NdryshueshmeriaNdryshueshmeria e e klimesklimes dhedhendryshimetndryshimet e e pritshmepritshme ne ne ShqiperiShqiperi

10 Mars 2009, Tirana International Hotel

Workshop mbi risqet dhe cenueshmerine e sektorit energjetik shqiptarndaj ndryshimeve klimatike

Eglantina Demiraj BruciProgrami per Ndryshimet Klimatike, MMFAU

Permbajtja

1. Klima e tanishme

2. Ndryshimet e pritshme klimatike

3. Ndikimet e pritshme tendryshimeve klimatike

4. Koha per tu adaptuar

1. Klima e tanishme

tipike Mesdhetare,

e karakterizuar nga dimra te bute meshume reshje dhevera te nxehta te thata

Orografi shume e thyer,

vlerat disa elementeve klimatike(reshjet, temperaturat etj.) –shume te ndryshme nga nje rajon ne tjetrin.

Temperaturat e tanishme te ajrit

ndryshueshmeriambi territorin

nga 7°C ne zonatme te lartaderi ne 15°C ne zonen bregdetare; deri ne 16°C ne

jug-perendim. Pothuajse te

qendrueshme (12-14°C) ne zonat e uleta

Burimi: KPK i Shqiperise per UNFCCC

temperaturat e ajritNdervjetore:

•ndryshueshmeria rrethvlerave normale me disaperiudha te dallueshmeme tendenca tendryshme. • gjate 15 viteve te fundit- (rritje e temperaturaveditore si ne vleratmaksimale dheminimale, vecanerishtne vere.•mbas 2000 – disa vite-perqindja e rritjes se temperaturaveminimale, me e larte se ajo e maksimumit ne vere.

ShkoderR2 = 0.5686

-1.50

-1.00

-0.50

0.000.50

1.00

1.50

2.00

1961

1964

1967

1970

1973

1976

1979

1982

1985

1988

1991

1994

1997

2000

year

tem

p.an

omal

y

anomaly Poly. (anomaly)

annnual air temperature anomaly, Lezha

-1.00

-0.50

0.00

0.50

1.00

1.50

2.00

1948

1952

1956

1960

1964

1968

1972

1976

1980

1984

1988

1992

1996

2000

2004

year

tem

p. d

evia

tion

(°C

)

temp.dev. Poly. (temp.dev.)

Kukes

R2 = 0.42

-1.50-1.00-0.500.000.501.001.502.00

1961

1965

1969

1973

1977

1981

1985

1989

1993

1997

year

tem

p.an

omal

y

anomaly Poly. (anomaly)

Tirana

-1.0-0.8-0.6-0.4-0.20.00.20.40.60.81.0

1947

1951

1955

1959

1963

1967

1971

1975

1979

1983

1987

1991

1995

1999

yearan

omal

iy (°

C)

reshjet

Totali i reshjeve: deri ne 1300 mm/vit (1360 deri ne 1470 mm/vit). Vlera me e larte, rreth 66 % e totalit- gjate muajve te ftohte(Tetor- Mars).Muajt me te lagesht: Nentor-Dhjetor, driest : Korrik – Gusht

19.5 20 20.5 21

40

40.5

41

41.5

42

42.5

-4000

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000

Reshjet

Durres

R2 = 0.1102

0.4

0.6

0.8

1.0

1.2

1.4

1.6

1931

1936

1941

1946

1951

1956

1961

1966

1971

1976

1981

1986

year

anom

aly

Vlore

R2 = 0.2126

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1.8

1933

1938

1943

1948

1953

1958

1963

1968

1973

1978

1983

1988

year

anom

aly

Tirana - city

R2 = 0.3145

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1931

1936

1941

1946

1951

1956

1961

1966

1971

1976

1981

1986

year

anom

aly

Korce

R2 = 0.1627

0.4

0.6

0.8

1.0

1.2

1.4

1.6

1931

1935

1939

1943

1947

1951

1955

1959

1963

1967

1971

1975

1979

1983

1987

year

anom

aly

•evidence e qarte e ndryshueshmerise se klimes•Evente ekstreme (shira te rrembyer, permbytje dhe thatesira) janefenomne jo te rralla per zonen – pjesee kesaj ndryshueshmerie.

