Nauka – Etyka – Wiara 2011, s. 85–146

II. GODNOŚĆ CZŁOWIEKA

W ŚWIETLE NAUKI, ETYKI I WIARY

Artykuły analityczne

THE DIGNITY OF MAN IN THE LIGHT

OF SCIENCE, ETHICS AND FAITH

Analytical contributions

Redaktor: Prof. dr hab. inż. Jarosław Świderski, Instytut Technologii Elektronowej PAN, Warszawa

Moderatorzy: Prof. dr hab. inż. Czesław Grabarczyk, Komitet Inżynierii Lądowej i Wodnej PAN, Warszawa

Professor Dominique Jean-Marie Lambert Dr.d’E., Facultes Universitaires Notre-Dame de la Paix, Namur

David Carlini, MSW, FACHE

Nauka – Etyka – Wiara 2011, s. 87–96

87

HUMAN DIGNITY AND THE IMAGINATION

Stephen M. Garrett, PhD, Lecturer Social Communications Institute, Vilnius Pedagogical University

sgarret@iics.com

Abstract

The Enlightenment’s exaltation of human reason as the supreme cognitive function for knowing reality marginalized human imagining by sequestering the imagination and beauty to a world devoid of objectivity, leading to the aesthetic humanism of the Romantic period. In doing so, the imagination was said only to be concerned with felicity and feelings, with fascination and emotion, rather than the exactitude of human reason, thereby leashing the imagination’s cognitive operations to the non-real. This aesthetic humanism, though, coupled with the “will to power” of Arthur Schopenhauer and Friedrich Nietzsche led to an unfettered imagination unleashed to play with culturally instantiated signs ad infinitum. Surely, such an empowered imagination would finally take its seat next to king reason.

Richard Kearney, in his Wake of the Imagination, sees the irony of the situation: “One of the greatest paradoxes of contemporary culture is that at a time when the image reigns supreme the very notion of a creative human imagination seems under mounting threat.” There is no reality, only vain imaginings, for “we are at an impasse where the very rapport between imagination and reality seems not only inverted but subverted altogether.” The releasing of the unfettered imagination, resulting in a reality of one’s own making, ironically becomes a net loss since there is nothing real in the first place.

These renderings of the imagination denigrate the human self, dehumanizing humanity with a mechanistic worldview that leads to an emaciated existence. On the other hand, an uninhibited imagination leads to a pompous and solipsistic understanding of the human self as one proceeds to play with various images ad infinitum, constructing fantastical worlds disconnected from the reality of the true, the good, and the beautiful.

This paper contends, then, that the imagination is a disposition of human being that brings continuity to the self, connecting the past through memory and the future through vision with the present. Such an understanding of human imagining restores dignity to human beings when they allow what Søren Kierkegaard calls the “ideal self,” christologically understood, to inform their entire lives, bringing understanding and meaning while orienting them towards a compassionate existence in pursuit of the true, the good, and the beautiful.

88

1. Introduction

Prometheus, the son of a Titan in Greek mythology, appears in Hesiod’s epic poem Theogony as a trickster, one who seeks to challenge the wisdom of almighty Zeus by attempting to usurp his authority and free humanity from the dictates of the gods. In one instance, Prometheus steals the fire from Hephaestos, the crippled blacksmith of the gods, hiding it in a fennel stalk and giving it to mortal human beings.1 Now that mortal men possess fire, they are able to transform their world and are no longer captive to the capriciousness of the gods or the divine order of nature. Instead, they have the imaginative power to fashion and form their own world, creating culture from nature. Zeus, infuriated by Prometheus’s actions, binds him eternally to a rock in the Caucasus Mountains where an eagle comes to masticate his liver, only to eat it again and again after it regenerates itself during the night.2

Like all Greek mythology, Greek myths tell a tale designed to explain various aspects of reality, to offer an explanation for the way things are. The Greek myth of Prometheus is no exception. Prometheus, from the Greek word προμήθεια, means foresight or foreknowing. As such, his theft of fire is said to ascribe a negative connotation to the imagination. In Thieves of Fire, Denis Donoghue’s seminal work on the affects of the Prometheus myth upon the Western literary tradition, he remarks: “We think imagination a wonderful power, unpredictable and diverse, and we are satisfied to call it divine and to ascribe to it an early association with transgression.”3 Is the human imagination an illegitimate power, something pilfered from the gods? Or, is the imagination a superior human ability able to construct fantastical worlds of meaning on its own?

In addressing these questions, we will look briefly at the history of ideas beginning with two thinkers from the Enlightenment, René Descartes and John Locke, finding that the ethos of the Enlightenment exalts human reason as the supreme cognitive function for knowing reality and binds human imagining by restricting it to a world devoid of objectivity. Such denigration and skepticism awakened Immanuel Kant from his dogmatic slumbers as he asserts that the imagination is the “common, but to us [the] unknown root” for sense and understanding.4 Kant’s dramatic assertions lead to the aesthetic humanism of the Romantic period, unbinding the imagination as Samuel Taylor Coleridge and many of his contemporaries vigorously contend. This unbinding of Prometheus, though, when coupled with the “will to power” of Arthur Schopenhauer and Friedrich Nietzsche, produces an unfettered imagination, unleashed to play with culturally instantiated signs ad infinitum. Surely, such an empowered imagination will finally take its seat next to king reason.

These extreme renderings of the imagination, unfortunately, denigrate the human self, dehumanizing humanity with a mechanistic worldview that leads to an emaciated existence on the one hand while an uninhibited imagination leads to a 1 Hesiod, Theogony, lines 544–584. 2 Hesiod, Theogony, lines 585–616. 3 Donoghue, D., Thieves of Fire, Faber, London, 1973, 61. 4 Kant, I., Critique of Pure Reason, trans. J. M. D. Meiklejohn, in Wadsworth Philosophy Source 3.0, CD-ROM, ed. D. Kolak, Wadsworth Publishing, New York, 26.

89

delusional, pompous and solipsistic understanding of the human self on the other. This paper contends, then, that the imagination understood as a disposition of human being brings continuity to the self, connecting the past through memory and the future through vision with the present. Such an understanding of human imagining restores dignity to human beings when we allow what Søren Kierkegaard calls the “ideal self,” christologically understood, to inform our entire lives, bringing understanding and meaning while orienting us towards a compassionate existence in pursuit of the true, the good, and the beautiful.

2. Prometheus Bound

René Descartes inaugurates, with good intention, a methodological shift that gave prominence to human reason with his revolutionary notion of cogito ergo sum – I think, therefore I am. His efforts are attempts, in part, to overcome a rising tide of skepticism and open new avenues for human progress through his notion of “clear and distinct ideas.” In doing so, he sets a rationalistic trajectory that defines reality in terms of human subjectivity where the human mind is given priority over an objective reality. Despite setting a new trajectory toward modern humanism, Descartes is skeptical of the imagination particularly in relationship to reason, seeing it as mimetic and unreliable.5 Although there are some who argue that Descartes’s supposed hostility to the imagination is exaggerated, his contemporaries and successors, like Baruch Spinoza and Gottfried Leibniz who internalize this Cartesian shift in thinking, seem less inclined to ascribe validity to the imagination.6 Spinoza’s remarks are paradigmatic: “Whence may also see how easily men may fall into grave errors through not distinguishing accurately between the imagination and the understanding.” As such, “there is no doubt that words, equally with the imagination, be the cause of many and great errors, unless we strictly [be] on our guard.”7

Following the empirical tradition, although not in complete opposition to rationalism, John Locke roots knowledge and its verification in the senses, seeking pragmatic and utilitarian ends. According to Locke, “the mind, in all its thoughts and reasonings, hath no other immediate object but its own ideas.”8 Such ideas,

5 Descartes, R., Discourse on the Method for Rightly Conducting the Reason and Seeking the Truth in the Sciences, trans. E. Haldane in Wadsworth Philosophy Source 3.0, CD-ROM, ed. D. Kolak, Wadsworth Publishing, New York, 9 and his sixth meditation in Meditations on First Philosophy: In which the Existence of God and the Distinction of the Soul from the Body are Demonstrated, trans. Elizabeth Haldane in Wadsworth Philosophy Source 3.0, CD-ROM, ed. D. Kolak, Wadsworth Publishing, New York, 38–47. 6 See Lyons, J. D., “Descartes and Modern Imagination,” Philosophy and Literature 23/3 (October 1999): 302-312 and Sepper, D. L., Descarte’s Imagination: Proportion, Images, and the Activity of Thinking, University of California Press, Berkeley, 1999, for counterexamples to the received view that Descartes construed the imagination as unreliable. 7 Spinoza, B., On the Improvement of the Understanding, Echo Library Publishing, Middlesex, England, 2006, 30. Spinoza goes on to argue that it is reason and understanding that are able to separate clear and distinct ideas while the imagination is what confuses the matter with its illusions. 8 Locke, J., An Essay Concerning Human Understanding in Wadsworth Philosophy Source 3.0, CD-ROM, ed. D. Kolak, Wadsworth Publishing, New York, 161, 299.

90

though, are only representative of reality. The mind arranges these simple ideas into complex ones, which requires “judgment” (i.e., reason) so that one carefully separates ideas and is not “misled by similitude and by affinity to take one thing for another.”9 Within this context, Locke makes a distinction between “wit” and “judgment” whereby wit tends toward the pleasurable and fanciful world of entertainment and judgment toward the toilsome and noble world of knowledge. Language associated with the latter must be clear and precise, while language associated with the former is of the lesser order of metaphor, figures of speech, and poetry, which are “perfect cheats” because they do not “speak of things as they are.”10 The imagination, for Locke, is of this lesser order as it deals with the non-real while empirical reason addresses the real.

Enlightenment rationalism and empiricism exalt human reason as the supreme cognitive faculty for knowing reality. Neither approach, says David Gouwens, “could adequately account for the faculty of imagination or for aesthetics as a realm of activity. For rationalism, the imagination did not possess the clarity of rational ideas; for empiricism, the imagination seemed to lack the concreteness and vividness of sense-impression.”11 Consequently, the imagination concerns itself with felicity and feelings, with fascination and emotion, rather than the exactitude of human reason, thereby binding the imagination’s cognitive operations to the non-real.

3. Prometheus Unbound

Lest we think that Prometheus remains bound to the rock of the Enlightenment forever, the renowned Hercules scales the Caucasus Mountains to free Prometheus from his tormenting captivity, being rewarded with the secret for obtaining the golden apples of Hesperides. Immanuel Kant’s efforts to resolve the dilemmas facing the rationalist and empiricist traditions are no less herculean as he combines elements from both by proposing a new method for the validation of scientific inquiry. Drawing from the empiricist tradition, Kant contends that our sensate experiences provide the content for cognition while our understanding provides the forms by which we grasp our experiences.12 Yet, how are we to synthesize these two branches of knowledge? Kant surmises that it is the “transcendental function of the imagination,” with its “productive” and “reproductive” capacities, that synthesizes these two branches of knowledge, “for without this transcendental function no

9 Locke, J., An Essay Concerning Human Understanding, 80. 10 Locke, J., An Essay Concerning Human Understanding, 289. 11 Gouwens, D. J., Kierkegaard’s Dialectic of the Imagination, Peter Lang, New York, 1989, 17. Paul Avis also makes the point: “The modernity that stems from the Enlightenment…privileges logos over against eidos. The former is hailed as the vehicle of knowledge, mastery, and progress; the latter dismissed as the source of ignorance, superstition, and illusion. The first path to truth; the second to falsity (God and the Creative Imagination: Metaphor, Symbol and Myth in Religion and Theology, Routledge, London, 1999, 22). 12 Kant argues that “it may well be that even our empirical knowledge is made up of what we receive through the impressions (of the senses) and of what our own faculty of knowledge supplies from itself” (Kant, I., Critique of Pure Reason, trans. N. Smith, Macmillan, London, 1964, 24).

91

concepts of objects would themselves make up a unitary experience.”13 Kant’s unbinding of the imagination and championing it as the quintessential expression of human freedom, although limited to the realm of art, sets the stage for the Romantic period as the poetic response to the mechanistic worldview of the sciences.

Samuel Taylor Coleridge demonstrates his affinity for the German Idealist, Immanuel Kant, when he refers to the imagination as having the power to “shape into one” directly correlating it with Einbildungskraft, the term Kant used to identify the productive imagination.14 Although Coleridge distinguishes two aspects of the imagination, one as primary and the other secondary, it is the secondary that Coleridge describes as a “synthetic and magical power” with the ability to usurp the strictures of logic by “balancing and reconciling opposite or discordant qualities” and the faculties of natural perception by integrating a “sense of novelty and freshness [into] old and familiar objects.”15 This Romantic construal of the imagination advocated by the likes of William Wadsworth, Percy B. Shelly, William Blake, Johann Wolfgang von Goethe and others, comes to value novelty, nostalgia, emotional intuition, and an acute awareness of feelings and emotions, all within an autonomous realm of poetic discourse.

