I. Sư hinh thanh nươc ngâm.

I.1. Khai niêm nươc ngâm

Co nhiêu y kiên cho răng nươc dươi đât va nươc ngâm la hai quan niêm hoan

toan khac nhau, nhưng trong pham vi bai tiêu luân nay, chung tôi coi toan bô

nươc dươi đât la nươc ngâm.

Nươc dươi đât la nươc tồn tai trong cac tâng chứa nươc dươi mặt đât.Chứa

trong cac lỗ hổng, khe nứt, hang đông ngâm kích thươc khac nhau.Tồn tai ở 3 trang

thai rắn, lỏng, khí & co thê chuyên đổi từ trang thai nay sang trang thai khac.

Nươc dươi đât phân bố trên diên rông, co y nghĩa đặc biêt quan trọng vơi hê

thực vât va sinh vât đât; la nguồn cung câp, duy trì sự tồn tai của cac thủy vực mặt

trong thời kì không mưa kéo dai.

I.2. Sư hinh thanh nươc ngâm.

Vê nguồn gốc nươc ngâm hiên nay đang tồn tai rât nhiêu cach giai thích khac

nhau. Trong đo đang chu y nhât la cac ly thuyêt sau:

Thuyêt thâm

Thuyêt ngưng tu.

Thuyêt trâm tích ( thuyêt trôn vui).

Thuyêt nguyên sinh.

1.2.1.Thuyêt thâm

La môt học thuyêt cổ nhât vê nguồn gốc nươc ngâm. Người khởi xương học

thuyêt nay la Mark Vitruri Polio ( thê ky 1 TCN). Sau đo, trong cac thê ky XVI, XVIII,

học thuyêt thâm đa đươc Bernac Palixi, P.VPerro, E. Mariot, M.V.Lomonoxop…

khăng đinh va phat triên.

Theo cac tac gia, nguồn gốc nươc ngâm gắn liên vơi cac qua trình thâm của mưa

khí quyên vao trong đât.

Mariot đa thưc hiên cac thi nghiêm chưng minh cho gia thuyêt cua minh. Ông nhân thây

nước ngâm tăng lên trong thơi gian mưa va tiên hanh so sanh lương mưa rơi trên măt bôn

1

thu nước sông Xen với lương nước sông chuyên đi. Ông thây răng chi co 15-20% lương

nước mưa rơi đươc sông Xen mang đi.

Sự khac nhau vê thanh phân hoa học của nươc mưa va nươc ngâm đươc giai

thích băng sự hoa tan va rưa trôi đât đa trong qua trình nươc ngâm xuống đât va tồn

tai trong đât.

Ly thuyêt hình thanh nươc ngâm nay la đôc nhât cho đên năm 1877, khi ma

Fonger đưa ra thuyêt ngưng tu chống lai thuyêt trên. Nhưng người bao vê thuyêt

ngưng tu đa chi ra nhưng han chê của thuyêt thâm như sau: ngay ca khi mưa mach

đât cung chi âm ở tâng trên tương đối mỏng. Ơ đô sâu lơn, đât cat vân khô, sâu

nưa lai xuât hiên lơp chứa nươc nghĩa la đât đa bao hoa nươc va tâng nay bi ngăn

cach vơi lơp âm trên mặt va hâu như không co liên hê gì vơi mưa khí quyên. Ngoai

ra, sự không trung của cac thời ky tăng mưa khí quyên va tăng hoat đông của cac

mach la mâu thuân vơi thuyêt thâm.

1.2.2. Thuyêt ngưng tu.

Cha đe của thuyêt nay la Asistot, nha triêt học Hy Lap. Theo Asistot, nươc ngâm

chủ yêu đươc hình thanh trong cac lỗ hổng nguôi lanh của đât do sự ngưng tu hơi

nươc trong không khí va chi co 1 phân co nguồn gốc do thâm.

Năm 1877, Fonger, đưa ra thuyêt ngưng tu bổ sung cho thuyêt của Asistot, nươc

ngâm đươc hình thanh do sự xâm nhâp của không khí vao cac lỗ hổng của đât, ở

đo hơi nươc tiêp xuc vơi bê mặt lanh hơn của cac hat đât, se đọng lai ở trang that

lỏng tương tự như sương đọng.

Đăt cơ sơ cho ly thuyêt ngưng tu, ngươi ta dâ ra môt loat tinh toan, như lâp luân răng,

lương nước rơi xuông dưới dang mưa tư khi quyên nho hơn lương bôc hơi tư măt đât cung

với lương nước chay.

Như vây theo ly thuyêt nay, không khi xâm nhâp vao đô sâu nao đo, tiêp xuc với lớp

đât lanh hơn băng con đương ngưng tu hơi nước, toat ra tư trong minh môt phân nước va

tao nên nước ngâm. Băng ham lương hơi nước cao trong không khi ngươi ta giai thich sư

kiên thưc tê la vê nước ngâm mua ha cao hơn mua đông

2

Ngay từ khi đưa ra, ly thuyêt nay đa nhanh chong bi phê phan vì tính phi thực

tiên của no:

- Đê hình thanh nươc ngâm theo thuyêt ngưng tu trong Trai Đât phai xay ra

sự trao đổi không khí rât manh: gân 2.000 m3 trong môt chu ky ngay đêm

qua diên tích 1m2 của bê mặt Trai Đât. Điêu đo không quan trắc thây trong

thực tê.

- Nhiêt ân tiêt ra trong qua trình ngưng tu hơi nươc co kha năng đốt nong

lơp đât trong đơi ngưng tu. Điêu đo se lam châm môt cach nhanh chong hiên

tương ngưng tu.

