S 3 nm 2002

Thi s - Trao i Mt s yu t tc ng ti hiu qu hot ng ca i biu Quc hi

NG NH LUYN - Ph V trng V php lut- VPQH Xy dng php lut Xy dng Lut Bo him x hi

TH.S. L TH HOI THU - GV khoa Lut - i hc Quc gia H Ni Mt s vn v d n Lut t chc To n nhn dn (sa i)

NGUYN HOI NAM - V Php lut- Vn phng Quc hi Tm hiu Php lut "Thm phn lng"

NGUYN XUN DIN - Chnh vn phng S T php tnh H Ty Bo m tin vay ca t chc tn dng

TS. L TH THU THU* - TS. NGUYN ANH SN** Th chp quyn s dng t

NGUYN QUANG TUYN - Khoa Lut kinh t- i hc Lut H Ni Nng cao nng lc lp php ca i biu Quc hi

LG. V MINH HNG - Ban Dn ch - Php lut- U ban Trung ng Mt trn T quc Vit Nam

Tm hiu chnh sch i mi v pht trin doanh nghip nh nc

NGUYN VN HOAN - V Kinh t v Ngn sch- VPQH Tham kho nc ngoi Nhu cu tm hiu h thng php lut Hoa K

TS. NGUYN NH PHT - Vin Nghin cu Nh nc v Php lut T tng ng, Ty v nh nc v php lut - Nhng nhn t nh nc php quyn

TS. HONG TH KIM QU - Khoa Lut - i hc Quc gia H Ni Tin Hi tho - Hi ngh T chc v hot ng ca To n nhn dn

KHNH LINH T liu - Tin tc Vn ng bu c cc nc

NGUYN C LAM - Tp ch Nghin cu Lp php Chc nng kinh t ca nh nc thi c i v trung i

TRN THI DNG - i hc Lut H Ni

Mt s yu t tc ng ti hiu qu hot ng ca i biu Quc hi

NG NH LUYN Ph V trng V php lut- VPQH LTS: Hot ng ca i biu Quc hi (BQH) l mt trong nhng yu t quyt nh hiu qu hot ng ca Quc hi. Tuy nhin, hiu qu hot ng ca BQH li ph thuc vo nhiu yu t ch quan v khch quan. Nhn dp chun b bu c BQH kho XI, gip bn c, nht l cc c tri v nhng ngi ng c BQH thy r hn vn ny, tc gi nu ln mt s yu t tc ng c bn ti hiu qu hot ng ca BQH.

Hiu qu hot ng ca cc BQH l mt phn quan trng trong hiu qu hot ng chung ca Quc hi. Hiu qu hot ng ca BQH th hin qua kt qu hot ng ti k hp Quc hi, ti cc c quan ca Quc hi (m BQH l thnh vin) v kt qu cc hot ng khc trong thi gian gia hai k hp. Hiu qu hot ng ph thuc vo cc yu t sau: nng lc v trnh ca BQH; cc quy nh v nhim v, quyn hn ca BQH; s tham gia ca cc BQH i vi hot ng ca Quc hi; s quan tm, nh gi ca c tri i vi hot ng ca BQH v cc iu kin bo m cho hot ng ca BQH.

1. Nng lc, trnh ca BQH

gp phn bo m Quc hi thc s l c quan quyn lc Nh nc cao nht, thc hin tt cc chc nng, nhim v, quyn hn do Hin php v php lut quy nh, ngoi cc tiu chun v phm cht, o c th BQH cn phi c trnh , nng lc thc hin nhim v, tham gia quyt nh cc vn quan trng ca t nc. C th ni, nng lc v trnh l mt trong nhng tiu chun rt quan trng ca BQH, l kh nng nhn thc, phn tch, nh gi v th hin quan im, chnh kin ca mnh v vn nht nh. BQH c trnh v nng lc th mi c th tham gia tho lun ti phin hp ton th, ti T BQH, ti on BQH gp kin c cht lng ca mnh vo cc d n lut, cc bo co, d tho Ngh quyt ca Quc hi, tham gia quyt nh cc vn quan trng ca t nc. BQH c trnh , nng lc th khi tip xc c tri mi c kh nng trnh by, bo co y , chnh xc nhng ni dung k hp Quc hi vi c tri; tr li nhng yu cu, vn m c tri quan tm nu ra hoc tng hp kin ca c tri phn nh vi Quc hi; tuyn truyn, vn ng nhn dn thc hin ng Hin php v php lut v.v... V vy, trong nhng ln bu c BQH va qua, ng v Nh nc ta lun quan tm nng cao cht lng, tiu chun ca ngi i biu nhn dn; la chn, gii thiu nhn dn bu ra i biu ca mnh l nhng ngi khng ch c phm cht, o c cch mng m cn phi c trnh hc vn cao, c nng lc thc hin nhim v BQH.

2. Cc quy nh v nhim v, quyn hn ca BQH

Nhng quy nh v nhim v, quyn hn ca BQH c mi quan h vi nhau, to c s php l BQH thc hin tt nhim v, quyn hn ca mnh. Theo quy nh ca php lut, BQH c mt s nhim v, quyn hn c bn sau:

- BQH phi thng xuyn lin h cht ch vi nhn dn, lng nghe kin ca nhn dn, nm bt tm t, nguyn vng ca nhn dn, bit gn hot ng ca mnh vi sn xut, cng tc v hot ng ca qun chng. Qua , BQH phn nh c ch, nguyn vng ca nhn dn mt cch trung thc, y , chnh xc; ng thi gp phn vo vic xy dng, ban hnh cc o lut, ngh quyt ca Quc hi c cht lng v tnh kh thi cao, c ng o nhn dn ng tnh v t nguyn

thc hin.

- BQH phi gng mu trong vic chp hnh Hin php v php lut, c cuc sng lnh mnh v tn trng cc quy tc sinh hot cng cng, bo v quyn v li ch hp php ca cng dn, gp phn pht huy quyn lm ch ca nhn dn. Bng nhng hnh ng gng mu ca mnh thc hin tt trch nhim nu trn, cc BQH lm tt cng tc tuyn truyn, ph bin php lut, ng vin nhn dn chp hnh php lut v tham gia qun l Nh nc, qun l x hi.

- BQH c quyn cht vn Ch tch Quc hi, Th tng Chnh ph, cc thnh vin Chnh ph, Chnh n To n nhn dn ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao, Ch tch nc v.v... Cht vn gip cho BQH c thm c s thc hin quyn bu v bi min nhng ngi lnh o cc c quan cao cp ca Nh nc. Tri li, thc hin tt quyn cht vn, BQH cn thng xuyn lin h cht ch vi c tri, thng xuyn tm hiu tm t, nguyn vng ca c tri.

- BQH c quyn tham d hi ngh Hi ng nhn dn cc cp ni mnh c bu. Vic tham d hi ngh Hi ng nhn dn cc cp l mt dp thun li BQH tm hiu thm tnh hnh thc tin ca a phng kp thi phn nh, bo co vi Quc hi.

- BQH khng th b bt, giam, truy t, nu khng c s ng ca Quc hi hoc ca U ban Thng v Quc hi (UBTVQH) trong thi gian Quc hi khng hp. Quyn ny nhm bo m cho hot ng ca BQH c thun li hn, trnh cho BQH mi p lc khng chnh ng trong khi lm nhim v.

Tm li, quy nh nhim v, quyn hn ca i biu c nh hng trc tip ti hiu qu hot ng ca BQH. Cc nhim v, quyn hn ca BQH c mi quan h ln nhau, h tr nhau, to iu kin BQH thc hin tt cc nhim v ca mnh, p ng c lng mong mi ca nhn dn c nc.

3. BQH tham gia cc hot ng Quc hi, cc c quan ca Quc hi

Mt trong nhng nhim v quan trng nht ca BQH l tham gia cc hot ng chung ca Quc hi ti k hp. Thng qua cc hot ng ti k hp, BQH c iu kin nghin cu, tho lun v biu quyt v cc ni dung ca chng trnh k hp Quc hi; phn nh vi Quc hi, cc c quan nh nc hu quan v kin, tm t, nguyn vng ca c tri, tnh hnh kinh t- x hi a phng. ng thi, qua cc hot ng ca Quc hi s gip BQH nm chc ni dung cc lut, ngh quyt m Quc hi thng qua kp thi bo co vi c tri, tuyn truyn, vn ng nhn dn thc hin. i vi cc BQH l thnh vin ca UBTVQH, Hi ng dn tc, cc U ban ca Quc hi, th ngoi vic tham gia cc hot ng chung ca Quc hi, BQH cn c trch nhim tham gia cc hot ng ca c quan ca Quc hi m mnh l thnh vin. Vic tham gia hot ng ca c quan ca Quc hi s gip BQH trc tip tho lun, quyt nh v nhng vn thuc phm vi hot ng ca c quan .

Tm li, thng qua vic tham gia cc hot ng ca Quc hi, nht l hot ng ca cc c quan ca Quc hi s to iu kin, gip BQH nng cao hiu qu hot ng ca mnh. Do , mt trong nhng yu cu t ra l cc BQH phi tham gia y cc hot ng ca Quc hi, ca c quan ca Quc hi m mnh l thnh vin.

4. S quan tm, nh gi ca c tri

S quan tm, nh gi ca c tri i vi hot ng ca BQH s c tc ng rt ln i vi hiu qu hot ng ca BQH. BQH do c tri trc tip bu ra l ngi i din cho ch v nguyn vng ca nhn dn, thay mt nhn dn thc hin quyn lc Nh nc. Do , mi hot ng lun

c c tri quan tm, theo di. S quan tm, nh gi ca c tri i vi cc hot ng ca BQH thng c thc hin thng qua cc phng tin thng tin i chng. Qua , c tri s c nhn xt, nh gi v trnh , nng lc v cht lng hot ng ca BQH. S quan tm, theo di ca c tri i vi hot ng ca BQH cn c thc hin trc tip khi BQH tip xc vi c tri, tm hiu tm t, nguyn vng ca c tri phn nh vi Quc hi hoc khi bo co vi c tri v ni dung k hp Quc hi, tuyn truyn, ng vin nhn dn thc hin Hin php v php lut. S quan tm, nh gi ca c tri i vi hot ng ca BQH s c nh hng rt tt n hiu qu hot ng ca BQH, ng vin cc BQH tham gia tch cc vo cc hot ng ca Quc hi, cao trch nhim ca mnh trong vic tho lun, gp kin vo d n lut, cc d tho ngh quyt v cc d n lut khc. Nu BQH t tham gia cc hot ng ca Quc hi, t pht biu gp kin v cc vn m Quc hi tho lun hoc cht lng kin pht biu ca BQH hn ch th s c th BQH khng c c tri bu li lm BQH nhim k sau.

5. Cc iu kin bo m hot ng

Nh chng ti trnh by trn, nhim v, quyn hn ca BQH rt ln. gp phn bo m cho BQH thc hin tt nhim v, quyn hn ca mnh, iu 47 v iu 59 ca Lut T chc Quc hi quy nh r cc iu kin bo m hot ng ca BQH l:

- BQH hot ng chuyn trch c b tr ni lm vic v cc iu kin cn thit khc cho hot ng i biu ca mnh;

- BQH hot ng khng chuyn trch c dnh t nht mt phn ba thi gian lm vic lm nhim v i biu. C quan, t chc, n v ni c BQH lm vic c trch nhim to iu kin BQH thc hin nhim v;

- Khi BQH hot ng chuyn trch thi lm nhim v i biu th c quan, t chc c thm quyn c trch nhim b tr cng tc cho BQH;

- Lng, cc ch khc ca BQH hot ng chuyn trch v cc khon ph cp ca BQH do UBTVQH quy nh;

C th ni, y l cc iu kin rt quan trng, nhm bo m cho BQH thc hin nhim v, quyn hn ca mnh.

6. Mt s kin ngh

Nng cao hiu qu hot ng ca BQH l vn bc xc, cp thit, l nguyn v mong mun ca c tri c nc. BQH c thc hin tt nhim v, quyn hn ca ngi i biu th hiu qu hot ng chung ca Quc hi mi c nng cao.

nng cao hiu qu hot ng ca BQH, chng ti xin kin ngh mt s vn sau y:

a. V c cu, thnh phn BQH

Nh nc ta l Nh nc ca nhn dn m nn tng l lin minh ca giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v tng lp tr thc, l Nh nc ca 54 dn tc anh em cng sinh sng trn t nc Vit Nam. Hn na, iu kin pht trin kinh t- x hi mi vng, min cng rt khc nhau. Do , theo chng ti, vic c cu thnh phn BQH l cn thit, l yu cu khch quan bo m mt cch hp l i din cc tng lp nhn dn, cc dn tc tham gia Quc hi; bo m t l thch hp cc BQH l ph n, ngi dn tc, ngi ngoi ng trong Quc hi; cn tng cng s BQH l cn b ang cng tc trong cc c quan ca ng, t chc chnh tr- x hi, Hi ng nhn dn.

Vic c cu BQH cn phi bo m nhng ngi c la chn, gii thiu ng c BQH phi c y cc tiu chun ca BQH, c v phm cht o c v trnh , nng lc cng tc.

b. V nng lc v trnh ca BQH

Trong cc nhim k Quc hi kho ti, ngoi yu cu v phm cht chnh tr th cc BQH cn phi c trnh chuyn mn, am hiu kin thc php lut, qun l nh nc, c kh nng phn tch, tng hp tnh hnh i sng kinh t- x hi ca t nc tho lun, cho kin v cc d n lut, cc bo co, cc d n khc, tham gia quyt nh cc vn quan trng ca t nc. BQH phi c kh nng thuyt phc v c tn nhim cao trong nhn dn, c kh nng tuyn truyn, vn ng nhn dn thc hin php lut, ng thi c kh nng thu thp v phn nh kin, nguyn vng ca c tri vi Quc hi, cc c quan nh nc hu quan.

c. T l BQH hot ng chuyn trch ti cc c quan ca Quc hi

Nhim v, quyn hn ca Hi ng Dn tc, cc U ban ca Quc hi rt nng n, nh thm tra cc d n lut, php lnh, cc d n khc, tin hnh cc hot ng gim st v cc cng tc khc. Trong khi , hu ht cc thnh vin ca cc c quan ny u hot ng kim nhim, ch c b phn thng trc hot ng chuyn trch nn trong nhiu trng hp, khng th thc hin c ht cc nhim v, quyn hn theo quy nh ca php lut. V vy, cn nghin cu b sung, tng cng thm BQH hot ng chuyn trch ti Hi ng Dn tc, cc U ban ca Quc hi. Theo chng ti, s BQH hot ng chuyn trch ti Hi ng Dn tc, cc U ban ca Quc hi cn tng ln t nht l 40% tng s thnh vin Hi ng Dn tc, cc U ban ca Quc hi.

*

* *

Trn y l mt s yu t lin quan n hiu qu hot ng ca BQH v mt s kin ngh, xin nu ln cng tham kho, trao i./.

Xy dng Lut Bo him x hi

TH.S. L TH HOI THU GV khoa Lut - i hc Quc gia H Ni Tm tt: T vic phn tch ch bo him x hi hin hnh, tc gi nu ln nhu cu bc thit phi xy dng Lut Bo him x hi nc ta, xut mt s kin ngh xy dng Lut trn cc phng din: loi hnh bo him x hi; cc ch bo him x hi; qu bo him x hi; qun l bo him x hi.

