S 4 nm 2002

Thi s - Trao i Phi chng i biu Quc hi cn "c chuyn mn lut"?

Quc hi kho X: 5 nm - ci nhn ca nhng ngi trong cuc NCLP

Pht trin kinh t t nhn, kinh t tp th, dn ch c s v xy dng ng

T chc hot ng Nh nc Mt s vn v phn cp ngn sch nh nc

Th.S. PHNG C HNG - V Kinh t v Ngn sch - VPQH Vai tr Nh nc trong xy dng nn kinh t th trng Vit Nam

PHNG VN HNG - Trung tm TTTV&NCKH- Vn phng Quc hi Xy dng php lut Hon thin ch nh tha k trong B lut Dn s

Th.S. NGUYN VN MNH - Khoa Lut - i hc Quc gia H Ni Sa i Lut ph sn doanh nghip

Th.S. BI XUN HI - Trng i hc Lut Tp. H Ch Minh Tm hiu Php lut Php lnh phng, chng t nn mi dm - S cn thit v quan im xy dng

Th.S. NNG KHNH - B Lao ng - Thng binh v X hi Quyn t php trong cc chnh th hin i

BI NGC SN - Khoa Lut - i hc Quc gia H Ni Tham kho nc ngoi Chng tham nhng: Mt s kinh nghim nc ngoi

HONG HNG - Vin Thng tin khoa hc x hi T chc v hot ng ca cc c quan t php Malaysia

Th.S. Hong Vn T* - Trn Vn Thun**

Phi chng i biu Quc hi cn "c chuyn mn lut"?

Trong bi vit " Nng cao nng lc lp php ca i biu Quc hi " ca Lut gia V Minh Hng ng trn Tp ch Nghin cu Lp php s 3 (3/2002) , tc gi c nhn mnh vn i biu Quc hi " phi l ngi lm lut ", " c chuyn mn lut "... v coi y l yu t quan trng nng cao nng lc lp php ca i biu Quc hi. y cng l quan im ca nhiu ngi (Xem: Phan Cng Thng- "Chuyn nghip ho hot ng ca i biu Quc hi" trong s ny, tr.15-16- BBT).

Ti ng tnh vi quan im cho rng, i biu Quc hi phi l nhng ngi c nng lc tham gia hot ng lp php ca Quc hi, nhng xin trao i thm nh sau:

Th nht, cn xc nh r: Ngi " c chuyn mn lut " l ai? Hin nay, theo cch quan nim thng thng th l nhng ngi c o to v php lut. Tuy nhin, trong cc " sn phm " ca nn gio dc- o to nc nh hin nay th bng cp cha chc phn nh ng trnh chuyn mn v nng lc. Trong s nhng ngi sp ra ng c i biu Quc hi kho XI ti y, nu ch cn c vo bng cp o to th cha chc gp phn lm thay i ng k cht lng lm lut ca Quc hi.

Th hai, cn xc nh r ni hm ca " c chuyn mn lut " l g? Theo ti, mi chuyn ngnh lut li c mt ni hm ring rt phong ph theo tng lnh vc iu chnh l cc nhm quan h x hi khc nhau. iu ny khin cho, ngay c cc nh lut hc, d c danh ting n th no cng khng th ni l am hiu ht cc lnh vc php lut. Do vy, khi Quc hi bn v mt lnh vc lp php nht nh th ch nhng nh lut hc chuyn v lnh vc mi c th c kin su c, cn cc nh lut hc thuc cc lnh vc khc e rng cng kh c hiu bit su v lnh vc . Trong khi tho lun cc d n lut, cc i biu Quc hi khng " c chuyn mn lut " nhng l nh khoa hc, nhng ngi lm cng tc qun l v hot ng thc tin li l nhng ngi c th ng gp thm nhng kin thc v quan st a dng, st thc t. V vy, khng nht thit cn phi c s kt hp gia vai tr i din nhn dn vi vai tr mt chuyn gia i biu Quc hi. Ni mt cch khc, thay v bin Quc hi thnh Hi ngh ca cc chuyn gia php lut, nn xc nh vai tr lp php ca mi i biu Quc hi ni ring v ca Quc hi ni chung l tho lun v biu quyt v nhng vn ln, quan trng, khng nn sa vo nhng vn c tnh cht k thut ca lp php - cng vic ny nn giao cho cc chuyn gia gip vic ca Quc hi thc hin, chc s c hiu qu hn.

Th ba, theo ti c bit, Quc hi kho X ni chung v hu ht cc U ban ca Quc hi kho X ni ring u c s thnh vin l ngi c bng i hc, trn i hc lut nhiu hn hn so vi kho IX. Mc d vy, kh c th ni rng v th m cht lng hot ng xy dng php lut ca Quc hi cng nh ca cc U ban kho ny cao hn so vi kho IX...

Th t, nhn rng ra nhiu Ngh vin cc nc, a phn cc ngh s u phi l ngi " c chuyn mn lut ". Vy, sao h vn lm vic tt?

Theo ti, i biu Quc hi nn l nhng ngi tham gia " lm chnh sch ", quyt nh nhng vn ln ca quc gia (th hin qua cc d n php lut). Din n Quc hi khng phi l ni " lm vn tp th " ca cc " nh chuyn mn " xa ri thc tin. i biu Quc hi ca chng ta c c th l a phn hot ng khng chuyn trch, c iu kin gn b vi qun chng, th th l g m khng s dng, pht huy c tr tu ca tp th ni mnh lm vic, sinh sng? Tr tu, nng lc ca i biu Quc hi chnh l " ni dn "! i biu Quc hi phi hiu c nguyn v pht

huy c tr tu ca dn.

Xin c my kin trao i, mong cc bn c kin thm./.

Lu Hoi Anh

(Email: hoaianhluu@yahoo.com)

Quc hi kho X: 5 nm - ci nhn ca nhng ngi trong cuc

NCLP Trong ngy 20/03/2002, cc i biu Quc hi tho lun ti hi trng nh gi tnh hnh cng tc ca Quc hi trong nhim k kho X va qua. Bn cnh nhng thnh tu t c, iu ng ni hn l trong sut mt ngy cc i biu tp trung ni v nhng im yu, nhng iu cha lm c trong hot ng ca mnh v xut gii php khc phc. Sau y l tng thut nhng ni dung chnh c cc i biu nu ln.

1- Hot ng lp php

"Php lut cn chm i vo cuc sng"

l cu ni c nhc li kh nhiu ln khi cc i biu tng kt nhim k kho X ca mnh trong lnh vc lp php. Cc i biu bc bch kh nhiu nhng im yu trong lnh vc ny. Trc ht, iu d nhn thy nht l tin khng c m bo: Quc hi kho X ch hon thnh c 60-70% chng trnh xy dng php lut ra; nhiu lut rt cn thit cho cuc sng vn cha c. iu ny c nguyn nhn l chng trnh xy dng php lut ca c nhim k QH kho X cha st vi thc t, kh c kh nng hon thnh k hoch, cha c chin lc xy dng php lut lu di l kin ca ng Trn Mnh Sang.

Thiu s cn nhc, xem xt la chn th t u tin cha st thc, cha m bo tnh ng b ca h thng php lut cho nn mt s lut rt cn thit cha c a vo kp thi, trong khi mt s lut chun b cha k lng th vi thng qua- cc i biu L Cng Minh, Trn Thanh Khim, Nguyn Th Kim, Hong Xun C c nhn xt.

Theo b Nguyn Th Thanh Hng, nhc im ln nht ca cng tc xy dng lut l cn thiu tnh nht qun gia cc lut. C trng hp khng thng nht c ni dung ln ngn ng. Cc vn bn hng dn di lut ban hnh chm, nhiu trng hp li hng dn thiu nht qun nn hiu lc php lut cha cao.

Lut php ca chng ta cn qu chung chung- nhiu i biu cng c chung nhn xt nh vy. C nhng lut ch mi i vo nhng nguyn tc chung, iu khon chung chung nn thng kh thc hin. Lut phi b sung v sa i nhiu nn tnh an ton php l cha cao. Vic gii thch php lut cha c thc hin.

B Nguyn Th Kim cho rng phn ln lut, php lnh do c quan Chnh ph son tho nn khng th trnh khi khi xy dng d n ch thng ch n yu cu lp php ca ngnh mnh. ng Trn Vn Khnh, Khut Hu Sn cng ng tnh nh vy. B Kim cn nhn mnh: khi thng qua ti Hi trng, ch yu l do cc B, ngnh ch tr trc tip tip thu cc kin ng gp, do vy c nhng kin ca cc i biu rt thit thc, rt xc ng, nhng c tip thu rt t.

ng Khut Hu Sn lo ngi: "Chng ti cm thy c quan, b ch qun no cng nng vic qun l sao cho tht cht ch m t lo sao cho ngi dn thc hin c thun li hn".

a php lut vo cuc sng

Cn c mt chin lc lp php di hn

C kh nhiu kin ca cc i biu v kha cnh ny (cc i biu L Cng Minh, Trn Thanh

Khim, Hong Xun C...). ng Hunh m xut Quc hi kho XI nn sm xy dng chin lc lp php 10 nm v c tnh n 20 nm. T m ra k hoch lp php 5 nm, hng nm.

ng Trn Vn Khnh b sung thm l trn c s nhng vn rt cp thit v t thc t tim lc m ra cc chng trnh xy dng php lut th no cho ph hp, kh thi. ng Trn Mnh Sang cng ng tnh l cn c mt chin lc tng th, di hn, hp l da trn nhng nhu cu bc thit ca thc tin.

Ch trng khu chun b, thm nh, thm tra, r sot

Cc i biu Trn Vn Khnh, Phm Th Hi Chuyn, V Mnh Kha, L Khnh Hng cho rng Quc hi khng th chun b t u n cui mt d n php lut, m nn Chnh ph, cc c quan ch qun chun b v trnh d n lut, php lnh. Tuy nhin, tt c cc v i biu u c chung mt quan im l phi c bit ch trng n tng cng cht lng khu thm nh, r sot, thm tra trc khi a ra Quc hi. Mun vy, ng Trn Vn Khnh ngh mi lut nu lin quan vi nhng U ban c th th nn giao cho U ban thm tra, ng thi nn thc hin c ch cho thu nhng chuyn gia gii cng vi nhng U ban xem xt tu chnh, tip a ra rng ri ly kin ca nhn dn v chnh l li, ly kin ca i biu Quc hi trc khi a ra Quc hi.

ng Khut Hu Sn nhn mnh: nng cao cht lng cc d n php lut th cn phi khc phc t khu chun b, chun b phi cht ch v k hn. Cc U ban ca Quc hi cn tham gia nghin cu ngay t u. U ban Thng v Quc hi cng cn dnh nhiu thi gian hn trong vic nghin cu l gii v hng cho Quc hi quyt nh nhng vn kh, vn mi v nhng vn cn nhiu kin khc nhau quyt nh cho ng, cht ch hn m thi gian li ngn hn.

Nhiu i biu cng ngh Ban son tho gi sm cc d n, d tho c thi gian tm hiu. ng L Vn Tm nhc n chuyn cc i biu nhiu lc n st k hp mi nhn c ti liu nn khng c thi gian tm hiu, nghin cu k.

ng Trn Mnh Sang, Vi Vn Mn ngh bt buc mi i biu Quc hi phi c gp bng vn bn gi v Ban son tho.

ng Nguyn Ngc Trn li coi vic tng cng cht lng chuyn mn ca v hay ban php ch cc b cc ngnh l mt iu kin tin quyt cho vn nng cao cht lng ca cng tc lp php.

Coi trng i ng chuyn gia

Nhiu i biu xut Quc hi cn phi c c quan chuyn trch son tho lut lut c cht lng v ton din hn, trnh tnh trng cc b. Trc mt cha lm c vic ny th cn phi tng cng mnh hn trong vic tng s lng v cht lng i biu chuyn trch cho U ban ban php lut Khng th duy tr mi con s 10% i biu chuyn trch trong cc U ban nh hin nay. V vic nghin cu v thm tra ca cc U ban khng phi ch trong hi ngh m cn phi i, v phi c lc lng nghin cu, kho st, nghe tng kt thc tin, ly kin nhng ngi am hiu, nhng chuyn gia... Bi vy, bn cnh tng cng s lng v cht lng i biu chuyn trch th cng phi coi trng i ng chuyn gia, thu ht lc lng chuyn gia gii gip cc u ban thm tra cc d n, d tho- l kin chung ca nhiu i biu.

Nhng b Nguyn Th Kim li c khc khi ngh lp mt c quan chuyn trch ca Quc hi nhng chuyn thm tra v phi hp thm tra.

Th tc tho lun, thng qua lut

ng V Mnh Kha nu li thc t l cch tho lun, thng qua hin nay thay i lun, mi lc lm mt cch v ng thy cn xy dng mt cch lm thng nht. ng Hong Thin Ct gi tnh trng lm lut hin nay l "lm vn tp th" v nhn mnh yu cu phi khc phc tnh trng .

Thi gian qua nhiu khi Quc hi cn sa vo cu ch, tiu tit. Nhng iu quan trng m Quc hi cn thng qua chnh l v ni dung ca lut- ng Khut Hu Sn nhn mnh. ng Trn Mnh Sang ng tnh v b sung thm rng vic xem xt, tho lun cu ch ca d n lut tp trung ch yu ti cc k hp l mt iu khng hp l, theo ng khi ra Hi trng ch cn bn nhng vn cha thng nht v biu quyt thng qua nhng vn ln, nh th s rt ngn thi gian tho lun.

B Nguyn Th Thanh Hng lu ch to iu khin tho lun cn phi dt khot hn, khng nn mt vn nh m phi pht biu nhiu ln, khng cn thit khi ni qu r. V vn ny, ng L Vn Tm ngh khi c kin khc nhau gia ban son tho v i biu th on ch tch phi a ra quan im, kin chnh l ca mnh m bo tnh khch quan, khng nn giao cho Ban son tho.

Gim st vic trin khai lut

ng Khut Hu Sn nhn mnh cn phi xem nhng lut ca Quc hi thng qua i vo cuc sng cha, v vo cuc sng nh th no? Bi vy, cn phi c kim tra xem xt vic ra cc Ngh nh, Thng t hng dn c kp thi khng. Quc hi cn phi dnh thi gian vo gia nhim k v cui nhim k nh gi, s kt xem vic thc hin nhng lut mi ban hnh trong nhim k trin khai n u c s b khuyt, b sung kp thi.

2- Gim st- "khu yu, c th ni vn l khu yu nht"

Cu ni ny ca i biu Vi Vn Mn cng l nh gi chung v cng tc gim st ca Quc hi nhim k qua. Thc trng th hin qua nhng kha cnh khc nhau.

Tnh hnh thc

Gim st mi ch dng s kin ngh, t n c v kim tra vic gii quyt cc kin ngh, cho nn cn mang tnh hnh thc- ng Vi Vn Mn nhn mnh v kin ca ng c nhiu i biu tn ng nh ng Trn Vn Khnh, ng L Cng Minh, B Nguyn Th Thanh Hng, ng Nguyn Vn Chu... B Nguyn Th Thanh Hng, ng Nguyn Vn Chu l gii thm bi cha c quy nh no rng buc nn mi t n c, kim tra vic gii quyt kin ngh.

ng Trn Mnh Sang ni: "Cc U ban ca Quc hi i n u ch nghe cc ban ngnh a phng bo co v on gim st ghi nhn, tng kt tnh hnh, chuyn cho U ban thng v Quc hi, th l xong mt chuyn gim st" . Hoc ni nh b Phm Th Hi Chuyn l cc on gim st cha phn tch c nguyn nhn ca tnh hnh.

i biu c gi vn bn n nhng c th ci no ng, ng n u, vn t ra nh th no th hon ton khng bit- ng L Vn Tm tha nhn.

