1

mc lc s 11 thng 11/2002

thi s - trao i ng ch V Ch Cng vi i mi hot ng ca Quc hi

Nguyn Nh Du Tip xc c tri - Bi ton kh

TS. Nguyn S Dng Phin hp th 3 ca U ban thng v Quc hi

Khnh Vn dn bit, dn bn

Minh c

Nghin cu nh nc V quyn lp php ca Quc hi

THS. Hong Vn T C ch v phng thc lm sng t cc li ch x hi trong qu trnh xy dng php lut

PGS.TS. V Khnh Vinh Trnh t, th tc sa i, hu b quyt nh hnh chnh p dng i vi c nhn, t chc

TS. V Th

Nghin cu php lut Bn v tnh minh bch ca php lut v vn dn ch ho vic son tho, ban hnh vn bn

php lut THS. Bi S Hin

Quyn ti sn trong ci cch kinh t: Quan nim, mt vi bi hc nc ngoi v kin ngh TS. Phm Duy ngha

Php lut v cm c ti sn vay vn ngn hng TS. L Th Thu Thu

Hon thin cc quy nh php lut v x l vi phm trong ng k kinh doanh Trn Mnh t

Gii quyt tranh chp kinh t: Nhng yu cu t ra ThS. o Vn Hi

Nghin cu chnh sch

Mt c ch ph hp cho qun l cht thi nguy hi Vit Nam ThS. L Kim Nguyt

Lch s nh nc v php lut Lch s lut hnh s Vit Nam t ngun gc n nh Trn

TS. Trn Quang Tip

2

Bn v tnh minh bch ca php lut v vn dn ch ho vic son tho, ban hnh vn bn php lut

ThS. Bi S Hin*

Tm tt: mt vn bn quy phm php lut c hiu lc, tnh cng khai ca qu trnh lp php lp quy v tnh minh bch ca vn bn l nhng yu cu quan trng. Vy, nhng yu cu ny hm cha nhng tiu ch c th no?Bi vit bn v nhng tiu ch c th .

Vn bn quy phm php lut l mt loi vn bn c th, th hin ch ca ch th ban hnh, c tnh bt buc chung v c bo m thc hin bng cc bin php a dng, trong c cng ch nh nc. Khc vi cc vn bn c bit, vn bn quy phm php lut quy nh quy tc x s chung, lm pht sinh hoc thay i cc quyn, ngha v ca cc ch th tham gia quan h php lut tng ng. V vy, iu kin mt vn bn quy phm php lut c hiu lc, ngoi nhng yu cu c bn nh tnh ph hp, tnh thng nht ng b, tnh hp hin, hp php, phi k n tnh dn ch, cng khai ca qu trnh lp php, lp quy v tnh minh bch ca vn bn php lut.

Thut ng "tnh minh bch ca php lut" bt u c s dng nhiu trong cc ti liu nghin cu k t khi Nh nc ta thc hin chnh sch i mi, m ca v chun b hi nhp kinh t quc t. c bit l t khi Hip nh thng mi Vit - M c k kt th thut ng ny c nhc n nhiu hn.

Theo cch ni thng thng, "minh bch" c hiu l s r rng, rnh mch, ai cng bit. Khng th ni rng, khi mt vn bn php lut c ng cng khai trn phng tin thng tin i chng l vn bn c tnh minh bch, bt lun ni dung ca n nh th no. V ngc li, mt vn bn php lut cho d c xy dng rt chi tit, c th, r rng, bo m tnh ph hp, tnh thng nht ng b, tnh hp hin hp php, nhng khng c cng b mi ngi tm hiu thi hnh th cng khng th ni bo m tnh minh bch. Nh vy, ni dung ca tnh minh bch bao gm hai yu t: mt l, phi r rng, rnh mch v hai l, phi c tnh cng khai, ai cng c th bit. Minh bch thng gn lin vi cng khai, hay ni mt cch khc, tnh cng khai va l thuc tnh ca minh bch, va l iu kin th hin tnh minh bch. C th trong cc ti liu nghin cu, tu theo cc gc nghin cu khc nhau m ngi ta c phn chia ra nhiu yu cu c th i vi tnh minh bch. Ni dung c bn ca tnh minh bch, cng khai ca php lut trong bi vit ny c th hin vic dn ch ho v cng khai ho qu trnh lp php lp quy v s minh bch ca vn bn php lut. Ni dung ny c c th ho nh sau:

Th nht, php lut phi c t chc son tho, ban hnh mt cch dn ch v cng khai, phi c bit trc

Khi bt tay xy dng mt vn bn quy phm php lut, cn tnh n kh nng cho php mi ngi, c bit l nhng i tng s b nh hng trc tip nhiu nht bi vn bn php lut c ban hnh (cc i tng trc tip p dng vn bn) nht thit phi c bit, phi c pht biu kin v chng mc nht nh, c th c tham gia ng gp kin cho d tho vn bn, hoc tham gia vo qu trnh son tho vn bn hay mt s vn ct yu ca vn bn.

Cho n nay, yu cu ny cha tr thnh bt buc nc ta. Lut Ban hnh vn bn quy phm php lut nm 1996 ch mi dng li vic quy nh quyn tham gia gp kin xy dng vn bn quy phm php lut: "Mt trn T quc Vit Nam v cc t chc thnh vin, cc t chc x hi khc, t chc kinh t, c quan nh nc, n v v trang nhn dn v cng dn v cc c quan, t chc hu

3

quan to iu kin c quan, t chc, c nhn ni trn tham gia gp kin v tip thu kin ng gp xy dng vn bn quy phm php lut"; thm quyn quyt nh ly kin mi ch dng li ch ca c quan Nh nc mt cch "tu nghi" l: "Quc hi, U ban Thng v Quc hi quyt nh vic ly kin nhn dn cn c vo tnh cht v ni dung ca d n lut, php lnh". Thc t, cn rt nhiu vn bn quy phm php lut quan trng c lin quan trc tip n mt s nhm ngi nht nh trong x hi (nh Lut doanh nghip, Php lnh lut s, Php lnh v thu i vi ngi c thu nhp cao) c th khng c quyt nh ly kin nhn dn. Vic to ra mt c ch cc i t-ng trc tip p dng vn bn c quyn ch ng tham gia vo qu trnh xy dng vn bn hu nh khng c cp ti. Hn na, ngoi vn bn lut, php lnh, theo quy nh ca Hin php, Lut T chc Chnh ph, Lut Ban hnh vn bn quy phm php lut, th Chnh ph, Th tng Chnh ph, cc b, c quan ngang b, B trng, Th trng c quan ngang b cng c thm quyn ban hnh vn bn quy phm php lut nh ngh nh, quyt nh, ch th, thng t i vi cc hnh thc vn bn ny, hin nay cha c quy nh c th no v trch nhim ca c quan son tho phi ly kin ca ngi dn, ca cc i tng trc tip thi hnh vn bn.

Thc tin hot ng ly kin nhn dn trong thi gian qua cho thy, d trin khai ly kin trn din rng th no th nhng kin ng gp thit thc, tm huyt thng xut pht t cc i tng c lin quan trc tip n ni dung iu chnh ca vn bn. Cc kin ng gp ca nhn dn v doanh nghip khng phi lc no cng c Ban son tho tip thu mt cch nghim tc; cha c nhiu din n tho lun, phn bin khi c cc kin khc nhau. Thc ra, vic ly kin cc i tng trc tip thi hnh vn bn cho n nay cha c php lut quy nh l trch nhim ca c quan ch tr son tho, nhng xt thy mc cn thit v tm quan trng ca vic gp kin ca cc i tng ny nn nhiu c quan ch tr son tho ch ng tin hnh ly kin bng vn bn ca h. V d: khi son tho Lut Xy dng, ngoi vic ly kin cc c quan qun l nh nc Trung ng, a phng v kin ng gp ca cc i tng trc tip thi hnh vn bn; b sung thnh vin T Bin tp t cc doanh nghip - Tng Cng ty xy dng Sng , Tng Cng ty xy dng H Ni..., Ban son tho lut t xt thy cn thit nn t chc ly kin ng gp rng ri t cc Hip hi Xy dng Vit Nam, Hi Kin trc s Vit Nam, Hi Quy hoch pht trin th Vit Nam, Hi Kt cu Vit Nam, Hi T vn Xy dng Vit Nam, Hi vt liu xy dng Vit Nam, Hip hi Nh thu Xy dng Vit Nam, Hi Kinh t xy dng Vit Nam, Hi Cp nc Vit Nam V vy, ni dung d tho ca Lut sau khi ly kin c c th thm v tnh thc tin, tnh khoa hc v lm cho cht lng vn bn c ci thin hn.

Cho n nay, nc ta vn tn ti mt thc t l: khi thy cn l lp tc ban hnh vn bn quy phm php lut, cn bn thn vn bn c thc s i vo cuc sng hay khng, hu nh khng c quan tm ti. chm dt tnh trng ny v vn bn thc s pht huy tc dng, cc c quan qun l nh nc cn c cc hnh thc v bin php t chc ly kin ca cc t chc v c nhn trc tip thi hnh vn bn trong tng giai on lp php nm bt nhng mt c, nhng mt hn ch ca vn bn hin hnh. Thng qua vic t chc ly kin, cc t chc, c nhn trc tip thi hnh vn bn c iu kin nu cc kin ngh nhm sa i, b sung, bi b nhng ni dung khng cn ph hp hoc kin ngh ban hnh nhng vn bn mi b sung, hon chnh h thng vn bn php lut hin hnh.

Trc nhng i hi ca vic cn nhanh chng i mi v hon thin h thng php lut, c bit l php lut v kinh t, kinh nghim cho thy, s tham gia kin ca nhn dn, c bit ca cc i t-ng chu s tc ng trc tip nhiu nht ca vn bn s rt c li v l mt yu cu ht sc khch quan, bi nhng l sau y:

- Thng qua , ngi hoch nh chnh sch hiu st thc t c c nhng quy nh, chnh sch ph hp; lm cho i tng b iu chnh c c hi phn nh kin, hiu ni dung quy nh v thc hin ng. y cng l mt hnh thc tuyn truyn ph bin mang tnh tch cc, ch ng lm cho cc quy nh ca vn bn thc s i vo cuc sng khi c ban hnh. Ngoi ra, vic ly kin cc i tng ny cn nhm cung cp thm cho c quan son tho nhng thng tin, cch nhn thc t c quan son tho xem xt, cn nhc v c nhng iu chnh cn thit bo m cho vn bn mang

4

tnh c th, st thc t v d dng i vo cuc sng hn. Ni nh vy, bi v khng c ai c th hiu r hon cnh, iu kin ca cc i tng trc tip chu s iu chnh ca vn bn bng chnh bn thn h. Khng c g l vi vng nu nhn xt: mt vn bn quy phm php lut c ban hnh thiu tnh thc t dn n khng c tnh kh thi nu trong qu trnh son tho, cc c quan lin quan khng t chc ly kin ca cc i tng trc tip chu s iu chnh ca vn bn. Chng hn, mun bit mt vn bn quy phm php lut v nh bt c tc ng nh th no n nhng ngi hnh ngh nh bt c, th iu tt nhin phi hi xin kin cc ng dn; mun bit mt vn bn quy phm php lut v xy lp cng trnh tc ng nh th no n nhng ngi hnh ngh xy dng v lp rp thit b xy dng, th iu tt nhin phi tham kho kin cc nh th xy v th lp rp thit b xy dng cng trnh.

- Qu trnh ban hnh vn bn php lut l mt qu trnh phc tp, th hin y nhng mu thun, xung t v li ch ca nhiu nhm quan h trong x hi, phn nh nhiu xu th, quan im khc nhau, nht l trong c ch th trng a s hu, a quan h. V vy, qu trnh ny khng th t c kt qu khch quan khi ch th trc tip cc quan h x hi m php lut mun iu chnh khng -c tham gia vo qu trnh son tho v ban hnh vn bn quy phm php lut. Cc c quan nh nc vn mang sn trong mnh t nhiu bn cht "quan liu", cho d l nh nc tin b v pht trin. H khng ch b gii hn v s nhy cm thc tin, vn sng thc t m cn do tm l t v ca "ng-i gc cng", lun mun "tuyt i ho" cho s an ton ca ton x hi. Ngoi ra, qu trnh lm lut lun b chi phi bi "lng knh" ch quan ca nhng nh lm lut, trong mt s trng hp cn b chi phi bi nhng toan tnh cc b, c quyn c li ca mt b phn cn b cng chc thoi ho, bin cht no . Bi vy, s tham gia ca nhn dn s to s cn bng v khoa hc trong qu trnh xy dng php lut: c bo v v c phn bin, c nu vn v c phn bc vn , c vai tr ca qun l v b qun l, c quyn t do kinh doanh v c trt t cng cng

Trong nn kinh t th trng nh hng XHCN hin nay, cc quan h kinh t rt a dng v lun thay i. Khng nh lm lut no c th am tng tt c mi vn . Chnh x hi cng dn, cc nh kinh doanh, gii doanh nhn mi l nhng ngi to ra v pht trin nhng tp qun, thng l thng mi. y l ngun quan trng pht trin thnh cc quy phm php lut kinh t. Do vy, qu trnh xy dng v thc hin php lut kinh t khng th thiu cc nh doanh nghip v x hi cng dn - ch th ca cu ni gia php lut v thc tin kinh doanh nng ng, sng to v rt phc tp. Yu cu c s tham gia ca ngi dn v nh doanh nghip vo qu trnh xy dng php lut cng hon ton ph hp vi bn cht ca Nh nc ta. Cho php, khuyn khch v to iu kin mi tng lp nhn dn, mi thnh phn kinh t tham gia vo qu trnh xy dng, thc hin v gim st mi chnh sch v php lut ca Nh nc, th hin phng chm "dn bit, dn bn, dn lm, dn kim tra". Dn bit lut t mnh t chc cng vic lm n hng ngy theo lut; ng thi kim tra li vic lm lut, thi hnh v p dng php lut ca cc c quan nh nc, cc cn b cng chc nh nc. Vn ny xut pht ch yu t nhu cu ni ti ca qu trnh hon thin h thng php lut nc ta theo h-ng xy dng nh nc php quyn XHCN Vit Nam, trong c tnh n vic p ng cam kt v hi nhp kinh t quc t, ph hp vi cc iu c quc t trong cc hip nh song phng v a ph-ng m Vit Nam tham gia hoc k kt.

Thc tin xy dng v thc hin php lut nc ta hn 17 nm i mi v pht trin kinh t chng minh rng: nu vn bn quy phm php lut no c chun b tt, c s tham gia rng ri ca cng dn v doanh nghip trong sut qu trnh son tho, th vn bn nhanh chng pht huy tc dng trong cuc sng. Nu ngc li, cc vn bn quy phm php lut khi c ban hnh ra hoc ch l cc bn tuyn ngn chnh sch, khng c nhiu ngha trn thc t hoc l cn tr s pht trin ca nn kinh t. C mt thc t cc nc c trnh pht trin thp v dn tr cha cao l nu ngi dn khng trc tip tham gia v b cng sc vo mt cng vic g th v c bn h cha xem ci l ci ca bn thn h hay cho bn thn h. Vi php lut cng vy, hot ng xy dng php lut, lu nay vn b quan nim l hon ton thuc thm quyn v cng vic ca Nh nc, php lut do l "con " ca Nh nc, cho nn ch bit v nh nc v cho Nh nc, ch khng phc v x hi cng dn. Gia php lut v i sng thc t ca x hi ngy cng c khong cch xa ri nhau, v khi , ngi dn khng cn tin tng v trng cy vo php lut. Chng ti cho rng, vn bn php

5

lut nu khng phn nh c y ch, nguyn vng v i sng thc t ca ngi dn th s khng th i vo cuc sng v khng c cuc sng d dng chp nhn. V vy, cn tng cng vic tham gia kin ca doanh nghip v ngi dn vo qu trnh son tho vn bn nhm bo m tnh dn ch, cng khai ca hot ng lp php lp quy v tnh minh bch ca tng vn bn cng nh ca c h thng php lut.

