Îðøèë

Óëààíáààòàð õîòûí öýöýðëýãæèëòýíä ºäèé áîëòîë õýðýãëýæ èðñýí 14 îâãèéí 29

òºðºëä õàìààðàõ 47 ç¿éëèéí ìîä, ñººãèéí òàðõàö, áîòàíèê øèíæ, ¿ðæ¿¿ëýõ àðãà,

àøèãëàõ õýëáýðèéí òàëààð òîäîðõîéëîëòûã õèéæ, öààøèä ãî¸ë ÷èìýãëýëèéí øèíæèéã

íü õàðãàëçàí òàðèõ óðãàìëàà ñîíãîí, òàðüæ óðãóóëàõ íü õîòûã öýöýðëýãæ¿¿ëýõ áîëîí

îð÷íîî òîõèæóóëæ ñàéõàí áîëãîõîä òóñ áîëíî.

Áèä íîãîîí ìîä, íîãîîí îð÷èíã¿éãýýð ýíý çóóíä ¿ë àìüäàð÷ ÷àäíà.

@ Ñýäâèéí ¿íäýñëýë

Óëààíáààòàð õîòûí àãààðûí áîõèðäëûí õýìæýý ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä ýð÷èìòýé íýìýãäэж

байгаа нь азоны давхарга нимгэрч дэлхийн дулааралтай холбоотой бөгөөд хүн

амын эрүүл мэнд, хүрээлэн байгаа орчинд сөргөөр нөлөөлж байна.. Ү¿íýýñ ãàðàõ

õàìãèéí ãîë àðãà çàì áîë íîãîîí áàéãóóëàìæ ëàíäøàôò õèéõ ÿâäàë þì. Íîãîîí áàéãóóëàìæ

íü

àãààðûã öýâýðø¿¿ëæ ÷èéãø¿¿ëäýãýýñ ãàäíà áàðèëãà áàéãóóëàìæèéí ãàäíàõ ºíãº

òºðõ, õ¿ì¿¿ñèéí àæèëëàæ àìüäðàõ òîõüòîé íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëæ, õîòûí ýêîñèñòåìèéã

çîõèöóóëæ áàéäãààðàà ºíäºð à÷ õîëáîãäîëòîé.

Íýã ãà îé ìîä ñººã íü 18 ñàÿ øîî ìåòð àãààðûã öýâýðø¿¿ëæ, óòàà óíèàðûí 30-35 %-èéã

ººðòºº øèíãýýäýã áºãººä ºâëèéí óëèðàëäàà íàâ÷ øèëì¿¿ñã¿é áîëñîí ¿åäýý ÷ àãààðûí

áîõèðäëûã 40 % õ¿ðòýë áàãàñãàæ äóó ÷èìýýã èõýýõýí áóóðóóëäàã. Яëàíãóÿà íàâ÷èò

ìîä äóó ÷èìýýíèé 30 %ã çàìõðóóëæ òîîñ øîðîîã 20-76 % õ¿ðòýë ººðòºº øèíãýýæ õýò

õàëàëò áîëîí õºðºëòèéã 2-3 õýì áóóðóóëàí õîò ñóóðèíä áè÷èë óóð àìüñãàëыг áèé

áîëãîäîã.

Àñôàëüò ÷óëóóí çàì òàëáàé á¿õèé áàðèëãà áàéãóóëàìæ èõòýé ãàçàð àãààð

èë¿¿ õàëóóí á¿ã÷èì áàéäàã òóë òýð õàâèéí íîãîîí áàéãóóëàìæ íü îð÷èí òîéðíûõîî

àãààðûí ÷èéãøèëèéã 4-7 % нэмэгдүүлж íàðíû õýò õàëàëòûã 10-15 äàõèí áàãàñãàäàã

ãýæ ýðäýìòýä нотолжээ. ¯¿íýýñ ¿çýõýä íîãîîí áàéãóóëìæèéí à÷ õîëáîãäîë àñàð èõ

áºãººä энэ нь манай орны боловсрол соёлын газрын салбар болох их дээд

сургуулиудад х¿¿хэд сурагч, оюутан залуус, багш, ажилчид ихээр төвлөрсөн

байдаг учир тэдэнд зориулсан ногоон байгууламж, тав тухтай байдал, амрахад

зориулсан зориулалтын талбай туйлын хомс байдаг. Тиймээс ¿¿íèéã çºâ

òºëºâëºæ õýðýãæ¿¿ëýõýä ñýäâèéí ¿íäýñëýë îðøèíî.

Ñý äâèéí øèíý ëýã òàë

Óëààíáààòàð õîòûí àãààðûã áîõèðäóóëæ áàéãàà õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéí íýã áîë àõóéí

áîëîí ¿éëäâýðèéí ãàðàëòàé хог õàÿãäàë, óòàà òîðòîã, òîì æèæèã óóðûí çóóõ, ãýð

õîðîîëëûí óóðûí çóóõíààñ ãàð÷ áóé óòàà óíèàð, àâòî ìàøèíààñ ãàð÷ áóé ò¿ëøíèé óòàà

ãýõ ìýò÷èëýí àñàð èõýýð áîõèðäîæ áàéíà. ¯¿íòýé õîëáîîòîéãîîð íîãîîí áàéãóóëàìæèéí

òºëºâëºëò ìîä, áóò ñººã, öýöýðëýãò áàéãóóëàìæ òºëºâëºæ ºãºõ øààðäëàãàòàé. Èéìä

áèä Õàí-Óóë ä¿¿ðãèéí Çàéñàí òîëãîéä áàéðëàõ պ人 Àæ Àõóéí Èõ Ñóðãóóëèéí

áàðèëãà äèçàéí áîëîí ãàäíà äîòîð òàëûí íîãîîí áàéãóóëàìæèéã òºëºâëºæ Ìîíãîë îðîíä

òºäèéã¿é ãàäààäûí ºíäºð õºãæèëòýé áóñàä îðíóóäûí Иõ Дýýä Сóðãóóëèóäòàé

ä¿éöýõ¿éö çàãâàð øèéäëèéã òóñãàæ, îþóòíóóäûí ñóð÷ áîëîâñðîõ, òàâ òóõòàé áîëîí

ºí㺠¿çýìæòýé öýâýð îð÷èíã á¿ðä¿¿ëæ ºãºõ, ìºí ãýðýëò¿¿ëýã, çàì òàëáàé, óñàí

îðãèëóóð, àðõèòåêòóðûí çîõèîìæ ýëåìåíò¿¿äийн îíîâ÷òîé øèéäë¿¿äèéã òусгахад

îðøèíî.

