Nghin Le Mot Ngay

7/23/2019 Nghin Le Mot Ngay

1/486

Nghn lmt ngy Franois Ptis De La Croix

To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Franois Ptis De La Croix

Nghn lmt ngyCho mng cc bn n c u sch tdn sch cho thit bdi ng

Ngun:http://vnthuquan.net/

To ebook: Nguyn Kim V.

MC LC

Mc lc

Li gii thiu

Li gii thiu (B)

Li gii thiu (C)

Li gii thiu (D)

Li gii thiu (E)

LI TA

LI THA I (*)

LI THA II(*)

Chng 1

Chng 2

Chng 2 (B)

Chng 2 (C)

Chng 2 (D)

Chng 2 (E)

Chng 2 (F)

Chng 2 (G)

Chng 2
http://vnthuquan.net/http://vnthuquan.net/http://vnthuquan.net/http://vnthuquan.net/


2/486



Chng 2 (B)

Chng 3

Chng 4

Chng 4 (B)

Chng 5

Chng 5 (B)

Chng 5 (C)

Chng 6

Chng 6 (B)

Chng 6 (C)

Chng 7

Chng 7 (B)

Chng 7 (C)

Chng 7 (D)

Chng 7 (E)

Chng 7 (F)

Chng 8

Chng 8 (B)

Chng 9 (A)

Chng 9 (B)

Chng 9 (C)

Chng 10 (A)

Chng 10 (B)

Chong 10 (C)

Chng 10 (D)


3/486



Chng 11

Chng 12 (A)

Chng 12 (B)

Chng 12 (C)

Chng 12 (D)

Chong 13

Chng 14 (A)

Chng 14 (B)

Chng 15

Chung 16

Chng 16 (B)

Chng 17

Chng 18 (A)

Chng 18 (B)

Chng 19

Chng 20

Chng 21

Chng 22

Chng 23 (A)

Chng 23 (B)

Chng 24 (A)

Chng 24 (B)

Chng 25

Chng 26 (A)

Chng 26 ( B)


4/486



Chng 27

Chng 28 (A)

Chng 28 (B)

Chng 29


Nghn lmt ngy

Dch gi: Phan Quang

Mc lc

.


5/486



1/ Chuyn nng cng cha nc Casmia.

2/ Chuyn Abuncaxem Basri.

3/ Chuyn quc vng Ruvansat v cng cha Shristani.

4/ Chuyn nh vua tr x Ty Tng v cng cha Naiman.

5/ Chuyn t tng Cavecsa.

6/ Chuyn quc vng Ruvansat v cng cha Shristani -phn cui.

7/ Chuyn chng trai Culup v ngi p ilara.

8/ Chuyn hong t Calap v cng cha nc Trung Hoa.

9/ Chuyn hong t Falala, con trai quc vng Ben- Ortoc, x Muxen.

10/ Chuyn hong t Calap v cng cha nc Trung Hoa -phntip.

11/ Chuyn quc vng Brtin- L L v t tung Atanmuc bit danht tng u phin.

12/ Chuyn t tng Atanmuc, bit danh t tng u phin, v nng cng cha Z laca Bgum.

13/ Chuyn quc vng Brin-LL-phn tip.

14/ Chuyn hong thnSyp- En -Muluc.

15/ Chuyn quc vng Brin- LL v t tng Atanmuc-phn tip.

16/ Chuyn chng Malek v cng cha Thirin.

17/ Chuyn quc vng Brin- LL v t tng Atanmuc-phn tip.

18/ Chuyn quc vng Hocm, bit danh nh vua khng phin no.

19/ Chuyn nh bc hc Avixen.

20/ Chuyn quc vng Hocm, bit danh nh vua khng phin no phn cui.

21/ Chuyn quc vng Brin- LL, t tng v hong thn-phn tip.

22/ Chuyn ngi p Aruya.

23/ Cc cuc phiu lu k th ca Bunphauari, bit danh nh du hnh v i.

24/ Cc cuc phiu lu k th ca Bunphauari, bit danh nh du hnh v i-phn tip.

25/ Chuyn quc vng Brin- LL, t tng v hong thn-phn cui.26/ Chuyn hai anh em thn linh: Ai v ahi.

27/ Chuyn vua Narixatl, quc vng x Muxen, chng Aberaman, thng gia thnh Bata v

ngi p Zainep.

28/ Chuyn nng Repxima.

29/ Chuyn nng cng cha nc Casmia-phn kt.


6/486




Nghn lmt ngy

Dch gi: Phan Quang

Li gii thiu

HAI ANH EM SINH I

Phan Quang.

HAI ANH EM SINH I.

B truyn A RpNghn l mt m v b truyn Ba TNghn l mt ngy c th coi nh hai anh em

sinh i. Khng ch bi tn sch v thi gian ra i ca chng: Mi tpNghn l mt m do nh

ng phng hc Antoine Galland chuyn t ting A Rp sang ting Php ra mt bn c t nm

1704 n nm 1711 ti Paris- sau .khi ng mt, cn ra thm hai tp na. Nm tp caNghn l mt

ngy do mt nh ng phng li lc khc l Francois Ptis De La Croix thc hin t nguyn bn

ting Ba T, c xut bn cng ti Paris t nm 1710 n nm 1712.

Cu trc hai b truyn ging nhau: C mt truyn m u lm khung cnh t y nhn ra mtkhong tri v lung linh mun vn v sao c tch, ngi trn th v thn linh chung sng vi

nhau, thc h trn ln, tr tng tng bay bng ln thin ng, xung a ngc ri tr v tri t,

bn cnh nhiu chi tit huyn hoc l cuc sng thc ti c miu t bng nhng nt bt t chn...

Truyn m u xc lp v tr ca ngi dn chuyn v n nh ch b truyn trc:Nghn l

mt m, mt c gi trinh k chuyn nhm lm vui tai mt tn bo cha. Tn ny tr th b hong

hu tht tit, quyt nh c mi m bt mt c gi tr vo tho mn dc vng ri sng hm sau

sai chm u ngay, cho ngi n b y khng cn c c hi ngoi tnh na. Cu chuyn c k do bt buc phi hp dn, truyn trc m nt ko truyn sau nhp cuc; truyn sau phi hay, phi mi

hn truyn trc; v bao gi cu chuyncng phi ngng li na chng on gay cn nht, vua

bng lng ch n sng hm sau- c ngha hon bn n t hnh thm mt ngy. b truyn sau:

Nghn l mt ngy, mt b v nui k chuyn theo yu cu ca mt vua cha. B t nguyn lm ngi

k chuyn hu nng cng cha mc mt chng bnh in khng: ght n ng ti mc by cch hm

hi nhng chng hong t bt hnh am m sc p ca nng dm c gan n ng li cu hn. B

nh mu t ra nhim v: qua cc chuyn k ca mnh, chng minh ngi trnmt tht cng nh

cc v thn linh c php mu bin ho, khng thiu nhng mi tnh chung thy; khng thiu nhng


7/486



chng trai bt chp thng trm mt lng thy chung vi ngi tnh: "trong i ch nn yu mt ln,

song yu th yu n trn i". B phik sao cho chuyn sau hp dn hn chuyn trc, nng

cng cha cng khng chn, tip tc nghe k n lc khi bnh v chu i tm ngi lm chng mi

thi.

Cc truyn k trong hai b truyn do c lp vi nhau, mi truyn l mt th hon chnh songu

c quan h chng cht, thm ch c chung mt nhn vt chnh, c gn kt li theo cch mc xch,

mc no cng c th coi l mc chnh. Hoc theo li ngn ko: chuyn trc cha chuyn sau,

chuyn sau ng chuyn sau na, c th ko i tng nh v hi k trn, cho n sau mt nghn l

mt m (hoc mt nghn l mt ngy) mi tht nt li v kt thc. Kt thc chuyn no cng c

hu: b truyn trn, sau nghn l mt m, ngi k chuyn sinh h cho nh vua ba hong t xinh

nh mng, khng nhng ctha ti cht m cn c phong lm hong hu. b truyn di, sau

nghn l mt ngy, nng cng cha in khng ri hong cung bn ba i tm chng trai lm mnh say

m- mt hong t, ng nhin- ri khi hong t ln ni ngi cha, s tr thnh hong hu.

Hai b truyn cn ging nhau s thnh cng vang di. Thnh cng ca b Nghn l mt m, theo

cc nh nghin cu, cha tng c php hoc bt k mt nc no trc . Trong vng by mi

tm nm, t khi tp I n vi bn c (nm 1704) cho n nm 1782, n c ti bn 70 ln. T

ting Php, b truyn A Rp c dch sang hu ht cc ngn ng chnh chu u, i vng quanh

th gii, v c dch tr li ting A Rp. N gi ti v cm hng cho ngi i sau sng to nn

nhiu khng k xit nhngv kch ni, ca kch, nhc kch, in nh, hi ho... lng danh trn th

gii.

ta bn dch hon chnh xut bn bng ting Nga, i vn ho Maxime Gorki nh gi b sch l

"di sn tuyt diu v s nht ca sng tc truyn khu dn gianhl "mt cng trnh dt gp bng

t ng, Ph ln tri t mt tm thm p l lng" Mt iu th v na, mt vn ho khc sng tc

bng ting Ty Ban Nha l Gabriel Marquez, Gii thng Nobel v vn chng, trong cun u b

hi k ba tp mi cng b nm nay (2003) cho bit, cun sch tp c u tin ca cu b Gabriel

hc trng Montessori mt lng qu mt ht mt ni no y gia nc Colombia xa xi bn kiab i Ty Dng chnh l truyn...Nghn l mt m. Thnh cng ca bNghn l mt ngy, t

nht trong hn mt trm nm u, khng my km. T ting Php b truyn c dch ra cc ting

c, Anh, H Lan, an Mch, , Ty Ban Nha, Hy Lp, Th Nh K v... Ba T. Th k 18, ring

Php,Nghn l mt ngy c ti bn mi tm ln, th k 19 mi lm ln... Cng nhNghn l

mt m,bNghn l mt ngy c a vo gio trnh vn hc bc trung hc ph thng Php t

th k 18, v gi ti, cm hng cho nhiu bc ti danh sng to nhng cng trnh vn hc, ngh

thut xut sc. Ch mt trng on trong chuynHong t Calap v cng cha nc Trung Hoa gi hng cc tc gia nc sng to nn hai tc phm cng din: kch ni Turandotca b tc


8/486



Gozzi (1720-1806) v nhc kch cng tn ca nhc s tn tui Giacomo Puccini (1858-i924). Puccini

l tc gi ti hoa v nhiu loi hnh m nhc: giao hng, nhc thnh phng, nhc tn gio . . . ng l

ngi chuyn th thnh cng nhiu tc phm vn hc sang nhc phm, trong cMa

nonLescaut(1893),La Bohme(1896),Madame Butterlzy (1904)... Vn nhNghn l mt m,b

Nghn l mt ngy cng c bin tp xut bn cho c gi tr tui. Ni ting nht Php l b

sch ca Nh xut bn DelagTave, Paris, tuy lc bt mt s truyn vn ny ti 813 trang v 500

minh ha. Truyn nng Repxima c hnh, truyn cui cng ca bNghn l mt ngy, khng r t

bao gi tr thnh mt cu chuyn dn gian ph bin nht ti Thy in.

BNghn l mt ngy tuy ra i sau khi bNghn l mt m to sng chi li, vn c nhiu nh

vn v hc gi ng thi nh gi cao.Vn ho v trit gia i tin phong Th k nh sng: Voltaire

(1694-1778), ngi m ngi ta n c ln cho rng trong s cc tc gia li lc cng thi vi ng

nh Jean Jacques Rousseau, Diderot, Montesquieu, Bernadin ~ d Sang Pierre... ch mi mt Lesage

c th snh ngang vn ti ca mnh, nh gi cao bNghn l mt ngy. Voltaire vit trong b

Thi i vua Louis XIV ca ng nh sau: lui Ngi ta c c ca F. Ptis de la Croix Chuyn

Thnh Ct T Hn v Chuyn Tamerlan(tc Timour-i Lang) da theo cc tc gia c ngi A Rp,

cng nhiu tc phm c ch khc; tuy nhin bn dch bNghn l mt ngy ca ng l cun sch c

nhiu ngi c hn c..." Ti mt bi khc, Voltaire li vit: "Nghn l Mt m hay Nghn l Mt

ngy u ging nh nhau thi, u cng l Nghn l Mt"- nh vn mun ni c hai tc phm cng

hp dn, phong ph tuyt vi khng my khc nhau.

Tu s J. P.Nicron (1685-1738), mt tc gia chuyn v tiu s cc nh vn Php th k 18 bnh: "Cc

truyn trongNghn l mt m do A. Galland dch thng c nhc im l khng my ging thc

t. Cc truyn trongNghn l mt ngy, do F. P. De la Croix dch mt phn t ting Ba T ti tnh

hn nhiu v gn thc ti hn nhiu, tuy khng phi s thn k khng ng tr trong nhiu truyn,

ng nh s thch ca nhng ngi phng ng". R. F. Burton (1821-1890) l dch gi thnh cng

nht rong s ngi dch bNghn l mt m ca A. GallanD ra ting Anh, khng nh:Nghn l mt

ngy trn thc t l mt sng tc. Trongphn ln trng hp, nhiu truyn k trong b y l nhngsng tc ti tnh bt ngun t ch vay mn (cc truyn dn gian) ri din t li mt cch rt t do".


Nghn lmt ngy

Dch gi: Phan Quang

Li gii thiu (B)


9/486



MT VN VN CHNG

Hai b truyn sinh i y, ng nh li m u cu chuyn ni ting An Ba ba v bn mi tn

cp vit, "nhng tng s phn hai ngi ri cng s ging nhau, ai ng s tnh xui nn khc". Saugn hai th k lng ly khng my km ngi anh, bNghn l mt ngyb tht sng trc bn c.

Phi ch c trm nm, n cui th k 20, cng bng mi ti lp,Nghn l mt ngy mi c dp ti

xut giang h.