In Kant’s Critique of Judgment, he circumscribes the limits of the productive imagination, despite his advocacy for a “free playing” imagination in Critique of Reason. It is not that he denies the imagination its autonomy, which actually unbinds it from its Cartesian chords, but rather confines this autonomy to the realm of art where he disassociates reason from feeling.16 In doing so, “the judgment of taste, therefore, is not a cognitive judgment, and so not logical, but is aesthetic, … it is one whose determining ground cannot be other than subjective.”17 Despite Kant’s well-intentioned efforts to free Prometheus, he has established a trajectory for the romantic ideal of art-for-art’s-sake that not only emboldens the romantics in their opposition to science but also reinforces the values of aesthetic humanism that abdicates any sort of authorial/artistic intention such that meaning arises from the free interplay between interpreter and a particular text where textual signs have no reference point beyond themselves.

4. Prometheus the Bringer of Fire

If this is the case, Kant’s subjectivism does not merely continue into the 19th century but turns further in on itself, providing the impetus for two kinds of relativism present today — individualistic and communitarian.18 This pervasive ethos becomes the backdrop for philosophers like Arthur Schopenhauer and 13 Kant, I., Critique of Pure Reason, 144, 146. 14 Coleridge, S. T., Biographia Literaria, in Coleridge, S. T., The Major Works, OUP, Oxford, 2008, 239. 15 Coleridge, S. T., Biographia Literaria, 319. 16 Kant, I., Critique of Judgment, trans. J. C. Meredith, in Wadsworth Philosophy Source 3.0, CD-ROM, ed. D. Kolak, Wadsworth Publishing, New York, 10–16. 17 Kant, I., Critique of Judgment, 20. Emphasis added. 18 Murphy, F., Christ the Form of Beauty: A Study in Theology and Literature, T&T Clark, Edinburgh, 1995, 29.

92

Friedrich Nietzsche who bring the fire of a postmodern aestheticism.19 Friedrich Nietzsche, in his provocative work, Thus Spake Zarathustra, announces in prophetic tone that “God is dead!”20 What, though, does Nietzsche mean by this bold assertion? Why is it not simply his interpretation or “most enduring lie?”21 Surely, Nietzsche draws his conclusions from within a particular frame of reference? This in fact is his sneering criticism of modernity as he attempts to throw off traditional forms of authority: historical, political, religious, moral, and authorial. Not even science with its claims to neutrality and objectivity are unbiased, for “there simply is no science ‘without presuppositions.’”22 There are no facts, only interpretations. There is no single meaning but meanings ad infinitum, what Nietzsche calls “perspectivism.”23

Nietzsche’s perspectivism desires to overcome the supposed chasm that separates this world and the “true” world. In doing so, humanity must give shape and form to the world through its imaginative “will to power,” yet how humanity does so is not through referential language but through the language of metaphor. Chaos is accessorized with human speech to hide the horrors of this world, as Nietzsche maintains, “for it is only as an aesthetic phenomenon that existence and the world are eternally justified.”24 For Nietzsche, there is no ultimate reference point, no unity of being that grounds the true, the good, and the beautiful —“God is dead!” Reality consists of strife and destruction where one’s personal “will to illusion” creates a façade that attempts to mask this painful existence, á la Arthur Schopenhauer.25

The promulgation of the Nietzschean imagination in postmodern culture, which finds its roots in Schopenhauer and dawns in thinkers such as Jean-Paul Sartre and Jacques Derrida, begins to lull and dull our sensibilities for the real as we are inundated with reality-indifferent messages that reinforce the norms of deconstruction, relativism, plurality of meaning ad infinitum, and nostalgia. Richard 19 Defining postmodernity is illusive and highly contested (See Jenks, Ch., What Is Postmodernism? St. Martin’s Press, New York, 1987). Edward Farley offers an apt definition that includes two important and interrelated senses: the radical critique of and cultural shift away from modernity (Farley, Faith and Beauty, 2-6). Many also identify this shift as the “postmodern turn or condition” (See Jameson, F., The Postmodern Turn: Essays in Postmodern Theory and Culture, Duke University Press, Durham, NC, 1991 and Lyotard, J.-F., The Postmodern Condition: A Report on Knowledge, Manchester University Press, Manchester, 1984). To understand beauty’s fate in contemporary theology, we must come to grips with this shift (See Kevin Vanhoozer’s introductory essay, “Theology and the Condition of Postmodernity,” in The Cambridge Companion to Postmodern Theology, Cambridge University Press, Cambridge, 2003, 3–25, detailing the impact of postmodernity on “modes of thought and embodiment”). 20 Nietzsche, F., Thus Spake Zarathustra, trans. T. Common, in Wadsworth Philosophy Source 3.0, CD-ROM, ed. D. Kolak, Wadsworth Publishing, New York, 2. 21 Nietzsche, F., The Gay Science: With a Prelude in Rhymes and an Appendix of Songs, trans. W. Kaufmann, Vintage Books, New York, 1974, 283. 22 Nietzsche, F., The Gay Science, 281. 23 Nietzsche, F., Will to Power, Vintage Books, New York, 1968, § 481. 24 Nietzsche, F., The Birth of Tragedy, trans. W. Kaufmann, Vintage Books, New York, 1967, §5. 25 Nietzsche, F., The Birth of Tragedy, §1–4, 16–17. Arthur Schopenhauer provides much of the impetus for Nietzsche’s thought, not to mention the German musician Wilhelm Wagner. The main idea of Schopenhauer’s aesthetic, found in Welt als Wille und Vorstellung, Dover Publications, New York, 1966, is that art and beauty are an escape from the evil travails and misery of existence, which makes life tolerable. It is evident from this point that Schopenhauer’s thought echoes through Nietzsche, bequeathing a reticence for beauty into the postmodern psyche.

93

Kearney aptly notes the irony of the situation: “One of the greatest paradoxes of contemporary culture is that at a time when the image reigns supreme the very notion of a creative human imagination seems under mounting threat.” There is no reality, only vain imaginings, for “we are at an impasse where the very rapport between imagination and reality seems not only inverted but subverted altogether.”26

5. Dehumanization and the Dignity of Human Being

Intimated in this brief historical survey are ruminations of various dehumanizing tendencies that ultimately denigrate human dignity and grate against our understanding of human being. If we gravitate to an Enlightenment mode of thinking, human imagining, if acknowledged at all, becomes merely mimetic and deceptive because of its inability to distinguish between the real and the non-real. Such notions relegate human imagining to an inferior status. To be sure, the Enlightenment, with its turn toward human subjectivity amidst the ongoing renaissance in education, science, and politics, provides humanity with several humanizing reforms. Yet, it seems that the Enlightenment’s turn toward human subjectivity as the basis for meaning and reference actually instantiates an anthropological and cosmological reductionism, making humanity the measure of all things and reducing the cosmos merely to material existence. Such reductionisms leave humanity emaciated and devoid of wonder, feeling, and emotion.27 It is no surprise when Romantics like W. B. Yates deride Descartes, Locke, and Newton for their degradation of the imagination, indicting them as they “took away the world and gave us its excrement instead.”28

We may be tempted to cast our lots with Kant since he is the one who frees Prometheus from the petrified rock of the Enlightenment. Yet, Kant’s construal of judgment is closely aligned with an autonomous freedom that champions the imagination as that which “freely produces its own law,” having no accountability beyond itself.29 As such, many of the Romantics conflate human reason with the imagination hailing that humanity has reached its apogee. Such extravagant claims play a significant role in the aesthetic discourse during the Romantic period, conveying the ideal side of the arts where sentimentality, nostalgia, and novelty reign as Friedrich Schelling notes in his Philosophy of Art.30 These romantic ideals, 26 Kearney, R., The Wake of the Imagination: Toward a Postmodern Culture, University of Minnesota Press, Minneapolis, 1988, 3. 27 See von Balthasar, H. U., Love Alone Is Credible, trans. D. C. Schindler, Ignatius Press, San Francisco, 2004, 15–30, 31–50 for further explanations regarding these reductionisms. 28 Yeats, W. B., Explorations, Scribner, London, 1989, 325. 29 Warnock, M., Imagination, University of California Press, Berkley, 1976, 49. 30 Schelling, F., Philosophy of Art, trans. D. Stott, University of Minnesota Press, Minneapolis, 1989, 24. C. M. Bora details these same Romantic tendencies, in The Romantic Imagination, Galaxy Books, New York, 1961. Aesthetic theory, during this period, incorporated beauty and the imagination into its self-understanding, evidenced in the following works: Tolstoy, L., What Is Art?, trans. R. Pevear and L. Volokhonsky, Penguin Group, New York, 1995, Schlegel, F., “The Limits of the Beautiful,” in The Aesthetic and Miscellaneous Works of Friedrich Schlegel, trans. E. Millington, H. Bohn, London, 1849, Hegel, G., “Introduction,” Aesthetics: Lectures in Fine Art, trans. T. Knox, Clarendon Press, Oxford, 1975, and Schiller, F., “Letters on the Aesthetic Education of Man,” in Essays, trans. W. Hinderer and D. O. Dahlstrom, Continuum, New York, 1993.

94

though, “misrepresent reality through evading or trivializing evil, are emotionally self-indulgent, and avoid appropriate costly action.”31 Romanticism’s overindulgence leads to disillusionment as humanist hopes begin to erode at the hands of political upheavals, societal conflicts, capitalistic exploitations, and the ravaging environmental effects of industrialization.

Nietzsche seeks to overcome this disillusionment as humanity forms and fashions its own world through its imaginative “will to power.” Such thinking, though, encourages an uninhibited imagination that leads to a pompous and solipsistic understanding of the human self as one proceeds to play with various images ad infinitum. As a result, the unfettered imagination constructs fantastical worlds disconnected from the reality of the true, the good, and the beautiful. Efforts to erect one’s own reality, in search of meaning, actually result in a net loss of meaning since humanity denies the real world while becoming enchanted with its own.

This gives rise to narcissistic obsessions and illusions of grandeur. Sartre depicts this neurotic life as one filled with “so many amorous scenes” created by the schizophrenic imagination that “it is not only because his real love has been disappointed, but because he is no longer capable of loving.”32 Consequently, this life has little regard for others as it seeks to possess and own that which it desires. Ultimately, humanity drowns in a sea of meaninglessness, self-delusion, and nothingness, as the life it has tried to create on its own is void of the true, the good, and the beautiful.

6. The Imagination as a Disposition of Human Being

Fundamentally, these views of the imagination stem from varying existential assumptions about God, the world, and ourselves. The common feature, whether the imagination is maligned or extolled, is the disassociation of the imagination from an objective, metaphysical reality, what the Swiss Catholic theologian Hans Urs von Balthasar identified as the esse univocum of Duns Scotus (Being as a Concept)33 and Meister Eckhart (Being as God).34 This reductionism is “the turning from Being to mental concepts, from things (and God) existing in themselves to 31 Begbie, J., “Beauty, Sentimentality, and the Arts,” in The Beauty of God: Theology and the Arts, ed. D. Treier, M. Husbands, and R. Lundin, InterVarsity, Downers Grove, IL, 2007, 45–69, here 47. 32 Sartre, J.-P., The Psychology of the Imagination, Citadel Press, New York, 1972, 212. 33 von Balthasar, H. U., The Realm of Metaphysics in the Modern Age, trans. O. Davies, A. Louth, J. Saward, and M. Simon, vol. 5 of The Glory of the Lord: A Theological Aesthetics, ed. J. Fessio and J. Riches, Ignatius Press, San Francisco, 1991, 9–47. (Subsequent references to The Glory of the Lord are referred to by the abbreviation GL). Duns Scotus’s notion of esse univocum, according to Balthasar, posits that all reality rests on “an undifferentiated and neutral sphere of ‘existence,’” laying the groundwork for modern science (GL V, 18). Consequently, “we see immediately that Being which is formalized to this extent can still just posses the inner modalities of unity, truth and goodness, but no longer that of transcendental beauty.” Therefore, “since Scotist formalism provides the model for the scientific thinking of our day, it is to be expected that the consciousness of any transcendental glory must be alien to it” (GL V, 13). 34 Meister Eckhart’s notion of esse univocum, according to Balthasar, subsumes all of being into God such that “the absolute point of identity with the divine” is found within “the subject” (GL V, 46). Consequently, “the glory of the Absolute is called into question by the fact that it has little or no remaining space in which and through which it can become manifest” (GL V, 13).

95

things conceived as existing ‘for me’ and ‘from me.’ From now on, the subject can regard itself as legislative reason.”35 If, however, we posit an objective reality created by God and ascertained by properly perceiving subjects, then the imagination can become a disposition of human being that brings continuity to the self, connecting the past through memory and the future through vision with the present.