Ñóäëàãäñàí áàéäàë

Ìàíàé îðíû îéí ñàí 18.3 ñàÿ ãà áºãººä îé ìîäîîð á¿ðõýãäñýí òàëáàé íü 12.9 ãà áóþó íóòàã

äýâñãýðèéí 8.2 %, ¿¿íýýñ øèëì¿¿ñò íàâ÷èò ìîäíû îéí òàëáàé íü 10.5 ñàÿ áóþó 6.7 %

áàéãàà áºãººä ýíý ¿ç¿¿ëýëòýýð îéí íººöººð õîìñ îðíû òîîíä áàãòäàã. Ìîíãîë óëñ Àçè

òèâèéí òºâ õýñýãò îðøäîã áºãººä äàëàé òýíãèñýýñ àëñëàãäсàí ýõ ãàçðûí ýðñ òýñ óóð

àìüñãàëòàé, õóð òóíàäàñ áàãàòàé, äàëàéí ò¿âøíýýñ äóíäæààð 1580 ì äýýø ºðãºãäñºí

îíöëîãòîé.

Ìîíãîë îðíû íóòàã äýâñãýðèéí 42.5 % ãîâü öºëèéí á¿ñ ýçýëæ áàéíà. Мîíãîë îðîí

ãàçàðç¿éí áàéðøèë, óóð àìüñãàëûí íºõöºë, ãàçàð íóòãèéí ãàäàðãûí õýâ øèíæ,

ýêîëîãèéí òîãòîëöîîíû õóâüä öºëæèëòèéí àþóëä ºðòºõ íýí ýìçýã, ÷èéã äóòìàã õóóðàé

á¿ñ íóòàãò áàãòäàãèéí óëìààñ ãàí, öºëæèëòºíä íýðâýãäñýýð èðñýí.

պ人 Àæ Àõóéí Ñóðãóóëü íü àíõ 1950-ààä îíîîñ õîéø Öýðãèéí ýìíýëýãèéí

çîðèóëàëòààð áàðèãäàæ áàéñàí. Ýíý ¿åä óëñ òºðèéí øèíý÷ëýëò ãàðñíû óëìààñ ýíý

áàðèëãûã àøèãëàõ øààðäëàãàã¿é áîëñîí. 1958 îíä Ìîíãîë Óëñûí Èõ Ñóðãóóëèéí çàðèì

àíãèéã ñàëãàí ýíý áàðèëãàä í¿¿ëãýí øèëæ¿¿ëñýí. Èíãýæ պ人 Àæ Àõóéí Ñóðãóóëü

¿¿ñýí áèé áîëñîí. Өíººäºð պ人 Àæ Àõóéí Ñóðãóóëèéí ãàäíàõ íîãîîí áàéãóóëàìæ íü

áóñàä ñóðãóóëèéã áîäâîë õàðüöàíãóé èõ, àãààðûí õóâüä èë¿¿ öýâýð, ýðãýí òîéðîí òîì

òàëáàéòàé çýðýã äàâóó òàëóóäòàé. Ñóë òàëûí õóâüä ãýâýë íîãîîí áàéãóóëàìæ áîëîí

áàðèëãà áàéãóóëàìæèéí õóâüä äèçàéí àðõèòåêòóðûí øèéäýë òààðóó áîëíî.

Ñýäâèéí çîðèëãî, çîðèëò

պ人 Àæ Àõóéí Èõ Ñóðãóóëèéí áàðèëãà áàéãóóëàìæèéí äèçàéí, ò¿¿íèé íîãîîí

áàéãóóëàìæ áîëîõ ìîä, áóò, ñººã ÷èìýãëýëèéí óðãàìàë, öýöýãò áàéãóóëàìæ,

àðõèòåêòóðûí áàãà ýëåìåíò çîõèîìæóóäûã çàãâàð áîëãîí ãàðãàæ, ìºí ëàíäøàôò

àðõèòåêòóðûã ººðèéí îðîíä õºãæ¿¿ëýõ, äîòîð ãàäíà òîõèæîëòûã èæ á¿ðíýýð íü

òºëºâëºæ äýëõèéí æèøèãò íèéöñýí òîì ñóðãóóëü áîëãîõîä ñýäâèéí çîðèëãî îðøèíî.

Ýíýõ¿¿ çîðèëãîäîî õ¿ðýõèéí òóëä äàðààõ çîðèëòóóäûã òàâüæ áàéíà. ¯¿íä:

Òóõàéí á¿ñ íóòãèéí áàéãàëü öàã óóð, õºðñ, ôèçèê ãàçàðç¿éí îíöëîãèéã ñóäëàõ

Íîãîîí áàéãóóëàìæèéí øèéäýë áîëîí àðõèòåêòóðûí ýëåìåíò¿¿äèéí øèíýëýã òàëûã ñóäëàх

Íîãîîí áàéãóóëàìæ òºëºâëºëòèéí çóðãóóäûã äàðààõ ïðîãðàìóóäûã àøèãëàæ ¿éëäýõ

Atocad

Photoshop

3D max, Archicad

Нэгдүгээр бүлэг

1.1 Õîòûí íîãîîí áàéãóóëàìæ áîëîí öýöýðëýãæ¿¿ëýëòèéí

òºëºâ áàéäàë

Õîòûí íîãîîí áàéãóóëàìæ öýöýðëýãæ¿¿ëýëòèéã õ¿í àìûí àæèëëàõ àìüäðàõàä

òîõèðîìæòîé ãîî ç¿é, àðèóí öýâýð, ýð¿¿ë àõóéí íºõöëèéã õàíãàñàí õîòûí îðîí çàéí áè÷èë

óóð àìüñãàëûí òààëàìæòàé îð÷èíã áèé áîëãîæ õ¿íèé ¿éë àæèëëàãààíû ýëäýâ õîðòîé

íºëººë뺺ñ õàìãààëàõ, áàðèëãàæñàí íóòàã äýâñãýðèéí àðõèòåêòóð îðîí çàéí

çîõèîìæèéã ñàéæðóóëñàí áàéõààð òîîöîæ òºëºâëºíº. Õîòûí íîãîîí áàéãóóëàìæ õîò

òîñãîíû íèéòèéí õýðýãöýýíèé çîðèóëàëòòàé öýöýðëýãò õ¿ðýýëýí, öýöýðëýãò òºãºë, îðîí

ñóóö, ¿éëäâýðëýëèéí, õîðîîëëûí ÷àíàðòàé öýöýðëýãò õ¿ðýýëýí, öýöýðëýãò òàëáàé,

öýöýðëýãò ãóäàìæ, ìîäîò ãóäàìæ áîëîí ç¿ëýãæ¿¿ëñýí ãóäàìæ õàìààðàãäàíà.