Trong Li gii thiu do chnh F.P. De La Croix vit nm 1710 v in u tp I, ng khngnh b

sch ca mnh c dch t tc phm ca tu s Mocies m ng c dp giao du nm 1675 khi ang lm

vic thnh ph Ispahan (Ba T). Tc phm y c tu s Mocles dch t mt bn ting Th Nh

K, nhan Al-farage badal-shidda,c nghaNim vui sauni bun, m "Th vin Hong gia ca ta(Php) cng c lu tr mt bn". Ti Li tha trc I in u tp II v Li tha trc II, De La Croix

hai ln khng nh iu y Vn t ra i vi ngi i sau l c tu s Mocles- tc gia tht hay

khng (mc dtn ng y c a vo b T in th mc th gii, c i v hin i ca

Michaud /1811-1828), v c tht nguyn bnNim vui sau ni bun lu tr Th vin Hong gia

(Paris) hay khng.

Ngay t cui th k 18, c kin nghi ng li gii thiu ca De La Croix. Trong mt chuyn

sang Php, nh ng phng hc ngi o l J. de Hammer (1774-1856) thn hnh n Th vin

hong gia o bi. ng tuyt nhin khng nhn thy nguyn bnNim vui sau ni bun ca tu s

Mocles. ng i ti kt lun Li ni uca De La Croix cng l mt "truyn k". Theo chn ng,

nh ng phng hc ngi Php A. Loiseleur Deslongchamps (1805-1840) cng cho y mt

khuyn ng ngn. Ngi ta cn nhn mnh, trong cc cun sch ghi chp v nhng chuyn i ca

ng sang cc nc Trung , tuy De La Croix c thut li kh chi tit vic gp tu s Mocles ti thnh

ph Ispahan nm 1675, v sau y gia hai ngi c mi quan h thy tr, song tuyt nhin trong

nht k ng khng ng n b schHezaryec (Nghn l mt ngy) m ng ni "c tu s cho

php sao gi mt bng". R rng ngi lm nn b truynNghn l mt ngy khng phi tu s Ba T

Mocles m chnh l nh ng phng hc ngi Php F. P. De Lacroix.

Cu chuyn tr thnh mt v n vn chng. F.P. De La Croix b cc nh nghin cu vn hc c i

ph phn nng n v s khng trung thc. L do? Chc hn, nh li nh nghin cu J.A.S. Collin d

Plancy ni trong li ni u bNghn l mt ngy ti bn nm 1826 , "De La Croix s nu ni tht

mnh l tc gi, c th nh hng nthnh cng ca cc truyn k trc bn c, v ngi Php xa

nay vn chung cc bn dch t ting nc ngoi hn cc kit tc ca nc mnh".

Tuy nhin, ngay thi by gi, c khng t ngi ln ting bnh vc De La Croix, khng nh gi


10/486



tr c o ca bNghn l mt ngy.Nh vn La Harpe, trong cun Gio trnh vn hc c i v

hin i (xin lu : Gio trnh) nh gi ng mc: Cc truyn k Ba T trongNghn l mt ngy c

c s vng chi hn cc truyn trongNghn l mt m. Ch chnh l thuyt phc mt nng cng

cha t ch nng nh kin v n ng, i n tin rng trong gii my ru chng thiu g ngi yu

chung thy (...) Chng ta cng bit n Antoine Galland v Ptis De La Croix-bit n tht s hai ng

c cng gii thiu vi chng ta cc truyn k A Rp v truyn k Ba T. Antoine Galland vit vn

cu th, Ptis De La Croix vit chun mc hn, vn c hai ng u rt t nhin". Nh nghin cu

Collin d Plancy cn dt khot hn: "D th no, nu lng bit n ca chng ta i vi Ptis De La

Croix vi t cch nh dch thut c km i (sau khi pht hin y khng phi l mt b truyn dch),

th chng ta cng bit n ng nhiu hn vi t cch nh sng tc. Quang vinh ca ng v vy chng

gim cht no".

Ngy nay, sau bao cng trnh nghin cu, nh ng phng hc Ph Sebag c c s khng

nh: phn ln cc truyn k trong bNghn l mt ngy da vo bn cun sch vit tay bng ting

Th Nh K nhan Al- Farage bao al-shidda c nghaNim vui sau ni bun.. y l mt tp gm

bn mi truyn k, dch t ting Ba T sang. Nhng bn vit tay y, vo cui th k XVII c Th

vin Hong gia Php, v De La Croix c th tm c b sch y.

Ngy nay, sau trn ba th k, c l n lc c th qu quyt nh Pht Sebag: "B schNghn l mt

ngy l mt cng trnh hon ho nht ca ngh thut k chuyn theo phong cch th k 18... c gi

no cha c b sch y, cha th ni mnh thng hiu mi tuyt tc ca nn vn hc nc nh".

Gn y, trn nguyt san Th gii ngoi giao s ra thng 10-2003 va qua, nh ph bnh vn hc

Pierre Lepape vit: phi chng thi im caNghn l mt ngy cui cng tr li? C phi cui

cng ngi ta thi khng coi F.P. De La Croix nh mt ngi lm gi v tc phm h cu na,

m nh gi ng tht s l mt nh bc hc dnh thi gi sng tc trong nhng gi th gin? B sch

y xng ng ginh li ch n c ng nh vo thi cui triu i vua Louis XIV, st cnh bn b

Nghn l mt m ca A. Galland. ng ny so vi De La Croix c th l nh phin dch trung thnh

hn, song li l nh vn khng c trau chut bng".V dung lng, bNghn l mt ngy di ch bng mt na ngi anh sinh i ca n:Nghn l mt

m. C phi ngun truyn c Ba T v Th Nh K khng phong ph bng ngun truyn c A Rp?

Hay nh ng phng hc ca chng ta cn t liu? Cc nh nghin cu v F.P. De Lacroix va

pht hin thm mt chi tit th v. Ti Li tha trc I, tc gi cho bit "mc d bn trm cng nghn

vic khc, ngi dch vn tip tc cng vic ca mnh vo nhng gi pht ri ri, v hy vng s cung

cp cho ngi c mi thng mt tpNghn l mt ngyHo ra, ngoi hiu ng ca thnh cng vang

di ca bNghn l mt m, cn c mt ng lc c nhn khc na thi thc Delacroix c dnhnhng gi pht ri ri lm b sch, l nhm mua vui cho mt "ngi c" ho hoa: nng Marie-


11/486



Adlaide de Savoie(*), qun cha x Bourgogne. Vn nh nghin cu Pht Sebag cung cp cho

chng ta t liu mi. ng vit trong phn Cuc i v tc phm ca F.P.De La Croix: 1710-1712.

Xut bn bNghn l mt ngy, truyn k Ba T do F.P. De La Croix dch ra ting Php, Paris 1710-

1712, nm tp. Cn c v mt t liu chng ti va pht hin, ho ra De la Croix bin son b sch

y vo nhng gi ri ri ca ng, nhm gii tr cho Marie-adlaide d Savoie, qun cha x

Bourgogne, v chnh "s qua i ca nng qun cha y"- mt v bnh ngy 12 thng 2nm 1712

tui hai mi su,- khin tc gi ngng mt cng trnh ng ra cn c th ti xa hn na" (Theo t

liu lu tr ti Th vin L Arsenal, Paris(**), h s 5495, tp 75). "4-12-1713. F.P. De La Croix, b

kit lc sm v lm vic qu sc, mt ti Paris v c an tng trong khun vin nh th Sang

Sulpitre. BoLa Gazette dPari8a tin v s qua i ca nh ng phng hc nh sau:Ngi

Frallcois PtisDe La Croix, th k-phindch ca nhqua v gio s ngn ng v vn chng A

Bp ti i hc hong gia, mt ngi c nng lc phi thng v rt ng tin cy v cc ngnng:A

Rp, Th Nh K, Ba T v Arlnelli, va qua i ngy 4-12, th su mi tui.

"ng li trong tnh trng bn vit tay mt s lng rt ng ngc nhin nhiu tc phm dch t

ting A Rp, Th Nh K, Ba T v Armni, nhiu t in song ng v sch bnh ch v nhiu ch

khc nhau, con trai ng, Alexandre Louis Marie v linh mc Goujat, trong hai cng trnh tin

hnh c lp, thng k v b sung y ."

__________________

[(*) MarieAdlaidedSavoie sinh ngy 5-12-1685, kt hn cng qun cng de Bourgogne, sng ti

triu nh vua Louis XIV, v l mt ngi c ng vua ny sng i . Theo nhng ngi ng thi,

y l mt ph n xinh p, thng ninh, tr chuyn hp dn, tnh ham vui. thch chungdin, khiu v,

tic tng, sn bn v nh bc. C th vi a v, uy lc v sc p ca thnh, nng quncha ny-

gia lc c kinh thnh Paris ang say sa viNghn l mt m- l ngi ng khch l nu khng

phi l t hng" cho De La Croix vit b Nghn l mt ngy.

Ch thch:

(**) Mt th vin rt ln Php thnh lp t th k XV/ to lc ti Qun 4 Paris. v tm quan

trng ch ch km c Th vin Quc gia.


Nghn lmt ngy

Dch gi: Phan Quang


12/486



Li gii thiu (C)

NH NG PHNG HC LI LC

Franois Ptis De La Croix l ngi cng thi vi Antoine Galland, km ng ny by tui nhng li

ra i trc hai nm, ngi ta bo do kit sc v lm vic qu nhiu. Khi ng mt, Antoine Galland

ghi voNht k ca mnh: sng nay (ngy 9-12-1713), c boLa Gazette, ti mi hay tin ng

Franois Ptis De La Croix, th k-phin dch ca Nh Vua v ba th ting phng ng: A Rp,

Ba T v Th Nh K, gio s i hc Hong gia mn ngn ng A Rp, ng nghip ca ti, qua

i ngy 4 thng ny, th su mi tui. Cho n nay, cha c mt ngi chu u no nm vng c

ba ngn ng y hon ho nh ng, khng ch trong vic dch xui hay ni chuyn m c trong sng

tc. Ngoi ba th ting y, gn y do nhu cu ca Triu nh c mt s vn bn ting Armni cn

dch (ra ting Php), ng cn hc v thng tho thm ting Armni. ng li nhiu tc phm dch

t ting A Rp v ting Ba T, c bit cun Cuc i Tamerlan, nguyn tc ting Ba T ca

Sherfeddin, m ng va chnh l li De La Croix l mt trong nhng ngi chu u i tin phong

trong mn ng phng hc. ng sinh nm 1653, con trai mt vin chc lm th k v phin dch

cho nh vua v cc ngn ng Th Nh K v A Rp. Ngay t nh, cu Francois c quan tm

o to nhm ni nghip cha sau ny. Cu khng ch hc cc ngn ng phng ng, m cn t ra

xut sc cc mn ton, thin vn, a l, hi ha v m nhc. Cha n mi by tui, ng cColbert hi by gi l th tng ca vua Louis XIV (cn c ngi ng thi tn vinh l ng vua

tosng nh Mt tri) gi sang Trung ng b tc v ngn ng, vn hc, nghin cu phong tc

tp qun cng nh cc mn khoa hc, ngh thut v tn gio cc dn tc phng ng.

Trong sut mi nm, t 1670 n 1680, chng thanh nin chu du qua cc nc Xyri, Ba T, Th

Nh K, lu tr mt thi gian di ti cc thnh ph Alep, Ispahan v Constantinop (nay l Istanbun)

hc thm ngn ng vn hc cng nh khu ng ca ngi A Rp, ngi Ba T v ngi Th Nh

K. Thi gian lu hc Alep, mc d cha n hai mi tui ng vit trc tip bng ting A Rpmt cun sch v tiu s vua Louis XIV v chin dch nh H Lan do nh vua y tin hnh. Khi

nc Php ln u thit lp quan h ngoi giao vi quc tman v c i s c mnh ton

quyn n Th Nh K, De La Croix lm tr l cho hai i s lin tip.

c cc nht k v ghi chp ng li, ngi ta thy ng t chn n nhiu thnh ph v vng

nng thn sau ny s c nh vn miu t kh chn thc sinh hot ca ngi dn trong bNghn l

mt ngy. C th k: Alep, Bata, iabkia, Mu xen (hoc Mu xun), Ispahan, Constantinop, Smic,

Livuan, ri thi gian sau Maroc, Algi, Cai ro... L ngi ham m su tm sch c ng phng,

ng mang v lm giu cho Th vin Hong gia Php rt nhiu bn sch in v sch chp tay bng


13/486



ting A Rp, Ba T hoc Th Nh K.

Sau y l mt on nht k ca chng trai hiu hc v cuc gp g tu s Mocles Ispahan- Mocles

l ngi gn bn mi nm sau c ng gii thiu vi c gi Php l tc gi bNghn l mt ngy

bng ting Ba T: "Thi gian ny ti cn phi hc thm mt cun sch rt kh v thn hc nhan

lMesnevigm t nht chn vn cu vn vn. Ti mun tm mt ngi thuc lng b sch y hc,

nhng v thiu tin khng th tm ra, nh phi xin gp v Tus B trn dng tu Mewlevis. Nh mt

ngi bn gii thiu, ti c gp v tu s y. Ti va ng li chc tng xong, ng ng cho

php ti trong khong thi gian . nm, su thng ti, c nhiu ln gp ng ng dy bo cho. Ti

hc thnh cng cunsch y. V tu s y u phi l ngi s ng nhn tin cng, ti tng ng ba

ci u s ln, v c ng vui lng nhn cho. Tn ng l tu s Mocles. Thi gian ny ng ang cng

mi hai mn chun b sng lp mt gio phi mi..."

Cui nm 1680, trv Paris, De La Croix c c vo chc v lm th k phin dch cho nh vua

v cc ngn ng Trung ng, m thn sinh ng vn gi t trc. Nm 1692, c phong lm gio

s thc th dy ngn ng v vn hc A Rp i hc Hong gia, ng thi vn tip tc lm th k-

phin dch cho Triu nh. ng tp trung cng sc vo vic trc tc v phin dch sch ting A Rp,

Ba T, Th Nh K v Armni. ng li mt th mc dy dn v cc cng trnh ca mnh.