Th hai, ni dung cc quy phm php lut phi r rng, nht qun

C th ni rng, y l mt thuc tnh ht sc quan trng ca php lut. Php lut phi l chun mc cho vic hnh x ca cc bn khi tham gia quan h x hi m n iu chnh. Khng th coi l chun mc, hay ni cch khc, ci gi l chun mc s kh c tun th mt cch nghim chnh nu n ri rm, khng r rng v khng nht qun. Yu t r rng l i hi quan trng i vi vic chuyn ti ni dung cc ch trng, ng li, chnh sch ca ng v Nh nc thnh cc quy phm c th. Quy phm cng c th, r rng, n gin bao nhiu th cng d dng p dng v p dng thng nht by nhiu. C th ni rng, tnh chnh xc ca "thng ip" m cc nh hoch nh chnh sch mun gi gm ph thuc ln vo mc n gin, r rng, d hiu ca quy phm php lut. Tnh r rng, nht qun cn l mt yu cu i i hi i vi tt c cc vn bn php lut vi t cch l mt h thng. Nu khng r rng, c th th s dn n mu thun, chng cho; nu khng nht qun th s dn n s v hiu ho ln nhau m h qu tt yu ca n l lm hn ch (nu khng ni l lm mt) hiu lc v hiu qu ca vn bn quy phm php lut trong hot ng qun l nh nc.

Th ba, vn bn php lut phi bo m tnh n nh tng i

Php lut l cng c iu chnh cc mi quan h x hi lun pht trin. Do , php lut khng th l mt i lng bt bin, m ngc li, vi t cch l mt h thng cc quy phm, php lut cn phi c s pht trin thc y v to mi trng php l ph hp cho s pht trin ca cc quan h x hi. Tnh minh bch ca php lut v s n nh ca php lut l hai yu t tng h ln nhau. Nu php lut lun b sa i, b sung (khng n nh) s kh c th bo m c tnh minh bch, v ngc li, nu php lut khng r rng, nht qun (thiu tnh minh bch) s dn n phi sa i, b sung. C th ni rng, n nh chnh tr, n nh v mi trng php l l iu kin cn thit cho s pht trin kinh t - x hi. c bit l trong lnh vc kinh t, s n nh v mi trng php l gip cho doanh nghip, cc nh u t c c s xc nh hng u t, pht trin sn xut, d bo c nhng yu t c th nh hng n sn xut, kinh doanh cng nh c hi lm n hoch nh k hoch pht trin. Hn na, mi mt s u t pht trin sn xut kinh doanh u c chu k ring. Nh u t da trn nhng iu kin (x hi, vn, th trng, php lut) hin ti nh hng v hoch nh k hoch lm n. Nu mt trong nhng iu kin trn thay i trc khi kt thc chu k th s ko theo nhng hu qu kh lng i vi nh u t. Tuy nhin, bo m s pht trin bn vng v c nh hng, nhiu khi Nh nc buc phi c nhng s iu chnh nht nh trong chnh sch, php lut. S iu chnh nh vy l bnh thng, nhng phi coi y l nhng trng hp c bit ngoi l v phi c bin php hn ch n mc ti a nhng nh hng tiu cc. Doanh nghip v cc nh u t cn phi c thi gian cn thit iu chnh k hoch sn xut kinh doanh ca mnh cho ph hp vi nhng thay i trong chnh sch php lut.

Th t, d tho vn bn php lut phi c ng cng khai trc khi k ban hnh

cc quy nh ca vn bn php lut thc s i vo cuc sng, nu ch dng li vic tham gia kin ca cc doanh nghip v ngi dn trong qu trnh son tho cha m cn i hi vn bn phi c ng ti cng khai, c sn bt c ai quan tm tm hiu u c th tip cn c mt cch d dng. Mt iu hin nhin l php lut c ban hnh th ch ho ng li, ch trng, chnh sch ca ng v Nh nc thnh cc "quy tc x s chung" buc mi ngi phi tun th, thc hin. S l bt hp l v rt khng cng bng nu i hi mt ngi dn phi tun th quy nh ca php lut khi ngi cha bit quy nh l g v mun bit cng khng tip cn c. V vy, vic ng cc d tho vn bn quy phm php lut ly kin rng ri ca nhn dn v doanh nghip, c bit l cc i tng chu trch nhim trc tip thi hnh vn bn trc khi cp c thm quyn xem xt

6

quyt nh ban hnh d l lut hay vn bn di lut phi tr thnh mt iu kin bt buc khng ch ca cc Ban son tho m cn l nhim v ca cc c quan thm nh, thm tra, ca cc c quan Quc hi nhm, mt mt, bo m tnh minh bch cng khai ca h thng php lut, mt khc, to iu kin cho c quan, t chc v cng dn c thi gian chun b cho vic thc hin vn bn. Quy nh ny cng nn p dng chung i vi cc vn bn quy phm php lut ca cc c quan nh nc trung ng cng nh a phng. Cn ng vn bn trn Cng bo trc ngy vn bn c hiu lc thi hnh, ch khng phi l vn bn c hiu lc thi hnh ri mi c ng. Cn lut ho quy nh: ch nhng vn bn c ng ti trn Cng bo v cng b cng khai trn cc phng tin thng tin i chng th mi c hiu lc thi hnh.

Vn dn ch ho, cng khai vic son tho v ban hnh vn bn php lut nhm bo m tnh minh bch ca php lut ang c d lun x hi ht sc quan tm. Mc tiu c bn ca vn ny khng phi ch ai l ngi son tho, m l phi t chc son tho nh th no o lut (vn bn) sau khi c ban hnh cha ng c nhiu quy phm tt nht. Ni cch khc, cng ngh ca vic son tho phi nh th no c c mt vn bn tt nht. Cc quy phm iu chnh nh th no vn bn php lut c c "i sng lu di nht", to dng c mt h thng php lut y , ng b v c tnh thng nht ni ti cao nht...

Nhm t mc tiu ni trn, trc ht, cn phi tch cng on son tho ra khi cng on ban hnh. Vic ban hnh vn bn php lut l thm quyn ca c quan ban hnh, cn vic son tho l cng vic ca ton x hi cng dn (sng kin ca ton x hi). Cn phi tch ngi trnh ban hnh v ngi phn bin (thm nh, thm tra), trao cho h nhng quyn hn v trch nhim c th. Trch nhim ca ngi son tho v ngi thm tra, ngi trnh phi ht sc r rng, rnh mch. Phi ch trng hn na n tnh cht a dng ca cc ch th sng kin php lut; tnh a thnh phn trong cc Ban son tho, c quan ch tr v c quan phi hp trong qu trnh son tho. Nh nc khng nn c quyn trong vic son tho vn bn quy phm php lut. Nu cn, c th t chc u thu chn ngi (c quan) c y nng lc son tho hoc phi c nhiu ch th cng c tham gia son tho mt vn bn quy phm php lut. Doanh nghip v cng dn cn c vai tr tch cc v ch ng hn na trong vic kin ngh cc chnh sch kinh t, cc sng kin php lut./.

* Ph V trng V Php ch - B Xy dng

7

gii quyt tranh chp kinh t: Nhng yu cu t ra

ThS. o Vn Hi

Tm tt: Gii quyt tranh chp kinh t trong nn kinh t th trng i hi phi c nhng hnh thc, th tc a dng, linh hot; trong khun kh php lut kinh t; da trn s tn trng quyn t nh ot ca ng s; bo m thi gian; bo m b mt kinh doanh v uy tn cc bn; ph hp vi thng l, tp qun quc t- l nhng yu cu ca nn kinh t th trng i vi vic gii quyt tranh chp kinh t m tc gi ni n trong bi vit.

Vit Nam ang tin hnh xy dng nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha trn c s tip thu c chn lc nhng c tnh u vit ca c ch kinh t th trng v hn ch nhng h qu tiu cc t c ch ny. Do vy, nn kinh t th trng nc ta ngoi nhng c tnh c bn ca c ch kinh t th trng cn c nhng nt "c trng Vit Nam". Tnh cht v ni dung ca kinh t th trng nc ta khng nhng c tc ng mnh m n tranh chp kinh t m cn i hi gii quyt tranh chp kinh t phi p ng c nhng yu cu mi.

Vy, kinh t th trng nh hng x hi ch ngha nc ta t ra nhng yu cu g i vi vic gii quyt cc tranh chp kinh t?

Theo chng ti, nn kinh t th trng nh hng x hi ch ngha nc ta t ra nhng yu cu c bn sau i vi vic gii quyt tranh chp kinh t:

Th nht, phi to ra cc hnh thc, th tc gii quyt tranh chp kinh t a dng, linh hot, ph hp vi tnh cht a dng, phc tp ca cc quan h kinh t trong nn kinh t th trng cng nh p ng c cc li ch ca cc ch th kinh t

Tnh a dng ca cc quan h kinh t trong nn kinh t th trng i hi phi c nhiu hnh thc gii quyt tranh chp kinh t. iu ny bo m quyn t do kinh doanh trong nn kinh t th trng. T do kinh doanh bao hm c quyn t do la chn hnh thc gii quyt tranh chp kinh t. Trong c ch kinh t tp trung, k hoch, hnh chnh trc y, cc tranh chp kinh t ch c gii quyt thng qua Trng ti kinh t nh nc. Th ch Trng ti kinh t nh nc t ra bt cp, khng hiu qu v khng ph hp vi c ch kinh t mi. Nh nc ta c nhng ci cch, i mi quan trng trong vic to ra cc phng thc gii quyt tranh chp kinh t mi, p ng nhng yu cu ca c ch kinh t th trng. T 1/7/1994, Trng ti kinh t nh nc chm dt hot ng. To kinh t, mt to chuyn trch ca To n nhn dn c chc nng xt x cc v n kinh t v cc Trung tm Trng ti kinh t (phi chnh ph) theo Ngh nh s 116/CP ca Chnh ph ngy 5/9/1994, Trung tm Trng ti quc t Vit Nam theo Quyt nh s 204/TTg ngy 28/3/1993 v Quyt nh s 114/TTg ngy 16/7/1996 ca Th tng Chnh ph c thnh lp v i vo hot ng.

Hai hnh thc ch o ca ti phn kinh t nc ta hin nay l ti phn kinh t theo th tc trng ti v ti phn kinh theo th tc t php.

Th hai, cc tranh chp kinh t phi c gii quyt trong khun kh php lut kinh t

T khi Vit Nam chuyn sang nn kinh t th trng, cc hot ng kinh t v quan h kinh t thay i v bn cht. Hin php nm 1992 v mt s vn bn php lut kinh t quy nh r quyn t do kinh doanh v xy dng mt nn kinh t th trng theo nh hng x hi ch ngha c s qun l ca Nh nc, mi ngi dn c quyn t do kinh doanh v c php lut bo h. Nh nc ch can

8

thip vo cc giao dch kinh t khi c nhng tnh hung xy ra nh: Cc ch th quan h kinh t vi phm cc quy nh v hnh chnh, trt t cng (trn thu, gy nhim mi trng, vi phm v tiu chun lao ng, v sinh v trt t qun l kinh t) hoc cc ch th ny c tranh chp vi nhau m khng t gii quyt c. Trong trng hp th nht, ngi gii quyt l cc c quan hnh php (cng an, thu v, qun l th trng) t hnh ng theo chc nng, nhim v lut nh; cn trng hp th hai, cc c quan ti phn kinh t (To n, Trng ti) hnh ng theo yu cu ca ng s.

Nn tng c bn ca cc giao dch, quan h kinh t trong nn kinh t th trng hin nay l t do kinh doanh, t do giao kt hp ng, t la chn phng thc gii quyt cc tranh chp trong qu trnh kinh doanh. Tuy nhin, mt s vn bn php lut kinh t c xy dng trong thi gian qua cha trit ghi nhn nhng nguyn tc trn nn c quan cng quyn vn cn can thip su vo quyn t nh ot ca cc ch th giao dch kinh t mt cch thi qu1. S thiu minh bch, khng ng b ca vn bn php lut dn n tnh trng p dng php lut hnh s, hnh chnh gii quyt cc vi phm v tranh chp v kinh t.

Th ba, tn trng quyn t nh ot ca ng s

Yu cu ny l nguyn tc c bn i vi vic gii quyt cc tranh chp pht sinh trong qu trnh sn xut kinh doanh. Trong nn kinh t th trng, nn tng ca cc quan h kinh t l quyn t do kinh doanh. T do kinh doanh bao hm hng lot cc quyn t do khc lin quan n hot ng kinh t nh: t do giao kt hp ng, t la chn bn hng, hnh thc kinh doanh, quy m, ngnh ngh kinh doanh, t nh ot vic la chn phng thc gii quyt khi c tranh chp pht sinh. Trn c s nguyn tc bo m quyn t do kinh doanh, Nh nc khng can thip vo cc hot ng kinh doanh ng php lut. Khi xy ra tranh chp kinh t, Nh nc (To n) v cc c quan Trng ti ch tham gia gii quyt nu cc ng s c yu cu. Cc c quan ti phn khng t a cc tranh chp kinh t ca cc bn ra phn quyt. Yu cu To n, Trng ti gii quyt l quyn t nh ot ca cc c nhn, t chc kinh t. Cc c nhn v t chc kinh t phi c n khi kin gi ti To n, hoc Trng ti v cc c quan ti phn ch xt x cc tranh chp v ra phn quyt khi cc bn tranh chp khng ho gii, thng lng c vi nhau.

Quyn t nh ot cn c th hin quyn t ho gii ti To n v Trng ti, quyn rt n kin, quyn thay i ni dung n kin, quyn t do la chn cc phng thc gii quyt tranh chp khc nhau

Th t, bo m vic gii quyt cc tranh chp mt cch nhanh chng, kp thi v hiu qu

Trong hot ng kinh doanh, yu t vn, thi c, uy tn c tnh cht quyt nh n hiu qu. i vi nh doanh nghip, thi gian l tin bc, bi l c hi kinh doanh ch n vo nhng thi im, iu kin nht nh. H c th kim c nhiu li nhun khi bit tn dng thi c tin hnh cc hot ng kinh doanh hoc ngc li, c th tht bi khi khng chn ng thi c. Chnh yu t chi phi ny i hi vic gii quyt cc tranh chp kinh t phi nhanh chng (tit kim thi gian) v kp thi (bo m thi c kinh doanh). Nu quyn li kinh t ca h khng sm c khc phc, hon tr th h khng cn vn v c hi kinh doanh. Do vy, khi xy dng cc thit ch v gii quyt tranh chp kinh t phi tnh n nguyn tc ny. c bit l vic gii quyt tranh chp phi t hiu qu cao, bo v mt cch hu hiu quyn v li ch hp php ca cc bn. Xt cho cng, vic kin tng nhau ra mt c quan ti phn l v li ch kinh t. Nu vic gii quyt tranh chp bng kin tng va tn km tin bc, va mt nhiu thi gian m khng em li quyn li nh mong mun s gy nn lng cc bn c tranh chp. V trong trng hp ny th nhng bin php gii quyt ngoi php lut, "x hi en" cng c c hi tri dy, gy ri lon trt t php lut kinh t, gim st nim tin vo h thng c quan ti phn kinh t.