Õÿçãààðëàãäìàë çîðèóëàëòòàé íîãîîí áàéãóóëàìæ:

Ñóðãóóëü, öýöýðëýã, ÿñëü, ýìíýëãèéí áàéãóóëàìæ, àâòî áîëîí òºìºð çàìûí, áàðèëãà

áàéãóóëàìæèéí õàìãààëàлòûí çóðâàñ, èðãýí

îëîí íèéòèéí áàðèëãûí ýäýëáýð ãàçðûí

öýöýðëýãæ¿¿ëýëò îðíî.

Òóñãàé çîðèóëàëòûí íîãîîí

áàéãóóëàìæ öýöýðëýã:

Бîòàíèê öýöýðëýã îðîí ñóóöíû õîðîîëëûã ¿éëäâýðèéí ãàçðààñ òóñãààðëàñàí

õàìãààëàëòûí á¿ñ, ãóäàìæ òàëáàéí öýöýðëýãæ¿¿ëýëò ãóó æàëãà çýðýã õºðñíèé

ýâäðýë, ýëñíèé í¿¿ëò çýðãýýñ õàìãààëñàí íîãîîí ñóóëãàö áîëîí ãîë ãîðõè, íóóð öººðìèéí

ýðãèéí õàìãààëàëòûí çóðâàñ, õ¿÷òýé ñàëõè, ýëñ öàñíû õóíãàðàëòààñ õàìãààëñàí

íîãîîí áàéãóóëàìæ îðíî. Õîò òîñãîíû íóòàã äýâñãýðò íîãîîí áàéãóóëàìæийн

öýöýðëýãæ¿¿ëэлт, áîëîí çàäãàé îðîí çàé õîðøñîí öîãöîëáîð á¿ñ òºëºâëºõ íü ç¿éòýé.

Õîò ñóóðèíы áàðèëãàæñàí íèéò òàëáàéí 40 %- ààñ áàãàã¿é öýöýðëýãæ¿¿ëñýí íóòàã

äýâñãýð, ñóóöíû õîðîîëëûí áàðèëãàæñàí íóòàã äýâñãýðèéí 25 %-ààñ áàãàã¿é íü

öýöýðëýãæ¿¿ëñýí íóòàã äýâñãýð ýçýëíý. Õîò òîñãîíû òóõàéí îðîí íóòãèéí õºðñ, óóð

àìüñãàëûí íºõöºë, ìºíõ öýâäýã õºðñòýé ýñýõ, ò¿¿íèé ¿åèéí ã¿í çýðãèéã òîîöîæ

ñóóëãàöûí òºðºë çîðèóëàëò ò¿¿í÷ëýí ñóóëãàöûí ìàòåðèàëûã 纺âºðëºí àâ÷ðàõ áîëîìæ

çýðýãò óÿëäóóëàí öýöýðëýãæ¿¿ëýëò õèéíý. Èíãýõäýý õóó÷èí áàéñàí óðãàìàë,

ÿëàíãóÿà ìîä, ñººã ¿ðæèë øèìòýé ºíãºí õºðñèéã àëü áîëîõîîð õàäãàëàí ¿ëäýõ çàð÷èì

áàðèìòàëíà. Öýöýðëэãèéí çîðèóëàëò áîëîí íàð ñàëõèíû íºëººëºë àãààðûí áîõèðäîëò,

õºðñíèé íºõöºë çýðýã òóõàéí íºõöºë áàéäàëòàé óÿëäààòàéãààð ìîä ñººãèéí íýð, òºðºë,

òàðèõ õýëáýðèéã ñîíãîíî. Áàðèëãà áàéãóóëàìæèéí ñóóðèéí í¿õ óõàõ, ãàçàð äîîðõ

ñóâàã øóóäóó ìàëòàõ, ºíäºðæèëòèéí çóðãèéí äàãóó õºðñ õóóëàõ çýðýã ãàçàð øîðîîíû

àæëûí ¿åä ¿ðæèë øèìò õºðñíèé ÿëçìàãжñàí ºíãºí ¿åèéã 20 ñì, ç¿ëãýí õºðñèéã 6-8 ñì

õóóëæ àâñàí áàéх ёстой.

Óëèàñààð ãàíäóó ðàéîíóóäàä õóóðàé ñàëõèíààñ õàìãààëàõ, ãàöóóðàààð õîéä ç¿ãèéí

ðàéîíóóäàä õ¿éòðýëýýñ õàìãààëàõ çîðèëãîîð õàìãààëàëòûí çóðâàñыг байгуулах

Îíöãîé îáúåêòóóäûã ò¿éìðýýñ õàìãààëàõ ãàëä òýñâýðòýé, ìîä ñººãººð öýöýðëýãæ¿¿ëýõ

Óñàí ñàí íóóð öººðìèéã õàìãààëàõ, ò¿¿íèé óóðøèëòûã áàãàñãàõ çîðèëãîîð óñ

õàìãààëàëòûí öýöýðëýã áàéãóóëàõ

Öýöýðëýãæ¿¿ëñýí òàëáàéã ìàëààñ õàìãààëàõ çîðèëãîîð çàõààð íü 3-5 ýãíýýãýýð

ºðãºñëºã áóò, ñººã òàðüæ õàøèæ õÿçãààðëàõ,

Øàðèëûí ãàçðûí óðäóóð õºøèã õýëáýðýýð ìîä òàðüæ õààõ, öýöýðëýãæ¿¿ëýëò õèéõ

òóñãàé çîðèóëàëòààð áàéãóóëñàí íîãîîí áàéãóóëàìæóóä îðíî.

Íèéòèéí ýçýìøëèéí íîãîîí áàéãóóëàìæ:

Нèéòèéí ýçýìøëèéí íîãîîí áàéãóóëàìæ öýöýðëýãæñýí òàëáàéí àð÷èëãàà, òàðèàëàëò,

íºõºí ñýðãýýëò, ãýðýëò¿¿ëýã, ðåêëàì ÷èìýãëýëèéã áàéðëóóëàõ, çàñâàðëàõ, ¿åðèéí

äàëàí ñóâãèéí öýâýðëýãýý, áîðîîíû óñ çàéëóóëàõ, äàëä øóãàì ñ¿ëæýýíèé çàñâàð

¿éë÷èëãýý, àðõèòåктóðûí æèæèã áàéãóóëàìæ õºøºº äóðñãàëûí çàñâàð çýðýã

àæëûã ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãóóä õàðèóöàí ã¿éöýòãýäýã áºãººä ýäãýýð òîõèæîëòûí

àæèëä õîòûí òºñ⺺ñ æèë á¿ð íýã òýðáóì îð÷èì òºãðºã çàðöóóëäàã. Õîòûí íîãîîí

áàéãóóëàìæèíä æèë á¿ð 60-100 мян øèðõýã ìîä ñººã òàðüæ 300-500 ìÿíãàí ìåòð

êâàäðàò ç¿ëãèéã íºõºí ñýðãýýæ, 6-10 ìÿíãàí ìåòð êâàäðàò талбайд öýöýã òàðüæ

óðãóóëäàã. Öýöýðëýгæèëò íîãîîí áàéãóóëàìæèéí àð÷èëãààíä æèë á¿ð 170-200 ñàÿ

òºãðºã çàðöóóëäàã.

