Neuzen in

Diest

‘NeuzeN iN ...’ is eeN uitgave vaN curieus vzw • www.curieus.be • iNformatie@curieus.be

curieus is een progressieve vereniging die door een andere bril naar cultuur en de samenleving kijkt. We organiseren frisse, originele en gedurfde activiteiten die je goesting geven in cultuur.

Iedere stad of gemeente heeft haar curiositeiten. En daar neuzen wij graag in. In die bijzondere plekjes, aparte verhalen en originele tips.

Dan zie je het allemaal door een andere bril. Kijk eens naar Diest zoals je het nog nooit gezien hebt. Luister naar Diestenaren die je amper

kent. ontdek Diest alsof je er voor de eerste keer komt. of je er nu woont of gewoon op bezoek bent. welkom. Het is ons Diest. onze eigenzinnige

keuze. Steek je neus eens in Diest, haal diep adem en proef ervan op een compleet andere manier. misschien ruikt het naar meer…

Neuzen in

Diest

5

Op de Grote Markt 24, achter de prachtige renaissancegevel, huisde lang geleden de Sint-Sebastiaan schuttersgilde. De ‘schut-terij’, zoals de gilde ook genoemd werd, was een militie bestaande uit burgers, die de stad Diest moest beschermen bij aanvallen en de orde moest hand- haven bij oproer, brand of prominent bezoek. Een echte gilde was de schutters-gilde niet, want ze bestond ook uit vrij-willigers die naast hun taak als schutter, ook een ander beroep hadden. De leden van de Sint-Sebastiaansgilde waren handschutters en beeldden de handboog af in hun schild.

Het pand, dat de naam ‘De Keyzer’ draagt, werd in 1616 opgetrokken, wat duidelijk af te lezen valt van de muur-an-kers op de gevel. In de loop van de eeuw-en werden meermaals restau-raties en aanpassingen gedaan, waardoor het pand niet enkel renaissance kenmerken heeft. opvallend zijn de drie obelisken die de geveltop sieren, de kunstig gesmede muurankers en de grote inrij-poort met rondboog. Sinds 1943 is het pand beschermd als monument.

Wat schuilt er achter de gevel

6

REnaISSancEpanD “DE KEyzER”

Het zicHt vaNop De beiaarDtoreN vaN De SInt-SuLpItIuSKERK.

‘t Zicht‘t zicht over Diest is het mooist vanop de citadel of vanop de mosterdpot (beiaard-toren) van de Sint-Sulpitiuskerk. pas in 1766 kreeg de toren het huidige uitzicht. Het wordt de mosterdpot genoemd, naar de scheldnaam van de Diestsenaars: mosterdschijters, een benaming die teruggaat tot de boerenkrijg.

9

v.l.N.r: siNt-sulpitiuskerk, De waraNDe, Het Hof vaN Nassau.

Diest oranjestad in100 woorden

bijna drie eeuwen lang, van 1499 tot 1795, was Diest in handen van de graven dat deel uitmaakten van de unie van de oranjesteden, samen met breda (Nl), Dillenburg (D) en orange (f). koningin beatrix van Nederland draagt nog steeds de titel barones van Diest.

Getuigen van de ‘oranje’ periode in Diest zijn onder andere het Hof van Nassau, het stadspark ‘De Warande’, dat was ingericht als jachtterrein en dierentuin en het graf van de oudste zoon van willem van oranje, filips willem, in de Sint-Sulpitiuskerk.

11

‘t Es tette windHet waait te fel

Em eet e perces gekrege veur tetteraaHij heeft een bekeuring gekregen wegens overdreven snelheid

Em es zoe loemp as ‘t pejet van kristusHij is erg dom

Dië slopt worem stuitHij slaapt waar hij staat

Em et e ferm stuk in zenne kollee; ij was stiepelzatHij was goed dronken

Kgan mich afkappeIk ga even slapen

Igem hukselIk heb jeuk

Daan kan zen klak oept water smaate en deronder springeover iemand die veel liegt en overdrijft

Wa stritselt ter deur de stroekenWat ruist er door het struikgewas

We gon voetsjWe gaan verder

Het dialect van Diest

12

grote markt Diest

14 ‘t GeMettel

‘t GESpEttEL ‘t gemoef‘t gemettel

In Diest staan vier huizen die bekend staan als ‘t Gespettel, ‘t Gemettel, ‘t Gestoef en ‘t Gemoef.