Th nm, bo m c b mt kinh doanh v uy tn ca cc bn tranh chp

9

y cng l mt i hi mang yu t khch quan ca cc quan h kinh t trong nn kinh t th tr-ng. Gii quyt tranh chp l xem xt mt hnh vi vi phm quan h kinh t c th (vi phm hp ng kinh t, vi phm ngha v thanh ton theo mt cam kt no ) ch khng phi xem xt ton b qu trnh hot ng kinh t ca mt c nhn, t chc. Cc vi phm c th do nguyn nhn khch quan, ch quan, xt v li cha xc nh c ti bn no Mt khc, mt doanh nhn, n v kinh t cng mt lc c nhiu mi quan h kinh t vi nhiu ch th khc nhau, do vy vic gi gn uy tn ca cc bn trn thng trng l rt cn thit. Trong hot ng kinh t, uy tn trn thng trng chim mt v tr trng yu quyt nh thnh cng ca mt ngi trong kinh doanh2. Ngoi ra, yu cu bo m b mt kinh doanh cng l mt c th i vi vic gii quyt tranh chp kinh t. C ch kinh t th trng i hi phi lun c sn phm mi, dch v mi, ai a c sn phm, dch v mi ra th trng th ngi s thnh cng. iu ny i hi phi p dng cng ngh nng cao cht lng, tnh nng u vit ca hng ho, sn phm, h c gi thnh; cc nh doanh nghip phi nm gi c b mt cng ngh, k thut, quy trnh sn xut, ngh thut qun l ca ring mnh.

Th su, gii quyt tranh chp kinh t trong iu kin kinh t th trng Vit Nam, nht l cc tranh chp kinh t c yu t nc ngoi phi tin ti ph hp vi thng l, tp qun c tnh cht khun mu chung ca quc t trong lnh vc quan h kinh t thng mi

Trong iu kin kinh t hi nhp, xu hng trn l mt tt yu va bo v cc li ch kinh t quc gia, va thu ht u t nc ngoi v tn trng cc cam kt iu c quc t m nc ta tham gia, k kt. l xu th vn dng c chn lc, ni lut ho cc kinh nghim, thnh tu tin tin ca php lut quc t v gii quyt tranh chp kinh t thng mi: vn dng lut mu v Trng ti thng mi quc t ca UNCITRAL, c ch gii quyt tranh chp kinh t ca WTO, ca GATT, ca ICSID, c ch gii quyt tranh chp ca ASEAN

1. Xem chuyn "Hnh s ho giao dch dn s kinh t" TS Phm Hu Ngha. ti "Cc gii php chng hnh s ho cc giao dch dn s kinh t" B T php 6/2001.

2. Ngun: Kt qu iu tra v th trng v kinh doanh, c quan thc hin Khoa qun l kinh t - Hc vin chnh tr quc gia HCM, 1999.

10

v quyn lp php ca Quc hi

ThS. Hong Vn T

Tm tt: Tc gi bnh lun v nguyn tc "Quc hi l c quan duy nht c quyn lp php"; v u quyn lp php; v thm quyn gii thch Hin php, lut, php lnh ca U ban thng v Quc hi.

Trong Nh nc php quyn x hi ch ngha Vit Nam, lp php ng vai tr rt quan trng, v php lut l tin cho mi hot ng ca c quan nh nc, t chc v cng dn. So vi quyn hnh php v quyn t php th quyn lp php c coi l hnh thc cao nht ca vic thc hin quyn lc nh n-c.

Quc hi l c quan duy nht c quyn lp php, chc nng ny c khng nh xuyn sut qua cc bn Hin php nm 1946, 1959, 1980 v nm 1992. Tuy nhin, v mt l lun, cn phi lm r mt s im c lin quan n quyn lp php ca Quc hi.

Th no l c quan duy nht c quyn lp php?

Quc hi l c quan duy nht c quyn lp php; nhng trn thc t, ngi ta ch thy rng Chnh ph trnh d n lut, gii trnh hoc tip thu tng cu, tng ch v d n lut ti Quc hi; cn Quc hi dng nh ch lm nhim v bm nt, sa cu ch v du chm, phy... Vy, quan nim nh th no l "c quan duy nht c quyn lp php"? y l mt im rt quan trng thuc v vn l lun. Quan nim y , ng n vn ny s dn n vic xc nh cc quy trnh, cng on ca qu trnh lp php chnh xc v tt hn.

a. Theo nghin cu ca IPU (Lin minh Ngh vin th gii)1, th Quc hi hoc Ngh vin - ty theo cch gi ca tng nc, cho d theo ch hai vin hay mt vin u c Hin php- Lut c bn ca quc gia ghi nhn l c quan duy nht c quyn lp php, v d: Hin php M, Trung Quc, Nht, Thy in v a s cc nc ASEAN.

Tuy nhin, vic thc hin chc nng lp php ca cc Quc hi cng rt khc nhau:

+ Quc hi ca cc nc theo chnh th i ngh, k c cng ha ln qun ch, l c quan c quyn lc nh nc ti cao, quyn lc c ngun gc v thng nht t nhn dn2. Quc hi "c quyn lm c tt c, ch tr vic bin n ng thnh n b". l nhn thc ca ngi Anh thi Cch mng t sn ca h. cng l l do ti sao Anh quc cho n nay tuy khng c Hin php thnh vn nh-ng Quc hi hon ton c quyn lp php, thay i Hin php, quyn thnh lp ra Chnh ph; Chnh ph phi chu trch nhim trc Quc hi; Quc hi c quyn lt Chnh ph, v theo l vic Quc hi cng c th b gii tn. Nhng vi s nh hng ca cc hot ng ng phi chnh tr trong hot ng ca ngh trng, nn "ngh gt" xut hin t y to nn s khng hong ca ch i ngh. Tnh hnh ny to nn cc quy phm hin php bt thnh vn: ng cm quyn ng ra thnh lp Chnh ph, Chnh ph c quyn gii tn Quc hi, hoc Chnh ph v ngi ng u Chnh ph e da t vn tn nhim trc Quc hi v cui cng, Quc hi ng l ra phi l c quan lp php, nhng trn thc t li l c quan hn ch s lp php.

+ Quc hi ca cc nc theo m hnh chnh th tng thng cng ha, in hnh l Quc hi M. Vic t chc nh nc M, cng nh ca nhiu nh nc theo loi hnh chnh th ny, c nhiu ngi

11

phn tch nh l h qu ca loi hnh chnh th i ngh. Nhng gia chng c nhng c im rt khc nhau. Chnh nhng c im khc nhau ny gp phn to nn m hnh ca Quc hi cc n-c theo chnh th ny. Trc ht ni v nhn thc, nu nh nh nc theo chnh th i ngh, ngi ta quan nim rng: Quc hi l ti cao, mi vic ch c gii quyt mt cch dn ch, khi v ch khi c s tham gia quyt nh ca Quc hi, th y li c quan nim ngc li rng, Quc hi cng c khi lm sai v cng c khi tr thnh c ti, m hu qu ca s c ti ny cng ging nh s c ti c nhn. V vy, y v mt nguyn tc, lp php v hnh php c s phn nh mt cch rch ri khng nhng v mt chc nng - nhim v, m cn phn bit c v mt thnh phn- con ngi m nhim chc nng lp php hoc hnh php khng chu trch nhim trc Quc hi, khng b Quc hi lt v km theo l Quc hi cng khng b gii tn.

Nu phn tch cc m hnh ca Quc hi theo hnh thc chnh th, th vic phn tch ny ch lt t -c mi quan h ca lp php v hnh php thng qua cc quy nh ca Hin php, m khng thy -c v tr thc t ca lp php - Quc hi. Nu nh Quc hi ca cc nc theo chnh th i ngh c Hin php quy nh l ti cao, th trn thc t Quc hi tr thnh b my biu quyt cc d tho c cc c quan hnh php chun b, thm ch nhiu khi b tc mt quyn xut d n3. V d, nhng d n v ti chnh hoc lin quan n ngn sch. Trong khi , Quc hi ca cc nc theo chnh th tng thng v nguyn tc khng c php can thip vo lnh vc hnh php, nhng vi c ch "km ch v i trng", thng qua hot ng ca cc y ban thng trc, Quc hi vn c th kim tra hot ng ca Chnh ph- hnh php, thm ch cn xt x ngi ng u Nh nc- Nguyn th quc gia (Tng thng), c th buc Tng thng phi t chc.

b. nc ta, Hin php quy nh Quc hi l c quan quyn lc nh nc cao nht, c quan duy nht c quyn lp php. Khi bn v quyn lp php ca Quc hi, c kin cho rng, Quc hi l c quan duy nht c quyn ban hnh lut, y ban thng v Quc hi c Quc hi y quyn ban hnh php lnh. Cng theo loi kin ny th quyn lp php ca Quc hi c bt u t khi Quc hi xem xt v thng qua chng trnh xy dng lut, php lnh. Trong qu trnh xy dng chng trnh v d tho cc vn bn, Quc hi giao cho cc c quan tham mu thc hin chc nng, nhim v , cn giai on kt thc quyn lp php l lc Quc hi biu quyt thng qua d n vn bn4. Trong khi , li c kin khc cho rng, nu cn c vo tnh hnh thc tin ca cng tc xy dng lut, php lnh hin nay th Quc hi, U ban thng v Quc hi l nhng c quan duy nht c quyn biu quyt thng qua lut v php lnh, ch khng phi l c quan duy nht c quyn lp php5.

Nhn chung, nhiu kin cho rng, hot ng lp php ca Quc hi c bt u t giai on c quan, t chc, c nhn c quyn trnh d n lut, d n php lnh ra trc cc c quan ca Quc hi. Theo , bt u t cng on trnh d n ra trc Quc hi, Quc hi ni chung, cc c quan ca Quc hi ni ring phi chu trch nhim v cht lng ca d n lut. Vic th hin ni dung cng nh hnh thc vn bn, k c k thut lp php l thuc trch nhim ca Quc hi, cc c quan ca Quc hi, ch khng phi ca c quan, t chc, c nhn trnh d n lut. V vy, cn phi b sung nhng quy nh ny vo Lut ban hnh vn bn quy phm php lut.

U quyn lp php

Qua nghin cu hot ng lp php ca Quc hi mt s nc trn th gii thy rng, cc nc c xu hng phn cng quyn lp php gia Quc hi vi c quan thng trc ca Quc hi (Trung Quc) hoc phn cng quyn lp php cho Ngh vin cc bang (Canada, Hoa K); hoc Ngh vin phn cng quyn ban hnh cc vn bn php quy cho Chnh ph hay cc t chc x hi gim gnh nng lp php. Km theo c ch phn cng ny (c ni gi l y quyn lp php), cc nc p dng c ch ny thng ban hnh ch gim st vn bn cht ch (v d vic ng k lu chiu vn bn php lut ti Trung Quc, Canada...).

nc ta, vic y quyn lp php c Hin php ghi nhn. Hin php nm 1992 quy nh "Quc hi quyt nh chng trnh xy dng lut, php lnh" (Khon 1, iu 84) v "U ban thng v Quc hi ra php lnh v nhng vn c Quc hi giao" (Khon 4, iu 91). Quy nh ny c ngha l U

12

ban thng v Quc hi khng c quyn t ra php lnh. Vic Quc hi giao cho U ban thng v Quc hi ra php lnh quy nh vn g th do Quc hi quyt nh trn c s chng trnh xy dng lut, php lnh. V th, c th coi php lnh l vn bn lp php y quyn, thuc phm tr lp php. Thc tin hot ng lp php cho thy, Quc hi kha IX v kha X giao cho U ban thng v Quc hi ra php lnh quy nh nhng vn thuc phm vi quy nh ca lut nhng cha c iu kin ban hnh lut. Thng l nhng vn mi, cha n nh, kinh nghim thc tin cha nhiu. Nhng thay i trn l hp l c trong vic xc nh r tnh cht ca php lnh, c ni dung quy nh ca php lnh, ph hp vi nng lc lp php v iu kin hot ng ca Quc hi nc ta hin nay l phn ln cc i biu hot ng kim nhim, mi nm Quc hi ch hp 2 k v thi gian tin hnh cc k hp Quc hi khng th ko di, thng l t 35 n 40 ngy. Trong khi , ngoi chc nng lp php, Quc hi cn phi thc hin quyn gim st ti cao vic tun theo Hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi; xt bo co hot ng ca Ch tch nc, U ban thng v Quc hi, Chnh ph, Ta n nhn dn ti cao, Vin kim st nhn dn ti cao v Quc hi cn phi quyt nh nhng vn quan trng khc ca t nc. Do , khi Quc hi cha c iu kin (c v thi gian v cc iu kin khc) ban hnh cc o lut iu chnh cc lnh vc ca i sng x hi, th U ban thng v Quc hi cn phi ban hnh php lnh.

Tuy nhin, v l lun xut hin mt mu thun trong thm quyn: nu quan nim php lnh l mt vn bn php lut c gi tr iu chnh nh mt o lut, th s lm phng hi n quyn lm lut ca Quc hi. Bi l, ch c Quc hi mi c quyn lp php. U ban thng v Quc hi l mt c quan ca Quc hi, v nguyn tc khng th l mt c quan c quyn lp php mt cch c lp. Gii php cho tnh hung ny c th l cn xem php lnh do U ban thng v Quc hi ban hnh l gii php tnh th trong iu kin Quc hi khng hot ng thng xuyn. Mi php lnh do U ban th-ng v Quc hi thng qua phi c trnh Quc hi ti k hp gn nht, cc i biu Quc hi tho lun, cho kin v quyt nh bng mt ngh quyt. Nu Quc hi chp thun ni dung php lnh, thm ch sa cha, b sung, php lnh y s tr thnh o lut. Cn ngc li, nu Quc hi khng chp thun, php lnh mc nhin mt hiu lc thi hnh6.

y mnh hn na cht lng hot ng lp php ca Quc hi, cn phi hn ch vic ban hnh nhng hnh thc vn bn c tnh cht "tm thi" bo m tnh nghim minh ca php lut v vic chp hnh nghim chnh php lut. Nhn mnh vn ny, Ngh quyt Hi ngh ln th 8 Ban chp hnh Trung ng ng kha VII v c bit, Ngh quyt Hi ngh ln th 3 Ban chp hnh Trung -ng ng kha VIII xc nh: "phn u trong nhng nm ti dn dn c cc o lut iu chnh cc lnh vc i sng x hi"7. "Gim dn php lnh ca U ban thng v Quc hi v ngh nh ca Chnh ph quy nh nhng vn cha c lut"8. Th ch ha ni dung cc ngh quyt ca Trung ng ng v vn nu trn, php lut hin hnh cng quy nh "php lnh quy nh v nhng vn c Quc hi giao, sau mt thi gian thc hin trnh Quc hi xem xt, quyt nh ban hnh thnh lut" (iu 21, Lut ban hnh vn bn quy phm php lut). Nh vy, y l s thay i quan trng v khng nh r hn php lnh l vn bn lp php u quyn v l vn bn c tnh cht qu .