1. Chnh sch BHXH Vit Nam

Bo him x hi (BHXH) l mt trong nhng chnh sch x hi c bn th hin ng li, ch trng ca ng v Nh nc ta hng vo mc tiu pht trin con ngi, thc y cng bng v tin b, nng cao cht lng cuc sng ca nhn dn, ph hp vi iu kin kinh t, x hi ca t nc, " Ci cch c ch BHXH v bo m x hi, ci cch v tng cng cht lng h thng BHXH, cung cp dch v x hi c bn cho nhn dn, nht l cho ngi ngho, vng ngho. Ban hnh Lut BHXH " 1 .

Chnh sch BHXH l mt b phn cu thnh quan trng nht ca h thng an sinh x hi nhm gp phn n nh i sng ngi lao ng v gia nh h trong cc trng hp: m au, thai sn, tai nn lao ng, bnh ngh nghip, mt vic lm, ht tui lao ng, gp ri ro hoc cc kh khn khc. chnh sch BHXH m bo tt hn i sng cho ngi lao ng, gp phn tch cc vo vic n nh, an ton x hi, y mnh s nghip pht trin kinh t ca t nc th vic xy dng Lut BHXH Vit Nam l ht sc cn thit.

Ngay t khi nn kinh t nc ta chuyn sang c ch th trng, ng v Nh nc c ch trng ci cch chnh sch BHXH. Ngy 22/6/1993, Chnh ph ban hnh Ngh nh 43/CP quy nh tm thi v cc ch BHXH i vi ngi lao ng trong cc thnh phn kinh t. Ln u tin ngi lao ng cc doanh nghip ngoi thnh phn kinh t Nh nc c tham gia BHXH. Trn c s nhng kinh nghim thc hin BHXH theo Ngh nh s 43/CP v c th ho cc quy nh ca B lut Lao ng c Quc hi thng qua ngy 23/6/1994, Chnh ph ban hnh Ngh nh s 12/CP ngy 26/1/1995 v iu l BHXH. iu l BHXH nh du mt mc mi trong lch s pht trin BHXH Vit Nam. Trong iu l BHXH xc nh r i tng thc hin BHXH l cng chc, vin chc Nh nc v mi ngi lao ng lm vic cc thnh phn kinh t. Ngoi ra, chng ta cn ban hnh Ngh nh s 45/CP (ngy 15/7/1995) quy nh vic thc hin BHXH i vi s quan, qun nhn chuyn nghip, h s quan, binh s qun i nhn dn v cng an nhn dn.

Chnh sch BHXH hin nay gp phn gii quyt nhng vn rt c bn, c tc dng nhiu mt trong vic bo m an ton x hi. l:

- i tng tham gia BHXH mang tnh x hi rng ln, c p dng i vi mi ngi lao ng trong c quan, t chc, doanh nghip thuc mi thnh phn kinh t. "Trc khi Ngh nh 12/CP ra i chng ta mi ch c 3,4 triu lao ng tham gia BHXH, n nay, con s ny tng ln l 4,1 triu lao ng (cha k lc lng v trang) trong c 517.000 lao ng ngoi quc doanh (k c doanh nghip lin doanh)" 2 .

- Hnh thnh c h thng BHXH Vit Nam thng nht t trung ng xung a phng. Vi h thng t chc ny, ln u tin vic thc hin cc nhim v thu BHXH, chi tr cho cc i tng,

xt duyt h s hng BHXH c tp trung vo mt u mi.

- Qu BHXH l mt qu ti chnh c lp c hnh thnh trn c s ng gp ca ngi lao ng, ngi s dng lao ng v s h tr ca Nh nc trong mt s trng hp. Nh vy cc quan h ti chnh trong BHXH c th hin r rng: cc ngun thu v cc khon chi BHXH c cn i mt cch tng th. S ng gp BHXH ca cc bn cn th hin quyn li, ngha v v trch nhim ca h trong BHXH.

- Vic t chc BHXH c tp trung thng nht v phn nh r chc nng ca c quan qun l nh nc v BHXH v c quan qun l s nghip BHXH. S qun l Qu BHXH tp trung thng nht to iu kin cc doanh nghip thc hin tt ngha v ca mnh i vi ngi lao ng, nng cao trch nhim m bo quyn li cho ngi lao ng ca c quan BHXH v nng cao hiu qu qun l nh nc v BHXH ca B Lao ng - Thng binh v X hi.

- Vic thc hin cc ch chnh sch BHXH theo c ch mi da trn nguyn tc c ng BHXH mi c hng cc quyn li v BHXH. Nguyn tc ny lm thay i mt cch c bn nhn thc ca hng triu ngi lao ng v ngi s dng lao ng trong vic thc hin ngha v ng BHXH, lm cho chnh sch BHXH ca ng v Nh nc thc s i vo cuc sng, bo m s cng bng gia nhng ngi lao ng v ngi s dng lao ng v ngha v v quyn li BHXH.

Nhn chung, chnh sch BHXH hin hnh gp phn tch cc vo vic lm lnh mnh ho th trng lao ng nc ta, gp phn thc hin bnh ng x hi v n nh x hi. "Mi hn 5 nm hot ng nhng BHXH Vit Nam c t chc 61 tnh, thnh ph v tt c cc huyn, th. Vic chi tr cc ch BHXH c thc hin cho gn 2 triu ngi ngh hu, hng chc vn ngi hng ch m au, thai sn, tai nn lao ng, bnh ngh nghip, cp s BHXH cho trn 3 triu ngi trong tng s trn 4 triu ngi tham gia BHXH " 3 .

2. Mt s hn ch

Tuy nhin, trong tnh hnh kinh t- x hi ngy cng pht trin theo con ng cng nghip ho, hin i ho t nc, hi nhp vi nn kinh t th gii th ch BHXH hin hnh cha p ng c yu cu thc tin. l:

- i tng tham gia BHXH tuy c tng nhng cha ng u. Phm vi i tng tham gia BHXH mc d tng bc c m rng nhng ch yu vn gii hn khu vc Nh nc; lao ng trong cc doanh nghip ngoi quc doanh tham gia BHXH cn hn ch mc " gn 5000 doanh nghip vi 362 ngn lao ng tham gia, bng khong 36% lao ng ngoi quc doanh " 4 . i tng tham gia BHXH hin nay cn rt hp. Theo bo co ca BHXH Vit Nam th s lao ng tham gia BHXH theo loi hnh bt buc l 6 triu ngi, k c s ngh hu, ngh mt sc, chim gn 14% lao ng ton x hi, trong ch yu l cng nhn, vin chc thuc khu vc Nh nc, s cn li trn 86% tng s lao ng cc ngnh nng, lm, ng nghip v cc ngnh tiu th cng nghip ngoi quc doanh cha c tham gia. n nay, c quan BHXH Vit Nam mi qun l c 60% s ngi, dn n vic Qu BHXH cn tht thu ln.

- S tin n ng BHXH ca cc n v s dng lao ng t trc n nay cn rt ln, iu ny lm nh hng ti vic gii quyt quyn li ca ngi lao ng.

- S phi hp ca c quan BHXH vi t chc cng on cc cp, vi ngnh lao ng thng binh v x hi cng nh vi cc ban, ngnh chc nng lin quan nhiu tnh, thnh ph cn thiu cht ch, thiu ng b, cha to c sc mnh tng hp trong vic t chc thc hin nhim v c giao, c bit l vic phi hp kim tra, thanh tra thc hin chnh sch BHXH.

- Nhn thc ca ngi lao ng v ngi s dng lao ng v ch , chnh sch BHXH theo c ch mi cha c qun trit y , kp thi. Nguyn nhn chnh ca s tn ti ny l do hn 30 nm trc y chng ta thc hin chnh sch BHXH theo c ch bao cp. Hu ht cc ch BHXH do ngn sch Nh nc cp kinh ph; ngi lao ng trong bin ch Nh nc, mc d phi ng BHXH, hoc ng mc rt thp, c tnh cht tng trng vn c hng y cc quyn li v BHXH.

- Trong cc ch BHXH hin hnh cn cha c ch bo him tht nghip, trong khi th trng lao ng bin ng, khng hong kinh t, t l tht nghip tng, ngi lao ng mt vic lm cha c hng nhng h tr cn thit...

- Mc ng gp 20% qu lng cho Qu BHXH, trong ngi s dng lao ng ng 15% l cao, lm tng chi ph u vo i vi sn phm ca doanh nghip. Trong khi , mc bo m an ton cho Qu BHXH, nu gi nguyn t l 20% th c kh nng b ht Qu trong nay mai. Hai vn tri ngc nhau cha c gii quyt n tho lm nh hng n cng tc thu chi ca Qu BHXH. Hn na, Qu BHXH do ngi lao ng v ngi s dng lao ng ng gp, khng phi l ngn sch Nh nc, nhng cha c i din ca ngi s dng lao ng tham gia qun l, kim tra, gim st.

- i ng cn b BHXH ng v s lng nhng yu v nghip v chuyn mn, cha th hin c trch nhim i vi ngi lao ng.

- Th tc gii quyt ch BHXH cho ngi lao ng cn gy phin h, gy kh khn, ko di thi gian gii quyt lm cho ngi lao ng khng c lng, khng c tr cp BHXH, nht l ch m au, thai sn. Nhiu trng hp ngi lao ng khi m i lm nhng vn cha nhn c tr cp.

3. Mt s kin ngh

V loi hnh BHXH

+ Loi hnh BHXH bt buc: Hin nay, loi hnh bo him ny c p dng ch yu i vi cn b, cng chc Nh nc, lao ng trong cc doanh nghip c s dng t 10 lao ng tr ln. BHXH bt buc hin ti bao gm cc ch tr cp m au, thai sn, tai nn lao ng, bnh ngh nghip, hu tr v t tut. Trong thc t hin nay, phn ln cc doanh nghip c quy m va v nh s dng di 10 ngi lao ng. Do vy, nu ch p dng BHXH bt buc cho doanh nghip ngoi quc doanh c t 10 lao ng tr ln th s lm mt i mt s lng kh ln i tng ngi lao ng tham gia BHXH. V vy, chng ti ngh nn m rng phm vi p dng BHXH bt buc i vi mi doanh nghip, khng phn bit c s dng trn hay di 10 ngi lao ng.

+ Loi hnh BHXH t nguyn: Bn cnh loi hnh BHXH bt buc cn phi quy nh loi hnh BHXH t nguyn mt cch c th thu ht mi ngi lao ng tham gia BHXH. i tng tham gia vo BHXH t nguyn c th l nng dn, x vin hp tc x, lao ng t do... Mc ng BHXH ca cc i tng ny tu thuc vo thu nhp ca h. Mi ngi lao ng c th t la chn cc ch BHXH t nguyn tng t vi cc ch ca loi hnh BHXH bt buc, v d nh ch hu tr, t tut... Tuy nhin, trong Lut cn phi c bit lu th no l "t nguyn" khi h t nguyn tham gia ri th phi tham gia lin tc. C th trc khi h tham gia th khng nn p buc h m ch yu h nhn thc r li ch ca BHXH t nguyn tham gia, cn khi h quyt nh tham gia th phi thng qua mt hnh thc cam kt bng vn bn (chng hn hp ng BHXH t nguyn) rng buc trch nhim v quyn li i bn gia c quan BHXH v ngi tham gia BHXH t nguyn.

V cc ch BHXH

+ Ch tr cp m au: Vic quy nh tr cp m au di ngy nh hin nay l cha hp l. Theo chng ti, cn phi phn loi i tng theo thi gian lm vic v ng BHXH x l cho ph hp vi nguyn tc "ng th no hng th " v "ly s ng b s t". V c ngi lm vic c vi chc nm ri mi m au di ngy, nhng c ngi mi lm vic c mt vi nm m au lin min.

+ Ch tr cp thai sn: Theo quy nh hin hnh, khi sinh con th 3 th lao ng n khng c hng tr cp; song trn thc t c nhiu ngi do nh hng ca chin tranh hoc mc bnh l khi thai nghn nn khi sinh con hay b d tt, thng gng sinh con ln th 3 v nh vy th s khng c hng tr cp thai sn. iu ny gy kh khn cho ch em khi sinh con th 3 trong vic phc hi sc kho v chm sc tr s sinh, ng thi cng to ra s mt cng bng gia tr em. V vy, php lut nn c s iu chnh li cho ph hp vi tnh hnh thc t cuc sng, cn c bit quan tm v c gii php ph hp vi nhng trng hp nh nu.

Ch thai sn cn phi quy nh thi gian ti thiu ng BHXH trc khi hng tr cp; bi v, trong thc t c nhiu trng hp mi tham gia ng BHXH mt thng nhng khi ngh sinh con li hng 4 thng nguyn lng.

+ Ch tr cp tai nn lao ng v bnh ngh nghip : Cn phi chia li cc mc suy gim kh nng lao ng nhn tr cp cho hp l. Nhng ngi b tai nn lao ng, bnh ngh nghip hng tr cp hng thng c chia ra 7 mc, mi mc cch nhau 10% kh nng lao ng suy gim nh hin nay l khng bo m c s cng bng, nht l i vi nhng ngi cui mc ny, u mc kia, ch cch nhau 1% kh nng lao ng suy gim. V d : Ngi mt 60% kh nng lao ng th mc tr cp hng thng l 0,8 thng tin lng ti thiu, cn ngi mt 61% kh nng lao ng th c hng 1 thng tin lng ti thiu.

Vic quy nh i tng c hng tnh theo mc tin lng ti thiu chung do Chnh ph cng b l khng ph hp vi nguyn tc "ng" v "Hng" BHXH- cn phi quy nh li vn ny.

Cn phi quy nh r i tng c hng tr cp tai nn lao ng, k c trong trng hp b tai nn giao thng trn ng i lm v tr v ang c s trng lp, cha r rng gia BHXH v bo him tai nn giao thng.

+ Ch tr cp hu tr: Theo chng ti, t l phn trm (%) tnh lng hu hng thng khng nn khng ch mc ti a 75% v khng ch ti a s thng c tr cp mt ln (5 thng) i vi ngi c thi gian ng BHXH t nm th 31 tr i nh hin nay, v mc lng ti thiu do Nh nc quy nh qu thp v chm thay i, do vy i sng ngi lao ng khi ngh hu gp nhiu kh khn. Do , theo chng ti, nn nng mc (%) tnh lng hu hng thng ln ti a l 85% v khng hn ch mc tr cp mt ln cho ngi ng BHXH t nm th 31 tr i.

Vic quy nh tnh thi gian hng ch hu tr theo nm trn (12 thng) nh hin nay l cha hp l. Theo chng ti, tnh thi gian hng tr cp BHXH ng theo s thng thc t m ngi lao ng ng gp; trng hp c s thng l t 1 thng n di 7 thng tnh l 1/2 nm, t 7 thng tr ln tnh l 1 nm.