Óëààíáààòàð õîòûí îéðîëöîî 100 ãà ãàçàðò ìîä ¿ðæ¿¿ëèéí àæ àõóé áàéäàã áà ýíäýýñ

æèë á¿ð ìîä àâ÷ нèéòèéн ýçýìøëèéн гóäàìæ òàëáàéä нºõºн òàðèàëàëò õèéäýг.

Àðхèòåêòóðûн æèæèг áàéгóóëàìæ õºøºº äóðñгàë, Óëààнáààòàð õîòîä 18 óñàн

îðгèëóóð , 86 õºøºº äóðñгàë áàéäàг. Õºøºº äóðñãàë àðõèòåêòóðûн æèæèг

áàéãóóëàìæèéн çàñâàðò æèë á¿ð 20-30 ñàÿ òºгðºгèéг õîòûн òºñâèéн óðñгàë

çàðäëààñ ñàнõ¿¿æ¿¿ëäýг áºгººä 15-20 õºøºº äóðñгàë çàñàæ øèнý÷èëäýг. Õîòûн

õýìæýýнä нèéò 800 êì 250 гàðóé òºðëèéн õàéñ õàìгààëàëò áàéäàг. Æèë á¿ð 10 êì

õàéñ øèнýýð ñóóëгàæ, 20-25 êì õàéñ ñýðгýýн çàñâàðëàäàг.

Гýðýëò¿¿ëýг ðåêëàì ÷èìýгëýë

Óëààнáààòàð õîòûн õýìæýýнä

5572 ø гýðýëò¿¿ëýг÷, 1800

гàðóé ðåêлàìнû ñàìáàð áàéдаг.

Õîòûн гýðýëò¿¿ëýг ÷èìýгëýëèéн

çàñâàð ¿éë÷èëгýý нü õîòûн

òºñ⺺ñ æèë á¿ð 300 ñàÿ òºгðºг

çàðöóóëäàг.

Нèéòèéн ýçýìøëèéн нîгîîн

áàéгóóëàìæ нü ïàðê, ñààä, ñêâåðü, áóëüâàð, àëëåé гýæ àнгèëäàг. Нèéòèéн

õýðýгöýýнèé нîгîîн áàéгóóëàìæ нü çºâõºн îðøèн ñóóг÷äûн àìðàëò çóгààëгûн àÿ

òóõòàé îð÷èнг á¿ðä¿¿ëýõ òºäèéг¿é á¿õ нèéòýýð çóгààëàн öýнгýõ, òîгëîõ, àìðàõ

нºõöëèéг á¿ðä¿¿ëнý. Öýöýðëýг нь ìîä, ç¿ëýгнээс гадна àðõèòåêòóðûн бага

ýëåìåнò¿¿äээс бүрдсэн байна Ýäгýýð элементүүдийн öýöýðëýгò ýçëýõ õýìæýý нü

¿éë÷ë¿¿ëýг÷äèéн òîîнîîñ õàìààðна. Àñôàëüò áåòîн çàì òàëáàé 15-20 %, ç¿ëýг

öýöýгò òàëáàé 25-30 %, ìîä ñººг 50-60 % òóñ òóñ áàéнà.

1. Ногоон байгууламжийн үндсэн элементүүд

Хотын ногоон байгууламжийг бүрдүүлэгч нэгж хэсгүүд нь ганц нэгээр юм уу

хэсэг бүлгээр суулгасан мод сөөг, их хэмжээний талбайд олноор тарьсан модод,

гудамж замын дагуу суулгасан модлог ургамал, таримал хашаа, ургамлан

хашлага, ногоон хана, хамгаалалтын зурвас, эмжээр

зэргээс бүрддэг. Эдгээр нэгжүүд нь хоорондоо ялгарах

онцлогтой ба түүнийг байгуулах ургамлыг зөв сонгон

авч уран сайхнаар хослуулан байгуулж чадсанаар хот

суурин, байшин барилгын гадаад өнгө үзэмжийг

чимэглэж сайхан болгохын зэрэгцээ хүн амын эрүүл

ахуйн нөхцлийг сайжруулж тааламжтай орчинг бий

болгодог.

Ганц нэгээр суулгасан мод сөөг/солитер/

Энэ нь зүлгэн дунд мод болон сөөгийг бусдаас онцгойлон ганц нэгээр тарьж

суулгасныг хэлнэ. Ганцаарчилж суулгасан мод, сөөг нь тухайн орчныг чимэглэж

чадахуйц хэлбэр, өнгө үзэмж сайтай шинэс, гацуур, хус, улиас, хайлаас, монос,

голтбор, гандигар зэрэг байна. Ганцаар суулгасан модонд гол иш / штамб/

гаргаж титмийн хэлбэрийг бөөрөнхий,

шовгор, цац, бортого маягтай болгон гоёлын

заслага хийсэн байх шаардлагатай. Тэгэхдээ

том модонд тухайн ургамлын ерөнхий

өндрөөс хамаарч үндэсний бүдүүвчээс дээш

титэм хүртэл 1,5 м, намхавтар мод юмуу

сөөгөнд 0,75-1,2 м хүртэл мөчрийг тайрч

цэвэрлэн гол ишийг гаргана.

Бүлэг мод сөөг / древесная группа/

Зүлэг бүхий талбайд мод сөөгийг 2 түүнээс дээш хэд хэдээр суулгасан хэлбэр.

Үүнд том мод 2-3 ширхэг, сөөгийг

түүний өндөр титмийн хэмжээ,

ургамалжуулж байгаа газрын

талбайн их багаас хамаарч 2 болон

түүнээс олон ургамлыг хэсэгчлэн

суулгана. Нэг хэсэгт нь нэг ба хэд

хэдэн өөр төрлийн мод сөөг байж

болно. Мөн нэг төрлийн модыг өндөр

нам байдлаар ургуулах тохиолдолд

танаж хяргахад тэсвэртэй ургамлыг сонгож авна.

Эгнүүлэн суулгасан мод

сөөг /Аллейное

насаждение/

Замын хажуугаар юмуу ямар нэг барилга

байгууламжийн хоёр талаар гудамжинд нэг эгнээгээр суулгасан модод юм. Энд

шинэс, гацуур, нарс, зэрэг моддыг тарина. Мөн цэцэрлэг паркийн хамгаалалтын

зурваст нэг юмуу хэд хэдэн төрлийн мод

сөөгийг эгнүүлэн суулгана. Сөөгөөс

долоогоно, нохойн хошуу, гүйлс, чаргай,

харгана, зэргийг тарьж болно.