Thm quyn gii thch Hin php, lut, php lnh ca U ban thng v Quc hi

Theo quy nh ca Hin php nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam nm 1992 th gii thch Hin php, lut, php lnh va l nhim v, ng thi cng l quyn hn ca U ban thng v Quc hi (iu 91).

a. Nghin cu cc Hin php nc ta qua cc thi k cho thy, vic quy nh v c quan c thm quyn gii thch Hin php, lut, php lnh hu nh khng thay i. Theo Hin php nm 1959, U ban thng v Quc hi l c quan thng trc ca Quc hi, c nhim v gii thch php lut (iu 53). Hin php nm 1980 quy nh vic gii thch Hin php, lut, php lnh thuc nhim v, quyn hn ca Hi ng Nh nc - c quan cao nht, hot ng thng xuyn ca Quc hi (iu 100).

13

Theo quan im ca nhiu nh nghin cu v hot ng lp php th vic gii thch php lut l chc nng ca chnh c quan ban hnh php lut, hay ni cch khc, chnh tc gi ca cc vn bn . Theo quan im ny, ngi sng to ra lut, hn ai ht, c kh nng hiu v xc nh ng nht v hiu lc cng nh phm vi p dng ca o lut9. Tuy nhin, tu thuc vo nguyn tc t chc b my nh nc, nhng nc c ch chnh tr khc nhau th vic xc nh c quan c thm quyn gii thch php lut cng khc nhau.

cc nc theo m hnh x hi ch ngha, thm quyn gii thch php lut thng c giao cho c quan thng trc ca Quc hi, nc ta l U ban thng v Quc hi, nhng vi quan im ny th ch ng vi vic gii thch php lnh, v Quc hi mi l c quan c thm quyn xem xt, thng qua Hin php v lut. Tuy nhin, thc t ca nhng nm qua cho thy, Quc hi ch hp mi nm 2 k v mi k ch hp khong 1 thng. Vi thi gian eo hp nh vy, chc nng gii thch Hin php, lut c giao cho U ban thng v Quc hi, c quan hot ng thng xuyn ca Quc hi.

C th ni, nhng quy nh trong vn bn gii thch Hin php, lut, php lnh cng quan trng nh chnh quy nh ca Hin php, ca o lut hoc php lnh c gii thch, l chun mc cho vic hiu mt quy nh ca Hin php, lut, php lnh nh th no cho ng v c hiu lc bt buc thi hnh i vi mi i tng. Quy phm c hiu lc iu chnh v hiu lc php l cao nh vy phi t-ng ng vi v tr, thm quyn ca c quan ban hnh; c quan ch c th l Quc hi hoc c quan thng trc ca n l U ban thng v Quc hi. Bo m s hiu thng nht Hin php, lut, php lnh cng l nhm bo m thit lp mt nn php ch thng nht vi ba yu cu: "phi c s thng nht v mt php ch trong ton nc", "phi c lut duy nht trong ton nc" v "phi c s p dng, thc hin v tun theo php lut mt cch thng nht"10.

Vic giao cho U ban thng v Quc hi thm quyn gii thch Hin php, lut, php lnh l xut pht t nguyn tc tp quyn trong t chc v hot ng ca b my Nh nc ta, v nguyn tc "Quc hi l c quan quyn lc nh nc cao nht ca nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam, l c quan duy nht c quyn lp hin v lp php" (iu 83, Hin php nm 1992). Tnh cht tp quyn c th hin khng ch trong vic ban hnh m c trong vic gii thch Hin php, lut, php lnh. Vic giao cho U ban thng v Quc hi mt s thm quyn v lp php nh ban hnh php lnh, gii thch Hin php, lut, php lnh khng lm mt i tnh tp trung quyn lc nh nc vo Quc hi v U ban thng v Quc hi chnh l c quan thng trc ca Quc hi. "Vic thnh lp ra c quan thng trc ca c quan lp php gia hai k hp c thm quyn to ln gii quyt nhng vn thuc thm quyn ca c quan lp php bng cch thng qua cc php lnh v cc quyt nh khc l mt loi c quan c bit ca Nh nc x hi ch ngha"11.

Mt khc, nh trnh by trn, vic giao thm quyn gii thch Hin php, lut, php lnh cho U ban thng v Quc hi cng xut pht t thc tin hot ng ca Quc hi nc ta l hot ng khng thng xuyn. Hn na, vic gii thch Hin php, lut, php lnh l nhm p ng yu cu ca thc tin thi hnh, cn phi c tin hnh kp thi theo yu cu ca c quan kin ngh v l hot ng mang tnh cht thng xuyn, nu phi ch n k hp ca Quc hi mi gii quyt th khng p ng c yu cu kp thi trn y.

b. nc ta, hot ng gii thch Hin php, lut, php lnh khng th thuc phm vi hnh php hay t php, v c thc hin khng phi trong qu trnh iu hnh, qun l hay truy t, xt x.

Trn thc t, c rt nhiu dng gii thch khc nhau do cc c quan, t chc, c nhn khc nhau thc hin; trong gii thch Hin php, lut, php lnh l mt b phn quan trng. y l mt hot ng gii thch chnh thc, do c quan nh nc c thm quyn thc hin v thm quyn ny phi -c php lt tha nhn. Trong trng hp ny, thm quyn gii thch c ghi r trong Hin php.

Hot ng gii thch Hin php, lut, php lnh do U ban thng v Quc hi thc hin c th coi l hot ng lp php trong vic t chc v thc thi quyn lc nh nc nc ta. Bi v, th nht, hot

14

ng ny l nhm lm r ni dung ca mt quy nh no ca Hin php, lut, php lnh m Hin php, lut, php lnh l nhng vn bn lp php. Th hai, c quan thc hin gii thch l c quan th-ng trc ca Quc hi- c quan m mt trong nhng hot ng chnh l lp php v duy nht c quyn lp hin v lp php; khi gii thch Hin php v gii thch lut, U ban thng v Quc hi thc hin quyn m ng l ra l thuc v Quc hi.

Gii thch Hin php, lut, php lnh mang tnh cht quy phm, c tnh bt buc thi hnh, nhng li khng a ra nhng quy phm mi so vi nhng quy phm c quy nh ti Hin php, lut, php lnh. C quan im cho rng, hot ng gii thch bao gm c hai kha cnh: nhn thc v sng to. Theo chng ti, tt c mi hot ng gii thch u th hin hot ng sng to nhng s sng to ch tun theo nhng gii hn nht nh v ch c thc hin trong phm vi ni dung, ng ngha ca quy nh cn gii thch.

Vn bn gii thch Hin php, lut, php lnh khng cn phi c Quc hi ph chun, v nh c trnh by trn, ni dung gii thch ch l lm r ni dung quy nh ca Hin php, lut, php lnh m khng a ra quy phm mi. Tuy nhin, cng c kin cho rng, v Hin php v lut l do Quc hi ban hnh, c bit, i vi Hin php - o lut c bn ca Nh nc, c Quc hi ban hnh theo th tc c bit hn so vi vic ban hnh cc o lut, th i vi nhng quy phm gii thch Hin php cn phi c kin ph chun ca Quc hi. Chng ti cho rng, vic gii thch Hin php l mt cng vic c ni dung khc vi vic son tho, ban hnh hoc sa i Hin php. Mt khc, nh trnh by trn, cng nh hot ng gii thch lut, php lnh, hot ng gii thch Hin php l hot ng mang tnh cht thng xuyn, nu phi ch s ph chun ca Quc hi mi c thi hnh th khng cn p ng yu cu kp thi ca thc tin p dng v thi hnh php lut. V vy, mt khi Hin php giao thm quyn ny cho U ban thng v Quc hi l c quan thng trc ca Quc hi th y l mt trong nhng thm quyn c lp quan trng ca U ban thng v Quc hi, do khng nn t vn phi c s ph chun ca Quc hi.

c. Mc d vai tr ca vic gii thch Hin php, lut, php lnh l rt quan trng, song trn thc t, vic gii thch ca U ban thng v Quc hi v Hin php, lut, php lnh cn rt hn ch. Nguyn nhn ca tnh trng ny c th c ct ngha l:

Th nht, cc c quan p dng php lut cng nh cc cng dn khc ang thc thi php lut, khi c mt quy nh php lut cn cha c th, cn c cc cch hiu khc nhau khng ch ng t vn ngh U ban thng v Quc hi gii thch;

Th hai, vic gii thch ca U ban thng v Quc hi cha c kp thi, c th do cng tc chun b cc phng n gii thch cha c tt;

Th ba, Hin nay, chng ta cha c mt vn bn quy phm php lt quy nh mt cch c th, chi tit cng vic gii thch Hin php, lut, php lnh. Mc d, Lut ban hnh vn bn quy phm php lt cng dnh ra hai iu quy nh v th tc, trnh t xem xt, thng qua mt ngh quyt v gii thch lut, php lnh. Tuy nhin, nhng quy nh ny mi ch dng li nhng nt chnh, i cng v cng mi ch cp n vn gii thch lut, php lnh, cn vic gii thch Hin php cha c cp;

Th t, theo quy nh ca Hin php, Lut t chc Quc hi, U ban thng v Quc hi c giao nhiu nhim v, quyn hn v trn thc t cng dnh rt nhiu thi gian v ht sc c gng. V vy, thi gian dnh cho cng tc gii thch Hin php, lut, php lnh cha c nhiu./.

1. The Parliaments in the world, IPU, 1986.

15

2. Nguyn ng Dung, Bo co khoa hc ti cuc hi tho v "Qu trnh hnh thnh, pht trin v vai tr ca Quc hi trong s nghip i mi" do Vn phng Quc hi t chc, ngy 21-22/12/2000 ti H Ni.

3. Nguyn ng Dung: ti liu dn, tr.261. 4. To m v "i mi v hon thin quy trnh lp php ca Quc hi v php lnh ca U ban thng v Quc

hi" do Phng nghin cu lp php thuc Trung tm Thng tin, Th vin v Nghin cu khoa hc Vn phng Quc hi t chc ngy 18 thng 10 nm 2000 ti H Ni.

5. Ti liu dn. 6. TS. L Minh Thng, "Nhng bc i mi Quc hi trong lch s lp hin Vit Nam v vn tng cng t

chc, hot ng ca Quc hi nc ta hin nay", Tp ch Nghin cu lp php (s 1, c san -4/2001), trang 61.

7. ng CSVN: Vn kin Hi ngh ln th 8BCHTW kho VIII, NXB Chnh tr quc gia, H Ni-1993, tr. 27 8. ng CSVN: Vn kin Hi ngh ln th 3 BCHTW kho VIII, NXB Chnh tr quc gia, H Ni-1994, tr. 48. 9. Gii thch php lt Canada, 1992, tr. 246. 10. Bn v song trng ph thuc v php ch-trch trong "Bnh lun khoa hc Hin php nc CHXHCN Vit Nam

nm 1992", tr. 369. 11. Quc hi nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam (Nhng kha cnh php l theo Hin php v Lut t chc

Quc hi nm 1992), NXB Php l, 1992, tr. 54.

16

17

Tin hot ng lp php

Phin hp th 3 U ban thng v Quc hi kho XI

chun b cho k hp th hai, Quc hi kho XI din ra vo thng 11, t ngy 25/10/2002 n 4/11/2002 ti H Ni, UBTVQH hp phin hp thng k ln th 3. Ti phin hp ny, UBTVQH tip tc cho kin v cc ni dung: cc bo co ca Chnh ph; bo co cng tc nm 2002 ca Chnh n To n nhn dn ti cao v ca Vin trng Vin kim st nhn dn ti cao; d n nh my thu in Sn La v kh - in - m C Mau; cho kin i vi mt s d n lut; cho kin v vic thnh lp Ban cng tc lp php, Ban dn nguyn, Ban cng tc i biu v chun b chng trnh k hp th 2, Quc hi kho XI. Sau y l mt s ni dung c cp nhiu trong qu trnh tho lun.

Tnh hnh thc hin nhim v kinh t - x hi - ngn sch

nh gi v tnh hnh thc hin nhim v kinh t - x hi v ngn sch Nh nc nm 2002; phng hng, nhim v v d ton ngn sch Nh nc nm 2003 m Chnh ph trnh, UBTVQH khng nh: nhng kt qu t c l do ch chng ng, s ch o, iu hnh tch cc ca Chnh Ph... Tuy nhin, UBTVQH cng tho lun nhiu v nhng vn m theo a s i biu cn bn khon, nh: Xut hin nhng nghch l nh: C mt hng cng sn xut cng thua l; kinh t tng tr-ng mc cao nhng gi tr tng thm khng ln; doanh nghip nh nc hch ton c li nhng thc cht l l; u t cng ln, tht thot cng nhiuTheo UBTVQH, nn kinh t chng ta vn cha c chuyn bin c bn v tnh hiu qu, tnh bn vng, kh nng cnh tranh ca nn kinh t mc thp, ngun lc v hiu qu s dng cha cao.V phng hng, nhim v k hoch nm 2003, UBTVQH cho rng, khng nn a ra hai phng n pht trin kinh t - x hi nh Chnh ph trnh m nn tp trung vo mt phng n c bn nhm t c ch tiu k hoch 5 nm m Chnh ph ra.

V tng quyt ton ngn sch nh nc nm 2001, d ton ngn sch nh nc nm 2003, thu gi tr gia tng (VAT) v tnh trng gian ln trong vic hon thu gi tr gia tng cng c cc i biu tho lun si ni, nht l trong lnh vc hon thu gi tr gia tng. y l nhng vn ln v rt bc xc, bi v thc t thc trng vi phm vic hon thu gi tr gia tng l rt ng lo ngi v hng nm chng ta cha kim tra c bao nhiu con s vi phm ny (ch khong 1/4 v vic vi phm). UBTVQH ngh Chnh ph t sa i mt s quy nh trong ngh nh 79/2000/N - CP tri vi nhng quy nh ca Lut thu gi tr gia tng, khc phc nhng s h v vic khu tr thu gi tr gia tng u vo

Cho kin v cc bo co cng tc v tnh hnh an ninh trt t

nh gi v tnh hnh cng tc nm ca cc ngnh To n, Kim st, T php v Cng an, cc thnh vin UBTVQH c bn nht tr vi ni dung cc bo c c trnh ra ca cc ngnh ny. UBTVQH xc nh, tnh hnh ti phm din bin rt phc tp v cha c chiu hng gim bt, nht l vic xut hin mt s loi hnh ti phm mi vi quy m v tnh cht ngy cng quyt lit. Do vy, theo a s kin ca cc thnh vin UBTVQH, cc ngnh cn c s phi hp cht ch vi nhau, ng thi trong cc t trnh nn c s thng nht v s liu cng nh thi gian v phng hng, nhim v. V nhng vn ny, UBTVQH cho rng cng tc cn b ca cc ngnh cha t yu cu, mt b phn cn b va thiu v s lng va yu v cht lng v li km v phm cht o c, do vy nn tnh hnh gii quyt cc v n ca ngnh To n, Vin kim st cn mc thp. UBTVQH cng

18

khng nh cc bo co nn phn tch su vo nhng con s, ph phn yu km cn c thi mnh m hn v cc bo co phi nu r trch nhim ca mnh.

Cho kin v cc cng trnh quan trng quc gia.

Cng ti phin hp ny, UBTVQH tho lun, cho kin v cc d n thu in Sn La v kh - in - m C Mau - thuc cc cng trnh quan trng quc gia.