With the unbinding of the imagination by Kant and its subsequent coronation by the Romantics, the active, creative powers of the imagination were on display. If we continue from our premise of an objective reality subjectively perceived, we see that the imagination not only retains this active component but also manifests a passive element as well. Balthasar makes the point where he inverts the Romantic emphasis on the purely creative imagination:

This is why the Einbildungskraft (“imagination”) which primarily projects from within toward the exterior, ought rather to be called Ausbildungskraft (“power-to-externalize-images”), whereas the process of Ausbildung (“education,” “formation,” “development,”), in which the objective content of images is assimilated from the outside to the interior, ought rather to be called Einbildung (“imaging,” or “imag-ining,” that is, interiorizing external images).36

By privileging objective reality as that which educates, forms, shapes, or develops our imaginations, Balthasar redefines Einbildungskraft in terms of Ausbildungskraft. This redefinition seems to counter the Kantian idea of Einbildungskraft that emphasizes the subjective human power of making images, yet not entirely. Balthasar does think that Kant’s description of the creative power of the imagination is appropriate so long as it is prepared by the Holy Spirit in its obedient orientation to Jesus Christ, finding fulfillment in him.37

Taking the active and passive components of the imagination into account, we can futher understand the imagination as that “which gives form to thought,”38 what the Venerable 19th c. Catholic Cardinal John Henry Newman identifies as “an intellectual act, … [which] has the means,…of stimulating those powers of the mind from which action proceeds.”39 Newman continues noting that “the 35 Balthasar, H. U., GL V, 28. Cf. von Balthasar, H. U., Seeing the Form, trans. E. Leiva-Merikakis, vol. 1 of The Glory of the Lord: A Theological Aesthetics, ed. J. Fessio and J. Riches, Ignatius Press, San Francisco, 1982, 72. Although Hans Urs von Balthasar attributes the demise of western metaphysics to Duns Scotus and Meister Eckhart (GL V, 12–20), he notes that “only with Descartes does philosophy become dependent on the scientific ideal of the rising natural sciences, thereby beginning its rift with theology. And only from this point onwards do philosophers become eager to experiment with the question of what reason can accomplish without the aid of revelation and what the possibilities are for a pure nature without grace” (GL I, 72), lending further support to our previous arguments. 36 Balthasar, H. U., GL I, 178–179. 37 Balthasar, H. U., GL I, pp. 177–179. 38 MacDonald, G., “The Imagination: Its Function and Its Culture,” in A Dish of Orts, Edwin Dalton, London, 1908; repr., BiblioBazaar Reproductions, 2007, 12. 39 Newman, J. H. C., An Essay in Aid of a Grammar of Assent, Notre Dame University Press, South Bend, IN, 2006, 86.

96

imagination may be said…to be of a practical nature, inasmuch as it leads to practice indirectly by the action of its object upon the affections.”40

What seems to materialize, then, is the idea that the imagination is a “holistic faculty … that relates specifically to the thinking or feeling or willing faculties” that see[s] the end from the beginning and…anticipate[s] what it will be like to arrive at our destination,” as Paul Avis notes.41 As such, “the imagination becomes constitutive of the self and is an element in the continuity of the self from past to present and future, the imagination emerges as a disposition” such that “one who with originality and vision adheres to the picture of the ideal self and allows it to inform his entire life …, [being] oriented to sympathy, insight, and understanding.”42 Such an understanding of human imagining restores dignity to human beings, particularly when we allow what Søren Kierkegaard calls the “ideal self,” christologically understood, to inform our entire lives. In so doing, our lives become meaningful as we orient ourselves towards a compassionate existence in pursuit of the true, the good, and the beautiful.43

7. Conclusion

The human imagination is instrumental to human identity, for it is “at the core of what it means to be human.”44 To be sure, the imagination is not a superior human faculty, for it too has the ability to create fantastical, fictitious worlds of our own making. These dangers, though, are no more damning for the imagination than logical fallacies are for our capacity to reason. By being aware of the limitations of the imagination, we can elude these hazardous trappings. To circumvent them, though, we must take captive every thought to Christ (2 Cor 10:5). In doing so, human imagining can lead to human flourishing as human beings employ their imaginations to envision the numerous possibilities for cultivating the true, the good, and the beautiful for the common good of a society. After all, as MacDonald urges, “a wise imagination…is the best guide that man or woman can have, for it is not the things we see the most clearly that influence us the most powerfully.”45 40 Newman, J. H. C., An Essay in Aid of a Grammar of Assent, 82. 41 Avis, P., God and the Creative Imagination: Metaphor, Symbol and Myth in Religion and Theology, Routledge, London, 1999, 79. Similarly, Mary Warnock identifies the imagination as that which “brings ideas together, and which is at work to create the forms of things which seem to speak to us of the universal, and which at the same time necessarily cause in us feelings of love and awe” (Warnock, M., Imagination, University of California Press, Los Angeles, 1976, 83–84). 42 Gouwens, D., “Kierkegaard on the Ethical Imagination,” The Journal of Religious Ethics 10 (1982): 216. Emphasis added. 43 Gouwens summarizes Kierkegaard’s understanding of the ethical person who pursues the “ideal self” where the religious imagination “emerges as a contrast to the ethical” in that “the ethical person may become increasingly aware of the depths and complexities of the ethical task, and increasingly aware of the impossibility of completing those movements.” As such, “Christ presents himself to the ethical imagination not as a glorious internally-generated ideal, but as the suffering God-man who atones for sin — an offense to the self-reliance of the imagination as well as the reason. The imagination cannot, any more than the reason, grasp the divine” (Gouwens, “Kierkegaard on the Ethical Imagination,” 217). 44 Hart, T., “Imagining Evangelical Theology,” in Evangelical Futures: A Conversation on Theological Method, ed. J. Stackhouse, Baker Books, Grand Rapids, 2000, 198–199. 45 MacDonald, G., A Dish of Orts, 32–33, 38.

Nauka – Etyka – Wiara 2011, s. 97–103

97

ZASADA HOLOGRAFICZNA – HISTORIA IDEI I JEJ KONSEKWENCJE

Inż. Czesław Hławiczka prywatny przedsiębiorca

hlawiczes1@wp.pl

Streszczenie

W ostatnich latach fizyka zmieniła się diametralnie, kiedy znani fizycy łącznie z laureatami nagrody Nobla zaangażowali się w ideę zaplanowanego, informatycznego Wszechświata. Według tej idei materia, energia, przestrzeń i czas są pochodną od przemyślnej konfiguracji samej informacji. Jak przyznają najlepsi fizycy na początku była informacja, a wszystko co powstało, to z niej powstało. Według tej idei czas nie ma takiego znaczenia jak w ewolucji, bo wszystko zostało na początku zaplanowane, a obecnie oglądamy odsłaniający się horyzont zdarzeń coraz nowszych relacji między istniejącymi już informacjami. Jeżeli już na poziomie kwantowym jest możliwość wyboru, to świadomy człowiek decyduje gdzie na tym planie chce być. Wtedy istnienie człowieka ma swój sens, a godne i odpowiedzialne życie nabiera szczególnego znaczenia.

Abstract: The Holographic Principle. The history and consequences of the idea

In June 2007 Council of Europe said that the existence of God cannot be propagated outside religious instruction. Nowadays, the media policy wants to push God aside into the world of myths and legends. Politicians who are responsible for teaching programme do not refer to the new interpretation of quantum mechanics, based on laser experiments from the 1980s. In recent years, physics has changed drastically, due to the involvement of well-known physicians. The involvement concerns the idea of the planned Universe, where the matter, energy, time and space are derivative of a well-considered configuration of information. According to the idea, everything was planned beforehand. Now, we are only observing appearing pieces of information.

1. Historia

Albert Einstein nie chciał pogodzić się z przypadkowym rozwojem świata wynikającym z interpretacji mechaniki kwantowej, jaką przyjęli Bohr i Heisenberg

98

w Kopenhadze 1926 roku. Dlatego w latach 50-tych jego „protegowany uczeń” Dawid Bohm zaproponował, że cząstki elementarne zachowują się jakoby przypadkowo, ponieważ wpływa na nie niezliczona ilość ukrytych zmiennych [8]. W nawiązaniu do twierdzenia Bella te ukryte zmienne muszą oddziaływać nie-lokalnie, a wiec oprócz wpływu sąsiada istnieje też jakiś wpływ cząstek nawet z naj-dalszej gwiazdy [9]. Opisuje to ukryty porządek poza progiem teorii nieoznaczo-ności, a więc niemożliwy do zbadania doświadczalnie. Z tego powodu do niedawna interpretacją Bohma zajmowali się prawie wyłącznie filozofowie i mistycy.

Kosmos jest największym laboratorium fizyków i astronomowie odkryli, że gwiazdy bardzo różnią się od siebie. Najpopularniejsze są takie jak nasze słońce. Gwiazdy neutronowe są kilka razy masywniejsze, a jeszcze większe zapadają się w Czarne Dziury, których w naszej galaktyce są tysiące, a w centrum jest jedna o masie kilku milionów naszych Słońc i wokół niej kręci się nasza galaktyka. Zakrzywienie przestrzeni według Teorii Grawitacji Einsteina wokół Czarnej Dziury powoduje, że z takiego obiektu nie może wydostać się żadna materia nawet promień światła [10]. W 1974 roku Stephen Hawking obliczył, że Czarna Dziura nie jest jednak idealnie czarna i może emitować tzw. wirtualne cząstki [11]. To promieniowanie Hawkinga, choć poprawne teoretycznie, nie jest jeszcze potwierdzone doświadczalnie i nie może on dostać nagrody Nobla. Przy okazji zauważono, że ilość informacji, jaka może pomieścić się w Czarnej Dziurze nie jest proporcjonalna do jej objętości, ale do jej powierzchni. Jacob Beckenstein obliczył, że ilość ta, czyli entropia przez stałą Boltzmanna jest równa powierzchni Czarnej Dziury przez 4 długości Plancka do kwadratu [12].

W nawiązaniu do tych obliczeń, Gerard't Hooft, laureat nagrody Nobla z 1999 roku, zaproponował „redukcję wymiarów” na podstawie tzw. Zasady Holo-graficznej [13]. Hologram jest przestrzennym obrazem zapisanym jednak na płaskim ekranie, a odtwarzanym w przestrzeni przez interferencję wiązki światła spójnego odbitego od ekranu z wiązką niezaburzoną. Każdy element ekranu zawiera informację o obrazie przedmiotu oglądanego z wielu kierunków. Wiązka fal musi być spójna, inaczej obraz będzie bezkształtną przestrzenną plamą [14–18].

Podobnie było w interpretacji Bohma, który twierdził, że każdy punkt przestrzeni jest określony przez oddziaływanie pochodzące od wszystkich cząstek z całego Wszechświata [19–22]. W latach 90-tych nielokalność kwantowa została potwierdzona doświadczeniami z laserami i większość tzw. loopholes zostało zamkniętych. Informatyka kwantowa oparta jest na dekoherencji kwantowej, gdzie zachowana jest informacja dzięki tzw. unitarności. Suma prawdopodobieństwa wszystkich możliwych zdarzeń dla danego systemu jest równa jedności [23].

Istnieje też ciekawy związek między długościami (czasami) kwantowymi Comptona (Lc) i Plancka (Lp), a relacją między oddziaływaniami elektromagne-tycznym (Fe) i grawitacyjnym (Fg) [52].

(Lp)/(Lc) × (Lp)/(Lc) = a Fg/Fe

Sugeruje to informatyczno-geometryczny obraz oddziaływań. Zasada Holograficzna umożliwiła rozwiązać tzw. paradoks informacyjny

w Czarnej Dziurze. Według zasady holograficznej informacja gromadzona jest na

99

powierzchni i nie ma żadnego centralnego punktu osobliwości. Natomiast według Hawkinga informacja wpadająca razem z cząstką do Czarnej Dziury znikała bezpowrotnie w jej centralnym punkcie osobliwości. Hawking upierał się przy tej idei aż do lipca 2005 roku, kiedy przyznał, że zmienia swoją teorię. Nie akceptuje on jednak zasady holograficznej i rozwija własną teorię, gdzie informacja unoszona jest z promieniami Hawkinga do przestrzeni w innym wymiarze [24].

Popularność zasady holograficznej wzrosła, kiedy w 1995 roku Leonard Suskind zastosował ją w Teorii Strun [25], a Juan Maldacena udowodnił korelację między pięciowymiarową przestrzenią anty de Sittera z grawitacją, a czterowymia-rową teorią pola bez grawitacji (tzw. Ads/CFT correspondence) [26]. Później inni fizycy udowodnili tę korelację dla dowolnych wymiarów. Jak pisał Beckenstein w 2003 roku fundamentalna jest tylko informacja, a materia i przestrzeń są tylko iluzją wynikającą z relacji miedzy informacjami [27]. W związku z tymi odkryciami zaczęto rozwijać macierzowe Teorie Strun, jako naturalny obraz hologramu.

Już na początku lat 90-tych Jacobsen sugerował, że grawitację można będzie wyprowadzić z praw termodynamiki. Prawdziwy wysyp artykułów nastąpił w 2010 roku, kiedy w styczniu Erik Verlinde wyprowadził prawa grawitacji Newtona i teorii względności Einsteina z termodynamiki i zasady holograficznej [28–30]. Zgodnie z termodynamiką Czarnej Dziury największa entropia jest na jej po-wierzchni, gdzie skupiona jest cała informacja. Dlatego w naszym holograficznym otoczeniu między horyzontami zdarzeń, informacja będzie jako zewnętrzna spadać do teoretycznego promienia mini Czarnej Dziury każdego masywnego obiektu, a nasz obserwowalny Wszechświat jako wewnętrzny będzie doświadczał ekspansji przestrzeni, co obserwujemy jako prawo Hubbla [31].

Kalkulacji Verlinde'a nie można stosować na poziomie kwantowym, gdzie dominuje zasada zachowania informacji i nie można zniszczyć powstałych stanów kwantowych. Potwierdzone to zostało doświadczeniami z ultra wolnymi neutronami w polu grawitacyjnym [32, 33, 50]

Wraca się do pomysłu Andreja Sacharowa z 1968 roku, kiedy proponował on grawitację jako efekt wtórny wynikający z bardziej fundamentalnych zjawisk [34].