Туж мод /Древесный массив/

Их хэмжээний талбайд олон зуун мод

суулгасан байна. Нэг нь томоохон паркийн

байгууламжинд хэрэглэгдэх бөгөөд нэг юмуу

хэд хэдэн төрлийн мод сөөг ургуулж болно.

Ногоон хана/зеленая/

Цэцэрлэгжүүлэлтийн зохиомжоос өвөрмөц онцлогтой, барилга байгууламжийн

хана, туурганд бүрхүүлж ургуулах юмуу асаж авирч, ороож ургадаг. Ургамлын

найлзуурыг нягтруулан нэгэн

хавтгайд ургуулахын тулд янз

бүрийн хэлбэртэй түшиг тулгуур,

төхөөрөмж зангидан тэднийг

дамжуулан ургуулах юм. Бас унжиж

ургадаг ургамлыг дээвэр хананаас

унжуулж ургуулан ханыг бүтээсэн

зохиомж юм. Танаж засах боломжтой,

2 м–ээс дээш өндөр ургадаг мод сөөгийг нэг эгнээгээр ойрхон зэрэгцүүлэн

суулгаж ногоон хана байгуулж болно.

Боскеты

Энэ нь цэцэрлэг паркийн дотор

зарим хэсгийг бусдаас

тусгаарласан байдлаар “г”, “п”

маягтай юмуу хагас дугуй “нум”

хэлбэрүүдээр ихэвчлэн нэг эгнээ мод

сөөг суулган танаж хяргасан байна.

Таримал хашлага / живая

изгорогдь/

Цэцэрлэгт талбайг хүний хөл хөдөлгөөнөөс

хамгаалан тусгаарласан буюу паркийн доторхи аль нэг хэсгийг нөгөө хэсгээс

заагласан хашлага юм. Таримал хашлаганд хэрэглэсэн ургамлыг танаж

хэлбэржүүлэх эсвэл засалт хийлгүйгээр өөрийнх нь төрх хэлбэрээр гэсэн 2

хэлбэр байдаг. Таримал хашлаганд их өндөр бус сөөгүүд нохойн хошуу, бүйлс,

чаргай, тавилгана зэргийг суулгавал тохиромжтой бөгөөд танаж

хэлбэржүүлэх, огтлоход тэсвэртэй жимсгэнэт өрөл, хайлаас, удлиг харгана,

гялгар чаргай зэрэг байж болно. Таримал

хашлагын өндөр /2-3/, дунд зэрэг /1-2/,

намхан /0,5-1/м гэж гурав хуваана.

Эмжээр /бордюр/.

Замын хашлаганы гадна тал, зүлэгний

захаар 0,5 м–ээс өндөргүй сөөг, сөөгөнцөр

тарих юм. Эмжээрт улаан харгана,

боролзгоно, сибирь шар мод, монгол догор, сургар зэрэг хяргадаггүй намхан

ургамал, эсвэл намхан болгож болох ургамлыг тарина.

Фигурные зеленые изделия

Энэ нь хүн зориудаар ногоон ургамлыг янз бүрийн хэлбэр загвар гарган тавьсан

ба зассан амьтны болон геометрийн элдэв уран дүрс үүсгэсэн хийц юм. Энд

мөнх ногоон болон навч, шилмүүсээ гүвдэг навчит шилмүүст мод сөөг байхаас

гадна îлîн наст өвслөг ургамлыг дүрс гаргасан, үг бичсэн зохиомжууд хамаарна.

Байгаль цаг уур

Ìîнгîë îðнû нóòàг äýâñгýð нü òºâ Àçèéн õîéä óóëàðõàг õýñгèéг ýçýëæ äýëõèéн

áºìáºðöгèéн õîéä õàгàñûн äóнäàä ºðгºðºг¿¿äýä áàгòäàг áà äýëõèéн õºðñ öàг

àгààðûн á¿ñ÷ëýëýýñ ¿çâýë äóëààнû нººöèéн õýìæýýгýýðýý ñýð¿¿н óóð àìüñгàëòàé,

÷èéгøèëèéн õóâüä õóóðàé áà õóóðàéøèëòòàé нóòàгò îðнî. Äàëàéн ò¿âøнýýñ äýýø

1580 ì ºðгºгäñºн 1569.9 ìÿн ì3 нóòàгòàé ýõ гàçðûн óóð àìüñгàëòàé ìóæèä îðøäîг.

Гàçàðç¿éн áàéðøëûн õóâüä Óëààнáààòàð õîò нü ìîнгîë îðнû гàçàð òàðèàëàнгèéн òºâ

á¿ñèéн ÷èéгëýгä¿¿ ñýð¿¿н äýýä á¿ñýä õàðúÿàëàгääàг áàéнà.

Öàг óóðûн Óëààнáààòàð ñòàнöûн îëîн æèëèéн äóнäæààð àгààðûн äóнäàæ

òåìïåðàòóð -3.50 ñ çàðèì æèë 50 ñ õ¿ðнý. ºâëèéн óëèðàëä àгààðûн òåìïåðàòóð -25-

350 ñ õ¿ðòýë õýëáýëçäýг. Æèëä äóнäæààð 250-270 ìì òóнàäàñ óнàäàгààñ 228 ìì

äóëààнû óëèðàëä 4-10 ñàðä óнàäàг. Àгààðûн õàðüöàнгóé ÷èéгøèë äóнäæààð 49%

áàéнà. Öàñàн á¿ðõ¿¿ëèéн нèìгýн äºнгºæ 1-5 ñì áàéнà. Õºðñ нü 2.5-4 ì г¿н õºëäºнº.