D n cng trnh thu in Sn La

Hu ht cc kin trong UBTVQH u nhn thy r tm quan trng v nht tr vi t trnh ca Chnh ph v d n thu in Sn La. Tuy nhin, bn cnh cng cn c nhng bn khon, lo lng v yu cu bo m an ton ca d n. l vic chn phng n no cho d n m bo c yu cu v hiu qu kinh t v an ton cng trnh? Cc kin xoay quanh 2 phng n: Sn La thp (205m + Lai Chu 295 m) hay phng n Sn La 215m + Lai Chu. a s cc thnh vin UBTVQH u ng vi quan im ca Chnh ph trnh v la chn phng n Sn La 215m + Lai Chu, c tnh kh thi v ph hp.

D n kh - in - m C Mau

Vn m hu ht cc thnh vin UBTVQH bn khon v d n ny l quy trnh cha bo m. y l vn ht sc phc tp v c nhiu kin khc nhau gia c quan trnh v c quan c trch nhim thm tra cng nh UBTVQH. D n cha c s thm tra ca U ban khoa hc - cng ngh- mi trng, do vy, cha bo m ng lut, ng quy trnh. UBTVQH xc nh cha nn a d n ny ra trnh Quc hi m bo tnh hp l v hp php, nht l khi d n cha c tnh kh thi v cc yu t kh, mi trng

Cho kin i vi mt s d n lut

Lut khiu ni, t co

Ti phin hp ny, Chnh ph trnh UBTVQH xem xt, cho kin v cng tc gii quyt khiu ni, t co 9 thng u nm 2002 v d n sa i, b sung mt s iu ca Lut khiu ni, t co. D tho lut ny c UBTVQH tho lun mt cch si ni vi nhiu kin ng gp. a s kin cho rng cn thit phi nghin cu, tm gii php gii quyt tnh trng khiu ni ang gia tng, ko di. Tuy nhin, a s cc kin trong UBTVQH cn bn khon v ni dung sa i ca d tho Lut khiu ni, t co sa i. Tranh lun nhiu nht l vn sa i trnh t, th tc gii quyt khiu ni v thm quyn (iu 39 v iu 46), nh vic chuyn hay khng chuyn gii quyt khiu kin sang To n sau khi ng s khiu ni qua hai cp ? Nguyn nhn dn n vic gia tng tnh trng khiu ni, t co cng c cc i biu quan tm. Theo cc thnh vin UBTVQH, c th dn ra mt s nguyn nhn sau v vic t l sai cao trong gii quyt khiu ni, t co m bo co ca Chnh ph khng nu r: nng lc v phm cht cn b, chnh sch ca chng ta c vn , mt s phn t xu li dng kch ng ... dn n trch nhim gii quyt theo lut nh cha c lm chu o. Do c mt s kin cn cha thng nht gia c quan son tho v c quan thm tra cng nh UBTVQH, v vy, UBTVQH kt lun: Chnh ph nn xem xt li d tho, tip tc hon chnh thm v cha nn a Lut ny ra Quc hi k hp th hai sp ti bo m yu cu cht ch v hp l ca vn bn trc khi trnh Quc hi .

Lut sa i b sung mt s iu ca Lut ban hnh vn bn quy phm php lut

Cc iu 45 v 47 ca Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut ban hnh vn bn quy phm php lut c UBTVQH tho lun v cho kin si ni nht. Cc kin tho lun u xoay xung quanh vn nn hay khng nn quy nh "Quc hi nghe c ton vn, thng qua d tho lut". Bi v

19

theo cc i biu, c nhng b lut ln khong 700 - 800 iu th "c ton vn" nh th no? Nu quy nh nh trong d tho s dn n tnh trng mt nhiu thi gian cho vic c m hiu qu thu -c li khng cao. Theo kin ca UBTVQH, vn ny c th c sa li nh sau: "Quc hi nghe c d tho c chnh l" cho hp l v ph hp vi quy nh ti Lut t chc Quc hi (sa cc iu: khon 5 iu 45b, im b khon 3 iu 45c, im c khon 4 iu 47). Ti iu 2a Lut ny quy nh "bo m vn bn quy phm php lut ph hp vi iu c quc t" cng nhn c nhiu kin ng gp ca cc i biu. a s kin ca UBTVQH u cho rng khng nn b sung iu ny vo Lut, v nu khng a vo cng khng nh hng, cn nu a vo li t ra nhiu vn cn phi cn nhc. UBTVQH cng cho kin a khon 4 iu 45c ln khon 3 iu 45a l tng i hp l v ngh thm " trnh Quc hi biu quyt" vo sau im d khon 1 iu 45c

D n Lut gim st ca Quc hi

Bn cnh nhng vn nu trn, UBTVQH cho kin v d n Lut v hot ng gim st ca Quc hi. a s cc kin u ng vi t trnh ca c quan son tho v nht tr trnh xin kin. UBTVQH tho lun v cho rng nn chnh l li mt s vn trong d tho cho ph hp, nh nn gim st c thng t, ngh nh ca Chnh ph ch khng ch gim st thi hnh hin php, lut, ngh quyt ca Quc hi. Ti phin hp th 3 ny, UBTVQH cn cho kin v mt s d n lut: Lut thng k, Lut k ton, Lut bin gii quc gia; thng qua php lnh t chc To n qun s (sa i) v Ngh quyt ca U ban thng v Quc hi v Quy ch phi hp gia To n nhn dn ti cao v B quc phng trong vic qun l cc To n quan s v t chc; cho kin v vic thnh lp Ban cng tc lp php, Ban dn nguyn, Ban cng tc i biu v nghe Chnh ph bo co v kt qu gii quyt n t co b Nguyn Th Anh Nhn ( BQH thnh ph H Ni).

20

Mt c ch ph hp cho qun l cht thi nguy hi Vit Nam

L kim nguyt

Tm tt: Vi tc pht trin lin tc ca cng nghip ho, nhng vn v mi trng, trong c qun l cht thi nguy hi i hi c s quan tm c bit i ph ngay mt cch nghim tc, kp thi trc khi vn tr nn trm trng. Bi vit nu kinh nghim ca mt s nc trong lnh vc ny, im li thc trng Vit Nam v a ra c ch qun l cht thi nguy hi Vit Nam, theo cn kt hp cht ch gia vic xy dng mt h thng php lut "cng" vi cc chnh sch "mm" nhm bo m s cn bng hai li ch- thc y s pht trin kinh t v ngn nga, gim thiu tc hi n mi trng.

Bo v mi trng pht trin bn vng hin nay tr thnh mt vn sng cn ca ton nhn loi. Cng vi pht trin kinh t, mc sinh hot ca ngi dn ngy cng c nng cao th lng cht thi nguy hi cng tng nhanh gy nh hng nghim trng n cht lng mi trng v sc kho con ngi.

Cht thi nguy hi lun l mt trong nhng vn mi trng trm trng nht m con ngi d bt c u cng phi tm cch i ph. C ngi cho rng, ch c cc nc pht trin mi phi lo lng n vic qun l cht thi nguy him v cc nc pht trin sn sinh ra nhiu cht thi, cn cc nc ang pht trin th cn nhiu vn khc cn u tin quan tm hn. y l mt suy ngh rt sai lch. V, nh chng ta bit, vi tc pht trin lin tc ca cng nghip ho cc nc ang pht trin, vn qun l cht thi nguy hi l ht sc cn thit, i hi phi c s quan tm c bit i ph ngay mt cch nghim tc, kp thi trc khi vn tr nn trm trng.

Vit Nam, qun l cht thi v c bit l cht thi nguy hi ang l mt trong nhng ni dung quan trng trong lnh vc qun l mi trng.

Ngy 16/7/1999, Chnh ph ban hnh Quy ch qun l cht thi nguy hi, theo khi nim cht thi nguy hi c nu ti Khon 2, iu 3 nh sau: "Cht thi nguy hi l cht thi c cha cc cht hoc hp cht c mt trong cc c tnh gy nguy hi trc tip (d chy, d n, lm ng c, d n mn, d ly nhim v cc c tnh gy nguy hi khc) hoc tng tc vi cc cht khc gy nguy hi ti mi trng v sc kho con ngi". Theo nh ngha, cht thi nguy hi c cc c tnh l ho hoc sinh hc i hi phi c mt quy trnh c bit x l hoc chn lp nhm trnh nhng ri ro i vi sc kho con ngi v nhng nh hng bt li i vi mi trng.

Hin nay, trn phm vi ton quc, tng lng cht thi nguy hi trn a bn ton quc vo khong 150.064 tn/nm1. T l pht sinh cht thi rn nguy hi ca cc ngnh, cc lnh vc kinh t, x hi c sp xp theo th t nh sau:

- Ngnh Cng nghip nh: 61.543 tn/nm

- Ngnh ho cht: 32.296 tn/nm

- Ngnh c kh luyn kim: 26.331 tn/nm

- Cht thi bnh vin: 10.460 tn/nm

- Ngnh nng nghip: 8.600 tn/nm

21

- Cht thi sinh hot: 5.037 tn/nm

- Ngnh ch bin thc phm: 3.799 tn/nm

- Ngnh in, in t: 1.948 tn/nm

- Ngnh nng lng: 50 tn/nm

1. Kinh nghim ca cc nc

C th ni, cng tc qun l cht thi nguy hi l mt vn thi s nng hi hin ang c c th gii quan tm, bi tt c u nhn thc c rng: nu khng c cc bin php qun l cht thi nguy hi mt cch hiu qu, ng n th nhng hu qu khng th lng trc c ca n khin chng ta v c th h mai sau phi gnh chu. Chnh v vy, cc quc gia u c a ra cc quy nh php lut c th v cng tc qun l cht thi nguy hi ngn nga v gim thiu ti a cc tc hi ca cht thi nguy hi. hiu r thm tm quan trng ca iu , chng ta s i su phn tch s tip cn mt s nc trong lnh vc ny.

Php, vn bn quy nh u tin v nhng c s sn xut b a vo danh sch xp hng gy nhim mi trng l mt sc lnh do Napolon k nm 1810, v t nm 1917 tr i vn bn ny c lin tc sa i, b sung.

Chnh sch ca Php trong vic qun l cht thi c c th ho bng mt vn bn u tin mang tn Lut v cht thi rn c thng qua vo nm 1975, y l mc nh du giai on u tin vic thit lp mt qu trnh qun l hin i cng tc x l cht thi. Cng chnh ti Lut ny a ra nhng cng c v c ch qun l nhng loi hnh rc thi c bit (hay cn gi l cht thi nguy hi).

Ngy 2/2/1995, Php li c thm mt b lut mi l B lut v tng cng bo v mi trng thit lp thm ph ph i vi vic x l cht thi nguy hi, tng ng 40F (frng Php)/1 tn thi c loi b li trong mt c s x l, v s c tng gp i nu tn cht thi c tch trong mt bi thi c bit. Ph ph ny do Cc mi trng v qun l nng lng thu li v trong vi nm ti s tng gp i. Nm 1998, ph ph trn mang li 10 triu frng Php c s dng cho vic phc hi v x l nhng a im nhim b b hoang.

Cng ho lin bang c a ra cc bin php chin lc qun l cc cht thi nguy hi nh: ngn nga ngay t ngun thi, gim thiu s lng cht thi nguy hi, x l v ti s dng chng. Trong vng 20 nm li y, Cng ho lin bang c ban hnh nhiu o lut v qun l cht thi. C khong 2000 iu lut, quyt nh, quy nh v hnh chnh vi ni dung phn loi cc cht c hi trong cht thi kh, rn, nc v thu thp, vn chuyn, xc nh bin php gii quyt cht thi. Mi ln thay i lut, quy nh mi li kht khe v cht ch hn. l nhng bin php x l bng php lut rt nghim cc trng hp lm pht sinh cc cht thi nguy hi m cha x l hoc qu gii hn cho php, c th p dng bin php pht tin hoc nh chnh hot ng ca nh my, x nghip hay c s sn xut vi phm php lut, bt bi thng thit hi gy ra hoc truy t trc php lut.

Bn cnh , php lut ca Cng ho Lin bang c khuyn khch vic i mi cng ngh v thit b (bng cch thay th tng phn hoc ton b) nhm hng ti mt cng ngh khng hoc t sinh ra cht thi nguy hi. Nh nc Cng ho Lin bang c gim thu hoc cho vay tin vi li sut thp tr dn nu u t vo cng ngh mi hay thit b x l cht thi nguy hi. Thm vo , Nh nc cn tuyn truyn, gio dc cho nhn dn nhn thc c tc hi nguy him ca loi cht thi ny v chnh nhn dn s l ngi gip cho cc c quan nh nc kim tra, pht hin cc ngun pht sinh ra cht thi nguy hi v nhanh chng tm ra bin php gii quyt. S phi hp ca cc c quan qun l nh nc, cc k thut gia, cc nh sinh hc, ho hc trong lnh vc cht thi nguy hi a Cng

22

ho Lin bang c tr thnh mt trong nhng quc gia ng hng u v cng ngh bo v mi tr-ng ni chung v trong lnh vc qun l cht thi nguy hi ni ring.

i vi cc nc ang pht trin hin nay, vn qun l cht thi nguy hi cng ang l vn rt nhc nhi. cc nc ny v ang tn ti nhiu cht thi nguy hi m phn nhiu l do nhp khu ho cht v cc sn phm khc t cc nc pht trin (nh du m, thuc tr su, cc cht thi ho cht trong thng mi, axit v ch dng trong ti ch acquy). Ngoi ra, cn c mt lng ln cht thi nguy hi tn ti ln trong rc sinh hot v rc y t m kh nng phn loi v x l trit chng cn l mt vn nan gii.

Cc nc ang pht trin ang phi ng u vi nhng kh khn nh thiu vn, thiu cn b trong lnh vc cng ngh mi trng v nhiu khi l thiu c c cu h tng cn thit duy tr h thng php l v kim sot nhim do cht thi nguy hi gy ra. Mt khc, cc nc ang pht trin ngy cng kh kim c nhng cng ngh n gin m cc nc pht trin p dng trc nh l nhng cng ngh tm thi hoc chuyn tip, v hin nay cc cng ngh ny b cm. V d nh vic t cht thi trn bin b cm cui nm 1992, cht thi cng nghip xung bin b cm nm 1995 hay mt s nc cm vic cht thi nguy hi chung vi cc loi cht thi khc trong cng mt bi thi, vic xut khu cc cht thi nguy hi sang cc nc khc cng b Cng c Basel cm.

a s cc nc ang pht trin u c nhng kh khn ln trong vic xy dng, p dng v thc thi cc quy nh php lut v qun l cht thi nguy hi. Cng c mt s nc ang pht trin xy dng cc vn bn php lut theo cch ca nc ngoi nhng kt qu li khng kh quan, khng c hiu qu v c th kinh t- x hi ca cc nc khng hon ton ging nhau.

2. Thc trng cng tc qun l cht thi nguy hi Vit Nam

ng thi vi nhng thnh qu do s pht trin kinh t em li, cng xut hin nhng nguy c gy nhim mi trng ngy cng gia tng m s e do t vic pht thi cc cht thi nguy hi c nh h-ng trc tip n sc kho cng ng l mt trong nhng vn ng lo ngi nht. Nhn thc r -c iu , chng ta sm nhn ra cc yu cu v vic xy dng v hon thin cc quy nh ca php lut v qun l cht thi nguy hi, nhm t c mc tiu t ra l khng lm km hm s pht trin kinh t, ng thi ngn nga v gim thiu ti a nhng tc hi do cht thi nguy hi gy ra cho mi trng v sc kho cng ng.

