznej i

wchodzenia w zakres prac badawczych, jakie tam miay miejsce, cznie z tymi objtymi tajemnic pastwow? Poniewa nie przepadam za ludmi, ktrzy lubi bawi si ze mn w kotka i myszk, wic popatrzyem na niego z kamienn min i spytaem zwile. A niby skd u licha miabym o tym wiedzie? Racja zauway. Przerwa, rozplt donie, opar okcie o blat stou i spojrza na mnie ponad zczonymi czubkami palcw obu rak. Sprawdzilimy, e nasz zamordowany dyrektor by czstym gociem w cypryjskiej posiadoci Igora Kopylowa doda cicho z westchnieniem. Czy to wszystko? By moe nadkomisarz oczekiwa po mnie przebysku intelektu, ale jeli by rozczarowany moim pytaniem, to nie da tego po sobie pozna. Za to w lewym kciku jego ust znw pojawi si tik, co jakby na ksztat umiechu, a moe tylko tak mi si wydawao. Nie podnoszc wzroku mrukn. To na pocztek. Powinienem doda, e w tym przypadku chodzi nie tylko o defraudacje sigajce bajoskich sum, rzdu nawet miliardw zotych, z ktrych uzyskane rodki transferowano via Cypr do krajw byego Zwizku Radzieckiego, gwnie Rosji, ale take o kradzie informacji, ktre atwo mona wykorzysta do celw wojskowych. Aha, i jeszcze jedno: zmary dyrektor IV Oddziau Banku PKO BP by jedn z siedemnastu osb, ktre w taki czy inny sposb miay zwizek z dziaalnoci, bd prb wyjanienia dziaalnoci Fundacji Pro Civili, a ktre hm skutecznie targny si na swoje ycie. Tak zginli m.in. dobrzy znajomi dyrektora, Edward Kozowski i Roman Puderecki. Ten ostatni dwukrotnie

postrzeli si w brzuch, w tym raz z kilku metrw Przy ostatnich sowach nadkomisarz obrzuci mnie szybkim spojrzeniem ciekaw mojej reakcji. Ale ja milczaem, analizujc to, co usyszaem. Rozumiaem a za dobrze, e nadkomisarz nie ma zamiaru powiedzie krtko i zwile, o co mu chodzi. Ale wiedziaem te, e gdybym poprosi go teraz o podwiezienie na dworzec, usyszabym pewnie, e samochd nie chce zapali na mrozie. Mimo to postanowiem skrci to do minimum, z trudem hamujc sowa, ktre cisny mi si na usta. W kocu z rezygnacj wzruszyem ramionami. Wszystko macie wyoone jak na talerzu. W tej sytuacji intryguje mnie pytanie: po co tutaj przyjechaem? zagadnem. Poprosiem ci na t wycieczk, bo odstawiono nas od ledztwa, bez wtpienia najwaniejszego i najdziwniejszego w caym moim yciu. Bylimy blisko, ale kto trzyma rk na pulsie Rozumiem, ale tak dokadnie czego ode mnie oczekujesz? Nadkomisarz przez krtk chwil spoglda na swoje donie, a pniej przekn kilka ykw kawy, jak gdyby potrzebowa przerwy, nim przejdzie do sedna. Chciabym, eby zrobi to samo, co przy Masie, tylko skuteczniej. Bdzie atwiej, bo akta Masy masz w maym palcu, a w tej historii Jarosaw Sokoowski odgrywa bynajmniej niemarginaln rol. Ale bdzie te trudniej, bo poziom szamba jest tu duo wyszy, najwyszy z moliwych. Przekonasz si o tym, jak przejrzysz akta Nadkomisarz wsta i podszed do okna. Uwiadomiem sobie, e chyba nigdy w yciu nie widziaem go tak wzburzonego. Spoglda gdzie w dal w zamyleniu, jakby co w sobie warzy czy wspomina. I ja take zanurzyem

si w przeszo Poznaem go dziesi lat wczeniej, podczas jednego ze ledztw dziennikarskich, i od tamtej pory wielokrotnie zastanawiaem si nad moj dziwn przyjani z nadkomisarzem, ktra bya jakby przyciganiem si przeci- wiestw. Mojej przyjaznej wylewnoci przeciwstawia swoj wrodzon rezerw i maomwno. Do wszystkiego, co tak gorco podziwiaem, do bawochwalczego przestrzegania dyscypliny przez funkcjonariuszy policji, czu niech. By moe wyrastaa ona z jego wybujaej indywidualnoci, a by moe z ukochania swobody i wielkiej praktyki, ktra nauczya go, e ycie potrafi pisa scenariusze, o ktrych prno by szuka zapisw w jakichkolwiek regulaminach. Buntowa si wic przeciwko tysicznym zoliwociom dyscypliny, przeciwko autorytetowi i biurokratycznej gupocie policyjnych regulaminw, ktre okazyway si cakowicie niepraktyczne w zderzeniu z tward rzeczywistoci. Ju przed kilkoma laty, gdy oficerom Biura Przestpczoci Zorganizowanej Komendy Gwnej Policji kazano chroni synnego hiszpaskiego tenora, Jose Carrerasa, ktry podczas pobytu w Warszawie mia w ramach castingu dokona wyboru polskiej wspwykonawczyni do nagrania z nim pyty, nadkomisarz mia powane podejrzenia, e wsppraca z przeoonymi bdzie raczej trudna. Fakt, e casting odby si na tylnym siedzeniu samochodu i e oficerom policji powoanym do zwalczania najgroniejszych przestpcw przypada rola milczcych wiadkw tak rozumianego przesuchania wybranki wiatowej sawy tenora, w poczuciu inspektora uwacza jego osobistej godnoci. I cho frustracja oficerw znalaza ujcie w postaci wykonanych z ukrycia kilku intymnych zdj polskiej gwiazdki i hiszpaskiego wirtuoza, ktre pniej

gono w komendzie komentowano i na wszelki wypadek zabezpieczono, ale ktre nie trafiy do przestrzeni publicznej nadkomisarz dugo nie mg wybaczy prze- oonym oddelegowania do tak podego zadania. Pomimo antypatii do przeoonych ktrzy czsto nie znali si na policyjnej robocie, za to zawsze chtnie wchodzili w alianse z politykami a moe wanie dziki niej i jeszcze po trosze dziki katolickiemu sumieniu, nadkomisarz zosta pierwszorzdnym oficerem. Nie zmieni tego fakt, e nie potrafi nauczy si szacunku czy choby tolerancji dla przeoonych. Stale zocio go, e przeoeni niejednokrotnie wiadomie niszczyli to, do czego on sam et consortes dochodzili z naraeniem wasnego ycia. Tak jak w przypadku dziaalnoci Fundacji Pro Civili. I jak w przypadku zezna Masy * Wiedziaem, o czym nadkomisarz mwi. W 2003 roku, jako pierwszy dziennikarz, dotarem i opublikowaem najbardziej tajne materiay dotyczce przestpczoci zorganizowanej, tzw. Akta Masy, zeznania najsynniejszego wiadka koronnego w Polsce, ujawniajce kulisy powstania mafii pruszkowskiej i jej interesy na styku biznesu i polityki. W procesach szefw Pruszkowa nigdy nie podjto wtkw dotyczcych powiza gangsterw z biznesem i polityk. Bossowie Pruszkowa, ktrzy nie zginli w zamachach, jak Andrzej Kolikowski Pershing, lub nie popenili samobjstw w niewyjanionych okolicznociach, jak Jeremiasz Baraski Baranina, trafiali za kratki za typowe przestpstwa kryminalne. Masa szybko zorientowa si, e prze- suchujcy go prokuratorzy nie byli zainteresowani wtkami politycznymi i biznesowymi jego zezna, dlatego

szybko ich zaniecha i skupi si na klimatach, a nie mrocznych faktach. W efekcie prokuratorzy spisali zeznania najsynniejszego wiadka koronnego w Polsce w formie barwnej opowieci, prezentujcej powstanie mafii pruszkowskiej jako dzieo przypadku, zapocztkowanego modzieczymi wybrykami mieszkacw podwarszawskich miejscowoci. Opowie Jarosawa Sokoowskiego prokuratura wykorzystaa wybirczo. Skupia si jedynie na kryminalnych wtkach zezna Masy, nie interesujc si wtkami najbardziej istotnymi, politycznymi, jednoznacznie wskazujcymi, e prawdziwa mafia jest tam, gdzie z interesami zwyczajnych gangsterw krzyuj si interesy politykw, biznesmenw i sub specjalnych. Wszystkie te interesy czonkowie Pruszkowa prowadzili w porozumieniu i za pozwoleniem ludzi na wysokich stokach, wywodzcych si ze sub specjalnych PRL, prawdziwych szefw mafii, ktrych nazwiska w przeciwiestwie do nazwisk czonkw Pruszkowa nigdy nie przebiy si na pierwsze strony gazet. Moje zainteresowania zaczynay si tymczasem tam, gdzie koczyo si ledztwo prokuratorw. Sol mafii byli bowiem nie chopcy z ferajny, ale ich mocodawcy. Nie trzeba byo szuka gboko, by znale tych ostatnich. To nie wolny rynek i demokracja sprawiy, e w III RP nagle pojawia si przestpczo zorganizowana. Ta istniaa bowiem i w PRL, a wysocy funkcjonariusze policji i oficerowie sub specjalnych byli jej inspiratorami. Nie byo dzieem przypadku, e najgroniejszymi polskimi przestpcami zostali Jeremiasz Baraski Barani- na, Andrzej Kolikowski Pershing, Leszek Danielak Waka czy Nikodem Skotarczak Niko. Wszyscy byli wsppracownikami PRL-owskich sub specjalnych i dla swoich opiekunw prowadzili lewe interesy jeszcze

w latach siedemdziesitych i osiemdziesitych. Gdy skoczya si PRL, setki oficerw sub specjalnych majcych bliskie kontakty z podziemiem po prostu stano na jego czele. To oni zorganizowali nielegalny handel paliwami, alkoholem, zakadali firmy ochroniarskie, zaczli dziaa w brany usug finansowych, w handlu zagranicznym, handlu broni, podjli dziaalno parabankow. W tym okresie wszystko dziao si za zgod i wiedz byych funkcjonariuszy Suby Bezpieczestwa i Wojskowych Sub Wewntrznych, a wikszo przywdcw podziemia bya powizana z tymi subami. Utworzony na styku sub specjalnych i agentury ukad przetrwa przez cay okres III RP. I dopiero ten ukad stworzy podwaliny prawdziwej mafii. Najciekawsze w zeznaniach Masy byo to, co wiadek koronny opowiedzia o interesach mafii z Sojuszem Lewicy Demokratycznej, parti majc w tamtym czasie pozycj rwnie mocn, co kilka lat pniej Platforma Obywatelska. Take SLD miao swojego prezydenta Aleksandra Kwaniewskiego, swojego premiera Leszka Millera i koordynatora sub specjalnych Andrzeja Barcikowskiego. Nie zwaajc na takie realia Masa zezna: mafia pruszkowska przez lata dogldaa interesw grupy politykw SLD. Gangsterzy i politycy partii rzdzcej podzielili midzy siebie rynek automatw do gier, z ktrego czerpano dochody idce w setki milionw zotych. Zacz- o si od maszyn do gier, a potem byy take milionowe poyczki dla politykw. Czowiekiem, ktry udziela poyczek w imieniu Pruszkowa by Bogusaw Bagsik. To do niego przychodzili m.in. posowie SLD Jerzy Dziewulski i Ireneusz Sekua, wicepremier w rzdzie Mieczysawa Rakowskiego. Gotwka, ktr poyczali, pochodzia z kieszeni zaprzyjanionego z Bagsikiem Andrzeja Kolikowskiego