Zasada holograficzna naturalnie wymaga ekspansji naszego obserwowal-nego Wszechświata. W styczniu 2010 grupa fizyków japońskich wyprowadziła równanie Friedmana z zasady holograficznej i termodynamiki [35, 36]. W maju 2010 George Smoot, laureat nagrody Nobla z 2005 roku udowodnił, że zasada holograficzna wymusza tzw. przyspieszenie rozszerzania się przestrzeni Wszech-świata, co jest obserwowane przez astronomów od 1998 roku. Przez 10 lat to przyspieszenie tłumaczono tajemniczą Ciemna Energią [37–39].

W holograficznym Wszechświecie każdy obserwator jest w centrum swojego Wszechświata z rozszerzającym się unikatowym dla niego horyzontem zdarzeń. W każda stronę jest maksymalnie równo 13,7 mld lat świetlnych obserwowalnego Wszechświata [40].

W marcu 2010 koreańscy fizycy wykazali, że grawitacja ma pochodzenie czysto informatyczne. W maju 2010 inny zespół koreański proponuje wyprowa-dzenie całej mechaniki kwantowej z teorii informacji powiązanej z zasadą holo-graficzną.

100

Również w maju 2010 chiński fizyk Tower Wang z uniwersytetu w Pekinie proponuje wyprowadzenie prawa Coulomba z termodynamiki i zasady hologra-ficznej [42].

W związku z tradycyjną niekompatybilnością między nieokreśloną naturą mechaniki kwantowej, a sztywnymi regułami w ogólnej teorii względności Benjamin Koch z katolickiego uniwersytetu w Santiago de Chile, proponuje w kwietniu 2010 roku, że to zasady geometrii rządzą prawami mechaniki kwanto-wej. Uważa, ze lepsza jest interpretacja de Broglie-Bohma jako deterministyczna teoria z nielokalnymi oddziaływaniami wszystkich cząstek w zależności od ich położenia [43].

Prawa fizyki klasycznej nie biorą pod uwagę rozmieszczenia elementów i kolejności ich oddziaływania, chociaż z tego porządku są wyprowadzane. Obecna mechanika kwantowa zajmuje się relacjami ilościowymi, natomiast kolejność relacji wewnątrz obiektu jest pomijana. Kevin Knuth z uniwersytetu Albany w USA zajmuje się tworzeniem matematycznych podstaw badających kolejność informacji w systemie. W artykule z 27 września 2010 podaje jak uwzględniać kolejność oddziaływania w strukturze łańcucha lub kratownicy. Taka kalkulacja jest szczególnie ważna w przypadku nie-lokalnych oddziaływań kwantowych przy tworzeniu hologramu [44].

Naukowcy badają działanie naszego mózgu. Obecnie neurolodzy przyjmują, że pamięć jest rozmieszczona w formie engramu będącym elektromechaniczną postacią proponowanego wcześniej przez Karla Pribrama hologramu [45, 46].

Gariaev i Miller przypuszczają, że również kod genetyczny DNA jest wspomagany holograficzną pamięcią [47, 48].

2. Konsekwencje

Obecnie nie możemy jednoznacznie rozróżnić, która rzeczywistość jest prawdziwa. Czy wspierana przez Hawkinga tradycyjna materia i grawitacja, czy rozwijana obecnie informatyka i holografia. Tym niemniej sama równoważność modeli sugeruje istnienie Inteligentnego Projektu. Czy program komputerowy może sam się zaprogramować tak, aby jego działanie było sensowne?

Jak przewidywał jeden z największych fizyków teoretycznych XX wieku Archibald Wheeler, fizyka w XXI wieku będzie nauką o informacji. Należałoby przełamać nasze pojmowanie materii jako nośnika informacji, jeśli w holo-graficznym świecie materia jest efektem relacji między informacjami, tak, jak w wirtualnej rzeczywistości kreowanej w komputerze [49].

Obecnie produkowane są już drukarki holograficzne, które tworzą plastikowe przedmioty na podstawie programu zapisanego w formie matema-tycznego algorytmu. Drukarka taka skleja przestrzenny przedmiot z plastikowych kropek, które odpowiadają relacjom między informacjami (dyskretne interferencje fal elektromagnetycznych) jakie zapisane są w bezwymiarowej przestrzeni pamięci komputera [51].

Cały obiekt istnieje już zaplanowany w pamięci komputera, a jego obraz wyłania się po zrealizowaniu wszystkich relacji między potrzebnymi informacjami.

101

W takiej wirtualnej rzeczywistości w pamięci komputera odległości między informacjami nie mają znaczenia. Ważna jest tylko kolejność interferencji.

W onkologii stosuje się „naświetlanie” promieniami o odpowiedniej często-tliwości komórek rakowych bez mechanicznej operacji. Informacja jest tak dobrana aby zakłóciła namnażanie się wadliwego kodu genetycznego. Jest to dużo tańsze i chory może niemal natychmiast opuszczać szpital. Wymaga jednak drogiego sprzętu i precyzyjnie dobranych parametrów naświetlania.

Nie wiemy, co to jest informacja i raczej kojarzymy to z czymś niemater-ialnym. To co odbierają nasze zmysły to wszystko są relacje między informacjami.

Nasza świadomość odbiera te relacje jako bodźce oddziaływające na nasz system nerwowy i obserwujemy wtedy przybliżoną rzeczywistość tworzoną przez całe systemy informacji w postaci atomów materii.

Wiemy, że przestrzeń fizyczna nie jest pusta, ale wypełniają ją wirtualne cząstki-antycząstki. Opisuje to znany efekt Casimira, a potwierdzaja to efekty Lamba i polaryzacja próżni oraz spontaniczne emisje promieni gamma. Prawdo-podobnie ta przestrzeń tworzona jest jako hologram na bazie fali Comptona.

Idea holograficznego Wszechświata naturalnie wyjaśnia tradycyjne proble-my z ciemną materią i ciemną energią. Również przyspieszona recesja przestrzeni są naturalnymi efektami wynikającymi z informatyki i holografii.

Jeśli nasz świat rzeczywiście jest hologramem to powstaje pytanie skąd się wziął program podtrzymujący funkcjonowanie takiego hologramu. Kto ten pro-gram włączył i czy znowu go nie wyłączy?

Jak wiemy hologram wymaga spójnej fali, a wszelka dowolność i chaos tworzą nieokreśloność w całym systemie. Nie istnieje tu ewolucja tworzenia, a jedynie ewolucja obserwacji. Jest więc determinizm celu, a nie podmiotu, który jest zmieniany w wypadku odmowy realizacji. Dlatego pomimo pewnych ograniczeń w postaci stałych fizycznych otaczający nas obserwowalny Wszech-świat jest taki olbrzymi, bo operuje na niezliczonej ilości informacji, potrzebnych do osiągnięcia celu przy zachowaniu wolności wyboru już na poziomie kwan-towym.

Każdy z nas jako obserwator znajduje się w centrum swojego obserwo-walnego Wszechświata, co obserwują astronomowie. Każdy z nas ma do dyspozy-cji swój niezliczony zestaw informacji i może dokonywać pozytywnych jak i negatywnych wyborów oraz ponosić konsekwencje tych wyborów.

Tym bardziej powierzone nam życie w tym niezmierzonym, ale zapla-nowanym otoczeniu powinno cechować się odpowiedzialnością i godnością.

Czy taki program dysponujący niezliczoną ilością informacji, a przy tym działający z wielką prędkością światła i dający sobie radę ze zaplanowanym marginesem wolnego wyboru mógł powstać przypadkowo?

Chyba z definicji program musiał zostać zaprogramowany [52].

Bibliografia

[1] http://assembly.coe.int/Main.asp?link=/Documents/WorkingDocs/Doc07/ EDOC11297.htm

[2] http://www.bbc.co.uk/news/uk-11161493

102

[3] http://www.bbc.co.uk/news/uk-11457795 [4] http://pl.wikipedia.org/wiki/Kopenhaska_interpretacja_mechaniki_kwantowej [5] http://th.if.uj.edu.pl/~zalewski/notatki.pdf [6] http://en.wikipedia.org/wiki/Copenhagen_interpretation [7] http://en.wikipedia.org/wiki/Interpretation_of_quantum_mechanics [8] http://en.wikipedia.org/wiki/De_Broglie%E2%80%93Bohm_theory [9] http://en.wikipedia.org/wiki/Nonlocality [10] http://en.wikipedia.org/wiki/Black_hole_thermodynamics [11] http://en.wikipedia.org/wiki/Hawking_radiation [12] http://en.wikipedia.org/wiki/Bekenstein_bound [13] http://en.wikipedia.org/wiki/Holographic_principle [14] http://arxiv.org/abs/gr-qc/9310026 [15] http://pl.wikipedia.org/wiki/Gerardus_%27t_Hooft [16] http://pl.wikipedia.org/wiki/Holografia [17] http://pl.wikipedia.org/wiki/Interferencja [18] http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awiat%C5%82o_sp%C3%B3jne [19] http://pl.wikipedia.org/wiki/Macierz_g%C4%99sto%C5%9Bci [20] http://pl.wikipedia.org/wiki/Stan_czysty [21] http://pl.wikipedia.org/wiki/Stan_mieszany [22] http://en.wikipedia.org/wiki/Implicate_and_explicate_order_according_to_

David_ Bohm [23] http://en.wikipedia.org/wiki/Bell_test_experiments [24] http://en.wikipedia.org/wiki/Black_hole_information_paradox [25] http://pl.wikipedia.org/wiki/Leonard_Susskind [26] http://en.wikipedia.org/wiki/AdS/CFT_correspondence [27] http://community.livejournal.com/ref_sciam/1190.html [28] http://en.wikipedia.org/wiki/Theodore_Jacobson [29] http://arxiv.org/abs/1001.0785 [30] http://en.wikipedia.org/wiki/Erik_Verlinde [31] http://supernova.lbl.gov/~evlinder/turner.pdf [32] http://arxiv.org/abs/1009.5414 ultracold [33] http://arxiv.org/abs/hep-ph/0306198 [34] http://www.tititudorancea.com/z/biography_of_andrei_sakharov.htm [35] http://arxiv.org/abs/1010.3429 friedman [36] http://arxiv.org/PS_cache/arxiv/pdf/1001/1001.3470v2.pdf [37] http://arxiv.org/abs/1002.4278 accelerating [38] http://pl.wikipedia.org/wiki/George_F._Smoot [39] http://en.wikipedia.org/wiki/Dark_energy [40] http://en.wikipedia.org/wiki/Shape_of_the_Universe [41] http://www.technologyreview.com/blog/arxiv/24975/ [42] http://prd.aps.org/abstract/PRD/v81/i10/e104045 coulomb [43] http://arxiv.org/abs/1004.2879 koch [44] http://arxiv.org/abs/1009.5161 knuth [45] http://siewspina.blox.pl/2009/02/Engram-druga-odslona.html [46] http://en.wikipedia.org/wiki/Holonomic_brain_theory

103

[47] http://en.wikipedia.org/wiki/Holographic_paradigm [48] http://www.emergentmind.org/gariaev06.htm (2007) [49] http://en.wikipedia.org/wiki/Timeline_of_quantum_computing [50] http://arxiv.org/PS_cache/arxiv/pdf/1010/1010.4729v2.pdfhttp://arxiv.

org/PS_cache/arxiv/pdf/1010/1010.4729v2.pdfhttp://arxiv.org/PS_cache/ arxiv/pdf/1010/1010.4729v2.pdfhttp://arxiv.org/PS_cache/arxiv/pdf/1010/1010.4729v2.pdf

[51] http://www.geola.lt/lt/holography_equipment/holographic_printers/http: //www.geola.lt/lt/holography_equipment/holographic_printers/http://www. geola.lt/lt/holography_equipment/holographic_printers/http://www.geola.lt/lt/holography_equipment/holographic_printers/

[52] http://www.hologram.glt.pl/

Nauka – Etyka – Wiara 2011, s. 104–110

104

GODNOŚĆ CZŁOWIEKA – DIGNITAS HOMINIS

Prof. dr hab. Janusz Sławiński Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Gnieźnie

Instytut Ochrony Środowiska js@verim.pl

Streszczenie

W referacie omówiono pojęcie godności człowieka – dignitas hominis, w ujęciu starożytnych filozofów, humanizmu chrześcijańskiego i w czasach obecnych jako własność niezbywalną, powszechną i nadprzyrodzoną, uczestniczącą w absolutnym dobru oraz chronioną przez prawo międzynarodowe. Podkreślono związek godności ze świadomością, podświadomością i ich zaburzeniami, wyko-nywanym zawodem w szczególności pielęgniarstwem, wykształceniem i sytuacją rodzinną. Przedstawiono nowe podejście do etyki, filozofii, ochrony środowiska- biosfery, proponujące funkcjonalny model rezygnujący z homocentryzmu, uwzględ-niający wartościogenne procesy przepływu informacji, energii i materii w ekosyste-mach, rozkwit i harmonię życia ludzi, zwierząt i roślin.