‘t Gestoef : grote markt 1, vroeger schrijn-werker Laureys, van wiens vrouw en dochters werd verteld dat ze nogal eens stoeften met mooie kleren. Een andere uitleg is dat in dit hoekpand de vroegere eigenaars hun koffie steevast in de eta-lage dronken, om te stoefen. het pand is op dit moment leegstaand en heeft niet meer diezelfde bekendheid en naam als vroeger.’

‘t Gespettel : Ketelstraat 23: vroeger woonde er de familie gouverneur, die

gezegend was met veel kinderen. Kinde-ren ‘spartelen’ of ‘spettelen’.

‘t Gemettel : hoek felix moonsstraat en guido gezellestraat, huis ‘de fortuyn’. Hier werd nogal eens lastig gedaan werd over het teruggeven van kleingeld. In ‘gemettel’ zit het woord ‘mettelen’, wat verwijst naar ‘martelen’.

’t Gemoef: Ketelstraat 30, huis ‘het Dam-bord’: werd begin 20st eeuw bewoond door de familie beken, wiens vrouw bekend stond als een zuurpruim, een ‘zuur moef’, iemand waarvan iedereen bang was.

Grappige namen ‘t GeSpettel, ‘t GeMettel, ‘t GeStOef eN ‘t GeMOef

15

Mario Aerts(Super Mario)belgische professionelewielrenner van 1996 tot 2011

Marleen Merckx: (11 april 1958) actrice in o.a. thuis en De Ronde

Yanina Wickmayer: (20 oktober 1989) top tennisspeelster

Hugo Camps (12 mei 1943) Journalist, columnist en auteur

Guy Swinnen (Kaggevinne 27 Maart 1960) belgisch muzikant , frontzanger en gitarist van the Scabs

Die is/was van hier BeKeNDe DieSteNAreN DOOrHeeN De jAreN

Liliane Saint Pierre (18 december 1948) zangeres van o.a. ‘Soldiers of Love’

Flor Koninckx (22 juni 1952) vlaams ex-rijkswachter, presentator en politicus

Nicolas Cleynaerts (5 december 1493) brabantse humanist, voorvechter van verdraagzaamheid

17

streekgerecht DieSterS StOOfvleeS Met pruiMeN

Ingrediënten (voor 8 personen): 1 kg rundstoofvlees, 350 g fijn gesneden uien, 1 knoflookteentje, 100 g bruine suiker, 1/2 dl azijn, 1 Gildenbier, 0,5l bruine fond, 1 kruidenbosje, 50g boter, 250g gedroog-de pruimen in suikerwater geweekt, 1 eetlepel fijngesneden salieblaadjes, 2 boterhammen besmeerd met mosterd, 1 eetlepel maïzena, peper en zout.

Werkwijze: Schroei het vlees in hete boter, kruid af met peper en zout en schep het (zonder vet) in een kookpot.

bak daarna in dezelfde pan de gesnipper-de uien en look tot ze glazig en lichtbruin

zijn. Voeg er nadien de suiker bij en laat die lichtjes karamelliseren. blus het geheel met de azijn en voeg dit alles bij het vlees in de kookpot.

bevochtig dit mengsel met het bier en de fond en voeg het kruidenbosje toe. Laat gedurende 1,30 uur op een zacht vuurtje koken.

Doe de boterhammen bij het vlees en laat nog eens 30 minuten koken (tot het vlees gaar is) en doe er dan de pruimen bij. Verwijder het kruidenbosje en controleer de smaak. bind de saus eventueel met wat maïzena. Strooi er de gehakte salie op en serveer met luchtige aardappelpuree.

19

Diest maakt samen met breda, buren, Dillenburg, orange en steenbergen deel uit van de unie van oranjesteden.Dit vriendschapsverdrag werd op 31 augus-tus 1963 afgesloten tussen verschillende steden die een nauwe band hebben met het nederlands koningshuis, de familie van oranje-Nassau. Deze steden van de unie noemen zich ook wel oranjestad.,

De steden van de unie

20

“De stad waar ik woon vind ik best leuk. Ik kan er met mama en papa gezellig shoppen in de vele winkeltjes. op woens-dag namiddag en vakantiedagen ga ik vaak naar de Halve maan om er te spelen en te zwemmen met mijn vrienden. Dan-sen is mijn passie en doe dit bij de leuke dansclub twist. na het avondeten gaan wij dikwijls in de stad een ijsje afhalen en wandelen dan door de straatjes en parken waar mama dan altijd verhaal-tjes vertelt zoals het vroeger was. In de zomer en winter zijn er leuke dingen te doen op het begijnhof, Grote markt of er-gens in de stad.”