V tui ngh hu ca ngi lao ng, c nhiu vn cn phi xem xt. Theo quy nh ti iu 145, B lut Lao ng, nam 60 tui, n 55 tui c thi gian ng BHXH t 20 nm tr ln th hng tr cp hu tr hng thng. Quy nh ny nhn chung l ph hp vi a s ngi lao ng khu vc sn xut kinh doanh nhng li cha ph hp vi mt s chc danh ngh nghip thuc lnh vc gio dc, y t, nghin cu khoa hc... Tuy vy, xt v tnh cht lao ng (tr c hay c bp), xt

v iu kin lao ng (bnh thng hay nng nhc, c hi) th li c nhiu lao ng n khu vc sn xut (giao thng, cng nghip, xy dng...) cn mun c ngh sm hn na. l tnh hnh thc t cn c xem xt c hai pha vi y cc yu t tc ng (tnh cht lao ng, tm sinh l lao ng, iu kin lao ng, lc lng lao ng x hi v nhu cu s dng...). C th c nhiu hng ci tin, nhng mt trong nhng hng l nh ra nhng thc o, nhng tiu chun v quy nh c ng theo khung tui.V d, i vi ngi lm cng vic lao ng chn tay (c bp) t 50 tui n 60 tui tu thuc vo ngnh ngh m c th ngh hu. Lao ng tr c, lm qun l, nghin cu khoa hc... th t 55 tui n 65 tui l c th chn thi im ngh hu trong khong thi gian . Trong , cc tui 50-54 (i vi lao ng c bp), 55-59 (i vi lao ng tr c) dnh cho nhng ngi n tui m khng th tip tc lm vic c na th t nguyn ngh hu, tui 55 (lao ng c bp) v 60 (lao ng tr c) l tui ngh hu ph bin, i tr, c n tui l hon ton c quyn ngh hu; cn tui 56-60 (lao ng c bp) v 61-65 (lao ng tr c) dnh cho nhng ngi cn sc kho, cn kh nng lm vic, mun lm vic tip v n v s dng lao ng c nhu cu s dng th tip tc lm vic. Vic nh khung tui nh vy s khng nht thit phi phn bit l lao ng nam hay lao ng n 5 .

+ Ch t tut : Mc tr cp tin tut mt ln trong trng hp cht, 1/2 thng lng cho mi nm ng BHXH ti a khng qu 12 thng lng l bt hp l. Theo chng ti, cn phi xem xt li mc v s thng c hng. Nn chng nng ln mc mt thng lng cho mt nm ng BHXH v ti a khng qu 30 thng lng.

Cn xem xt thm v chi ph cho mai tng ph, ch mai tng ph bng 8 thng tin lng ti thiu nh hin nay l khng ph hp vi thc t. Nn chng, quy nh mc 10 thng lng ti thiu th kh d hn.

Trong Lut BHXH cn phi quy nh thm ch bo him tht nghip.

Thc tin trong nhng nm qua cho thy rng: Trong c ch th trng, tnh trng mt vic lm do nhiu nguyn nhn khc nhau. Vit Nam, t l tht nghip hin nay l 9%, l mt b phn ln trong cc ngun lao ng x hi 6 . Do , bo m i sng cho ngi lao ng khi mt vic lm, tm thi chm dt hp ng lao ng th vic nghin cu a ch bo him tht nghip vo Lut BHXH l yu cu cn thit.

V Qu BHXH

Chuyn ton b Qu BHXH sang hch ton c lp, cn bng thu chi trn c s tnh ng, tnh mc ng v mc hng hp l ca cc bn tham gia BHXH. Qu HXH phi c thc hin rng ri cc bin php bo tn v tng trng 7 .

Qu BHXH c qun l thng nht theo ch ti chnh ca Nh nc, hch ton c lp v c Nh nc bo h. Qu BHXH c thc hin cc bin php theo mt c ch kinh t ti chnh u tin, u i c bit bo tn gi tr v tng trng. Bi v, Qu BHXH lun chu tc ng nhiu mt nh: lm pht, cc i tng tham gia BHXH tng nhanh, tht thu BHXH cn ln. Chnh v vy, Nh nc c th huy ng ngun Qu BHXH nhn ri phc v cho quc k dn sinh, gp phn n nh v pht trin kinh t - x hi t nc.

Qu BHXH c phn loi thnh Qu BHXH bt buc v Qu BHXH t nguyn. Trong mi loi Qu c hch ton theo di bng mt ti khon ring cho tng i tng (cn b, vin chc Nh nc, lao ng sn xut kinh doanh...) v theo tng ch BHXH thun tin trong vic kim ton, kim tra v iu ho ngun Qu.

V qun l BHXH

Qun l nh nc v BHXH l mt nhim v quan trng ca Nh nc. Trong mi iu kin kinh t x hi phi bo m cho ngi lao ng khi tm thi hoc vnh vin ngng lao ng phi c i sng n nh. Do , quy nh v t chc phi bo m c quan thc hin chc nng qun l nh nc phi hot ng nhp nhng t khu ban hnh php lut n vic thc hin chnh sch n.

Chc nng qun l nh nc phi tch khi chc nng s nghip v BHXH, nhng hai chc nng ny phi c t chc thng nht trong mt lnh vc do mt ngnh qun l. Theo chng ti, vic qun l Qu BHXH tp trung thng nht to iu kin cc doanh nghip thc hin tt ngha v ca mnh i vi ngi lao ng; nng cao trch nhim bo m quyn li cho ngi lao ng ca c quan BHXH v nng cao hiu qu qun l nh nc v BHXH ca B Lao ng - Thng binh v X hi.

p ng yu cu pht trin ca t nc, vic xy dng Lut BHXH phi trn c s k tha v pht huy nhng thnh tu lp php t c cng nh iu chnh cc quan h mi theo iu kin thc t l rt cn thit. Nh nc to ra hnh lang php l trn c s c nhng vn bn php lut cht ch BHXH tr thnh lnh vc dch v x hi pht trin. BHXH s tr thnh nhu cu thit yu ca mi ngi lao ng, gp phn to ra li an sinh x hi, bo m n nh cuc sng cho mi ngi dn./.

1. Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX - NXB Chnh tr Quc gia H Ni 2001 - tr.336

2. Bo co nh gi thc trng BHXH Vit Nam nm 2000 - V BHXH - B Lao ng- Thng binh v X hi

3. Bo co nh gi thc trng BHXH Vit Nam nm 2000. dn 4. Mt s nt v thc hin chnh sch BHXH theo B lut Lao ng - H Vn Chi - Tp

ch lao ng v x hi thng 11/2000. 5. Xem: TS Bi Ngc Thanh "Mt s vn v ch BHXH hin hnh" Sch vn

gii v chnh sch BHXH - NXB Lao ng - x hi - H Ni 2000. 6. Xem: TS ng Anh Du "Mt s kin v nh hng xy dng lut BHXH" Tp ch

L-XH thng 12/2000. 7. Xem: TS ng Anh Du "Mt s kin v nh hng xy dng Lut BHXH" Tp

ch L-XH thng 12/2000.

Mt s vn v d n Lut t chc To n nhn dn (sa i)

NGUYN HOI NAM V Php lut- Vn phng Quc hi Tm tt : D n Lut T chc To n nhn dn (sa i) ang c khn trng chun b trnh ra k hp th 11 Quc hi kho X ti y (thng 3,4/2002). Gp kin vo D n lut quan trng ny, tc gi nu ln cc quan im v kin c nhn i vi mt s vn cn ang c tranh lun nhiu nh: v cng tc qun l cc to n nhn dn a phng v mt t chc; vic b nhim thm phn; vic thnh lp To hn nhn v gia nh; thm quyn xt x ca To n nhn dn ti cao ...

Lut t chc To n nhn dn (TAND) hin hnh c Quc hi kho IX, k hp th nht thng qua ngy 6/10/1992 v c sa i, b sung hai ln. Thc tin gn 10 nm thi hnh Lut cho thy, nhiu quy nh trong Lut cn phi c sa i th ch ho kp thi nhng quan im ca ng v ci cch t php; nng cao cht lng xt x ca TAND, hn ch oan, sai; gp phn tch cc vo cng cuc ci cch hnh chnh v tng bc p ng yu cu hi nhp quc t; gii quyt nhanh chng, kp thi cc v n; bo m li ch ca Nh nc, quyn v li ch hp php ca t chc, c nhn.

Ngy 18/01/2002, TAND ti cao c T trnh U ban Thng v Quc hi s 08/2002/KHXX v d n Lut t chc TAND (sa i). Qua nghin cu D n Lut, chng ti c mt s kin sau:

1. Cng tc qun l cc TAND a phng v mt t chc

Theo iu 16 ca Lut t chc TAND hin hnh th: " Vic qun l cc TAND a phng v mt t chc do B trng B T php m nhim c s phi hp cht ch vi Chnh n TAND ti cao ". Thc t thc hin quy nh ny cho thy y l mt vn phc tp, cn c nhiu quan im khc nhau. Nay, D tho Lut sa i theo hng " Chnh n TAND ti cao qun l cc TAND a phng v mt t chc ". V vn ny, nhn chung c hai loi quan im:

- Quan im th nht ngh gi nguyn quy nh ca Lut hin hnh, tip tc giao cho B trng B T php qun l cc TAND a phng v mt t chc vi l do ch yu l bo m nguyn tc khi xt x Thm phn v Hi thm c lp v ch tun theo php lut. Bi v, quan h gia TAND ti cao vi cc TAND a phng theo quy nh ca php lut l quan h t tng, nu giao cho TAND ti cao qun l cc TAND a phng v mt t chc th quan h gia TAND ti cao vi cc TAND a phng ngoi quan h t tng cn thm quan h hnh chnh mang tnh cht mnh lnh, phc tng. Do , bin cc To n thnh c quan xt x " khp kn ", gy tn hi n nguyn tc khi xt x Thm phn v Hi thm c lp v ch tun theo php lut, v hiu ho vai tr ca cc c quan t tng khc. Mt khc, vic giao cho TAND ti cao qun l cc TAND a phng v mt t chc s bin TAND ti cao thnh c quan qun l nh nc, iu khng ph hp vi quy nh ca Hin php khng nh TAND ti cao l c quan xt x ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam.

Quan im th hai cho rng, thng qua hot ng gim c xt x v cc hnh thc kim tra khc i vi cc TAND a phng, TAND ti cao s l ngi nm vng v su st nht i ng Thm phn, Chnh n v cc cn b khc ca To n v mi mt nh: trnh , phm cht o c, nhu cu cn b? V vy, giao cho TAND ti cao qun l cc TAND a phng v mt t chc l hp l, iu ny cng ph hp vi quan im ch o ca ng ta v cng tc qun l cn b. Mt khc,

theo quy nh ca php lut hin hnh, To n cp trn c quyn hng dn To n cp di p dng thng nht php lut, cho nn khng th coi l vic " can thip " vo hot ng xt x ca To n cp di, lm To n cp di da dm, n trnh, khng c lp thc hin ng quyn nng t tng ca mnh. V nhim v, quyn hn ca Chnh ph v Th tng Chnh ph c quy nh trong Hin php nm 1992 cng nh trong Lut t chc Chnh ph u khng cp trch nhim qun l cc TAND a phng v mt t chc, do vic giao cho B trng B T php - thnh vin ca Chnh ph qun l cc TAND a phng v mt t chc l cha tht ph hp vi Hin php. Hn na, vic giao cho TAND ti cao qun l cc TAND a phng cn nhm bo m cho Chnh n TAND ti cao c iu kin cn thit thc hin nhim v do Hin php quy nh l chu trch nhim v bo co cng tc trc Quc hi, khc phc c nhng im hn ch, bt hp l trong cng tc phi hp qun l cc TAND a phng, trnh c tnh trng mt To n phi chu s qun l v ch o ca nhiu c quan khc nhau.

Theo chng ti , quan im th hai l hp l. Tuy nhin, nu theo quan im ny th vn m chng ti quan tm l cn phi nghin cu, nh ra c ch qun l ph hp vi chc nng xt x ca cc c quan To n. Vi chc nng l c quan xt x, cc TAND phi c t chc theo mt nguyn tc hon ton khc vi h thng c quan kim st, trnh xu hng " tp trung, thng nht " nh nguyn tc t chc ca Vin kim st nhn dn.

2. B nhim Thm phn

Theo quy nh ca Lut hin hnh, Thm phn cc cp u do Ch tch nc b nhim. Theo D tho Lut th Ch tch nc ch b nhim Thm phn TAND ti cao v Thm phn To n qun s trung ng, cn Thm phn TAND a phng, Thm phn To n qun s cp qun khu v cp khu vc do Chnh n TAND ti cao b nhim; vic b nhim phi trn c s ngh ca Hi ng tuyn chn Thm phn. Qua nghin cu, chng ti thy c hai quan im v vn ny.

Quan im th nht cho rng, bo m tnh c lp, ch tun theo php lut ca cc Thm phn, cng nh tnh c lp gia cc cp xt x, m hnh t chc To n mang tnh c th khng theo nguyn tc tp trung, thng nht nh h thng Vin kim st, v vy khng nn giao Chnh n TAND ti cao b nhim Thm phn TAND a phng tng t nh Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao b nhim Kim st vin Vin kim st nhn dn a phng. Mt khc, ni dung qun l cc TAND a phng v mt t chc hon ton khng ng ngha vi vic c quyn b nhim Thm phn TAND a phng. Theo Lut hin hnh, B trng B T php c giao nhim v qun l cc TAND a phng v mt t chc nhng vic b nhim Thm phn cc TAND a phng li thuc thm quyn ca Ch tch nc. Nhn li lch s ch nh Thm phn trong Lut t chc TAND nm 1960 v Lut t chc TAND nm 1981 cng cho thy, cha bao gi Chnh n TAND ti cao c quyn b nhim Thm phn.

Quan im th hai cho rng, giao cho Chnh n TAND ti cao b nhim Thm phn TAND a phng l ph hp vi Ngh quyt s 08 ca B Chnh tr v vic " Gn vic theo di, hng dn nghip v chuyn mn vi vic nhn xt, b tr, s dng cn b; phn cp b nhim Thm phn theo hng Ch tch nc ch b nhim Thm phn TAND ti cao ". Hn na, vic Chnh n TAND ti cao b nhim Thm phn TAND a phng i hi phi c ngh ca Hi ng tuyn chn Thm phn; t chc v hot ng ca Hi ng tuyn chn do U ban thng v Quc hi quy nh. Trong loi quan im ny, cng c xu hng phn cp hn na vic b nhim Thm phn, theo Chnh n TAND ti cao b nhim Thm phn cp tnh v phi c c s ph chun ca U ban thng v Quc hi; Chnh n TAND cp tnh b nhim Thm phn To n cp huyn v phi c c s ph chun ca Hi ng nhn dn cp tnh.

Theo chng ti , ph hp vi iu kin thc t ca nc ta hin nay th nn giao cho Chnh n TAND ti cao b nhim Thm phn cp tnh, Chnh n TAND cp tnh b nhim Thm phn cp

huyn, nhng khng nn giao U ban thng v Quc hi v Hi ng nhn dn cp tnh ph chun vic b nhim Thm phn. Bi v, y l cng tc nhn s i hi c th, t m, nu khng su st rt d sa vo hnh thc. Mt khc, vic min nhim, cch chc Thm phn gp kh khn v mt nhiu thi gian hn v cng phi c cc c quan ny ph chun. V thnh phn ca Hi ng tuyn chn Thm phn cng phi c mt c cu rng ri hn, ngoi To n c th c i din ca Hi ng nhn dn, U ban Mt trn T quc cng cp, Hi lut gia,...