Cc i biu xut nhiu bin php khc nhau gim st c hiu qu, thc cht hn nh: nn la chn nhng vn ni ln tng khu vc c k hoch c th, trn c s hnh thnh on kim tra, thnh phn ca on ngoi cc i biu Quc hi cng nn c cc ng ch c thc quyn; thng qua lut gim st; U ban thng v Quc hi nn xy dng mt chng trnh gim st hng nm; cn tp trung gim st mt s lnh vc; bm n cng xem kt qu x l n u; p dng b phiu tn nhim?

Cha c c ch phi hp gim st

l nh gi ca ng Trn Vn Khnh khi ni v gim st, bi l- nh ng Trn Mnh Sang, b Nguyn Th Kim l gii- mi ch c cc u ban ca Quc hi i gim st, cn cc on i biu Quc hi, cc i biu Quc hi xem nh ng ngoi vic thc hin chc nng ny, cng nh cha c s phi hp gia cc u ban vi HND cc cp. Bi vy, cc i biu cho rng nn mi on i biu Quc hi a phng trc tip tham gia on gim st nm bt c nhng vn v tnh hnh a phng. ng L Vn Tm ngh Hi ng dn tc v cc U ban ca Quc hi cn c thng tin thng xuyn hn t cc B ch qun v phm vi mnh ph trch v c tham gia mt s cuc hp thng k ca Chnh ph.

Gim st ngn sch

ng Trn Vn Khnh nhn nh "ni dung ln nht l cng tc ti chnh nhng do Quc hi cha c c quan kim ton c lp nn khng th gi l gim st v ph chun ng n c". ng Khnh v nhiu i biu khc cho rng Quc hi cn c c quan kim ton c lp gim st trong lnh vc ti chnh mt cch thc cht v c cht lng hn. Tng t, ng Lng Ngc Ton ni : "khng c b my gip vic, khng c ngi am hiu chuyn mn th lm sao gim st c".

Cha c ch ti

Rt nhiu i biu bc xc l ti sao cho n by gi Quc hi vn cha xy dng c Lut gim st vi nhng quy nh c th v trnh t, th tc gim st, thm quyn v hiu lc ca cc kt lun gim st, nn cha xc nh c cc c ch bt buc v trch nhim, do vy nhiu kin ngh qua gim st cha c cc i tng chu gim st gii quyt mt cch nghim tc, mt s c quan cn xem nh kin ca i biu Quc hi. Theo b Nguyn Th Kim, chnh v do nguyn nhn ny m dn n tnh hnh thc, lm cho cc kin ngh gim st khng c hiu lc php l v hiu qu gim st cha cao. Bi vy, nhu cu cn sm ban hnh Lut gim st c cc i biu nhn mnh n nhiu ln.

Tr li cht vn

ng Trn Vn Khnh bc xc: Vic tr li cht vn lin tc trong nhiu k hp trng lp nhau, ni i ni li nhng vn cha r rng, khng dt mch, hoc khng thc hin nhng iu ha nn k sau phi tip tc kin ngh tip, hiu qu gii quyt cn hn ch. Hay ni cch khc, tr li cht vn- t li ni n vic lm nhiu khi l mt khong cch kh xa.

ng Trn Mnh Sang nu ln mt kha cnh nhy cm l phm vi ni dung c a ra cng khai ti din n Quc hi v trn cc phng tin thng tin i chng. Trong cc k cht vn, do khng quy nh r rng v ni dung ny, cho nn nhiu khi ngi tr li cht vn rt kh tr li, nu ni ht v p ng yu cu ca ngi cht vn, ca c tri th li tit l b mt Nh nc, hoc c nhng vn khng c li cho quc k dn sinh.

Theo ng Trn Mnh Sang, cn phi c mt quy ch r rng, c th hn v vic cht vn v tr li cht vn, rng buc r rng trch nhim gia ngi cht vn v ngi tr li cht vn. ng Hong Thin Ct mong mun c ngi hi v ngi tr li cht vn cn phi chun b tt hn v tr li i vo trng tm hn. ng Nguyn Ngc Phi xut nn t chc on gim st mt s vn m cc thnh vin ca Chnh ph bo co, tr li cht vn trc Quc hi.

Nhng cht vn c tnh cht c nhn th khng nn a ra cht vn, m nn chn lc a nhng vn lin quan n c nc- ng Nguyn Quc Thc ni.

Tip xc vi dn

" Gim st, n c gii quyt khiu ni ca nhn dn cn l vn rt bc xc. Cc c quan hnh php c trch nhim gii quyt cc khiu ni t co ca nhn dn cn rt hn ch. y l mt lnh vc m nhn dn rt bc xc, coi trng v xem i biu ca mnh c gn dn khng "- y l tm t ca ng V Mnh Kha. ng Trn Vn Khnh ngh: trc khi hp, ngoi vic t chc nghe c tri rt su, rt st tng thn, tng p th cng phi ht sc ch nghe nhng ngnh c lin quan n nhng ni dung ca k hp. V vn tip dn phi c nhng h s dn nguyn cc huyn, cc khu ng dn c. Trn c s , hng thng, hng qu on i biu Quc hi nn ch ng lm vic vi tng ngnh c lin quan trao i v vic gii quyt nhng nguyn vng ca c tri. ng thi, cng nn ch ng mi nhng c tri c nhng nguyn vng cn thit gp Quc hi, tham gia kin vi Quc hi, cc i biu c th lng nghe v c nhng kin gii quyt cho trit .

3- Quyt nh nhng vn quan trng ca t nc

Thiu thng tin

Thiu thng tin nn "liu a ra"

" Liu " l t m ng L Cng Minh dng ch tnh trng "mi ln thng qua cc d n, mi ln bn nh nhng quyt sch ln ca quc gia, c liu a ra cha tht chun xc" . ng nu ln s tht l cc i biu khng c cung cp y , chnh xc, kp thi cc thng tin trc k hp, trong k hp v cc d n mnh tham gia. ng cho bit, ngay cc v Ch nhim u ban ca Quc hi n "st nt" cng cha c nhng ti liu xc ng c th trnh by r nhng ni dung v v d n Thu in Sn La. Cn bn thn cc i biu Quc hi th "cha c g c", nh vy sp ti tham gia tho lun nh th no? Ni tm li, ng cho rng "quyn ny cha c tn trng v cha c pht huy y ".

Thiu thng tin nn sinh ra hnh thc

B Nguyn Th Thanh Hng cng cng nhn: do khng c iu kin v t liu, thng tin v thi gian nghin cu k nn vic quyt nh nhng vn nh nhim v kinh t- x hi, Ngn sch hng nm, 5 nm, cc chnh sch ln t i vo chiu su, vic gii quyt vn quan trng ca t nc trn chng mc no vn cn mang tnh hnh thc. Nhiu i biu nhc li c nhng cng trnh nh ng H Ch Minh Trng Sn, hoc Thu in Sn La "cao" hay "thp", cc i biu ang bn bc thng qua, nhng cng tc chun b c trin khai, nh vy c quyt cng l hnh thc...

Thiu thng tin nn da vo cm tnh

B Hng cn cho rng, khi biu quyt thng qua nhiu i biu tin tng vo Chnh ph, vo ch to k hp, vo s thm tra ca U ban m biu quyt. iu ny phn no cho thy nhiu khi cc i biu da vo cm tnh quyt.

Quyt ngn sch

B Phm Th Hi Chuyn cho bit, trong vic thm nh cc bo co v ti chnh v quyt ton ngn sch cha t kt qu nh mong mun. Theo b, nguyn nhn chnh l khng c mt i ng cn b chuyn su v lnh vc ny. Cc thnh vin U ban ch yu l kim nhim, mi thnh vin c mt trnh chuyn mn ring. Do vy khng c iu kin phn tch l gii nhng vn thc bc xc thc tin t ra. T sc thuyt phc khng c cao v cha gip cc i biu

Quc hi c c s xem xt.

Mt s gii php

B Chuyn ngh, ti y rt cn c mt b phn chuyn su lnh vc ny v mt c quan kim ton gip cho Quc hi thm tra vn ny, v nu ch U ban Kinh t v Ngn sch lm nh hin nay th khng p ng c yu cu. kin ca b nhn c s ng tnh ca kh nhiu i biu.

Theo ng Tin Dng, cn ch ti nhng iu kin t nhin, tnh hnh kinh t, x hi ca tng vng, tng min c th c nhng chng trnh c th, st thc, ph hp, c bit l i vi nhng min, vng cn nhiu kh khn. B Nguyn Th Thanh Hng cho rng cn phn bit r nhng vn quan trng ca t nc v ngha chnh tr, gi tr kinh t n mc no th mi trnh Quc hi.

4- T chc cc c quan ca Quc hi

Vi mt c cu t chc cha hp l, cng vi thiu quy ch lm vic c th, r rng, nht l trong vic quy ch gim st, hiu qu lm vic ca Hi ng dn tc v cc U ban ca Quc hi cn hn ch- l nh gi ca ng Trn Mnh Sang.

Bi vy, cc i biu u thng nht l cn tng cng cc i biu chuyn trch cho cc u ban, Hi ng dn tc, cho cc i biu, Vn phng Quc hi, nn c chn nhng ngi va c nng lc nhng li cng c iu kin hot ng vo UBTV v cc u ban.

Theo nh gi ca ng Nguyn Ngc Trn, cn nhiu mng U ban thng v Quc hi cha lm c, v d nh vn gii thch lut, Hin php. ng cng cho rng U Ban thng v Quc hi cn c mt tm nhn thot ra khi nhng vn c th ca tng u ban hoc ca Hi ng dn tc.

5- on i biu v i biu Quc hi

Theo ng Trn Mnh Sang, cc qui nh php l v on i biu Quc hi cn kh chung chung. on i biu Quc hi trn thc t cha phi thc s l mt c ch t chc cht ch. V vy rt kh c th nh gi c hiu qu hot ng ca mi on i biu Quc hi. i biu Quc hi kh nhiu quyn nhng c ch lm vic, v iu kin lm vic th khng c quy nh c th. V cng cha c v i biu Quc hi no s dng ti a quyn ca mnh c quy nh trong Lut, k c quyn trnh d n lut v php lnh v nu vy th r rng quyn lc ca Quc hi cha c pht huy mt cch y v tt nht.

"Chn nhn s gii thiu vo Quc hi, chng ti ngh ly tiu chun lm trng" - l kin ca ng Lng Ngc Ton v cng l ca nhiu i biu khc. ng Nguyn Quc Thc nhn mnh n cht lng i biu, c cu l cn thit nhng phi l nhng ngi tiu biu nht: "Nu khng chn c ngi tiu biu th Quc hi ngi y khng th l tiu biu c. cc gii, cc thnh phn l ng ri, nhng phi l tiu biu" .

Ngoi cc tiu chun c nhiu ngi nhc n nh trnh , nng lc, phm cht o c, ng Vi Vn Mn cn nhn mnh n yu t thi gian cng l mt tiu chun cn tnh n ca i biu. Hay nh ng Hong Xun C ni n tui ca i biu. Cn ng Lng Ngc Ton xut l ngi c ngh c Quc hi bu hoc ph chun nn chng nn c thm chng trnh hnh ng, trong nn c cam kt chng tham nhng, khng tham nhng v khng c quan mnh tham nhng.

ng Lng Ngc Ton t "tic l c i biu c nhim k khng thy pht biu iu no, li no".

6- Quc hi trong h thng chnh tr

Hy tn trng ln nhau

ng Hunh m mong mun: "Cc b phn trong h thng chnh tr hy tht s hiu nhau, tn trng nhau, tn trng v tr chc nng, nhim v ca mi b phn hp thnh trong h thng chnh tr. C tri c nhn xt, Chnh ph, cc thnh vin Chnh ph ch "ngn" Quc hi, "ngn" i biu Quc hi trong my ngy cht vn c truyn hnh trc tip. Cn cc c quan ca Quc hi v i biu Quc hi th ch "ngn" U ban Mt trn T quc v cc t chc thnh vin khi chun b bu c, khi tip xc vi c tri. Mc d nhng nhn xt ny theo nhn thc ca ti cha hn hon ton nh vy, nhng cng ni ln iu g " . " iu g " y chnh l mong mun ca c tri i vi vic pht huy vai tr ca Quc hi thng xuyn hn, khng ch trong thi gian k hp.

Cn ng Nguyn Trng Nhn tm t: "Chng ti rt mong cc ng ch ang cng v lnh o cao nht ca ng v Nh nc ch lng nghe kin ca nhn dn v lng nghe kin ca nhng ngi nhit tnh vi s nghip ca t nc. Chng ti rt mong c gp g ni r thm v gii thch nhng iu cha r, thng nht hnh ng, nhng rt tic l khng phi lc no cng c nh vy. i khi ngh rng, lm khi mnh xin php gp ni chuyn m cn khng c th nhn dn qu l cc kh".

Lnh o v dn ch

ng Nguyn Ngc Trn cho rng phng thc lnh o ca ng cn c suy ngh nhiu hn na va bo m c s lnh o ca ng, ng thi m ra nhng kh nng hot ng khc.

ng Nguyn Trng Nhn ni: "Nguyn tc ng lnh o c ghi trong Hin php, nhng ng lnh o Quc hi khng c ngha l c quyn ch huy mi vic khng cn tham kho kin Quc hi. V th chng ti ngh tp trung phi c km theo dn ch, tp trung c dn ch rng ri th tp trung mi c hiu qu. Kinh nghim k ny nhiu ln chng minh rng v tp trung qu m thiu dn ch th tht bi. Chng ta ang ni nhiu n dn ch c s, nhng nn nh rng cp cao dn ch cng cha phi l tt" .

i biu Ng nh Loan nhn mnh tinh thn trch nhim ca i biu, khng nn da vo nguyn tc ng lnh o m n trnh trch nhim. " Phi pht huy dn ch v tinh thn t chu trch nhim ca i biu Quc hi v cc c quan ca Quc hi. Nu khng s dn n tnh trng n trnh, n y, khng dm t chu trch nhim, s hn ch n kt qu ca Quc hi. Ti ngh, bn cnh s lnh o ca ng ng thi phi pht huy dn ch trong Quc hi "- ng Loan ni.

*

* *

Phi ni rng cc i biu nhn nhn ht sc thng thn, v nhng im yu trong hot ng ca Quc hi nhim k va qua v a ra nhng gii php. Cha bn v vic nhng nh gi trn vn, bao trm ht mi vn v nu trng nhng im xung yu hay cha. Nhng tinh thn t ph nghim tc ni trn tht dng trn trng. Hy vng rng nhng kinh nghim ca kho ny s c tip thu trong kho ti. kt thc, xin dn li ca ng Nguyn Trng Bng: "Nhn dn cho rng c mt lung gi mi thi vo khng kh Quc hi kho X. i n u ngi dn cng ch ti, nhiu khi dn khng bit ti lm ngh g, m ch bit ng ny l ng Ngh s. Nh th, ti thy rng

nhn dn theo di hot ng ca Quc hi. l mt iu ng mng. Chng ti hy vng rng Quc hi kho XI s tip tc gi khng kh , pht huy dn ch, thng thn xy dng?".