“ik ga heel graag op vakantie maar ben ook altijd blij om terug thuis te zijn.”

Caroline Rener

Diest door de ogen van een 12-jarige.

23

De mooiste vitrines van Diest

24

Koken is ‘hot’. al enkele jaren worden kookprogramma’s, kookboeken, kookles-sen druk bekeken, gelezen en bijgewoond en vinden steeds meer mensen de weg naar restaurants.

om op deze trend in te spelen riep toe-risme Vlaanderen en de Horecasector in 2010 Vlaanderen Lekker Land in het leven. Vlaanderen Lekker Land is de noemer waaronder activiteiten en evene-menten worden gelanceerd die symbool staan voor ‘genieten op z’n Vlaams’ en ‘het goede leven’. De organisatie ging op zoek naar ambassadeurs voor hun project en voor elke Vlaamse provincie mochten 5 steden of gemeenten mee-dingen naar de titel. De 5 creatiefste

lekkere gemeenten zouden de titel van ambassadeur van Vlaanderen Lekker Land krijgen.

Dit was uiteraard spek naar de bek van Diest! De Diestenaar is immers een echte bourgondiër en de stad staat bekend om haar talrijke streekproducten zoals het Gildebier, de Loterbol, maar ook de Diestse frietsaus, praline, begijnhofkoek, en veel meer. samen met topkok felix alen werden typisch Diesterse gerechten geselecteerd waarbij aan de Diestse restaurants gevraagd werd deze op te nemen in hun menukaart.

ondanks de vele inspanningen greep Diest net naast de titel. Voor onze

Net niet...

26

provincie bleek affligem nog net iets creatiever. Desondanks blijft Diest, met een gevarieerd aanbod van rondleidin-gen, culinaire klemtonen leggen en mag toerisme Diest de titel van ‘Laureaat ambassadeur van Vlaanderen Lekker Land’ nog tot dit jaar gebruiken!

27

Het groen in de gemeente pArK CerCKel

In de stad vind je in het in 1990 aan-gekochte park cerckel in de michel theysstraat.

Dit prachtige park ademt bijna 800 jaar geschiedenis uit. Het park is ook regel-matig het decor voor allerlei activiteiten tijdens de lente- en zomermaanden.

wist je dat in 1228 de orde van de minderbroeders zich hier vestigde, één van de oudste kloostergemeenschappen van Diest?

tijdens de franse revolutie werd het klooster openbaar verkocht en kwam zo in het bezit van de brouwersfamilie piek

- later cerckel - en vormde het om tot een mooie lusttuin.

met zijn groene paadjes en authentieke brugje maakt het park plaats voor veel groen in de stad. Enkel de infirmerie en de rondboogpoort bleven bewaard.

29

Sterren van de toekomst AlterNAtieve rOCKerS Met AMBitie

Stevige rockmuziek is hipper dan ooit. Dat bewijzen de jonge leeuwen van tubelight. Een specifiek genre op hun oeuvre plakken is moeilijk. zelf houden ze het op shoegazerock of post-punkrock. frontman van deze jonge rockgroep is zanger-gitarist Lee Swinnen uit Kaggevinne.

Lee Swinnen heeft zijn rocktalent niet van vreemden. Hij is immers de zoon van Scabs-legende Guy Swinnen. toch loopt Lee niet te koop met zijn achternaam, al heeft hij zijn liefde voor muziek van zijn vader meegekregen. Dat Lee uit het juiste hout gesneden is, bewijst hij ondertus-sen al enkele jaren. met zijn rockgroep

tubelight kiest hij wel voor een heel ander genre dan zijn vader. Voor Lee mag het immers allemaal wat steviger tekeer gaan.

Dat tubelight een erg talentvolle rock-band is, hebben ze al twee maal bewezen op Humo’s Rock Rally. Deze talenten-wedstrijd geldt nog altijd als dé referentie voor jonge alternatieve muziekgroepen.

in 2008 haalde de toen nog piepjonge rockers van tubelight de halve finale. Vier jaar later namen ze opnieuw deel. Hun muziekstijl was ondertussen enorm geëvolueerd, wat de jury zeker over-tuigde. Een finaleplaats was deze keer