Nhng nm va qua, vn bo v mi trng c Nh nc ta ch quan tm, vic ban hnh Lut bo v mi trng nm 1993 v cc vn bn di lut gp phn to nn mt mi trng php l iu chnh cc hot ng kinh t- x hi nhm t c mc tiu pht trin bn vng. Lut mi trng nm 1993 bc u a ra nhng quy nh php lut v qun l cht thi nguy hi. Tuy nhin, phm vi iu chnh ca cc iu khon mi ch dng li vic a ra mt cch chung chung v cha c tnh h thng, ng b, c th cho cc i tng lin quan. Rt nhiu vn bn php quy c ban hnh sau cng cha tp hp mt cch c h thng cc ni dung trong lnh vc ny. Ch n khi Chnh ph ban hnh Quy ch qun l cht thi nguy hi ngy 16/7/1999 th hot ng qun l cht thi nguy hi mi c nh ngha y l "cc hot ng kim sot cht thi nguy hi trong sut qu trnh t pht sinh n thu gom, vn chuyn, qu cnh, lu gi, x l v tiu hu cht thi nguy hi" (Khon 3, iu 3). C th ni y l vn bn php l duy nht hin nay iu chnh cc vn v qun l cht thi nguy hi.

Qua 2 nm trin khai thc hin Quy ch gp khng t kh khn, tr ngi m nhng nguyn nhn, nhng tn ti ch yu xut pht t 2 vn sau:

Th nht, thc trng cc vn bn php lut

Php lut v qun l cht thi nguy hi ca chng ta hin nay vn cn cha y , cha hon thin, thiu tnh ng b, tng th; thiu nhng vn bn chi tit hng dn vic thc hin quy ch qun l

23

cht thi nguy hi; cc a phng p dng cha thng nht v cn nhiu lng tng v nht l thiu cc ch ti x pht c th i vi cc hnh vi vi phm.

Th hai, thc trng p dng cc vn bn php lut

Vic trin khai p dng cc vn bn php lut v bo v mi trng ni chung v qun l cht thi nguy hi ni ring l mt vn ht sc kh khn, i hi phi kt hp ng b nhiu yu t nh: tuyn truyn, gio dc cc i tng lin quan n lnh vc qun l cht thi nguy hi hiu bit v nng cao c thc t gic trong vic thc hin trch nhim ca mnh; vic thc hin chc nng, vai tr qun l nh nc trong vic trin khai gim st thc thi; vn u t vn, phng tin x l cht thi nguy hi; vic xc nh mc vi phm v cc ch ti x pht, v.v... Nhng c th ni, trong thi gian gn 2 nm trin khai thc hin quy ch, chng ta cha gii quyt c thu o cc vn trn v thc s cha thu c nhng kt qu kh quan nh mong i do rt nhiu nguyn nhn khch quan v ch quan khc nhau. Trong , c nhng nguyn nhn chnh l:

- thc thc hin php lut v mi trng ni chung v php lut v qun l cht thi nguy hi ni ring ca cc c s sn xut kinh doanh v i b phn nhn dn cha cao. iu ny cng xut pht t s nhn thc vn bo v mi trng vn cn hn ch v bn thn php sslut mi trng hin nay do nh hng ca nhiu vn x hi nn cn mang nng tnh tuyn truyn, gio dc v thiu tnh rn e.

- Vic thc hin cc quy nh php lut bt buc ca cc ch ngun thi, ch thu gom, vn chuyn, ch lu gi, x l cha c nghim tc v trit , nht l trong cc c s cng nghip. Cc nguyn nhn chnh dn n tnh trng ny l cng tc thanh tra mi trng cn km, cc ch ti x pht cha nghim minh v cha c tnh rn e cao. Ngoi ra, cn c mt nguyn nhn ht sc quan trng khc l vic u t kinh ph cho cng tc ny s lm tng gi thnh sn phm, gim tnh cnh tranh trong kinh doanh.

3. Xy dng c ch qun l cht thi nguy hi Vit Nam

T nhng trnh by trn, chng ti cho rng, vic xy dng c ch qun l cht thi nguy hi nc ta phi qun trit quan im: kt hp cht ch gia vic xy dng mt h thng php lut "cng" vi cc chnh sch qun l "mm" ph hp vi c th ca Vit Nam nhm m bo s cn bng hai li ch- va thc y s pht trin kinh t v va ngn nga, gim thiu tc hi n mi trng.

Mt h thng php lut "cng" l vic xy dng mt h thng cc vn bn php l quy nh chi tit v y trch nhim ca cc i tng lin quan n lnh vc qun l cht thi nguy hi nh: cc c quan qun l nh nc, cc ch ngun thi, ch thu gom, vn chuyn, ch lu gi, x l tiu hu cht thi nguy hi cng nh cc ch ti x pht nghim minh i vi cc hnh vi vi phm. Bn cnh , chng ta cng cn phi bit "mm" ho vic thc thi php lut bng cc c ch, chnh sch ph hp nhm to iu kin kch thch cho vic u t pht trin nn kinh t nhng vn kim sot v ngn nga c nhim do vic pht sinh cc cht thi nguy hi gy ra.

c th ho cho quan im trn, theo chng ti cn thc hin mt s bin php sau:

3.1. Xy dng cc vn bn hng dn c th

B sung y danh mc cc cht thi nguy hi nu trong quy ch, trong c m rng phm vi iu chnh i vi cc loi hnh cht thi nguy hi khc nhau. Ban hnh cc ch tiu mi trng cho vic chn la a im, thit k xy dng, vn hnh bi chn lp cht thi nguy hi. Nghin cu, ban hnh cc hng dn v phng php tnh xy dng ph thu gom, x l, tiu hu cht thi nguy hi. Ban hnh danh mc cc loi ph liu, ph phm (trong c quy nh khng ch t l cht thi nguy hi) c php nhp khu dng trong sn xut cng nghip.

24

3.2. Sa i, b sung cc quy nh v x l cc vi phm

Hin nay, chng ti nhn thy cc mc pht theo cc quy nh ti Ngh nh s 26/CP quy nh x pht vi phm hnh chnh v bo v mi trng l qu nh, khng hp l v cn nhiu im quy nh rt chung chung (VD: theo im b, iu 16 Ngh nh 26/CP, mc pht cao nht ch l 15.000.000 p dng i vi hnh vi chn vi, thi cc cht thi nguy hi qu gii hn cho php vi khi lng ln, thi gian khc phc hu qu lu di). Ngay c trong 10 ti danh ti Chng 17 B lut Hnh s Vit Nam quy nh ti phm v mi trng cho thy cc mc x l cc c nhn vi phm cng cn rt thp (ch c t 5-10 nm l ti a). y, chng ta th mt php so snh mt c nhn nu phm ti c git ngi trong Lut hnh s c th b kt n t hnh. Tuy nhin, ch mt doanh nghip c thi cht thi nguy hi gy nhim ngun nc phc v cho sinh hot v sn xut ca nhn dn, gy nn nhiu cn bnh nan y dn n t vong cho nhiu ngi trong mt thi gian di th ch b pht tin hoc pht t mc thp- y l mt iu cha hp l. Trong thi gian qua c rt nhiu t chc v c nhn vi phm cc quy nh ny v vn thng xuyn ti phm v tin pht khng thm l bao so vi vic phi u t trang thit b cho cng tc x l cht thi nguy hi. V vy, s nghim minh v tnh rn e ca php lut cha c pht huy hiu lc. Gii php ra l trong thi gian ti, chng ta cn sa i, b sung cc mc x pht ng n, st vi tnh hnh thc t ca cng tc qun l cht thi nguy hi nhm nng cao hiu lc php l trong vn ny.

3.3. Ban hnh mt s chnh sch qun l nh nc ph hp

a. Cc chnh sch v ti chnh:

+ Thu l ph i vi cc hot ng gy nhim:

Cc ph ny l loi thu hoc ph trc tip nh vo cc cht thi nguy hi ti im c sn sinh ra hay ti im b. Mc tiu chnh ca nhng thu ny l kch thch cc nh sn xut s dng cc phng php hn ch v gim thiu cht thi. nh thu trc tip vo mt s sn phm c kh nng gy nh hng ln n mi trng nh xng, du c ch, nh my nhit in, thuc tr su, mt s ho cht, nng lng...

+ C chnh sch khuyn khch cc nh u t s dng cng ngh sch v to iu kin cho vic hnh thnh cc cng ty vn chuyn v x l cht thi nguy hi t nhng ngun vn khc nhau (vn lin doanh, vn c phn hoc vn t nhn) bng cc c ch ti chnh nh: min thu, gim thu, cho vay tn dng u i...).

b. Cc chnh sch v qun l hnh chnh v u t khoa hc cng ngh

+ Tng cng h thng thanh tra mi trng. Cn t chc o to chuyn su v nghip v chuyn mn cng nh lut php i ng ny c kh nng thc thi c hiu qu cng tc kim sot vic thc hin cc quy nh php lut v qun l cht thi nguy hi.

+ Xy dng nhng khu cng nghip tp trung bao gm nhiu nh sn xut c phng n tp trung x l cht thi, cch ny gim c chi ph ring bit cho cc nh sn xut v trnh c nhim mi trng nhiu khu vc khc nhau)

+ Khuyn khch vic nghin cu p dng tin b khoa hc k thut, cng ngh trong lnh vc x l cht thi nguy hi.

3.4. Cng tc tuyn truyn, gio dc

Khun kh php l l cn thit nhng thc t gic ca cc t chc, c nhn trong hot ng bo v mi trng cng ng gp mt vai tr quan trng, ph hp vi quan im chung: "Bo v mi trng

25

l s nghip ca ton dn", tt c cng hng n mc ch v mt s pht trin bn vng trong hin ti v tng lai cho t nc. V vy, chng ta cn tng cng hn na vic tuyn truyn, gio dc, ph bin kin thc v cht thi nguy hi v php lut v cht thi nguy hi, phn tch lm cho nhn dn hiu c rng y l mt vn ang c c th gii quan tm v "tai ho s n vi tt c chng ta khng k ngi giu hay ngho" nu khng thc c iu ny.

3.5. M rng quan h hp tc quc t

thc y nhanh v c hiu qu qu trnh hi nhp chng ta cn:

+ Tch cc nghin cu hc hi kinh nghim ca cc nc trong khu vc v cc quc gia trn th gii trong vn qun l cht thi nguy hi tm ra cc gii php, cc chnh sch ph hp vi iu kin kinh t - x hi ca t nc.

+ Thit lp v pht trin mi quan h hp tc quc t s gip cho cc hot ng qun l nh nc trong lnh vc qun l cht thi nguy hi t kt qu cao hn. Thng qua cc hot ng nh trao i thng tin, chuyn giao cng ngh, o to cn b qun l, h tr v ti chnh, chng ta s c iu kin trin khai gii quyt nhiu vn vng mc trong cng tc qun l cht thi nguy hi, nht l vn vn v cng ngh.

+ Tham gia xy dng v thc hin cc cng c quc t v lnh vc qun l cht thi nguy hi cng cn coi l mt u tin hng u trong chnh sch bo v mi trng bi n khng ch th hin thc trch nhim trong vic bo v s pht trin bn vng ca ring t nc chng ta m cn l trch nhim chung i vi s tn ti v pht trin ca ton nhn loi./.

Khoa lut - i hc Quc gia H Ni

1. Xem: Cc Mi trng, Bo co kt qu thng k v d bo cht thi rn nguy hi v xut quy hoch tng th cc c s x l cht thi rn nguy hi trn a bn ton quc, tr.272, HN 2000.

26

Php lut v Cm c ti sn vay vn ngn hng

TS. L Th Thu Thu

Tm tt: Theo tc gi, vic p dng cc quy nh ca php lut v cm c ti sn vay vn ngn hng cn gp nhiu kh khn do php lut cha ph hp vi thc t hot ng kinh doanh ngn hng, nhiu im bt cp, chng cho, khng bit p dng quy nh no l ng nht. V vy, bi vit trao i v nhng vng mc nhm gp phn hon thin mng php lut ny.

Vic cp vn cho cc t chc, c nhn ca cc t chc tn dng (TCTD) hin nay c thc hin di cc hnh thc: cho vay, bo lnh, cho thu ti chnh, chit khu thng phiu v cc giy t c gi khc. Trong cc hnh thc trn, cho vay l hnh thc cp vn quan trng v ph bin nht trn c s hp ng tn dng ngn hng (HTDNH). bo m cho HTDNH c thc hin, cc TCTD th-ng yu cu khch hng phi c ti sn cm c, th chp, hoc phi c bo lnh ca bn th ba. Nh-ng trn thc t, vic p dng cc quy nh ca php lut v cm c ti sn vay vn ngn hng cn gp nhiu kh khn do php lut hin nay cn cha ph hp vi thc t hot ng kinh doanh ngn hng, cn c nhiu im bt cp, chng cho, khng bit p dng quy nh no l ng nht v nhiu lc cng khng khng nh c chc chn iu g1.

Trong phm vi bi vit ny, chng ti xin trao i cng bn c v cm c ti sn vay vn ngn hng, gp phn lm sng t phn no vn nu trn.

1. Ti sn cm c vay vn ngn hng

Cm c ti sn l mt bin php bo m thc hin ngha v dn s v ng thi l bin php bo m thc hin ngha v tr n ca khch hng vay vn. Ch nh cm c xut hin t rt lu trong lch s x hi loi ngi. Ti Babilon, vo th k th VI trc Cng nguyn, c cc nh ngn hng cho vay tin di hnh thc cm c cc vt qu2. Khi nim cm c cng c nhc n trong B lut Manu ca n (th k II trc Cng nguyn). Vit Nam, iu 329, B lut Dn s (BLDS) quy nh: "Cm c ti sn l vic bn c ngha v giao ti sn l ng sn thuc s hu ca mnh cho bn c quyn bo m thc hin ngha v dn s; nu ti sn cm c c ng k quyn s hu, th cc bn c th tho thun bn cm c vn gi ti sn cm c hoc giao cho bn th ba gi".

V bn cht, cm c ti sn vay vn ngn hng cng ging nh cm c bo m thc hin ngha v dn s. N l mt hp ng ph gn lin vi ngha v chnh- ngha v tr n trong HTDNH. Mc ch ca cm c ti sn l cao trch nhim ca bn c ngha v i vi vic thc hin hp ng tn dng, bo m quyn v li ch hp php ca TCTD, ng thi cng to iu kin cho khch hng d vay vn.

Ti sn dng cm c c iu 329 ca BLDS quy nh r phi l ng sn v m rng hn so vi trc l quyn ti sn (tr quyn s dng t l i tng c th c th chp). Vic m rng i tng cm c l ph hp vi thc tin i hi ca bo m ngha v dn s ni chung v ngha v tr n vn vay ni ring. iu ny l c s quan trng cho cc giao dch kinh t, dn s c lin quan n cc loi chng khon, giy t c gi m s hin din ca chng ang tr nn ph bin nc ta. Quy nh ny ca BLDS s to iu kin cho vic cm c cc loi chng khon, giy t c gi vay vn ngn hng. Nh vy, cc ti sn, vi t cch l i tng cm c tham gia trc tip vo cc giao dch tr nn a dng hn.