Wartości tworzą się tam gdzie zachodzą etyczne procesy tworzenia całości systemu i jego części takie jak inteligencja, rozwój, postęp, wrażliwość i pozyty-wne uczucia wobec człowieka i przyrody. Autor referatu nie ogranicza się do samego opisu, ale celowo kreuje kontrowersyjne sytuacje stawiając czytelnikowi pytania o ocenę godności podmiotów.

Abstract: Human dignity – Dignitas hominis

The article presents the topic of human dignity – dignitas hominis in the eyes of the ancient philosophy, Christian humanism, and recent times. The author focuses on the relationship between dignity, consciousness, lack of consciousness and the occupation, education and family relations. New attitudes towards ethics, philosophy, environmental issues-biosphere are presented. The attitudes propose resigning from homocentrism and including information.

The author claims that the values are created, when ethical processes of creation of the entire system and its parts, such as intelligence, progress and sensitivity, are made. The author does not only summarise the topic, but also provides controversial situations which motivate the reader to reflect upon the issue of dignity.

105

1. Podstawowe definicje i pojęcia

Godność człowieka to fundamentalne pojęcie antropologii filozoficznej, problemów etycznych, postaw i zachowań człowieka. Jest ono nierozerwalnie związane ze świadomością i dlatego badania natury świadomości są tak ważne i niezwykle intensywnie rozwijane. Według Arystotelesa to cnota pojmowana jako złoty środek między wadami zarozumialstwa i służalczości. Według filozofii chrześcijańskiej godność człowieka wynika z jego stworzenia na obraz i podo-bieństwo Boga. Dlatego humanizm chrześcijański ujmuje godność jako własność powszechną, niezbywalną i nadprzyrodzoną – Imago Dei, uczestniczącą w absolut-nym dobru. Godność jest dobrem osobistym, chronionym przez prawo polskie i międzynarodowe powszechną deklaracją praw człowieka. Poczucie własnej wartości, tytuł, odznaczenia, urząd lub zaszczytne stanowisko mogą być mylnie pojmowane jako wystarczający warunek osobistej godności i wyższości nad in-nymi. W kategoriach neuropsychologii to też świadomość – stan umysłu i atrybut wolnej woli. Odnosi się do relacji myśl-idea oraz ma związek z elektromagne-tycznymi (elektrofizjologicznymi) procesami zachodzącymi w mózgu, a być może i w sercu [1]. Mózg człowieka składa się z olbrzymiej liczby połączonych ze sobą dróg nerwowych. Drogami tymi przemieszczają się impulsy elektryczne gene-rowane przez procesy biochemiczne. Metodą elektroencefalograficzną (EEG) można wzmacniać te impulsy, ilościowo określać zmiany aktywności mózgu i takie parametry jak amplituda (wysokość fali) i częstotliwość impulsów.

Inną metodą jest tomografia pozytonowa (PET) – precyzyjne określenie obszarów mózgu u ludzi poddanych różnym bodźcom. Stan mózgu można częścio-wo regulować za pomocą np. technik relaksacyjnych pozwalających kontrolować poziom stresu. Zabiegi takie pozwalają obiektywniej ocenić stan własnego umysłu oraz sprzyjają podejmowaniu racjonalnych i godnych decyzji.

W ostatnich latach pojawiła się nowa metoda wglądu i kontroli w procesy zachodzące w mózgu. Jest to tzw. neurobiologia – ,,świetlisty umysł” – optogene-tyka. Polega ona na połączeniu techniki światłowodowej i inżynierii genetycznej. Pozwala ona przejrzeć działanie skomplikowanych obwodów mózgu ssaka, jak i pobudzać lub hamować wyładowania wybranych neuronów w czasie kilku mili-sekund. Dotychczas wykorzystana została do sterowania zachowaniem zwierząt. Optogenetyka dostarcza znacznie więcej informacji niż podanie leku lub wszcze-pienie elektrody i w ten sposób przybliża do zrozumienia fundamentów zacho-wania. Od 2010 roku zbudowano zestawy narzędzi włączających i wyłączających lub modyfikujących otwieranie i zamykanie specyficznych kanałów w mózgu. Dalekosiężne implikacje tej techniki mogą objąć optogenetyczną kontrolę – stero-wanie ludzkich zachowań i przejęcie nad nimi kontroli. I tu właśnie tkwi sedno etycznych problemów – rola godności człowieka jako nadrzędnego kryterium [2].

2. Godność człowieka w świetle nauki, etyki i wiary

Świat, w którym żyjemy, jest światem wartości. Sugestywną hierarchię wartości podał Max Scheler. Według niego najniższymi wartościami są wartości hedonistyczne tj. przyjemnościowe. Górują nad nimi wartości utylitarne –

106

użytecznościowe. Wyższe od wartości utylitarnych są wartości witalne – biologicz-ne, związane z czuciem całego ciała. Z kolei wartości duchowe, do których można zaliczyć wartości estetyczne, prawne i poznawcze, są wyższe od wartości witalnych i przewyższają je. Według Schelera wartościami najwyższymi, nie porównywalnymi z żadnymi innymi są wartości religijne. Zdaniem Krystyny Ostrowskiej model hierarchii wartości można przedstawić w formie piramidy [3]. Jeżeli w życiu człowieka będzie zachowana zaprezentowana powyżej hierarchia wartości, wtedy jego postępowanie będzie godne.

Rys. 1. Hierarchia wartości wg Schelera.

Godność naukowca – determinuje godność i prawdę w naukach, ponieważ naukowcy są twórcami systemów naukowych. A więc aktywność naukowca winna być etyczna i moralna, nierozerwalnie związana z postawami naukowca. U pod-staw godności naukowca leży rzetelność i znaczenie jego badań oraz etyczna odpowiedzialność i opinia autorytetów środowiska naukowego. W kontekście szer-szego ujęcia filozoficznego ład, umysł i godność ukazują się umysłowi ludzkiemu jako elementy racjonalnie uporządkowanego kosmicznego procesu. Ciąg wydarzeń od fotonów, barionów, nukleonów, molekuł, żywych komórek i organizmów wielokomórkowych prowadzi do uchylenia rąbka tajemnicy stworzenia i ewolucji wszechświata. Stanowi też przekonywujący argument istnienia Boga jak najwyż-szej prawdy i godności.

Proces ewolucyjny stał się w człowieku samoświadomością, zdolnością wyboru możliwych działań i postaw. Ciało można by uważać za medium, które zostało powołane przez Boga, a więc posiada swą godność jako odzwierciedlenie Boga. Ewolucja ludzkości ma obecnie charakter psychospołeczny i dalszy jej rozwój będzie zależeć od wybranych celów i ideałów oraz godności człowieka.

107

Substancja wszechświata zawdzięczająca swe istnienie Bogu jawi się nam w świet-le nauk przyrodniczych jako warunek powstania umysłu, samoświadomości, celo-wości i wartości – elementów godności – prawdziwe opus Dei.

Etyczny osąd wykonywanych zawodów nie zawsze jest jednoznaczny. Jako przykład można rozważyć osąd zawodu np. rzeźnika i/lub kata. Rzeźnik zabija zwierzęta hodowlane aby zapewnić wysokobiałkowy pokarm – czynnik życia dla ludzi i innych zwierząt mięsożernych. Powinien czynić to szybko i w miarę bezboleśnie. Czy jego zawód jest godny?

W różnych religiach pojęcie godności może być różne. Drastycznym przykładem jest egzekucja polskiego inżyniera Piotra Stańczaka w 2009 roku w Pakistanie przez ścięcie mieczem. Nie był on torturowany fizycznie, lecz musiał przeżywać strach przed śmiercią, nieodwracalnym rozstaniem z rodziną i przyja-ciółmi.

Wykonawca wyroku – kat dzierżył dziedzicznie wysoką ,,godność’’ – prze-kazywaną z ojca na syna. Ten przykład dobitnie ilustruje różnice etycznych ocen wynikające z przekonań religijnych. Dla chrześcijanina opisana sytuacja jest jednoznacznie nieetyczna, co wynika z przykazania ,,nie zabijaj”. Ale jak godność ocenić w sytuacji wojny? Poległ na polu chwały w obronie ojczyzny, był pośmiertnie odznaczony, a więc jego postawa była godna. Ale historia zna inne sytuacje – np. pacyfistyczna postawa Mahatmy Ghandiego podczas wojny angiel-sko-hinduskiej i okupacji jego ojczyzny – czy była to postawa godna?

3. Godność w relacjach między naukami a sztukami

Kwestia ,,godności” w relacjach między naukami, a sztukami – poezją, teatrem, filmem, rzeźbą, a zwłaszcza muzyką jest niezwykle trudna do jed-noznacznej oceny. Wynika to ze wzrastającego zróżnicowania sztuk oraz środków ekspresji związanych z technizacją i informatyzacją życia współczesnego Homo sapiens. Niebywały rozwój w zakresie przekazywania sygnałów psychofizycznych do świadomości i podświadomości człowieka umożliwia manipulowanie jego osobowością – świadome lub nieuświadomione obniżenie progu dyskryminacji ocen etyczno-moralnych np. pod wpływem alkoholu, narkotyków, bodźców fizycznych podprogowych, zachowań zbiorowych sprzyjających obniżeniu poczucia indywidualnej odpowiedzialności. Cnoty takie jak cierpliwość, spra-wiedliwość, mądrość, męstwo i altruizm odstawiane są coraz częściej do ,,lamusa”.

Pole psychologiczne ograniczone do przedmiotów zmysłowych i ulotnych doznań jest mniej trwałe zaś umysł jest trwałością wyższego rzędu przenikającą całe pole, a jego trwałością jest żyjąca dusza. Tajemnica wyższych organizmów kryje się w dwustopniowej trwałości. Dzięki niej świeżość otoczenia jest wchłania-na w trwałość duszy. Zmienne otoczenie nie jest już wrogiem trwałości organizmu. Zapładnianie duszy jest racją przemawiającą za koniecznością sztuki; zmienność nastroju, dowcipu, niepowagi, zabawy jest koniecznością. Istoty ludzkie potrzebują czegoś, co je pochłania przez jakiś czas, czegoś niekonwencjonalnego. A więc sztuka to coś więcej niż przelotne orzeźwienie. Dodaje ona coś do trwałych bogactw samorealizacji duszy [4].

108

4. Aktywność ludzka a zagrożenia godności

Rolę pracy i wykonywanego zawodu poruszyłem już uprzednio. Aby pogłębić i rozszerzyć tą kwestię, rozważmy np. zawód rolnika i rzeźnika. Obydwa te zawody służą produkcji żywności, lecz jakże różnią się aspektami etyczno-moralnymi. Orka gleby, siew, zbiór roślin, plonów i ich przetwarzanie nie budzą etyczno-moralnych zastrzeżeń, są niewątpliwie czynnościami godnymi. Natomiast hodowla zwierząt, szczególnie w uprzemysłowionych fermach, nasuwa analogię do obozów koncentracyjnych i ma negatywne konotacje. Jest to w znacznej mierze uzasadnione, gdyż ograniczenie przestrzeni życiowej, brak ruchu, słońca i świe-żego powietrza oraz monotonia pokarmu zdecydowanie negatywnie odbijają się na jakości – walorach spożywczo-zdrowotnych mięsa i jego przetworów. Oczywiście można zmniejszyć ,,stopień niegodności” gospodarza i takiej hodowli zapewniając zwierzętom więcej swobody ruchu i przestrzeni zbliżonej do naturalnych ekosyste-mów – siedlisk. To jednak wymaga większych areałów i zróżnicowania ich infrastruktury oraz nakładów finansowych.

5. Godność i etyka w pracy pielęgniarskiej

Starożytni powiadali: nihil volitum, nisi praecognitum – nie można wybrać tego, czego się uprzednio jako godne wyboru nie poznało. Szczególna godność pracy pielęgniarek i pielęgniarzy związana jest ze źródłem moralnej powinności działania w stosunku do osób, którymi się opiekują. Obowiązuje zasada ,,homo homini – res sacra”, czyli człowiek człowiekowi jest rzeczą świętą. Wartości etyczne pojawiają się w naszym życiu wtedy, gdy w polu naszej świadomości staje jakaś osoba [5]. Życie współczesnego człowieka jest stale zagrożone wypadkami, nowymi chorobami np. AIDS, nowotwory, choroby układu krążenia etc. Liczba osób starszych, wymagających stałej opieki rośnie. Lekarz uzyskuje wspar- cie dzięki pozostałym pracownikom służby zdrowia – pielęgniarkom i pie-lęgniarzom.

Podmiotem opieki lekarskiej i pielęgniarskiej staje się dzisiaj pacjent w swej osobowej strukturze, a nie choroba. Pielęgniarstwo to nie tylko zawód, zdobywanie wiedzy psychologicznej i sprawności medyczno-pielęgniarsko humanistycznej, ale to także kształtowanie charakteru, wyrozumiałość, odpowiedzialność, umiejętność opanowania oraz wczucia się w sytuację chorego. To również pocieszanie, kre-atywność w zapobieganiu chorobom, poufność, solidarność i pilnowanie postępo-wań etycznych. A więc to nie tylko godny zawód, ale też orędowanie za bezpiecznym, zdrowym życiu i środowisku [6].