(Pershinga). Masa powiedzia tak duo, e prokuratorzy nie chcieli sysze wicej. Doszo do tego, e wrcz bali si sucha tego, co najwaniejszy wiadek koronny w Polsce mia im do powiedzenia na temat powiza gangsterw i politykw z SLD. Te zeznania, to bya bomba atomowa, bo do tego momentu wszystko, co mwi Masa, a priori uznawano za fakty. Zeznania Jarosawa Sokoowskiego s wiarygodne publicznie stwierdzi Marek Walczuk, przewodniczcy skadu sdziowskiego w procesie najgroniejszego polskiego gangu i w oparciu o nie skaza na dugoletnie wyroki wizienia cay zarzd Pruszkowa. Powsta wic powany dylemat: jeeli Masa by jak dotd uznawano cakowicie wiarygodny, to do wizienia powinni pj take politycy SLD. Gdyby za zmieniono zdanie i Masa straciby wiarygodno, naleaoby uwolni gangsterw z Pruszkowa. Ale to rozwizanie niosoby ze sob katastrofalne skutki w odbiorze spoecznym, bo wczeniej wielu politykw SLD zbudowao swj wizerunek na jak mwiono rozprawie z mafi. Ostatecznie wic wybrano rozwizanie porednie uznajc, e Jarosaw Sokoowski jest wiarygodny, ale tylko w poowie. W tej dokadnie poowie, w ktrej mwi o gangsterach. Czy jednak mona by wiarygodnym do poowy, czy mona by do poowy w ciy? pytali prokuratorzy krajowi, ktrzy nie zgadzali na ten kompromitujcy i sprzeczny z prawem kompromis. Mimo to prowadzcy ledztwo skupili si wycznie na wtkach kryminalnych, cakowicie pomijajc wtki polityczne. Te ostatnie miay pozosta opatrzone klauzul tajnoci i nie ujrze wiata dziennego. Kto si jednak zdenerwowa i w 2003 roku pene zeznania Masy, najbardziej wwczas tajne dokumenty

w Polsce, trafiy w moje rce. Gdy kilka miesicy pniej, po weryfikacji dokumentw, przygotowywaem tekst dla Tygodnika Wprost, informatorzy, dziki ktrym je pozyskaem, ostrzegli mnie: nie dopu, by przed publikacj na miecie wiedziano, e masz takie materiay, bo to potencjalnie niebezpieczna sytuacja. Tymczasem na tydzie przed planowan dat publikacji zadzwoni kolega z innej redakcji. Mam pytanie off the record. O przygotowywanym przez ciebie tekcie na miecie a huczy. Kiedy go wodujecie? Stao si wic to, co nie miao prawa si sta. I wanie wtedy do dziaania przystpili ONI. Na trzy dni przed planowan publikacj w tygodniku Wprost dziennik ycie Warszawy zamieci na pierwszej stronie artyku, wedug ktrego w zeznaniach Sokoowskiego pojawio si nazwisko posa Pawa Piskorskiego z opozycyjnej wwczas Platformy Obywatelskiej. Materia napisaa znana i ceniona dziennikarka, niemajca dotd adnych wpadek. Informacja cakowicie zdominowaa wydarzenia dnia. To od niej i reakcji na ni zaczynay si wszystkie serwisy radiowe i telewizyjne. W Sejmie a by to dzie sejmowych posiedze za- wrzao. Jako pierwszy wyszed na mwnic Leszek Miller. To nas oskarano o rne rzeczy i w tej sali, i w mediach, a tymczasem dzi dowiedzielimy si, e to posowie z opozycji wsppracowali z mordercami z najwikszej przestpczej organizacji w Polsce grzmia premier. Po nim na mwnic wychodzio jeszcze kilku innych posw SLD, ktrzy z dezaprobat opowiadali o korupcji i hipokryzji posw opozycji. Ci ostatni bronili si bez przekonania, no bo jak tu polemizowa z zeznaniami samego Masy? Jako jeden z ostatnich na mwnic wyszed kolega Piskorskiego,

Jan Rokita, ktry zada, by odtajni cz akt Masy wiadczc rzekomo o powizaniach jego partyjnego kolegi z bandytami. W Sejmie zarzdzono dwugodzinn przerw, po ktrej na mwnic wyszed koordynator sub specjalnych, Andrzej Barcikowski. W zeznaniach Jarosawa Sokoowskiego nie wystpuje nazwisko pana Pawa Piskorskiego oznajmi krtko. Trudno opisa to, co nastpio pniej. Oburzenie, wrzenie w sejmowych awach, istne pandemonium. W tym momencie na mwnicy ponownie pojawi si premier Leszek Miller, ktry od razu przeszed do rzeczy. Z tego miejsca chciabym gorco przeprosi posw opozycji, ale wszyscy na tej sali padlimy ofiar kamstwa i manipulacji mediw. To przykad, ktry pokazuje, jak atwo pa ofiar dziennikarskiej nierzetelnoci. Leszek Miller kaja si dugo, przy okazji podajc przykady dziennikarskich wpadek i tumaczc, dlaczego mediom nie naley bezkrytycznie ufa. Inni posowie, z prawej, jak i lewej strony sejmowej sali, potakiwali w milczeniu. Na wszystko, co si dziao, patrzyem z niedowierzaniem, jak na wydarzenia w kinie. Ale to nie byo kino to dziao si naprawd. Pawe Piskorski nigdy nie by czowiekiem z mojej bajki, raczej jej zaprzeczeniem. To za jego rzdw w Warszawie zbudowano tunel wzdu Wisy, to take on nie potrafi wytumaczy si z ogromnego majtku opowiadajc, e pienidze wygra na giedzie i tym podobne bzdury, w ktre jak mawia Przemek Wojciechowski nie uwierzyby nawet pies. Ale fakty byy takie, e w zeznaniach Masy jego nazwisko nie wystpowao. Kropka. Jak to wic moliwe, e moja koleanka, ceniona i rzetelna dziennikarka, popenia

taki bd? Od pocztku byem przekonany, e kto j oszuka. Caa jej zawodowa przeszo wiadczya o tym, e bya bardzo ostronym reporterem. Wszystkie dokonane przez ni kontrowersyjne odkrycia byy zawsze dokadnie udokumentowane. Tymczasem w tej sytuacji nie miaa adnych kontrargumentw. To byo zupenie do niej niepodobne. Jeli wierzy poszlakom, to dziennikarka, nie majc adnych podstaw, wyssaa z palca histori i opublikowaa j, jak jaki dziennikarski zamachowiec-samobjca. To zdecydowanie nie byo w jej stylu, dlatego od pocztku nie wierzyem w tak wersj wydarze. Jak byo naprawd, mogem si tyl- ko domyla. Przypuszczaem, e koleanka wierzya w swoj histori, ale po drodze co si wydarzyo i fakty okazay si faszywe. A to znaczy, e ufaa swojemu informatorowi albo e kto wiadomie podrzuci jej nieprawdziwe dane. Braem pod uwag take i t moliwo, e grozio jej tak due niebezpieczestwo, i rzucia rcznik, e wolaa wyj na niekompetentn idiotk, ni podj walk. Dopiero pniej, po rozmowie z dziennikark, dowiedziaem si, jak byo naprawd. Okazao si, e bazowaa na jednoosobowej informacji rdowej. Mao, ale dotd informator, ktrego znaa od lat, by absolutnie pewny i niezawodny. Dlaczego zawid tym razem? Pod wieczr wydawca ycia Warszawy wystosowa owiadczenie, w ktrym przeprosi wszystkich zainteresowanych oraz wprowadzon w bd opini publiczn. Byem jasno i na zimno wiadomy, dokd to wszystko zmierza... Trzy dni pniej we Wprost ukazaa si moja publikacja, oparta o autentyczne informacje przekazane

przez Mas prokuratorom Jerzemu Mierzewskiemu i Elbiecie Grzekiewicz. Zaproszona do telewizji rzecznik rzdu, Aleksandra Jakubowska, skomentowaa j ju o godzinie 8.00 rano. Tu nie ma o czym mwi. Jak wiarygodni s dziennikarze, przekonalimy si trzy dni temu. Proponuj, bymy zajli si powanymi sprawami ucia pytania dziennikarzy o wspprac SLD i gangsterw z Pruszkowa w kwestii podziau rynku automatw do gier. W podobnym duchu wypowiedzieli si inni politycy lewicy, z premierem Leszkiem Millerem na czele, a indagowany przez dziennikarzy Andrzej Barcikowski tylko si umiecha, odpowiadajc jak nakrcona pyta: no comment. Z dystansem do caej sprawy, nauczeni dowiadczeniem z pitku, odnieli si take politycy opozycji. Gdyby to bya prawda, mielibymy do czynienia z najwiksza afer w III RP. No, ale nie wiemy, czy to jest prawda mwi ostronie Jan Rokita. Nada sprawie waciwy bieg prbowa jedynie prezes Prawa i Sprawiedliwoci, Jarosaw Kaczyski, ktry zorganizowa nawet specjaln konferencj prasow, ale PiS byo w tamtym czasie mao liczc si parti, z szecioprocentowym zaledwie poparciem. W efekcie konferencja zastaa zaguszona wypowiedziami innych politykw i medialnym bekotem. I cho tego dnia news o kooperacji SLD i bandytw by tzw. jedynk, czyli najwaniejsz wiadomoci wszystkich programw informacyjnych wszystkich oglnopolskich telewizji, wiedziaem, e jest pozamiatane, e sprawa bya ju przegrana: ONI wygrali. By mie pewno, e wszystko jest pod pen kontrol, nazajutrz po publikacji Sojusz Lewicy Demokratycznej

zorganizowa konferencj prasow, podczas ktrej rzecznik partii, Jerzy Wenderlich ogosi, i w stosunku do autora oszczerczej publikacji we Wprost czyli w stosunku do mnie zostanie skierowany pozew sdowy z daniem przekazania 200 tysicy zotych na cel spo- eczny. Jeliby kto zapyta, jak zakoczy si w proces, odpowied byaby krtka: nie zakoczy si, bo nigdy si nie zacz. SLD nie mia zamiaru podawa sprawy do sdu, bo to stwarzao prawdopodobiestwo, e wyda si, jak byo naprawd. Chodzio wycznie o to, by opinia publiczna uwierzya, e dziennikarskie kamstwo jest z gatunku tak powanych, i zakoczy si postpowaniem sdowym. Innymi sowy chodzio o osignicie efektu medialnego i to si udao. Publikacja, ktra w normalnym demokratycznym kraju powinna doprowadzi do upadku rzdu, w wyniku kombinacji operacyjnej staa si jedynie ciekawostk dnia, co najwyej tygodnia. Kulisy caej tej operacji poznaem duo pniej. Dowiedziaem si midzy innymi, e ONI byli zdeterminowani do tego stopnia, i nie tylko powicili swojego czowieka, ktry wiadomie wprowadzi w bd dziennikark, w efekcie czego raz na zawsze straci jej zaufanie, ale te mieli gotowy plan B, zakadajcy mniej kosmetyczne rozwizanie w stosunku do mojej osoby. W ktr stron zmierza w plan, zrozumiaem po wezwaniu do Prokuratury Okrgowej w Pocku. Gdy dotarem na miejsce, mody prokurator z miejsca przeszed do ataku. Publikujc tajne dokumenty i ujawniajc tajemnic pastwow zama pan prawo. Czyli wreszcie kto przyznaje, e opublikowaem prawdziwe informacje. Szkoda, e nie ma tu pana Wen-