Pht trin kinh t t nhn, kinh t tp th, dn ch c s v xy dng ng

LTS: T ngy 18-2 n ngy 2-3-2002, ti Th H Ni din ra Hi ngh ln th 5 Ban chp hnh Trung ng ng Cng sn Vit Nam (kha IX). TCNCLP xin gii thiu mt s ch c tho lun ti Hi ngh, mong cc c gi v cc nh nghin cu quan tm v gi bi trao i v cc ch ca Hi ngh di gc phn tch chnh sch v lp php, nhm trin khai thc hin cc ngh quyt ca Hi ngh.

Thng thng mt nm c hai hi ngh BCHTW, nhng trong nm u ngay sau i hi i biu ton quc ln th IX ca ng (thng 4/2001) BCHTW t chc 4 hi ngh bu cc c quan lnh o ng, xy dng chng trnh ton kha; quy ch hot ng; cho kin v mt s nhim v chnh tr, kinh t, x hi; thng qua 2 vn kin quan trng l: Ngh quyt v doanh nghip nh nc v Kt lun ca Hi ngh Trung ng 4 v "y mnh cuc vn ng xy dng, chnh n ng, ngn chn, y li t tham nhng, lng ph" . Nm 2002 d kin s c 3 Hi ngh Trung ng 1 . Lch lm vic khn trng ca BCH Trung ng l sm nh hng bng Ngh quyt mt s vn c th, cp bch c iu kin chun b, trin khai thc hin thng li cc mc tiu, ch tiu nhim v do Ngh quyt i hi IX ra.

Hi ngh ln th 5 xem xt, tho lun cc n v thng qua 5 Ngh quyt quan trng v bc thit vi s nht tr cao: "V tip tc i mi, pht trin v nng cao hiu qu kinh t tp th"; "V tip tc i mi c ch, chnh sch, khuyn khch, to iu kin pht trin kinh t t nhn"; "V y nhanh cng nghip ha, hin i ha nng nghip, nng thn thi k 2001-2010"; "V i mi v nng cao cht lng h thng chnh tr c s x, phng, th trn"; "V nhim v ch yu ca cng tc t tng, l lun trong tnh hnh mi".

iu ng nhn mnh y l c 5 ngh quyt u cp ti nhng vn bc thit nm trong khun kh ca 2 nhim v: nhim v kinh t l trung tm v nhim v xy dng ng l then cht c Ngh quyt ca ng xc nh qua hai k i hi. Trong khun kh nhim v kinh t l ngh quyt v kinh t tp th, v kinh t t nhn v ngh quyt v cng nghip ha, hin i ha nng nghip nng thn. Trong khun kh nhim v xy dng ng l ngh quyt v h thng chnh tr c s x, phng, th trn v ngh quyt v t tng, l lun.

V "Tip tc i mi, pht trin v nng cao hiu qu kinh t tp th"

Phn tch nh gi thc trng tnh hnh pht trin kinh t hp tc v hp tc x giai on 1996-2000, Hi ngh ch r: kinh t tp th m nng ct l hp tc x kiu mi di nhiu hnh thc v trnh , trong cc ngnh, lnh vc, nht l trong nng nghip, nng thn p ng mt phn nhu cu ca ngi lao ng, h sn xut kinh doanh. Tuy nhin, khu vc kinh t tp th hin nay vn cn nhiu mt yu km, nng lc ni ti hn ch, i ng cn b qun l phn ln cha c o to; li ch em li cho x vin cha nhiu; cha m nhim tt vai tr cng vi kinh t nh nc tr thnh nn tng vng chc ca nn kinh t nhiu thnh phn nh hng x hi ch ngha.

Nhng hn ch, yu km ca kinh t tp th c nguyn nhn do trnh pht trin thp ca lc lng sn xut, do nhng thiu st, khuyt im ca cc cp y ng v chnh quyn. Trong khi nhn dn cn c tm l hoi nghi, " mc cm " vi m hnh hp tc x kiu c, th vic tuyn truyn chnh sch pht trin kinh t hp tc v gii thch m hnh hp tc x kiu mi cha c thuyt phc; nhn thc v v tr, vai tr ca kinh t hp tc v hp tc x trong cc cp y ng, chnh quyn cha thng nht. Lut Hp tc x v mt s chnh sch c ban hnh nhng cha i vo

cuc sng hoc thc hin mt cch hnh thc. Thm vo , h thng qun l nh nc i vi hp tc x hu nh khng cn, cha huy ng c sc mnh tng hp ca c h thng chnh tr y mnh pht trin khu vc kinh t ny.

Hi ngh xc nh mc tiu trong 5 nm ti l phn u a kinh t tp th t tc tng trng cao hn, chim t trng ngy cng ln hn trong GDP ca nn kinh t. t mc tiu ny, Hi ngh nhn mnh nm nhim v ch yu sau:

Mt l, thng nht nhn thc v s cn thit khch quan phi y mnh, pht trin v nng cao hiu qu ca kinh t hp tc v hp tc x; thng nht v nhng c trng ca m hnh hp tc x kiu mi; v ch trng tip tc pht trin kinh t tp th trong tt c cc ngnh, lnh vc, a bn, trong trng tm l khu vc nng nghip, nng thn.

Hai l, xy dng mi trng th ch v tm l x hi thun li cho kinh t tp th pht trin.

Ba l, sa i, b sung mt s c ch, chnh sch i vi kinh t hp tc v hp tc x: chnh sch cn b v o to ngun nhn lc; chnh sch t ai; chnh sch ti chnh- tn dng; chnh sch h tr v khoa hc- cng ngh; chnh sch tip th v m rng th trng; chnh sch u t pht trin c s h tng...

Bn l , nng cao vai tr qun l ca Nh nc.

Nm l , tng cng s lnh o ca ng, pht huy vai tr ca Lin minh hp tc x Vit Nam, Mt trn T quc v cc on th nhn dn i vi pht trin kinh t tp th.

V "Tip tc i mi c ch, chnh sch, khuyn khch, to iu kin pht trin kinh t t nhn"

Hi ngh nhn nh: trong hn 10 nm qua, kinh t t nhn pht trin v c ng gp to ln vo pht trin kinh t, huy ng cc ngun lc x hi vo sn xut, kinh doanh, to thm vic lm, ci thin i sng nhn dn, tng thu vo ngn sch nh nc, gi vng n nh chnh tr- x hi. S pht trin ca kinh t t nhn gp phn thc y phn cng lao ng x hi, chuyn dch c cu kinh t, tng kh nng cnh tranh v pht trin th trng, tng thm s lng cng nhn, lao ng v doanh nhn Vit Nam, gp phn thc hin cc ch trng x hi ha y t, vn ha, gio dc. Nhng kinh t t nhn hin nay cn c nhiu hn ch: Phn ln c quy m nh, vn t, trnh cng ngh sn xut lc hu, hiu qu v sc cnh tranh yu, t u t vo lnh vc sn xut; cn nhiu kh khn v vn, v mt bng sn xut kinh doanh, v mi trng php l v mi trng tm l x hi; nhiu n v kinh t t nhn cha thc hin tt nhng quy nh ca php lut i vi ngi lao ng; trn thu, kinh doanh tri php...

Hi ngh xc nh nm nhim v sau y cn c trin khai:

Mt l , thng nht v cc quan im: coi khuyn khch pht trin mnh kinh t t nhn l vn chin lc lu di; Nh nc tn trng quyn t do kinh doanh theo php lut, bo h quyn s hu ti sn hp php ca cng dn; nh hng, h tr, to iu kin thun li v bnh ng vi cc thnh phn kinh t khc.

Hai l, to lp mi trng thun li v th ch v tm l x hi cho s pht trin ca kinh t t nhn.

Ba l, sa i, b sung mt s c ch, chnh sch nh: chnh sch t ai, to iu kin v mt bng cho sn xut, kinh doanh; chnh sch ti chnh, tn dng; chnh sch lao ng tin lng; chnh sch

h tr v o to, khoa hc v cng ngh; chnh sch h tr v thng tin, xc tin thng mi...

Bn l , tip tc hon thin v tng cng qun l nh nc i vi mi trng kinh doanh v cc thnh phn kinh t.

Nm l , tng cng s lnh o ca ng, pht huy vai tr ca Mt trn T quc, cc on th nhn dn v cc hip hi doanh nghip i vi vic pht trin kinh t t nhn.

V "y nhanh cng nghip ha, hin i ha nng nghip, nng thn thi k 2001-2010"

V tnh hnh trong 10 nm qua, Hi ngh nhn nh: nhn chung, nng nghip v c bn chuyn sang sn xut hng ha, pht trin tng i ton din, tng trng kh. Nhiu thnh tu khoa hc v cng ngh mi c ng dng rng ri trong nng nghip. Cng nghip, ngnh ngh v dch v nng thn bc u c phc hi v pht trin, gp phn lm chuyn dch c cu kinh t nng thn. i sng nng dn hu ht cc vng c ci thin r rt. Quan h sn xut c i mi theo hng xy dng nn nng nghip hng ha vi nhiu thnh phn kinh t tham gia. Nhng thnh tu gp phn rt quan trng vo s n nh v pht trin kinh t- x hi, to tin cho cng nghip ha, hin i ha t nc.

Tuy vy, cng nghip nng thn pht trin chm, nht l cng nghip ch bin nng, lm, thy sn va thiu, va yu v phn ln k thut cn lc hu; lao ng cn ph bin l th cng; ngnh ngh v dch v nng thn cha thu ht c nhiu lao ng. C s h tng phc v sn xut v i sng mt s vng cn thp, nht l vng su, vng xa. Quan h sn xut cha p ng yu cu pht trin nng nghip hng ha theo c ch mi. i sng vt cht, vn ha nhiu vng nng thn cn thp km, chnh lch thu nhp gia cc vng ang tng ln.

Hi ngh xc nh mc tiu tng qut v lu di ca cng nghip ha, hin i ha nng nghip, nng thn l xy dng mt nn nng nghip sn xut hng ha quy m ln, hiu qu v bn vng; c sc cnh tranh cao trn c s ng dng cc thnh tu khoa hc- cng ngh tin tin, p ng nhu cu trong nc v xut khu; xy dng nng thn ngy cng giu p, cng bng, dn ch, vn minh, c c cu kinh t hp l, quan h sn xut ph hp, kt cu h tng kinh t- x hi pht trin ngy cng hin i.

Hi ngh cng xc nh nhng quan im ch yu v mt s ch trng, gii php ln nh: pht trin lc lng sn xut, chuyn dch c cu kinh t nng nghip, nng thn; xy dng quan h sn xut ph hp; pht trin c s h tng v th ha nng thn; xy dng i sng vn ha- x hi v pht trin ngun nhn lc; cc gii php v cng tc quy hoch, v khoa hc- cng ngh, cc chnh sch v t ai, v ti chnh, tn dng, v lao ng vic lm, v thng mi v hi nhp kinh t quc t.

V " i mi v nng cao cht lng h thng chnh tr c s x, phng, th trn"

Hi ngh tho lun n xy dng v cng c t chc ng c s, n kin ton chnh quyn c s v i mi chnh sch cn b c s, n tip tc i mi t chc v nng cao cht lng hot ng ca Mt trn T quc v cc on th nhn dn c s.

nh gi v vai tr ca h thng chnh tr c s qua hn 15 nm i mi, Hi ngh nhn nh rng: h thng chnh tr phn ln c s chm lo bo m n nh chnh tr- x hi, pht huy tnh tch cc ca nhn dn trong sn xut- kinh doanh, xy dng kt cu h tng, thc hin xa i gim ngho, ph cp gio dc v chm sc sc khe, xy dng i sng vn ha, thc hin Quy ch dn ch c s, cng vi nhn dn to nn nhng thnh tu i mi, lm thay i r rt b mt nng thn v thnh th. Tuy nhin, h thng chnh tr c s ang bc l nhiu mt yu km, bt

cp trong cng tc lnh o, qun l, t chc thc hin v vn ng qun chng. Tnh trng tham nhng, quan liu, mt on kt ni b, vi phm dn ch, quyn lm ch ca dn v tnh trng vi phm k cng php nc xy ra nhiu ni, c ni nghim trng. Ni dung v phng thc hot ng ca h thng chnh tr c s chm i mi, cn mang nhiu du n ca c ch tp trung quan liu, bao cp, khng ph hp vi chuyn bin ca x hi v tnh hnh mi. Ngh quyt xc nh ba vn c bn cn tp trung gii quyt cho n nm 2005:

Mt l, phi xc nh r chc nng, nhim v ca tng t chc trong h thng chnh tr, ng thi xy dng mi quan h phi hp gia cc t chc di s lnh o ca ng b, chi b c s; xc nh ni dung i mi s ch o ca cp trn i vi c s; i mi ni dung v phng thc hot ng, xy dng h thng chnh tr c s thc s l ca dn, do dn, v dn, st vi dn, c dn tin cy. tng cng s lnh o ca ng, Hi ngh nht tr vi quan im rng: " ng phi lm ng chc nng lnh o chnh tr, ht nhn chnh tr ca c s, nhng khng can thip vn vt cng tc ca chnh quyn. ng lnh o ton din; phi i mi ni dung v phng thc lnh o; lnh o bng phng hng, ch trng, bng cn b v thng xuyn kim tra. Ra sc gio dc, nng cao t cch ng vin c s... ng vin phi l ngi lm n gii, c uy tn chnh tr, c kh nng tuyn truyn, vn ng qun chng thc hin ch trng, chnh sch ca ng, Nh nc" 2 .

Hai l, thc hnh dn ch thc s trong ni b cc t chc ca h thng chnh tr c s v trong quan h vi dn, pht huy quyn lm ch ca dn; pht huy dn ch i lin vi vic cng c v nng cao k lut, k cng theo php lut. Nc ta hin c 79 triu dn c tr ti 10538 n v c s, gm 8947 x, 565 th trn, 1026 phng 3 . Nhiu ni, h thng chnh tr c s t ra yu km v hnh thc, khng sc lnh o, qun l v pht huy quyn lm ch ca nhn dn. Ngh quyt nh gi cao s ng gp v tham gia ca nhn dn v ra nhim v phi cng c Hi ng nhn dn trong pht huy quyn lm ch ca nhn dn c s. Xc nh h thng chnh tr c s l quan trng khng c ngha l dn vic cho c s m cc cp, cc ngnh phi tch cc quan tm phi hp cng c s thc hin nhim v chnh tr c s.

Ba l, phi xy dng i ng cn b c s c nng lc t chc v vn ng nhn dn thc hin ng li ca ng, php lut ca Nh nc, bit hng dn v pht huy tnh t qun ca dn, cng tm, tho vic, tn ty vi dn, khng tham nhng, c hip dn, c dn tn nhim. Hi ngh c bo co rng hin nay, nhn s iu hnh h thng chnh tr c s c ti 80% l cn b v hu. iu lm cho c s khng mnh, th ng li, km i mi 4 . Ngh quyt ln ny t r trch nhim xy dng i ng cn b c s phm cht nng lc; hnh thnh b phn cn b chuyn trch " c xp lng nh l cng chc nh nc cng tc c s. B phn cn li l cn b khng chuyn trch hng tr cp ca nh nc. Cn b trong h thng chnh tr c s phi c tr ho v c o to bi bn ".