Ale postawy i zachowania chorych często powodują, że opieka nad nimi nie jest rzeczą łatwą. Wymaga ono od pielęgniarek dużej wyrozumiałości, samozaparcia, cierpliwości, pocieszania i budowania nadziei. Jest to jednak pra- ca bardzo szlachetna, ponieważ ten kto służy drugim, zwłaszcza chorym i potrzebującym, przez taką służbę odnajduje własną godność i osobową pełnię. Bowiem istotą moralnego dobra jest miłość bezinteresowna – dawania siebie samego.

109

6. Godność i etyka a środowisko biologiczne

Około 65 milionów lat temu wytworzyła się równowaga ekologiczna między światem ożywionym i nieożywionym. Natomiast ostatnie 300 lat gwałtownej industrializacji zaburzyły równowagę między przyrodą i człowiekiem [7].

Podstawą ekologii jest wychowanie człowieka, który nie zatruwa swej psychiki, sumienia, ciała i środowiska. Wrażliwość ekologiczna wielu polityków, partii i decydentów jest często bardziej chwytem reklamowym, postawą ,,popraw-ności politycznej” niż faktyczną troską o środowisko naturalne. Tak więc, złe wychowanie człowieka, brak zasad moralnych zagraża zarówno bliźnim, jak i społeczeństwu i przyrodzie. Zatem podstawą mądrej ekologii jest mądre wycho-wanie przez rodziców, szkołę, studia wyższe i najbliższe środowisko, prowadzące do szacunku i troski o dar Stwórcy, jakim jest nasza planeta ziemia i jej bogactwa. Bowiem wielu nauczycieli nie potrafi wykorzystać przedmiotów swojego nauczania do wychowania i wyrobienia odpowiednich przekonań u młodych ludzi. Dotyczy to nie tylko przedmiotów humanistycznych, ale także przyrodniczych i ścisłych. Wielu pedagogów nie potrafi lub nie chce ukazać uczniom i studentom powiązania praw przyrody z prawami moralnymi i postawami etycznymi.

Nowe podejście do wartościowania (Ekofilozofia) rezygnuje z ostrego podziału antroposfera i biosfera dominujące w kulturze zachodu – wyższości Homo sapiens nad innymi tworami przyrody. Etycy środowiska w coraz większym stopniu wykraczają poza obszar tradycyjnej etyki, rezygnują z homocentryzmu, modyfikują dotychczasową aksjologię tej dziedziny. Proponują model funkcjo-nalny – analizę reakcji: ekosystem – jego części, organizm – tworzące go organy, ich znaczenie dla biotycznej wspólnoty. Kreatywność procesów w przyrodzie bazuje na procesach entropijnych i negentropijnych – stopniu uporządkowania. Wartość powstaje, gdy zachodzą procesy tworzenia: skrajnie wrogie zniszczyłyby życie biologiczne, skrajnie przyjazne doprowadziłyby do stagnacji, braku czło-wieka. Konieczne są fluktuacje wartościogenne procesy przepływu informacji energii i materii, prowadzące do wartościowania, inteligencji i postępu. Rozkwit i harmonia wszelkich form życia na ziemi jest wartością samą w sobie; bogactwo i zróżnicowanie są wartościami samodzielnymi [8]. Zagrożenia ekologiczne i ma-nipulacje genetyczne np. żywność genetycznie modyfikowana, efekt cieplarniany, niszczenie warstwy ozonowej stanowią kontrowersyjne problemy pośrednio związane z godnością decydentów. Jako przykład można przytoczyć przypadek inwazji pewnych gatunków roślin w ostatnich latach w Ameryce Północnej, która spowodowała pozytywne zmiany – wydłużenie okresu wzrostu roślin uprawnych i zwiększenie ich odporności na czynniki atmosferyczne i chemiczne [9].

Nasuwają się jednak pytania i wątpliwości: 1. Czy nasza planeta – Gaja – Ziemia zmienia być może swoją strukturę i

procesy, zapobiegając o swą trwałość, że dalsze istnienie ludzkości przestało być ważne?

2. Może człowiek nie jest naczelnym celem wszechświata, może wszechświatem rządzi jakiś najwyższy imperatyw? Może chodzi nie tylko o ludzi, ale cały wszechświat ma świadomość?

110

Pytania takie i wątpliwości winny stanowić przedmiot dogłębnych rozważań oraz podejmowania godnych decyzji przez współczesnego Homo sapiens, a zwłaszcza odpowiedzialnych decydentów.

Miejmy nadzieję, że aktywne oraz zgodne z sumieniem (godne) działanie człowieka – ludzkości, doprowadzi do Eudaimonii – najlepszej, najszlachetniejszej i najprzyjemniejszej rzeczy pod słońcem.

Bibliografia

[1] Figura, M., ,,The recovered heart”, The Fourth Dimension (2001), nr 9, s. 1–3. [2] Stix, G., ,,Świetlisty umysł”, Świat nauki (2010), nr 2 (222), s. 12–13. [3] Talarczyk, M., ,,Znaczenie wartości”, Wychowawca, 06/2004. [4] Whitehead, A. N., Nauka i świat współczesny, PAX, Warszawa 1988,

s. 207–210. [5] Tiszner, J., Kłoczowski, J. N., Wobec wartości, wyd.: W drodze, Poznań

1982, s. 58. [6] Chyrowicz, B., Etyczne aspekty ingerowania w ludzką psychikę,

Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2002, s. 63–86. [7] Florek, S., Wartościujący umysł, wyd.: PWSZ, Nowy Sącz, 2007, s. 166–190. [8] Vardy, P., Grosch, P., Etyka, wyd.: Zysk i S-ka, Poznań, 1995. [9] http://www.physorg.com/news151074298.html.

Nauka – Etyka – Wiara 2011, s. 111–123

111

POJĘCIE NATURY LUDZKIEJ ŚWIADOMOŚCI W ŚWIETLE FIZYKI KWANTOWEJ I BIOELEKTRONIKI

Dr Adam Adamski Uniwersytet Śląski w Katowicach

Wydział Etnologii i Nauki o Edukacji w Cieszynie a_adamski@o2.pl

Streszczenie

Praca dotyczy bioplazmy oraz roli takich substancji jak melanina i melanto-nina – wszystko w nawiązaniu do bioelektroniki oraz procesów psychofizycznych.

Abstract: The notion of consciousness nature in the light of quantum psychology and bioelectronics

Quantum Psychology shows that man is not only a structure purely biological, but also has a biochemical structure and bioelectronical, in which the decisive role played by information and it is superior to the mass and energy. Attempts to understand the functioning of the brain and the nature of consciousness are mostly based on classical Newtonian physics. Over the centuries, physics has introduced divisions and concepts that have become harmful to the human view from the plane of modern science, especially in the field of quantum mechanics.

The author attempted to demonstrate that the nature of consciousness is located in quantum processes, and they have an influence on human psychological development. Electron is characteristic of each material, as is the photon. with living matter, which it revives and gives it a sense of existence. Just take into consideration the TV or radio to find that out. They themselves are dead. It can be seen that only the electromagnetic wave animates them and is their essence. Without this electromagnetic organization, these items are virtually dead, just as our body is dead without electromagnetic consciousness, inducing quantum processes in the brain and throughout the biosystem man.

1. Psychologiczny aspekt świadomości

W okresie XX wieku i na przełomie XXI wieku zrodziło się wiele kwan-towych teorii wyjaśniających naturę świadomości. Wyjaśnienie mechanizmu działania ludzkiego mózgu i natury świadomości, w oparciu o fizykę kwantową i procesy bioelektroniczne wymaga pozbycia się tradycyjnego bagażu pojęć i na-wyków narzuconych przez fizykę klasyczną i psychologię. Dziś w dyskusji na

112

temat fizyki kwantowej i jej stosunku do świadomości możemy dużo powiedzieć, gdyż w ostatnich dziesięcioleciach, wiele zostało napisane o niej. Fizyka kwantowa pozwoliła zrozumieć istotę wielu zjawisk chemicznych, dostarczyła nowych wyjaś-nień dla właściwości ciał stałych. Pojawiła się w niezliczonej liczbie praktycznych zastosowań od telewizji, po genetykę, nanotechnologie i biotechnologie. Znajduje się ona u podstaw większości osiągnięć elektroniki, informatyki, fizyki ciała stałego, optyki laserowej, fizyki nuklearnej, biochemii, biologii molekularnej. Ukazuje nam rozumienie ukrytego porządku, jaki rządzi światem, dostarcza spójnego sposobu objaśniania wszechświata, ale również buduje podstawy dla psychologii poznawczej i kwantowej, która bada życie psychiczne na poziomie embrionu i szuka wyjaśnienia natury procesów psychicznych, z którymi związane są procesy kwantowe (Adamski 2006, s. 171).

W rozważaniach nad świadomością natrafiamy na wiele trudności, które wynikają przede wszystkim z braku jednolitej koncepcji świadomości zarówno w na-ukach przyrodniczych, jak i psychologicznych. Nie wiadomo bowiem, czym jest świadomość w sensie ontologicznym. Czy jest ona strukturą, czy procesem? Czy aktem, wytworem, czy też innym fenomenem? Czy najwyższą formą zachowania, za pomocą którego człowiek reguluje swoje stosunki z otoczeniem zewnętrznym i wew-nętrznym? W języku potocznym świadomość jest rozumiana jako stan psychiczny, w którym jednostka zdaje sobie sprawę ze zjawisk wewnętrznych, takich jak procesy myślowe, wyobraźnia, uczucia, uwaga, wola, oraz zjawisk zachodzących w środo-wisku zewnętrznym (percepcja zmysłowa) i jest w stanie reagować na nie somatycz-nie lub autonomicznie, czyli poprzez własną refleksję. Człowiek w świecie, w któ-rym żyje i działa, uświadamia sobie swoją sytuację, istniejące przedmioty, osoby, procesy, stany rzeczy i ich cechy oraz wzajemne stosunki między nimi, jednocześnie rozwijając swoją działalność praktyczną, dzięki której może poznawać otaczającą rzeczywistość i w niej się orientować. Świadomość ludzka zawiera nie tylko wiedzę o rzeczywistości, lecz także samowiedzę, czyli uświadamianie sobie przez umysł człowieka własnych czynności, uczuć, myśli, motywów postępowania, własnej sytuacji w świecie i społeczeństwie. Świadomość samego siebie jako główna cecha osobowości, nie jest cechą wrodzoną. Rozwijamy ją stopniowo w toku naszego życia, począwszy od wczesnego dzieciństwa, przez lata szkolne, okres dorastania, aż po wiek dojrzały (Lauster 1995, s. 98).

W psychologii uznaje się, że w polu świadomości ma się dokonywać integracja informacji płynącej ze zmysłów oraz zawartej w zasobach pamięciowych podmiotu. Kreując spójną jednostkową reprezentację w odpowiedzi na wielorakie i wieloznaczne oddziaływania informacyjne, którym podlega jednostka, świadomość ma warunkować zintegrowany charakter zachowania (Kowalczyk 1995, Damasio 2000). Świadomość podlega silnemu oddziaływaniu takim czynnikom, jak: normy społeczne, struktura ról w kulturze, oraz stosunki społeczne, dlatego też pojęcie świadomości na gruncie psychologii jest ujmowane z różnych perspektyw, ze strony: – dyspozycyjnej, która łączy świadomość z określonym układem wiedzy, postawą, potrzebą; – atrybutu przeżyć wewnętrznych na przykład: spostrzeżeń, myśli, pragnień, emocji; – procesu kodowania, przetwarzania, informacji o własnej osobie i jej integrowania z otaczającym go światem; – aktualnej czynności, której podłożem

113

jest stan czuwania, lub stan przytomności. Utrata przytomności, lub sen likwidują świadomość aktualną, bądź ją ograniczają. Świadomość współpracuje z mózgiem, jednak mózg może funkcjonować w różnym stanie czuwania; sen, narkoza, medytacja, bycie pod wpływem narkotyków, choroba wywołują upośledzenie świadomości, nazywane odmiennymi stanami świadomości, w którym pojawia się zniekształcenie spostrzeżeń, np. wzrokowych, deformacja postrzegania czasu, przestrzeni, poczucie oddzielenia od ciała, od własnego „ja”, własnych potrzeb, problemów życiowych. Wystąpić też może poczucie pewności, olśnienie, radości, ekstazy i poczucie zespolenia z innymi ludźmi i światem. Mieć świadomość to znaczy mieć dostęp do informacji o przebiegu własnych procesów psychicznych, możliwość przetwarzania tej informacji i wykorzystywanie jej w procesie regulacji psychicznej (Wojciszke 1980, s. 283, Kowalczyk 1999).

Świadomość jest zawsze zjawiskiem pierwotnym, podczas, gdy samoświa-domość jest wtórnym uwarunkowaniem przez inne procesy poznawcze. Samo-świadomość jest metodą racjonalnego poznania własnych aktów psychicznych i otaczającego świata (Kokoszka 1993, Kokoszka, Bielecki, Holas 2001).