31

hun deel, maar een podiumplaats zat er in een zeer sterk bezette finale jammer genoeg niet in. Lee Swinnen wilt zijn talent optimaal ontplooien en volgt dan ook de pop- en rockopleiding aan de pHL in Hasselt. na zijn studies hoopt hij met de andere bandleden een muzikale carrière uit te bouwen, al beseft hij dat dit niet eenvoudig wordt. toch is tubelight geen on-beschreven blad meer. met “undesirable” brachten ze in 2009 hun eerste album uit en met singles als “Need it” en “turn me on” kregen ze al heel wat positieve respons in het alter-natieve muziekcircuit.

ook de belgische muziekindustrie heeft het talent van Lee Swinnen en zijn mede-bandleden al ontdekt. zowel de manager van deus als producer Jean-marie aerts (ex-tc matic) namen al contact op met tubelight met het oog op een mogelijke

samenwerking. Komende zomer willen ze alleszins zoveel mogelijk optredens plannen en met een goede manager zal hen dat wel lukken. Indien de jonge rockers voldoende financiële middelen bij elkaar krijgen, willen ze in het najaar de studio induiken om een full-cd op te nemen. concreet zijn de plannen voorlopig nog niet, maar wij twijfelen er niet aan dat tubelight een absolute topper wordt in de belgische rockscene.

33

stond, samen met hun zoon tommy. 60 minuten en 3435 push-ups later beëindigde hij zijn stunt met de woorden: “Weg met de canadezen, dat record is van mij.” Hij had zijn ultieme doel be-reikt. Het record, dat tot dan op naam van een canadees stond met welgeteld 3416 opdrukken, was ruim verbroken. amper een minuut na de laatste push-up, veerde trifon op en zei: ‘Ik ben hersteld’.

maar… de feestvreugde was van korte duur. Volgens de jury maakte trifon enkele ke-ren een verkeerde beweging met de ellebo-gen waardoor die push-ups niet meetelden en hij strandde op het aantal van 3413, net drie te weinig om het canadese record te

Het (net geen) wereldrecord trifON HeyleN: WerelDreCOrD puSH-upS verBetereN

op 7 maart 2010 was sportzaal karteria in Diest de plaats waar trifon Heylen , de 62-jarige militair op rust zou bewij-zen dat je nooit te oud bent om te stunten. Zijn doel? Het wereldrecord push-ups verbreken. trifon wou met hiermee zijn vrouw een origineel cadeau geven voor hun 35ste huwelijksverjaardag.

zichtbaar in zijn sas en goed voorbereid begon trifon aan zijn huzarenstukje. met de zin: ‘Is everybody happy? Go!’ startte hij zijn stunt. met telkens 30 opdrukken per 20 seconden, gevolgd door een pauze van 10 seconden, legde trifon de militair zichzelf een snoeihard tempo op, tot grote ongerustheid van zijn vrouw die hem bij-

34

evenaren en vermeld te worden in het Guinness book of records. trifon is naar eigen zeg-gen gemotiveerd om een nieuwe recordpoging te ondernemen. Ditmaal mikt de gepension-eerde mili-tair op 3.480 push-ups.

Het begiJNHof

tips van een kameraad “eeN DOrp vAN De Stilte

Hilde Lambrechts woont in een knus, wit begijnenhuisje in de schaduw van de sint-catharinakerk. “eén van de oudste huizen van het begijnhof”, vertelt ze fier. “Het dateert van rond het jaar 1680. ik vind het een voorrecht om in dit prachtige begijnhof te mogen wonen. Een dorp van stilte in een stad, waar de mensen verbonden zijn met elkaar. net als de begijntjes ooit moeten geweest zijn.” De charmante kasseistraatjes zijn elke eerste zondag van de maand het decor voor een gezellige boekenmarkt. Een uniek kader om te snuisteren tussen tweedehands boeken en oude documen-

ten, of binnen te stappen bij Xaverius, het Vlaams centrum voor Eet- en tafelcultuur dat hier zijn stek heeft.

37

Het statioN vaN Diest vroeger.

Het StatIoN vaN DIeSt Nu.

scHaffeNstraat vroeger

SCHaFFeNStraat Nu

42

Bekendste persoonop het kerkhof

euGeNe vOuNCKx

eugene vounckx, geboren te Diest op 23/07/1884 en daar overleden op 03/05/1951, was de oprichter van de socialistische partij in Diest en is vooral bekend door zijn graftombe met de gebalde vuist. ook was hij de oprichter van een arbeiderstoneelgroep onder de naam “emil moysonkring” in 1924.