27

Tuy vy, khng phi mi ti sn u c th a ra cm c vay vn ngn hng. Ch nhng ng sn tho mn nhng iu kin nht nh th mi c a ra cm c3 l:

iu kin th nht: ng sn phi thuc quyn s hu hp php ca bn bo m.

iu 236 ca BLDS cng quy nh: "vt bo m thc hin ngha v dn s phi thuc s hu ca ngi bo m v c php giao dch". y l mt quy nh rt c bit ca php lut dn s Vit Nam trong giai on hin nay v cng c p dng i vi trng hp cm c ti sn vay vn ngn hng. Vic phn tch quy nh ny c ngha khng ch v l lun m cn quan trng trong vic gii quyt nhng hu qu trong thc tin. Ti sn cm c phi thuc s hu ca bn cm c, v khi a vo cm c th ti sn c th b nh ot bo m thc hin ngha v tr n (ngha v chnh trong HTDNH), tc l c th b pht mi. Vy mun nh ot c ti sn cm c, ti sn phi an ton v phng din s hu- phi thuc s hu ca bn cm c.

Trng hp ti sn cm c khng ng k quyn s hu, ngi nhn cm c phi chu trch nhim tr-c tin nu ti sn cm c b ch s hu khng phi l bn cm c kin i theo quy nh ca iu 264 ca BLDS. Quy nh ny ca BLDS Vit Nam khc vi php lut ca nhiu nc trn th gii vi ni dung: "vt cm c khng nht thit phi thuc s hu ca bn cm c"4. Bn nhn cm c lun c bo m trong mi trng hp, h c quyn u tin so vi cc ch n khc, k c trong trng hp ti sn cm c khng thuc s hu ca bn cm c.

Vy ta thy, BLDS, hay ni chung l php lut v cm c ti sn c quy nh - "ti sn bo m phi thuc quyn s hu ca bn c ngha v", nhng trong trng hp doanh nghip nh nc cm c ti sn ca Nh nc giao cho doanh nghip vay vn ngn hng5, th ti sn ch thuc quyn qun l, s dng hp php ca doanh nghip, ch khng phi thuc quyn s hu. Chnh v vy, quy nh trn ca BLDS ni chung v php lut v cm c ni ring cn phi c sa i, b sung theo hng: phm vi bo m ca ti sn khng ch thuc s hu m ti sn cn c th thuc quyn qun l, s dng ca bn c ngha v theo quy nh ca php lut c dng cm c. Vi quy nh nh vy th ti sn cm c s bao gm c ti sn khng phi thuc quyn s hu ca bn c ngha v (bn khch hng vay vn) nh ti sn ca Nh nc giao cho doanh nghip nh nc qun l v s dng, ph hp vi Lut Doanh nghip nh nc v c im ca nn kinh t nhiu thnh phn v hnh thc a s hu nc ta.

iu kin th hai: ng sn c gi tr chuyn nhng hoc mua, bn d dng (c php giao dch) v khng c tranh chp

V cm c l mt loi giao dch dn s, mun cho giao dch c hiu lc php lut th ti sn trong giao dch phi hp php v s hu v c tham gia vo giao dch. Ti sn c php giao dch l ti sn m php lut cho php hoc khng cm mua, bn, tng cho, chuyn i, chuyn nhng, cm c, th chp, bo lnh v cc giao dch khc. Tuy vy, c nhng ti sn c th dng s hu hp php nhng khng c php giao dch, v d: ti sn ang b c quan c thm quyn tm gi, nim phong, phong to, ti sn ang lm th tc gii th, ph sn doanh nghip. Chnh v vy, nu TCTD nhn cm c nhng ti sn m php lut cm hoc hn ch giao dch th khi x l ti sn s khng bn, chuyn nhng c quyn s hu, thm ch nu l ti sn bt hp php th s b tch thu, nim gi.

Ti sn khng c tranh chp, c ngha l khng c tranh chp v quyn v ngha v hp php trong quan h php lut ti thi im k kt hp ng cm c. Khch hng vay, bn bo lnh phi cam kt bng vn bn vi TCTD v vic ti sn cm c, bo lnh khng c tranh chp ti thi im k hp ng bo m v phi chu trch nhim trc php lut v cam kt ca mnh6. Trn thc t, ngn hng khng bit ly c s no xc minh chnh xc c ti sn cm c l "ti sn khng c tranh chp" khi quyt nh cho vay. Khi thm tra, xc minh ni dung cam kt ca khch hng vay v ti sn cm c v c bit l ti sn th chp, ngn hng ngh chnh quyn a phng - ni qun l con ngi v ti sn ca ngi i vay xc nh v ti sn khng c tranh chp, nhng khng mt chnh quyn a phng no xc nhn vn ny v h cho rng c quan cp trn cha c vn bn hng dn.

28

Cng v l do ny m nhiu cn b ngn hng t ra ngn ngi vi nhiu trng hp cho vay c cm c hoc th chp ti sn vay vn ngn hng.

iu kin th ba: bn bo m mua bo him i vi ti sn (ng sn) m php lut quy nh phi c bo him.

Theo chng ti, vic quy nh nh trn l khng cn thit, bi l mt khi php lut cho php TCTD c quyn ch ng trong vic la chn ti sn bo m nhm bo m an ton cho TCTD th di "con mt" ca TCTD, nhng khon vay no c ti sn cm c d pht mi, c tnh thanh khon cao th TCTD s cho vay v lc TCTD c th s yu cu bn cm c mua bo him i vi bt k ti sn no ch khng nht thit ch c ti sn m php lut quy nh phi c mua bo him.

2. Cm c c chuyn giao v cm c khng chuyn giao ti sn

2.1. B lut Dn s Vit Nam tha nhn hai phng thc cm c: c chuyn giao ti sn cm c v khng chuyn giao ti sn cm c. Vn chuyn giao ti sn c kt hp vi quy nh ti sn cm c phi l ng sn. Ti sn cm c, v nguyn tc chung, phi c chuyn giao cho ngi nhn cm c, tr trng hp ti sn cm c c ng k quyn s hu th cc bn mi c th tho thun bn cm c vn gi ti sn cm c hoc giao ti sn cho bn th ba gi. Tuy vy, vic giao ti sn cho bn nhn cm c l im c trng ca cm c v ti sn phi ng k quyn s hu c s lng t hn ti sn khng phi ng k quyn s hu. Nhng iu 15 ca Ngh nh 165 li cho php bn cm c c th c gi c cc ti sn khng phi ng k quyn s hu (tuy nhin phi c ng k ti c quan ng k giao dch bo m). Nh vy, trong trng hp ny vn bn di lut li mu thun vi Lut v TCTD s rt kh khn trong vic xc nh vn bn p dng.

2.2. Quy nh trn ca BLDS tuy to iu kin cho bn nhn bo m (TCTD) "nm ng chui", bo m an ton trong cm c. Song, quy nh ny khng ph hp vi thc tin i hi ca cuc sng v sn xut kinh doanh, c bit l trong hot ng tn dng ngn hng ca cc TCTD hin nay v gy khng t kh khn cho qu trnh cho vay vn ca cc TCTD. Bn vay vn dng ti sn l ng sn phc v hot ng sn xut kinh doanh ca mnh (nh my mc, thit b) cm c s khng t c mc ch i vay v s khng tr c n vay. Trong khi , cc TCTD cng khng mun v khng iu kin gi ti sn cm c v cn phi c kho tng, nhn lc gi ti sn . Trn thc t, vic thc hin quy nh ny pht sinh vng mc: nu TCTD gi ti sn th phi u t vo kho bi qun l, lu gi nhng ti sn ny, hay ni cch khc, TCTD chng khc g "tim cm ", bi l nhiu ti sn nh my mc, thit b, nguyn nhin vt liu dng trong sn xut kinh doanh, ti sn dng trong sinh hot, c bit phn ln l ti sn ca doanh nghip nh nc u khng c chng th s hu. Mt khc, nu khch hng gi ti sn cm c th c th TCTD s phi chu ri ro khi khch hng t bn ti sn ny m khng c s ng ca cc TCTD.

V vy, iu 329 ca BLDS v cm c ti sn cn phi sa i theo hng to quyn ch ng cho cc bn (TCTD v khch hng) t tho thun v qun l, cm gi nhng ti sn khng ng k quyn s hu. Vic quy nh nh vy s to tnh ng b gia cc vn bn php lut v cm c ti sn v l c s thc hin mc tiu ca cm c ti sn - bn nhn cm c c quyn qun l c ti sn bo v quyn li ca mnh, nhng ng thi, bn cm c vn c th gi v s dng ti sn vo mc ch vay vn ca mnh v trn c s s thc hin ngha v tr n ng theo thi hn tho thun trong HTDNH.

3. Phm vi bo m ca ti sn cm c

Theo quy nh ca iu 11 Ngh nh 178; im 3, Mc 5, Chng II Thng t s 06 /2000/TT-NHNN 1 hng dn thc hin Ngh nh s 178 th "trong mi trng hp, mt ti sn ch c dng bo m ngha v tr n ti mt TCTD, nu ti sn c ng k quyn s hu th c th c dng bo m cho nhiu ngha v tr n nhng cng ch ti mt TCTD". Nh vy l tri vi quy nh ca BLDS. Theo quy nh ti Khon 2, iu 329 ca BLDS, nu ti sn c ng k quyn s hu theo

29

quy nh ca php lut, th c th c em cm c m bo thc hin nhiu ngha v dn s, tc l c th bo m cho nhiu TCTD nu c gi tr ln hn tng gi tr ca cc ngha v c bo m. Quy nh ny ca BLDS cng rt mi, c tnh mm do p dng s nng ng ca quan h trao i trong nn kinh t th trng. Trong khi , theo quy nh ti iu 6 ca Ngh nh s 165 v Giao dch bo m 1999 th "k c ti sn khng phi ng k quyn s hu cng c th dng bo m cho nhiu ngha v dn s". Cc quy nh khc nhau ny ca php lut gy kh khn cho cc TCTD p dng trong thc t. Theo chng ti, Ngh nh s 178 v bo m tin vay ca cc t chc tn dng nm 1999, Thng t s 06/2000/TT-NHNN 1 hng dn thc hin Ngh nh s 178 cn phi sa i li phm vi bo m tin vay ca ti sn theo hng: ti sn c php giao dch, khng c tranh chp, c giy t chng minh quyn s hu hoc quyn qun l, s dng i vi doanh nghip nh nc hoc quyn s dng t, th mt ti sn c th c dng bo m cho nhiu ngha v tr n ti mt hoc nhiu TCTD, vi iu kin gi tr ti sn bo m tin vay phi ln hn tng gi tr cc ngha v c bo m.

4. Xc nh gi tr ti sn cm c

Theo quy nh ca php lut hin hnh7, ti sn cm c vay vn ngn hng phi c xc nh gi tr ti thi im k kt hp ng cm c. Vic xc nh gi tr ti sn do cc bn tho thun hoc thu c quan chuyn mn, c quan t vn v gi c xc nh trn c s gi th trng ti thi im k kt hp ng cm c, c tham kho mt s yu t lin quan n gi ti sn (nh gi Nh nc quy nh (nu c), gi tr cn li sau khi tr khu hao...). Mc ch ca vic xc nh gi tr ti sn cm c l nhm so snh gi tr ti sn vi gi tr ngha v c bo m. Ti Khon 2, iu 9 Ngh nh s 178 v bo m tin vay ca cc t chc tn dng 1999 c quy nh: "gi tr ti sn bo m phi ln hn gi tr ngha v c bo m". Ngha v c bo m l ngha v tr n ca khch hng i vi TCTD (n gc), cn ngha v tr li vay, li qu hn, cc khon ph (nu c) thuc phm vi bo m thc hin ngha v nu cc bn c tho thun. Gi tr ca ti sn cm c lun lun bin ng, tng hay gim tu thuc vo nhiu yu t, nh qu trnh s dng b hao mn hu hnh v v hnh, cung cu trn th trng trong v ngoi nc Chnh v vy, vic nh gi ti sn cm c ch c ngha so snh vi gi tr ngha v c bo m m khng c ngha khi x l ti sn bo m. Theo kinh nghim ca mt s nc trn th gii v quan im ca chng ti, khng nn quy nh vic nh gi ti sn cm c ni ring v ti sn bo m ni chung. Bi l, php lut hin nay cho php vic nhn ti sn bo m hay khng l do TCTD quyt nh8 v chu ri ro, gi tr ngha v c bo m c th ln hn rt nhiu ln gi tr ti sn bo m, v ci m TCTD quan tm l tnh hiu qu, kh thi ca d n vay, ti sn cm c ch l c tnh cht b tr, d phng. Trn thc t, c rt nhiu trng hp ngn hng chp nhn cho vay ngay c khi gi tr ti sn cm c thp hn gi tr khon vay. iu ny thng din ra khi gia ngn hng v khch hng c mi quan h kinh doanh tt. Do , vic Ngh nh s 178 (Khon 2, iu 9) quy nh: "gi tr ti sn bo m phi ln hn gi tr ngha v c bo m" cn phi b khng mu thun vi nguyn tc bo m tin vay (c th hin chnh trong iu 4, Ngh nh 178) nhm nng cao tnh ch ng, t chu trch nhim ca bn cho vay - cc TCTD.

5. i tng cm c l tin Vit Nam v ngoi t

Theo quy nh ti iu 7, Ngh nh s 165, ti sn cm c bao gm nhiu loi: "my mc, thit b, nguyn liu, nhin liu, vt liu, hng tiu dng, kim kh qu, qu, tin Vit Nam, ngoi t, tri phiu, c phiu, tn phiu, k phiu, chng ch tin gi, thng phiu, cc giy t khc tr gi c bng tin, quyn ti sn pht sinh t quyn tc gi".

Theo quy nh trn, tin Vit Nam v ngoi t l i tng ca cm c ti sn vay vn ngn hng. Thng t s 06/2000/TT NHNN 1 ngy 4/4/2000 hng dn thc hin Ngh nh s 178/1999/N - CP ngy 29/12/1999 ca Chnh ph v bo m tin vay ca cc t chc tn dng cng ch r: "ti sn cm c gm ngoi t tin mt, s d trn ti khon tin gi ti TCTD bng tin Vit Nam".

30

Theo chng ti, vic quy nh nh vy l khng hp l v BLDS quy nh tin, kim kh qu, qu l i tng ca t cc, nm trong ni dung ca t cc. Khon 1, iu 363 ca BLDS c ghi: "t cc l vic mt bn giao cho bn kia mt khon tin hoc kim kh qu, qu hoc cc vt c gi tr khc (gi l ti sn t cc) trong mt thi hn bo m giao kt hoc thc hin hp ng dn s". nh rng, tin cng l mt loi ti sn, ti sn c bit. Nhng BLDS c phn bit c th cc bin php bo m thc hin ngha v dn s l: cm c, th chp, bo lnh, t cc, k cc, k qu, pht vi phm. Ngh nh s 178 v bo m tin vay ca cc t chc tn dng 1999 ch quy nh 3 bin php trong s 7 bin php ni trn m khng c t cc v t cc ch yu ch bo m k kt hp ng, v khng c l do g m ngi ta mang tin i t cc vay mt khon tin khc. Ngh nh trn cng phn bit rt r hai khi nim ti sn v tin, v d ti im d, Khon 2, iu 34 c quy nh: "trong trng hp bn th ba c ngha v tr tin hoc ti sn cho khch hng, bn bo lnh th TCTD c trc tip nhn cc khon tin hoc ti sn t bn th ba"; hoc ti iu 33, Ngh nh s 178 v bo m tin vay ca cc t chc tn dng 1999 c ghi: "T chc tn dng c trc tip nhn cc khon tin v ti sn t bn th ba".