3. Thnh lp To hn nhn v gia nh

D tho Lut b sung quy nh v To hn nhn v gia nh l To chuyn trch thuc c cu t chc TAND ti cao v TAND cp tnh. Lin quan n quy nh ny, c quan im tn thnh vic thnh lp To chuyn trch ny nhng ngh m rng thm quyn ca To theo hng giao xt x cc v n lin quan n ngi cha thnh nin phm ti v gi l To gia nh v tr em. Nh vy, To ny khng ch c nhim v xt x cc v tranh chp v hn nhn v gia nh m cn xt x c cc v n hnh s, trong , ngi thc hin hnh vi phm ti l ngi cha thnh nin. V vn trn, thc t cho thy, n hn nhn v gia nh xy ra nhiu v hin nay do To n cp huyn xt x s thm n hn 90%; trong khi , To n cp tnh v TAND ti cao ch yu xt x phc thm v gim c thm. V vy, theo chng ti, vic thnh lp To hn nhn v gia nh thuc c cu ca TAND ti cao l khng hp l. Nn chng, TAND cp huyn cn tng cng cc Thm phn chuyn trch gii quyt n hn nhn v gia nh; ch thnh lp To hn nhn v gia nh TAND cp tnh, cn To dn s TAND ti cao vn c trch nhim gii quyt loi n ny.

Cn v quan im ngh m rng thm quyn ca to ny, theo chng ti l khng th thc hin c v cc To chuyn trch hin nay c thnh lp cn c vo tnh cht ca loi vic nh hnh s, dn s, hnh chnh,... ch khng cn c vo ch th tham gia t tng. Mt khc, s ht sc kh khn khi xc nh thm quyn gii quyt gia cc To n nu c vic lin quan n ngi cha thnh nin. Bn cnh , mun c To ny th phi xy dng c php lut t tng ring i vi ngi cha thnh nin c v lnh vc dn s v hnh s.

4. i mi cng tc gim c thm

Theo Lut t chc TAND v php lut t tng th ang c 4 c quan xt x gim c thm trong h thng TAND l:

- U ban Thm phn TAND cp tnh gim c thm nhng v n m bn n, quyt nh c hiu lc php lut ca To n cp huyn b khng ngh;

- Cc To chuyn trch thuc TAND ti cao gim c thm nhng v n m bn n, quyt nh c hiu lc php lut ca To n cp tnh b khng ngh;

- U ban Thm phn TAND ti cao gim c thm nhng v n m bn n, quyt nh c hiu lc php lut ca cc To phc thm v To chuyn trch TAND ti cao b khng ngh;

- Hi ng Thm phn TAND ti cao gim c thm nhng v n m bn n, quyt nh c hiu lc php lut ca U ban Thm phn TAND ti cao b khng ngh.

Thc tin xt x cho thy, c khng t v n b ko di nhiu nm do phi xt x gim c thm nhiu cp, nhiu ln. V vy, theo chng ti, cn quy nh li thm quyn gim c thm ca TAND ti cao v TAND cp tnh. Mc d, y l vn phc tp c lin quan ti ton b h thng php lut t tng hin hnh. Tuy nhin, thc hin ch trng ca ng v i mi cng tc gim c thm, bo m vic xt x va ng n, va nhanh chng, ng thi bo m cho TAND ti cao tp trung vo cng tc xt x gim c thm, tng kt kinh nghim xt x, hng dn vic

p dng thng nht php lut th thm quyn gim c thm ca TAND cng cn c xem xt, quyt nh khi sa i Lut ln ny.

Theo chng ti, cn phi nghin cu b thm quyn gim c thm ca U ban Thm phn TAND ti cao v do TAND ti cao khng t chc U ban Thm phn. Quy nh nh vy Hi ng Thm phn TAND ti cao tp trung vo cng tc xt x gim c thm mt cch thc cht; ng thi, gim bt c quan c thm quyn xt x theo th tc gim c thm ngay trong TAND ti cao. Nh vy, thm quyn xt x theo th tc gim c thm TAND ti cao ch cn i vi To chuyn trch v Hi ng Thm phn. ng thi, bo m cho Hi ng Thm phn TAND ti cao thc s l c quan xt x cao nht theo th tc gim c thm v l c quan hng dn p dng thng nht php lut i vi To n cc cp th Hi ng Thm phn TAND ti cao phi c t chc li vi thnh phn gm Chnh n TAND ti cao v cc thnh vin cn li do Chnh n TAND ti cao c v c U ban thng v Quc hi ph chun. Thnh vin ca Hi ng Thm phn TAND ti cao phi l Thm phn tht s c nng lc chuyn mn, c bn lnh v khng nht thit quy nh theo c cu (bao gm Ph Chnh n TAND ti cao, Chnh, Ph Chnh To chuyn trch) nh hin nay. Mc d, Hi ng Thm phn TAND ti cao lm vic theo ch tp th v quyt nh theo a s nhng nng cao trch nhim v v tr php l ca Chnh n trong Hi ng th cn xc nh trong trng hp biu quyt ngang nhau s thc hin theo kin m Chnh n TAND ti cao biu quyt.

i mi mt cch c bn thm quyn gim c thm hin nay theo hng ch nn giao thm quyn ny cho TAND ti cao thc hin, mt vn t ra l c nn tip tc phn cp cho U ban Thm phn TAND cp tnh gim c thm hay khng. V vn ny, chng ti nhn thy , trong iu kin thc t ca nc ta hin nay th vn cn tip tc giao cho U ban Thm phn TAND cp tnh thm quyn xt x gim c thm nhm bo m cho vic xem xt mt cch nhanh chng, thun tin nhng bn n, quyt nh c hiu lc php lut ca TAND cp huyn nhng pht hin c sai lm, trnh dn vic cho TAND ti cao. Tuy nhin, bo m cho c quan ny thc s lm tt cng tc xt x gim c thm th cng cn phi kin ton li c cu t chc ca U ban Thm phn TAND cp tnh theo hng tng t nh vic kin ton Hi ng Thm phn TAND ti cao, thnh phn ca U ban Thm phn TAND cp tnh nn c t 5 n 7 Thm phn, ngoi Chnh n ra l cc thnh vin khc do Chnh n TAND ti cao c theo ngh ca Chnh n TAND cp tnh.

5. Thm quyn xt x phc thm ca TAND ti cao

thc hin thm quyn xt x phc thm, trong c cu ca TAND ti cao hin nay c 3 To phc thm t ti H Ni, Nng v Thnh ph H Ch Minh. Cc To ny c nhim v phc thm nhng v n m bn n, quyt nh s thm cha c hiu lc php lut ca To n cp tnh b khng co, khng ngh. Hin nay, c n 66/97 Thm phn TAND ti cao lm vic 3 To phc thm, cha k s lng Thm phn c tng cng gii quyt n phc thm m vn cha gii quyt c tnh trng tn ng n phc thm TAND ti cao. Nh vy, phn ln lc lng Thm phn TAND ti cao c huy ng xt x phc thm. Hng nm, cn rt nhiu n khiu ni gi ti TAND ti cao xin c xem xt li theo th tc gim c thm nhng khng c gii quyt. Do , vai tr ca TAND ti cao vi t cch l c quan kim tra hot ng xt x ca cc To n cp di bng xt x gim c thm b hn ch nhiu.

Xut pht t tnh hnh trn y, c quan im cho rng, phi b thm quyn xt x phc thm ca TAND ti cao, TAND ti cao tp trung vo cng tc xt x gim c thm. Theo quan im ny th thm quyn xt x phc thm ca TAND ti cao s c giao cho ba hoc mt s To n c lp khng thuc c cu t chc ca TAND ti cao, chuyn xt x phc thm i vi bn n, quyt nh s thm ca TAND cp tnh (tm gi l To n phc thm khu vc); vic thnh lp To n phc thm khu vc l ph hp vi Hin php, v iu 127 ca Hin php xc nh ngoi TAND ti cao, cc TAND a phng, cc To n qun s th cn c cc To n khc do lut nh cng l

nhng c quan xt x ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam. To n ny chu trch nhim v bo co cng tc trc Chnh n TAND ti cao. Quy nh nh vy cng khng tri vi Hin php, v Hin php ch xc nh TAND ti cao bo co cng tc trc Quc hi, TAND a phng th bo co cng tc trc Hi ng nhn dn. i vi To n qun s v cc To n khc, Hin php khng quy nh c th v ch chu trch nhim v bo co cng tc.

Qua nghin cu, chng ti cho rng , To phc thm l mt t chc c lp vi cc To chuyn trch. Ba to ny nhiu vic hay t vic khng nh hng n nhim v xt x theo th tc gim c thm ca cc To chuyn trch, ca U ban Thm phn v ca Hi ng Thm phn TAND ti cao. Do , vic tch cc To phc thm thnh mt cp c lp cha gii quyt c nhng tn ti trong vic xt x gim c thm ca TAND ti cao. Ngoi ra, vn cn phi c gii quyt l cc TAND hin nay c thit lp theo cp hnh chnh, nu thnh lp To n phc thm khu vc khng thuc TAND ti cao th To n ny thuc cp hnh chnh no xc nh ch chu trch nhim v bo co trc c quan dn c cp ? To n phc thm khu vc quan h vi Vin kim st cp no? S lnh o ca ng i vi loi hnh To n ny c t chc ra sao?

Mt l do na chng ti cho rng khng nht thit phi t chc mt loi hnh To n chuyn xt x phc thm i vi cc bn n v quyt nh ca TAND cp tnh b khng co, khng ngh l: trong qu trnh thc hin ch trng ca ng v vic m rng thm quyn xt x ca TAND cp huyn, th vic xt x s thm c thc hin ch yu cp huyn, vic xt x phc thm ch yu cp tnh. Cho nn, v lu di vic xt x phc thm TAND ti cao s bt i rt nhiu, qua to iu kin cho TAND ti cao tp trung vo cng tc gim c thm. Nh vy, vn ny s c gii quyt khi sa i php lut t tng.

6. B sung chc danh Thm tra vin

Theo quy nh ca Lut t chc TAND hin hnh th trong thnh phn ca TAND ti cao v TAND cp tnh gm c Chnh n, Ph Chnh n, Thm phn, Hi thm v Th k To n. Nay, d n Lut b sung chc danh " Thm tra vin " cho i ng cn b lm cng tc nghin cu, tham mu cho lnh o cc To chuyn trch vo thnh phn ca cc To n ny thc hin ch , chnh sch i vi i ng cn b ny.

Chng ti cho rng , chc danh Thm tra vin khng phi l chc danh php l c tham gia hot ng t tng, cho nn vic b sung Thm tra vin vo thnh phn t tng ca cc To n l cha ph hp. Cn nu quy nh ch lm c s cho vic thc hin ch , chnh sch i vi i ng cn b ny th cn phi c cn nhc. Bi v, ngoi Thm tra vin trong b my gip vic ca TAND cn c nhng cn b, cng chc khc ang m nhim nhng cng vic quan trng cng cn c ch , chnh sch c th i vi h.

7. V thm quyn ca Ph Chnh n TAND ti cao

D n Lut khng cp n vic sa i thm quyn ca Ph Chnh n TAND ti cao, nhng qua nghin cu v qua thc t hot ng ca TAND ti cao, chng ti nhn thy cn phi lm r hn thm quyn ca chc danh ny.

Theo quy nh ti Khon 1, iu 26 ca Lut hin hnh, Ph Chnh n TAND ti cao l ngi gip Chnh n. Nhng, Khon 2 iu ny li quy nh Ph Chnh n c thm quyn t tng c lp, l thm quyn khng ngh theo th tc gim c thm bn n, quyt nh c hiu lc php lut ca To n cp tnh trong khi khng phi chu trch nhim v hot ng t tng trc Chnh n. thc hin ch trng ca ng v i mi cng tc gim c thm, theo chng ti , trong sa i Lut ln ny khng nn quy nh thm quyn khng ngh gim c thm ca Ph Chnh n TAND ti cao. Vic Ph Chnh n c cn thm quyn ny hay khng s c quy nh c th php lut

t tng. Sa i nh vy cng bo m thng nht vi quy nh v Ph Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao trong Lut t chc Vin kim st nhn dn (sa i).

Trong trng hp vn quy nh thm quyn c lp v t tng ca Ph Chnh n TAND ti cao, Ph Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao th cng phi quy nh r Ph Chnh n TAND ti cao, Ph Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao gip Chnh n TAND ti cao, Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao i vi cng tc qun l hnh chnh nh th no. C nh vy mi phn nh r thm quyn trong hot ng t tng v thm quyn qun l hnh chnh ca cc chc danh ny.

8. V hiu lc thi hnh ca Lut

Theo d tho Lut th Lut t chc TAND (sa i) thay th Lut t chc TAND nm 1992, cc quy nh trc y tri vi Lut ny u b bi b. Tuy nhin, mt vn t ra l: nu nh Lut c hiu lc k t ngy cng b th c mt s quy nh ca Lut cha th thc hin ngay c m cn phi c mt thi gian nht nh chun b. C hai phng n gii quyt vn ny. Mt l, nhng quy nh ca Lut cha c thc hin c th quy nh ngay vo trong Lut; Hai l, ng thi vi vic ban hnh Lut, Quc hi c th ra ngh quyt quy nh mt s im v vic thi hnh Lut t chc TAND. Qua nghin cu chng ti thy, phng n th hai l hp l, ph hp vi tnh cht ca nhng quy nh chuyn tip l ch thc hin trong mt thi gian nht nh.

Nhng quy nh no ca Lut cha th thc hin ngay, chng ti tm chia lm hai loi:

a. Nhng quy nh lin quan n lnh vc qun l TAND

- Trong trng hp Quc hi quyt nh TAND ti cao qun l cc TAND a phng v mt t chc th vic bn giao cng tc ny t B T php sang TAND ti cao phi c lm xong, chm nht l 6 thng, k t ngy Lut ny c hiu lc thi hnh.

- Do cha th thay th ngay Php lnh v Thm phn v Hi thm nhn dn hin hnh, Quc hi cn phi giao cho U ban thng v Quc hi ban hnh Php lnh mi chm nht l 6 thng, k t ngy Lut ny c hiu lc thi hnh. Trong thi gian cha ban hnh Php lnh mi th th tc b nhim, min nhim, cch chc Thm phn cc cp vn c thc hin nh quy nh hin hnh.

Theo chng ti, vic bn giao cng tc ni trn cn phi c thi gian, khng th nng vi c, bi v y l cng tc lin quan n vic bn giao cn b, c s vt cht, kinh ph hot ng, lu tr h s, ti liu,... v cn lin quan n nhiu c quan cc cp, cc ngnh.

b. Nhng quy nh lin quan n lnh vc t tng

Trng hp Quc hi quyt nh b U ban Thm phn TAND ti cao v b thm quyn khng ngh gim c thm ca Ph Chnh n TAND ti cao, th theo chng ti vn tip tc duy tr cc ch nh ni trn trong thi hn t nht mt nm hoc hai nm, k t ngy Lut ny c hiu lc thi hnh. Bi v, c ch U ban Thm phn TAND ti cao xt x gim c thm, ti thm v thm quyn khng ngh gim c thm ca Ph Chnh n TAND ti cao c quy nh trong php lut t tng hnh s, dn s, kinh t, hnh chnh v lao ng. B cc ch nh ny th phi sa i ton b h thng php lut t tng hin hnh, m vic sa i cc vn bn php lut t tng ny ht sc phc tp, i hi khng t thi gian v cng sc ca nhiu c quan hu quan./.

"Thm phn lng"

NGUYN XUN DIN Chnh vn phng S T php tnh H Ty Theo quy nh ca php lut, h l "t vin ho gii" hay "ho gii vin", cn nhn dn th phong cho h ci tn tht trn trng - "thm phn lng". H l nhng ngi "gii nhit" cc "quan h nng" trong cng ng dn c, nhng li khng h c i ng, tr th lao. H lm cng vic "n cm nh, vc t v hng tng" y hon ton trn c s t nguyn, ch da vo tm huyt v nghip. l thc trng cng vic ca nhng "thm phn lng" H Ty v cng l nhiu a phng khc trn c nc.