Vic u tin ca F.P. De La Croix v trc tc l chnh l v cho xut bn cun Lch s Thnh Ct

Tu Hn m ngi cha khi qua i cha kp hon thnh. Sau y, xut bn cun Truyn b hong Ba

T v cc v t tng, gm bn mi truyn k gc Th Nh K (1707) v bNghn l mt ngy

(1710-1712). Sau khi ngqua i, con trai ng cho xut bn cun Chuyn Timua-Bec (cn gi l

Tamerlan) do ng bin son. Tht ra, s lng nhng tc phm c in ca De La Croix chng

ngha l so vi ton b cc cng trnh ht sc s gm trc tc, bin dch, ghi chp, nht k... rt

cn thit cho nhng ai thi y mun i su nghin cu phng ng. Cui b sch Th k ca Louis

XIV,ph lc v Danh mc cc nh vn Php di triu i ca ng vua y, nh vn v trit gia

Voltaire dnh cho De La Croix nhng dng sau: "ng lmt trong nhng ngi c v th tng v

i Colbert khuyn khch v thng cng xng ng. Vua Louis XIV c ng sang Th Nh K vBa T t nm mi su tui hc cc ngn ng phng ng. C my ai ng ng bin son

mt cun sch bng ting A Rp c nh gi rt cao phng ng v cuc i vua Louis XIV~

ng cn vit cunLch s Thnh Ct T HnvLch s Tamerlan, da trn cc tc gia A Rp thi

c, v nhiu cun sch c ch khc. Nhng bn dchNghn l mt ngy l cun sch c nhiu ngi

c hn c. Chng l: Con ngi l bng gi trc s thnNllng li l la hng trc nhng iu

tng tng ra (La Fontaine, IX, 6)" Sau nhiu chc nm nghin cu, nh ng phng hc Paul

Sebag khng ngn ngi gi tc giNghn l mt ngy l mt nh bc hc.


14/486



O HI, A RP, BA T, TH NHK...

Ngi cNghn l mt ngy cng nhNghn l mtm thng gp nhng khi nim lch s, a

l, tn gio...Trn thc t, t nc ca cc v hong Ba T trong truyn khng phi nc Ba T

nh chng ta thng hiu, cng khng ng nht vi Cng ho Hi gio Iran ngy nay. Cng nh

vy, nc Th Nh K hin i ch l mt phn nh cn li ca quc tman do ccsultan(Sultan:

Danhhiu ca hong Th Nh K (PQ))

ngy xa tr v. V gia quc Ba T huyn thoi v quc tman Th Nh K c khong cch

chng. . . hai ngn nm lch s.

Ba T l mt trong nhng dn tc v quc gia c nht hnh tinh. Nc Ba T thi thng c c mt

nn vn minh tn ti gn hai nghn nm, t khong nm 2500 n nm 640trc k nguyn cng

gio (quen gi l cng nguyn- C.N.). y l nn vn minh lamit, di sn vn ho lu i nht ca

ngi Ba T, d trn thc t nhng ngi to dng nn nn vn minh y khng phi t tin ch

thc ca ngi Iran hin nay. T th k th VII n th k th IV trc C.N. l quc Ba T ca

ngi Mdet v ngi Acsnit. Di triu cc hong Xun v ariut, quc Ba T tri rng

khp vng Trung Cn ng. Pha Nam, t phn t dc b nam a trung hi, qua ton b lu vc

sng Nin, phn bc lc a A Rp, n vng Lng H, ri i dc theo vnh Ba T n tn ton b

lu vc sng Inut ca n . Pha Bc t Maxoan thuc chu u, theo b nam Hc Hi ti b

nam bin Caspi, vn sang vng nam bin A ran v i qu kinh Xamacan (nay thuc Uzbkistan)

rt xa v pha ng.

Vi cuc chinh phc ca vua Alchxan i , quc Ba T bc vo thi k Hi Lp ho, chu

nh hng su m ca nn vn minh c i Hy Lp. D nhin nn vn minh Hy Lp gp sc i

khng mnh lit ca ngi Ba T mong mun tr li thi hong kim ca mnh thi trc. quc

Ba T sau cng l triu i cc hong thuc dng Xaxanit (t th k III n th k Vi sau C.N.).

Nh s hc Philippe Gignoux vit v thi k ny nh sau: "Di triu i ca i Xosro

Anusiavan (531-579) v chu ng, i Xosro Paviz t591-628), s huy hong trng l ca cc triu

nh Ba T t ti nh cao v lu vo huyn thoi cho n ngy nay. Hong Anusiavan l mtin hnh nh vua cng minh, ho hip theo truyn thng A Rp. ng duy tr c ha bnh, tin

hnh nhiu cuc ci cch, xy dng nhiu thnh ph. Ring vng Xtsiphon l mt tng th gm

by thnh ph lin hon. y l mt thi k rc r ca vn hc v trit hc. Gii tng l nm trong

tay ton b nn gio dc. nh hng ca Hy Lp v y hc, ca n v vn hc rt m nt"[(Bch

khoa ton th Universalis, 1996, tp XV/I, trang 896.)]

Vi s ra i ca o Hi do Mahomt sng lp v th k th VII, c bit sau cc cuc chinh phc

ca cc Calip (hong v thng lnh tn Hi gio) k v Mahmt, quc Ba T bc vo thik Hi gio ha. Kinh c chuyn sang Bata nay l th trc. Xut hin mt nn vn minh


15/486



mi, h qu giao thoa gia hai nn vn minh ln: Ba T v A Rp (cn c tn Vn minh A Rp- Ba

T). Chi li nht (v cng nhiu ri rm nht) thi k ny l vng triu ca hong Harun-an-

Rasit (766-809), mt nhn vt lch s xut hin thng xuyn trong hai bNghn l mt m v

Nghn l mt ngy. Di triu i ca ng, kinh thnh Bata c coi nh mt trung tm chnh tr

vn ho huy hong trng l nht thi by gi.

ch Calip suy i v tan r trc cuc xm lc v h ca ngi Th Nh K. Tuy nhin, th

k XI-XII vn cn l mt thi i hong kim ca nc Ba T Hi gio v chnh tr,vn hc, trit

hc, ngh thut, kin trc... Cc cuc xm lng lin tip ca ngi Mng C (Thnh Ct T Hn),

ngi Ti mua (Tamerlan), ngi Tucmen... l nhng bin ng c k ln, va lm xo trn va

lm phong ph thm nn vn ha Ba T Hi gio vn rt c sc. quc tman ca ngi Th

Nh K manh nha t th k XII, hnh thnh vo th k XV v t ti cc thnh v th k XV-XVI

cng ht sc rng ln. Bin gii pha nam ca n tri di sut c vng Bc Phi sang tn vnh Ba T.

Pha bc, tt c vng Lng H sang mt phn cc nc ng u. Qua nhiu bc thng trm v i

thay a gii, quc Th Nh K tn ti mi n nm 1923 mi chm dt, v thay bng s ra i

ca nc Th Nh K hin i. Khong u th k XVIII, thi Antoine Galland bt tay dch b

Nghn l mt m v F.P. De La Croix son b Nghn l mt ngy, quc Th tuy qua thi cc

thnh vn cn l mt lc lng hng cng v y b n trc con mt phng Ty. Nhng truyn

c ngun gc Th Nh K trong hai b truyn ni trn hnh thnh rt sm, c th vo thi k s

khai hoc cc thnh ca quc tman.

o Hi do Mahomt (cn gi l Mhamt hoc Muhammat 570-632) sng lp vo th k th VII,

v ngy nay ai cng bit tr thnh mt trong ba tn gio ln nht th gii. Mahomt c ngi

Hi gio suy tn l ng i tin tri. Nn tng l o Hi l Kinh Co ran, tng truyn y l tp

hp nhng li gio hun ca Mahomt do cc mn ca ng ghi chp li. Nhng li gio hun y,

bn thn Mahomt cho rng c Thng trc tip truyn t cho ng.

c trng ni bt ca o Hi l nht thn gio (tin rng ch c mt ng Sng Th duy nht, ting

A Rp l Alah- Thng ti cao) i lp vi a thn gio c lu truyn rng ri hi by gi.Ngi theo o Hi phi th ch tin vo Alah v Mahomt, c bn phn cu nguyn hng ngy, nhn

n ban ngy trong thng Ramadan, ai c iu kin v kinh t phi hnh hng v thnh a Mecca

ni sinh ra ng i tin tri t nht mt ln trong i.

Theo gio l o Hi, ph n khng cquyn t do c nhn. n b hon ton ph thuc vo n

ng, trong khi n ng c quyn ly n bn v chnh thc. . .Nhng rng buc truyn thng y

cng lm bt r nhng i hi v "n quyn" trong hai b truyn, c bit trong bNghn l mt

ngy.Nhiu chuyn k trong hai b truyn ni trn ra i vo thi k o Hi bt u bnh trngmnh m, dn dn ln t v thay chn cc tn gio a thn c cho n lc by gi. Rt d hiu ti


16/486



sao c gi s c nhiu dp chng kin cc php thn k ca ng i tin tri Mahmt khng ngoi

mc ch c v nhn dn t b cc tn ngng khc v cng nhau quy theo o Hi. Nhiu nhn vt

trong cc truyn c lun ming nhn mnh nin i ch c mt ng ti cao, y l Thng " l do

vy. Ni theo ngn ng ngy nay, khuynh hng "tuyn truyn" cho o Hi rt r nt trong nhiu

truyn c.


Nghn lmt ngy

Dch gi: Phan Quang

Li gii thiu (D)

CU TRC NGHN LMT NGY

Nh ni, bNghn l mt ngybt u bng mt truyn dn. Nng cng cha nc Casmia, sau

mt cn c mng, m ra th hn n ng v dt khot khng chu ly chng. B nh mu

Xutlumm hng ngy k cho nng nghe nhiu cu chuyn nhm mc ch cha cho nng khi s

m nh bi nh kin su sc. Qua cc truyn k, b c thuyt phc nng cng cha, trn i khng

thiu nhng ngi n ng ho hip v chung thy, trc sau ri nng cng s gp c mt chng

trai yu nng tha thit, nng yu li ht lng, khng s b ngi y la di.Chuyn k tng on,

khp vi thi gian nng cng cha trong nh tm, v sao cho tht li cun, dng li ch gay cn

nht, nhng ngi nghe khng b d chng. Sau t "tm l tr liu" di sut mt nghn l mt

ngy, nng cng cha ng nh v tnnhn ca chng ta c gii thot khi cn trm ut v cn

c, ri ng kt hn vi chng hong t tr tui, p trai nc Ba T.

c gi khng th khng lin h cng cha nc Casmia vi tiu th Shrazat trongNghn l mt

m. C gi tr y bucphi ngh ra nhng truyn tht hay, tht hp dn trnh ci cht ang ch,

c sng thm mt ngy v k tip cu chuyn dang d. Ni lo trc ht cho tnh mng ca

mnh l mt ng lc kch thch tr tng tng vn d phongph ca c gi cha n tui i mi.

Trng hp b nh mu Xutlumm c hi khc.

ng lc ca b l tnh thng i vi c con gi b cho b t ngy thi sinh bng dng sa ca

mnh. B bit r c gi qu nhy cm ny ch mc bnh tm l v tinh thn. ch chng m au g v

th cht. Ch mi cu chuyn k ca b tp trung vo mt ci ch, v cui cng pht huy hiu

lc thn k ng nh b tin on.


17/486



Ngay trong Li ta ca mnh, F.P. De La Croix so snh ca hai ngi k chuyn. ng khng

my thch nng Shrazat bi cho nng k chuyn nhm gi mng sng ca mnh hn tm cch

thuyt phc bo cha Saria, gip ng nhn ra cc c tnh ca ngi ph n. ng ni r mnh qu b

nh mu hn do tnh nhn vn m b. Tht ra, khng hon ton nh vy. Tc ng ca cc

truyn c thng qua nhng tnh tit phong ph v bt ng khng nht thit lc no cng bc l cho

ngi nghe thy r mc ch bn trong ca chuyn. D sao, hiu qu hai ngi k chuyn mang li

u tt p nh nhau. Nhiu nh nghin cu cn chng minh vic nng cng cha nc Casmia

qua khi cnstressl C C s y hc v lch s. Thi trung c Ba T vn lu truyn kh rng ri

cch cha bnh bng tm l, t nn y hc c truyn n truyn sang.

Cu trc ca bNghn l mt m dng nh c phn cht ch v nht qun hn bNghn l mt

ngy. Cc truyn k xen k nhau rt bin ho, a ngi nghe t thnh ph Cai ro bn b sng Nn

v kinh Bata bn dng Tigris trn vng chu th ph nhiu gia hai con sng (Lng H) ngc

ln sa mc kh cn Trung , sang lc a Trung Hoa mnh mng v b bin Innxia cch tr, c

khi xung tn m ti. Tu trung c th phn thnh ba chm r rt:

Chm u gm cc truyn Abucaxem Basri, Ruvansat v Shristani, t tng Caversa, vua Ty

Tng v cng cha Nai man, Cp v ilara, hong t Faala, Calap v Turanoc. Nhng chuyn y

xen k vo nhau v sau mi truyn nhng ngi nghe c cuc trao i v nhng c tnh cng nh

khim khuyt ca cc nhn vt.

Chm th hai c cc truyn vua Brtin-ll v t tng, Antamuc v Zlica, Syp-en-muluc v

By-an- Gi man, Malec v Sirin, Nh vua khng phin no, Avixen, cng hai Chuyn phiu lu

ca ngi du hnh v i Abunphauari. Chm ny xoay quanh ba nhn vt trung tm; quc vng

amat cng v t tng v quan i thn tin cn ca mnh. Quy qun chung quanh l nhiu nhn vt

khc h gp trn i. Chm truyn ny ngoi nhn mnh tnh thy chung trong tnh yu, cn c

mt t qun xuyn na l, ngi i chng c ai t c hnh phc lu di v trn vn bao gi.