derlicha z SLD, ktry publicznie straszy mnie procesem za, jak to uj, napisanie oszczerstw i kamstw. Nie wezwaem pana tutaj, by mwi o konferencjach prasowych politykw, tylko eby panu uwiadomi, e ujawnienie tajemnicy pastwowej moe wiza si z odpowiedzialnoci karn, a precyzujc, z kar pozbawienia wolnoci do lat 8. Uwaaem, e istniej powody, dla ktrych opublikowaem posiadane informacje. Chcecie mnie teraz zamkn w wizieniu na 8 lat za to, e ujawniem opinii publicznej to, co miaa prawo wiedzie? Zanim podejmiemy decyzj co do przyszych dziaa, chcemy da panu szans. Jeli powie nam pan od kogo uzyska dokumenty, wemiemy to pod uwag, to bdzie okoliczno agodzca. Odmawiam ze wzgldu na obowizujc mnie tajemnic dziennikarsk. Wystpimy do sdu o odebranie panu tej tajemnicy. I prosz by spokojnym, w tej konkretnie sprawie to, czego chcemy, uzyskamy bez problemu. Nic wam to nie da, bo i tak nie ujawni mojego informatora. To pjdzie pan do wizienia na kilka lat. Satysfakcjonuje to pana, chce pan zosta mczennikiem? Prosz pomyle o rodzinie i zastanowi si: czy warto? Za pytaniami krya si groba i byem wiadomy, e jest realna. Spotkanie przybrao nieoczekiwany obrt, co postawio mnie w stan penej mobilizacji. Ale na ten moment rozmowa bya skoczona, bo wszystko, co byo do powiedzenia, zostao ju powiedziane. W kilka dni pniej Prokuratura Okrgowa w Pocku zwrcia si do sdu, ktry dokadnie, tak jak zapewni prokurator, odebra mi tajemnic dziennikarsk. Odmawiajc w dalszym cigu wsppracy z prokuratur szedem

prost drog na aw oskaronych, ale ani na moment nie dopuciem do siebie myli, e miabym sprzeda ludzi, ktrzy mi zawierzyli. Marek Krl i Staszek Janecki, moi wczeni przeoeni w Tygodniku Wprost, prbowali rozadowa atmosfer zapewniajc artem, e redakcja nie zapomni, e systematycznie bd dostawa paczki itd., ale po ich minach widziaem, e zagroenie jest realne, a sprawa powana... Przepychanka z prokuratur trwaa jeszcze kilka tygodni. Zostaem ponownie wezwany do prokuratury w Pocku, tym razem ju bez chronicego mnie dziennikarskiego immunitetu, za to w towarzystwie adwokata. Tu, po kolejnej odmowie wsppracy z mojej strony, poinformowano mnie, e niebawem mog spodziewa si otrzymania aktu oskarenia, a niedugo pniej wezwania na proces karny. W tamtym czasie mogem si tylko domyla, co zdecydowao o tym, e ostatecznie tym razem jeszcze nie trafiem na aw oskaronych. Sadziem, e przyczyn moe by nagonienie wydarze przez moj macierzyst redakcj i wzicie mnie w obron przez kilka innych, a by moe to, e Sd Apelacyjny przywrci mi odebran przez sd pierwszej instancji tajemnic dziennikarsk. Wiedziaem, e biorc pod uwag tzw. liter prawa nie stanowio to dla mnie adnej zasony. Tajemnica dziennikarska to nie immunitet poselski, wic prokuratura moga mnie oskary tak czy inaczej, ale sdziem, e by moe zdecydowa duch prawa. Dopiero pniej dowiedziaem si, jakie byy prawdziwe przyczyny tego, e prokuratura odpucia, e nie miao to nic wsplnego ani z liter, ani tym bardziej z duchem prawa. Okazao si, e po prostu ludzie na wysokich stokach skonstatowali, e taki proces im si zwyczajnie nie opaci, bo przy okazji opinia publiczna mogaby

pozna zbyt wiele faktw, a to wielu decydentom byo bardzo nie na rk. Poza wszystkim plan B nie musia ju by realizowany, bo zwyczajnie nie byo takiej potrzeby cel i tak zosta przecie osignity. * Gone westchnienie nadkomisarza wyrwao mnie ze wspomnie. Uwiadomiem sobie, e gospodarz mnie obserwuje. Czuem, e czowiek obdarzony taka empati rozumia mnie: rozumia to, e wci nie wiedziaem ani co o tym wszystkim myle, ani czy w ogle chc si tym zajmowa. By opanowany, na jego twarzy nie byo ju ani ladu po wzburzeniu sprzed kilku minut. To nie jest zwyczajna sprawa i jeli zdecydujesz si ni zaj, to mam nadziej, e we wasnym, dobrze pojtym interesie, nie zlekcewaysz naszych przeciwnikw. Historia jest duga i skomplikowana, dlatego wrcimy do niej jutro, jak ju odpoczniesz i zapoznasz si z aktami. Chc, eby wiedzia, e wcale mi si to wszystko nie podoba, ale ja te poruszam si po omacku i nie mam wyboru. Dugo waha- em si, czy mwi ci o tym wszystkim, ale po odrzuceniu kilku wariantw nikt inny nie przyszed nam do gowy. Oczywicie jeli nie chcesz, nie musisz si tym zajmowa. Zapoznaj si z aktami i jeli nie zachcesz si babra w tym bagnie, zrozumiem, a ty zapomnisz, e to czytae. Tak czy inaczej, za kilka dni, jeli zechcesz, odwioz ci na pocig do Warszawy. Dzi i jutro czuj si moim gociem. Gdy cicho zamykaem drzwi, wci sta przy oknie spokojnie patrzc w dal, a w jego smagej twarzy nie byo ani niepokoju, ani wyczekiwania. Ot, dobry czowiek policjant, ktrego nie mona lekceway

ROZDZIA II JAK WSI ROZPRACOWAY PRO CIVILI Pokj na grze, ktry nadkomisarz wyznaczy mi do pracy i zamieszkania, nie przypomina apartamentu, o jakie mona by podejrzewa takie zamki. By to do duy pokj, ponury, ale funkcjonalny, umeblowany gwnie stalowoszarymi szafami na akta, ze stalowoszarym stoem, na ktrym sta szary czajnik elektryczny, i stalowoszarymi fotelami, ktre byy twarde, jak stal. Ale przynajmniej ten wystrj zmusza czowieka do koncentrowania si na sprawie, nie byo niczego, co odcigaoby uwag czy wzrok. A ja po nieprzespanej nocy w zimnym wagonie PKP wanie koncentracji potrzebowaem teraz najbardziej. Zaparzyem kaw i wziem si do pracy. Czytaem powoli i z uwag, eby nie przeoczy adnego istotnego szczegu. Zanim pnym wieczorem zamknem pierwsz teczk, zdyem zapisa w notesie kilka stron. Porzdkowaem informacje w punktach i pytaniach, na ktre miaem znale odpowiedzi na kolejnych kartach. Nie byem pewien, czy chronologiczny porzdek by dzieem nadkomisarza, czy innych policjantw, ktrzy wedle tego systemu prowadzili ledztwo. Ju pierwsze strony dokumentacji wskazyway, e b- dzie to niezwykle interesujca lektura. Oczywicie, jeli kto interesowa si mierci i upodleniem. Nigdy jeszcze nie byem w Afryce i nigdy jeszcze wielki pyton tygrysi nie spad na mnie z gazi wysokiego drzewa, aby ople mnie miadcym uciskiem, ale nie musz ju tam jecha, by opisa takie przeycie, gdy ju wiem, co si wtedy czuje. Cakowite zaskoczenie i przekonanie, e to si nie moe dzia naprawd przemieszane z absolutn pewnoci, e to jednak dzieje si naprawd, staway si moim udziaem

w miar jak zagbiaem si w lektur akt. Z dokumentw wynikao, e gwnymi zaoycielami Pro Civili byli Anton Wolfgang Kasco, poszukiwany listem goczym za malwersacje finansowe w spce Advantage, i Patryk Manfred Holletschek, twrca pierwszej w Polsce piramidy finansowej Global System, aresztowany przez policj w 1998 roku. Holletschek zaangaowany by w interesy z Olegiem Biaym, oficjalnie biznesmenem, ktry zosta penomocnikiem spki Billa Poland. Faktycznie jednak by bezwzgldnym gangsterem, stojcym na czele grupy wywodzcej si z byych onierzy Pnocnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej stacjonujcych w Legnicy oraz z czonkw ukraiskich grup przestpczych, dokonujcych na Ukrainie zamachw bombowych i zabjstw na zlecenie. Najbliszymi wsppracownikami Biaego byli patni mordercy Aleksander Szogalew, Wowa Ozwaniec, Jurij Iwaniewicz, Marko Woodomir, Artur Eugeniewicz oraz Micha Panasiuk peudonim Bingo. Grupa bya cile powizana z rosyjskim sektorem bankowym oraz z osobami penicymi wysokie funkcje w rosyjskim aparacie wadzy. Na terenie Warszawy gangsterzy Olega Biaego prowadzili cis wspprac z szefami Pruszkowa, gwnie z Leszkiem Danielakiem pseudonim Waka i Jackiem Haronem, a take z handlarzem broni Leszkiem Grotem. Z rozpracowania Centralnego Biura ledczego wynikao, e Oleg Biay zna si z Wak jeszcze z okresu stacjonowania Rosjan w Legnicy. Jako miejsce spotka w Warszawie wybrali kawiarni w Sejmie. Wsppraca bya rnorodna: od przemytu samochodw drog ldow i lotnicz, poprzez handel narkotykami, na handlu spirytusem i perfumami skoczywszy

Fundacja Pro Civili zostaa powoana do ycia w poowie lat dziewidziesitych, z kapitaem zaoycielskim wynoszcym trzysta tysicy zotych, i formalnie miaa zajmowa si wspieraniem oficerw wojska polskiego oraz innych osb take ich rodzin ktre poniosy szkod bronic bezpieczestwa i porzdku prawnego RP. Rok po stworzeniu Fundacji rozszerzono jej dziaalno o porednictwo ubezpieczeniowe, handel sprztem naukowo-technicznym, dziaalno w branach budowlanej, przemysu drzewnego, papierniczego, skrzanego, dziaalno usugow w branach budowlanej, drzewnej, informatycznej, przemysu spoywczego, organizowania targw, wystaw, przetargw, aukcji oraz import i eksport. Pod koniec lat dziewidziesitych Pro Civili dziaaa ju w caym kraju i otworzya dwa orodki zamiejscowe: przy firmie Quorum Agencja Marketingowa w Krakowie oraz w kooperacji ze spk z o.o. Metro w Nowej Soli. Osobami zajmujcymi w tym czasie kierownicze stano- wiska w Fundacji byli midzy innymi genera Stanisaw witalski, pukownik z III Zarzdu WSI Marek Wolny, porucznik Marek Olifierczuk, pose Samoobrony Janusz Maksymiuk oraz kapitan WSI Piotr Polaszczyk przewodniczcy rady Fundacji. Ten ostatni w latach 2000 2001 przedstawia si jako penomocnik Ministra Obrony Narodowej. Zdaniem prowadzcych ledztwo oficerw Centralnego Biura ledczego skad osobowy Fundacji, podejmowane dziaania, a take prowadzone wzgldem niej operacyjne procedury osonowe jednoznacznie wskazyway, i byo to przedsiwzicie zorganizowane przez Wojskowe Suby Informacyjne, pod cisym nadzorem Ministerstwa Obrony Narodowej.