Nhng ngi lm cng tc " Hng dn, gip , thuyt phc cc bn t c tho thun, t nguyn gii quyt vi nhau nhng vi phm php lut v tranh chp nh nhm gi gn on kt trong ni b nhn dn, phng nga hn ch vi phm php lut, bo m trt t, an ton x hi trong cng ng dn c " (theo iu 1, Php lnh v t chc v ho gii c s nm 1998) c Nh nc gi l " t vin ho gii " hay " ho gii vin ". Cn nhn dn th phong cho h ci tn tht trn trng: " Thm phn lng ". Cc " thm phn lng " khng c Nh nc hoc chnh quyn a phng quy nh cho hng lng hoc ph cp; thm ch, chng c bi dng, d ch l cht t. Tm li l, khng c cp no i ng, tr th lao cho h. Bi t ho gii l " t chc t qun " (iu 7 Php lnh v t chc v ho gii c s nm 1998); cn ngi no mun tr thnh " ho gii vin ", " thm phn lng " th trong iu kin cn v nht nh phi c yu t " T nguyn tham gia " (iu 9 Php lnh v t chc v ho gii c s nm 1998). Th mi bit, nhng ngi dm nhn ci kh, ci gian nan vt v v i khi cn b chi, b th? qu l ng khm phc, ng knh bit bao.

Tm huyt v nghip

Nu tnh c nc, i ng nhng ngi lm cng tc ho gii ti hng chc vn. Ring tnh H Ty, n thng 11/2001 c 2851 t ho gii lng, bn, t dn ph? vi gn 1 vn t vin. Phn ln s t vin l cn b v hu, cu chin binh, gi lng, trng bn, nhng ngi c uy tn i vi nhn dn ni c tr. Tuy mi ngi mi hon cnh, iu kin kh khn, thun li khc nhau, nhng khi t nguyn tham gia lm cng tc ho gii, h u rt tm huyt. C ngi mi c bu vo t ho gii, song c ngi tham gia ngt chc nm nay. Cn sc kho, tr tu l h cn i ho gii; ch khi sc tn, lc kit, khng cn chng gy i trn ng lng, ng xm h mi chu chia tay vi cng tc ho gii. Bc Nguyn Vn Cng, 85 tui huyn Chng M, bc Bch Th N, 77 tui Ba V? l nhng ngi nh th. H v ci g m gn b vi cng tc ho gii vy? Xin dn ra y li bc bch ca bc Cng: " Chnh quyn cha i ng g. Chng qua mnh yu qu hng, mun gi gn ci o l hng xm, lng ging tt la ti n c nhau. Mnh i lm n, lm phc, ho gii dn lng thu hiu ci tnh chung l li ci c cho con chu? ". ng tht, khng c ci " tnh chung " ca lng, ca bn, ca khu ph? th lm sao c c ci " tnh chung " ca c nc, ca dn tc. Nghe th n gin, nhng su sc nhng no.

Tm hiu 1204 v ho gii thnh cng tnh H Ty trong nm 2001, khng v no ging v no. C v, t ho gii ch n hng dn, gip , thuyt phc c mt ln l xong, nhng c v phi n dm, by lt, " nt bi c g " mi m xui. C v dng tnh cm thuyt phc l nhiu, nhng cng c v li phi kho lo vn dng hi ho gia tnh v l. a im ho gii khi th nh vn ho, nh lng, lc th li nh trng thn, trng bn hoc tu ni cc bn la chn; ch no cng c, min l cc bn ng s thy ph hp, khng cng thng v tm l? Cn v thi

gian, thng thng t ho gii phi n nh c th, song i khi li phi chiu theo cc bn ng s, hoc h pht hin ra cc bn nh l t ho gii nht nh phi tranh th "lm vic" . Ci chuyn phi b d ba, i m v hm, khn ging, l chuyn thng tnh i vi " Thm phn lng " . Hu ht cc cuc ho gii, ngoi cc bn ng s, c mt c anh em, h hng hoc li cn c c " thy c ", " thy di " tham d? Trng hp cc t ho gii phi tip xc vi i tng " cn ", " gi ng, gi ngng " khng him. Vic kh nht ca cc " thm phn lng " l lc hng dn, thuyt phc, thm phn lng tuy khng vit n vn, khng " nhn danh Nh nc " , nhng cng phi son ra cho mnh nhng iu g cn gii quyt; nhng quy phm php lut, quy phm o c no cn vn dng; ri tu tng i tng m xng h la li. Cng vic m xui, tuy mt y, i y nhng vui. Nu b cng, b sc m ho gii khng thnh cng trn tr, au lm ch. Nh anh inh Quang Vng (Dn tc Mng) tm s: " Mnh bo h, h khng nghe. Mnh bun nh k lc gia rng; nh ngm cng ru cn ht nc! ".

Nhng ngi "gii nhit" cc "quan h nng"

Ti iu 9 ca Php lnh v t chc v ho gii c s nm 1998 c quy nh tiu chun t vin ho gii l phi c " kh nng thuyt phc, vn ng nhn dn? ", hay ni cch khc l phi c trnh , nng lc nghip v v cng tc ho gii c s. Nh vy, ngoi kh nng t hc, hi c kh nng thuyt phc, vn ng, cc t vin ho gii cng cn c S T php, Phng t php phi hp vi Mt trn T quc bi dng v hng dn v nghip v. H Ty, nm 2001 va qua, do c s ch o hng dn ca S T php, Phng t php v Mt trn T quc nn cc " Thm phn lng " gp phn lm gim ng k lng vic phi a ra to xt x. Mt s a phng trong tnh, cc t ho gii cn gip cho chnh quyn " lm lnh " cc " im nng ". Thc t cho thy, a phng no coi trng cng tc ho gii bit kt hp hi ho gia s mm do ca cng tc ho gii vi bin php cng m php lut cho php th n nh v an ninh, chnh tr, kinh t- x hi pht trin? Ngc li, a phng no xem nh cng tc ho gii th c nhiu v vic vi phm, " t b x ra to "; v i khi s gii quyt cng nhc ca chnh quyn y mu thun ln thnh " im nng ". Gi y, khi m nn kinh t vn hnh theo c ch th trng c s qun l ca Nh nc ang pht trin, khi m cc hot ng tn ngng tn gio, hi h tri dy, th cng tc ho gii, " g mc dp lon ban u " vi nhng mu thun nh trong dn c l ht sc cn thit.

"n cm nh vc t v hng tng"

Yu cu phi nng cao trnh nghip v, kin thc lut php v.v... i vi cc t vin ho gii cng t ra bc xc. Nhng tp hun, nng cao trnh nghip v cho cc " Thm phn lng " bng cch no? Ly kinh ph u?... Ti iu 5, Ngh nh s 160/CP ca Chnh ph quy nh: " Cn c vo tnh hnh c th v kh nng ngn sch ca a phng, UBND cc cp to iu kin h tr kinh ph cho vic kin ton t chc, bi dng nghip v? nng cao hiu qu hot ng ho gii a phng ". Nu nh UBND khng c " kh nng ngn sch " th c quan T php ly g ra m t chc cho cng tc ho gii? Vi li, quy nh UBND ch " h tr " th vic khng "h tr" cng ch sao. khng phi l vic ca UBND cho d cng tc ho gii nhm phc v a phng?! Quy nh buc cc c quan T php phi i " xin h tr " ri phc v a phng xem ra khng n! Chuyn " cha chung khng ai khc ", " sng cht mc bay " tt khng trnh khi.

Mt iu na khin cho nhiu ngi v nht l cc t vin ho gii suy t l s quan tm, i ng trc tip ca Nh nc, ca cc cp cho ngi lm cng tc ny th no? Xem k th c Php lnh v Ngh nh s 160/CP ca Chnh ph ch thin v quy nh tiu chun, ngha v ca t vin, t trng t ho gii m qun i quyn li ca h. Mc d Php lnh v Ngh nh s 160/CP c ni n vic khen thng cho nhng ngi lm tt cng tc ho gii. Song, trn thc t my ai c khen v cng tc ny. Khi cn gii quyt mu thun, kt ni s on kt trong cng ng dn c th h l ngi lnh i u. Cn khi khen thng, hu nh h b lng qun.

Nh li cuc thi "Ho gii vin gii" nm 2000 ca tnh H Ty, lc gii lao, mt th sinh dn tc Dao tht th k: " Bn mnh c 34 ngi nh. Nh n cch nh kia kh xa. Ban ngy dn bn mnh i nng bi, ti mi v. Mun ho gii phi n tm h bui ti. Ch v khng c n pin, o ma m mnh b l i cuc ho gii? " .

C l khng cn bnh lun thm v tm s ca ngi ho gii vin dn tc Dao. Nhng n lc Nh nc v cc cp, cc ngnh cn c s nhn nhn li, nh gi ng v cng tc ho gii, v vai tr, tc dng ca cc " Thm phn lng " ; cn sa i, b sung Php lnh v t chc v hot ng ho gii c s cho ph hp. ng lo ri y cng tc ho gii s " pht trin i xung " , i ng nhng ngi lm cng tc ho gii s mai mt, nh hng nhiu n vic gn gi trt t, an ton x hi c s.

Cc " thm phn lng " - " Ho gii vin " h mi ch thc l ngi " n cm nh vc t v hng tng ". Hy hiu, thng cm v quan tm ti nhng kh khn vt v ca h./.

Bo m tin vay ca t chc tn dng

TS. L TH THU THU* TS. NGUYN ANH SN** Tm tt: Trong iu kin nn kinh t th trng, tn dng ngn hng ng vai tr quan trng i vi vic pht trin kinh t. hot ng ny pht trin lnh mnh, cn c nhiu bin php bo m, trong c bo m tin vay ca t chc tn dng. Bi vit cp mt s vn c bn ca bo m tin vay nh: khi nim; s cn thit; mt s tn ti v gii php.

1. Khi nim bo m tin vay

Theo ngha rng, bo m tin vay l vic thit lp cc iu kin nhm xc nh kh nng thc c ca khch hng i vi vic hon tr vn vay ng thi hn (v d: khch hng thng phi c mt s ti sn nht nh thuc s hu ca mnh trong phm vi php lut quy nh, ti thiu phi c 20% trong tng s vn mun vay hoc nu khch hng l c nhn th i hi phi c thu nhp thng xuyn).

Bo m tin vay khng ch n thun v duy nht l cho vay phi c ti sn th chp, cm c hoc bo lnh (tc l bo m bng ti sn) m cn hiu n theo ngha rng. C ngha l t chc tn dng (TCTD) ch ng tm kim cc d n sn xut kinh doanh, dch v kh thi, c hiu qu v c kh nng hon tr n cho vay; TCTD ch ng la chn khch hng vay cho vay khng c bo m bng ti sn. Cc TCTD phi ch ng tm kim i tc ca mnh. y l bin php tch cc, mang tnh phng nga cao v v vy, cn c p dng trc tin trong cc bin php bo m tin vay. Cc bin php bo m bng cm c, th chp, bo lnh mc d c s bo m v mt vt cht v rt cn thit nhng hiu qu khng cao v cc th tc p dng cc bin php trn cng nh vic x l cc ti sn dng lm vt cm c, th chp, bo lnh hin nay cng rt phc tp. Cc bin php ny ch mang tnh th ng. V vy, nn hiu bo m tin vay " l hng lot cc gii php nhm mc ch thc hin cho c yu cu buc vn cho vay ra phi c quay v vi ngi cho vay sau mt chu k nht nh vi y c gc v li ".

Theo ngha hp, bo m tin vay l nhng bin php bo m vic tr n vn vay (cm c, th chp bng ti sn ca khch hng vay, bo lnh bng ti sn ca bn th ba, cm c, th chp bng ti sn hnh thnh t vn vay). Hay, bo m tin vay l s cam kt ca ngi i vay i vi ngi cho vay da trn cc quy nh ca nh nc nhm thit lp v p dng cc bin php tc ng mang tnh cht d phng bo m vic tr n vn vay, ngn nga vi phm v to kh nng khc phc nhng hu qu do vi phm ngha v tr n gy ra.

Theo lut dn s hu ht cc nc trn th gii, bo m tin vay l nhng bin php bo m thc hin ngha v dn s (iu 819, Phn II B lut Dn s Nga ngy 22/12/1995). S d nh vy l v hp ng tn dng ngn hng theo php lut cc nc trn th gii hu ht l mt ch nh ca lut dn s.

Theo Khon 1, iu 2 Ngh nh s 178/1999/N-CP, bo m tin vay l vic TCTD p dng cc bin php nhm phng nga ri ro, to c s kinh t v php l thu hi c cc khon n cho khch hng vay.

T cc nh ngha trn v bo m tin vay, ta c th a ra kt lun sau: bo m tin vay (hay cn gi l bo m tn dng) l nhng bin php m cc t chc tn dng p dng nhm ngn nga v

hn ch ti mc thp nht nhng ri ro c th xy ra trong hot ng cho vay ca mnh, c th l bo m cho vic thu hi vn v li sut vay .

Ti sn bo m tin vay

Thc cht ca bo m tin vay l s dng nhng gi tr ca ti sn lm bo m tr n thay cho cc khon vay khng c kh nng tr n ngn hng. Vy, ti sn bo m tin vay phi c gi tr, bn thn n phi tr thnh hng ho, c ngha l khi chuyn giao quyn s hu th ng thi cng phi t c s chuyn i t hin vt thnh gi tr tr n ngn hng. Chnh v vy, yu cu t ra i vi cc khon cho vay c ti sn lm bo m n vay l ti sn phi l hng ha, c gi tr ln hn gi tr khon vay, c th trng tiu th cho hng ho thc hin ngha v tr n. Hay ni cch khc, ngn hng chp thun mt loi bo m tn dng no , n phi tho mn cc iu kin sau:

- Phi d dng xc nh;

- Phi c gi tr v tui th tng i di;

- Ngn hng phi c kh nng nh gi ph hp vi gi tr ca ti sn;

- Phi d bn;

- Phi c mt th trng hin ti ca n.

2. Ti sao cn bo m tin vay

Trong iu kin nn kinh t nc ta chuyn sang kinh t th trng, tn dng ngn hng l hnh thc tn dng ch yu v ng vai tr quan trng trong vic pht trin kinh t, l cng c cc TCTD thu vn tm thi nhn ri v cho vay s vn ny cho cc ch th kinh t cn thit. Mc ch ca vic p dng bo m tin vay l nhm to thm quyn cho cc TCTD i vi khch hng (ngoi cc quyn theo hp ng tn dng), nu khch hng khng thc hin ngha v tr n khi n hn. Bo m tin vay ch tr nn quan trng sau khi TCTD quyt nh cho khch hng vay vn. Tuy vy, thng thng khch hng khng th thy ht tm quan trng v nguyn nhn su xa ca s cn thit phi c bo m tin vay.

Bo v ngi gi tin

Cc t chc tn dng nc ta hin nay ch yu cho vay. Cc t chc ny cho vay trn c s ngun vn huy ng l ch yu, tc l khng cho vay tin ca bn thn mnh m i vay cho vay, chnh v vy trch nhim hng u ca cc t chc tn dng l bo v quyn li ca ngi gi tin. Nu mt khon cho vay no b tht thot (khng thu hi c) th trc tin TCTD phi s dng cc ngun vn ca mnh tr cho ngi gi tin. Nu khng ngun vn tr cho ngi gi tin th TCTD s lm vo tnh trng mt kh nng thanh ton, thm ch ph sn. Do vy, bo m tin vay gin tip ng vai tr bo v quyn li cho ngi gi tin.