Chm th ba gm cc truyn hai anh em thn linh Ai v am, Nerisatl, Aberaman v Zainep,

v truyn nng Repxima. Chm truyn ny c trnh by di dng my nhn vt k chuyn huhong Harun-an-Rasit v nng cung phi sng i ca ng.

Cc truyn trongNghn l mt ngy u tot ln tnh nht qun v mc tiu m tc gi thng qua

ngi dn chuyn, b nh mu Xutlumm, t ra t u.

Cc cu chuyn c phn ra nhiu ngy, thng ngt on ni ang hp dn, buc ngi nghe

phi nn th ch "h hi phn gii". Cng nh s m trong bNghn l mt m cn lu mi i n

s nghn, ton bNghn l mt ngy ch c hai trm ba mi hai ngy. Nh F.P. De La Croix tha

trc v gii thch l do u tp cui cng ca b truyn,ngi k s t ngy 190 t ngt chuynsang ngy 960, mi truyn kp kt thc ng ngy 1001. Cng c th suy on thm, nu De La


18/486



Croix khng "bn trm cng nghn vic khc" v nht l khng c ci cht kh t ngt ca nng

qun cha Marie- Adlaidevo c hai mi su xun xanh, tc gi c th s ko b truyn ca mnh

di gp i, t nht thnh mi tp, cho tng ng ngi anh sinh iNghn l mt m. iu ny

ngi c c th thy thm qua vic chia ngy: my truyn cui, ni dung c k trong mt ngy

ngn hn nhiu so vi cc truyn u trong b sch.

Cn c mt cch l gii khc. Cm t "nghn l mt" xa kia cng nh ngy nay khng phi l mt

con s c th. N l mt i lng ni ln ci nhiu, ci phong ph, a dng, lung linh, huyn o...

Bi vy ch nn bun, bt b ngi dch v ngi vit saoNghn l mt m thc t ch c 252 m,

vNghn l mt ngy c 232 ngy m thi.

HNH PHC, NHN DUYN V NH MNH

Khc vi phn ln cc chuyn c tch ph bin phng Ty, nhn vt chnh trong truyn thng l

tr em, hu ht cc nhn vt trong hai b Nghn l mt m vNghn l mt ngy l nhng chng

trai, c gi mi bc vo i C th y l nh vua y quyn uy hay thng gia giu c, cng cha

cnh vng l ngc hoc c thn n tht th, tt c u c tri ph cho tr thng minh, c hnh v

lng dng cm. Con gi xinh p tuyt trn, con trai tun t khi ng . . . khng my ai khng chu

tr tru ca duyn s. Cuc sng ca bt k ai u l nhng chui ngy xen k hnh phc v u

phin.

Bt hnh u c cha mt ai. Quc vng Timuatat b qun xm lc nh ui khi b ci. Chng

trai Culup phi trn khi triu nh ni chng ang gi trng trch bi b nh vua ng vc bt cng.

Cng t Abuncaxem tha k mt gia ti giu c l th, v tiu pha hoang ph chng bao lu tr thnh

ngi bn cng. Cu Ha xan b nhng ngi chung vn lm n na m ang tm nm xung bin

c. Ngi p acan ang tui ln b ngi m c c bn cho phng bun n l. Va ln

ngi bu thay cha, cng cha Nai man b mt m mu thon t gt khi ngai vng, buc phi trn

ra nc ngoi. Nng Repxima c hnh nc ting gn xa vn b vu oan cho ti ngoi tnh n ni b

chn sng... Nh li nhn vt trong truyn than th: "Cuc i con ngi khc no mt cy sy

khng ngng b lay ng trc cn gi phng bc lnh but".

Hnh phc thng n gia lc ngi ta t ch i nht. Truyn no cng c hu. Hong t Calap

khi phc li t nc b xm lng thi vua cha tr v. Chng Abuncaxem ang phi n xin sng qua

ngy, bng dng gp mt thng gia rt giu c nhn lm con nui v cho k tha ton b gia sn.

Chng Ha xan trong cn tuyt vng, d nh t kt thc cuc i li pht hin mt kho tng v gi

ngay cnh cy c th chng buc dy tht c. T thn phn n t, nng acan tr thnh cung phi

c sng i nht ca hong Ai Cp. Vo lc tng phi cht ti ni, cng cha Zlica c mt

ng vua ho hip cu sng. Nh b m tu, tri dt vo mt hn o xa l, nng Repxima oan cmi tr thnh nhong c ngng vng ca o quc.


19/486



Trong i ngi, hnh phc v hon nn k tc, xen k vo nhau. Kh tn cam lai, ht lc gian nan

ngy vui li n. Ngc li, khi hnh phc t n cc im, hy coi chng, tai ha sp p xung

u anh y. D gp gian nan cng cc n u, con ngi vn khng c php sa vo tuyt vng.

Hy tin chc ht ngy ma tri li nng ln thi. Quan nim bin chng y v cuc sng thng

c gii thch di gc tn ngng: c mt ng ti cao u cm cn ny mc, chuyn ban

phc, ha cho con ngi. Theo nhng ngi Hi gio, ng ti co y khng th ai khc c Alah.

Khng khun vo ring cuc i trn tc, ngay c th gii thn linh, khng ai trnh khi ho,

khng ai ch gp phc. V dng nh mi s c xpt trc chn thin to. Tng t cu

u ming ca ngi phng ng: vo s giai do tin nh- mun s u nh trc c ri.

Tuy nhin, d tin vo nh mnh, ngi khng c bung mnh ph mc nh mnh. Con ngi

phi c lng dng cm, dm nghinrng vt qua hon nn trong bt c trng hp no. Nim tin

gip con ngi ng vng trc sng gi. Nim tin y d c nhiu nhn vt trong truyn gii

thch l nim tin vo Thng , vo ng ti cao, chng ta c th hiu thc cht y chnh l nim

tin vo cuc sng, vo sc vt kh ca chnh mnh. Ai c nim tin vo cuc sng, vo con ngi,

sm mun s thot khi tai ng, i ti hnh phc. Chung cuc, sm hay mun ngi lnh c

thng cng, k c phi n ti.

Nim lc quan m tnh nhn vn qun xuyn ton thNghn l mt ngy.


Nghn lmt ngy

Dch gi: Phan Quang

Li gii thiu (E)

TING ST V SNG GI TNH YU

Tnh yu say m l ch ni tri qua bNghn l mt ngy. Tnh yu l nguyn c lm nn hnh

phc hoc a n gian trun cho cc nhn vt chnh trong b truyn.

Sc p ngi ph n thng c tc gi trnh by di hai dng: hoc miu t chi tit hoc ch

khng nh bng i li ngn gn. D di dng no, sc p ngi n b u c sc hp dn

khng th no cng li: Tnh yu thng n bt cht, ngay ln gp g u tin, gy nn ting st i

tnh. vn th v l trong x hi trung c theo o Hi, s phn bit nam n t nh cao, ngi


20/486



ph n khi bc ra khi nh hoc ng trc mt n ng- tr trng hp y l cha, chng hoc

anh em trai ca mnh-buc phi lun lun i chic khn xm xp trn u v mang mt tm mng

dy che mt, lm sao nng to nn ting st i vi chng trai? S ti tnh ca dn gian th hin qua

nhng tnh hungkh bt ng. C nhng sc p d di, a n ci cht hoc in khng cho

nhng chng trai no chng may nhn thy: cng cha nc Casmia b mng che mt ra nhng

bui i sn bn; cng cha nc Carim qua nhng bui sn chi cu; c con gi cng duy nht ca

hong nc Trung Hoa hp dn bao nhiu hong t nc ngoi l lt n Bc Kinh t nguyn

tm nguy c mt mng, ch thng qua mt bc ha truyn thn v li n i v sc p c ln chim

sa ca nng; thm ch di nh mt b v ca i Xalomonthi thng c lm vn mt v hong t

tr i sau m mn n mc bn ba qua bn bin nm chu mong tm gp cho bng c.

Ting st i tnh thng hay xy ra trong tnh hung ht sc ngu nhin. Chng Abuncaxem nhn

thy dung nhan ngi p ilara trongdinh c thm nghim ca ngi thng c nh ngn gi v

tnh mt ln vn bc rm che ca s phng nng. Cu hu phng Ha xan nu khng mi v bun ru

m th thn qu mun trong vn ng uyn, lm sao gp c cng cha Zlica gia m khuya

thanh vng. Quc vng Narixal i n phi lng nng Zainep ch do ti ca ng bn Aberaman

qu khoe khoang sc p ca ngi yu mnh.

cun ht ngi c (hoc ngi nghe chuyn), phncn li do ti nng ngi k chuyn quyt

nh, nh nhiu chi tit kh bt ng. Chng Malec cy mt chic hm g bit bay ch chng n

p xung trn nc bit th nng cng cha c canh phng cn mt khng km mt pho i.

Hong t Hocmo ci trang thnh mt cu gip vic lm vn b bnh chc u th mi nhn thy mt

cng cha nc Carim. Cng c nhng trng hp "i thng" hn, nh mua chuc mt c hu

gi, nh mt vin hon n mang th t trao i, ci trang thnh n b thm nhp ni cung cm...

Gia bao nhiu c gi, c no cng c tc gi m t rt p rt xinh, tng khng cn ai c th

p xinh hn na, bng ngi sao chnh xut hin. V ch cn nng ct tm mng che mt, gy nn

ting st i tnh. Tm mng che mt hn ch quyn t do ca ngi ph n, nhng n li l cng c

hu hiu gy nn c sc cho cc chng trai khi ngi p v tnh hoc c b mng ra. Ting stu tin tai hi tht y, song d sao cng mi gy c sc ban u. cho cc chng trai tht s m

mn, ngi p cn cn c duyn ngm, gii cch ng x, c c hnh, y thng minh tr tu, thm

ch hc vn gii giang hn c nhng v i hc s uyn thm nht triu nh hong nc Trung

Hoa.

Cui cng, cng nh truyn dn gian tt c mi ni, tnh tit nng Kiu ti hi Kim Trng khng

th no thiu. Nhng ngi yu s d phi tri qua bao gian nan, cch tr y l v duyn s th thch

s kin nh v lng chung thy i vi ngi mnh trt yu, "trni ch nn yu mt ln, v yuth yu n trn i", nh li khc ht ca nng Zlica. Ngi xa vn a chung cc truyn tnh kt


21/486



thc c hu.

PHP THN.

Ngi xa u tin c thn linh. Thn linh tn ti song song vi con ngi, chen vo cuc sng con

ngi, mang n cho ngi bt hnh hoc mng vui. y l c im ca mi a thn gio. o Hi

c xy dng trn nn tng nht thn, ch tin vo mt Thng ti cao, vn chp nhn mi thn

linh do lch s li hoc mi c trtng tng sng to thm. Nhng h t mi thn linh c

cng nh hin di quyn uy ca ng ti cao, nh th mi ch hu, quan li bt k u u u

phi chu quy v khut phc trc uy v mt c hong c on chuyn quyn

Thn linh c quyn . nng vt qu sc ngi trn th song li sng khng my khc con ngi.

Thn linh cng yu thng gin ght, cng th hn hoc bit n ngi khc y ht ngi trn. Nng

cng cha thn linh Shristani khng th khng phi lng hong t Ruvansat bi nhn thy chng

cc k tun t khi ng. Hai anh em thn linh Ai v ahy xu x d hnh y, vn dnh my trm

nm i tm cho bng c nhng c gi di tui hai mi chu yu thng mnh. Ngi no eo

chic nhn c du n i Xalomon, ngi y s c mi thn linh tun lnh, mi d th s hi v

trnh xa. Tuy nhin, ng cao hn tt c mi thn l ng i tin tri Mahmt ca c Alah.

Thng qua li cu nguyn ca i tin tri, Thng s bt bo t s bt thn ni ln ng lc,

hoc tr li tri yn bin lng khi cn.

Bn cnh thn linh c vai tr cc ph thy. Nhng ngi ny nh dy cng tu luyn to c cho

mnh quyn nng to ln. C ph thy c c thch bin cc chng trai v c gi thnh nhng con

hu. Li c nhng bc hin, ch lo lm vic thin, cho php cc con vt ht hnh y ly li hnh

ngi. Nh cng phu tu luyn, mt tu s gi theo o B La Mn c th bt thn linh lm n l hu

h mnh, hoc cho mt ngi nhp linh hn ca mnh vo mt con vt mi cht cha lu. Cc php

thn l th php gip ngi k chuyn sng to nn nhiu chi tit bt ng nht, gip tc gi g mt

cch d dng v vui v nhng ci nt cc k ri rm trt tht li ngay t u. Bao nhiu cu chuyndin ra trong mt khng gian tri di t b a Trung Hi ti gia Thi Bnh Dng, nu khng cy

n php thn, lm sao ngi k chuyn c th x l theo mun? V rt cuc, cng nh nhng con

ngi trn th, thnlinh c p c xu, c thin c c; ai lm iu thin s c tr cng, ai gy ci

c s b trng pht.

CC SNG THI TRUNG C.Ngay tiLi tha trc khi trnh bn c b truynNghn l mt ngy, F.P. De La Croix ni r,


22/486



ng t ra mc tiu gii thiu vi c gi bc tranh sinh ng m t sinh hot ngi dn ng

phng thi Trung c. Cc "bc uyn bc" khng cn l do trch nh ng phng hc , sao lng

ph thi gian lm nhng chuyn v vn nh th" ,bi cc truyn ng k ra "khng ch th v m cn

b ch". ng tha: "Tc gi ch ghi chnh xc a danh nhng ni din ra s vic, v qua cc cu

chuyn, m t phong tc, tp qun nhiu dn tc khc nhau chu .. Nu khung cnh cu chuyn

din ra ti x Tarta, c gi s nhn thy ngi dn y sinh hot khc hn ngi sng thnh

trong nguyn tc ca F.P.De La Croix, v c ghi ch thm i iu thit ngh cn thit cho ngi c

Vit Nam ta.