Vi nhng ch trng trn, Ngh quyt 5 v h thng chnh tr c s l bc t ph nng cao nng lc t chc thc hin ca t chc ng v chnh quyn c s.

V "Nhim v ch yu ca cng tc t tng, l lun trong tnh hnh mi"

Hi ngh nh gi thc trng tnh hnh t tng, l lun v cng tc t tng, l lun trong hn 15 nm qua nh sau: tnh hnh t tng trong ng v nhn dn hin nay c mt tch cc v tiu cc an xen nhau, trong mt tch cc l c bn, v ang quyt nh chiu hng pht trin ca x hi, to nn thng li ca cng cuc i mi. Tuy vy, mt tiu cc c lc, c ni cng rt nghim trng, thc s l nguy c tim n, lin quan n s mt cn ca ng, ca ch .

Hi ngh xc nh r nhng nhim v ch yu ca cng tc t tng, l lun l: y mnh tng kt thc tin v nghin cu l lun, lm sng t l lun v ch ngha x hi v con ng i ln ch

ngha x hi Vit Nam; nng cao cht lng v hiu qu cng tc tuyn truyn, gio dc l lun chnh tr, to s thng nht cao hn na trong ng, s ng thun trong nhn dn; gp phn gii quyt nhng vn kinh t- x hi bc xc, chng ch ngha c nhn, t tng c hi, thc dng, chn suy thoi v o c, li sng; ch ng tin cng, ch o c hiu qu cuc u tranh trn mt trn t tng, l lun, lm tht bi chin lc " din bin ha bnh ", m mu bo lon lt ca cc th lc th ch; thc hin nghim tc nhng ch th, quy nh ca ng v bo v ng, x l kp thi theo php lut v k lut ng mi hot ng tn pht ti liu xu, thng tin ba t, tht thit, cc th nc danh, mo danh c ni dung xu; nng cao cht lng, hiu qu cng tc tuyn truyn, c ng, bo ch- xut bn, vn ha- vn ngh, thng tin i ngoi.

Hi ngh ch r nhng gii php ln, trong c vic tng cng s lnh o, ch o ca ng, s qun l ca Nh nc; m rng dn ch, pht huy t do t tng trong nghin cu l lun, khai thc mi tim nng sng to trong nghin cu khoa hc, nghin cu l lun, ng thi gi vng k cng trong vic ph bin kt qu nghin cu; pht huy sc mnh tng hp y mnh cc hot ng t tng, l lun; i mi ni dung, phng php cng tc t tng, l lun.

Cc ngh quyt ca Hi ngh c th ha mt cch ng b ng li kinh t ca i hi IX ni chung v chnh sch ca ng pht trin nn kinh t nhiu thnh phn ni ring. Ngh quyt v " i mi v nng cao cht lng ca h thng chnh tr c s x, phng, th trn " l ngh quyt u tin ca Trung ng v vn ny, mt khu quan trng trong vic xy dng h thng chnh tr, nhng lu nay vn l khu yu. Ngh quyt v " Nhim v ch yu ca cng tc t tng, l lun trong tnh hnh mi " t c s cho vic to ra mt bc chuyn mi trong cng tc t tng, l lun ca ng; lm cho ng lun lun gi c vai tr tin phong, gii p c sc thuyt phc nhng vn l lun v thc tin bc xc do cuc sng t ra trong s nghip xy dng v bo v T quc./.

Minh c - Tp hp t cc Vn kin ca Hi ngh .

1- Nguyn Khoa im: y mnh cng tc tuyn truyn, a Ngh quyt Trung ng 5 (kho IX) ca ng i nhanh vo cuc sng (www.cpv.org). 2, 3, 4 - Nguyn Khoa im, dn.

Mt s vn v phn cp ngn sch nh nc

Th.S. PHNG C HNG V Kinh t v Ngn sch - VPQH Tm tt: K hp th 10, Quc hi kho X thng qua Ngh quyt sa i, b sung mt s iu ca Hin php nm 1992, thng qua Lut t chc Quc hi, trong th hin r nhng i mi trong cng tc phn cp ngn sch. Tuy nhin, cc quy nh ca Ngh quyt, ca Lut i vo cuc sng, yu cu phi sa i, b sung Lut Ngn sch nh nc, trong c vn phn cp ngn sch. c thm mt cch nhn nhn v vn phn cp ngn sch nh nc, bi vit trnh by mt s kin v vn phn cp ngun thu v nhim v chi gia cc cp ngn sch.

Phn cp ngn sch nh nc l vic phn nh trch nhim v quyn hn, ngha v v li ch gia cc c quan chnh quyn nh nc cc cp trong vic quyt nh cc b phn ch yu ca ngn sch nh nc (NSNN) l thu, chi, lp, chp hnh, k ton v quyt ton ngn sch nh nc. Phn cp ngn sch nh nc bao gm nhiu ni dung khc nhau. Trong phm vi bi vit, ti ch xin phn tch mt s vn v phn cp ngun thu v nhim v chi gia cc cp ngn sch m bo hiu qu v cng bng.

I. Mt s yu cu chung

nhiu nc t ra nhng yu cu chung i vi vic phn cp trong thu, chi ngn sch nh nc. Tham kho c chn lc nhng yu cu s b ch cho vic phn cp ngun thu v nhim v chi Vit Nam. Theo , ni chung hiu qu ca vic phn cp trong thu, chi ngn sch l phi to ra nhng dch v cng cng thun tin cho dn chng vi nhng chi ph thp nht, ng thi, th hin ch phi xy dng c mt h thng thu (thu) linh hot, hp l, n gin, d qun l v phi phc v mc tiu tng trng v n nh kinh t v m.

V phn cp ngun thu

Qua kinh nghim nhiu nc c th rt ra mt s yu cu chung sau:

- Thng thng, chnh quyn a phng khng c phn cp thu cc loi thu m mc tiu ca n c th d dng thay i (v d: Thu tiu th c bit,...), v nh vy s thc y chnh quyn a phng tng mc thu qu mc, nh hng xu ti pht trin kinh t.

- Ngc li, khng nn giao cho chnh quyn Trung ng thu cc loi thu i hi nhiu thng tin c th khi hnh thu, v nh vy khng th qun l tt c, d b i tng np thu trn trnh v chi ph thu thu s rt cao. Cc loi thu lin quan n bt ng sn (nh t ai) thuc trch nhim ca cc cp chnh quyn a phng.

- Cc loi thu mang tnh cht phn phi (chng hn nh thu thu nhp c nhn) nu khng c phn cp cho cp Trung ng th nh hng cng bng ca thu s d b vi phm, hn ch kh nng ca chnh quyn Trung ng trong vic n nh kinh t v m. Cc loi thu nh vo cc yu t sn xut tng i n nh (v d vn v lao ng), c thu sut lu tin (v d thu thu nhp c nhn), c c s tnh thu nhy cm vi chu k ca nn kinh t (nh thu thu nhp cng ty v thu thu nhp c nhn) th thng thuc trch nhim ca chnh quyn Trung ng.

V phn cp nhim v chi

- Thng thng, cc dch v cng cng m c li i vi nhng ngi trc tip ang s dng v gin tip c li vi c cng ng (nh gio dc, y t...) thuc trch nhim ca chnh quyn Trung ng hoc l chnh quyn a phng nhng phi c tr cp ca chnh quyn Trung ng.

- Nhng khon chi tiu thay i ph thuc vo yu cu iu chnh s pht trin khu vc kinh t t nhn thng c giao cho chnh quyn Trung ng nhm tng kh nng ca chnh quyn Trung ng trong vic n nh nn kinh t v iu ho pht trin khu vc t nhn.

- Chnh quyn Trung ng thng khng chu trch nhim cung cp nhng dch v m chi ph qun l ca n tng theo quy m (v d nh duy tr bo dng cc con ng nh a phng) v s khng bo m cht lng ca cc dch v . Tng t nh vy, nu chnh quyn a phng phi chi cc khon mc m li ch ca n vt xa phm vi a phng (nh gio dc i hc, ti tr cho cc ng quc l xuyn quc gia v.v...) h cng s khng th c gng cung cp cc dch v ny vi cht lng cao nht.

- Cc dch v cng cng dnh cho tt c mi ngi (v d quc phng, an ninh) v nhng dch v no c c im gim c chi ph do quy m (nh in nng) thng c cung cp bi chnh quyn Trung ng.

II. Thc trng Vit Nam

Vic phn cp ngun thu v nhim v chi NSNN c Lut NSNN nm 1997 quy nh. Trong nhng nm qua, cc quy nh ny gp phn ng vin chnh quyn a phng cc cp quan tm, chm sc ngun thu, coi vic thu ngn sch l mt trong nhng cng tc trng tm, bo m thu ng, thu theo lut nh. y chnh l nguyn nhn c bn khin cho t nm 1997 n nay, mc d chu thit hi nng n v thin tai v nh hng xu ca khng hong ti chnh - tin t khu vc, thu ngn sch nh nc vn vt d ton (theo s liu ca B Ti chnh, nm 1997 vt 4,8%, nm 1998 vt 8,0%, nm 1999 vt 12,9%, nm 2000 vt khong 20%). ng ch l hu ht cc tnh u thu vt d ton hng nm cao, k c cc a phng b thin tai nng nh cc tnh min Trung. S thu ngn sch nh nc v thu ngn sch a phng u tng ln r rt. Tnh tng th trong 3 nm 1997-1999 c 61 tnh, thnh ph trc thuc trung ng khng c tnh no ht thu so vi d ton.

Hin nay, chng ta vn ang c nhng n lc ng k nhm tip tc ci cch c ch phn cp ngn sch tin kp vi nhng yu cu ca cng cuc i mi t nc. Ngh quyt sa i, b sung mt s iu ca Hin php nm 1992 v Lut t chc Quc hi nm 2001 quy nh Quc hi ch quyt nh " d ton ngn sch nh nc v phn b ngn sch trung ng ". Nh vy, chnh quyn a phng s c t ch quyt nh ngn sch ca cp mnh. y l mt im i mi c bn so vi quy nh ca Lut NSNN hin hnh (theo , Quc hi thng qua ngn sch nh nc bao gm thu v chi ca c Trung ng v a phng). Tuy nhin, do Lut ngn sch hin hnh cha kp sa i, nn trn thc t chnh quyn trung ng vn quyt nh cc chnh sch lin quan n thu ngn sch v phn ln cc khon chi ngn sch. Vic phn cp ngun thu v nhim v chi ca ngn sch vn cha n nh; vic phn cp ngun thu v nhm v chi cho chnh quyn cp di thc hin cha ng u gia cc a phng, cha thc s pht huy quyn ch ng, tnh nng ng v sng to, cha thc s khuyn khch v pht huy tim nng, th mnh a phng. C a phng thc hin vic phn giao t l iu tit v s b sung cho ngn sch cp di n nh 3 nm, c a phng 5 nm, c bit c a phng cha thc hin vic phn giao ny. Mt s ngun thu theo quy nh ca lut (nh thu s dng t nng nghip) phi phn cp nhiu hn cho cp c s, nhng c ni cha thc hin trit . Bn cnh , nhng khon thu c ch nh cho

nhim v chi c xu hng gia tng lm cho ngn sch c kh khn trong cn i chung.

V phn cp ngun thu

i vi cc khon thu 100%

Tuy c ngn sch trung ng v ngn sch tnh, thnh ph trc thuc Trung ng u c cc khon thu 100%, nhng ngn sch trung ng c nhng khon thu quan trng, c t trng ln (nh thu xut-nhp khu, thu t du kh, thu thu nhp doanh nghip ca cc n v hch ton ton ngnh). Cn ngun thu 100% ca ngn sch tnh l nhng khon thu nh (nh thu s dng t, tin thu t, tin bn nh thuc s hu nh nc, cc khon ph, l ph...), trong c ngun thu thiu n nh. Vi cch phn cp ny, tuy c phn p ng c nhu cu chi tiu ln ca Trung ng, nhng d gy b ng trong iu hnh do km khuyn khch a phng ch ng khai thc v nui dng ngun thu trn a bn.

Trn thc t, i vi cc a phng kinh t chm pht trin th cc khon thu ni trn li cng nh b. Hin nay trong tng thu a phng b tr chi th c ti 56/61 tnh (thnh ph trc thuc trung ng) phi nhn ngun b sung cn i ca trung ng, trong c 25 tnh phi b sung t 70-94%, 16 tnh phi b sung t 50-69%, 10 tnh b sung 30%, 5 tnh b sung 20% (theo Bo co ca B trng B Ti chnh ti k hp th 10, Quc hi kho X).

i vi cc khon thu c chia theo t l phn trm

i vi nhm cc khon thu c phn chia theo t l phn trm gia ngn sch trung ng v ngn sch cp tnh 1 tuy gim xung cn 5 khon thu phn chia (Lut NSNN nm 1997 c 6 khon) v cng thc tnh t l phn trm phn chia thay i so vi trc, nhng vn cha c c s khoa hc bo m cng bng cho cc a phng. Vic tnh ton t l phn trm phn chia mang nng tnh k thut, trong khi chng ta cha c nhng cn c v m hnh tnh ton ti u (nh d bo chnh xc ngun thu ca mi a phng). Vic xc nh t l phn trm cc khon thu phn chia gia 3 cp ngn sch a phng (tnh-huyn-x) do chnh quyn tnh quy nh cng l i hi ht sc kh khn vi chnh quyn cp ny, v kh t c s cng bng v khch quan.

Nhng nguyn nhn dn n ngun thu thp

Th nht , do vic hn ch quyn ca chnh quyn a phng trong vic to ngun thu c lp 2 trong h thng giao nhim v hin hnh Vit Nam. Mi quyt nh v thu sut v loi thu u do Trung ng quyt nh. Ngun thu c lp duy nht ca cc tnh l mt s loi ph m chnh quyn a phng c php nh ra, ngun thu vt d ton v cc khon ng gp t nguyn ca cng ng. Do , chnh quyn a phng khng c kh nng linh hot phn b ngun lc theo yu cu t ra ca a phng.

Th hai , do chnh quyn Trung ng thiu thng tin thc t a phng . Chnh quyn mt s tnh cho rng, i vi nhng loi thu c i tng c nh trong phm vi ca a phng mnh, th chnh quyn Trung ng khng c thng tin v din thu thu, v do c kh nng dn n tht thu.

Th ba , cc quyt nh thu v chi ngn sch trn a bn a phng nhiu khi cn thiu tnh kh thi. Nguyn nhn ny do cc quyt nh thu v chi phi thc hin theo nh mc hoc theo quyt nh ca cp Trung ng. T , lm gim tnh linh hot v ch ng trong vic quyt nh cc chng trnh chi tiu ca a phng, lm gim hiu qu v tinh thn trch nhim ca chnh quyn a phng.

Th t , do s thu t nhng khon thu c lp ca a phng cn rt hn ch. Chnh quyn a phng c php xc nh mc thu nhng loi ph theo quy nh ca Lut NSNN nm 1997 ch bao gm: hc ph, vin ph, thu ch, ph ng b trong phm vi a phng mnh cng vi mt s khon thu nh khc. Tuy nhin, nhng khon thu ny chim t l rt nh, di 5% tng chi ngn sch a phng. Do , nhng ngun thu c lp ca ring cp ngn sch a phng khng phi l yu t chnh bo m cho cc khon chi ngn sch ca a phng.