Bo v s an ton v n nh ca h thng ngn hng

Ngn hng Trung ng ca bt k quc gia no cng u c nhim v bo m cho h thng ngn hng hot ng mt cch c hiu qu, an ton v n nh. Nu c s tht thot trong hot ng tn dng no , d ch mt ngn hng v ch mt mc no cng s e do n tnh an ton v n nh ca ton h thng. V l m cc Ngn hng Trung ng u c quy nh mi t chc tn dng phi tun th qu trnh phn tch ri ro trc khi cho vay. Bo m tin vay l vn v cng

quan trng trong hot ng ca cc t chc tn dng, bi l y chnh l cc bin php nhm hn ch ri ro khi t chc tn dng cho khch hng vay vn. Vic x l ti sn bo m tin vay khng phi l ci ch m cc bn trong quan h tn dng ngn hng mong mun hng ti, song, trong iu kin nn kinh t th trng ca nc ta hin nay th c l y l bin php hu hiu nht bo ton vn vay ca cc t chc tn dng.

Trong trng hp khch hng ri vo tnh trng mt kh nng chi tr, ngn hng c th trnh c mi hu qu lin quan n vic ph sn ca khch hng. Nu ti sn bo m tin vay c tnh thanh khon cao, th vic thu hi vn vay t vic pht mi ti sn l hon ton bo m, thm ch c nhng trng hp s tin thu c t vic pht mi ti sn tha tr n (v d: ti sn l bt ng sn) th s tin tha ny c th chia cho cc ch n khc ca khch hng. Cn nu mt khon vay khng c bo m th trong trng hp khch hng khng tr n khi n thi hn tho thun trong hp ng tn dng ngn hng, ngn hng s ng chung hng vi cc ch n khng c bo m khc v ch nhn c mt phn s vn b ra cho khch hng.

Ngn hng c th thu hi vn m khng ph thuc vo khch hng c nh thc hin ngha v tr n hay khng. Thc tin hot ng kinh doanh ngn hng cho thy, khch hng thng coi ngn hng nh mt "nh t bn tin t", khch hng c th tr n lc no m mnh mun. V bo m tin vay l mt trong cc gii php tt nht bo m thu hi vn vay thng qua vic bn ti sn bo m hoc TCTD nhn chnh ti sn bo m thay th cho vic thc hin ngha v tr n (iu 33 Ngh nh s 178/1999/N-CP, ngy 29/12/1999). Nh vy, bt k trng hp no th ngn hng vn c kh nng thu hi vn.

Thc hin quyn v ngha v hp ng

Ngoi ra, vic thc hin quyn v ngha v l vn mu cht trong quan h hp ng, trong vic bo m hiu qu v mc ch ca hp ng, bo v quyn v li ch chnh ng ca mi bn. Vic cc ch th c to iu kin la chn cc quan h m h tham gia, cch thc v ni dung cc quan h ngha v hon ton khng loi tr trch nhim khi cc bn khng thc hin hoc thc hin khng ng ngha v ca mnh.

Trong thc t, khng phi bao gi khi c vi phm ngha v, th cc bn b vi phm cng yu cu cc c quan c thm quyn gii quyt. Hn na, cc bin php cng ch khng phi lc no cng mang li hiu qu. Nh vy, khi ngha v khng c bo m bng ti sn th ngi c ngha v rt d ln trnh vic thc hin ngha v; ng thi, vic thc hin li ch ca ngi c quyn rt mong manh.

3. Mt s tn ti v bo m tin vay v gii php

Bo m tin vay l bt buc hay tho thun

iu 5 Php lnh Hp ng kinh t nm 1989 quy nh: " cc bn k kt hp ng kinh t c quyn tho thun p dng cc bin php bo m thc hin hp ng kinh t: th chp, cm c ti sn v bo lnh theo quy nh ca php lut ". Theo iu 324 B lut Dn s Vit Nam (BLDS) nm 1995, " trong trng hp cc bn c tho thun hoc php lut c quy nh v bin php bo m th ngi c ngha v phi thc hin bin php bo m ". Nhng iu 376 BLDS, iu 3 Ngh nh s 178 li quy nh: T chc chnh tr-x hi ti c s c th bo lnh bng tn chp cho c nhn v h gia nh ngho vay mt khon tin nh ti ngn hng hoc t chc tn dng sn xut kinh doanh, lm dch v theo quy nh ca Chnh ph, TCTD c th la chn khch hng cho vay khng c bo m bng ti sn hoc TCTD nh nc c th cho vay khng c bo m theo quy nh ca Chnh ph...

Vy, theo quy nh ca php lut, bo m tin vay khng phi l nguyn tc bt buc khi vay vn ngn hng. Vic la chn, xem xt v cho vay i vi khch hng c bo m bng ti sn, cho vay khng c bo m theo quy nh ca php lut do TCTD quyt nh, Nh nc khng can thip su vo hot ng kinh doanh ca cc TCTD. Nhng TCTD phi t chu trch nhim v quyt nh ca mnh. Tuy vy, trong thc t, vi s khng n nh ca th trng, gi c, thng tin cn ngho nn.. nhng d on v ri ro pht sinh trong tng lai kh c th lng trc c. V vy, vic t quyt nh v t chu trch nhim s a n tnh trng rt kh c cc quyt nh t cc TCTD i vi nhng trng hp cho vay khng c bo m do tm l t nhiu cn e ngi v trch nhim trong tng lai, dn n s hn ch trong vic gii quyt ngun vn u t cho cc thnh phn kinh t.

Bo m tin vay i vi doanh nghip nh nc

K t ngy 13/1/2000 (ngy c hiu lc thi hnh Ngh nh s 178), cc doanh nghip nh nc (DNNN) cng nh cc doanh nghip thuc thnh phn kinh t khc vay vn ca cc NHTM quc doanh u phi th chp, cm c ti sn hoc phi c bn th ba bo lnh bng ti sn thc hin ngha v tr n, tr trng hp khch hng vay c TCTD cho vay c bo m bng ti sn hnh thnh t vn vay hoc cho vay khng c bo m bng ti sn. Trn thc t, phn ln cc DNNN cha c cp giy chng nhn ch quyn v ti sn thuc quyn qun l ca doanh nghip. Mt khc, vic bo m bng ti sn ca cc DNNN thc t cn mang tnh hnh thc. Th tc x l ti sn th chp trong trng hp DNNN khng c kh nng tr n rt kh khn, khng th gii quyt nhanh chng v thi gian ko di, dn n ng vn trong kinh doanh ca cc TCTD. V vy, vic th chp ti sn i vi DNNN trong giai on hin nay cha cn thc hin m ch yu khi xt cho vay vn, TCTD phi da vo thc trng kh nng ti chnh, tnh hiu qu ca phng n sn xut kinh doanh ca DNNN, thng qua TCTD t to c hi u t vn i vi DNNN.

ng k th chp, cm c

Vic ng k giao dch bo m (v d giao dch cm c, th chp i vi my bay, tu bin, nh , quyn s dng t...) gip cho c nhn, t chc c thng tin cn thit trc khi quyt nh xc lp cc giao dch dn s, kinh t, thng mi, c bit quan trng i vi hot ng u t vn trong v ngoi nc pht trin sn xut, kinh doanh. Mt khc, n cng lm c s cho vic xc nh th t u tin thanh ton gia cc bn cng nhn cm c, th chp trong trng hp dng mt ti sn cm c, th chp nhiu ni. Thng qua vic ng k ti sn, Nh nc thc hin chc nng qun l nh nc i vi ti sn v c bit l cc bt ng sn quan trng nh nh, t...

Song qua gn hai nm thc hin (k t khi c Ngh nh s 08/CP v ng k giao dch bo m ngy 10/3/2000), chng ti thy, php lut v ng k giao dch bo m Vit Nam cn thiu. Cc vn bn ny mi ch l cc quy nh chung, mang tnh nguyn tc, thiu c th. Trnh t, th tc ng k, hiu lc ca vic ng k cn cha c quy nh r. Php lut v ng k cm c, th chp ca ta cn cha hon thin, cha cp ht cc vn cn iu chnh thuc phm vi ng k cm c, th chp c quy nh ti khon 2 iu 330 BLDS.

Cm c thng phiu v cc giy t c gi di hn

y l vn c cc TCTD rt quan tm. Theo khon 2, iu 57 Lut cc TCTD nm 1997, " TCTD c cp tn dng di hnh thc cm c thng phiu v cc giy t c gi ngn hn khc ", cn i vi thng phiu v cc giy t c gi di hn, Lut khng xc nh r c c cm c hay khng? Khon 3, iu 7 Ngh nh s 165 ngy 19/11/1999 v giao dch bo m quy nh ti sn cm c bao gm " tri phiu, c phiu, tn phiu, k phiu, chng ch tin gi, thng phiu, cc giy t khc tr gi c bng tin ". V vy, cn c vn bn sm hng dn vn ny.

Phm vi bo m tin vay ca ti sn

iu 11 Ngh nh s 178/1999/N-CP quy nh: trong mi trng hp, mt ti sn ch c dng bo m ngha v tr n ti mt TCTD. Nu ti sn c ng k quyn s hu theo quy nh ca php lut th c th c dng bo m cho nhiu ngha v tr n, nhng cng ch ti mt TCTD.

Trong khi im 3, mc 5 ca Thng t s 06/2000/TT-NHNN1 ngy 4/4/2000 hng dn thc hin Ngh nh s 178/1999/N-CP li quy nh " khng c s dng ti sn bo m cho ngha v khc, tr trng hp ti sn c ng k quyn s hu ", tc l mt ti sn c ng k quyn s hu th c th th chp nhiu ngha v khc khng gii hn s lng i tng c bo m. Trong trng hp cho vay hp vn th ti sn th chp khng ch bo m cho ngha v tr n ti mt m c th hai hoc ba TCTD. V vy, nu thc hin theo Ngh nh s 178 th vn ny li b tc.

Bn cnh , iu 329 v iu 346 BLDS c ghi: " Mt ti sn c ng k quyn s hu theo quy nh ca php lut c th c cm c bo m thc hin nhiu ngha v dn s, nu gi tr ln hn tng gi tr cc ngha v c bo m, tr trng hp c tho thun khc hoc php lut c quy nh khc "; " bt ng sn c ng k quyn s hu c th c th chp bo m thc hin nhiu ngha v dn s, nu c gi tr ln hn tng gi tr cc ngha v c bo m, tr trng hp c tho thun khc hoc php lut c quy nh khc ".

Ngoi ra, quy nh trong Thng t s 06 nh trn cha thc s hp l. V d, khch hng c s tin gi l 120 triu ng; tin gi l loi ti sn khng cn ng k quyn s hu v do ch c bo m cho mt ngha v tr n; Khch hng c chnh TCTD nhn tin gi cho vay 30 triu ng di hnh thc cm c s tin gi ca ngi vay; cha n hn tr n, khch hng mun vay mt khon 20 triu ng na ti chnh TCTD s dng vo mc ch kinh doanh th liu c c vay tip hay khng? (Tt c cc quy nh v thi hn v cc quy nh khc lin quan n khon vay trc vn c khch hng tun th). Theo chng ti, vic ny hon ton c. Vy, i hi php lut phi b sung.

X l ti sn bo m thu hi n

Mt trong nhng nguyn nhn dn n tnh trng t l n qu hn vn khng gim l do quy nh ca php lut v x l ti sn cm c, th chp, bo lnh thu hi n cn nhiu bt cp. Hu ht cc ti sn khch hng em th chp cho ngn hng (nh nh , cng trnh xy dng, t ai hay bt ng sn xy dng trn t ai) cha hon thnh cc th tc php l, nh ca xung cp, thit b my mc lc hu, h thng nh ca nng thn, tu thuyn vng bin... khc hn vi ti sn th chp ca ngn hng cc nc trong khu vc. Cc ti sn th chp ny hu ht do bn th chp qun l, s dng, pha ngn hng ch gi giy t s hu ti sn, do khi bn vay vn khng thc hin ngha v ca mnh, ngn hng mun bn ti sn bo m thu hi n theo phng thc tho thun cng kh thc hin c v ngn hng khng c quyn cng ch h ra khi nh. V d thc t hin nay mt s thnh ph nh nh Vinh, Thanh Ho th ring nh t nhn m ngn hng thnh ph Vinh ang gi l 500 ngi nh. Vy th hi, thnh ph Vinh c nhu cu mua c 500 ngi nh ny ngn hng thu n hay khng? Vn ny s c gii quyt ra sao, php lut cn c hng dn c th.

X l nhiu ti sn bo m cho mt khon vay

Theo cc quy nh ca php lut hin hnh, mc cho vay i vi mt khch hng phi lun nh hn gi tr ti sn bo m tin vay v khng vt qu 15% vn t c ca TCTD, tr cc khon vay t ngun vn u thc ca Chnh ph, ca cc t chc, c nhn. Do , nu gi tr mt ti sn bo m

nh hn s tin m khch hng ngh xin vay th ngn hng c quyn yu cu khch hng b sung ti sn bo m khc cho n khi gi tr ti sn bo m ln hn s tin d nh xin vay. Cho nn, mt khon vay c th c bo m bng nhiu ti sn th chp ca nhng ngi bo lnh khc nhau. Trong trng hp ny, tng ti sn phi c nh gi xc nh ti thi im cho vay lm c s cho ngn hng quyt nh mc cho vay c th i vi khch hng. Thc t hin nay gi bt ng sn trn th trng tng ln rt nhiu so vi gi ti sn bo m c xc nh ti thi im cho vay. Cho nn, trong mt s trng hp ch cn pht mi mt ti sn th chp trong s nhng ti sn bo m l ngn hng c th thu hi c n, bao gm c gc v li. Nhng trn thc t, khi bn vay vn khng tr c n cho ngn hng, th khng mt ngi bo lnh no ng giao ti sn bo m cho ngn hng pht mi thu hi n nh cam kt trong hp ng. S d nh vy, theo kin ca chng ti l v cc quy nh ca php lut v bo lnh cng nh nhng cam kt, tho thun gia cc bn trong hp ng cn thiu c th. Cho nn trch nhim ca tng ngi bo lnh i vi mt khon vay l cha r rng. Ngoi ra, quy nh ca php lut hin hnh cn th hin s bt hp l ch bn i vay khng tr c n n hn, th chng l tt c nhng ti sn bo m cho khon vay u phi c pht mi tr n cho ngn hng. Trong khi , s tin thu c t vic pht mi mt ti sn trong s nhng ti sn bo m tr n cho ngn hng, bao gm c gc v li. Theo chng ti, khi bn i vay khng tr c n n hn, th nhng ngi bo lnh phi thc hin ngha v tr n thay cho bn i vay theo nhng phng thc thch hp, khng bt buc phi pht mi ti sn bo m tr n ngn hng. Chng hn nh nhng ngi bo lnh c th cng nhau xc nh trch nhim tr n ca tng ngi tng ng vi gi tr ti sn bo m ca mnh c k kt ti thi im k hp ng bo m.Trn c s t l , nhng ngi bo lnh s xc nh c s tin tr n i vi ngn hng. Tu theo kh nng ti chnh ca tng ngi m s tin tr n cho ngn hng c th l tin pht mi ti sn bo m hoc ngun vn tho thun mt ngi trong s h ng ra trc tip pht mi ti sn ca mnh tr n cho ngn hng thay cho tt c nhng ngi bo lnh cn li. Sau nhng ngi bo lnh cn li ny phi hon tr cho bn bo lnh mt khon tng ng vi t l thanh ton n ca mnh xc nh trn.