Li gii thiu (cng nh ph lc) c tham kho mt phn t liu do Paul Sebag su tm v sp xp.

Bt tay dch bMt nghn l mt ngy, chng ti cng li vp phi mt s kh khn nh khi dch

Mt nghn l mt m. y l nhng truyn c ngi i sau k li da vo cc truyn c Ba T

thng qua cc bn dch ting Th Nh K, v thc hin theo "phong cch k chuyn ca cc tc

phm vn hc Php th k th XVIIII" Chng ti c gng bm st nguyn tc, tuy i khi nghe hi

l tai, hy vng gi c bu khng kh "ngoi lai" (exotique). Mt kh khn l cch xng h. Thng

thng ngi tu b h" phi xng "thn". Dng li nhn xng nh vy sut c ngn . trang sch .s

rt nng n. Bi vy, cng nh vi bNghn l mt m, ngi dch xin php cho ngi k chuyn

c xng "ti" mt cch thoi mi. V thc cht, cc truyn k khng nht thit hu "b h"

nghe, m y l ngi k chuyn dn gian thut li trc cng chng ng o, theo phong cch

nhng ngi k chuyn rong thi xa. Chng ti tin, ch cn sau vi ba chc dng, ngi c s

qun i triu nh vua cha m b cun ht theo ni dung cc cu chuyn dn gian.

H Ni, 2004.

Phan Quang


Nghn lmt ngy

Dch gi: Phan Quang

LI TA

Chng ti c c nhng truyn k ny nh tu s Moclet(l), ngi m nc Ba T tn vinh l mt

trong nhng nhn vt v i ca x s h. Ngi l v Trng cc gio s thnh ph Ispahan. Ngi c

mi hai t cng bn nhng tm o chng bng len trng ging nh nhau.


23/486



Cc v qu tc cng nh dn chng ai cng c bit sng knh ngi v ngi l hu du trc h ca

c Mahmt; mi ngi u cm thy ngi ngng khi ng trc mt ngi bi ngi l mt nh

truyn gio uyn thm. Ngay bn thn quc vng Sat-xliman cng trng vng ngi ti mc mi

ln tnh c gp ngi trn ng, vua u vi v xung nga v tin n hn i bn p b yn

cng ca ngi.

Thi cn tr tui, tu s Moclet ngh ti chuyn dch ra ting Ba T nhng hi kch n tng

c chuyn ng sang tt c mi ngn ng ng phng; ngay trong Th vin ca Hong gia ta

cng c lu tr mt bn dch ting Th Nh K mang nhan Al-farage badal- shidda, c ngha l

Nim vui sau ni bun.Nhng nh dch gi ting Ba T y li mun cng trnh mnh mang tnh c

o, ngi chuyn cc hi kch n thnh dng truyn k v t tn l Hezaryec, tcNghn l

mt ngyNgi kthc bn vit tay ca mnh cho ng Ptisde La Croix l ngi tng giao du thn

thit vi ngi ti thnh ph Ispahan nm 1675, thm ch cn cho php ng c sao chp ly mt

bn.

Thot nghe tng nh bNghn l mt ngy chng l g khc ngoi mt bn rp theo khun mu b

Nghn l mt m . Qu vy, hai b sch cng chung mt hnh thc. Tuy nhin. ca.hai b.

truyn li c s.tri ngc, ging nh u cachng.Nghn l mt m l cu chuyn mt nh vua

cm ght n b, cnNghn l mt ngy li l cu chuyn .mt nng cng cha c cm vi. n ng.

Cng c th ngh b truyn nygi sngtc nn b truyn kia; song bi v cc .truyn k A rp

khng. h. ghi nin i, cho nn kh on nh rng cc truyn" A Rp c sng to nn trc hay

sau cc truyn Ba T.

D th no i na, bNghnl mt ngy vn c th mua vui cho nhng ai tng cm thy th v khi

c b Nghn l mt m,bi hai b cng m t nhng phong tc tng t nh nhau bng sc tng

tng sng ng chng km g nhau. C iu nhng c gi no c b truyn A Rp m ngh rng

nng Shrazat ng c khng c trong sng cho lm, v qua cc truyn nng t ra v k li c

thuyt phc vua Sang rng trn i c nhng ngi ph n chung tnh, y l v mc ch ko di

cuc sng ca nng l chnh, ch cha hn nhm gii thot quc vng n khi nhng nh kinsai lm i vi n b; ti ngh cc v c gi y chng tm c l do no c th ch trch tu s

Moclt v mt . B nh mu Xtlumm t ra cho mnh t u mc tiu lm sao khc phc

mi c cm ca nng cng cha i vi cc ng my ru, lc no b cng chm chm hng vo

ci ch y ng l trong tt c mi truyn b k, tt c mi c ng chng hoc mi ng tnh qun

u l ngi chung thy. c gi thyr b nh mu lun ngh ti vic cha cho cng cha Farucna

khi cn bnh ng nhn, tuy th b vn khng v s cn thit khng c ri xa mc tiu nh y

m lm bin dng nhng tnh tit v cng phong ph cha ng trong cc tc phm vn chngthucloi hnh ny(2).


24/486



Ch thch.

(1)Nguyn bn ting Php: Mocles.

(2)Ta ca Ptisde La Croix vit nm 1710 (PQ).


Nghn lmt ngy

Dch gi: Phan Quang

LI THA I (*)

Khi a in tp u b truyn k ny, chng ti khng dch tip na. Trc khi cho in thm cc

truyn khc, chng ti mun thm d th hiu cng chng. Sau tt c nhng tp truyn k xut

bn t trc n nay, chng ti ngi khng dm mo mui cho ra thm, cho d bit r nhng loisch y lc no cng d bn nu c ni dung vui vui Thnh cng ca tp u khuyn khch ngi

dch tip tc cng vic ca mnh vo nhng gi pht ri ri, thnh ra mc d ng bn trm cng

nghn vic khc, chng ta vn hy vng dch gi s cung cp cho bn c mi thng mt tp Nghn l

mt ngy.

Cc bc uyn bc hn sai lm nu trch c dch gi sao li lng ph thi gian vo nhng vic v vn

nh th, bi nhng cu chuyn ny khng ch th v m b ch na. Qu vy, tc gi ch ghi

chnh xc a danh nhng ni xy ra s vic, v qua cc cu chuyn, m t phong tc, tp qun nhiudn tc khc nhau chu . Chng hn, nu khung cnh cu chuyn din ra ti x Tarta, c gi s

nhn thy ngi dn y sinh hot khc hn ngi sng Bata hoc Ai Cp. Mn n, thc

ung, trang phc mi ni u th hin nhng c trng ca tng dn tc ni y.

Ngoi ra, tt c o l ca Hi gio c bn bc trong sch. Ngi c c th hiu c l thuyt

thn hc ca h; hn na ngidch cn thn ch thch thm v s nhng nhn xt l th; dch

gi ht sc cn trng, lm sao c ngi c tha th cho cch mua vui ca mnh, v trong

chng mc c th, cu tc phm khi s khinh r ca nhng v c gi nghim trang no , cc v

ny khng sao chu ng ni cc cu chuyn h cu cho d ti tnh n u; i vi cc v y cun


25/486



sch hay nht cng ch c th mang li nim vui cho ngi c nu ni dung ca n bo m ng

s tht hon ton.

Vy th y khng phi l mt m nhng tng lp d, hay l s tu tin trong vic m t phong

tc tp qun.Nu sc tng tng ca Tu s Mclet sng to nn nhiu tnh tit trong cc truyn

ny, th tr suy on ca ngi gn cht chng vi hnh nh nhng iu c tht v cuc sng bn h

thng. Tm li, c th coiNghn l mt ngy nh nhng cu chuyn do nhng ngi i xa v thut

li, tc l mt tc phm cha ng rt nhiu iu quan st chn thc, xng ng vi s hiu k ca

cng chng.

Ch thch.

(*)Li tha ny c t ln u tp II b Nghn l mt ngy, in nm 1711, bt u vo ngy th

37 (PQ).


Nghn lmt ngy

Dch gi: Phan Quang

LI THA II(*)

Chc tu s Moclet tng t ra cho mnh nhim v lm sao tc phm ca ngi va l th va b ch

cho nhng ngi theo o Hi, cho nn ngi a vo phn ln cc truyn k nhiu php l ca

c Mahmt, nh bn c c th thy mt vi truyn trong tp ny. Chng ti khng mun dch

tip cc php l khc, s lm qu c gi chn.

Cng c mt s chuyn trong cch hnh x ca nhn vt qu phng tng, chng ti xin phpkhng dch nguyn vn. Li sng y, phong tc tp qun ca ngi phng ng c th chp nhn,

nhng li hon ton khng ph hp vi np sinh hot ca chng ta.

Do vy, ngi dch buc phi c s iu chnh cht t so vi nguyn tc gi c s tip ni ca

din bin cu chuyn. Chng ta chuyn t ngt t ngy th 190 sang lun ngy th 960; song s

chuyn tip bt thng y ch c nhng ngi thch m s th t thi gian mi nhn thy. Cc c

gi khc s khng cm nhn iu y, h s c mt hi b sch m khng h ngh cha hn b

Nghn l mt ngy dng ht trn vn nghn l mtngy.


26/486



Ch thch.

(*)Li tha ny c t ln u tp V (v cng l tp cui) b

Nghn l mt ngy, in nm 1714, bt u vo ngy th 178 (PQ).


Nghn lmt ngy

Dch gi: Phan Quang

Chng 1

CHUYN NNG CNG CHA NC CASMIA

Vng quc Casmia (Mt vng quc nh nm gia nc n v x Ty Tng) ngy xa c

mt nh vua tr v tn l Tugrun-By. Vua sinh h mt hong t v mt cng cha c mi ngi

ng thi v cng i m. Hong t Farucru (C ngha l nh sng tt lnh) tht s l mt v anh

hng nin thiu c thn dn tin yu v c , cn em gi ca chng, cng cha Farucna (C

ngha l Nim kiu hnh tt lnh) th p ta Hng Nga ging trn.

Qu vy, nng cng cha y va xinh ti va sc so n ni bt k ngi n ng no m c gan

trm ngm dung nhan nng u khng th khng em lng say m; nhng y rt cuc l mi tnh

bt hnh bi phn ln cc chng u tr nn ngi mt tr hoc sa vo mt ni am m trm lng

lm thn th ho mn.

Mi ln ra khi hong cung i sn bn, cng cha thng khng eo mng che mt; th l ng

o dn chng a theo sau, va i va reo h t lng vui sng c t mt nhn thy dung nhan

ngi p. Nng thng ci mt con nga thun chng Tarta lng trng nh tuyt c im nhng

m nu; quy qun quanh nng mt trm n n l n mc lng ly ngi trn lng nhng con nga

en tuyn. Tt c cc c u khng eo mng, v phn ln ai cng xinh p duyn dng tuyt trn;

tuy nhin ch c n ch nhn l thu ht v mnh mi i mt ca dn chng theo sau. Bt chp c

mt i cn v ng o kin quyt ngn chn, dn chng ai cng chen ln c gng n c gn

nng hn cht na. Lnh trng gm tut trn lm lm tay, cng chng sao xua c mi ngi

trnh xa nng ra mt t; nhiu binh s cn ang tm nh p thm ch git hi nhng ngi sn n

qu gn nng, vy m nhng chng trai ng thng y khng lo cho s phn thm thng c th

n ch mnh th ch, li dng nh t ra thch th c b mng ngay trc mt nng cng cha

m h coi l thn tng ca mnh.


27/486



Quc vng mi lng trc nhng iu bt hnh xy ra cho thn dn do nhan sc con gi mnh gy

nn, lin quyt nh t nay khng cho php cng cha xut hin l liu trc mt cc chng trai. Vua

cm nngra khi cung cm, th l dn chng khng cn dp ngm nhn ngi p na. Tuy nhin

ting n v nhan sc chim sa c ln ca cng cha lan truyn khp cc nc phng ng, khin

nhiu nh vua khng hn m nn, ai cng chc chn tin rng y ch thc l mt tuyt th giai nhn.

Vy l chng bao lu, nhn dn nc Casmia hay tin s thn tt c cc nc chu ang t nhiu

ni try ti kinh tm cc cu hn cng cha nc ny cho con trai qun vng h. Nhng trc

khi cc s gi ti kinh thnh, cng cha Farucna mt m nm mng, cn mng khin nng cho rng

tt c mi ngi n ng trn tri t u kh . m y nng m thy mt con hu c sa by,

con hu ci tm mi cch gip con c thot ra, n lt con hu ci chng may cng sa vo

chnh ci by y, th lc ny con hu c chng h cu gip, li thn nhin mc con ci vng

trong by m mt mnh b i.

Tnh dy, lng cng cha b xo ng d di bi gic m. Nng khng ngh y ch l chuyn mng

m thng tnh m cho rng y hn mt im m Ngc hong Thng do quan tm n s phn

ca nng, bng cch bo mng dy cho nng bit, tt c n ng trn trn th ny chng qua u

mt duc nhng tn phn trc chuyn li dng lng d c tin ca n b con gi m thi.

B m nh bi ngh k quc y, v lo s mnh ri c th s l vt hy sinh cho mt v qun vng

no y trong v s nhng ngi ang phi s thn l lt v kinh Casmia cu hn, nng vi

tm n xin gp vua cha. Khng l cho ph vng bit lng mnh cm ght n ng, nng ch

nc mt git vn git di van xin ngi ch vi g con cho mt ngi n ng khng hp nng.