Fundacja rozpocza dziaalno od reprezentowania w Polsce austriackich firm ubezpieczeniowych, a pierwszych naduy dokonano w ramach kooperacji z Fundacj Dziecko Warszawy. Nastpnie w celu zorganizowania procederu wyudze podatku VAT utworzono kilkadziesit firm powizanych osobowo i kapitaowo z Pro Civili, midzy innymi Pro Civili Leasing, Olbart, Glicor, Sicura, Adar, Ortis i wiele innych. Z utworzonymi przez siebie podmiotami Fundacja zawara setki fikcyjnych umw na sprzeda i leasing nieistniejcych produktw, maszyn rolniczych, samochodw czy systemw komputerowych o wartoci od setek tysicy do kilkunastu milionw zotych kady. Jednym z licznych przykadw udokumentowanej przez funkcjonariuszy CB przestpczej dziaalnoci Fundacji stanowiy jej rozliczenia ze spk Ortis. Fundacja kupowaa od spki sprzt rolniczy, by ju nastpnego dnia ten sam sprzt spce odsprzeda, a ta z kolei sprzedawaa go kolejnym spkom krzakom. Z ustale CB wynika, e wszystkie maszyny i urzdzenia rolnicze, ktre byy przedmiotem fikcyjnych wielomilionowych transakcji pomidzy Ortis, a Pro Civili, byy zainstalowane pod adresem spki Ortis. Nikt ich nigdy nie demontowa i nigdzie nie przewozi, a sprzeda odbywaa si jedynie na fakturach. Podobny przestpczy proceder Pro Civili prowadzia na rynku nieruchomoci. Spka Olbart kupia zesp paacowy Bojada za siedemdziesit tysicy zotych, ale sprzedaa go Fundacji Pro Civili ju za ptora miliona zotych, z czego ponad wier miliona mia wynie sam podatek VAT. Przebicie byo dwudziestokrotne. Umowa kupna, wbrew przepisom Kodeksu Cywilnego, nie zostaa sporzdzona w formie notarialnej. Pi dni pniej na cao transakcji

zostaa wystawiona faktura korygujca. wiadczyo to o tym, e bya to czynno pozorna, ktra pozwolia Fundacji unikn zapacenia nalenego podatku w wysokoci wier miliona zotych. Fundacja podpisaa te kontrakt z Hyundai Corporation Poland na dostarczenie tysica pojazdw Sonata oraz oddzielne kontrakty na modele w trzech rnych wersjach wyposaenia. We wstpie kontraktu podstawowego zawarto zapis, i zakup dokonany bdzie w celach zwizanych z krajow dziaalnoci, polegajc na wydzierawieniu tysica pojazdw Hyundai Sonata firmie prowadzcej dziaalno takswkow lub wynajmujcej samochody. Cakowity koszt kontraktu wynosi bez maa osiemdziesit jeden milionw zotych. W dniach zakupu samochodw spka Hyundai Corpora- tion Poland wystawia faktury korygujce VAT z adnotacj udzielony rabat. We wszystkich transakcjach przeprowadzonych pomidzy tymi spkami zastosowano rabat w wysokoci trzydziestu siedmiu procent. Fundacja odliczya VAT od faktur wyszych, bez rabatu. Z ustalonych przez policj danych wynikao, e Fundacja odebraa tylko okoo stu z zamwionych aut, poniewa operacja zostaa przerwana wskutek wszczcia kontroli skarbowej w Fundacji Pro Civili. Ustalenia policjantw CB wskazyway, i podobnie, jak w innych sytuacjach, Fundacja nie miaa nigdy zamiaru zrealizowa podpisanych umw, a jedynie obraca wynikajcymi z nich wierzytelnociami w celu wyudzenia kredytw bankowych. Innym niezwykle interesujcym przykadem zawierania przez Pro Civili fikcyjnych umw w celu wyudzenia podatku VAT i zalegalizowania pienidzy pochodzcych z mafijnej dziaalnoci stay si transakcje, ktrych przedmiotem byy systemy komputerowe UNIMED. By to system przeznaczony do zarzdzania duymi

jednostkami w subie zdrowia. Pro Civili podpisaa z Fundacj Rozwoju Integracji Dzieci trzy umowy leasingu programu UNIMED o cznej wartoci omiu milionw zotych. Za kadym razem cena jednostkowa programu bya inna, co tumaczono rzekomo inn wersj nieistniejcego produktu. Cz wierzytelnoci z tych umw Pro Civili sprzedaa spce Pati Sp. z o.o., a nastpnie rzekomo kupia od Pati Soft ponad 300 stanowisk programu UNIMED za kwot wielokrotnie wysza, cznie ponad dwanacie milionw zotych. Innym systemem komputerowym, ktrym handlowaa Fundacja Pro Civili by AXIS. Z dokumentw wynikao, e system ten by przedmiotem zakupu w Centrum Usug Produkcyjnych Wojskowej Akademii Technicznej (CUP WAT) i mia suy do zabezpieczenia dokumentw przed moliwoci ich podrabiania oraz umoliwia szybk i bezbdn weryfikacj wiarygodnoci dokumentw. ledzc obieg papierw w tej sprawie biegli stwierdzili, e wytwrc systemw AXIS mia by rzekomo CUP WAT, nabywc Glicor, a kolejnym nabywc Fundacja Pro Civili, ktra leasingowaa te systemy spce Kiumar. Niedugo pniej spka Kiumar dotychczasowy leasingobiorca objawia si jednak jako sprzedawca systemu AXIS dla Pro Civili, tego samego systemu, ktry leasingowaa od Pro Civili. Fundacja dokonaa zakupu systemu AXIS za czn kwot ponad szesnastu milionw zotych, z czego zapacia tylko dziewi milionw, a na kontach rozrachunkowych spek Glikor i Kiumar stwierdzono kompensaty nalenoci Glicor do zobowiza Kiumar. Wierzytelnoci Fundacji wynikajce z umw leasingowych zostay sprzedane bankom. Ustalono, e Wojskowa Akademia Techniczna nie bya ani producentem, ani leasingobiorc

systemu AXIS. Producentem systemu nie bya rwnie Fundacja ani spka Glicor. Nie zostay potwierdzone informacje spki Glicor przekazane na pimie Fundacji Pro Civili, e leasingowany przez ni system AXIS zainstalowany by na Wojskowej Akademii Technicznej i w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. W trakcie kontroli UKS Ministerstwo Spraw Zagranicznych zaprzeczyo temu faktowi. Z zezna pracownikw Fundacji wynika, e transakcje z Wojskow Akademi Techniczn i spk Kiumar byy zaatwiane osobicie przez prezesw Fundacji, kapitana Piotra Polaszczyka i Krzysztofa Werelicha, i to im oddawane byy faktury wystawione przez Pro Civili za usugi leasingowe. cznie midzy wszystkimi podmiotami biorcymi udzia w tym przestpczym procederze odbyy si setki transakcji dotyczce fikcyjnej sprzeday programu UNIMED i AXIS o cakowitej wartoci idcej w setki milionw zotych. Najciekawsze w caej sprawie byo jednak to, co ustalono ponad wszelk wtpliwo: przedmiot tych wszystkich umw, czyli systemy UMIMED i AXIS, w ogle nie istniay, a faktury sprzeday wystawione przez Kiumar i Glicor na Pro Civili stanowiy udokumentowanie czynnoci, ktre nigdy nie zostay dokonane. Celem wystawienia wszystkich tych faktur byo obejcie przepisw podatkowych i uzyskanie dokumentw pozwalajcych na wyudzenie nienalenych zwrotw podatku w wysokoci kilkudziesiciu milionw zotych, a w pniejszym okresie take pranie brudnych pienidzy dla grupy pruszkowskiej. Takich i podobnych transakcji Pro Civili przeprowadzia setki, kadorazowo zawyajc kwoty podatku naliczonego i zarazem obniajc podatek naleny o dziesitki milionw zotych. Nadto pod zastaw fikcyjnych umw leasingowych

na system UNIMED Pro Civili uzyskaa szereg wielomilionowych kredytw. Kolejne karty pierwszej z teczek wyjaniay, co nadkomisarz mia na myli mwic, e ta sprawa to naj- wyszy poziom szamba. Pokazyway te zarazem, jak tytaniczn prac wykonali oficerowie Centralnego Biura ledczego wykazujc istniejce na wielu poziomach ale zawsze doskonale kamuflowane powizania pomidzy Pro Civili i najbardziej wpywowymi gangsterami o midzynarodowej renomie, takimi jak Jeremiasz Baraski pseudonim Baranina, czowiek, ktrego nie trzeba mi byo specjalnie przedstawia. Oficjalnie Jeremiasz Baraski, podobnie jak Oleg Biay, by wzitym biznesmenem, ktry prowadzi interesy z wielkim rozmachem. W Belgii kierowa rozlewni alkoholu i firm przewozow Cargo Express Trading, w Rosji mia koncesj na sprzeda wdki Stolicznaja, z kolei w Austrii udziay w wiedeskich lokalach gastronomicznych i dyskotekach. W rzeczywistoci by to pozr dla waciwej dziaalnoci Baraniny, jak wymuszenia haraczy, przemyt papierosw i alkoholu, handel narkotykami, kobietami, no i przede wszystkim kooperacja na wielk skal z Pruszkowem i osobami skupionymi wok tej najwikszej organizacji przestpczej w Polsce: Nikodemem Skotarczakiem pseudonim Niko, Tadeuszem Maziukiem pseudonim Sasza czy Wojciechem Papin, praw rk Andrzeja Zieliskiego pseudonim Sowik. Uzyskany na drodze przestpstw majtek Baranina pra przez sie spek i fundacji. Jedn z nich bya fundacja Dar ycia ulokowana na warszawskiej Woli, rzekomo zajmujca si pomoc dla chorych dzieci. Fundacja Dar ycia zostaa zaoona przez Pawa Millera pseudonim Maolat lub Wariat, nastpc Andrzeja

Kolikowskiego Pershinga w mafii pruszkowskiej, a wczeniej jednego ze skarbnikw Pruszkowa. Maolat da si pozna policji, gdy w jego mieszkaniu funkcjonariusze CB znaleli midzy innymi w peni sprawn wyrzutni granatw przeciwpancernych typu Bazooka, ktr mona niszczy czogi, i granaty zaczepne RG-42. By te cznikiem pomidzy mieszkajcym w Wiedniu Baranin i Pruszkowem. Innym powiernikiem Jeremiasza Baraskiego, nazywanym przez niego Dziadkiem, by Tadeusz de Virion, jeden z najbardziej znanych polskich adwokatw. To nie on jednak, a tym bardziej nie Wariat zadbali o bezkarno Baraskiego. Tu gwarantem bya tajna wsppraca Baraniny z niemieckim Federalnym Urzdem Kryminalnym (BKA). W schykowym okresie ycia do wsppracy zwerbowaa go take policja austriacka, Wydzia do spraw Zwalczania Przestpczoci Zorganizowanej (EDOK). Dziki takim kontaktom Baranina nie tylko nie musia obawia si ekstradycji do Polski, ale by rwnie poza zasigiem Interpolu. Innego rodzaju gwarantem nietykalnoci Baraskiego i zabezpieczeniem jego licznych interesw w Polsce bya bliska znajomo ze Zdzisawem Herszmanem, formalnie konsultantem szwedzkiej firmy budowlanej ABV, w rzeczywistoci za szar eminencj pwiatka funkcjonujcego na styku dygnitarzy PRL, sub specjalnych i przestpczoci zorganizowanej. Baraski i Herszman poznali si przed laty w Casino Poland w Hotelu Marriott w Warszawie. Wsplne zainteresowanie hazardem stao si zaczynem znajomoci, ktra w krtkim czasie przerodzia si w zayo. W efekcie Herszman zapozna i zarczy za Baraskiego nie tylko przed zarzdem Pruszkowa, ale te przed partyjnymi dygnitarzami wywodzcymi