*

* *

Thng qua vic nghin cu v bo m tin vay ta thy, bo m tin vay khng phi l mt bo m chc chn TCTD thu hi vn vay. N ch l bin php phng nga v c th khc phc hu qu ri ro hoc mt phn ri ro. iu m cc TCTD cn quan tm l vn t ch v t quyt nh la chn bin php bo m tin vay. Theo chng ti, bin php hng u v bo m tin vay "TCTD ch ng tm kim cc d n sn xut kinh doanh kh thi, c hiu qu v c kh nng hon tr n vay" cn c qun trit i vi TCTD nng cao an ton trong hot ng tn dng ca cc TCTD.

Mt khc, tuy cc vn bn php lut v bo m tin vay tng i nhiu, nhng nhu cu hon thin cc quy nh ca php lut nc ta v cc bin php bo m tin vay vn cn l nhu cu thc t. Ngoi ra, vic hon thin ny cn nhm m bo tnh ng b v thng nht ni ti cao gia cc quy nh ca php lut dn s v bin php bo m v cc quy nh v bo m trong lnh vc php lut ngn hng, php lut kinh t./.

* GV. Khoa Lut HQG H Ni

* * Chuyn vin Tng cc Hi quan

1. Olsani A.I. " Tn dng ngn hng- Kinh nghim Nga v cc nc trn th gii " - Mtxcva 1997, tr.99.

2. Phm Hu Phng " V vai tr ca ngn hng nh nc trc cc vn lin quan n bo m tin vay " - Tp ch Ngn hng s 20 thng 10/1998.

3. PGS. Mai Siu, TS. o Minh Phc, Nguyn Quang Tun: " Cm nang qun l tn dng ngn hng " ; NXB Thng k, H Ni, 1998, tr.19.

4. Bo co tng hp ti nghin cu, kho st thc t v h thng ng k giao dch bo m ti Vit Nam, nghin cu thc t cc bin php bo m bng ti sn ti Vit Nam; B t php - Vin Nghin cu khoa hc php l; H Ni, thng 8 nm 1998.

5. iu 79, Lut cc TCTD nm 1997.

Th chp quyn s dng t

NGUYN QUANG TUYN Khoa Lut kinh t- i hc Lut H Ni Tm tt: Theo s liu thng k, 68% ngi c hi cho rng trong 5 quyn ca ngi s dng t, quyn th chp l quan trong nht. S liu ny cho thy quyn th chp quyn s dng t c tm quan trng nh th no i vi ngi dn. Vy B lut Dn s v cc vn bn php lut c lin quan quy nh y , cht ch v quyn ny hay cha? Cn c nhng bt cp g trong thc trng thc hin cc quy nh v th chp quyn s dng t? Cn lm g khc phc nhng bt cp ?- Nhng vn ny c cp n trong bi vit.

Th chp quyn s dng t l mt trong nhng quyn nng c bn ca ngi s dng t, c ra i k t khi Quc hi nc ta ban hnh Lut t ai nm 1993. Sau , B lut Dn s (BLDS) nm 1995 c cc quy nh c th nhm to iu kin quyn nng ny tham gia vo cc giao dch dn s. Cc quy nh v hp ng th chp quyn s dng t c BLDS cp ti Phn nm- Chng V (t iu 727 n iu 737). y l nhng c s php l quan trng ngi s dng t thc hin c cc quyn nng ca mnh trong qu trnh s dng t. Mt khc, to c s cho ngnh Ngn hng thc hin vic "gii ngn" cho vay, gp phn thc y sn xut pht trin.

Tuy nhin, trn thc t khi thc hin cc quy nh ny bc l mt s vn bt cp, cn c tho g. Trong phm vi bi vit ny, chng ti mun nu nn mt vi suy ngh xung quanh cc quy nh v hp ng th chp quyn s dng t trong BLDS v cc vn bn php lut c lin quan.

I. Cc quy nh ca BLDS v th chp quyn s dng t

1. Khi nim

Theo iu 727- BLDS th: Hp ng th chp quyn s dng t l s tho thun gia cc bn tun theo cc in kin, ni dung, hnh thc chuyn quyn s dng t c B lut ny v php lut v t ai quy nh, theo bn s dng t dng quyn s dng t ca mnh bo m vic thc hin ngha v dn s. Bn th chp c tip tc s dng t trong thi hn th chp.

Hin nay, trong cc vn bn php lut hin hnh ang s dng hai thut ng "th chp quyn s dng t" (BLDS, Lut t ai) v "th chp gi tr quyn s dng t" (Ngh nh s 17/1999/N-CP ngy 29/03/1999). Vy gia hai thut ng ny th thut ng no chnh xc hn? Thit ngh rt cn s nghin cu, trao i xung quanh vic s dng hai thut ng ny trong cc vn bn php lut.Trong phm vi bi vit ny, chng ti s dng thut ng "th chp quyn s dng t" c cp trong BLDS v Lut t ai.

2. Ni dung

a. iu kin th chp quyn s dng t

iu kin th chp quyn s dng t c BLDS quy nh ti iu 728, theo : H gia nh, c nhn s dng t c giy chng nhn quyn s dng t c c quan nh nc c thm quyn cp theo quy nh ca php lut v t ai, th c quyn th chp quyn s dng t theo quy nh ca B lut ny v php lut v t ai.

T quy nh ny, chng ta c th a ra mt s nhn xt sau y:

Th nht : BLDS mi ch dng li cc quy nh v th chp quyn s dng t ca h gia nh, c nhn, m cha c cc quy nh v th chp quyn s dng t cho cc t chc. Trong khi , Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut t ai c Quc hi kho X thng qua ngy 02/12/1998 v Ngh nh 17/1999/N-CP ngy29/03/1999 ca Chnh ph: V th tc chuyn i, chuyn nhng, cho thu, cho thu li, tha k quyn s dng t v th chp, gp vn bng gi tr quyn s dng t (sau y gi tt l Ngh nh 17/CP) khng ch c cc quy nh v th chp quyn s dng t cho h gia nh, c nhn, m cn cho c cc t chc.

Th hai : iu kin duy nht h gia nh, c nhn s dng t c th chp quyn s dng t l h c giy chng nhn quyn s dng t hp php. H khng phi xin php, cng khng phi trnh by cc l do vi c quan nh nc c thm quyn c th chp quyn s dng t.

S d iu kin th chp quyn s dng t c BLDS quy nh khng kht khe so vi cc hnh thc chuyn quyn s dng t khc v sau khi k kt hp ng th chp, ngi s dng t (bn th chp) vn tip tc c chim hu v s dng t. Trn thc t cha c s chuyn giao quyn s dng t cho ngi khc (bn c th chp). Ni cch khc, php lut thy cha cn thit phi can thip su vo quan h ny. Bi l th chp quyn s dng t v thc cht cng ch l mt bin php bo m cho hp ng vay vn, l hnh thc chuyn quyn s dng t c iu kin, tc l ch xy ra khi h gia nh, c nhn khng tr c vn vay.

Tuy nhin, trn thc t vic thc hin quy nh v iu kin th chp quyn s dng t gp khng t kh khn. Vn l ch, hin nay trong phm vi c nc tin cp giy chng nhn quyn s dng t cho h gia nh, c nhn tin hnh rt chm, khng p ng c i hi ca cng tc qun l t ai, cng nh i hi ca ngi s dng t. Do nhiu nguyn nhn khc nhau "n nay c nc cp giy chng nhn quyn s dng t cho 10.417.437 h nng dn vi din tch c cp giy chng nhn quyn s dng t l 5.852.750 ha chim 88,55% v s h v 81,79% v din tch c giao" 1 . t ti cc th mi cp c khong 10%, ch yu l ba thnh ph ln l Th H Ni, Thnh ph H Ch Minh v Thnh ph Nng.

b. Quy nh v th chp quyn s dng t nng nghip, t lm nghip trng rng v t

Vic th chp quyn s dng t nng nghip, t lm nghip trng rng v t ca h gia nh, c nhn c quy nh ti iu 729 v iu 730- BLDS.

Trn c s ca cc quy nh ny, chng ta c th a ra mt s nhn xt nh sau:

Th nht : Bn nhn th chp v mc ch s dng vn vay khi h gia nh, c nhn th chp quyn s dng t nng nghip, t lm nghip trng rng c php lut quy nh khc vi khi h gia nh, c nhn th chp quyn s dng t . C th:

H gia nh, c nhn s dng t nng nghip, t lm nghip trng rng ch c th chp quyn s dng cc loi t ny ti Ngn hng Vit Nam, cc t chc tn dng Vit Nam do Nh nc cho php thnh lp, m khng c th chp bt k mt t chc kinh t no khc. Mc ch s dng vn vay khi th chp quyn s dng cc loi t ny cng c php lut quy nh rt cht ch, h ch c s dng vn vay vo sn xut nng nghip, lm nghip, khng s dng vo cc mc ch sn xut - kinh doanh ni chung hoc tiu dng.

i vi trng hp th chp quyn s dng t , php lut quy nh i tng c nhn th chp quyn s dng t ca h gia nh, c nhn v mc ch s dng vn vay rng ri hn so vi trng hp h gia nh, c nhn th chp quyn s dng t nng nghip, t lm nghip trng rng.

Trong trng hp ny bn nhn th chp quyn s dng t ca h gia nh, c nhn l cc t chc kinh t, c nhn Vit Nam trong nc (trong c h thng Ngn hng v cc t chc tn dng Vit Nam). H gia nh, c nhn c s dng vn vay phc v vo vic pht trin sn xut ni chung v cc nhu cu ca i sng.

Th hai : S d c s khc nhau trn y v nh lm lut mong mun vic th chp quyn s dng t nng nghip, lm nghip to iu kin ngi s dng t c vn u t pht trin sn xut nng- lm nghip, nng cao hiu qu s dng t ai. Mt khc, bo m cho quyn s dng cc loi t ny khng chuyn giao cho nhiu t chc, c nhn khc, khng c bin t nng nghip, t lm nghip trng rng thnh phng tin bo m trn lan cho vic thc hin cc nghav khc.

c. Phm vi th chp quyn s dng t

Phm vi th chp quyn s dng t c quy nh ti iu 732- BLDS, theo quyn s dng t c th c th chp mt phn hoc ton b. Mt khc, ngi s dng t cn c th th chp c nh , cng trnh xy dng khc, rng trng, vn cy v cc ti sn khc gn lin vi t, nu c tho thun gia h v bn nhn th chp.

d. Hnh thc hp ng th chp quyn s dng t

Trn thc t, th chp quyn s dng t c thc hin di hnh thc hp ng dn s. Theo iu 731- BLDS th hp ng th chp quyn s dng t c lp thnh vn bn.

Vic th chp quyn s dng t phi c lm th tc v ng k ti UBND cp c thm quyn theo quy nh ca php lut v t ai.

e. Quyn v ngha v ca cc bn trong quan h th chp quyn s dng t

Khi thit lp mt quan h th chp quyn s dng t, pht sinh quyn v ngha v gia bn th chp (ngi s dng t) v bn nhn th chp (ngi cho vay vn). Cc quyn v ngha v gia cc bn c quy nh ti cc iu 733, 734, 735 v iu 736 ca BLDS.

Mt im ng lu trong cc quy nh ny l: Ngi s dng t c s dng t trong thi hn th chp v h khng c chuyn i, chuyn nhng, cho thu quyn s dng t c th chp.

g. X l quyn s dng t th chp

Mt vn khng th thiu c trong cc quy nh v th chp quyn s dng t l x l quyn s dng t th chp. Bi l, khng phi bt c lc no, bt c ai (ngi th chp) cng u thc hin ng cc ngha v ca mnh. Trn thc t, c rt nhiu nguy c c th lm cho ngi s dng t khng thc hin hoc thc hin khng ng ngha v tr n. V d: do cc nguyn nhn bt kh khng nh thin tai, ho hon v.v... hoc gp ri ro, thua l trong hot ng sn xut, kinh doanh dn n mt kh nng thanh ton, s dng khng c hiu qu ngun vn vay hay c tnh khng thc hin ngha v tr n n hn v. v...Do vy, trong trng hp ny vn x l quyn s dng t th chp c t ra, nhm bo m quyn li cho bn nhn th chp.

BLDS c quy nh v x l quyn s dng t th chp ti iu 737. Theo , khi n hn thc hin ngha v c bo m bng th chp quyn s dng t m bn th chp khng thc hin hoc thc hin khng ng ngha v, th bn nhn th chp c quyn yu cu c quan nh

nc c thm quyn t chc u gi quyn s dng t thu hi vn v li.

II. Thc trng thc hin cc quy nh, nhng bt cp ny sinh .

1. Thc trng thc hin

Lut t ai nm 1993 ra i, vi quy nh cho php ngi s dng t c chuyn quyn s dng t, em li hiu qu kinh t- x hi to ln. Cc quyn nng ca chuyn quyn s dng t (trong c th chp quyn s dng t) c trin khai thc hin trn thc t. i a s ngi s dng t nhn thc c tm quan trng ca vic th chp quyn s dng t. " V tm quan trng ca 5 quyn ca ngi s dng t th 1,5% s ngi c hi cho rng quyn chuyn i quyn s dng t l quan trng nht, 12,2% cho rng quyn chuyn nhng quyn s dng t l quan trng nht, 1,3% dnh v tr cho quyn cho thu quyn s dng t, 68% cho rng quyn th chp l quan trng nht, 14% dnh v tr cho quyn tha k v 3% khng nh gi c quyn no l quan trng nht " 2 . iu ny phn nh xu th hin nay, ngi s dng t thiu vn, h rt cn vn u t cho sn xut v gii quyt kh khn trong cuc sng. Nn quyn th chp quyn s dng t l bin php gip h gii quyt c vn vn.

Tuy nhin, thc t hin nay cho thy ngi s dng t thc hin quyn th chp quyn s dng t cha nhiu. L do l h cha c cp giy chng nhn quyn s dng t. M mt trong nhng nguyn nhn ch yu l tin cp giy chng nhn quyn s dng t, c bit l i vi t trong thi gian va qua thc hin rt chm tr. Mt khc, tm l chung ca ngi s dng t khi i vay vn l mun vay c s vn ln. Trong khi , theo quy nh cc t chc tn dng Vit Nam ch cho vay: " S tin cho vay ti a bng 70% gi tr ti sn th chp, cm c v ti sn bo lnh c xc nh v ghi trn hp ng "(iu 12- Quy ch th chp, cm c ti sn v bo lnh vay vn ngn hng. Ban hnh km theo Quyt nh s 217/Q-NH1 ngy 17/08/1996 ca Thng c Ngn hng Nh nc). Cng ti iu 26 ca Quyt nh ny quy nh vic xc nh gi tr quyn s dng t th chp da trn Bng gi do UBND tnh, thnh ph trc thuc Trung ng ban hnh theo khung gi Chnh ph quy nh. M khung gi t do Chnh ph ban hnh ti Ngh nh s 87/CP ngy 17/08/1994, mc d qua mt s ln b sung, iu chnh vn cn nhiu iu quy nh bt cp, cha hp l cn c thay th bng mt vn bn mi. Do , tm l ca ngi s dng t khng mun th chp quyn s dng t ti cc t chc tn dng Vit Nam.