Nc mt a con gi yu lm mi lng vua cha Tugrun-By. ng ni: Khng, con gi ca cha i,

cha chng bao gi p buc duyn con. Mc d l i i vi con gi, cha m t u con phi ngi

y, cha vn th vi con trc c Ngc hong thng rng khng mt hong t no, cho d y

l con trai Quc vng nc n v cng hng mnh i na, c php lm bn vi con nu

khng c con ng .Cng cha tin tng vo li th m nng bit th no vua cha cng gi

vn, rt hi lng tr v cung ring, lng dn lng dt khot t nay chng bao gi ng trao thncho bt k mt hong t no.

My ngy sau, s thn nhiu nc ti kinh thnh. H ln lt c Quc vng Casmia tip kin.

S thn no cng khoe khoang v t nc thnh vng ca mnh v ngi ca ti nng c hnh

hong t mnh. Quc vng Tugrun-By i ng h ht sc trng vng, song ni r vi mi ngi

l cng cha c quyn t nh ot hn nhn, rng vua th trc Ngc hong Thng khng

p duyn con, tri vi mun ca nng. M nng cng cha th chng h ng thun mt ai, thnh ra

rt cuc mi s thn cc nc ln lt theo chn nhau ra v, ai cng bi ri trong lng v khng lmtrn s mnh c giao.


28/486



Vua Tugrun-By l ngi khn ngoan, vua phin lng nhn cc s gi ra v; ng nhng lo cc nh

vua hng mnh b khc t vic cu hn s ni cn thnh n ri tm cch tr th mi nhc chng.

ng t trch mnh sao d dng th tht, ri bit u chng gy nn mt cuc chin tranh, lin cho

gi b nh mu ca cng cha Farucna n gp.

-Ny b Xutlumm (C ngha l Bu sa), vua ni-ta ni tht vi b, cch x s ca cng cha lm

ta rt i ngc nhin. Ai gy nn chonng s chn ght hn nhn dng y? B ni ta nghe, c

phi chnh b l ngi gi nn trong lng cng cha suy ngh l lng kia?

B nh mu p:

- Mun tu hong thng, khng phi ti ti. Ti xa nay u c phi ngi hn th nam gii, y l

do mt gic mng gy nn cho nng.

Vua ngc nhin:

- Mt gic mng ? B ni g vi ta vy? Suy ngh mt lt vua ni tip- Ta khng th tin li b. C

gic mng no li gy n tng mnh m vo tm tr con gi ta n vy?

B Xutlumm thut li cho vua u ui cu chuyn, v tha tip:

- Mun tu hong thng, y chnh l gic mng tc ng su xa n cng cha. Qua thi con

hu c, cng cha suy ra mi n ng trn i ny u v n bi ngha khng khc no con vt

y, cho nn mi khc t mi m n cu hn.

Li b nh mu cng lm tng thm s ngc nhin ca nh vua. Khng hiu lm sao ch mt cn

mng m li a cng cha n nng ni y, vua ni:

-Ny, b Xutlumm thn mn, b xem chng ta c cch g cha cho u c con gi ta thot khi ci

bnh nghi k n ng ? B c tin, c th tm ra phng sch no lm cho cng cha phc hi l tr?

- Tu hong thng, -b nh mu p- nu ngi c giao cho ti nhim v y, ti hy vng s c cch

lm trn mt cch tt p.

- B lm cch no? Vua Tugrun-By li hi,

- Ti thuc lng c man l cu chuyn th v, mang ra k hu cng cha c th va gii tr nng va

lm cho nng dn dn g b nh kin nng n i vi nam gii. Bng cch lm cho cng cha tinrng xa kia tng c nhng ngi tnh chung thu, ti s tng bc lm cho nng v ra ngy nay

trn i cng c khi ng tnh qun thu chung nh th. Tm li, mun tu hong thng, b v ni

tip-xin ngi hy cho php ti c gip cng cha t nhn ra mnh ngh khng ng, ti tin

tng hon ton c th t c nguyn.

c quc vng ng , b nh mu ch cn lo ngh cch tm ra c hi thun tin nht thc thi

nh ca mnh.

V thng thng sau ba n tra cng nh vua, hong t anh trai v cc qun cha trong triu, cngcha bao gi cng dnh sut c bui chiu thng thc c n t trong cung cm n ca ht xng


29/486



mua vui. B Xutlumm ngh ch c cc bui sng l thi gian thun tin nht. B quyt nh, nn

thc hin ca mnh vo lc cng cha ang trong nh tm. Bi vy ngay sng hm sau, ch

khi cng cha vo trong phng tm, b nh mu mi ng li tha:

Gi ny bit mt cu chuyn c nhiu tnh tit ht sc c sc, nu cng cha vui lng cho php th

gi xin c hu chuyn, tin rng cng cha nghe ri, s ly lm th v cho m xem.

Vy l nng cng cha nc Casmia, c l t mnh thch nghe cu chuyn th t, m lm hi lng

nhng c hu v ngi gip vic ang nn nng c nghe k chuyn hn, lin ng cho php b

nh mu Xutlumm k chuyn. B lin ct li nh sau.


Nghn lmt ngy

Dch gi: Phan Quang

Chng 2

CHUYN ABUNCAXEM BASRI

Tt c cc s gia u nht tr cho rng Hong Harun An Rasit l nh vua hon ho nht thi i

ng, tic mt iu do vua nm trong tay quyn lc hng cng nht thi by gi, cho nn sinh

thi quen d ni cn thnh n v tnh tnh kiu cng khng ai chu ng ni. Lc no ng cng mt

mc cho rng trn i ny chng c v qun vng no ho phng bng mnh.

Giapha, t tng sng i ca vua, khng chu c chuyn hong c t mnh khoe khoang nh

vy, mt hm bo gan tha vi ngi nh sau:

- Mun tu hong thng, v ch nhn ca ti, ng ch soi ca ton trn th, xin cho php k n l

ny c mo mui tha vi ngi rng ngikhng nn qu t ngi khen mnh nh vy. Hy nhng

nhng li ngi ca y cho thn dn ca ngi cng nh cho bit bao ngi nc ngoi ang chu chc

trong triu nh ngi. Ngi hy h c cho thn dn cm t Thng sinh ra h trn cc quc

giao thuc quyn ngi, v ngi nc ngoi ai cng hi lng mnh khn ngoan bit ri b t

quc n y hu h di trng ngi.

Harun ni cn t i v nhng li ni y. Vua cao ngo nhn thng vo mt t tng, v ng ng

hi ng c quen bit ngi no c th snh c vua v c ho phng hay khng.

- Mun tu c,- t tng p- ti thnh ph Basra (Trong b Nghn l mt m, phin m l

Banxora, thnh ph Nam Irc) c mt chng trai tr tn l Abuncaxem. Mc d ch l mt thng


30/486



dn, anh ta sng xa hoa lng ly hn tt c mi qun vng, v khng mt nh vua no trn i ny,

k c ngi, mun tu hong , tnh tnh ho phng hn chng.

Hong mt, i mt vua long ln v bc bi. Vua ni:

- ng nh r ri ch, bt c thn dn no dm ni iu sai vi vua u phi ti cht?

- Ti u dm tha tht iu g khng chn thc bao gi- t tng p. Trong chuyn i gn y v

Basra, ti gp chng Abuncaxem y, ti sng nh chng ta. i mt ti, d quen nhn cc

kho bu vt ca hong thng, vn ht sc ngc nhin v s giu sang ca chng trai, v ti v cng

say m phong thi ho hoa i lng ca chng.

Nghe n y, Harun An Rasit khng nn ni cn thnh n. Vua qut:

- ng tht ng ti cht, Giapha , sao dm em mt k thng dn ra so snh vi ta. Ti khi qun

ca ng khng th khng b trng tr.

Va ni vua va ra hiu cho vin tng ch huy i cn v n gn, v ra lnh bt gi ngay t tng

Giapha. Tip , vua i thng ti dinh nng Zbit, chnh cung hong hu ca ngi. Thot trng v

mt gin d ca nh vua, hong hu ti ngi khip m. B hi:

- C vic g xy ra, mun tu hong thng? K no dm gy cho ngi ni bt bnh?

Hong thut li cho hong hu nghe cu chuyn va xy ra. Vua ni v Giapha vi li l nng n

khin hong hu hiu ngay ng ang gin t tng ti mc no. Nhng b hong hu y vn khn

ngoan, b khuyn vua hy tm nn trn li nh, hy nn phi mt ngi no ti thnh ph Basra

tm xem h thc th no; nu iu Giapha ni l sai, hng trng tr ng ta; ngc li nu ng ta ni

ng th cng nn cn nhc, x pht ng ta ti mc nh x mt tn phm ti st nhn e cha c

cng minh lm chng.

Li hong hu lm du mt phn cn thnh n ca Harun. Vua ni:

- Hong hu , ta chp thun li khuyn ca nng. Ta nhn ng l cn phi i x cng minh vi

mt bc i thn nh Giapha. Ta cn lm hn th. trnh xy ra trng hp ngi ta phi i v

khng a t tng m c th tu trnh khng trung thc chng, ta mun t mnh n Basra, t mnh

tm hiu s tht. Ta s lm quen vi chng trai m mi ngi khoa trng s ho phng y. Nu iuGiapha ni ng s tht, ta s khng tm v li ni thng m cn ban thng trng hu cho ng,

nhc bng ng ta dm di tr vi vua th ta th s cho chm u ngay tc khc.

Quyt nh nh vy ri, hong Harun An Rasit tnh chuyn thc hin ngay khng chm tr. Mt

m vua b mt ri hong cung. ng ln nga v khi hnh, m nht thit khng cho php bt c

mt ai theo hu, mc cho hong hu Zbit tm li l thuyt phc vua ch nn mo him i mt

mnh. Ti Basra, vua g cng xung nga gh vo trm du khch nhn thy trc tin khi va vo

thnh ph. Ngi gc cng l mt c gi. Harun ni:- B i, ti hi b nh, c phi trong thnh ph ny c mt chng trai tr tn l Abuncaxem, anh ta


31/486



c th vt qu mi ng qun vng trn i v s giu sang v c ho phng?

- ng vy, tha ngi- ngi gc cng p- cho d gi ny c n mt trm ci ming, v mi ming

c mt trm ci li, th cng khng th no k ht nhng hnh vi ho phng ng y tng lm.

Lc ny vua Harun ang cn ngh ngi, vua ch dng qua my mn nh ri i nm.

Sng hm sau, vua dy tht sm, i bch b trong ph cho ti khi mt tri mc. Gp mt hiu may

va m ca, ng vo hi nh Abuncaxem v li no. Bc th may ngc nhin:

a, ng t x no n vy? Hn ng cha mt ln ti Basra, cho nn mi khng bit dinh c ngi

Abuncaxem to lc u. Nh ring ng y cn c dn tnh bit n nhiu hn c cung in ca

nh vua.

K n y b nh mu ca cng cha Farucna dng li bi mt n t va vo, c ny c nhim v

n bo cng cha bit sp ti gi i cu kinh tra. H trng thy t n ny xut hin l cng cha ra

khi nh tm, vn li trang phc. B nh mu lc ny cng ngng li, ch n hm sau, khi cng

cha bc vo nh tm mi k nt cu chuyn. Tu s Moclt khi chuyn ng t ting n sang

ting Ba T sp xp theo cung cch trn cc truyn k trong b Nghn l mt ngy. Dch gi vn

bm st nguyn tc, tuynhin xin php c lc bt nhng cu a y trc v sau mi bui tm,

chng ti ngh nh vy s lm chn ngi c; c gi c th coi mt mch ton b cc cu

chuyn m khng b ngng ngt d chng.

Nh vy l sang ngy hm sau, b Xutlumm mi tip tc cu chuyn k d.


Nghn lmt ngy

Dch gi: Phan Quang

Chng 2 (B)

NGY THHAI v NGY THBA

Hong p li ngi th may:

- Vng, ti l ngi nc ngoi, ti khng quen bit ai trong thnh ph ny. Ti vcng bit n bc

nu bc vui lng cho ngi dn ti n nh chng trai y.

Bc th may sai ngay mt ch b hc vic dn hong n tn dinh c ca Abuncaxem. y l mt

dinh th xy bng nhng tng o nguyn khi, cng lm bng cm thch c hoa vnta ta vn

ngc thch anh. Nh vua bc vo sn, y c v s gia nhn tr tui v n l c tr li t do,


32/486



h ang a vui vi nhau trong khi i lnh ch nhn. Vua tin n gn mt ngi v ni:

-Ngi anh em i, ti nh ngi anh em vui lng gip cho mt vic, nh anh em vo bm vi ngi

Abuncaxem rng c mt ngi ngoi quc mi n, xin c tip kin ngi.

Nhn b dng hong , cu gia nhn bit ngay y khng phi l mt ngi bnh thng, vi chy

i bo vi ng ch. Ch nhn thn hnh xung sn n tip v khch nc ngoi, cm tay dn khch

n mt gian phng rt p. Vo phng, hong ni vui tng c nghe danh ting tt p ca ch

nhn, do vy khng sao cm c c mong c n y xin din kin ngi. Abuncaxem khim

nhng t t li ngi ca, mi vua ngi xung chic trng k, ri hi khch t x no n, ngh

nghip l g, hin ang ngh tr ni nao trong thnh ph Basra. Nh vua p:

Ti l mt thng nhn thnh Bata, hin ti tm tr ti trm du khch u tin nhn thy khiva t

chn vo thnh ph.

Sau i ba li hn huyn, vua thy bc vo phng mi hai gia nhn da trng, tay bng nhng

chic v bng m no v pha l khm hng ngc, ng y ru nh tuyt vi; theo sau l mi hai

n n l kh xinh, ngi th b nhng mm s xp y hoa qu ti thm, ngi th nng nhng

chic hp bng vng rng ng cc loi mt cc ngon.

Cc gia nhn u nm th ru trc khi dng mi khch. Hong nhp my th, mc d qu quen

thuc mi ca ngon vt l khp cc nc phng ng ny, vn phi th tht rng cha bao gi

mnh c ung loi ru tuyt vi n th. Chng my chc n gi dng ba ti, Abuncaxem

mi khch sang mt cn phng khc, y by sn trn bn bao nhiu th cao lng m v ng

trong a bt c ton bng vng khi.