4-5 ñàðä õºðñнèé óñнû ò¿âøèн èõ äîîøèëäîг ó÷ðààñ õºðñнèé óñàн õàнгàìæ ýðñ

ìóóääàг. Õºðñнèé äàâõàðгà õºëäñºнèé äàðàà öàñàн á¿ðõ¿¿ë òîгòîæ 3-ð ñàðûн

ñ¿¿ë÷ýýð õºðñнèé äàâõàðгà гýñýõýýñ ºìнº àðèëäàг ó÷ðààñ õºðñнèé ÷èéгèéн

õóðèìòëàë нºëººг¿é. Õàâðûн óëèðàëä àðàé èë¿¿ òóнàäàñ óнàäàг. Óëààнáààòàð õîò

îð÷èìä õàâàð õîнîгèéн äóнäàæ òåìïåðàòóð +5 ñ-г äàéð÷ òîгòâîðòîé äóëààðàõ нü 5-ð

ñàðûн 13 нààñ ýõýëнý. Нàðнû гèéг¿¿ëýëòèéн ¿ðгýëæëýõ õóгàöàà ¿¿ëøèëòèéн

áîëîн гàçàðç¿éн нºõöºë áàéäàë öàг óóðûн áàéäëààñ õàìààðнà. Òóõàéëáàë

Óëààнáààòàð õîòûн нàðнû гèéг¿¿ëýëòèéн õóгàöàà 5 ñàðä 288 öàг áàéñàн áîë, 7-ð

ñàðä 258 öàг áóþó äàðóé 30 öàгààð áàгà áàéгàà нü ýнý ñàðä нàðнû ºнäºð õàìгèéн

äýýä öýгòýý õ¿ðäýг áîëîâ÷ ¿¿ëøèëò нü áóþó á¿ðõýг ºäºð нýìýгäýæ èðäýгýýð

òàéëáàðëàгäàнà. Нàðнû гèéг¿¿ëýëòèéн áîäèò õóгàöàà äýýðõ нºõöºë áàéäëààñ

õàìààðàн ºäðèéн ¿ðгýëæëýõ õóгàöààнû 50-80 %-г ýçýëäýг áàéнà. Гàçðûн гàäàðгàä

èðæ áàéгàà äóëààнû ¿нäñýн ýõ áóëàг нü нàðнààñ èðäýг нèéëìýë öàöðàг þì. Ýнý нü

нýг òàëààð àгààð ìàнäàë áîëîн ¿¿ë çýðýгò ñàðнèñàн ñàðнèìàë öàöðàгààñ á¿ðäýнý.

Ìîнгîë нóòàгò äóнäæààð 4000-4800 êàëîðè нèéëìýë öàöðàг нýг õàâòгàé äºðâºëæèн

ìåòð òàëáàéä нýг æèë òóñäàг áàéнà. Ìîнгîë óëñûн нèéñëýë Óëààнáààòàð õîò нü

Õýнòèéн нóðóóнû áàðóóн õýñýгò äàëàéн ò¿âøнýýñ äýýø 1500 ì ºнäºðò Áîгäõàн,

Ñîнгèнîõàéðõàн, ×èнгýëòýé, Áàÿнç¿ðõ óóëñààð õ¿ðýýëýгäýн îðøäîг. Ñàëõèнû

÷èгëýë нü èõýâ÷ëýн áàðóóн õîéнîîñîî ñàëõèëäàг.

Газрын гадарга хөрсний хэв шинж чанар

Áîãäõàí óóë íü ç¿¿íýýñ áàðóóí òèéø ÷èãëýñýí ãîë íóðóó ò¿¿íèé áóñàä ñàëáàð

óóëñààñ á¿ðäýíý. Áîãäõàí óóëûí õàìãèéí ºíäºð îðãèë íü äàëàéí ò¿âøíýýñ äýýø 2268

ìåòðò ºðãºãäñºí. Öýöýý ã¿í þì. Áîãäõàí óóëàíä 2000 ìåòðýýñ äýýø ºðãºãäñºí îðãèëóóä

á¿õèé ýðòíèé òýãøðýëòèéí ãàäàðãà ãîëëîíî.

Òåêòîíèê ýëýãäëèéí õýâ øèíæèò õîòãîð, ã¿äãýð

Ýëýãäýë õóðèìòëàëûí õýâ øèíæèò õîòãîð, ã¿äãýð

Õóðèìòëàëûí õýâ øèíæèò õîòãîð, ã¿äãýð

Õºðñ íü ãàçðûí äàâõàðãàä ¿å ¿¿ñãýí ¿¿ñäýã. Õºðñ á¿ðýëäýõýä îëîí çóóí æèë

øààðäàãäàõ áºãººä ò¿¿íä öàã àãààðûí íºõöºëä áîëîí àìьòàí óðãàìëûí íºëºº èõ áàéõààñ

ãàäíà ìèêðî îðãàíèçì ÷óõàë ¿¿ðýãòýé. Ó÷èð íü àìüä îðãàíèçìóóä ¿õýæ ¿ðýãäýí õºðñºíä

èõ õýìæýýíèé îðãàíèê õîëüöûã á¿ðä¿¿ëäýã áàéíà. Áîãäõàí óóë íü Õàíãàé, Õýíòèéí

áàðóóí ºìíºä õýñýãò îðøèíî. Óóëûí áýë, õîðìîé, ãóó æàëãààð õîæóó ¿åä õóðèìòëàãäñàí

õýìõäýñò ñèéðýã õóðäàñ, õàéðãà, Ẻíöºã, áóë ÷óëóóòàé, öàéâàð ñààðàë ºíãèéí

øàâðàíöàð ýëñýíöýð á¿òýöòýé áàéíà. óóëûí àð òàëûí àìíû àäàã áîëîõ ãîëûí äýíæ îð÷ìîîð

åðäèéí õàð õ¿ðýí õºðñ, Òóóë ãîë áîëîí ò¿ð óðñãàëòàé ãîðõèíû òàòàì àì õºíäèéí íàì

õîòгîр äàãóó íóãûí áîëîí àëþâèéí õºðñ òóñ òóñ òîõèîëäîíî. Ýíý á¿ñèéí õºðñ íü õºíãºí, óñ

øèíãýýõ ÷àäâàð ºíäºð õºðñ ¿¿ñãýã÷ ÷óëóóëàãò äàâñ áàãà àãóóëàãääàã.

Õºðñíèé áîõèðäëûí õóâüä õºðñíèé 50 ãàðóé õºíäëºí îãòëîëîîñ ôèçèê òåõíîëîãèéí

õ¿ðýýëýíãýýñ õàð áà öàãààí òóãàëãà, çýñ, öàéð, íèêåëü, êîáàëü, õîðì, áàíàäè çýðýã

10 ãàðóé ýëåìåíòтэй нь òîãòîîãдæýý. Óëààíáààòàð õîòîä õàð áà öàãààí òóãàëãà,

çýñ, öàéð, áàíàäè çýðãèéí äóíäàæ àãóóëàìæ íü íîãîîí á¿ñòýé õàðüöóóëàõàä 1.5-1.8

äàõèí èõ áîõèðäñîí. Áîãäõàí óóëûí àìíû õºðñºíä õàð òóãàëãà, áàíàäè èõ áàéíà. ìºí õàð,

öàãààí òóãàëãà, ìèøúÿê, õðîì, ìîëèáäåí çýðãèéí àãóóëãûí øèíæèéí êîýôôèöèåíò ºíäºð