2. Nhng bt cp

Trong qu trnh thc hin cc quy nh ny v nhng quy nh ca cc vn bn php lut khc c lin quan bc l nhng bt cp, lm cn tr ngi s dng t thc hin vic th chp. C th:

Th nht : iu 729 v iu 730- BLDS quy nh h gia nh, c nhn c th chp quyn s dng t nng nghip, t lm nghip trng rng ti Ngn hng Vit Nam, ti cc t chc tn dng Vit Nam do Nh nc cho php thnh lp. c th chp quyn s dng t vi cc t chc kinh t, c nhn Vit Nam trong nc.

Nh vy, cc quy nh ca BLDS cha cho php h gia nh, c nhn c th chp quyn s dng t ti cc Chi nhnh Ngn hng nc ngoi, cc Ngn hng lin doanh c php hot ng ti Vit Nam.

Trong khi Lut u t nc ngoi ti Vit Nam ( c sa i, b sung ngy 09/06/2000) li cho php: " Doanh nghip c vn u t nc ngoi c th chp ti sn gn lin vi t v gi tr quyn s dng t bo m vay vn ti cc t chc tn dng c php hot ng ti Vit Nam " (Khon 3- iu 46). C th ho quy nh ny, ti khon 1- iu 92 ca Ngh nh s 24/2000/ N-CP ngy 31/07/2000 ca Chnh ph- Quy nh chi tit thi hnh Lut u t nc

ngoi ti Vit Nam th cc t chc tn dng c php hot ng ti Vit Nam, m doanh nghip c vn u t nc ngoi c th chp gi tr quyn s dng t v ti sn gn lin vi t bao gm: T chc tn dng Vit Nam, Chi nhnh ngn hng nc ngoi hot ng ti Vit Nam v ngn hng lin doanh gia Vit Nam vi nc ngoi theo quy nh ca Lut cc t chc tn dng. Nh vy, chng ta thy rng quyn bnh ng ca ngi s dng t trong cc quy nh ca h thng php lut hin hnh cha c bo m. H gia nh, c nhn cha c quyn la chn ni th chp. iu ny gy cn tr h trong vic "tip cn" vi ngun vn ca cc t chc tn dng nc ngoi hot ng ti Vit Nam. Mt khc, s khng thng nht gia cc quy nh ca h thng php lut Vit Nam v hnh chung gy ra tm l cho cc nh u t nc ngoi cm gic h b i x bt bnh ng so vi cc nh u t trong nc. y l mt l do cn tr cc nh u t nc ngoi u t vo lnh vc ny nc ta.

Th hai : Ngh nh s 178/1999/N-CP ngy 29/12/1999 ca Chnh ph: V bo m tin vay ca cc t chc tn dng (sau y gi tt l Ngh nh s 178/CP) mi quy nh v trng hp th chp gi tr quyn s dng t m trn t c ti sn gn lin th " Ga tr ti sn bo m tin vay bao gm gi tr quyn s dng t v gi tr ti sn gn lin vi t " (Khon 4- iu 8). M cha c quy nh c th v cc trng hp ngi s dng t ch th chp mt phn quyn s dng t hoc mt phn ti sn ca h trn t. Vy, gi s nu ngi s dng t th chp mt phn gi tr quyn s dng t hoc mt phn gi tr ti sn trn t th vn ny s c gii quyt nh th no? Cu tr li cho vn ny ang ch i t pha cc nh lm lut.

Th ba : Ti im a, Khon 3- iu 8 ca Ngh nh s 178/CP quy nh: " Gi tr quyn s dng t th chp c xc nh theo gi t ca UBND tnh, thnh ph trc thuc Trung ng ban hnh p dng ti thi im th chp ". Quy nh ny khng nhn c s ng tnh ca mt s chuyn gia php l nc ta. Bi l, n mu thun vi bn cht ca vic th chp quyn s dng t. Nh tt c chng ta u bit, thc cht ca vic th chp quyn s dng t l quan h giao dch dn s, m l quan h giao dch dn s th yu t t do tho thun ch ca cc bn phi c t ln hng u v phi c tn trng trit . Do , gi t th chp phi do bn th chp v bn nhn th chp tho thun th mi ph hp. C nh vy th quyn li ca bn th chp mi khng b thit thi. Mt khc, nhiu chuyn gia php l cho rng vic Nh nc xc nh khung gi t c quy nh ti iu 12- Lut t ai nm 1993 l Nh nc qun l t ai v mt gi tr, ch khng phi l gi t xc nh cho cc bn tham gia trong cc quan h giao dch dn s. Chng ti tn thnh vi quan im ny.

Th t: Mt vn ny sinh trn thc t, lm cn tr vic th chp quyn s dng t vay vn u t cho sn xut. l trng hp cc h nhn khon t ca cc nng trng, lm trng s dng vo mc ch sn xut nng nghip, lm nghip. Trong trng hp ny, quyn s dng t ca h b rng buc bi hp ng nhn khon t i vi nng trng, lm trng. H khng c cp giy chng nhn quyn s dng t. Do vy, h khng c hng cc quyn ca ngi s dng t m php lut quy nh, trong c quyn th chp quyn s dng t. Mc d, trn thc t h l ngi trc tip lao ng, sn xut nng nghip, lm nghip. Hin nay ,trong nn sn xut hng ho nc ta, nhng ngi s dng t nhn khon trong cc nng trng, lm trng ang rt cn vn u t m rng sn xut, m vic cho vay vn ca cc t chc tn dng khng n c vi h. Nguyn nhn l do "thiu vng" cc quy nh ca php lut v vn ny.

Th nm : Ngi s dng t mi c php th chp gi tr quyn s dng t vay vn, cha c php dng t nh l mt bin php bo lnh vay vn cho ngi khc. iu ny, cng phn no gy kh khn cho ngi s dng t trong vic huy ng vn, v nhu cu ca sn xut v i sng.

Th su : V iu kin ng k hp ng th chp quyn s dng t.

Theo tc gi Nguyn Xun Trng th trong Ngh nh s 08/2000/N-CP ngy 10/03/2000, theo sau khi k kt hp ng th chp quyn s dng t th phi ng k hp ng th chp quyn s dng t ti c quan ng k giao dch bo m. Song n nay, h thng c quan ng k giao dch bo m mi bt u c thnh lp. Cc quy nh v s phi hp gia c quan ng k giao dch bo m vi c quan lm th tc th chp quyn s dng t (UBND cp x, S a chnh hoc S a chnh? Nh t) cha r rng. Hn na nng lc qun l ca UBND cp x hin nay liu c hon thnh c nhim v ng k t ai theo h thng c quan ng k quc gia khng? 3 . y cng l mt vn ny sinh, gy kh khn cho vic thc hin cc quy nh v th chp quyn s dng t trn thc t. Chng ti chia s bn khon ny vi tc gi Nguyn Xun Trng.

Th by : Trnh t, th tc quy nh v x l quyn s dng t th chp, trong trng hp ngi s dng t khng thc hin hoc thc hin khng ng ngha v tr n ti cc vn bn php lut cn chng cho, phc tp v cha r rng. Hin nay, chng ta cha xy dng c mt c ch thng nht trong vic x l quyn s dng t th chp thu hi vn cho vay. Nhng phn tch di y s chng minh cho nhn nh ny.

Ngh nh s 17/CP quy nh: " Khi bn th chp gi tr quyn s dng t khng thc hin hoc thc hin khng ng ngha v tr n theo hp ng th chp th quyn s dng t th chp c x l theo tho thun trong hp ng, trng hp khng x l c theo tho thun ghi trong hp ng th gii quyt theo quy nh ca php lut " (Khon 1- iu 31). Ngh nh 17/CP khng ni r " gii quyt theo quy nh ca php lut " l gii quyt nh th no? Da vo quy nh ca vn bn php lut no gii quyt? Ch c BLDS quy nh ti iu 737 l: " Ngi nhn th chp c quyn yu cu c quan nh nc c thm quyn t chc u gi quyn s dng t thu hi vn v li ". (Song quy nh ny ch p dng cho trng hp h gia nh, c nhn th chp quyn s dng t ).

Ngh nh 86/CP ngy 19/12/1996 ca Chnh ph v bn u gi ti sn (sau y gi tt l Ngh nh 86/CP), c quy nh: " Ring quyn s dng t trc khi bn u gi phi c c quan nh nc c thm quyn cho php bn u gi ". n y, mt vn t ra l: Lut t ai khng quy nh khi bn u gi quyn s dng t phi c c quan nh nc c thm quyn cho php. Trong khi , Ngh nh 86/CP li quy nh khi bn u gi quyn s dng t phi c c quan nh nc c thm quyn cho php. R rng, y c s mu thun gia cc quy nh trong cc vn bn php lut, hiu lc php l ca vn bn lut khng c tn trng. iu ny gy cn tr, lm chm tin x l quyn s dng t th chp thu hi n cho cc t chc tn dng. Mu thun ny cn sm c khc phc.

Mt khc, so vi Ngh nh 17/CP v Ngh nh 86/CP th Ngh nh s 178/CP c quy nh r rng hn l: " trng hp t chc tn dng (bn nhn th chp) c quyn thc hin x l ti sn bo m tin vay bng cch bn, nhn chnh ti sn bo m tin vay hoc trc tip nhn cc khon tin hoc ti sn t bn th ba l ngi c ngha v tr thay cho khch hng vay ". Nhng Ngh nh s 178/CP li khng quy nh r l trong trng hp ti sn bo m tin vay l gi tr quyn s dng t, th t chc tn dng c c trc tip bn hoc nhn chnh din tch t khng?

Trong cc vn bn php lut nu trn, cha quy nh r c quan nh nc c thm quyn t chc bn u gi quyn s dng t c phi l c quan nh nc c thm quyn cho php bn u gi quyn s dng t khng? Trng hp u gi quyn s dng t thu hi vn vay c phi l trng hp chuyn quyn s dng t cho ngi khc khng? Khi bn u gi ti sn gn lin vi quyn s dng t, th c lm th tc ng thi bn u gi quyn s dng t khng? V phi gii quyt th tc v quyn s dng t nh th no cho trng hp ngi mua u gi ti sn gn lin vi quyn s dng t ? y l nhng vn m thc t ny sinh i hi php lut a ra cu

tr li.

III. Mt s kin ngh

Trn c s cc phn tch trn y, chng ti mnh dn a ra mt vi kin ngh nhm khc phc cc bt cp trong cc quy nh v th chp quyn s dng t.

Th nht : BLDS cn b sung quy nh cho php cc t chc, h gia nh, c nhn c th chp quyn s dng t ti cc t chc tn dng c php hot ng ti Vit Nam nhm ph hp vi cc quy nh ca Lut u t nc ngoi ti Vit Nam v Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut t ai va c Quc hi kho X thng qua ngy 29 thng 06 nm 2001 ti k hp th 9. C nh vy, mi to c mt mi trng php l bnh ng cho cc thnh phn kinh t trong nc v ngoi nc trong hot ng sn xut, kinh doanh. Bo h cho ngi s dng t c la chn bn nhn th chp ti sn l gi tr quyn s dng t.

Th hai : Sa i quy nh ti Khon 5, iu 6- Ngh nh 178/CP ngy 29/12/1999, khng nn quy nh: " Khi th chp ti sn gn lin vi t, khch hng vay phi th chp c gi tr quyn s dng t cng vi ti sn , tr trng hp php lut c quy nh khc ". V quy nh c vin dn va ri mu thun vi quy nh ti iu 732- BLDS.

Th ba: Sa i quy nh ti khon 5, iu 8- Ngh nh 178/CP ngy 29/12/1999 v xc nh gi tr quyn s dng t. Chng ti ng h quan im ca mt s chuyn gia php l cho rng khng nn quy nh: " Gi tr quyn s dng t th chp c xc nh theo gi t ca UBND tnh, thnh ph trc thuc Trung ng ban hnh p dng ti thi im th chp ". Bi v, xt v bn cht th chp quyn s dng t chnh l mt loi quan h giao dch dn s. Do phi cho cc bn (bn th chp v bn nhn th chp) c tho thun v gi tr quyn s dng t th chp. Mt khc, iu 12- Lut t ai nm 1993 v khung gi t khng h c quy nh: Khung gi t do Nh nc ban hnh c p dng tnh gi tr quyn s dng t khi th chp.

Th t: Theo quy nh ti chng II, III v IV ? Phn th nht ca BLDS, th ch th ca quan h php lut dn s l cc t chc, h gia nh v c nhn. Th nhng ti phn th nm ca BLDS li ch c cc quy nh v chuyn quyn s dng t ca h gia nh, c nhn, m cha c cc quy nh v chuyn quyn s dng t cho cc t chc. Do , c th thy rng gia cc quy nh ca cc phn trong BLDS cha c s nht qun, ch cha ni n s thng nht vi cc quy nh ca cc o lut khc. BLDS cn b sung quy nh v chuyn quyn s dng t cho cc t chc bo m s thng nht vi cc quy nh trong cc vn bn php lut khc nh Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut t ai, Ngh nh 17/CP ngy 29/03/1999, Ngh nh s 04/CP v.v...

Th nm: Chng ti ng h quan im cho php h gia nh, c nhn c th chp quyn s dng tt c cc loi t ti cc t chc kinh t, c nhn Vit Nam trong nc.Vi mc ch pht huy "ni lc", huy ng mi ngun vn trong nhn dn u t vo vic pht trin sn xut.

Th su : Trong cc vn bn php lut hin hnh cn b sung quy nh cho php cc h gia nh nhn khon t ca cc nng trng, lm trng s dng vo mc ch sn xut nng nghip, lm nghip c th chp quyn s dng t vay vn pht trin sn xut, C nh vy, mi bo m s bnh ng v a v php l gia h vi cc ch th s dng t khc, ng thi, to iu kin gip h pht trin sn xut, nng cao hiu qu s dng t.

Th by : Khn trng r sot cc vn bn php lut hin hnh quy nh v th chp quyn s dng t, nhm khc phc cc quy nh mu thun, bt cp. Xy dng mt c ch thng nht trong vic x l quyn s dng t th chp, nhm bo v quyn li cho bn nhn th chp. C th:

- Php lut phi xc nh r c quan nh nc no c thm quyn cho php bn u gi quyn s dng t? C quan nh nc no c quyn t chc u gi quyn s dng t?

- Cn c quy nh gii thch r trong trng hp ti sn bo m tin vay l gi tr quyn s dng t, th t chc tn dng c c trc tip bn hoc nhn chnh din tch t khng?

- Trng hp u gi quyn s dng t thu hi vn vay c phi l trng hp chuyn quyn s dng t khng?

- Khi bn u gi ti sn gn lin vi quyn s dng t th vn quyn s dng t ny c x l ra sao?

Th tm : Tip tc y nhanh tin cp giy chng nhn quyn s dng t, c bit l i vi t ti th. Sm thay th Ngh nh 60/CP v Ngh nh 61/CP ngy 05/07/1994 ca Chnh ph bng mt Ngh nh mi, vi cc quy nh v cp giy chng nhn quyn s hu nh v quyn s dng t ti th ph hp vi thc t hn. Pht hnh thng nht mt mu giy chng nhn quyn s dng t cho cc loi t ti khu vc th v nng thn.

Trn y l mt s suy ngh bc u xung quanh cc quy nh v th chp quyn s dng t trong BLDS v cc vn bn php lut c lin quan. Nhng suy ngh ny c th cha nhn c s ng tnh ca cc ng nghip v bn c, chng ti rt mong nhn c s trao i v vn ny./.

1 Tnh hnh thc hin trn c nc v giao t v cp giy chng nhn quyn s dng t nng nghip. Tp ch a chnh. S 4 - Thng 4 nm 2001. 2 Bo co t