V phn cp nhim v chi

Tng ng vi ngun thu, Lut Ngn sch nh nc cng quy nh nhim v chi ca tng cp chnh quyn m v c bn khng c s khc nhau ng k. Ngn sch trung ng, tng ng vi vic phn cp ngun thu ln th cng m nhn nhng nhim v chi ln, mang tnh quyt nh n s pht trin kinh t-x hi ca c nc. Nhim v chi ca ngn sch a phng phi bo m nhim v ca chnh quyn a phng trong pht trin kinh t-x hi a phng.

Tuy nhin, vic phn cp nhim v chi gia ngn sch trung ng v ngn sch a phng vn cn mt s tn ti, c nhng nhim v c trung ng v a phng cng chi (nh an ninh, quc phng...), c nhim v gn vi ch o v phc v trc tip cho hot ng kinh t-x hi ca a phng nhng cha c phn cp chi (nh bo qun, tu b iu...), c nhim v thuc ngn sch trung ng m nhn nhng ngn sch a phng vn phi chi h tr (nh chi cho cng tc phng chy, cha chy, chng xung cp trng hc, mua sm trang thit b y t...). Vic phn cp nhim v chi cho gio dc, y t, xy dng c bn? mi tnh c m hnh v c ch ring to ra s khng thng nht trong ton quc, cng l cp huyn nhng ni c nhim v chi gio dc, ni khng c; hoc trong chi xy dng c bn ni th phn cp cho huyn, ni th khng. Trn thc t, do ngn sch trung ng vn cn "m" qu nhiu nhim v nn khng th t chc thc hin c kt qu m phi u quyn cho a phng lm ny sinh nhiu vn phc tp, qun l khng cht ch, dn n tht thot, hiu qu thp.

Thiu tnh khch quan

- C nhiu kin cho rng, phn cp chi ngn sch Vit Nam hin nay vn cn thiu tnh khch quan, cn mang tnh ch quan p t t trn xung. Nh chng ta bit, phng php xc nh chi tiu l mt yu t quan trng xc nh hiu qu v mt phn b v hiu qu v mt k thut trong chi tiu cng cng. Nh nu trn, trong qu trnh lp ngn sch Vit Nam, chnh quyn a phng ch c d ton nhng yu cu chi tiu trn c s nhng nh mc chi do B Ti chnh quy nh cng vi cc nh mc vt cht v nh mc nhn s trong tng lnh vc c th do cc b ch qun quy nh.

- Tnh khng khch quan cn th hin kha cnh, mt s nh mc chi ngn sch cn cha tht s hp l v hiu qu lm c s phn b ngn sch lm nh hng n tnh hiu qu v bnh ng trong phn cp ngn sch. V d nh nh mc chi gio dc tnh theo dn s s khng khuyn khch tng s hc sinh; nh mc chi trn u hc sinh s thin v cho nhng a phng c t l i hc cao hn.

- Tnh khng khch quan cn th hin mc s dng cc nh mc chi ngn sch ny t c hiu qu v cng bng. Trn thc t vn c s phn bit trong vic tnh chi ph cho cc dch v cng cng cc vng khc nhau v mc d nhng nh mc ny c dng xy dng nhng d ton ban u, nhng d ton chi tiu cui cng li c xy dng trn c s thng lng gia B Ti chnh v cc a phng qua thng c tnh thm mt mc cho ph hp vi iu kin c th ca tng a phng m cc nh mc cha bao qut ht. C s "thng lng" li thng mang tnh ch quan nhiu hn.

Tnh thiu linh hot

Mt yu t khc lm hn ch hiu qu phn b chi tiu cng l thiu tnh linh hot trong phn b cc lnh vc chi ngn sch. iu ny c bit ng vi cc tnh ngho, ngun thu c lp cn hn ch. Chnh quyn a phng nhn c kinh ph phn b cho nhng u tin c xc nh sn cho cc lnh vc chi khc nhau, nhng trong thc t, chi lng c u tin hng u chim phn ln s chi ngn sch v sau khi p ng y nhu cu chi lng th ngun chi cho cc hng mc khc cn rt t. T cho thy, c s dao ng ln v tiu chun cung ng dch v gia cc a phng v ph thuc vo kh nng ca a phng trong vic khai thc cc ngun thu ca mnh, trong c nhng khon ng gp t nguyn.

Nhng hn ch khc ca vic phn cp ngun thu v nhim v chi

Ngoi ra, vic phn cp ngun thu v nhim v chi Vit Nam trong thi gian va qua cn bc l mt s tn ti v hn ch trn mt s kha cnh khc nh:

- Hng nm Chnh ph vn iu chnh ngun thu b sung cho a phng v a phng phi xy dng d ton thu, chi trn c s iu chnh ca Trung ng. Cch lm ny vn cha ng nhiu yu t bao cp ca c ch k hoch ho tp trung trc y .

- C ch n nh ngun thu v nhim v chi cho mi cp chnh quyn cha c quy nh c th. C tnh thc hin phn cp thu ngoi quc doanh cho huyn v x, c tnh khng phn cp. Hoc nh vi thu s dng t nng nghip, c ni iu tit cho x, ni th khng. Chi xy dng c bn, chi gio dc, s nghip y t... cp huyn cng trong tnh trng tng t. iu ny cho thy qun l ngn sch nh nc vn trong tnh trng phn tn , cha pht huy c sc mnh tp trung, khng nh vai tr cng c ngn sch vi t cch l phng tin ti chnh c bn mi cp chnh quyn.

- Nhim v chi cho chng trnh mc tiu quc gia cng khng n nh , c nm Trung ng cp u quyn (qua S Ti chnh), nm th cn i vo ngn sch a phng, c nm thc hin cp theo c ch b sung c mc tiu (theo Thng t 41/2000/BTC ngy 19/5/2000 ca B Ti chnh hng dn qun l ti chnh Chng trnh mc tiu quc gia). Hoc ngay trong tng nm, khi th chng trnh do Trung ng trc tip chi, khi th a phng chi h (trong ti kho 1999-2000, Trung ng chuyn 6 chng trnh mc tiu quc gia do Trung ng trc tip chi sang cn i cho ngn sch a phng). iu ny thng lm cho a phng b ng v khng th nng cao vai tr, trch nhim ca chnh quyn a phng trong vic thc hin cc chng trnh hoc tham gia thc hin cc chng trnh ca Trung ng trn a bn.

Tm li , nhng hn ch ca c ch phn cp ngun thu v nhim v chi hn ch tnh ch ng v t chu trch nhim ca ngn sch a phng trong vic khai thc tim nng ti ch, cha cao vai tr v khuyn khch tnh nng ng ca chnh quyn a phng.

III. i mi phn cp ngun thu v nhim v chi

Nhng yu cu v nguyn tc chung

Chng ta c th rt ra cc yu cu v nguyn tc ca vic phn cp thu, chi gia cc cp chnh quyn nh sau:

Phn cp qun l ngn sch nh nc phi bo m vai tr ch o ca ngn sch trung ng nhng cn phi xc nh v tn trng v tr c lp ca ngn sch a phng trong h thng ngn

sch nh nc.

Phn cp qun l ngn sch nh nc phi ph hp vi chc nng v nhim v ca mi cp chnh quyn a phng.

Phn cp qun l ngn sch nh nc phi r rng, n nh v ngun thu v nhim v chi to iu kin thun li cho cc cp ngn sch iu hnh ch ng v c lp.

Nh vy, trong phn cp, mt mt lun bo m tnh thng nht ca h thng ngn sch nh nc thng qua vic ngn sch trung ng m nhn nhng nhim v chi chnh v quan trng mang tnh chin lc trn phm vi ton quc, thc hin iu chnh c cu kinh t, bo m s pht trin cn i, hp l gia cc vng, cc ngnh, cc a phng theo tc v bc i thch hp. Cn ngn sch a phng phi tp trung chm lo vo cc vn kinh t-x hi c phn cp v c s h tng, gio dc, y t, vn ho, phc li x hi, qun l nh nc... thay v ch giao mt s nhim v nh hin nay. Vi nhng yu cu trn, c ch phn cp ngun thu v nhim v chi cn c iu chnh thch hp v n nh lu di, c bit ch trng c ch cho php cc a phng m rng thm ngun thu tu theo kh nng c th ca mnh v trong khun kh php lut.

V phn cp ngun thu

Cn tip tc i mi trao quyn cho chnh quyn a phng v ci thin kh nng ca h trong vic cung ng mt cch c hiu qu cc dch v cng cng.

Tuy nhin cn lu rng, bt c loi thu no c giao cho cc a phng u phi c phm vi thu c nh trong mt khu vc. C th giao nhng loi thu ny cho cp tnh. Khon gim thu ngn sch trung ng do vic giao thu cc loi thu ny cho cp tnh s khng ln (nm 1998, tng thu ca cc loi thu ny ch chim 6% tng thu NSNN).

C mt iu kin quan trng l cc cp chnh quyn a phng, m c th l cp tnh phi xy dng c kh nng cn thit qun l cc loi thu ny. Do , chng ta c th giao quyn quyt nh chnh sch thu thu cho nhng thnh ph ln, ni c nng lc thit k, thc hin cng ch thi hnh nhng loi thu ny trc, v sau m rng ra cc tnh, thnh ph trc thuc Trung ng khc khi nng lc qun l thu pht trin. C th i vi tng loi thu nh sau:

i vi ngun thu ngn sch mi cp hng 100% . C kin cho rng, cn phn cp nhiu hn ngun thu ny cho ngn sch cp di khuyn khch a phng lm ch ngn sch cp mnh. Hng phn cp cc khon thu trn a bn cho ngn sch a phng theo 2 loi a phng: loi th nht thuc din phi b sung cn i th phn cp tt c cc ngun thu trn a bn v li 100% cho a phng; loi th hai thuc din c kh nng t cn i th cng phn cp tt c cc ngun thu trn a bn (nhng tr mt s khon thu c th nh du kh, hng khng...) nhng theo mt t l c th.

n nh cc ngun thu ngn sch a phng c hng 100% (trong thc t ngun thu ny thng thiu tnh chc chn nhiu a phng, lm nh hng n ngun chi ca ngn sch a phng), nn giao cho c quan iu hnh ngn sch tng kt, xem xt v c bin php c th b sung ngun thu n nh hn cho tng a phng theo hng: nng dn s tnh t cn i c ngn sch, gim s tnh phi nhn tr cp t Trung ng.

i vi ngun thu phn chia gia cc cp ngn sch . Cn sa i c ch phn chia ngun thu gia cc cp ngn sch theo nh hng gim s lng cc khon thu phn chia gia ngn sch trung ng v ngn sch a phng (hin nay l 5 khon) xung cn 3 khon; tng cc khon thu cho a

phng hng 100%.

C th v cc khon thu phn chia, c kin ngh ch nn quy nh 3 khon l: (1) Thu gi tr gia tng (khng k thu gi tr gia tng hng nhp khu); (2) Thu thu nhp doanh nghip (khng k thu thu nhp doanh nghp ca cc n v hch ton ton ngnh); (3) Thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao. Cn thu chuyn thu nhp ra nc ngoi phn cp cho a phng hng 100% (khng k t du th) v thu s dng vn ca cc DNNN (tr cc DNNN hch ton ton ngnh np ngn sch trung ng 100%) cng phn cp cho a phng hng 100%.

V phn cp nhim v chi

Nh phn tch phn trn cho thy, phn cp nhim v chi gia cc cp ngn sch cn cha r rng, c khi chng ln gia trung ng v a phng. V vy, chng ti ngh phi phn cp qun l kinh t- x hi r rng lm c s phn cp nhim v chi ngn sch. Trn c s s thc hin vic sa i ch phn cp nhim v chi ngn sch gia ngn sch trung ng v ngn sch cc cp chnh quyn a phng theo hng:

Cc nhim v chi Trung ng chi phi v m nhn 100% nh ngoi giao, quc phng, an ninh quc gia, xy dng c bn trng im... l nhng nhim v c tnh chin lc phi gn vi vai tr ch o ca ngn sch trung ng.

Cc nhim v chi a phng chi phi v m nhn 100% gn trc tip vi s ch o ca chnh quyn a phng nh chi m bo an ton giao thng, sa cha cc ng giao thng a phng, cc t chc thuc a phng... nn giao cho a phng v y l nhng nhim v chi c tnh cch a phng, a phng c iu kin chm lo v kh nng thc hin tt hn Trung ng.

Cc nhim v chi lin i gia Trung ng v a phng nn phn cp theo hng sau:

i vi chi gio dc v o to: Ngn sch trung ng chi cho ton b cc trng i hc, cao ng, trung hc chuyn nghp v dy ngh; ngn sch tnh chi cho cc trng trung hc c s (cp II) v trung hc ph thng (cp III); ngn sch x chi v nh tr, mu gio v b tc vn ho...

i vi chi y t: Ngn sch trung ng chi cho cc bnh vin u ngnh, cc vin nghin cu, cc bnh vin vng, khu vc (lin tnh); ngn sch tnh chi cho cc bnh vin th x, thnh ph thuc tnh, bnh vin cc cm dn c, cc phng khm a khoa khu vc; ngn sch x chi cho cc trm y t x, nh h sinh?

i vi chi vn ho: Ngn sch trung ng chi cho cc nh bo tng, th vin quc gia, cc di tch lch s ln; ngn sch tnh chi bo tng, th vin tnh; cn ton b nh vn ho, rp ht, rp chiu bng, cc cng trnh th thao giao cho th x, thnh ph thuc tnh v x qun l.

i vi chi bo m x hi: Ngn sch trung ng qun l ton b cc khon chi v bo him x hi, chi cho cc i tng chnh sch ca Nh nc; ngn sch tnh qun l cc trung tm bo tr x hi v h tr thc hin cc chnh sch x hi trn a bn.

i vi chi giao thng: Ngn sch trung ng chi v xy dng v qun l ton b h thng cu ng xung n tnh l v cc cm dn c ln, ng st, ng sng, cng bin, sn bay; ngn sch tnh qun l cc ng lin huyn; ngn sch x qun l cc ng lin x, bn ...

i vi chi thu li: Ngn sch trung ng chi ton b cc tuyn chng l, quai ln bin, chn sng, cc u mi thu li ln; ngn sch tnh qun l cc knh mng ni ng, lin huyn, lin

x...

V c bn, phn cp phi bo m ng tinh thn: khi phn cp th cn phn cp " trn gi " gm c vn xy dng c bn, tin lng v cc khon chi khc. n v thuc cp no qun l th ngn sch cp i th ton b, tng bc khc phc tnh trng mt n v, mt nhim v m c nhiu cp cng qun l, cng chi. Vic phn nh nhim v chi gia cc cp chnh quyn cn phi c quy nh trong cc lut v phi c chi tit ho bng h thng vn bn php quy cht ch v thng nht./.

1. Theo Lut Ngn sch nh nc hin hnh c 5 khon: Thu Gi tr gia tng (tr gi tr gia tng hng nhp khu v hot ng x s kin thit); thu thu nhp doanh nghp (tr thu t cc n v hch ton ton ngnh v hot ng x s kin thit); thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao; thu chuyn thu nhp ra nc ngoi; thu s dng vn ngn sch ca cc doanh nghip.