si z PRL. Dla Baraskiego byy to kontakty bezcenne, bo Herszman utrzymywa stosunki z najwaniejszymi przedstawicielami komunistycznych rzdw. W przeszoci zna dobrze nawet Leonida Breniewa, a w schykowym okresie PRL generaw Wojciecha Jaruzelskiego, Czesawa Kiszczaka i Jerzego Urbana. By rwnie penomocnikiem Jolanty Kwaniewskiej w firmie Royal Wilanw i jednym ze wsporganizatorw witecznego spotkania Kwaniewskich w hotelu Marriott z grup przestpczych biznesmenw. Zdzisaw Herszman mia bardzo dobre kontakty z pracownikami Biura Ochrony Rzdu, ktrzy zapewniali mu ochron. Otrzymywa do dyspozycji wojskowy samolot i na zawoanie mia moliwo korzystania z rzdowych samochodw. A jednak paradoksalnie na tej znajomoci to nie Baraski, a Herszman i jego otoczenie zyskali wicej. Z informacji oficerw CB wynikao bowiem jednoznacznie, e to Herszman by osob wprowadzajc Baranin w rodowisko WSI, a to byskawicznie zaowocowao zaangaowaniem tego ostatniego w dziaalno na rzecz Pro Civili. rda operacyjne policji wskazyway, e Baranina odda Fundacji nieocenione usugi, zarwno na polu dziaalnoci biznesowej, jak i osonowej. Innymi sowy tropy kilku samobjstw osb przeszkadzajcych w dziaalnoci Pro Civili wiody wprost do Wiednia Zanim jednak nastpio powane zaangaowanie Baraskiego w dziaalno na rzecz Fundacji, Herszman razem z on Baraniny, Krystyn, zaoyli Fundacj Bezpieczna Suba. Oficjalne celem tej fundacji bya pomoc polskiej policji. W rzeczywistoci bya to przykrywka dla dziaalnoci grupy pruszkowskiej. Przy powstaniu z kolei tej fundacji Herszman wykorzystywa

swoje wpywy w Ministerstwie Spraw Wewntrznych. Zaczo si od spotkania w tej sprawie wesp z Markiem Minchbergiem, wspzaoycielem fundacji Bezpieczna suba z wczesnym wiceministrem spraw wewntrznych, Janem Widackim. W efekcie na polecenie wiceministra w proces powstania fundacji zaangaowa si wczesny wicedyrektor biura prawnego MSW, pniejszy wiceszef Urzdu Ochrony Pastwa, Jerzy Nka i dalej ju poszo. Nka opracowa statut fundacji, w ktrym zawarto jej cele, przynajmniej te formalne: pomoc w szkoleniach funkcjonariuszy resortu spraw wewntrznych, zakup sprztu, wymiana informacji, handel wyrobami z metali szlachetnych i dzieami sztuki. W dziaalno tak powstaej Bezpiecznej suby nieomal na samym jej starcie zaangaowali si znani ju wwczas biznesmeni: Andrzej Kuna oraz Aleksander agiel organizatorzy wiedeskiego spotkania biznesmena Jana Kulczyka z rosyjskim szpiegiem Wadmirem Aganowem i wspwaciciele firm Concordia Development, Billa Poland oraz Polmarck. W Concordii Development prezesem zarzdu ustanowili Wojciecha Czerniaka, byego szefa wywiadu, a wczeniej, na pocztku lat osiemdziesitych, konsula w Wiedniu, z kolei w Polmarcu zatrudnili Wadimira Aganowa. Koo si zamkno, gdy penomocnikiem tej samej firmy zosta take Oleg Biay, lider grupy przestpczej wywodzcej si z byych onierzy i oficerw Pnocnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej stacjonujcych w Legnicy Nie trzeba byo duej wnikliwoci, by spostrzec, e zaoenia Bezpiecznej suby i Pro Civili byy nieomal identyczne. Obydwie fundacje formalnie miay wspiera oficerw sub mundurowych i urzdnikw pastwowych, ktrzy suyli pastwu polskiemu, a ktrych spotka

trudny los np. podupadli na zdrowiu bd znaleli si w trudnej sytuacji yciowej. W rzeczywistoci obydwie fundacje nieomal natychmiast po rozpoczciu dziaalnoci zaangaoway si w intratne przedsiwzicia biznesowe prowadzone na nieprawdopodobnie du skal. Z odsyaczy zawartych w dokumentach CB, ktre miaem przed sob, wynikao jednoznacznie, e podobiestwa midzy obiema fundacjami nie byy dzieem przypadku. Zreszt nic tu nie byo dzieem przypadku! Przy bliszym przyjrzeniu si poszczeglne elementy tej ukadanki przystaway do siebie, niczym dobrze zaprojektowane puzzle. Np. Jerzy Nka, gdy powstawaa Pro Civili, by zastpc Szefa Urzdu Ochrony Pastwa, a nastpnie penicym obowizki Szefa UOP. W opinii prowadzcych ledztwo policjantw fakt ten by istotny o tyle, e to wanie Urzd Ochrony Pastwa wraz z Wojskowymi Subami Informacyjnymi mia rozpracowywa przestpcz sie powsta wok Pro Civili. W rzeczywistoci wszelkie dziaania obu tych sub wobec Fundacji miay charakter nie tyle ledczy, co prewencyjno- ochronny Byem zmczony, potwornie zmczony, i miaem naprawd do, ale nie mogem si oderwa od trzymanej w rkach lektury. Nie potrafiem oderwa si od czytania akt, ktrych zasb informacji zdecydowanie mnie przerasta i ktre, nie wiedzie czemu, powierzono wanie mnie. Gdybym mia wicej si, by moe znalazbym kilka sensownych powodw, dla ktrych policjanci Centralnego Biura ledczego bo nie miaem wtpliwoci, e nie bya to indywidualna decyzja nadkomisarza to wanie takiego amatora obdarzyli zaufaniem. Po co si jednak wysila, skoro mogem zwyczajnie zapyta? Postanowiem zrobi to przy pierwszej nadarzajcej si okazji. Zrobiem

sobie trzeci z kolei kaw i wrciem do lektury Nastpne karty wyjaniay, dlaczego jak to uj nadkomisarz w tej historii Jarosaw Sokoowski odgrywa bynajmniej nie marginaln rol. Z informacji zebranych przez oficerw CB wynikao, e zwornikiem pomidzy kierowan przez WSI Fundacj Pro Civili a grup pruszkowsk by warszawski klub Planete. Formalnym wacicielem Planete bya firma Mekka naleca do Suzan Tonuzi, Amerykanki, ktra za swj adres zameldowania w Polsce podawaa miejsce zamieszkania Roberta Eckerta, jednego z czonkw Pro Civili. Tonuzi bya on Andreasa Edlingera pseudonim Andy, przedstawiciela woskiej mafii w Polsce, poszukiwanego listem goczym przez austriack policj. Andy jak wynikao z dokumentw zebranych przez oficerw Centralnego Biura ledczego by czonkiem Cosa Nostra, ktrego nawet woscy mafiosi nie byli w stanie znosi. Zgodnie ze swoimi zasadami sycylijska mafia nie zabijaa nigdy bez celu, lecz tylko z uzasadnionych wzgldw handlowych. Natomiast zdaniem woskiej policji, do raportw ktrej dotarli oficero- wie CB, Andy po prostu by rozkochany w mierci. Pewnie kiedy by maym chopcem, obrywa skrzydeka muchom. Ale kiedy dors, muchy przestay mu wystarcza. Musia opuci Wochy, bo mafia dawaa mu tylko jedn alternatyw W Polsce, wraz z Robertem Eckertem, Andy by wacicielem klubu Colloseum przy ulicy Grczewskiej w Warszawie. Zarzdza te klubami Pruszkowa La Cucaracha w Pruszkowie oraz fili Planete w Bytomiu. Faktycznym wacicielem Planete by jednak Jarosaw Sokoowski, ktry posiada take nieoficjalne udziay w Pro Civili. W mieszkaniu Masy

podczas przeszukania zabezpieczono szereg dokumentw, wrd ktrych bya wypisana in blanco umowa zbycia udziaw w firmie Mekka podpisana przez Suzan Tonuzi. W Planete Jarosaw Sokoowski goci za darmo sdziw, prokuratorw i adwokatw. Po jednym z wyjazdw Edlingera do Stanw Zjednoczonych, gdy Andiemu za ciasno zaczo si robi take w Polsce, Masa wyrzuci z Planete wszystkie powizane z nim osoby i zawaszczy kupione przez niego wyposaenie klubw. Nowym zarzdc swoich interesw Masa mianowa Roberta Eckerta z Pro Civili, ktry zatrudni kolejne osoby powizane z Fundacj. Pracownicy Planete poruszali si najdroszymi modelami mercedesw nalecymi do Pro Civili, midzy innymi 500 SE i 300 CE, ktre pochodziy z komisu Margot w Bytomiu. Komis ten prowadzi powizany ze zodziejami samochodw bliski wsppracownik Nikodema Skotarczaka pseudonim Niko, twrcy mafii samochodowej, ktry by znany z tego, e za darmo odzyskiwa auta skradzione dla VIP-w. Z dokumentw CB wynikao, e Fundacja o takich korzeniach staa si gwnym dostawc dla Ministerstwa Obrony Narodowej samochodw z firm Sobiesawa Zasady. Fakt ten ustalono w trakcie kontroli skarbowej wszcztej po uzyskaniu przez Urzd Kontroli Skarbowej informacji o sprzeday i leasingu przez Fundacj programw komputerowych, ktre nie istniay. Przy okazji UKS zamierza sprawdzi, co naprawd sprzedaje, leasinguje i z jakimi kontrahentami naprawd wsppracuje Pro Civili. Podczas kontroli inspektorka UKS znalaza dokumenty dotyczce leasingu niewiadomego przedmiotu podpisane przez przedstawicieli Fundacji Pro Civili oraz leasingobiorc, firm Mekka. W oparciu o t umow

do Fundacji regularnie wpyway suce do wyprania pienidze Masy. WSI zareagoway byskawicznie. Z chwil ujawnienia dokumentw, w siedzibie Fundacji pojawi si kapitan Piotr Polaszczyk, ktry wprost zagrozi odpowiadajcej za kontrol inspektorce UKS. Jak ustalili policjanci, po wizycie Polaszczyka dziaania kontrolne wstrzymano, a najwaniejsze dokumenty z kontroli skarbowej przeprowadzonej w Pro Civili znikny. Kolejnych inspektorw UKS, ktrzy mimo wszystko prbowali wyjani tajemnic znikajcych dokumentw i przeprowadzi kontrol do koca, zwodzono. Wyznaczano nowe, fikcyjne terminy przekazania dokumentw do kontroli, a w kocu zmieniono prezesa Fundacji: z Krzysztofa Werelicha na Wiesawa Brudziaka. Nowy prezes w rozmowach z inspektorami przekonywa, e jest onierzem WSI, ktrego obowizuj tajemnice wojskowe, a w kolejnych miesicach spowalnia dziaania UKS przerzucajc ca odpowiedzialno na poprzedni zarzd i obarczajc go zaborem dokumentacji finansowej. Sytuacj kontrolerw utrudniao te to, e duej czci dokumentacji nie odtworzono nigdy ze wzgldu na fakt, i stronami umw byy podmioty, ktre ogosiy upado, zostay zarejestrowane w Rosji bd nigdy nie istniay. Wiedza operacyjna policjantw z Centralnego Biura ledczego wskazywaa jednoznacznie, i Wiesaw Brudziak zosta skierowany do Pro Civili po to, by zatrze lady po przestpstwach popenionych za porednictwem Fundacji. Jako nowy prezes mia za zadanie pod paszczykiem rzekomej niewiedzy o dziaaniach poprzednikw odpowiednio ukierunkowywa dziaania UKS i prokuratury w taki sposb, by nigdy nie byy w stanie zobaczy caoci przestpczej ukadanki sieci czcej ze sob wojsko, polskie suby specjalne, agentw rosyjskiego