Mt khc, nu cho ngoi t tin mt hay tin gi l ti sn cm c vay vn ngn hng th trng hp ny t c kh nng xy ra (ch khi cn d tr ngoi t, khi ngoi t c kh nng tng, hoc khi tin gi TCTD cha n k hn rt). V nu xy ra trng hp ni trn th vic cm c i vi loi ti sn c bit ny cn c quy nh tht r rng, v d nu k hn tin gi khng ph hp vi k hn ca HTDNH th liu vic cm c c c thc hin hay khng? Cn TCTD nu nhn ti sn cm c l tin gi th vic phong to ti khon hay ng ti khon tm thi ca khch hng c xy ra khng? Nu ti khon b phong to th ngi gi tin s khng c hng li. Do vy, c li cho mnh, khch hng c th rt tin gi s dng thay v em s tin ny cm c vay vn ngn hng v phi tr mt khon li sut nht nh khi n hn. Bi vy, php lut cn c quy nh c th v vn ny.

6. Cm c giy t c gi vay vn ngn hng v nghip v cp tn dng ca cc TCTD di hnh thc cm c giy t c gi

Theo Khon 2, iu 327 ca BLDS th tri phiu, c phiu, k phiu v cc giy t c gi khc c php giao dch c th c dng bo m thc hin ngha v dn s. iu 7, Ngh nh s 165 v Giao dch bo m nm 1999 quy nh: "ti sn cm c bao gm c c phiu, tri phiu, tn phiu, k phiu, chng ch tin gi, thng phiu v cc giy t khc tr gi c bng tin".

Khon 2, iu 57 Lut cc TCTD c quy nh: "T chc tn dng c cp tn dng di hnh thc cm c thng phiu v cc giy t c gi ngn hn khc".

Cu hi t ra l quy nh ti Khon 2, iu 57 ca Lut cc TCTD liu c mu thun vi Khon 2, iu 327 v iu 7, Ngh nh s 165 v Giao dch bo m nm 1999 hay khng? Trong thc tin hot ng kinh doanh ngn hng thi gian qua, c cc ngn hng thng mi (NHTM) cho vay c bo m bng ti sn cm c l th tit kim, thng phiu trn 12 thng. Mt s ngn hng khc li thn trng hn nn ch cho vay v nhn cm c nhng giy t c gi trung v di hn vi iu kin thi hn cn li so vi k hn thanh ton phi di 12 thng. Bn cnh , khng t NHTM t chi cho khch hng vay vn c bo m bng ti sn cm c l th tit kim, k phiu, cng tri trn 12 thng. S d c tnh trng trn v php lut v cm c quy nh cn thiu c th.

Vy hiu r vn trn, cn phi phn tch bn cht ca ch nh cho vay c bo m bng ti sn cm c (trong c cc giy t c gi) v nghip v cp tn dng di hnh thc cm c thng phiu v cc giy t c gi ngn hn khc.

Theo quy nh ca php lut Vit Nam: "T chc tn dng cho vay trn c s c bo m bng ti sn cm c, th chp ca khch hng vay, bo lnh ca bn th ba; khng c cho vay trn c s cm c bng c phiu ca chnh TCTD cho vay"9; "Cho vay c bo m bng ti sn l vic cho

31

vay vn ca TCTD m theo , ngha v tr n ca khch hng vay c cam kt bo m thc hin bng ti sn cm c, th chp"10.

Nh vy, theo l thuyt v ngay c trn thc t, ta thy: cho vay trn c s c bo m bng ti sn cm c (trong c cc giy t c gi) l bin php phng nga ri ro, to c s kinh t v php l gip ngn hng thu hi n trong trng hp khch hng vay khng c kh nng thanh ton gc v li khi n hn. Ti sn cm c khng phi l ngun tr n cho ngn hng. Quyn s hu i vi ti sn cm c vn thuc v bn cm c. Ngn hng khng c quyn em ti sn cm c cm li cho Ngn hng Nh nc Vit Nam v cc TCTD khc vay vn khi khng c s ng ca bn cm c. Ch nh cm c ti sn ni chung, giy t c gi ni ring bo m tin vay khng phi l mt nghip v kinh doanh ca cc TCTD.

Trong khi , cp tn dng di hnh thc cm c thng phiu v cc giy t c gi ngn hn khc l mt nghip v ca ngn hng. Mc ch ch yu ca ngn hng l kinh doanh kim li nhun. Nghip v ny khng c iu chnh bi quy ch cho vay nh cc hnh thc cp tn dng hin nay. Khi thc hin hnh thc tn dng ny, ngn hng c th ti to ra ngun vn ngn hn bng cch em cc giy t c gi ngn hn cm c cho nhau v c th c Ngn hng Nh nc cho vay. Theo quy nh ti Khon 3 v 4, iu 57 ca Lut cc TCTD, cc TCTD c ti chit khu, cm c thng phiu v cc giy t c gi ngn hn khc cho nhau. TCTD l ngn hng c th c Ngn hng Nh nc Vit Nam ti chit khu v cho vay trn c s cm c thng phiu, cc giy t c gi ngn hn khc c chit khu.

T nhng quy nh trn y, ta thy vic cho vay c bo m bng cm c ti sn hon ton khc vi nghip v cp tn dng di hnh thc cm c cc giy t c gi. Nhng mt vn t ra l lut c cm cc TCTD cp tn dng di hnh thc cm c cc giy t c gi trung v di hn khng? Nu cm c thng phiu v nhng giy t c gi ngn hn l mt hnh thc cp tn dng th ti sao li khng c nhng quy nh ring cho hnh thc ny? C th ni, nghip v ny hu nh cn b b ng. C s php l duy nht ca n l iu 57 ca Lut cc TCTD. Chnh v vy, Ngn hng Nh nc Vit Nam cn sm ban hnh cc vn bn di lut cc NHTM c th thc hin nghip v cp tn dng di hnh thc cm c cc giy t c gi v qua to iu kin cho cc ngn hng hiu r s khc nhau gia cho vay c bo m bng cm c cc giy t c gi v nghip v cp tn dng di hnh thc cm c cc giy t c gi.

*

* *

Trn y l mt s vn xoay quanh nhng vng mc ca php lut v cm c ti sn vay vn ngn hng. Phi khng nh rng, trong iu kin nc ta hin nay th cm c ti sn l mt trong cc bin php phng nga ri ro tn dng, bo m an ton trong hot ng tn dng ca cc TCTD. Chnh v vy, khc phc nhng vng mc nu trn v gii quyt vn mt cch c bn v lu di, to mt khung php l linh hot hn cho TCTD ni ring v bn nhn cm c ni chung trong quan h giao dch bo m, h t quyt nh bo m an ton cho mnh th cn sa i BLDS, cc quy nh v cm c ca cc lut, ngh nh c lin quan v ng k giao dch bo m, ban hnh mi mt s ngh nh hng dn thi hnh cc lut c ban hnh nh trnh by trn./.

1. Nhng vn bn php lut v cm c ti sn: iu 329, B lut Dn s Vit Nam nm 1995 (BLDS), iu 52, Lut cc T chc tn dng nm 1997 (Lut cc TCTD), Ngh nh s 165 v Giao dch bo m nm 1999 (Ngh nh 165), Ngh nh 178 v bo m tin vay ca cc T chc tn dng nm 1999 (Ngh nh 178), Thng t 06/2000/TT NHNN 1 hng dn thc hin Ngh nh 178 (Thng t 06)

32

2. Budilov V.M. Lut cm c ca Nga v c. Mt xcva, 1993, tr. 7. 3. Xem: iu 5 Ngh nh s 165 v Giao dch bo m nm 1999. 4. iu 336 B lut Dn s Lin bang Nga, iu 747 B lut Dn s Thi Lan, iu 342 B lut Dn s Nht

Bn... 5. Lut doanh nghip nh nc nm 1995 quy nh vic giao ti sn cho doanh nghip qun l, s dng v c

quyn c dng cm c, th chp bo m thc hin cc ngha v 6. Khon 2.3 Mc 2 Thng t 06/2000/TT - NHNN 1 ngy 4/4/2000 hng dn thc hin Ngh nh 178/1999/N -

CP ngy 29/12/1999 ca Chnh ph v bo m tin vay ca cc t chc tn dng 7. Phn 1 Mc 4 Thng t 06/2000/TT NHNN 1 ngy 4/4/2000 hng dn thc hin Ngh nh 178/1999/N -

CP ngy 29/12/1999 ca Chnh ph v bo m tin vay ca cc t chc tn dng. 8. iu 52, Lut cc TCTD, iu 4, Ngh nh 178 9. Khon 2, iu 52, Lut cc T chc tn dng 10. Khon 2, iu 9 v Khon 2, iu 2 Ngh nh 178 1999/N - CP ngy 29/12/1999 ca Chnh ph v bo

m tin vay ca cc TCTD.

33

dn bit, dn bn

Minh c

Hai cuc To m ti Long An (28.10) v Tp. H Ch Minh (30.10) v ch "Tng cng s tham gia ca nhn dn vo xy dng v thc thi php lut", do Vn phng Quc hi phi hp vi HND hai tnh ng ch tr gy c s ch ca cc i biu dn c, cc s, ban, ngnh, on th v cc nh nghin cu ti a phng khng phi v vn mi m v s bn khon chung lm th no dn bit, dn bn, php lut v chnh sch uc thc tin n nhn.

Gp kin l quyn ca ngi dn tham gia qun l nh nc v x hi

Cc i biu u tm c vi quy nh nguyn tc ti iu 3 ca Lut ban hnh VBQPPL nm 1996 ghi nhn vic nhn dn gp kin xy dng vn bn QPPL l quyn ca cng dn v bnh lun rng chnh l "quyn tham gia qun l nh nc v x hi" c Hin php 1992 ghi nhn (iu 53). Quyn "tham gia" ny cn c c th ho hn na trong lut; c bit cn quy nh r nhng loi VBQPPL iu chnh quyn v ngha v c bn ca cc thnh vin trong x hi th bt buc phicng b d tho sm ly kin d lun, lm c s thc tin ban hnh.

Ni rit, nhng phi lm c iu ny mt cch thc cht th chnh sch v php lut mi i vo cuc sng, c cuc sng chp nhn". l iu tm s ca ng Su Ngh ( HND Thnh ph H ch Minh) khi trao i vi Ban ch nhim ca ti Nghin cu1 trc khi t chc cuc To m ti tr s HND-UBND Tp. H ch Minh. ng Nm An, Ch tch Hi Cng K ngh gia tnh Long An nh gi vn dn bit, dn bn i ng hng quan im v qun chng ca Bc H, nhng cn c c ch r rng v cch lm hp dn thu ht nhn dn ng gp vo hoch nh chnh sch v php lut nc ta. ng bn khon rng c khi lm nhiu [cc t t chc ly kin tp trung] m hiu qu khng cao.

Nhn dn l ai?

Ni ti ly kin nhn dn th khng bao hm ly kin cc c quan nh nc nh b, ngnh, UBND v HND a phng. Lut ban hnh VBQPPL ch dng khi nim "nhn dn" v " kin cng dn"trong hai iu khon v "ly kin nhn dn" (iu 39) v v "tip th kin nhn dn" (iu 41) i vi vn bn ca Quc hi v UBTVQH; cn i vi VBQPPL ca cp c thm quyn khc, th li dng khi nim "ly kin c nhn hu quan". S phn bit ny ct ngha ti sao li t cu hi trn y. Cc kin ti to m l gii "ly kin nhn dn" bao gm ly kin ca cc i t-ng: a) cc cng dn Vit Nam, thng nht vi ngha ti iu 3 ca Lut, v b) Nhng ngi l i t-ng p dng ca VBQPPL (xut pht t quan im thi hnh). Theo th hai v iu 79 ca Lut ban hnh VBQPPL th ngi nc ngoi ti Vit Nam do l i tng thi hnh nn h cng cn c c hi gp .

Nn la chn i tung

Thc t cho thy trong cc cuc ly kin nhn dn rng ri, tu yu cu c th, cc a phng la chn i tng ng gp kin. Tiu ch ch yu l nhng ngi c quyn li v ngha v lin quan ti ni dung ca chnh sch php lut mi v nhng chuyn gia, ngi c kh nng v iu kin ng gp. Cch ny i vo thc cht v hiu qu. Tuy nhin, thm nhiu ngui "bit" v gp ,

34

nhiu i biu tn thnh cc hnh thc a dng khc, trong c vic cho cng b rng ri d tho trn phng tin thng tin cng cng.

Cn c phn hi

Bo co ca hai huyn Long An cp chi tit ti nhng kin ca a phng c tip thu vo Lut t ai (do a phng so snh gia d tho v lut ban hnh). iu ny cng vi xut ca cc i biu hai cuc To m v vic phn hi vic tip thu cho thy ngi dn quan tm ti vic cc c quan nh nc tip thu kin ca h nh th no. Thc t, khng c mt ngha v phn hi no c quy nh trong php lut.

Cn c hnh thc a dng

Lut BHVBQPPL quy nh bn phng thc c bn cng dn c th la chn thc hin nguyn tc ny i vi d tho Lut v php lnh. l a) gp kin thng qua c quan, t chc ca mnh; b) Gp trc tip (qua hi ngh); c) Gi th gp ti Vn phng Quc hi, c quan, t chc son tho d n hoc d) Thng qua cc phng tin thng tin i chng (iu 40). nh gi hiu qu cc hnh thc trn y, S T Php Long An tng kt hnh thc hp dn khu dn c l thu c nhiu kin nht (chim 70% cc kin thu thp c trong tng s 61.584 kin ng gp vo 7 t ly kin vo HP v lut t 1990 n nay). Mt i biu Tp. H ch Minh li cho rng hiu qu nht l tip thu kin nhn dn qua i biu dn c v ngh nh nc nn u tin tng cng "dn ch i din". Php lut cha i vo cuc sng l do c quan quyn lc cha lm ht nhim v ch khng phi v dn khng thc hin "dn ch trc tip". Cc i biu phn tch th mnh v hn ch ca cc hnh thc ly kin v ngh cn kt hp cc hnh thc phong ph a dng khc; trong c vic ng ti rng ri d tho "dn bit".

ng ti d tho khi no?

Nu dn c iu kin tip cn sm vi chnh sch lp php giai on son tho hoc sm hn, v d giai on "iu tra thc trng quan h x hi"2 phn tch chnh sch lm tin cho son tho, th nh nc s c c hi nhn c nhiu kin hn v dn cng c iu kin tm hiu k hn v chun b thi hnh tt hn. Lm c vic ny, phi c c ch cho cng b d tho giai on sm. Theo Lut ban hnh VBQPPL hin hnh th khng phi i vi VBQPPL no, c quan son tho u c ngha v cng b d tho. Bo ch v Internet l nhng cng c thch hp ng ti d tho; cn vic c t chc ly kin rng ri hay khng th c th tu trng hp nh c ch hin nay.

Vn bn cht yu

Cc i biu to m nu ra nhiu v d v VBQPPL v chnh sch mi c thit k bi cc nh qun l nhng thiu thm d thc t dn n khng thi hnh c. Ch xin nu ra mt v d, l Ngh quyt ca Chnh ph nm 2001 ban hnh ngha v i m xe my3. Mc d quy nh ny mang thin bo v tnh mng sc kho cho nhn dn; cng c nhiu ngi dn quen mang m bo him k