43

De binnenstad van Diest bulkt van de geschiedenis. Deze Nicolaes Cleynaertswandeling neemt je mee langs meer dan 30 be-zienswaardigheden en is 4 of 8 km lang.

Wil jij je tijdens deze wandeling laten gidsen door de 16de-eeuwse humanist Nicolaes Cleynaerts? Geen probleem! Loop even langs de toeristische Dienst (Koning Albertstraat 16a; 3290 Diest) en vraag naar deze wandeling.

volg de route NiCOlAeS CleyNAertSWANDeliNG

1. Stadhuis en stadsmuseum De Hofstadt

2. Sint-Sulpitiuskerk en Museum voor religieuze kunst

3. Gulden Maene (geboorthuis van Sint-jan Berchmans)

4. Hof van Oranje-Nassau5. Begijnhof, werelderfgoed van de

uNeSCO6. Watermolen van de prinsen van

Oranje-Nassau (ezeldijkmolen)7. refugehuis van de abdij van

tongerlo (‘t Spijker)8. refugehuis van de abdij van

Averbode9. Onze-lieve-vrouwekerk

45

46

Teken hiernaast je eigen tekening over Diest.

De kindertekening

47

Diest iets goddelijks had? Diest betekent immers ‘nederzetting aan het Heilige water’ Dheus (goddelijk, hei-lig) + plus het achtervoegsel ‘-t’, hetgeen ‘nederzetting’wil zeggen. Molenstede vroeger ‘aan zee’ lag? tijdens het tertiair (70 tot 3 miljoen jaar geleden) overspoelde de Diest-iaanzee regelmatig het noorden van belgië, waar-onder ook molenstede en Diest. Het glooi-ende en soms heuvelachtige landschap is er het gevolg van. Veel zandbanken bleven immers over na het terugtrekken van de zee.

50°59’ N.B. 05°03’ O.l. de geografische ligging van Diest is?

Diest ooit drie gevangenissen telde?

De bevolking van Diest bestaat uit 49,41 % mannen en 50,59 % vrouwen?

426 mensen de familienaam van Diest dragen in België?

Wist je dat?

51

Waar ligt de neus? Diep onder de grond, ben ik verborgen. ik ben in goed gezelschap van rené van chalon en zijn vrouw anna van lotharingen en ‘Het laatste oordeel’ is voor mij wel erg dichtbij.... Waar ben ik? Weet jij waar de neus verborgen is? Stuur dan je antwoord naar: info.vlaams-brabant@curieus.be en wie weet win jij wel een prachtige prijs!

52

ColofonNeuzen in Diest werd bijeen geneusd door curieus Diest: marc florquin, thea Henderix, lothe ramakers, kristof collin, Dietlinde oppalfens.

Wil je meedoen met curieus Diest?neem dan contact op metrudiger.putseys@skynet.be

fotografie: Kristof collin

Vormgeving: rob marcelis

Lay-out: toon Vandebroek (www.adnormaal.be)

meer info: www.curieus.be/neuzenin

54

CurIeuS?curieus is een sociaal-culturele vereniging voor volwassenen die zich bezig houdt met alles wat mensen kan boeien. Je komt ons tegen op meer dan 300

plaatsen in vlaanderen en brussel. Je kan er komen proeven van de activiteiten die een kleine of grote groep vrijwilligers organiseren voor iedereen in hun gemeente of wijk: daguitstappen, info- en debatavonden, tentoonstellingen,

filmvoorstellingen, standupcomedy-avonden, internetklasje, quizzen, fiets- of wandeltochten… kortom: alles wat mensen ‘curieus’ maakt.

curieus is er voor mensen die op zoek zijn naar een zinvolle vrijetijdsbesteding. mensen die andere mensen willen ontmoeten in een aangename en

vriendschappelijke sfeer. curieus is er ook voor mensen die graag iets opsteken, die steeds op de hoogte willen blijven en mee willen zijn in deze

steeds veranderende maatschappij.

curieus draagt waarden als respect, gelijkwaardigheid en solidariteit hoog in het vaandel. We kiezen voor een samenleving waarin iedereen gelijke kansen krijgt om zich te ontplooien en de verantwoordelijkheid heeft om deze kansen

te benutten. curieus kiest voor ontmoeting. curieus wil mensen samenbrengen, banden smeden, netwerken bouwen.

www.curieus.be iNformatie@curieus.be

v.u.: Jurgen theunissen, p/a grasmarkt 105/41, 1000 brussel. Niet op de openbare weg gooien ajb.

www.zwartopwit.com

printed by