wywiadu, mafiosw grupy pruszkowskiej, wiat polskiego biznesu oraz politykw, gwnie z Ministerstwa Obrony Narodowej. Kolejne stronice policyjnej dokumentacji potwierdzay, e w akcji osaniajcej Pro Civili Wojskowe Suby Informacyjne wszczy procedury osonowe prowadzone przez Zarzd III WSI oraz stoeczny oddzia Kontrwywiadu WSI. Analiza materiaw policyjnych wskazywaa, e do realizacji procedur zosta powoany specjalny oddzia operacyjny pod nadzorem pukownika Kazimierza Mochola oraz pukownika Jzefa angowskiego. Zadanie tego ostatniego byo najbardziej skomplikowane, poniewa musia zabezpieczy interesy Fundacji na wszystkich paszczyznach: gospodarczej, w relacjach z gangsterami i agentami obcego wywiadu, a co najwaniejsze w kontaktach z Urzdem Ochrony Pastwa i policj. W tym celu zastosowano kontrol operacyjn, podsuchy i obserwacj. Wybudzono te szerok sie wsppracownikw, tzw. piochw, w tym take tych pozyskanych przez kapitana Piotra Polaszczyka, pukownika Romualda Miernika i majora Zbigniewa Spychaja. Na koniec zwerbowano do wsppracy urzdnika Urzdu Kontroli Skarbowej o pseudonimie Skarbowy i w takim zespole podejmowano dziaania osonowe nie tylko wobec Pro Civili, ale take w stosunku do grupy Igora Kopylowa, Jeremiasza Baraskiego i Jarosawa Sokoowskiego pseudonim Masa. Bezporednio po skutecznym wygaszeniu dziaa kontrolnych grupa pruszkowska podja kroki zabezpieczajce Fundacj na przyszo przed podobnymi niespodziankami. Do kontaktw z UKS z ramienia Fundacji oddelegowano wsppracujcego z Pro Civili byego pracownika UKS, ktry dysponujc nieograniczonym

budetem a w razie potrzeby take metodami nacisku mia wykorzystywa swoje kontakty zawodowe i towarzyskie do tuszowania nielegalnej dziaalnoci Fundacji. W dalszej czci materiaw z pierwszej teczki zachowaa si niezwykle interesujca notatka wskazujca, e po uzyskaniu przez Jarosawa Sokoowskiego statusu wiadka koronnego, w zamian za obcienie swoich byych wsplnikw z Pruszkowa, Masa uzyska prawo do zachowania milczenia w tych sprawach, ktre uznaby za szczeglnie dla siebie niebezpieczne i bardziej zagraajce jego yciu, anieli zeznania o poczynaniach szefw Pruszkowa. Z prawa do milczenia Jarosaw Sokoowski skorzysta w jednym tylko przypadku w sprawie dziaalnoci Fundacji Pro Civili Przerwaem t pasjonujc lektur i zajem si myleniem. Caa ta sprawa coraz mniej mi si podobaa. Wikszo bohaterw tej historii poznaem osobicie za porednictwem mojego informatora, pukownika WSW, ostatniego szefa kontrwywiadu PRL, Aleksandra Lichodzkiego. Po raz pierwszy spotkaem Aleksandra Lichodzkiego ca wieczno temu, pod koniec 1997 roku. Pracowaem wwczas w dziale ledczym prnie rozwijajcego si oglnopolskiego dziennika ycie, ktry kilka miesicy wczeniej pirem dwch moich kolegw z dziau, Jacka skiego i Rafaa Kasprowa, opublikowa cykl publikacji o spotkaniu w Cetniewie urzdujcego prezydenta Aleksandra Kwaniewskiego z agentem rosyjskiego KGB Wadimirem Aganowem. Publikacja wywoaa wstrzs, notowania prezydenta spaday na eb na szyj, opinia publiczna domagaa si wyjanienia sprawy. Mwiono o impeachmencie prezydenta, bo przecie podobna historia trzy lata wczeniej zmiota z politycznej

sceny urzdujcego premiera Jzefa Oleksego. Bronicy si Kwaniewski zaprzeczy kontaktom z Aganowem i pozwa redakcj o rekordowe zadouczynienie za rzekomo szkalujcy artyku. ycie miao przekaza dwa miliony zotych na cel spoeczny, co de facto oznaczaoby jego upado. Zesp redakcyjny w wikszoci skada si z modych, penych entuzjazmu ludzi, ktrzy co dzi wydaje si wrcz kuriozalne wierzyli w swojego szefa Tomasza Woka, uwaajc go za ostoj niezalenego dziennikarstwa. Byem jednym z tych naiwnych, ktrzy dla Tomka Woka, w obronie ycia, gotowi byli na spotkanie z samym diabem. Redaktor naczelny wezwa mnie do siebie i powiedzia, e ma poufne informacje o dwch ludziach, ktrzy mogliby potwierdzi znajomo Kwaniewskiego z Aganowem. Jednym z nich mia by pewien warszawski kunierz, grywajcy w tym samym mokotowskim klubie tenisowym, co Kwaniewski i Aganow, drugim wanie Aleksander Lichodzki. Informacja miaa by pewna. Z rozmowy wynikao, e pochodzi z krgw Czempiona, jak nazywalimy generaa Gromosawa Czempiskiego, byego szefa Urzdu Ochrony Pastwa. Dostaem adres kunierza, telefon Lichodzkiego i natychmiast przystpiem do dziaania. Najpierw dotarem do kunierza. By zszokowany i przeraony samym faktem naszej rozmowy. Po spokojnych, ale nieustpliwych pytaniach z mojej strony potwierdzi, e Kwaniewski zna Aganowa. Z miejsca jednak zapewni, e nigdy nie potwierdzi tego faktu publicznie. I pan, i ja doskonale wiemy, e paska gazeta napisaa prawd. Nie sdz jednak, by udao si wam to udowodni i ja wam w tym nie pomog. Prosz mnie zrozumie, nie lubi komunistw, ale mam rodzin, swj interes, swoje ycie i nie bd tego wszystkiego naraa

dla walki z wiatrakami. Musicie sami stawi czoo tej burzy. Chciabym chocia napisa, e jest wiadek, ktry widzia, jak grali razem w tenisa. Niech pan pisze, co si panu podoba, ale chc pozosta anonimowym rdem. Rozumiemy si? Mimo i jeszcze trzykrotnie podejmowaem prby nakonienia go do zoenia zezna w sdzie, w tym raz w obecnoci Tomka Woka, nie zmieni zdania. Z Aleksandrem Lichodzkim sprawa bya prostsza. Gdy do niego zadzwoniem, nie pytajc o nic zaprosi mnie na spotkanie do hotelu Marriott. Miaem szuka niewysokiego, siwiejcego, krtko ostrzyonego mczyzny. Opis by mao precyzyjny, ale odnalazem go bez trudu. Siedzia pod oknem w hotelowej restauracji i popija herbat. May, zmczony czowiek. Pamitam, e tak o nim pomylaem, gdy zobaczyem go po raz pierwszy: may, zmczony czowiek. Jego wygld, gste, ostrzyone krtko siwe wosy i gbokie bruzdy obice twarz wskazyway, e mg mie ponad szedziesit lat. Wystarczyo jednak spojrze mu w oczy ukryte w grubych fadach powiek, by zobaczy nie zasuszonego staruszka, a energicznego, penego ycia i wigoru czowieka. W oczy przenikliwe, rzucajce twarde byski, zdradzajce jego prawdziw natur drapienika. Zawsze czujny, zawsze kontrolujcy si, by nie powiedzie za duo, prawie nigdy nie mwi o sobie i z reguy nie odpowiada na stawiane pytania. Mwi tyle, ile chcia, po czym znika na cae tygodnie. To nie by facet, z ktrego atwo byo co wycisn. Pod wzgldem trudnoci wycignicia wiedzy z Lichodzkiego byo rwnie trudne, jak wycignicie ososia z bagna. Trudno powiedzie, by mnie czym zaskoczy, ale z pewnoci by jedn z bardziej

tajemniczych postaci, jakie poznaem. A przecie miaem kontakty z rnymi ludmi, wrd rnych rodowisk, od politykw i biznesmenw, ktrzy wspili si na szczyt dziki cikiej pracy i wytrwaoci, po bandytw, ktrym los nie da szansy na pokazanie si z lepszej strony. Bez wtpienia Lichodzki na swj sposb wyrnia si na ich tle, pociga i jednoczenie odpycha, przez szereg miesicy by niczym zamknita ksiga. Pierwsze informacje o przestpczoci zorganizowanej przekaza mi po p roku znajomoci i byy to informacje bardzo oglnikowe. Dotyczyy bardziej chopcw z ferajny, ni prawdziwej mafii. Rewelacje pukownika traktowaem jako prb zbycia. Same oglniki, adnych szczegw. Jedyn dziennikarsk zdobycz z tego okresu byo poszerzenie grona rozmwcw potencjalnych informatorw, ktrzy jednak, jak pokaza czas, nigdy moimi informatorami nie zostali. Najbardziej wartociowym nabytkiem wydawali si Irek Sakowski, pukownik WSI, z ktrym przeszedem na ty, Jzef angowski, jeden z bohaterw ledztwa CB, ktrego dokumentacj miaem wanie przed sob, i Andrzej Puawski, z ktrym take zawarem znajomo po imieniu, nazywany przez media adwokatem mafii. Kluczowa w relacjach pomidzy WSI i mafi pruszkowsk wydawaa si zwaszcza ta ostatnia dwjka. Rola angowskiego nie bya zagadk, gdy nad wyraz precyzyjnie charakteryzoway j dokumenty Centralnego Biura ledczego. Dziaalno Puawskiego poznaem z autopsji, bo to przecie dziki niemu poznaem cay zarzd Pruszkowa, wszystkich najbardziej bezwzgldnych przestpcw w Polsce Adwokat mafii, jak o nim mwiono, okaza si by czowiekiem-encyklopedi nie tylko w kwestii gangsterw

z Pruszkowa. Tych ostatnich broni w rnych sprawach jednych bardziej skutecznie, innych mniej a z tymi, ktrych nie broni, po prostu si przyjani. Zarabia krocie, dziki czemu sta si wacicielem kilku znanych warszawskich restauracji i licznych nieruchomoci, formalnie rozpisanych na blisz i dalsz rodzin. Opowiada, e ani praca, ani pienidze go ju nie ciesz i e jedyn rozrywk znajduje w zwiedzaniu wiata, zwaszcza Chin. Dziki temu kontaktowi uzyskaem mono wejrzenia za kurtyn hermetycznie zamknitego wiata, niedostpnego dla tzw. dobrych obywateli, wiata, w ktrym oficerowie sub tajnych yli w symbiozie z regularnymi gangsterami, w ktrym trudno byo si zorientowa kto jest kim, kto pilnuje przestrzegania prawa, a kto je amie. Klienci mecenasa, przynajmniej niektrzy, okazali si dobrymi rozmwcami i w sposb zasadniczy powikszyli moj wiedz o warszawskim i nie tylko pwiatku... Sam Olek Lichodzki nie by w tym czasie zbyt rozmowny. Akurat to, o czym mwi, wiedziao kade dziecko, a ju na pewno wiedzia kady dziennikarz ledczy. Wiedziaem take ja, chociaby z tego wzgldu, e jako pierwszy dziennikarz dotarem w 2003 roku do najbardziej wwczas tajnych materiaw dotyczcych przestpczoci zorganizowanej, tak zwanych Akt Masy, zezna najsynniejszego wiadka koronnego w Polsce, ujawniajcych kulisy powstania mafii pruszkowskiej oraz jej interesy na styku wielkiego biznesu i polityki. Byem pierwszym dziennikarzem, ktry t gangstersk histori opatrzon klauzul cile tajne przeczyta i streci. Suchajc rewelacji pukownika Lichodzkiego, przypomniaem sobie opowie Masy. * Wedug Sokoowskiego mafia nad Wis narodzia