Dng xong ba, Abuncaxem cm tay mi khch sang mt cn phng th ba, c by bin cn

sang trng hn hai cn phng kia. Gia nhn mang n khng bit bao nhiu l v ru bng vng

khm ngc ng nhiu loi ru khc nhau, cng nhng a s c by cc loi mt tri cy kh.

Trong khi ch khch nng chn thng thc cc loi ru ngon him thy th nhiu nhc cng v ca

s bc vo, cng c mt khc ho tu hay n mc lm hong Harun ta h m mn. Nh vua t

nh: Trong cung ta c vs nhng ging ht hay, song phi nhn l nhng ngi y khng ngmang ra so snh vi cc ca s ny. Ta khng hiu sao mt t nhn li c iu kin sinh hot lng ly

xa hoa dng ny.

Trong khi Harun ang chm ch nghe mt ging ca m m cha tng thy, th Abuncaxem ra khi

phng, lt sau quay tr li tay cm mt cy nh, thn cy bng bc, cn cnh l ton bng lam ngc

v cc qu l hng ngc. Trn ngn cy mt con cng vng chm khc tht tinh xo, thn chim l

mt khi h phch tot ra hongcy l hi v cc mi thm khc. Chng t cy bc xung chn

hong , ri cm chic a kh g ln u chim. Th l con cng ging i cnh, xo ci ui vma vi nhp iu kh nhanh, chim ma cng gp cng lm lan to ra mi th hng thm nc c


33/486



cn phng.

Hong ang mi m ngm khng bit chn ci cy bc v con cng vng, cha kp ng li ngi

khen, th chng Abuncaxem nhc c cy ln chim bc ra khi phng kh t ngt. Nh vua hi

mch lng v c ch y, ng thm t nh: Nh th l th no? Chng trai ny hnh nh cha bit

cch x s lch s nh ta tng. Chng ta ct ci cy v con cng i trong khi ta ang mi ngm, s

ta ng li xin mt vt y chng? Ta e rng Giapha qu li khi nh gi con ngi ny ho phng.

Vua cn thn thvi ngh y, th chng Abuncaxem li bc vo, theo sau c mt ch hu tr

cc k tun t khi ng. Ch b d thng ny mc mt chic o gm dt bng kim tuyn c nh

nhiu vin ngc v kim cng, tay dng mt chic ly lm bng mt vin hng ngc ln ng mt

loi ru mu sm. Cu tin n trc nh vua qu ly rp u st t v dng ly ru. Hong

ci chic ly, a ln ming ung cn, v tht diu k lm sao, ung xong nh vua trao tr ci ly

cho cu b th nhn ra ci ly ru vn y trn. Vua li ly ru, ung tip mt hi cn khng cn

mt git. a tr chic ly cho cu b, vua nhn ra ly ru li y m khng h nhn thy ai rt

ru vo.

Vt k diu ny khin hong Harun ngc nhin n mc qun pht chuyn cy bc cng vng, v

ct li hi do u c chuyn l lng n vy. Abuncaxem p:

Tha ngi, y l cng trnh sng to ca mt bc hin thi xa, v y am tng mi b quyt trong

tri t.

Va p xong, chng cm tay cu gia nhn, bc ra khi phng cng vi v y nh ln trc.

Hong cm thy bt bnh:

- Qui,- vua t nh- x s n th th chng trai ny qun tr ri. Chng ta t mang cc vt y ra

khoe vi ta m chng ch ta nh hi; chng ph ra trc mt ta; v mi ln nhn thy ta ly lm th

v v vt yth vi vng mang i. Tht chng c chi l bch v khim nh bng. Ny, hi lo Giapha

kia, ri ta s dy cho lo bit cch nh gi ng ngi i.

Vua khng bit nn ngh th no v tnh kh ch nhn, hay ng hn vua bt u c khng hay v

chng, th ln th ba chng trai quay tr li. Theo sau l mt c nng trang sc y ngc ng chubu, m nhan sc c mt khng hai xem ra cn n t b trang phc v cng lng ly. Hong gp

mt giai nhn xinh ti dng y, tr mt nhn. Nng ci u rt thp, x mt x, ri bc ti gn

vua, b iu duyn dng khin khch cng thm m mn. Vua mi nng ngi cnh mnh. Va lc y,

Abuncaxem gi mang ra mt cy n t b ln dy sn. Gia nhn dng cy n lm bng ng voi,

h phch, g mun v trm hng. Chng trai chuyn n cho c nng, c ly, so giy v bt u

tu mt bn nhc iu luyn ti mc vua Harun vn l ngi rt snh iu, cng khng cm c

tht ln. i chng trai tr i, s phn ca chng tht ng ngi i ganh t. Tt c c v vuacha v i nht trn i ny, ngay n ng thng lnh cc tn i na, cng chng th no c


34/486



c hnh phc snh ty chng.

Chng trai va thy v khch say m c gi tr , lin cm tay dt vi nng ra khi phng.

NGY TH BA.

y li l mt iu nhc na cho hong Harun An Rasit. Sut na th vua ni trn li nh, nhng

ngi c nn gin. Ch nh quay tr li ngay tc khc, v hai ngi tip tc tr chuyn chn tc

chn th cho n lc mt tri ln. Harun ni vi chng trai:

- Hi chng Abuncaxem ho phng, ti tht qu cm kch v s tip i ca ngi i vi ti, gi xin

cho php c co t, ngi ngh ngi.

Khng mun phin lng khch, chng trai thnh ph Basra nh nhn nghing mnh. Trnh khng

lm tri vua, chng lch s tin ngi ra tn cng; trc khi chia tay ng li mong khch vui lng

lng th cho v vic ch nh khng c cch n tip ngi trng th hn na, cho tht xng

ng a v ca ngi.

Trn ng tr v trm ngh dnh cho du khch, vua Harun An Rasit ngh thm. Ta tha nhn v

mt giu sang Abuncaxem vt xa cc vua cha; song xt v s ho phng, t tng ca ta sai

lm khi dm t chng snh ngang ta, bi rt cuc anh chng c tng ta mn qu no u? Th m

my ln ta tht ln ngc nhin trc v p cu cnh cy thn bc l ngc, cng nh khi trong thy

ci ly, v tn hu tr tui v c gi xinh ti, trng ta t ngi ca nh vy, nh ra anh chng phi t

hiu v trao tng ta mt mn no trong s y ch. Khng, anh chng ny ch l mt con ngi ch

thch khoa trng thi; cu chng ham ph by vt bu ca mnh cho khch nc ngoi ca ngi;

lm g? tho mn s kiu ngo v bn tnh thch khoe khoang ca mnh. Thc cht, cu chng l

mt tn keo kit. Ta khng th no tha thc cho Giapha v ci ti di tr ta.

ang suy ngh nhng iu chng ly g tt lnh cho v t tng, vua v ti trm ngh ca du khch.

Lm sao ni ht s kinh ngc ca ngi khi thy by ra trc mt bao nhiu liu tri huy hong va

dng ln gm nhiu gian nh vi, nhng tm thm la tri trn nn cng mt s ln gia nhn v n l

c tr t do; bn cnh y no nga no la no lc , ngoi ra c thn cy cnh bc v con

cng vng, ch gia nhn tr tui cng chic ly ru ca y, c c n t xinh p cm n t b tayna.

Bn ti t qu mp st t cho ng ch, trong khi c gi dng vua mt cun la bch. Vua m ra v

c nhng dng nh sau:

i hi ngi ng thc khch m ti cha hn hnh quen bit; c th ti khng bit cch i ng

ngi tht ng l; ci xin ngi hy rng lng i x cho nhng li lm thiu st m ti c th mc

phi khi tip n ngi, xin ngi ch lm ti thm h thn m khc t my mn qu nh mn gi

n tng ngi. Cy bc, con cng, ch tiu ng, ci ly v c gi tr, nhng vt mn y thuc shu ca ngi v hnh nh chng va ngi; t trc ti nay bt k nhng vt g cc v ng thc


35/486



khch vi k ny t a thch th chng khng cn l ti sn ca ti, m tr thnh vt s hu ca

qu v.

c xong bc th, hong vcng ngc nhin v tnh tnh rng ri ca Abuncaxem, v nh tha

nhn mnh vi suy xt khng ng v chng trai. Vua tht ln:Triu triu phc lnh ban cho

Giapha. Chnh nh lo m ta c biu tng hu hnh th ny. Ny, hi Harun! t nay ch c khoe

khoang na ng l ngi giu sang v ho phng nht th gian; mt tn thn dn ca ng vt xa

ng ri . Nhng- nh vua ngh tip lm sao mt t nhn bnh thng li c th biu tng ngi

khc nhng vt phm qu him mc y nh? Nh ra ta phi hi anh chng kim u ra nhiu ti sn

n vy. Ta th nhn mnh s xut khi khng gn hi anh chng iu y. Ta khng mun quay tr

v Bata m cha sng t cu chuyn ny. Cng quan trng lm ch, vic trong t nc thuc

quyn ng tr ca ta, li c mt ngi dn thng sng cuc i cn nhung la hn c ta. Nht nh

ta phi gp li anh chng, ta s kho lo tm cch khi gi chng dc bu tm s cho ta r do u

chng c c mt gia sn khng l dng y.

Qu st rut tho mn s hiu k, vua mc bn gia nhn mi trong trm lu tr du khch, mt

mnh quay tr li ngay dinh c chng trai tre. Khi ch c mnh vua vi chng, vua ct li hi:

- Hi chng Abuncaxem v cng ng mn, cc tng phm ca ngi cho ti qu to tt, lm sao ti

dm nhnm khng s lm dng tm lng ho hip ca ngi. Xin ngi vui lng cho php ti gi tr

li. S tip i trng hu ca ngi lm cho ti v cng cm kch; tr v n Bata ti s loan

truyn cho mi ngi bit v s giu sang cng nh tnh ho hoa khng t ca ngi.

- Tha ngi qu mn,- chng trai p v v b xc phm- chc hn ngi c iu g phn nn v tn

Abuncaxem khn kh ny. C th mt hnh ng no ca k hn mn lm ngi khng hi

lng, bi ngi khc t cc tng vt ca ti. Gi nh ngi va lng, hn ngi khng cho ti

phi b nhc m v b khc t nh vy.

- Khng u, tha ngi, - hong vi phn trn- ni c tri chng gim, ti tht qu cm kch v

thi lch s ca ngi, cc tng phm ca ngi qu gi qu. Nhng mn qu y vt xa tng phm

cc ng qun vng trao cho nhau. Xin php ngi cho ti c ni ra iu ti suy ngh, nn chngngi ch qu phung ph ti sn nh th, nn suy ngh l ri n mt ngy no cc kho tng ca ngi

s cn kit.

Nghe n y, Abuncaxem mn ci v ct li p nh sau:

- Trnh ngi, qu tht ti rt vui c bit, khng phi ngi mun trng pht ti v mt li lm no

nh vi ngi trong khi n tip cho nn khc t tng vt. mong ngi thoi mi chp nhn

cho, xin php c tha ti c th ngy no cng trao tng nhng mn qu tng t thm ch qu

bu hn nhiu m chng c g phi bn tm.iu ti va tha hn khin ngi ngc nhin- chng trai ni tip- song ngi s khng ly lm l na


36/486



nu ngi vui lng cho php thut linhng iu tng xy ra trong i k ny. Xin cho ti c gii

by tm s vi ngi.

Ni xong, Abuncaxem dn nh vua vo mt cn phng trang tr by bin ngn ln sang trng hn

nhng phng vua thy. Nhiu l hng to mi thm du du. Gia phng t mt chic ngai

bng vng rng, di sn tri nhiu tm thm qu. Hong Harun An Rasit khng th no hnh

dung mnh ang trong nh mt ngi dn thng m c ng y l cung in mt bc vng

cn hng mnh hn c mnh. Chng trai tr mi vua ngi ln ngai, chng ngi xung mt chic gh

bn cnh, v bt u thut chuyn i mnh nh sau.


Nghn lmt ngy

Dch gi: Phan Quang

Chng 2 (C)

NGY THT v NGY THNM

NGY TH T.

Ti l con trai mt nh bun kim hon thnh ph Cairo tn l Aplazit. C ti s hu qu nhiu ti

sn, c s s giu sang ca mnh c th lm cho hong nc Ai Cp, vn l ngi keo kit sinh

lng k nn di sang lp nghip ti thnh ph Basra ny.C ti kt hn cng ngi con gi duy

nht ca thng nhn giu c nht Basra.

Ti l a con mt ca cuc hn phi y. Thnh ra ti tha hng tt c gia sn ca cha ti cng nh

ca m ti. Sau khi song thn ti t trn, v tr thnh mt ngi v cng giu c. Nhng hi y ti

cn tr lm, ti ham tiu pha chi bi. Tnh ti vn ho phng, ni ng hn ti l con ngi phng

ng, khi thy mnh c iu kin ri, ti n chi th ging, tha hi nm tin qua ca s. Do vy ch

trong vng hai, ba nm c giati khng l ca ti tan theo my khi. n lc ny, cng nh mi

ngi tng hi tic v cc cuc truy hoan ca mnh ngy troc, ti bt u c nhng suy ngh ng

n hn.

ang c t nhiu danh ting thnh ph, ti ngh tt hn l nn lnh i khi thnh ph ny, tm cch

ko l nhng ngy tn i kh ni t khch qu ngi. Ti ngh sng bn hn trc con mt

nhng ngi cha h quen bit d sao cng d chu ng hn sng ni mi ngi u r mnh tng

c mt thi giu sang. Ti bn ngi nh, ti sn cui cng cn st li. Ti nhp vo mt on nh


37/486



bun, theo h n thnh ph Muxem, ri t sang amat. Bng qua sa mc Arabi v dy ni

Pharan, ti n thnh ph Cairo hng v.