2. Thu c lp l cc khon thu do chnh quyn a phng c php nh ra v thu 100% vo ngn sch a phng.

Vai tr Nh nc trong xy dng nn kinh t th trng Vit Nam

PHNG VN HNG Trung tm TTTV&NCKH- Vn phng Quc hi LTS: Bn v vn ny, trong s 5 (6/2001) c bi vit "Vai tr kinh t ca nh nc trong hi nhp" ca TS. inh Sn Hng, nay xin gii thiu thm bi vit ny vi lun im kt hp "bn tay v hnh" ca th trng vi vai tr thit k chnh sch ca nh nc. C th l: Nh nc phi to iu kin cho tt c cc thnh phn kinh t pht trin bnh ng v c cnh tranh lnh mnh; Nh nc cn c cc chnh sch huy ng mi ngun lc ca x hi vo pht trin kinh t.

Nn kinh t nc ta i c mt chng ng 16 nm chuyn i t nn kinh t k hoch ho tp trung, bao cp sang nn kinh t th trng. l mt qung thi gian kh ngn ngi so vi s pht trin ca cc nn kinh t th trng khc trn th gii vi b dy lch s hng trm nm. Th nhng, chng ta cng c " nm v cay ng, ngt bi " ca 16 nm xy dng nn kinh t . Tuy nhin c th ni, ngi c hng li nhiu nht chnh l ngi dn. Ngi dn c cuc sng d chu hn vi hng ho, dch v a dng hn, cht lng cao hn, nhng gi li r hn. Ni tm li, nn kinh t th trng bc u em li s pht trin cho nn kinh t ca t nc, gp phn tch lu, ti u t cho pht trin.

V nn kinh t th trng c nhiu u th phi ghi nhn, nn c mt s kin cho rng n t iu chnh theo quy lut cung cu, khng cn phi c s can thip ca Nh nc v mi s can thip nh vy ch lm gim hiu qu ca n. Thm ch h cho rng, " bn tay v hnh " 1 m Adam Smith ni ti, c th gii quyt c tt c. Thc t cc nc t bn pht trin li chng minh rng, Nh nc gi vai tr rt quan trng trong vic pht huy ti a th mnh ca c ch th trng, ng thi hn ch ti a cc mt tiu cc ca n. iu ny c ngha c bit i vi t nc ta, mt nc ang hng ti mt nn kinh t th trng theo nh hng XHCN, ly " dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch v vn minh" lm mc tiu cho giai on cch mng ti.

V vy, trong khun kh c hn, bi vit ny ch phn tch mt s vn c th nhm lm r thm vai tr ca Nh nc trong nn kinh t th trng.

V mt l lun c th ni, trc kia trong nn kinh t k hoch ho, t tng v cc c s ca nn kinh t th trng b xo b bng ch ch quan ca con ngi thng qua Nh nc. Ngy nay, do nhu cu khch quan i hi, Nh nc cn phi khng nh hn na vai tr ca mnh trong vic thit lp cc quan h th trng v lm cho x hi quen dn vi n. Chng hn, va qua, Lut Doanh nghip nm 1999 ln u tha nhn mt loi hnh doanh nghip l cng ty hp danh- mt loi hnh doanh nghip vn rt xa l vi ngi dn Vit Nam, trong khi n l mt hnh thc cng ty lu i nht trn th gii. Hnh thc cng ty ny c khng nh gp phn lm a dng ho cc hnh thc kinh doanh, dch v. Quan h th trng cn c hnh thc cng ty nh vy cho vic thit lp mt i din chung gia cc cng ty v x l cc quan h tin thnh lp cng ty, cng ty thc t, cng nh rng buc mt s dch v c bit... Qua y c th thy, Nh nc khng ch thc y cc quan h th trng pht trin, m cn gp phn to ra cc quan h th trng.

Mt nn kinh t th trng cn c cc doanh nghip ln, cc doanh nghip va v cc doanh nghip nh cng vi cc dch v lu thng phn phi hng ho v vn. Cc yu t ny b sung cho nhau, h tr nhau cng tn ti v pht trin. Chng ta c th minh ho cc yu t ny qua hnh nh xy mt bc tng bng vi cc hn cc c: to, va v nh, cng vi t duy kin trc v bn tay kho lo ca ngi th; c cc hn to, ta cng phi cn c cc hn nh gn vo cc khong trng th bc tng mi chc. C th v cc loi hnh doanh nghip l cc hn ; bn tay kho lo ca ngi th nh " bn tay v hnh " ca Adam Smith v t duy kin trc l t duy ca

Nh nc thng qua vic thit k cc chnh sch. " Bc tng nn kinh t th trng " ch p v vng chc khi cc yu t trn c kt hp mt cch nhun nhuyn. Ngoi ra, chng ta cn phi nhc ti vai tr ca cnh tranh nh mt ng lc thc y lm cho " bc tng kinh t th trng " ngy mt p hn.

T s phn tch trn, chng ta thy, pht huy th mnh ca nn kinh t th trng, vai tr u tin, ht sc quan trng ca Nh nc l phi to iu kin cho tt c cc thnh phn kinh t pht trin bnh ng v c cnh tranh lnh mnh.

Tht vy, trong nhng nm va qua, ta cn qu " nng lng " v u i vi cc doanh nghip nh nc m cha c c mt chnh sch to iu kin hn na cho cc thnh phn kinh t khc pht trin, hay ni cch khc, cc thnh phn kinh t khc cha c quan tm mt cch ng mc; cn tp trung vo vic pht trin cc doanh nghip ln ca Nh nc (nh cc tng cng ty) m c phn xem nh cc doanh nghip va v nh. Nh nc giao cho cc doanh nghip ln nm gi mt khi lng ti sn ln, nhng li khng c c ch kim tra v gim st thch hp, dn n nhiu v lm tht thot ln ti sn ca t nc tr gi ln ti hng ngn t ng. Trong khi , cc doanh nghip t nhn, cc n v kinh t c th, kinh t gia nh gp rt nhiu kh khn trong vic vay vn, mc d nhu cu v mc vn ca h khng ln. Ngoi ra, h cn phi chu nhiu s phn bit i x khng c li khc. Vn ny ch c th c khc phc bng chnh sch ca Nh nc.

V vn cnh tranh, c ai ni " th trng l chin trng " cng khng phi l khng c c s. V li nhun, thm ch c ngi sn sng ch p ln tt c, bt chp c lun thng, o l. Mt v d vn cn " nng hi " ngay ti Th ta, l s cnh tranh gia cc hng TAXI 2 . Mt cng ty n tm cch ph sng ca i th cnh tranh cp khch v lm thit hi cho i th ti hng t ng. l mt li cnh bo. Lc ny, hn lc no ht cn c " bn tay ca Nh nc " chn ng nhng kiu cnh tranh thiu lnh mnh nh vy bng vic ban hnh Lut cnh tranh v chng c quyn, x l nghim minh nhng hnh vi cnh tranh bt chnh.

Ngoi vic to ra sn chi bnh ng cho cc bn, Nh nc cn c cc chnh sch c th huy ng c mi ngun lc ca x hi vo lu thng ng nh ch trng ca ng ra l pht huy ni lc. Ai cng hiu rng, mt yu t ht sc quan trng ca kinh t th trng l vn. Thi k mi " bung ra ", cc ngn hng v qu tn dng ua nhau pht trin, thiu s qun l cht ch ca Nh nc. Mc d ch u tin cho cc doanh nghip nh nc vay, nhng vn khng bo m an ton c vn, dn n bit bao lng tin ca dn b tht thot; nhiu ngn hng v mt lot cc qu tn dng b ph sn, khng thu hi c n. V by gi th tnh hnh dng nh li i ngc li. Nhiu ngn hng li trong tnh trng tha vn. Phi chng th trng " no " v vn? Nh nc c th lm g tng ng vn c chuyn ng v lu thng trn th trng? Chng ti thy c hai vic, nu Nh nc lm mnh, lm trit s gp phn ng k gii quyt tnh trng trn.

Trc ht, cn phi y nhanh vic cp giy chng nhn quyn s dng t 3 cho tt c cc i tng. Theo lut php, giy chng nhn quyn s dng t c th em th chp vay vn ngn hng, nh vy quyn s dng t c php lut cng nhn l ngun vn. Nhiu c nhn, h gia nh v t chc mun t chc kinh doanh nhng li khng c vn hoc thiu vn. Ci h c duy nht l quyn s dng bt ng sn, nhng v cha c giy chng nhn quyn s dng t do yu t lch s li. Mc d khng ai ph nhn quyn s dng ca h i vi bt ng sn , nhng h nh chu b tay. C phi Nh nc cha c c ch thch hp gii quyt dt im vn ny hay l do cp di cha thc hin nghim chnh quyt nh ca cp trn, gy k h cho hin tng tham nhng, n ni my nm ri H Ni cng ch mi gii quyt c 10% s trng hp c cp giy chng nhn quyn s dng t. iu ny lm ngng tr mt ngun vn rt ln, ng thi Nh nc tht thu mt khon khng nh cho ngn sch thng qua vic thu thu chuyn quyn s dng t, v hu ht cc trng hp giao dch u bng hnh thc giy vit tay. Ngoi ra, Nh

nc kh qun l c qu t.

Nh nc nn chng a ra mt thi hn nht nh nhanh chng hon tt vic cp giy chng nhn quyn s dng t. C " S " trong tay, ngi dn c th th chp vay vn ngn hng. V chc chn, ngn hng khng ngn ngi g m khng cho h vay mt khon tin ph hp vi gi tr quyn s dng t m h s hu.

Ngoi ra , chnh sch ca Nh nc cn huy ng c tt c cc ngun vn nm trong dn vo sn sut v lu thng. Theo quy nh ca Nh nc, ng vin, cn b, cng chc nh nc khng c php kinh doanh. V nh vy, nhng ai thuc i tng trn c iu kin, mun lm giu cng nh chu, ch cn bit gi vo ngn hng i ly mt li sut cng ngy cng thp m cn c nguy c mt gi v s trt gi ca hng ho v t gi hi oi. V c bit gn y, khi c chiu hng gia tng v gi c bt ng sn, khng t ngi trong s h tin ra mua, mc d nhu cu s dng ca h khng c. iu ny gp phn khng nh vo vic gy ln " cn st v t ai " cc th ln, khin nhiu ngi dn lao ng mc d c nhu cu bc xc nhng khng c iu kin to dng mt ch nng thn. Vn ny gy tc ng v mt x hi rt ln, lm nh hng ti lng tin ca ngi dn i vi chnh sch ca Nh nc.

Mt thch thc na i vi Vit Nam hin nay l thch thc v thi gian. Ch mt khong thi gian khng xa na thi, d mun hay khng, Vit Nam cng phi m ca cho hng ho bn ngoi trn vo. Vy, khng c cch g khc l ngay t by gi, Nh nc cn phi chun b ngay cho thi im m c th gii s l mt th trng chung.

R rng l, khi nim kinh t th trng cn qu mi m i vi ngi dn Vit Nam, k c i vi Nh nc v cc doanh nghip Vit Nam. Do vy, Nh nc cng phi ng vai tr ch ng hn v hot ng tch cc hn na trong nn kinh t th trng./.

1. Adam Smith- nh kinh t ca Scotland cho rng: bn cht ca nn kinh t th trng l da trn quy lut cung- cu v cnh tranh; di tc ng ca quy lut ny, nn kinh t th trng s t n iu chnh, thc y hiu qu ca nn kinh t. ng coi l "Bn tay v hnh" trong nn kinh t th trng.

2. Xem: Bo Lao ng cc s ngy 5,8/3/2002. 3. Xem: Nguyn Quang Tuyn- Th chp quyn s dng t, Tp ch Nghin cu Lp

php s 3 (3/2002).

Hon thin ch nh tha k trong B lut Dn s

Th.S. NGUYN VN MNH Khoa Lut - i hc Quc gia H Ni Tm tt: Ch nh tha k l mt ch nh quan trng trong h thng cc quy phm php lut dn s Vit Nam. Hn na, trong nhng nm gn y, s v vic tranh chp v tha k lun chim t trng ln trong cc tranh chp dn s v c tnh phc tp cao. Bi vy, nghin cu ch nh tha k c ngha su sc v l lun v i sng thc t. Vi ngha , bi vit phn tch cc quy nh trong B lut Dn s v ch nh tha k theo hng xut cc phng n nhm hon thin ch nh ny trong B lut Dn s nm 1995.

I. Nhng quy nh chung v tha k

B lut Dn s (BLDS) dnh 15 iu (t iu 634 n iu 648) quy nh nhng nguyn tc chung v tha k. y l nhng quy nh p dng cho c hai trnh t tha k: tha k theo di chc v tha k theo php lut 1 . Nghin cu cc quy phm php lut cng nh qu trnh p dng trong thc tin, chng ti nhn thy cn phi lm r, b sung nhng im sau:

1. Ngi tha k

Php lut dn s ghi nhn quyn tha k ca c nhn, t chc. iu 638 BLDS quy nh:

" 1. Ngi tha k l c nhn phi l ngi cn sng vo thi im m tha k hoc sinh ra v cn sng sau thi im m tha k nhng thnh thai trc khi ngi li di sn cht.

2. Trong trng hp ngi tha k theo di chc l c quan, t chc, th phi l c quan, t chc tn ti vo thi im m tha k " .

Tt nhin, ngi tha k theo php lut ch c th l c nhn, cn ngi tha k theo di chc c th l c nhn hoc t chc. Vn t ra cn lm r l:

Th nht: Hiu nh th no v " ngi cn sng vo thi im m tha k ", c bit trong trng hp nhng ngi tha k cht m khng xc nh c ai cht trc, ai cht sau. Thc t ch ra rng, c nhiu trng hp nhng ngi c quyn tha k di sn ca nhau cht cch nhau mt khong thi gian rt ngn, v vic tranh chp tha k mt thi gian di sau mi pht sinh, do vy vic xc minh thi im cht ca tng ngi rt kh khn, to phc tp trong qu trnh gii quyt v n (c l, trong nhng trng hp ny, cn c php l duy nht c th tin cy c l giy chng t, nhng trong nhiu trng hp giy chng t li khng ghi c th gi, pht cht ca c nhn). iu 644 BLDS quy nh: trong trng hp nhng ngi c quyn tha k di sn ca nhau u cht trong cng mt thi im hoc c coi l cht trong cng mt thi im do khng th xc nh c ngi no cht trc, th h khng c tha k di sn ca nhau v di sn ca mi ngi do ngi tha k ca ngi hng. Quy nh ny xut pht t nguyn tc: ngha v cung cp chng c thuc v cc ng s. Trong cng ni dung ny, lut dn s Php li p dng nguyn tc suy on php l: " i vi nhng ngi di 15 tui th ngi nhiu tui hn c suy on l cht sau; trn 60 tui th ngi t tui hn c suy on l cht sau; nu n ng v n b khng chnh nhau qu 3 tui th n ng c suy on l cht sau n b ". Chng ti cho rng, y cng l mt nguyn tc cn xem xt, nghin cu khi sa i BLDS.

Th hai : iu lut cho php ngi thnh thai trc thi im m tha k nhng sinh ra v cn sng sau thi im m tha k vn c quyn tha k ti sn. Vn ch: trng hp no c coi l sinh ra v cn sng? a tr ra i c th ch sng c 30 pht, 01 gi, 7gi, 24 gi, 7 ngy... sau mi cht. Vic xc nh khi no a tr c coi l ngi tha k c nh hng rt ln i vi k phn tha k ca nhng ngi khc.

iu lut cha c quy nh c th v vn ny nn c nhiu cch hiu khc nhau trong qu trnh p dng. Theo chng ti, nn vn dng quy nh ca Ngh nh 83/1998/N-CP ngy 10/10/1998 v ng k h tch: a tr sinh ra v cn sng c 24 gi ri cht th phi khai sinh v khai t t xc nh khong thi gian c coi l sinh ra v cn sng ca a tr (24 gi). Tuy nhin, iu ny cng cn c ghi nhn r ngay trong BLDS.