áàéíà. áîãäõàí óóëûí àð, ºâºð àìóóäûí àäàã, Òóóë ãîëûí äýíæ ãàçðààð õóðèìòëàëûí

¿éë ÿâöûí ¿ð ä¿íä ¿¿ññýí ñýâñãýð õóðäàñ äýýð àëàã ºâñ-¿åòýíò õóóðàé õýýðèéí

óðãàìàëøèë äîîð òàðõàíà. Óëààнáààòàð õîò нü гàçàðç¿éн ìóæëàëààð хàнгàéн áèî

óóð àìüñгàëûн õàгàñ ÷èéгëýг ºнäºðøèëòèéн á¿ñ÷ëýë á¿õèé хýнòèéн ºìнºä òîéðîгò

áàгòàнà. Ýнý á¿ñ нóòàг Õýнòèéн гîë нóðóóнààñ òàñàðõàé îðøèõ áîëîâ÷ õºðñºн

á¿ðõýâ÷èéн òàðõàëòûн õóâüä Õýнòèéн гîë нóðóóäòàé èæèë òºñòýé þì. Ýнä õàä

àñгà á¿õèé òýгø îðîéä óóëûн нóгûн õºðñ, гîëûн òàòàìûн õºðñ ò¿¿нýýñ äîîø îé òàéгûн

õºðñ òîгòâîðæèæ àð ºâºð õàæóóä áîëîн óóëûн ºðгºн àìóóäàä õýýðèéн õºðñ òàðõàнà.

Áîгäõàн óóëûн õàìгèéн èõ òàëáàéг ýçëýõ õºðñнèé гîëëîõ õýâ øèнæ нü òàéгûн õºðñ

áºгººä ò¿¿нèé òàðõàëòûн îнöëîг нü óóëûн îðîéä, õÿð, àð õàæóóä õàðèëöàн àäèëг¿é

áàéнà. Õýýðèéн óðгàìàëøèë äîð óóëûн õàð øîðîîн õºðñ òàðõàнà. Ýнý õºðñ нü ýëþâè-

äåëþâèéн èõ ñàéð ÷óëóóëгààñ õóðäàñ äýýð òîгòâîðøèõèéн õàìò óóëûн õàæóóгèéн

¿éë ÿâöàä áàéнгà нýðâýгääýг òóë õºðñнèé ¿å äàâõàðгóóä нèìгýн õºðñ гàäàðгààñ

ýõëýн ñàéð ÷óëóóëàг áàéнà.

Голын татмын хөрс:

ìàнàé îðîнä 1400 гàðóé гîë гîðõè ñ¿ëæèн óðñàæ нèéëáýð óðò нü 67000 êì õ¿ðäýг

áàéнà. Òýäгýýðèéн ýðýг õºâºº õºнäèé òàòàìûн äàгóó õ¿н çîн îëîн Ẻгнºðºн

àìüäàðñààð èðñýн. Áàéгàëèéн ëàнäøàôòóóä äîòîðîîñ õ¿н ìàëûн õºëä õàìгèéн èõýýð

òàëõëàгäàæ òåõнèêèéн нºëººнä нýðâýгäýæ, èõ à÷ààëàëòàé áàéäàг нü ÿàõ àðгàг¿é

гîëóóäûн õºнäèé þì. Гýòýë ýнý гàçàð нü åð人 óëñûн нèéò нóòгèéн 2 % õ¿ðýõòýé

¿г¿éòýé òàëбайг ýçýëäýг. Гîëûн òàòàì õºнäèéн õºðñèéг ñóäëàõàä áàгàг¿é àнõààð÷

÷èéг äóëààнû гîðèì øèì òýæýýëèéн áîäèñûн õàнгàìæ гåîëîгèéн ¿ð àøèгèéн òàëààñ

Óáóгóнîâ, Áàëàâêî, Áààòàð (1992,1994-1996,1998 îнóóäàä) гàðàë ¿¿ñýë ò¿¿õýн

õºгæëèéн òàëààñ нü Ëûêîâ, Êîðçóì гàçàðç¿éн òàðõàëò àнгèëàë гåîõèìèéн òàëààñ нü

Äîðæгîòîâ, Áàòõèøèг нàð òóñ òóñ ñóäàëæ ¿çñýн. ßëàнгóÿà Îðõîн, Ñýëýнгý, Òóóë

гîëûн òàòàì õºнäèéн õºðñèéг ñàéн ñóäàëñàн áàéäàг.

Ìàнàé îðîнû гîëóóä èõýнõäýý óóëûнõ ó÷ðààñ óðñгàëûн ýõýн áà äóнä õýñýг нü

õàâöàë ìàÿгèéн нàðèéн õºнäèéгººð óðñàæ òàòàì õºнäèé õºг溺г¿é, õàðèн гîëóóä

àäàг îð÷ìûн ºðгºн õºнäèéä òàòàìûн äýнæ¿¿ä ñàéн ÿëгàð÷ òàòàìûн ¿éë ÿâö áàéнгà

èëýð÷ áàéнà. Гîëûн òàòàìûн õàìгèéн нàì çàëóó äýнæèéг òàòàìûн äýнæ гýõ áºгººä òýð

нü áàéн áàéн ¿åðèéн óñàнä àâòàæ æèëäýý нýг áà õýä õýäýн óäàà ýñâýë õýäýн

æèëä нýг óäàà óñààð ä¿¿ð÷ õýñýг çóóð òîгòîнгè óñòàé áîëäîг. Гîëûн ¿åðëýëòèéн

гîðèì ò¿¿нèé òýæýýëýýñ øàëòгààëæ õàâðûн øàð óñнû, ìºñºн гîëûн, çóнû õóð áîðîîнû

гýõ ìýò ÿнç á¿ð áàéнà. Үåðèéн óñààð 纺гäºæ èðñýн õºâìºë ýðäýñ øîðîîнû ç¿éëñ

òàòàìûн õºðñнèé гàäàðгà äýýð òóнàæ õóðèìòëàгäñààð гîëûн õóðäàñ áèé áîëäîг

àæýý. Èéнõ¿¿ àëëþâèéн ¿éë ÿâöûн ¿ð ä¿н ÿнç á¿ð òàòàìûн гàäàðгà äýýð àëëþâèéн

нèìгýн õóðäàñ òîгòîæ òýð äàðóéäàà õºðñ á¿ðýëäýõ ÿâöàä òàòàгäàн îðäîг áàéнà. Èéì

ó÷ðààñ àëëþâèéн õºðñ èõ ÷óëóóëгèéн øèнýõýн õóðäàñààð áàéн áàéн ñýëáýгäýæ ¿å

äàâõàðгà нü äýýøýý çóçààðäàг îнöëîгòîé. ¿¿нèé нºгºº òàëààñ òàòàìûн нºõöºëä

àëëþâèéн õºðñ ¿¿ñýõýä нºëººëäºг нýг гîë õ¿÷èн ç¿éë áîë гàçàð äîîðõ óñ þì.