si w warszawskich dyskotekach: Park i Stodoa. Do grupy Masa wszed w 1990 roku, ale cztery lata wczeniej zosta ochroniarzem Wojciecha Kiebiskiego pseudonim Kiebasa. Pozna go w dziecistwie, pochodzili z jednego miasta. Na pocztku lat osiemdziesitych jako jedyny z paczki mia samochd, Fiata 125. Masa przylgn do niego, bo imponowa mu jego luz, pienidze i dziewczyny. To by zupenie inny wiat ni ten, w ktrym do tego momentu obraca si Masa. W 1986 roku Kiebiski zaproponowa mu, eby jedzi z nim na dyskoteki. Za jeden wypad paci wicej, ni Masa zarabia przez miesic w warsztacie samochodowym. Jedc na dyskoteki Sokoowski pozna Mirosawa Danielaka Malizn i Zygmunta Raniaka, a z czasem take Andrzeja Kolikowskiego Pershinga, Leszka Danielaka Wak, Andrzeja Zieliskiego Sowika, Mieczysawa Wieczorka ab i wielu innych. Grup kierowali cinkciarze spod Uniwersamu Grochw: Malizna, Waka, Pershing i Raniak. Nowi czonkowie grupy mwili o nich Starzy. W tamtych czasach grupa liczya osiemdziesit osb, zbieranina z caej Warszawy, ale od pocztku rzdzili ci z Pruszkowa. W tym czasie Park by jednym z tych miejsc, gdzie bawiy si osoby liczce si na miecie. Pocztkowo rola Masy polegaa na tym, by Kiebiskiemu nikt nie przeszkadza w zabawie. Zabawa to wyrywanie dziewczyn, ktre mu si podobay. Po kilku ostrych akcjach zdobyli sobie szacunek i pniej nikt im ju nie przeszkadza. Ochroniarze trzymali si od nich z daleka, przy wejciu kaniali si, mwili dzie dobry, zabiegali o ich wzgldy. Doszo do tego, e ochroniarze z Parku stali si onierzami Pruszkowa na terenie klubu. Interweniowali na skinicie palcem, gdy wydarzyo si cokolwiek, co wyprowadzio

Kiebiskiego z rwnowagi. Najczciej wyprowadzali z dyskoteki nieszcznika, ktry przeszkadza w poderwaniu upatrzonej dziewczyny i przed wejciem spuszczali mu tgie lanie. Taki scenariusz powtarza si na kadej dyskotece. Kopotw w zasadzie nie byo. Tylko raz, gdy Kiebiski zacz obciskiwa jak nieznajom dziewczyn, nieuwiadomiony cudzoziemiec, Arab, wyrwa si do niego z noem. Masa wytrci mu ten n kopniakiem, ochroniarze zrobili reszt. Cudzoziemiec przey, ale dugo nie chodzi o wasnych siach. Czasami Masa wykonywa te zadania specjalne, jak jesieni 1988 roku, kiedy do Kiebiskiego zgosi si Czarny, zaprzyjaniony cinkciarz ze rdmiecia. Opowiedzia, jak na przyjciu w willi na Saskiej Kpie skradziono mu zoty zegarek, a gospodarze to stali bywalcy Parku. Szukali zodziei przez kilka tygodni, a wreszcie znaleli. Dwch chopakw i dziewczyn. Na oczach ochroniarzy wywlekli ich z dyskoteki i kazali wsi do samochodu. W dwa samochody pojechali do Nadarzyna, do barku Karpik. Bandziorek, jeden z chopakw od Kiebiskiego, mia ze sob bejsbola. Wywlk jednego z chopakw i na dzie dobry da mu otwart rk w twarz. Napanity nie broni si, wiedzia, e nie ma szans. Kiedy upad, Bandziorek kilkakrotnie przyoy mu bejsbolem. Nie eby zabi. Chodzio im o to, eby nauczy ich szacunku, ale oni szli w zaparte. Upierali si, e nie zabrali zegarka. Masa otworzy baganik, wyj link holownicz. Bandziorek przytrzyma lecego chopaka, Masa zawiza link na jego rkach i przywiza do haka Fiata. Gdy Kiebasa ruszy, Bandziorek obrabia bejsbolem drugiego chopaka. W pewnym momencie Kiebiski rozpdzi auto do okoo pidziesiciu kilometrw na godzin, dziewczyna wpada w

histeri, zacza baga o lito, spazmatycznie krzyczaa, e oddadz ten zegarek, e zrobi wszystko. Kiebiski zatrzyma samochd, wysiad i odszed z t dziewczyn na bok... Jeszcze tego samego wieczora ten pokiereszowany chopak i jego kolega poszli do Czarnego i oddali zegarek. W dowd wdzicznoci Czarny postawi Masie kolacj. Pewno siebie rozzuchwalaa coraz bardziej, czego przykadem by Kuba, jeden z kapitanw Pruszkowa. Odbio mu na punkcie dziewczyn. Praktycznie na kadej dyskotece, na ktrej si pojawia, wyprowadza jak dziewczyn i zmusza do seksu. Nie mia w tym wzgldzie opamitania. Potrafi zgwaci trzy dziewczyny w jeden wieczr. Podczas jednej z dyskotek Masa pozna drobn blondynk. adna i mia. W pewnym momencie, nie pytajc go o zgod, Kuba wzi j za rk i wyprowadzi. Masa nie zrobi nic, bo zwyczajnie ba si Kuby. By bezwzgldny i nieobliczalny, non stop na prochach. Nieprzyjemna powierzchowno doskonale harmonizowaa z jego natur, nieokieznan i nie podporzdkowan nikomu. Z takim podejciem prdzej czy pniej by skazany na to, co nieuniknione, ale dopki przynosi grupie okrelone zyski, Starzy przymykali oczy na jego wybryki. Ktrego razu jeden z ochroniarzy, postawny i sprawny, dobrze zbudowany go, typ woskiego amanta, wyszarpa Kub, bo ten zgwaci jego dziewczyn. Awantura miaa miejsce w chiskiej restauracji na Mariensztacie. Kuba poskary si Starym i ochroniarz znikn. Maringe, pukownik od Starych, opowiada pniej, e z kilkoma chopakami wywiz nieszcznika gdzie pod Olsztyn, pod pretekstem wypoczynku. Pierwszego dnia wypynli skuterami na rodek jeziora i wrzucili ochroniarza do wody. Wiedzieli, e nie umie pywa... Okres ochronny dla Kuby skoczy si,

gdy jego wybryki zrobiy si na tyle gone, e zaczy psu Starym interesy. Pewnego dnia Kuba przepad bez wieci. Ot, tak po prostu. Nigdy wicej nikt o nim nie sysza Pod koniec lat osiemdziesitych Masa szybko pi si do gry. Jego pozycj umocni drobny z pozoru fakt wygrana w walce na rk z Andrzejem Goot. Goota by ochroniarzem Pershinga, bokserskim mistrzem Polski wagi cikiej i wicemistrzem wiata juniorw. Media wryy mu karier, ale on nie przywizywa do tego wagi. W tamtym czasie wola dyskoteki, dziewczyny i ludzi przewoonych w baganikach sport by dla niego dodatkiem do pracy u Pershinga. Ich walka trwaa nieca minut. Goota by wcieky, Pershing te, bo postawi du kas na swojego chopaka. To wydarzenie zmienio pozycj Masy w grupie, ktra na przeomie lat osiemdziesitych i dziewi- dziesitych rozrosa si do kilkuset osb. Awansowa z onierza na kapitana. W tamtym okresie ksztatowaa si hierarchia grupy. Podzia by prosty, jak w wojsku, tylko stopni mniej: starzy, pukownicy, kapitanowie i onierze. Po awansie Masa zosta dopuszczony do pierwszych tajemnic, do kradziey srebra z zakadw pracy i kartek benzynowych z urzdw. Niedugo potem do kradziey samochodw, napadw na tiry, haraczy od agencji i restauratorw, do odzyskiwania dugw. W tamtym czasie pruszkowiacy najlepiej wychodzili na samochodach, tirach i haraczach. Te pierwsze sprzedawali na setki, m.in. za porednictwem pewnego biskupa z Miodowej, z ktrym Mas pozna Janusz Kosiski, kolega z Komorowa. Po kradziey przebijali numery i rejestrowali auto w wydziale komunikacji na Ochocie lub na Woli. Tak dopracowane samochody sprzedawali

klientowi, ktry je zamawia, lub wstawiali do jednego z zaprzyjanionych komisw. Duo wozw wstawili do komisu na Targwku, gdzie wsplnikiem by znajomy pilot LOT-u. Masa osobicie haraczowa kantor w Hotelu Warszawa, restauracje Bambola i Falkon w Alejach Jerozolimskich oraz dyskoteki Trend i Olszynka. Wystarczyo kilku postawnych chopakw, na pokaz, i pacili bez szemrania. Tylko z Trendem by may kopot. W pewnym momencie waciciel przesta paci. Chopaki wywoali kilka awantur, raz, drugi zdemolowali lokal i opornik przyszed do nich sam. Poprosi o ochron i dosta j, ale musia ponie kar. Wczeniej paci tysic dolarw miesicznie, od tego momentu dwa tysice. Trend zreszt nie przetrwa dugo. Ktrego dnia Zbynka, jednego z kapitanw, wyprowadzili z rwnowagi stojcy na bramce, dorabiajcy po godzinach policjanci. Opowiada, e szarpali si z nim, wezwali radiowz, na koniec wylegitymowali. Zbynek chwali si potem, e zebra swoich chopakw nazywanych grup kulturystw, weszli na dach i przez przewody wentylacyjne wlali benzyn. Cieszy si potem jak dziecko, e zaatwienie Trendu kosztowao go raptem dwa kanistry benzyny Na pocztku lat dziewidziesitych Pruszkw rozwija si z miesica na miesic i liczy ju osiem tysicy onierzy. Dochody liczyli w milionach dolarw, dziaali na wzr wojskowy. Rozkazy przychodziy z gry do kapitanw, ktrzy przekazywali je swoim ludziom i okrelali sposb ich realizacji. Taka metoda gwarantowaa bezpieczestwo Starym, ktrzy nie musieli kontaktowa si z bezporednimi wykonawcami rozmaitych przedsiwzi. Na usugach grupy pracoway setki policjantw, prawnikw, urzdnikw, zawodowych onierzy,

lekarzy, stranikw miejskich. Nie byo instytucji, w ktrej nie mieliby swoich ludzi. Nawet w aresztach i wizieniach. Masa zapamita jedn histori z onierzem, Ziutkiem. Wpad z du porcj narkotykw i wedug wtyczek w policji mik w oczach, zgodzi si sypa w zamian za wyrok w zawieszeniu. Postanowili dziaa, najpierw postraszy, a gdyby zastraszenie nie wystarczyo, zadziaa bardziej zdecydowanie. Ziutek zosta umieszczony w areszcie na Biaoce, gdzie wikszo wychowawcw i stranikw bya na odzie Pruszko- wa. Wychowawca Ziutka ostrzeg go, e jeeli powie za duo, trafi na inny pawilon, z ktrego ju nie wyjdzie. Groba poskutkowaa. Dysponujc tak szerokim zapleczem, Pruszkw mg sobie pozwoli na ekspansj. Dziaali bezwzgldnie. Opodatkowali licznych w okolicach Warszawy wacicieli cegielni i drobnych warsztatw, zakadw rzemielniczych, a nawet budek warzywnych. Po tym, jak spalili kilka zakadw, pacili prawie wszyscy. Tylko nieliczni prbowali si skary, ale o tych informoway nas policyjne wtyczki. Gdy pruszkowiacy cytowali opornym ich zeznania, ktre kilka godzin wczeniej skadali policjantom, mikli w oczach. Haracze po kilkaset dolarw przemnoone przez kilkaset punktw daway pokany zysk. Przejmowali kolejne interesy pwiatka: narkotyki, przemyt spirytusu zza wschodniej granicy, przerzut kradzionych samochodw za wschodni granic. W tym okresie najlepiej wychodzili na handlu spirytusem i papierosami, ale nieze pienidze zarabiali te na rnych dziwnych interesach, na przykad na Piramidzie, midzynarodowej firmie zajmujcej si wyudzaniem pienidzy od naiwnych. Kady naiwniak, ktry chcia wej w system, musia zapaci kilkaset marek, a odzyska