- Lương hơi nươc co trong khí quyên không đủ đam bao cung câp cho

nươc ngâm vơi mức đô quan sat trong thực tê.

- Ly thuyêt nay không thê giai thích đươc sự hình thanh nươc ngâm trong

cac xứ nhiêt đơi, nơi không co lơp đât vơi nhiêt đô đủ thâp.

A.F.Lebedev (Aleksandr Fedorovich Lebedev ( 1882 – 1936) la nha

khoa học đât, môt trong nhưng nha bac học hang đâu của Liên Bang Xô Viêt) băng

nhiêu thí nghiêm đa chứng minh răng, nươc ngâm đươc hình thanh do ca thâm

mưa va ca ngưng tu hơi nươc.

Ông đa xây dựng phân ly luân vê hình thanh nươc ngâm do ngưng tu. Lebedev

chi ra răng, đê cho hơi nươc xâm nhâp vao đât đa không cân co sự chuyên đông

của nhưng khối không khí lơn theo cac lỗ hổng như trươc kia người ta ly luân, chi

cân co sự chênh lêch vê đô đan hồi hơi nươc của không khí bên ngoai va không khí

trong đât hoặc của không khí trong đât ở nhưng lơp khac nhau la đủ đê hơi nươc

dich chuyên từ nơi co đô đan hồi hơi nươc lơn đên nơi co đô đan hồi hơi nươc nhỏ

hơn.

Cac vong tron A, A1 va B, B1 tương trưng cho ap lưc hơi nước trong đât va đât đa. Vong

tron cang to ap lưc cang lớn. Nhưng mui tên đâm chi sư thâm nước ơ trang thai long.

Nhưng mui tên đưt quang chi hướng chuyên đông cua hơi nước.

1_tâng co nước treo trong đât.

3

2_tâng co đô âm cô đinh (đô ngâm nước phân tư cưc đai).

3_Tâng nước mao quan đi lên tư tâng nước ngâm đâu tiên.

4_đới nhiêt đô cô đinh hăng năm hay đới cua tâng nước ngâm đâu tiên.

5_tâng tương đôi không thâm nước trai dưới tâng chưa nước đâu tiên

6_lớp co đô âm cô đinh như sô 2.

7_tâng nước mao quan đi lên tư lớp nước ngâm thư hai

8_đới thay thê gradient nhiêt đô đôt ngôt hoăc la đới cua tâng nước ngâm thư hai

9_lớp tương đôi không thâm nước trai dưới tâng nước ngâm thư hai.

Vai tro của mỗi thanh phân tham gia vao hình thanh nươc ngâm thay đổi đang

kê theo điêu kiên khí hâu va đia chât.

Ơ phia băc, nơi ma nước ngâm năm không sâu, mưa nhiêu va bôc hơi nho hơn trong

nhưng vung phia nam, nước thâm đong vai tro chinh trong sư hinh thanh nước ngâm tâng

thư nhât (tới nước co nhiêt đô cô đinh) con nước ngưng tu thi măc dâu vê đai lương tuyêt

đôi chung co thê lớn hơn ơ nhưng vung phia nam, nhưng gia tri tương đôi cua chung trong

sư hinh thanh nước ngâm tâng đâu tiên không lớn hơn so với nước thâm.

Ơ nhưng vung thao nguyên va ban sa mac phia nam, tương quan se khac đi. Do

lương mưa nho va bôc hơi tăng, chi môt phân nho nước trong đât co thê xâm nhâp vao

đât đa ơ thê long, điêu kiên co xay ra vao thơi ki mua xuân. Trong nhưng thơi gian con lai,

nước trong đât chi xâm nhâp vao đât đa dưới dang hơi nước. Do đo, ơ nhưng vung phia

nam co thê ước đoan răng sư tham gia cua nước ngưng tu vao nuôi dương nước ngâm

tâng đâu tiên nhiêu hơn.

Như vây cương đô cung câp cho nước ngâm tâng đâu tiên ơ đây phai it hơn ơ phia

băc, vi tac đông tông quan cua thâm va ngưng tu ơ nhưng vung phia nam it hơn nhiêu so

với nhưng vung phia băc. Do đo, nước ngâm tâng đâu tiên ơ phia nam phai kem phong

phu hơn nhiêu ơ phia băc.

1.2.3. Thuyêt trâm tich (thuyêt chôn vui).

Theo thuyêt trâm tích, môt số loai nươc con co đô khoang hoa cao trong đât co

nguồn gốc từ nươc biên. Cac loai nươc nay đa bi chôn vui trong qua trình tao đa

trâm tích va sau đo bi biên chât sâu sắc. Thanh phân hoa học của cac loai nươc

4

nay gân giống thanh phân của nươc biên, do đo học thuyêt thâm va ngưng tu

không thê giai thích đươc nguồn gốc xuât hiên của chung.

1.2.4. Thuyêt nguyên sinh .

Theo Agricol (thê ki XVI), Lius (1902) hơi nươc tach ra từ magma nong chay

trong long đât đi lên gặp lanh se ngưng tu tao thanh nhiêu loai nươc khoang nong

va co chứa khí. Loai nươc nay đi lên theo cac khe nứt kiên tao va đứt gay tao thanh

cac mach nươc khoang nong trên mặt đât. Thuyêt nguyên sinh hiên nay chưa đươc

phủ nhân.

Tuy nhiên theo nhiêu nha nghiên cứu khac thì cac loai nươc khoang va nươc

nong năm sâu thường co liên quan chặt che vơi nươc ở đơi trên của vỏ Trai Đât va

co nguồn gốc thâm hoặc chôn vui. Con nươc co nguồn gốc nguyên sinh chiêm ti

trọng rât nhỏ trong cân băng chung của nươc dươi đât.

5