W dobie dzisiejszej poszukiwanie natury świadomości idzie w dwóch kie-runkach: Pierwszy kierunek, to zwolennicy lokalizacji funkcji psychicznych, którzy są zdania, że świadomość, jak i inne funkcje psychiczne są zlokalizowane w określonych strukturach mózgu. Świadomość ma się posługiwać mózgiem i ma to być wynikiem nieprzerwanej pracy mózgu. Duże osiągnięcia naukowe w tym kierunku uzyskał Pöppel (1989). Badacz ten wykazał, że mózg dysponuje specjal-nym mechanizmem, którego celem jest integracja wydarzeń, bądź informacji w jedną całość. Średni czas tej integracji został oszacowany na trzy sekundy. Wszelka informacja scalona w tym czasie tworzyć ma jednorazową treść świado-mości i stanowić ma to „teraźniejszość”. Na gruncie nauki zrodziła się także szkoła prezentująca stanowisko wyizolowanych funkcji psychicznych. Przedstawiciele tej szkoły są zdania, że mózg nie wytworzył funkcji psychicznych, lecz je tylko połączył. Funkcje psychiczne miały już istnieć przed narodzeniem mózgu, a wraz z jego narodzeniem dla człowieka miało stać się nowe życie. Na drodze ewolucji udało się przenieść do mózgu pewne zdolności, siły oraz modele, które istniały od samego początku świata. Według tak pojętych założeń świadomość ma być wynikiem połączenia pamięci, zdolności do uczenia się, wymiany doświadczeń, wyobraźni i umiejętności abstrakcyjnego myślenia, które w poprzedzających je fazach rozwojowych powstały zrazu w oderwaniu od siebie (Trąbka 1983, s. 83).

Podobne stanowisko prezentuje Wł. Sedlak, który uważa, że świadomość nie zjawia się w trakcie ewolucji, lecz istnieje od samego początku życia. Fizjo-logiczne zróżnicowanie receptorowe i abstrakcyjne właściwości refleksji są rezul-tatem późniejszego rozwoju ewolucyjnego

2. Bioplazmowa koncepcja świadomości a kondensat Bosego-Einsteina

W. Sedlak uznaje, że czynnikiem scalającym układ biologiczny jest bio-plazma, znów Penrose, Hameroff, Frolich, Zohar i inni są zdania, że za spójność bioukładu jest odpowiedzialny kondensat Bosego-Einsteina. Bioplazma jest stanem połączonych ze sobą pól i cząstek o ładunku elektrycznie dodatnim i ujemnym

114

w półprzewodniku organicznym, wzajemnie na siebie oddziaływujących. Siedlis-kiem bioplazmy są białkowe półprzewodniki, czy też piezoelektryczne związki organiczne. Po to, aby mogły istnieć naładowane cząstki oraz stany wzbudzone za-równo w plazmie, jak i w organizmie, konieczne jest dostarczanie energii w różnych postaciach. W pierwszym wypadku dokonuje się to fizycznie przez dostarczenie z zewnątrz energii odbieranej przez zmysły człowieka. W drugim – drogą chemiczną przez uwalnianie energii za pośrednictwem procesów metabolicznych. Zamieranie bioplazmy zachodzi wskutek utraty energii przez jej wypromieniowanie. Starzenie organizmu jest skutkiem destabilizacji bioplazmy wyrażany zanikiem stanu plazmo-wego. Bioplazma stanowi materialny ośrodek życia i podłoże świadomości Stanowi ona jedną całość w organizmie. Do natury bioplazmy należy nie tylko symetria elektryczna, magnetyczna, ale również symetria trwania i unicestwiania oraz degradacji i generowania. Plazma nie trwa, ona się tworzy i zanika W tym procesie ważną rolę odgrywają czynniki energetyczne z zewnątrz (Sedlak 1970, 1972).

Plazma ma wiele własności, które nie są zauważalne w pozostałych stanach skupienia. Jedna z ważniejszych cech, to zespołowe reagowanie całego zbioro-wiska cząstek na zakłócenie jego równowagi. Oddziaływanie cząstek w plazmie prowadzi nie tylko do zmiany kierunku prędkości, lecz także do wymiany energii pomiędzy cząstkami. W plazmie podczas oddziaływania cząstek energia kinetycz-na może zostać przekazana od jednej cząstki do drugiej, bądź część energii kinetycznej przekształca się w inne formy, na przykład w promieniowanie. W pro-cesach sprężystego oddziaływania z atomami elektrony zachowują się jak fale i prowadzi to do swobodnego przechodzenia fali przez atom. Takie działanie nazy-wa się zjawiskiem Ramsauera. Zderzenia elektronów z atomami mogą prowadzić nie tylko do procesów jonizacji, ale także do wzbudzenia atomu. W tym przypadku elektron przekazuje atomowi określoną porcję energii. Wzbudzony atom powra-cając do stanu normalnego oddaje nadmiar energii w postaci promieniowania świetlnego, emitując foton. Podobne działanie występuje, kiedy swobodny elektron przelatując w polu elektrycznym jonu lub atomu powoduje zmianę kierunku i wiel-kości swojej prędkości (Sedlak 1975a, 1975b).

J. Zon w swoich rozważaniach naukowych wykazuje, że komórkę biologicz-ną można traktować jako układ zawierający plazmę fizyczną. W okresie starości następują patologiczne zmiany plazmy fizycznej w biostrukturach (Zon 2000).

Wiktor Iniuszyn określa bioplazmę jako stan materii występujący w żywych organizmach. To, co tworzy bioplazmę, to ładunek elektryczny, cząstki subatomo-we, jony atomowe i cząsteczkowe, jony cząsteczkowe tlenu, cząstki wirtualne i promieniowanie elektromagnetyczne. Iniuszyn omawia dwie kategorie bioplaz-my: bioplazmę somatyczną oraz bioplazmę zarodkową. Bioplazma somatyczna występuje w strukturach błonowych komórek, natomiast bioplazma zarodkowa w jądrach komórkowych. Oba te rodzaje bioplazmy oddziałują na siebie przez pola i kanały bioplazmowe, przez które przechodzi przekaz cząstek, a wraz z nimi infor-macja. Składowe bioplazmy somatycznej rozproszone są po całym organizmie w formie swoistej struktury falowej (biohologramu), która zawiera informację o czynnościach funkcji danego narządu i całego organizmu. Pola fizyczne, które występują w bioplazmie mają tworzyć pole biologiczne. Bioplazma przyjmuje

115

różne wartości koncentracji w różnych częściach organizmu, gdyż cząstki tworzące bioplazmę mogą się przemieszczać w całym układzie biologicznym. Jednak zada-niem bioplazmy jest utrzymanie równowagi koncentracji nośników w określonych proporcjach dla poszczególnych części układu. Największą koncentrację plazmy ektronowo-dziurowej, elektronowo-protonowej oraz nasycenie procesami falowy-mi mają mózg rdzeń kręgowy, nerwy obwodowe i komórki receptorowe (1974).

Iniuszyn i współpracownicy zakładają, że istnieje możliwość odrywania się od organizmu fragmentów biopolazmy nazwanych bioplazmoidami zawierających biohologramy. Takie zjawisko zauważalne jest u osób, u których psychika jest w stanie paranormalnym (Iniuszyn 1977).

Zdaniem Sedlaka bioplazma dysponuje własną „siatką dyfrakcyjną”, elektro-magnetyczną i kwantowo-akustyczną, wobec tego każde zaburzenie energetyczne tej siatki jest informacją bioukładu przenoszoną przez całość. Bioplazma wszystko „wie”, co się w niej i wokół niej dokonuje, informuje o sytuacji energetycznej całości oraz części. Bioplazma byłaby wobec tego generatorem informacji, jej koordynatorem oraz nośnikiem i transformatorem. Bioplazma integruje i prze-kazuje informację w celu przygotowania całościowego obrazu, tworzy jedność z różnych bitów informacji i czyni kompleksowy obraz rzeczywistości wraz z toż-samością określonej osoby. Przekaz energetyczny, by mógł osiągnąć określoną informację dla bioukładu, musi przejść przez transformację integrującego czynnika wewnątrz ustroju W przeciwnym razie jest bezładnym nagromadzeniem przypad-kowych zmian otoczenia. Plazma stanowi właśnie taki stan materii, który jest jednością w różnorodności i niesie znamię czynnika integrującego informację. Zmiana informacji ujawnia się w profilu elektrycznym. Odnosi się to do zmian temperatury, ciśnienia, grawitacji, pól elektrycznych i magnetycznych, zmian chemicznych, akustycznych, optycznych. Każda tego rodzaju energia dostarczona plazmie zwiększa symetrie elektryczną, nadaje cząstkom prędkość, zapobiega procesom destabilizacyjnym, czyli degradacji bioplazmy (Sedlak 1979, s. 265).

Sedlak wyraża przekonanie, że biopolazma powstała jeden raz i nie może teraz powstawać, jest ona niepowtarzalna w przyrodzie. Przekazywana jest od organiz-mów rodzicielskich do potomnych. Jest „wzorcowa”. Nie można jej wytworzyć labo-ratoryjnie (Sedlak 1979). Ta idea bioplazmy może posiadać podobne działanie, co u Junga archetypy. Według Junga podstawą naszej psychiki jest centralna siła, która istnieje we wszystkich istotach żyjących, jest ona tym, co wszystko przenika i łączy. W ujęciu Junga archetyp ma oznaczać pierwowzór, główną idee, pewien wzorzec wyznaczający rozwój człowieka i jednocześnie zawiera prawa regulujące tym rozwojem. Archetypy są wzorami doświadczania świata, samego siebie i innych, są one wdrukowane w naszą psychikę, tym, co łączy nas z naszymi praprzodkami, są również tym, czego nasz gatunek nauczył się w ciągu dziesiątków tysięcy lat, a także tym, co odziedziczył po swoich przedludzkich przodkach (Jung 1939).

Archetypy nigdy nie miały początku w zakresie życia organicznego, pojawiły się razem z życiem i są wspólnym dziedzictwem ludzkości. (Jung 1976, 1993). Jung wyrażał opinię, że tak jak ludzkie ciało ma – niezależnie od wszelkich różnic rasowych jedną anatomię, jeden kod genetyczny, tak też i psyche posiada wspólne podłoże, niezależnie od wszelkich różnić kultury i świadomości. Podłożem tym jest

116

„zbiorowa nieświadomość” (Jung 1993, 1997). W tworzeniu ludzkiej świadomości bardzo ważną rola odgrywa melanina i neuromelanina. Melanina jest niezbędnym barwnikiem, dla funkcjonowania organizmu ludzkiego powstałym pod wpływem en-zymu tyrozynazy w procesie enzymatycznym melanogenezy (Gardner 1995, s. 206).

Przebieg procesu biosyntezy melaniny jest zależny przede wszystkim od światła, temperatury i pola elektrycznego. Zaburzenia tego procesu mogą przyczy-niać się do rozwoju albinizmu (Bruczkowska 1993, Placek 1999, s. 41).

Odpowiedzialnymi za produkcję melaniny są komórki zwane melanocytami, znajdujące się w skórze, mieszkach włosowych, oku, uchu, nerwach, substancji Nigra i oponach mózgowych (Prota 2000, Korytowski 1996). Melanina jest groma-dzona w postaci ziarenek w pęcherzykach (melanosomach). Pod wpływem światła pęcherzyk z melaniną pęka i pigment ten zostaje uwolniony do komórki. Melanina zajmuje miejsce nad jądrem komórki, dzięki temu może w pewnym stopniu ochra-niać DNA przed uszkodzeniem przez promieniowanie ultrafioletowe – (UV) (Rassner 1994). Melanina absorbuje światło w zakresie od ultrafioletu do podczer-wieni. Bierze udział w wielu procesach biochemicznych, fizjologicznych i psy-chicznych. Jest ona wplątana w metabolizm człowieka i zwierząt we wszystkich jego stadiach rozwojowych (Pawelek, Korner 1982).

Melaniny mają złożony skład chemiczny, CH2CHNH2COOHNH3. Wszystkie melaniny układu biologicznego pokazują różnorodność fizycznych właściwości, takich jak: wchłanianie, zanikanie światła i dźwięku, wiązanie organicznych związ-ków chemicznych, przechowywanie cieczy i gazów, przewodzenie ciągu elektrycz-nego i transformacji światła na energię elektryczną (Bruno, Nicolaus 2005, Sarna 1992). Światło i pole elektryczne są najważniejszym czynnikiem regulującym bio-syntezę melaniny, brak tych czynników powoduje biosyntezę melatoniny. Melato-nina stanowi dla organizmu sygnał, wskazujący o sytuacji środowiskowej (Skwarno-Sońta 2002, s. 79).

Jeśli na melaninę popatrzymy od strony bioelektronicznej, można zauważyć, że melanina pełni funkcję przetwornika fotonów w fonony i procesu odwrotnego. Oznacza to, że melanina zamienia światło w dźwięk i odwrotnie, jednocześnie staje się regulatorem ruchu i procesów życiowych. Przyjmuje się, że światło rozchodzi się w linii prostej z prędkością 300 000 km/sek, znów dźwięk z prędkością 340 m/sek.