i pomnoy te pienidze mg, namawiajc do wejcia w system kolejnych naiwnych. Za kadego wprowadzonego pacono dwiecie marek. Nabray si miliony ludzi. Przez krtki okres dziaalnoci w Polsce niemieccy waciciele interesu zarobili na czysto ponad miliard dwiecie milionw marek. Due pienidze miaa zarobi take grupa pruszkowska. Polskim przedstawicielom niemieckiej firmy dali wybr: odpal dol albo strac cay interes. Wybrali pierwsze rozwizanie i na dzie dobry wypacili dwiecie tysicy marek. To bya zaliczka, ale pierwsza rata okazaa si zarazem ostatni, bo niebawem polskie odnogi Niemcw znalazy si za kratami i o naprawd duych pienidzach Pruszkw musia zapomnie. Niele wychodzili za to na handlu ziemi. Wykorzystujc znajomoci w kilku miastach, gwnie w radzie Warszawy, zaatwiali za apwki kupno dziaek, lokali i budynkw, najczciej na Mokotowie, oliborzu i w Centrum. Odsprzedawali je potem z zyskiem firmom krajowym i zagranicznym. Podobnie robili z blokami i domami, ktre kupowali razem z lokatorami do wysiedlenia. Ktrego razu onierze poskaryli si, e na Mokotowie maj kopoty z wysiedleniem lokatorw, a stosowane w takich razach standardowe procedury, jak dziaalno bojwek wymuszajcych wyprowadzk, nie przynosz skutku. W tej sytuacji signli po przekupionych urzdnikw i to, czego nie udao si zaatwi si, byskawicznie przeprowadzili drog urzdow. W odwodzie mieli jeszcze moliwo zaatwienia mieszka zastpczych, take poprzez ukady w warszawskich gminach, ale z tej ewentualnoci korzystali niezwykle rzadko. Zwyczajnie nie byo takiej potrzeby. Cz interesw legalizowali. Mieli wasne firmy transportowe, developerskie,

dyskoteki, restauracje, wasne pensjonaty nad morzem i hotele w Warszawie, Krakowie, Sopocie, Mikoajkach i Zakopanem. Wakacje spdzali na Dominikanie, w Arabii Saudyjskiej albo w Hiszpanii. Mieli najwiksze domy, najlepsze samochody i najadniejsze dziewczyny. Tych ostatnich nigdy im nie brakowao. Na tak zwane czyste dziewczyny jedzili do domw kultury. Po skoczonych dogrywkach eliminacji do konkursu Miss Polonia czy Miss Polski w Warszawie, Krakowie czy Katowicach zawsze byy setki modych, licznych dziewczyn, ktre przyjeday z maych miast i wsi gotowe na kade powicenie, ktre pozwolioby na wyrwanie si z ndzy. Mode dziewczyny o pustych oczach, ktrych jedynym kapitaem bya uroda, szukay swojej szansy na lepsze ycie. Zupenie wiadomie odjeday w podr w nieznane. Najczciej koczyy, jak Miss odzi 91, liczna dziewczyna naleca do Lutka, jednego z kapitanw Pruszkowa, ktry pod koniec lat dziewidziesitych zgin w egzekucji w barze Gama na warszawskiej Woli. Przez lata bita, gwacona i poniewierana, rozmienia na drobne swj jedyny kapita i po mierci Lutka wrcia, skd przysza. Podobnie skoczya inna miss, dziewczyna Maringe, crka naczelnika jednej z warszawskich gmin. Maringe bi j systematycznie, pod byle pretekstem i bez adnego pretekstu. Masa wspomina, e na wczasach na Teneryfie dostawaa lanie codziennie. Kilkakrotnie nosia si z zamiarem odejcia od Maringe, ale panicznie si go baa i przez dugie lata wykonywaa wszystkie jego rozkazy. Niektrym dziewczynom jednak si udawao. Zostaway onami ludzi z miasta, rodziy im dzieci, inne sami kreowali na miss. W lipcu 1990 roku podczas wyborw Miss Polski w Sopocie sponsorowanych przez Ardomex, firm

nalec do Wojciecha Paradowskiego, wygraa Ewa Szymczak, jego dziewczyna. W tym samym konkursie trzecie miejsce zaja przysza ona Kiebasy. Nie mogo by inaczej, skoro w jury byli wwczas kooperujcy z Pruszkowem odkrywcy oscylatora, Gsiorowski i Bagsik. Sponsorem i jednym z organizatorw konkursu miss by te Ryszard Bogucki, wsplnik w interesach Starych. Epatowa bogactwem. Jedzi czarnym Ferrari Testarossa, wyprodukowanym w tzw. aobnej serii, w tamtym czasie byo jedynie dwanacie takich aut na wiecie; nie porusza si nigdzie bez ochroniarzy. W 1993 roku fundowa w konkursie nagrod gwn, Forda Probe. wczesna Miss Polonia Ewa Wachowicz i jej poprzedniczka, zwyciczyni konkursu z 1992 roku Karina Wojciechowska, miay wykona sesj zdjciow na tle samochodu, a nastpnie Wachowicz miaa zabra auto, jako nagrod. Kiedy przyjechaa na przegld do autoryzowanej stacji, okazao si, e samochd pochodzi z kradziey. Wybuch skandal i dopiero po perturbacjach nowej miss udao si wyegzekwowa od Boguckiego rwnowarto samochodu. Rok pniej Bogucki wzi lub z wczesn Miss Polski Ew Dziech, przez co utracia tytu i musiaa odda wszystkie nagrody. W tamtym czasie Pruszkw realizowa szereg nowych inicjatyw, pozornie bezczelnych i szalonych. Tak byo z pomysem Zielonego Bingo, ktry Paradowski zaczerpn od rodziny ze Szwecji. Przedstawi swj pomys Kiebasie, Raniakowi i Sowikowi. Starzy niczego nie zostawiali przypadkowi. Nie ci ludzie! Dopiero jak spenetrowali rynek i zrobili analizy, uznali, e Zielone Bingo ma wszelkie dane, by wykosi z rynku Totolotek. Od tego momentu maszyna ruszya pen par. Dziaali metodycznie. Zaczli od tego, e w Szwecji

kupili licencj. Oficjalnie przedsiwzicie miaa firmowa rodzina Paradowskich, Stefan Pokorski i Danuta Wasa, ona Lecha Wasy wczesnego prezydenta RP. Pomys zaangaowania ony prezydenta na czonka zarzdu przedsiwzicia wypyn od Stanisawa Marca. Danuta Wasa miaa figurowa w radzie nadzorczej kasyna w Gdyni, ktrego wacicielem by Marzec, robili razem interesy, mieli do siebie zaufanie. W tamtym czasie moliwoci Marca byy praktycznie nieograniczone. Zrobi rozeznanie i zapewni, e bez najmniejszego problemu zaatwi pomoc rzdu dla Zielonego Bingo. Starzy wpadli wtedy na pomys rozkrcenia biznesu, ktry czyby elementy gier losowych i ochrony rodowiska na lsku. Jako przedsibiorstwo prowadzce dziaalno ekologiczn, mieli uzyska dotacj Ministerstwa rodowiska na zakady utylizacji mieci, oczyszczalnie ciekw, oprzyrzdowania do eliminacji zanieczyszcze z kominw fabryk. Taka dziaalno miaa spowodowa, e Zielone Bingo przez jaki czas bdzie zwolnione z podatku. Zarobek na ochronie rodowiska mia by dodatkowym bonusem. Podstawowym czynnikiem finansujcym imprez byy dotacje zaatwione przez Marca. Do tego niezbdny by wkad wasny. Paradowski z Pokorskim zaatwili kredyty i odpowiednie zezwolenia z Ministerstwa Finansw na prowadzenie dziaalnoci. W Pruszkowie uznano, e skoro wydawane s pienidze Ministerstwa rodowiska i nikt tego nie pilnuje, sta ich na pomp. Cz dotacji posza na tzw. dziaalno reprezentacyjn, co znaczyo tyle, e kada z osb zaangaowanych w przedsiwzicie miaa fortun na wydatki pozbawione jakiejkolwiek kontroli. Pienidze szy jak woda. eby nie wyszo, e wszystko przepuszczono, Chopcy z ferajny nie poaowali grosza

na kampani reklamow. W ramach promocji w Katowicach, gdzie miao siedzib Zielone Bingo, wynajli Studio S-11 i sfinansowali reklamy na tramwajach. Jedziy pomalowane na zielono z logo przedsiwzicia. Z takim samym logo wyprodukowali koszulki i mnstwo innych gadetw. Uzgodnili finansowe warunki wsppracy ze znanym reyserem Konstantym Cieciszwilim, a na inauguracj dziaalnoci Zielonego Bingo zaprosili gwiazdy: DJ Bo Bo, Stan Funkers i Roberta Chojnackiego z zespoem De Mono. Koncert by wietny, a do tego niele zarobili. Tylko na sprzeday praw do transmisji Telewizji Polskiej zainkasowali 25 tysicy dolarw, a cznie na Zielone Bingo wydali okoo 4 milionw zotych z samej dotacji. Najciekawsze w caej sprawie byo to, e wydanych milionowych dotacji nikt nigdy nie rozliczy. Innym ciekawym interesem grupy bya wsppraca ze znajomym Paradowskiego, Wiktorem Kubiakiem. Mia ogromne biuro w Hotelu Marriott, szasta pienidzmi na prawo i lewo, m.in. finansowa musical Janusza Jzefowicza Metro i wypraw caego zespou Metra do Stanw Zjednoczonych na Broadway. Wsplne interesy z Kubiakiem nie trway jednak dugo. Wiktor zdy zaatwi grupie wielomilionowe kredyty i tyle. Starzy inwestowali je z gow, ale nie spacili ani zotwki. Nikt nie wiedzia jak to moliwe, ale wiadomo, e dokadnie tak wanie byo * Z zamylenia wyrwa mnie odgos latarni morskiej. Cho dobiega z oddali, w otaczajcej ciszy wyda mi si goniejszy, ni dwik kocielnego dzwonu. Spojrzaem za okno zmierzchao.. Na czytaniu akt i analizowaniu ich treci spdziem wic cay dzie. Zastanawiaem si,

czy nadkomisarz pokazujc mi materiay dotyczce Pro Civili wiedzia, e znaem osobicie cay zarzd Pruszkowa i znajomo t zawdziczaem innym znanym mi osobom ludziom pokroju Irka Sakowskiego, Olka Lichodzkiego, Jzefa angowskiego et consortes? Po namyle doszedem do wniosku, e to wicej ni prawdopodobne. Nie miaem jednak przekonania, czy to wanie byo przyczyn, dla ktrej tu si znalazem. Sprbowaem jeszcze raz, na zimno, przeanalizowa moje spotkania z Irkiem Sakowskim i Jzefem angowskim, Staraem si odnale jaki klucz, ktry pasowaby do poczenia wszystkich elementw caej ukadanki, ale nic sensownego nie przychodzio mi do gowy. Pamitaem, e najczciej rozmawialimy w siedzibie Agencji Mienia Wojskowego, ktrej Sakowski by prezesem, a Lichodzki doradc prezesa. Zadaem sobie pytanie, jaka rol w tym ukadzie peni angowski Poddaem si. Byem zbyt zmczony, by zebra myli. Resztkami woli signem po ostatnie karty wypeniajce zawarto pierwszej teczki. Konkluzja prowadzcych ledztwo bya jednoznaczna: po nieudanej prbie zorganizowania Be