Ph x nh ca p , cc thnh ng lng ly lm cho ti rt i ngc nhin. Cht nh y chnh

l thnh ph ni thn sinh ti, c Apenlazit ra i, ti khng th cm lng khng ri nc mt, th

vn than di. i thn ph ca con i- ti thm khn gi nh cha cn sng trn i, nhn thy a

con trai ng l giu sang li ra nng ni ny, hn cha au lng bit bao!

B m nh bi nhng suy t phin no, ti n bn b sng Nin v i do mt mnh. Lc ny ti

ang ng mt sau ca Cung hong . Bng nhin mt ca s xut hin mt ph n m nhan

sc thot trng lmti ngy ngt. Ti dng chn ngm nng. Nng thy v vi li vo trong

nh. Lc ny tri ti, m ti th cha tm ra ni ngh n nh, nh vi i hi tm thu mt nh tr

quanh vng.

m hm y ti chng lm sao ngh ngi yn n. Bng dng ngip c theo ui tm tr ti. Ti

ngh thm: Gi m tri khng xui khin nhn thy v ti nng, th ta khng n ni m say

mt mi tnh v vng. M sao ng tri khng cho php ta c ngm nhn nng lu hn t na!

Ngy hm sau ti c tnh n ch hm qua, ni c ca s phng nng, vi hy vng c th li nhn

thy dung nhan ngi p. Nhng ch l hy vng ho huyn m thi, nng khng xut hin. iu y

lm ti bun phin gh gm, tuy nhin ti khng h nn; hm sau na ti li n, v ln nymay

mn hn. Phu nhn hin ra bn ca s. Khi thy ti chm chm nhn, nng mng:

-Ny tn v l kia, my h khng bit nghim cm n ng dng chn trc cc ca s ca dinh th

ny? Hy i ni khc ngay tc khc. Nu cc v quan ca hong nhn thy my y, h s git

cht my.

Khng cht lo u v li cnh co y, ti ph phc st t ri ngng u ln tha:

- Trnh phu nhn, ti l mt ngi t nc ngoi mi n, cha am tng lut l thnh ph Cairo ta,

nhng cho d c bit, cng khng ngn cn ti dng chn chim ngng sc p ca b.

- Tn bo gan kia, my khng s ta sai bn n l ra trng tr ti my hay sao?

Ni xong, nng bin mt. Ti lo nng bt bnh v s to gan ca ti, chc ang i gi ngi n nhp.

Ti ch i lnh trngtay ao tay thc n b nho vo mnh. Tuy nhin xc ng v cn gin ca

ngi p cn mnh hn lo u v s do nt ca nng, ti chng h cm thy him nguy, c thn

nhin th b v nh. m y qu l mt m sng gi na ca ti. Bi qu chn ng v mi tnh,

ngi ti ln cn st, mu ti c nh si ln, nhm mt ch m ton c mng.

Tuy nhin c mong c nhn thy li ngi n b, hy vng c nng i x nng tay hn mt

cht, cho d bit y l mt nim hy vng rt i mong manh, lm cn st ca ti du dn. Mt sam m in r cun ht ti, ngy hm sau li chn ti tr li bn b sng Nin, v ti ng nh tri


38/486



trng ng vo ch my ngy hm trc.

Chc nhc trng thy ti, phu nhn y tin n bn ca s; song v kiu sa ca nng khin ti khip

m. Nng qut:

-Ny, tn khn khip kia, ta e do my n th, m my cn dm dn xc n y na sao? Hy

trn ngay khi chn ny, v thng hi my m ta cnh bo cho mt ln na; nu my khng bin

ngay tc khc th mt mng l ci chc.- Thy ti cha chu i, lt sau nng ni tip Ci g gi

chn my li y, h tn tr tui to gan kia? Hy sn sng i, sm st sp ging xung u my ri

.

Nhng cu y gi nh ngi khc t am m hn ti nghe hn tin ngay, y th m ti ng l b

i li c nhn nng mt cch u ym v p:

- Hi phu nhn xinh p, nh no nng ngh mt chng trai bt hnh ang si m nng, ang ht sc

i m nng cho d v vng, li s cht hay sao? Hi i! Ti th cht cn hn sng trn i m khng

c sng v nng.

Ngi ph n lin p:

-Nu my cng u cng c n vy, th hy i vo trong ph chi cho ht ngy hm nay i, ti

tr li di ca s phng ta.

Va ni xong cu, nng nhanh chng bin mt, mnh ti kinh ngc ng ngn ngi ra y, lng

trn tr yu ng v vui sng.

Nu cho n lc y ti c cng li mi mnh lnh dt khot ca phu nhn, ngi c th hiu ln ny

ti li sn sng tun th; cu chuyn va xy ra lm cho ti cm thy du ngt trong lng. Trong khi

ch i nim lc thm ti tng tng nn, ti thy tan bin i mi iu bt hnh. Ti t nh: Ta

chng c g phn nn v s mnh na. Tht khng ng nh mnh hm nay li u i ta n vy, cng

mnh lit nh n tng giy xo ta thi gian qua. Th l ti tr v nh, ch cn lo mi mt vic n

mc, chi chut, ngm ngha v xc nc hoa thm phc ngi.

m hm y, ch n lc thun tin ti ni tnh yu ang vy gi, ti m mm i trong bng ti.

Ti nhn ra, ti mt ca s cn h ca nng, c mc sn mt si dy dng xung t. Ti bm sidy leo ln, vo c trong nh ri ti cn phi qua hai gian na mi ti mt cn phng rng by

bin trang hong ht sc lng ly, chnh gia phng t mt chic ngai bc.

Ti chng cht quan tm n bn gh qu gi cng nh mi th khc trong phng, mt ti ch dn

vo mt ngi ph n. i, tha ngi, phu nhn y mi xinh p lm sao! Khng hiu sao thin nhin

c th sn c mt to tuyt tc nh vy, hon ho n vy v ph ra cho cnh my ru chng ta

chim ngng? Chng phi vti am m nng, nn sn c nh kin nng l ngi p cho nn

khng nhn ra khim khuyt no ni giai nhn, thnh tht t y lng ti thy qu nng p v song.Nng mi ti yn v ln ngai, ri ngi xung bn cnh, v hi ti l ai. Ti thut li hon ton chn


39/486



thc cu chuyn i mnh. Ti thy nng chm ch nghe, v dng nh c hi cht mi lng

khi thy nh mnh a ti ti nng ni ny. V thng hi t mt tri tim lng hin ln nt mt

ngi p cng lm cho ti thm say m, nh cha tng mt ngi n ng ang yu no trn i

yu m say n th. Ti ni:

- Tha phu nhn, cho d ti ang trong cnh bt hnh n mc no, ti thi khng t thng thn

trch phn na, bi c phu nhn h c em lng thng cm.

NGY TH NM.

Bt gic cuc tr chuyn gia nng v ti dn dn tr nn du dng u ym, nng t ra mt con ngi

y tr tu. Nng th tht, nu ti m say nng ngay khi thot trng thy, th nng cng khng

th t ngn mnh ch n ti. Nng ni tip:

Bi chng ci m cho em bit chng l ai, em khng mun chng khng hay bit em l con

ngi nh th no.

Tn em l acan. Em sinh ra ti thnh ph amat. Ph thn em vn l mt trong nhng v i

thn ca nh vua ang tr v y, qu danh c l Btru. Bi thn sinh em l ngi xa nay ch bit

coi nim vinh quang ca nh vua v li ch quc gia l nguyn tc dt dn mi hnh vi ca mnh,

ngi c khng t k th, h l nhng k suy ngh v sng theo nhng nguyn tc khc. y th l h

tm cch xc xim rt cuc nh vua ght b ngi. Quan i thn Btru khng may y, sau

nhiu nm phc v ht mnh, mt hm thc dy cht thy b gt ra khi triu nh. Ngi lui v sng

n dt ti mt ngi nh gn cng thnh, v ch cn mi vic mang ht tm tr chm lo gio dc con

ci. Nhng than i! Ph thn em u c c hng th kt qu cng lao nui nng dy d ca

mnh: ngi qua i khi em vn cn l mt a tr v thnh nin.

Cha em va qua i, m em lin bn ht gia c in sn ly tin mt. Ngi n b khn nn, sau

khi bn con gi cho mt ngi chuyn bun n l, mang theo tin ca theo ngi tnh tr cng nhau

ln ng sang nc n . Trong thi gian y, nh bun kia a em cng mt lc vi nhiu thiu

n khc ng va mua c, sang thnh ph Cairo. ng may sm cho chng em o qun tht sang

trng, ri ch khi c dp a chng em n ra mt hong Ai Cp. ng dn c bn vo hongcung, n mt gian phng rng, hong ang ng trn ngai vng.

Chng em ln lt diu qua trc mt v qun vng, ngi t v thch th khi nhn thy em. Ngi

bc xung ngai, tin n gn em v ni:

- Con b ny trng d thng qu! Hy nhn xem i mt, hy nhn xem ci ming n ka! Ny anh

bn- vua quay li ni tip vi nh bun- t ngy ng i tm kimn n l mang v triu nh cho ta

chn, cha bao gi ng kim c mt a p bng con b ny. Khng, qu tht khng c ngi

ph n no c th snh ty c gi hm nay. Ny, cn bao nhiu, ng hy ra gi i, t n u tacng ng mua c thiu n xinh nh hoa ny.


40/486



Nh vua khoi ch qu, sai mang tr cho nh bun mt khon tin kh ln, ri cho ng cng tt c

cc c gi khc lui v. Tip , ngi gi vin trng hon n n bo:

-Ny, Kcabia, ng hy dn tuyt th giai nhn ny i v a nng n mt ngi nh bit lp.

Vin trng hon n tun lnh, a em n ngi nh ny, ng l mt ngi nh p nht trong hong

cung. Em va ti ni, th c man l n t tr c gi c, vi theo chn ti. Ngi th mang n cho em

nhiu b xim y lng ly, ngi th dn hoa qu v nc gii kht, mt s khc mang n ra ho tu

kh hay. Tt c u tha, chng c hong phi ti hu h em, mi ngi nguyn c gng ht

sc mnh lm trn nhim v hong giao.

Chng bao lu hong thn hnh ti thm em. Ngi by t vi em tnh yu bng li l nng nhit

nht; nhng cu chuyn y i vi em mi l qu, cu tr li th ngy ca em chng nhng khng

lm hong khng hi lng, m ngc li cng khin ngi thm qu mn. Cui cng em tr thnh

cung phi c sng i nht ca nh vua. Tt c mi cung tn m n t cho mnh nhan sc c

th ngi vo a v ca em u rt ganh t chuyn , chng khng sao tng tng ht mi th on

chng by ra sut ba nm qua hm hi em u. Nhng em bao gi cng tnh to phng, thnh

ra chng n d ma mnh n u cng v ch m thi. Chng phi ti em hi lng vi s phn ca

mnh; bi em khng th no tht lng yu hong v em cng chng lo mt trc nhng vinh

danh ngi dnh cho mnh. Em ch ght bn tnh ch lc no cng tm mi cch h b em, th

cho nn em c gng cho c bn thy chng ch mt cng toi thi. Mong chng b qu cho chuyn

nhi n thng tnh y.

Nng ni tip:

Ni bun phin ca bn tnh ch thua cuc lm em sng khoi hn tnh yu ca hong dnh cho

em. Cng phi tha nhn v qun vng y rt kh i; nhng phn th c phi u tnh yu ph thuc

vo l tr ca mnh, phn th dng nh nh mnh dnh tri tim em ring ch chng n, bi

chng l ngi n ng u tin em mt nhn.

p li li t tnh him hoi lm tng tin vn may ca mnh, ti ha vi ngi p s dnh cho nng

mt tnh yu bt dit, v ti thc gic nng ch nn chn ch sm ban cho ti hnh phc. ng volc trc khn khong i hi yu thng ca ti,nng acan sp xiu lng m ban cho ti nh

cao lc th, th c ting p ca kh dp dn v mnh m. C hai chng ti u rng ri chn tay.

Ngi p th thm: Tri t i, bn chng n phn bi em. Cht chng ta ri. ch thn hong

n y.

Gi nh chic thng gip ti leo ln ng vo gian phng ny, hn ti d dng bm ly n tt

xung t v thot thn, nhng n li mc gian hin nay ang c mt hong , thnh ra ch cn

mi mt li thot duy nht l chui xung trn di gm chic ngai bc. Nng acan ra m ca.


41/486




Nghn lmt ngy

Dch gi: Phan Quang

Chng 2 (D)

NGY THSU v NGY THBY

NGY TH SU.

Nh vua, theo sau c nhiu hon n cm n soi ng, gin d bc vo v qut:

- Con khn kip kia! C thng n ng no ang y vi my? Nhiu ngi thy n leo ln qua

mt ca s cn phng ny, v si thng cn mc ca s ngoi kia!

Nghe vua qut, acan hong hn, nng ng cm nh thc, khng tht ni mt li. Nng liu

lnh n mc y, th by gi n lc phi tr gi thi. Hong phn bo nhng ngi theo hu:

- Chng my hy lc sot khp ni. Khng c cho tn khn kip y thot khi trng pht ca ta!

Bn hon n rm rp tun lnh. Chng lc li khp ni. Pht hin thy ti chui di gm ngai, chng

li c ti ra, ko l n trc chn nh vua. Hong qut:

- Tn khn nn kia! Kh khen cho my to gan ln mt! C thnh ph Cairo ny hn thiu ging n

b cho my hay sao? L no n hong cung ca ta, my cung khng knh n?

Ti cng khip m chng km nng cung phi, thiu cht na th ln ra bt tnh nhn s. Ti ngh

gi nh cu chuyn y din ra i vi ngi thnh ph Bata, ngi lm vo cnh ng ca ti khi

ngi b hong Harun An Rasit v i bt cht (ci xin ngi lng th cho ngh va ri), th tm

trng ngi hn cng chng khc ti khi y. Ti khng sc ni ra li. Ti qu mp di chn

hong , ch cn ch cht na thi. Nh vua rt gm sp sa chm th bng xut hin mt b c

Documents

Nghin Le Mot Ngay