Th ba : Quyn tha k ca cc t chc (php nhn) sp nhp, hp nht, chia, tch, gii th, ph sn.

- Theo quy nh ca php lut dn s, cc php nhn cng loi c th b chm dt khi sp nhp, hp nht, chia, tch. Nhng trong nhng trng hp ny, php nhn khng chm dt tuyt i m quyn v ngha v ca n c chuyn giao cho cc php nhn khc. Vy nhng php nhn ny c c tha k khng?

- Php nhn cng c th b chm dt theo quy nh v gii th hoc ph sn. Khi ny, php nhn chm dt "tuyt i". Sau khi php nhn chm dt, mt thi gian sau mi pht sinh v vic tranh chp tha k m php nhn c ch nh l ngi tha k v ti thi im m tha k php nhn cha b gii th hoc ph sn th ai, c quan no s thay mt php nhn nhn di sn hay khi ny ti sn c coi l ti sn v ch v thuc v nh nc?

- Mt khc, theo quy nh ca php lut dn s, php nhn b gii th, b tuyn b ph sn c th c thnh lp li theo quyt nh ca c quan nh nc c thm quyn. Vy, trng hp php nhn b gii th, b tuyn b ph sn trc thi im m tha k, nhng sau thi im m tha k li c thnh lp li th php nhn c c quyn tha k di sn khng?

2. T chi nhn di sn

iu 645 BLDS quy nh: " 1. Ngi tha k c quyn t chi nhn di sn, tr trng hp vic t chi nhm trn trnh vic thc hin ngha v ti sn ca mnh i vi ngi khc.

2. Vic t chi nhn di sn phi c lp thnh vn bn; ngi t chi phi bo cho nhng ngi tha k khc, ngi c giao nhim v phn chia di sn, Cng chng nh nc hoc U ban nhn dn x, phng, th trn ni c a im m tha k v vic t chi nhn di sn.

3. Thi hn t chi nhn di sn l su thng, k t ngy m tha k ".

iu lut dnh cho ngi tha k mt quyn nng quan trng: quyn t chi nhn di sn.

V hnh thc, vic t chi phi lp thnh vn bn, phi thng bo cho mt s ch th c lin quan. Quy nh ny t ra mt s vn :

Th nht : trong trng hp ngi tha k v nhng l do khc nhau (khng nhm trn trnh thc hin ngha v ti sn) m t chi nhn di sn, nhng vic t chi ny ch bng li ni. Khi phn chia di sn tha k, h nht quyt khng nhn phn tha k ca mnh th gii quyt nh th no? C hai phng n la chn;

- Phng n 1: dng k phn tha k tip tc chia u cho nhng ngi tha k cn li (cng hng tha k ca ngi li di sn).

- Phng n 2: coi y l mt trng hp t b quyn s hu, k phn tha k l ti sn v ch v thuc v nh nc.

Chng ti cho rng: hp l hn v cng d chp nhn hn l la chn phng n 1.

Th hai : iu lut quy nh ngi t chi nhn di sn phi thng bo cho mt s ngi, c quan c lin quan. Vy trong trng hp ngi t chi nhn di sn thng bo nhng khng thng bo cho nhng ngi ny (V d: ch thng bo cho nhng ngi tha k, khng thng bo cho U ban nhn dn x, phng, th trn ni m tha k...), sau ngi ny li thay i kin, yu cu c nhn di sn tha k th c cho php hay khng? BLDS cng cha quy nh c th vn ny.

Th ba : iu lut quy nh thi hn t chi l 6 thng, k t ngy m tha k. Nh vy, theo tinh thn ca iu lut, nu ngi tha k t chi nhn di sn sau thi hn trn th khng chp nhn vic t chi . Vy hu qu php l i vi phn tha k ca ngi c gii quyt nh th no trong trng hp h nht quyt t chi nhn di sn? Thm na, trng hp ngi tha k t chi nhn di sn ng thi hn trn, nhng sau h li thay i kin, xin nhn di sn th gii quyt nh th no, chp nhn hay khng chp nhn cho h nhn di sn?

y l nhng vn ht sc bc thit cn phi sa i, b sung trong BLDS. Quan im ca chng ti l: trong trng hp di sn cha chia th cho php ngi t chi nhn di sn c quyn thay i kin; trng hp di sn phn chia th bo v quyn li cho nhng ngi tha k khc, thc y quan h dn s pht trin, th khng cho php ngi t chi nhn di sn thay i kin.

3. V thi hiu khi kin

" Thi hiu khi kin v quyn tha k l mi nm, k t thi im m tha k " 2 . Trong thc tin, khi p dng thi hiu khi kin v quyn tha k, c nhiu cch hiu khc nhau v vn ny, nu khng c hng dn c th s to tnh trng p dng khng thng nht khi xt x cc v n tranh chp v tha k, c bit l tha k quyn s dng t.

iu 165 BLDS quy nh: " thi hiu c tnh t thi im bt u ngy u tin v chm dt ti thi im kt thc ngy cui cng ca thi hiu ". Do , quy nh ny dn n nhiu cch hiu khc nhau.

V d: ng A cht hi 15h00? ngy 1/1/1992. Vy thi hiu khi kin c tnh nh th no? C 2 cch xc nh nh sau:

Cch th nht : thi hiu khi kin c xc nh t 0h00? ngy 2/1/1992 3 v kt thc vo 24h00? ngy 2/1/2002 (ngy 2/1/1992 l ngy u tin tip sau ngy xy ra s kin ng A cht).

Nh vy trong trng hp ny, thi im m tha k c tnh li l 0h00? ngy 2/1/1992. Nu vy, nhng ngi tha k ca ng A cht sau 15h00? ngy 1/1/1992 n trc 0h00? ngy 2/1/1992 u khng c quyn hng di sn ca ng A v khng b coi l cht trong cng mt thi im 4 .

Cch th hai : Thi hiu khi kin quyn tha k c xc nh theo gi ngi li di sn cht.

V d: ng A cht hi 15h00? ngy 1/1/1992, thi hiu khi kin c xc nh bt u t 15h00? ngy 1/1/1992 v kt thc vo 24h00? ngy 1/2/2002.

Cch xc nh ny dn n h qu: nhng ngi cht trc 15h00? ngy 1/1/1992 hoc cht cng thi im khng phi l ngi tha k ca ngi li di sn, nu cht sau 15h00? ngy 1/1/1992, thm ch cht sau ch mt thi gian ngn vn l ngi tha k ca ngi li di sn. Cch xc nh ny ph hp vi quy nh ti iu 648 BLDS, bo v c quyn li ca nhng ngi cht sau ngi li di sn trong mt khong thi gian ngn (thm ch ch 5-7 pht), nhng nh vy th hiu tinh thn ca iu 165 nh th no?

Theo chng ti, ph hp hn, cn thit phi dung ho hai cch hiu ny: Thi hiu khi kin v quyn tha k s c tnh bt u t thi im bt u ca ngy tip theo ngy xy ra s kin ngi li di sn cht v do , thi im kt thc l thi im kt thc ngy tng ng 10 nm sau (nh cch tnh th nht). Tuy nhin, phi hiu thi im m tha k l thi im c xc nh bng gi ngi li di sn cht, ti thi im xc nh ngi tha k, di sn ca ngi cht... bo v quyn li ca nhng ngi tha k.

II. Tha k theo php lut

1. Tha k th v

Chng ti tha nhn rng: di sn ca ngi cht s v ngha khi n khng c truyn li cho nhng ngi khc v cng v ngha hn khi n c chuyn t ngi cht ny sang cho ngi cht khc. V l , php lut quy nh: " ngi tha k l c nhn phi l ngi cn sng vo thi im m tha k hoc sinh ra v cn sng sau thi im m tha k nhng thnh thai trc khi ngi li di sn cht " 5 .

iu 680 BLDS quy nh: " Trong trng hp con ca ngi li di sn cht trc ngi li di sn, th chu c hng phn di sn ca cha hoc m ca chu c hng nu cn sng; nu chu cng cht trc ngi li di sn, th cht c hng phn di sn m cha hoc m ca cht c hng nu cn sng ".

Lut thc nh ch ni n quyn li ca chu v cht. C l cc nh lm lut thy rng vic quy nh quyn tha k ca cht, cht hoc ca cc chu trc h thp hn l him xy ra v khng c gi tr thc tin.

Khi xem xt v nghin cu tha k th v, c th thng qua iu 680 BLDS, cn thng nht mt s nguyn tc sau:

Th nht: tha k th v ch p dng cho tha k theo php lut, khng p dng cho tha k theo di chc.

Th hai: tha k th v ch p dng cho trng hp con chu trc h cht trc. Vic p dng ch nh ny s b loi tr nu con cn sng nhng t chi nhn di sn hoc khng c quyn hng di sn 6 .

Th ba: nhng ngi th v ch c hng phn m ngi c th v hng nu cn sng.

Th t: ngi con cht trc ngi li di sn phi l ngi c quyn hng di sn. Nu h l ngi khng c quyn hng di sn theo Khon 1, iu 646 th d cht trc ngi li di sn, con hoc chu ca ngi khng c th v h hng phn di sn.

Th nm: Ngi tha k th v ch c th hng di sn nu khng trong tnh trng khng c quyn hng di sn ca ngi c th v v khng t chi nhn di sn ca ngi ny 7 .

Tha k th v khng phi l mt vn mi m trong php lut tha k th gii ni chung v php lut tha k Vit Nam ni ring. Vn ny cn nhiu iu ng bn, trong bi vit ny, chng ti xin nu mt kin ngh sa i, b sung l: Cn lm r trng hp nhng ngi c quyn hng tha k di sn ca nhau m cht cng thi im th chu, cht ca h c c quyn tha k th v hay khng? Vn ny c nhiu cch hiu khc nhau. C quan im cho rng BLDS quy nh tha k th v trong trng hp con, chu ca ngi li di sn cht trc ngi li di sn th ng nhin trong trng hp cht cng cng c hng v khi nim cht trc " bao trm, rng hn " khi nim cht cng. Nhng cng c nhiu quan im cho rng vic tha k th v ch p dng i vi trng hp con, chu ca ngi li di sn cht trc ngi li di sn; i vi con, chu ca ngi li di sn cht cng thi im vi ngi li di sn th khng t ra vn th v (theo ng cu ch ca iu lut). Do c nhiu cch hiu khc nhau nn vic p dng php lut khng c thng nht trong vic gii quyt cc tranh chp v tha k.

Theo chng ti, BLDS nn quy nh r hn ging nh iu 597 D tho th 12 BLDS ghi trc y, tc l: ghi nhn " cht cng thi im " vo trong tha k th v.

2. Quan h tha k gia con ring v b dng, m k

iu 682 BLDS quy nh: " Con ring v b dng, m k nu c quan h chm sc, nui dng nhau nh cha con, m con, th c tha k di sn ca nhau... ".

Nh vy, c quyn tha k di sn gia con ring v b dng, m k th php lut quy nh h phi c quan h chm sc nhau nh cha con, m con. Vn ch, hiu nh th no l chm sc nh cha con, m con? Quy nh ny rt chung, nn trong thc tin p dng nhiu khi rt khc nhau. C trng hp cho hng tha k, c trng hp trch cng sc chm sc, nui dng cho h, c trng hp khng cho hng tha k v khng coi nh con hoc khng nhn nhn nh cha, m. iu l do khng thng nht v cn c nh gi: thi gian nui dng; mc nui dng, chm sc nh th no; quan h chm sc, nui dng mt chiu th c c xem l nh cha con, m con hng tha k khng...

V d: trng hp ngi con ring i lm xa ch thnh thong gi tin v cho b dng, m k th h c c xem l c quan h chm sc, nui dng nh cha con, m con khng v c c hng tha k khng?...

Trong thi gian ti, khi sa i BLDS, nht thit chng ta phi tnh n cc tiu ch ny.

III. Hn ch phn chia di sn

Theo quy nh ca BLDS (iu 689), di sn c th b hn ch phn chia trong mt khong thi gian nht nh trong hai trng hp sau:

Th nht: theo ch ca ngi lp di chc.

Th hai: theo tho thun ca tt c nhng ngi tha k.

Vic quy nh nh vy cha c ph hp vi Lut Hn nhn v Gia nh nm 2000. Khon 3, iu 31 Lut HN&G nm 2000 quy nh v quyn tha k ti sn ca v chng: " trong trng hp yu cu chia di sn tha k m vic chia di sn nh hng nghim trng n i sng ca bn v hoc chng v gia nh th bn cn sng c quyn yu cu To n xc nh phn di sn m nhng ngi tha k c hng nhng cha cho chia di sn trong mt thi hn nht nh; nu ht thi hn do To n xc nh hoc bn cn sng kt hn vi ngi khc th nhng ngi tha k

khc c quyn yu cu To n cho chia di sn tha k ".

Do vy, thng nht gia cc vn bn php lut, bo v quyn li ca cc bn trong quan h tha k, chng ti cho rng cn phi vit li iu 689 nh sau: " Trong trng hp theo ch ca ngi lp di chc; theo tho thun ca tt c nhng ngi tha k hoc theo quy nh ca php lut , di sn ch c phn chia sau mt thi hn nht nh, th ch khi ht thi hn di sn mi c em chia "./.

1. Bi vit cp n c hai trnh t tha k trn y. Tuy nhin, trong s ny, khng c iu kin ng ti ton b bi vit nn phn "Tha k theo di chc" tm thi li s sau (BBT).

2. iu 648 BLDS. 3. Theo iu 165 BLDS - dn. 4. Xem iu 644 BLDS. 5. Khon 1, iu 638 BLDS 6. p dng iu 645: T chi nhn di sn v iu 646: Ngi khng c quyn hng

di sn. 7. p dng iu 645 v iu 646 dn.

Sa i Lut ph sn doanh nghip

Th.S. BI XUN HI Trng i hc Lut Tp. H Ch Minh LTS: Thc tin gii quyt ph sn doanh nghip nhng nm qua v nhng hn ch, bt cp ca Lut Ph sn doanh nghip nm 1993 i hi phi sa i, b sung Lut ny trong thi gian ti. Chnh v vy, D n Lut Ph sn doanh nghip c a vo Chng trnh xy dng php lut nm 2002 ca Quc hi. Trong bi cnh , bi vit cp n thc trng ni trn, i tm nhng nguyn nhn ca thc trng , phn tch nhng hn ch ca Lut v xut mt s ni dung sa i, b sung.

Lut Ph sn doanh nghip (PSDN) c Quc hi thng qua ngy 31/12/1993, c hiu lc t ngy 1/7/1994. o lut ny c nhng ngha nht nh, gp phn to mi trng php l thun li cho hot ng u t kinh doanh Vit Nam v gp phn tng bc hon thin h thng php lut kinh t trong c ch kinh t th trng.