Burimi: KPK i Shqiperise me UNFCCC

Evente te jeshtezakonshme te klimes se tanishme

2.Ndryshimet e pritshme te klimesProjeksione me rezolucion te ulet

HAD300Burimi: BRUCI, SEE projections.. , 2005

2.Ndryshime te pritshme te klimesProjeksione me rezolucion te ulet

Burimi: BRUCI, SEE projections.. , 2005

Ndryshimet e pritshme te klimesNdryshimet sezonale

Burimi: BRUCI, SEE projections.. , 2005

Rezolucion i larte temperaturat e ajrit (1.5 m)

Burimi: BRUCI, SEE projections.. , 2005

Temperaturat e ajrit

Burimi: BRUCI, SEE projections.. , 2005

Perqindja e reshjeve totale

Burimi: BRUCI, SEE projections.. , 2005

3.Ndryshimet e pritshme te klimes

Annual changes in temperature

0

1

2

3

4

5

6

1990 2025 2050 2100year

chan

ge (°

C)

annual changes in precipitation

-20

-15

-10

-5

01990 2025 2050 2100

year

chan

ge (%

)

Changes in temperature, summer

012345678

1990 2025 2050 2100yearch

ange

(°C)

Changes in precipitation, summer

-60

-50

-40

-30

-20

-10

01990 2025 2050 2100

year

chan

ge (%

)

!!!! Rritje ne temperaturadhe reduktim ne nivelin e reshjeve !!!!

Rritja vjetore ne temperatura: 1.0, 2.0 dhe4.1°C perkatesisht per 2025, 2050 dhe 2100

!!!! mund te priten: dimra me te bute, pranvera me te ngrohta, vera dhevjeshta me te nxehta dhe te thata.

Ulje ne reshjet vjetore: deri ne 3.0%, 6.1% dhe12.4% perkatesisht per 2025, 2050 dhe 2100

Burimi: Bruci, in V&A, Albania’s SNC to UNFCCC, 2009, draft

3.Ndryshimet e pritshme te klimes1961-90 2050 2100

Burimi: Bruci, in V&A, Albania’s SNC to UNFCCC, 2009,draft

Ndryshimet e pritshme te klimesNdryshimet ne nivelin e detit qenga 1995 (cm)

2025 2050 2100

MAGICC 8 13-17 30-45DIVA 1-2 3-15 8-35

humbja neto e ligatinavezone bregdetare e permbytur

Burimi: Bruci, in V&A, Albania’s SNC to UNFCCC, 2009,draft

3. Ndikimet e mundshme teNdryshimeve Klimatike

annual runoff changes

-60

-50

-40

-30

-20

-10

01990 2025 2050 2075 2100

year

chan

ge (%

)

winter changes, runoff

-12

-10

-8

-6

-4

-2

01990 2025 2050 2075 2100

year

chan

ge (%

)

spring changes, runoff

-80

-60

-40

-20

01990 2025 2050 2075 2100

year

chan

ge (%

)

summer changes, runoff

-100

-80

-60

-40

-20

01990 2025 2050 2075 2100

year

chan

ge (%

)

Burimi: V&A, Albania’s SNC to UNFCCC, 2009, draft

Ndikimet e mundshme

nje thatesire e pergjithshme ne zonen e studimit gjate veres(kombinimi i temperaturave ne rritje dhe avullimin e mundshemnuk eshte i balancuar me rritje te reshjeve).

rritje ne indeksin e nxehtesise (per shkak te ndryshimeve ne temperaturat e ajrit dhe ne lageshti).

Ka shume mundesi qe te kete me shume dite te nxehta dhevala nxehtesie. Keto rritje jane projektuar per te qene me temedhaja kryesisht ne zonat ku ndodh reduktim ne lageshtine e tokes.

Ka mundesi te ndodhin thatesira me te shpeshta me rrezik me te madh per zjarre.

Ditet me ngrica dhe valet e ftohta ka te ngjare te jene me tepakta.

Ndikimet e mundshme te NdryshimeveKlimatikerenie e nivelit te prurjeve te ujit, si ato vjetore dhe sezonale

renia e prurjeve me 20% redukton me 60% gjenerimin e energjise nga hidrocentralet (raporti KPK)

per shkak te reduktimit te rrjedhes se perrenjve ne ligatina, pjesa perendimore e Shqiperise do te perballet me rritjen e kerkeses per uje dhe reduktim ne furnizimin me uje, gje qe do shkaktoje zvogelim te zonave te ligatinave.

rritja ne shpeshtine e eventeve ekstreme perben potencial per permbytje si per rezervuaret nen dizenjim apo ne strukturat e tjera te rezervuareve.

jo vetem ndryshim ne sasine totale te ujit dhe ne nivelin e tij, por edhe erozion te shtratit te lumenjeve, dhe turbullimin e ujitdhe ngarkesen e sedimenteve.

Mesazhe kyce

Veprimet e adaptimit duhet te jene te integruara ne politikat e zhvillimit dhe te planifikimit ne cdo nivel. Kjo do te shkaktoje shtese per adaptimin ne planet qe nuk kane konsideruarndryshimet klimatike.

Por te injorosh ndryshimet klimatike nuk eshte opsioni i duhur –mosveprimi do te jete shume me i kushtueshem se sa adaptimi.

Burimi: Stern Review. Part V: Policy Responses for Adaptation. 20 Adaptation in the developing world.

4.Koha per tu adaptuar

Disa publikimeKomunikimi

DyteKombetar

•Inventari I gazeve me efekt

serre (GHGs) •V&A

www.ccalb.org