Гîëûн áóëàн òîõîé àäàг îð÷ìûн ñàéòàð õºгæñºн òàòàì äàðààõ 3 õýñгýýñ á¿ðäýнý.

Гîëûн гîëüäðîë ýðýг îð÷ìûн ÿëèìг¿é ýнõýë òîнõèëòîé õýñýг ºнäºð äýнæ ìºðгºöºгò òóëæ

òîгòñîн õàð óñ òàòóóðгà á¿õèé õîнõîðäóó õýñýг õàÿà òàòàì, òàòàìûн ºðгºн æèæèг

гîëóóäàä õýäýн àðâàн ìåòð, òîì гîëóóäàä õýäõýн êì õ¿ðнý. Òýгýõäýý òºâ òàòàì нü

нºгºº õî¸ðîîñ ºðгºн òàëáàé èõòýé áàéнà. Гîëûн óðñгàë нààø öààø ñàëààëàн

òàõèðàëäàæ îн öàгèéн óðòàä гîëüäîðëîî áàéнгà ººð÷èëæ èðñýн áîëîõîîð àëëþâèéн

õóðäàñ õóðèìòëàн îðîн çàéн õóâüä æèгä áèø èõýýõýн àëàг öîог áàéõààñ гàäнà ýëñ

øàâàð ñàëààâ÷èëñàн нèìгýн ¿å¿¿äýýñ òîгòñîн áàéнà. Àëëþâèéн õóðäàñ

õóðèìòëàëûн òàòàìûн õºðñнèé òºðõ áàéäàëä øóóä òóñàæ óë ìºðºº ¿ëäýýäýг.

Үåðëýëòèéн áóñ ¿åä òàòàìûн õºðñ ¿éë ÿâöàä гàçðûн äîîðõ óñ ÷óõàë ¿¿ðýг

г¿éöýòгýнý. Òºâ òàòàìä èõýâ÷ëýн 1-1.5 ì г¿н óñòàé áàéõ òóë õºðñнèé äîîä ¿å¿ä

áàéнгà ÷èéгëýäýæ ÷èéгò õýëáýðèéн õºðñ ¿¿ñýõ нºõöºë á¿ðääýг áàéнà. Õàÿà òàòàì

á¿ð ÷ èë¿¿ ÷èéгëýг õºðñнèé óñ 1 ì-ýýñ äýýø г¿нä çàðèìäàà гàäàðгà äýýðýý òîгòîнгè

óñòàé áàéäàг áîëîõîîð нàìàгæèõ ¿éë ÿâö äàâàìгàéëнà. ¯¿нèé çýðýгöýý õàÿà òàòàìûн

õºðñ öýâäýгòýé áàéõ нü ýëáýг. Õàðèн гîëûн ýðýг õºâºº äàгóóõ г¿нèé óñ гîëûн

óðñгàëààð òàòàгäàн ò¿âøèн нü õàðüöàнгóé äîð áàéäàг òóë õºâºº òàòàìûн õºðñºнä

ò¿¿нèé нºëºº áàðàг áàéõг¿é гýõýä áîëнî.

Дээжийн

гүн

РН- хөрс Цахилгаан

дамжуулалт

Давс% NO3 Ялзмаг% H 0,5

0-10см 7,7 0,174 0,011 2,319 2,70 1,2

10-20 см 7,8 0,176 0,011 2,515 1,98 1,0

20-30 см 8,04 0,195 0,012 3,824 1,84 1,5

30-40 см 8,05 0,245 0,015 7,319 1,66 0,7

ХААИС-орчимын одоо байгаа мод бут сөөг

ХААИС-ийн одоогийн байдал

ХААИС-ийн төв байр нь нийт 3,5 га газрыг эзлэн оршдог. Төв байр нь урдуураа

Богд уул талдаа 2 давхар, хойд талаараа 3 давхар бөгөөд газрын хэвгий налуу

багатай. Ногоон байгууламжийн хуьвд 12 орчим төрлийн мод бут сөөг ургадаг.

Үүнд: улиас., шинэс, гацуур, эгэл нарс, хус, эгэл голтбор, жимсгэнэт өрөл,

ачлагийн монос, шар хуайс, хайлаас, час улаан долоогоно гэх мэт

Цэцгийн мандалын хувьд 2:5 м харьцаатай 2 ширхэг мандал гол хаалганы хоёр

талд байдаг. Сургуулийн арк доторх төв талбайн голд нь тус сургуулийн лого

болох морины хөшөө байдаг бөгөөд түүнийг тойруулан олон төрлийн цэцгээр

эмжиж өгсөн байдаг. Мөн сургуулийн дотор талд таван хошуу малын хөшөөг

дүрсэлсэн байдаг. ХААИС сургууль нь бусад их дээд сургуулийг бодвол ногоон

байгууламж харьцангуй ихтэй.

Îðøèë.....................................................................................................................1

@ Ñýäâèéí ¿íäýñëýë..........................................................................................1

Ñýäâèéí øèíýëýã òàë..........................................................................................2

Ñýäâèéí çîðèëãî, çîðèëò.....................................................................................2

Ñóäëàãäñàí áàéäàë............................................................................................3

Нэгдүгээр бүлэг..................................................................................................4

1.1 Õîòûí íîãîîí áàéãóóëàìæ áîëîí öýöýðëýãæ¿¿ëýëòèéí òºëºâ áàéäàë................4

Õÿçãààðëàãäìàë çîðèóëàëòòàé íîãîîí áàéãóóëàìæ:.......................................4

Òóñãàé çîðèóëàëòûí íîãîîí áàéãóóëàìæ öýöýðëýã:.............................................4

Íèéòèéí ýçýìøëèéí íîãîîí áàéãóóëàìæ:..................................................................5

Ногоон байгууламжийн үндсэн элементүүд.................................................7

Ганц нэгээр суулгасан мод сөөг/солитер/...............................................7

Бүлэг мод сөөг / древесная группа/..................................................8

Эгнүүлэн суулгасан мод сөөг /Аллейное насаждение/................................9

Туж мод /Древесный массив/.........................................................................9

Ногоон хана/зеленая/......................................................................................9

Боскеты...........................................................................................................10

Таримал хашлага / живая изгорогдь/...........................................................10

Эмжээр /бордюр/...........................................................................................10

Фигурные зеленые изделия..........................................................................11

Байгаль цаг уур..............................................................................................11

Газрын гадарга хөрсний хэв шинж чанар...................................................12

Õóðèìòëàëûí õýâ øèíæèò õîòãîð, ã¿äãýð......................................................12

Голын татмын хөрс:......................................................................................14

ХААИС-орчимын одоо байгаа мод бут сөөг..............................................15