Nhng hin nay, vic sa i, b sung Lut PSDN nm 1993 tr nn rt cn thit. Bi v, Lut PSDN c hiu qu iu chnh thp v thc tin gii quyt ph sn gp rt nhiu kh khn, vng mc do o lut ny c nhiu hn ch v bt cp, cha p ng c i hi ca thc tin cng nh yu cu ca s nghip i mi 1 . Cng chnh v vy, d n Lut PSDN (sa i) c a vo chng trnh xy dng lut, php lnh nm 2002 ca Quc hi.

I. Thc tin gii quyt ph sn v hiu qu iu chnh ca Lut

Theo s liu ca ngnh to n th nm 1994, ngnh to n th l 5 v vic yu cu tuyn b ph sn, nm 1995 th l 27 v, nm 1996 th l 22 v, nm 1997 th l 22 v, nm 1998 th l 23 v, nm 1999 th l 22 v 2 .

Mc d s lng v vic ph sn do to n th l gii quyt l rt t nhng ch c mt phn nh trong s l b tuyn b ph sn, s cn li u trong tnh trng " treo ". T khi thi hnh Lut PSDN cho n ht nm 2000, s v yu cu tuyn b ph sn c th l l khong 150 v; trong , tuyn b ph sn khong 30% 3 . Nhiu v vic ang b " treo l lng " vi nhiu l do khc nhau, nh: ch i kt qu gii quyt v n hnh s hay v qu phc tp hoc ch i hng dn v.v... Chng hn, To n nhn dn Thnh ph H Ch Minh n nay th l gn 20 v vic yu cu tuyn b ph sn nhng ch tuyn b ph sn c 2 doanh nghip l Cng ty TNHH c Thng v Cng ty Tamexco.

n gia nm 2001, Vit Nam c khong gn 90 ngn doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t. Vy m, mi nm s v vic th l ph sn ch vo khong 20 v v ch khong cha y mt na trong s b tuyn b ph sn. Nh vy, trong khong 7 nm (1994-2001), c 2000 doanh nghip th mi c 01 doanh nghip b tuyn b ph sn. Trong thc t, c rt nhiu doanh nghip v ang trong tnh trng ph sn (m l ra phi b ph sn) nhng vn cn tn ti trn danh ngha. TANDTC nhn nh rng " tnh hnh th l v gii quyt yu cu tuyn b PSDN khng phn nh ng thc t " 4 . iu chng t hiu qu iu chnh ca Lut PSDN l thp. Thc trng trn c nhiu nguyn nhn nhng ch yu l do mt s nguyn nhn sau:

- Nhiu doanh nghip lm vo tnh trng ph sn c n xin to n tuyn b ph sn nhng khng c iu kin theo quy nh to n th l v m th tc gii quyt ph sn (v d, v

Cng ty Koenx, Cng ty Compunet Vit Nam Tp. H Ch Minh...).

- Phm vi ch th c quyn np n yu cu tuyn b ph sn qu hp. Theo Lut PSDN th ch c 3 ch th c quyn, ngha v np n yu cu tuyn b PSDN l ch n, i din ngi lao ng v doanh nghip mc n (iu 7, 8, 9). Nu nhng i tng ny khng np n yu cu th to n khng th th l gii quyt. Nhng trn thc t, cc i tng trn thng e ngi, khng mun np n v nhiu l do khc nhau hoc c th do s thiu hiu bit v php lut ph sn.

- L do th 3 l th tc gii quyt ph sn cn nhiu bt cp, nhiu bt hp l, thi gian ko di (c v t khi bt u th l n khi tuyn b ph sn ko di khong 3 nm, nh v Cng ty Tamexco Tp. H Ch Minh, nu k n thi gian thi hnh quyt nh tuyn b ph sn ca c quan thi hnh n th s cn ko di hn na...). iu lm nn lng cc i tng c lin quan nh ch n, con n, ngi lao ng thm ch c nhng nhn vin ca cc c quan nh nc c thm quyn. y chnh l l do c bn, l nguyn nhn ca nhiu nguyn nhn khc.

Trong qu trnh gii quyt ph sn, cc to n gp rt nhiu kh khn, vng mc do Lut PSDN c nhiu hn ch, bt cp. Nhiu vn xut hin xung quanh vic gii quyt ph sn m php lut ph sn cha quy nh. Mt s quy nh ca php lut ph sn cha r rng, kh hiu, thiu thng nht, t dn n nhng cch hiu khc nhau, p dng khng ging nhau mt s a phng. iu v ang gy rt nhiu kh khn, lng tng cho cc c quan c thm quyn trong vic gii quyt ph sn, lm nh hng n mi trng php l cho u t kinh doanh v quyn li hp php ca ng s.

II. Nhng hn ch ch yu ca Lut v nh hng sa i

1. Phm vi p dng ca Lut PSDN

Lut ph sn ca nhiu nc trn th gii p dng th tc ph sn i vi c cc th nhn (nh Thi Lan, Singapore, c...), cn Lut PSDN Vit Nam nm 1993 ch p dng cho cc doanh nghip. nc ta c trn mt triu ch th kinh doanh c ng k kinh doanh m khng phi l doanh nghip, nh: cc thng nhn theo Lut Thng mi nm 1997, cc h kinh doanh c th theo Ngh nh 02/N-CP ngy 3/2/2000 ca Chnh ph (trc y l ngi kinh doanh theo Ngh nh 66/HBT ngy 2/3/1992). Lut PSDN khng p dng cho mi ch th kinh doanh, mi thng nhn l cha bo m s bnh ng gia cc ch th kinh doanh. Khng p dng th tc ph sn vi ch th kinh doanh khng phi l doanh nghip s dn n vic khi lm vo tnh trng mt kh nng thanh ton, h c th b cc ch n t do tranh ginh " xit n ", thm ch, h b ch n x l theo " lut rng ", cn gia cc ch n th i n theo kiu " mnh ai ny i ", t dn n tnh trng mt trt t x hi.

V vy, cn phi m rng phm vi p dng ca Lut PSDN l mi ch th kinh doanh; khi , tn Lut nn l Lut Ph sn.

2. nh ch v tm nh ch gii quyt ph sn

Lut PSDN ch quy nh c 2 trng hp to n c ra quyt nh nh ch gii quyt yu cu tuyn b ph sn (theo iu 31, 35) v ch c 01 trng hp to n c ra quyt nh tm nh ch gii quyt yu cu tuyn b ph sn khi hi ngh ch n thng qua phng n ho gii (theo iu 29, 30). Nhng thc tin cho thy, Lut PSDN thiu nhiu cn c to n nh ch hoc tm nh ch gii quyt ph sn. Trong thc t, c nhiu tnh hung pht sinh m to n xt thy cn phi chm dt hoc tm ngng vic gii quyt ph sn mt thi gian nhng khng c v khng c cn php lut (thc t c trng hp xy ra tranh lun gay gt gia cc c quan t tng vi nhau v cch chm dt v gii quyt ph sn, nh v Cng ty TNHH Ngc Tho Tp. H Ch Minh). Cc

thm phn cho rng, khi m th tc gii quyt yu cu tuyn b PSDN l " ci ln lng h "; v vic phi chm dt vic gii quyt theo hnh thc nh ch gii quyt theo quy nh ti iu 31, 35 hoc tuyn b ph sn theo iu 36 Lut PSDN ch khng c s la chn no khc. Ti sao Php lnh th tc gii quyt v n dn s v v n kinh t... quy nh kh nhiu cn c (nh ch, tm nh ch...) to n khp li v n, vy m trong th tc gii quyt ph sn th li c qu t cn c? Tht l v l khi khng c cn c nh ch, tm nh ch gii quyt yu cu tuyn b ph sn th to n vn phi tuyn b ph sn mt doanh nghip, k c khi n cha lm vo tnh trng ph sn chm dt vic gii quyt.

Theo ti, Lut PSDN sa i sp ti cn b sung thm cc cn c to n nh ch, tm nh ch gii quyt ph sn nh:

- Trng hp ngi qun l iu hnh doanh nghip b khi t hnh s v ti c lin quan n hot ng ca doanh nghip m ti sn, s sch k ton ca doanh nghip b nim phong x l theo v n hnh s.

- Trng hp to n th l nhm, ra quyt nh m th tc gii quyt yu cu tuyn b ph sn sai.

- Trng hp doanh nghip mc n thot khi tnh trng ph sn v.v...

3. Sa i, b sung danh sch ch n

Lut PSDN khng c quy nh cho php thm phn sa i, b sung danh sch ch n sau khi kho s theo iu 22 Lut PSDN trong khi c nhiu trng hp thm phn xt thy cn b sung, sa i danh sch ny. Chng hn nh trng hp cc ch n v l do khch quan, chnh ng m khng th gi giy i n trong thi hn lut nh c tn trong danh sch ch n. Lut PSDN hin hnh ch quy nh ch n m khng c tn trong danh sch ch n th mt quyn tham gia hi ngh ch n (iu 22) ch khng quy nh h mt quyn i n. Nhng Lut li khng c quy nh cho h phi i n bng cch no, v c c phn chia gi tr ti sn ph sn ca con n b ph sn khng. Trong khi, iu 39 ca Lut PSDN quy nh ch thanh ton gi tr ti sn cn li cho ch n c tn trong danh sch ch n.

Do , ngh phi b sung quy nh cho php thm phn b sung danh sch ch n cho n trc khi c quyt nh tuyn b ph sn (nu ch n c l do chnh ng).

4. Gii quyt tranh chp gi tr n

Lut PSDN nm 1993 cha c quy nh v vic gii quyt tranh chp gi tr n gia ch n v con n khi lp h s, lp danh sch cc i tng mc n doanh nghip. Trong rt nhiu v gii quyt ph sn, thm phn gp phi mt vn phc tp l s n ca ch n theo giy i n khng ging vi s n do doanh nghip mc n t khai, hoc i tng mc n doanh nghip khng chp thun s n do doanh nghip mc n khai, v php lut ph sn cha quy nh. V vy, cc thm phn rt lng tng khi x l hoc nu thm phn t quyt nh th cng cha bo m khch quan, cng bng v ng n.

Do , ngh b sung trong Lut PSDN quy nh cho thm phn ph trch v vic ph sn quyn quyt nh s n c tranh chp; nu ng s c khiu ni th chnh n to n cp tnh c tp th 3 thm phn xem xt v ra quyt nh cui cng.

5. i vi doanh nghip ang b to n gii quyt ph sn

Lut PSDN nm 1993 khng c quy nh vic doanh nghip ang b to n gii quyt ph sn l ng s phi thi hnh cc bn n c hiu lc php lut th c phi chu cc bin php cng ch thi hnh n nh bnh thng hay khng? C quan thi hnh n c th k bin ti sn ca doanh nghip thi hnh n trong khi to n ang gii quyt ph sn hay khng? V d, trong khi gii quyt yu cu tuyn b ph sn Cng ty Tamexco, ngy 5/9/1997, To kinh t TAND Tp. H Ch Minh c cng vn yu cu Phng thi hnh n Tp. H Ch Minh tm hon thi hnh phn trch nhim dn s ca Cng ty i vi hai ngn hng l Vietcombank v Firstvinabank theo Bn n hnh s phc thm ngy 31/3/1997 ca TANDTC vi s tin trn 288 t ng v cho rng vic thi hnh n trong khi gii quyt ph sn l khng ng vi quy nh ti iu 16, 17, 37 Lut PSDN. Th nhng, sau , trong quyt nh tuyn b ph sn Cng ty Tamexco ngy 31/3/1999 ca To kinh t TAND Tp. H Ch Minh li ghi rng: " Ton b gi tr ti sn cn li ca Tamexco sau khi c thi hnh cho cc bn n hnh s c hiu lc php lut v trch nhim dn s ca Cng ty nu cn tha c phn chia theo th t u tin quy nh ti iu 39 Lut PSDN ". Nh vy, cc ngn hng ni trn s c thi hnh n trc c vic thanh ton cc khon l ph, chi ph gii quyt ph sn.

Theo ti, cn quy nh b sung trong Lut PSDN rng: nu ngi phi thi hnh n l doanh nghip ang b gii quyt ph sn th cc ch th c thi hnh n c coi l ch n, v quyn li ca h c gii quyt nh cc ch n khc.

6. Gi tr ti sn cn li ca doanh nghip b ph sn

Lut PSDN khng quy nh r gi tr ti sn cn li ca doanh nghip b ph sn l g v xc nh n nh th no phn chia theo iu 39 Lut PSDN dn n vic cc thm phn c cch hiu khng ging nhau v gi tr ti sn cn li, t dn n vic phn chia ti sn ph sn va khng thng nht, va khng bo m nguyn tc php ch v lm nh hng n quyn li ca cc ng s.

Theo ti, cn quy nh r trong Lut v gi tr ti sn cn li ca doanh nghip l gi tr ti sn sau khi thanh ton cho cc ch n c bo m bng chnh ti sn bo m .

7. Th t phn chia gi tr ti sn cn li

Khon 4, iu 39 quy nh khng hp l khi thanh ton cho cc ch n c tn trong danh sch ch n theo t l tng ng vi s n, v cc ch n ny gm c ch n c bo m v ch n c bo m mt phn. Cn Khon 5, iu 39 th va tha va thiu.

Theo ti, cn phi sa i li th t u tin thanh ton (th t 4 v 5) theo iu 39 Lut PSDN hin hnh cho hp l nh sau:

- Th t 4: thanh ton cho cc khon n khng c bo m.

- Th t 5: thanh ton cho ch s hu ca doanh nghip b ph sn.

- C th xem xt vic coi Nh nc cng l ch n khng bo m i vi khon n thu v thanh ton cng th t u tin vi cc khon n khng bo m khc v Nh nc l ch n c kh nng mnh nht trong tt c cc ch n.

8. Thm quyn ca To phc thm TANDTC

Lut PSDN nm 1993 cha quy nh c th thm quyn ca To phc thm TANDTC khi gii quyt khiu ni, khng ngh i vi quyt nh tuyn b PSDN v quyt nh nh ch, tm nh ch

gii quyt ph sn. Nu to n cp di ra quyt nh nh ch gii quyt yu cu tuyn b ph sn th to phc thm TANDTC c quyn hu quyt nh ca to n cp di v ra quyt nh tuyn b ph sn hay khng? Trong thc t, To phc thm TANDTC ti Tp. H Ch Minh tuyn b ph sn mt s doanh nghip khi ng s khiu ni quyt nh nh ch gii quyt yu cu tuyn b ph sn ca to n cp di nh v doanh nghip t nhn Thanh Lim (Long An), doanh nghip t nhn Minh Quc (C Mau). Quyt nh tuyn b ph sn b ng s khiu ni th c quan no s gii quyt?

Theo ti, Lut PSDN sa i cn phi quy nh c th thm quyn ca to phc thm trong vic gii quyt ph sn nhng khng c quyn gii quyt khiu ni i vi quyt nh nh ch, tm nh ch gii quyt ph sn ca to n cp tnh.

*

* *

Tm li, t thc tin gii quyt PSDN nhng nm qua v nhng hn ch, bt cp ca Lut PSDN nm 1993 cho thy nhng i hi phi sa i, b sung Lut ny. Xut pht t nhng i hi khch quan m Ngh quyt i hi ng ton quc ln th IX khng nh phi " sa i, b sung Lut PSDN " nhm gp phn to mi trng php l thun li cho hot ng u t kinh doanh Vit Nam./.

1 Xem thm bi vit "Gii quyt yu cu tuyn b ph sn doanh nghip hay gii quyt tranh chp hp ng tn dng?" ca Trn nh Khnh, Tp ch Nghin c