Jeśli melanina redukuje falowy ruch świetlny do fali akustycznej (zamiana fotonu w fonon) powoduje to osłabienie procesów psychobiologicznych. Im mniej-szy ruch falowy i wirowy cząstek elementarnych w somie tym stan emocjonalny i psychiczny jest gorszy, wraz z przyspieszającym ruchem falowym i wirowym stan zdrowia i emocji jest lepszy. Zmiana ruchu cząsteczek, która dokonuje się w melaninie ma decydujący wpływ na różne procesy psychobiologiczne człowieka np. stany depresji zimowej. Brak światła prowadzi do depresji zimowej. Często to zjawisko występuje w państwach skandynawskich. Niwelując te stany firmy muzyczne wprowadziły na rynek handlowy głośną muzykę typu Techno i Haus. Muzyka ta prezentuje wysokie dźwięki po to, by w organizmie spolaryzować biologiczne piezoelektryki, które wytwarzają pole elektryczne potrzebne do syntezy melaniny, niezbędnej do życia organizmu. Depresję zimową można również leczyć światłem (Adamski 2005 s. 77, Święcicki 1996).

117

MELANINA ZAMIENIA ŚWIATŁO W DZWIĘK

Rys. 1. Fala elektromagnetyczna. Rys.2. Fala akustyczna. (za Mc Ginnes, Corry, Proctors, 1974). (Corry, Mc. Gines, Armour 1976).

MELANINA ZAMIENIA ŚWIATŁO W POLA TORSYJNE

Rys. 3. Fala elektromagnetyczna. Rys. 4. Lewe i prawe pola torsyjne.

Melanina zamienia falę elektromagnetyczną na falę akustyczną, czyli foton

w fonon i odwrotnie fonon w foton. Melanina ma zdolność do kierowania światłem – może przyśpieszać jego ruch, bądź opóźniać. Melanina zamienia światło w pole torsyjne. Światło porusza się w próżni 300 tyś km/ sek, znów pole torsyjne z szyb-kością 10 do N, gdzie N to szybkość światła (Shipov 1996).

Pola torsyjne warunkowane są ruchem spinu. Podobnie jak masa i ładunek spin jest integralnie związany z cząstką. Spin jest rozumiany jako własny moment pędu cząstki w układzie. Każdy rodzaj cząstek elementarnych ma odpowiedni dla siebie spin. Spin jest pojęciem czysto kwantowym. W mechanice klasycznej cząstka ma zerowy moment pędu. Układ spoczynkowy cząstki istnieje tylko wtedy, gdy cząstka ma masę. Dla fotonu nie istnieje układ spoczynkowy, gdyż nie zawiera masy (Shipov 1995).

118

Rys. 5. Ruch wirowy spinu w prawo lub w lewo.

Istnieją lewe i prawe pola torsyjne (w zależności od kierunku obrotu spinu).

Spiny atomowe i jądrowe wyznaczają intensywność pola torsyjnego w przestrzeni. Każda substancja posiada swoją własną charakterystykę pola torsyjnego (Shipov 1993). W polach torsyjnych wytwarzają się solitony.

Shipov klasyfikując rzeczywistość podzielił ją na materialną, czyli na tę, która

posiada energię oraz na idealną – bezenergetyczną, czyli pola informacyjne tak zwa-ne inforpola niosące informację o wszystkich możliwych zdarzeniach i zjawiskach z przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Część materialną obejmują; ciała stałe, ciecz, gazy i plazma, znów idealną to próżnia, pola torsyjne i absolutne „nic”(Shipov 1996). W inforpolu „unoszą się” idee oraz wiedza o wszystkim. Inforpole może oddziaływać z materią, to wzajemne oddziaływanie materii z inforpolem wywołuje powstanie tzw. mysloform, czyli konkretnego obrazu o obiekcie materialnym (Shipov 1995).

Prawe i lewe pola torsyjne maja różny wpływ na obiekty organiczne i nie-organiczne. Lewe pola torsyjne mogą opóźniać przebieg procesów biologicznych,

Rys. 6. Tworzenie się solitonów w polach torsyjnych.Soliony to samodzielne byty.

119

co było wykorzystane do ochrony mumii egipskich, poprzez umieszczanie ich w punktach o największej koncentracji pola torsyjnego w piramidzie, prawe pola torsyjne maja pobudzać procesy biologiczne (Akimow 1995).

Pola spinowe mogą oddziaływać na systemy energetyczne prawie bez straty energii i mogą wywoływać duże zmiany w układzie biologicznym. Ich różnorodność zagęszczeń jest nieskończona, w tych zagęszczeniach wytwarzane są solitony. Prze-noszenie sygnałów solitonowych odbywa się nie tylko do struktur biologicznych, ale również do sfery psychicznej i duchowej – są to nasze stany myślowe, uczuciowe i świadome. Fale solitonowe wykazują wprost niewiarygodną odporność na znie-kształcenia i szumy zakłócające. Solitony zachowują kształt i prędkość po zderzeniu się ze sobą. Przenoszą sygnały bez konieczności przemieszczania środowiska wodnego, jako fali nośnej. Przenoszone są tylko relacje przestrzenne, czyli sama geo-metria konstelacji cząstek wody oraz powietrza bez ich fizycznego udziału – środowisko partycypuje “duchem” jako wzorzec strukturalny. Fale solitonowe mają jeszcze inne właściwości – kiedy dwie fale solitonowe zbliżają się do siebie „zauważają się” i przenikają się wzajemnie, ale nie nakładają się, po czym rozchodzą się w identycznym porządku, w jakim się zeszły. Po prostu chwilowo się przenikają, nie tracąc swojej tożsamości (Lomdahl 1984).

Solitony mogą się rozchodzić w cały Wszechświat, bez zanikania, są od po-czątku pojawienia się życia, aż po chwilę obecną. Kosmos został gęsto wypełniony siecią solitonową, niosących treść i znaczenie. System solitonowy znajduje się w każdym żywym organizmie człowieka i jest odpowiedzialny za przekaz semantyczny w myślach, marzeniach sennych i wyobrażeniach na jawie. Mózg oraz każdy system replikacyjny kodu genetycznego posiada anteny nadawcze i odbiorcze, które prze-kazują „dyrektywy” kosmiczne (Edmundson, Enns 1995, s. 2491). Transmisja sygnału nie musi się dokonywać wyłącznie pod wpływem fali elektromagnetycznej, akustycznej i pola elektrycznego – wchodziłyby tu w grę fale solitonowe, jako nośnik informacji, które miałyby wpływ na system energetyczno-informacyjny człowieka i jego zachowanie (Adamski 2005, s. 34, Brizhik 2002, 2003).

Na mikrotubule popatrzyć można również w inny sposób, z perspektywy falowodów. Światło w falowodach byłoby używane do przełączenia innego światła i mogłyby zastąpić elektrony, które mają zastosowanie w tranzystorach. Wniosko-wać należy, że komórki soczewkowe, tęczówki i siatkówki pełnią funkcję kom-puterów solitonowych. Rola fotoreceptorów, receptorów słuchu, dotyku ograni-czałaby się tylko do pojedynczego odbioru bodźca. Znów melanina, neuromelanina pełniłaby funkcję integracyjną, łączyłaby elementy bodźcowe w całość, ruch z przestrzenią i czasem, dźwięk ze światłem, z przestrzenią i czasem. Byłaby ona odpowiedzialna za cały proces adaptacyjny do środowiska, rozwój świadomości, uwagi, umysłowy, wrażeń percepcyjnych, które wraz ze wzrostem melaniny i neuromelaniny pozyskują lepszą ostrość i jakość. Brak w organizmie neuromela-niny, np. w chorobie fenyloketonurii prowadzi do niedorozwoju umysłowego, podobna sytuacja jest w chorobie Parkinsona (Olanow, Tatton 1999, s. 132).

Pacjenci z chorobą Parkinsona charakteryzują się wolnym myśleniem, mają ogromne problemy w generowaniu ruchów, bądź w zaczynaniu dowolnego ruchu. U tych pacjentów występuje zanik istoty czarnej w mózgu, w której usytuowana

120

jest neuromelanina (Colcher, Simuni 1999, s. 343). Barwniki melaninowe wykazu-ją właściwości elektryczne pozwalające zaliczyć je do grupy półprzewodników organicznych (Strzelecka 1982, s. 228, Huang, Ying-Zu, Chen, Shen-Cheng 2004). Melanina wyróżnia się właściwościami fotoprzewodnika oraz półprzewodnika amorficznego. W melaninach zaobserwowano wzrost przewodnictwa elektryczne-go pod wpływem naświetlania.

Najważniejszą cechą melanin jest zdolność do absorpcji światła, wchłania-nia, zatrzymywania, przechowywania i odnawiania energii. Chroni przed stresem oksydacyjnym, poprzez zmiatanie reaktywnych wolnych rodników – peroksy-lowych, hydroksylowych gaszenia tlenu singletowego i stanów wzbudzonych (King 2001, s. 68, Chmura, Sławiński 2000).

Układ biologiczny tworzy sieć molekularnych piroelektryków, piezoelektry-ków i półprzewodników, która stanowi środowisko do transformacji energii mecha-nicznej, termicznej, elektromagnetycznej, chemicznej w energie elektryczną. Pole elektryczne jest potrzebne organizmowi do zapisu informacji w mózgu, regeneracji uszkodzonych tkanek, pracy enzymów, syntezy melaniny, tworzenia bioplazmy, która jest odpowiedzialna za integrację całego układu biologicznego i komunikację komórkową, międzykomórkową i kosmosfery (Sedlak 1984, 1977, 1980).

Melanina byłaby urządzeniem zbudowanym na wzór biokomputera solitono-

wego z dużymi zasobami bioplazmy i pełniłaby rolę detektora, łącznika, generatora a nawet pamięci solitonowej. Bioplazma wraz z kondensatem Bosego-Einsteina jest odpowiedzialna za spójność wszystkich procesów psychofizycznych. Bioplaz-ma stanowi taki stan materii, który jest jednością w różnorodności i niesie znamię czynnika integrującego informację. Zmiana informacji ujawnia się w profilu ele-ktrycznym (Adamski 2009).

Tańcząca wiązka światła laserowego emitująca z DNA, lub źródła słonecz-nego, to nie tylko energia i regulacja, ale również jest to nośnik informacji. Dlatego nie obojętna staje się okoliczność, czy mamy do czynienia ze światłem odbitym, spolaryzowanym, laserowym, czy pochodzącym bezpośrednio ze źródła fali elektromagnetycznej. Bo tu nie chodzi o dowóz energii, ale w pierwszym rzędzie o przekaż informacji (instruktażu). Jak widać natura jednym kanałem przesyła jednocześnie energię i sygnał, czyli energię i informację znaczącą dla systemu biologicznego i czyni go odmiennym od zwykłej materii (Adamski 2005).

Rys. 7. Funkcja bioplazmy, której zadaniem jest koor-dynowanie, integrowanie, magazynowanie i zarządza-nie procesami energo-informacyjnymi w układziebiologicznym człowieka (za Marko Bishof 2008).

121

Podsumowanie

Pod wpływem światła dziennego powstają liczne modularne systemy komu-nikacyjne i szlaki sygnalizacyjne, które przekazują sygnały do wnętrza komórki. Melanina i neuromelanina jest multireceptorem pełnego pasma fali elektro-magnetycznej, akustycznej, solitonowej, pól torsyjnych i bioplazmy, które odbie-rają w słabszym stopniu niż zmysły, ale za to ustawicznie. Melanina i neurome-lanina pełni funkcję integracyjną, łączy elementy bodźcowe w całość, ruch z przestrzenią i czasem, dźwięk ze światłem, z przestrzenią i czasem. Od strony psychologicznej, melanina i neuromelanina, byłaby odpowiedzialna za cały proces adaptacyjny do środowiska, rozwój umysłowy, rozwój uwagi, świadomości i wra-żeń percepcyjnych, które wraz ze wzrostem melaniny i neuromelaniny pozyskują lepszą ostrość i jakość.

Procesy biochemiczne i bioelektroniczne bardzo mocno korelują z bio-plazmą, która jest gęsto usytuowana w melaninie, neuromelaninie, w białkach, DNA, RNA oraz melatoninie. Korelacja ta, ma znaczący wpływ na stany psychicz-ne człowieka. Jest to zauważalne w anoreksji, depresji zimowej, nadpobudliwości dziecka, w różnych chorobach np. fenyloketonurii, Parkinsona itp. Melanina składa się z neurotransmiterów i jest w stanie zmienić światło w dźwięk i odwrotnie, co jest potrzebne do funkcjonowania układu biologicznego. Melanina jest półprze-wodnikiem i nadprzewodnikiem, ma właściwości magazynowania informacji i uruchamiania neurotransmiterów, a nawet może dokonywać samosyntezy (www.izardofeyez.com/biofields_nature.html s. 10). Badania nad melaniną trwają. Cały czas dokonywane są nowe odkrycia. Zarówno biologia jak i psychologia, w tym zakresie może wiele osiągnąć. Możliwości są duże, dowodem na to jest to, że natura życia psychicznego wymaga czegoś więcej niż uwzględniania tylko re-lacji energetycznych i procesów biochemicznych, musi posiadać również środo-wisko informacyjne, które jest zasilane światłem słonecznym.

Bibligrafia

[1] Adamski, A., Melanina, enzymy, melatonina w zdrowiu i chorobie. Wyd. Magnum. Rybnik, 2005.

[2] Adamski, A., Rola procesów bioelektronicznych w kształtowaniu percepcji zmysłowej i funkcji psychicznych człowieka. Wyd. Uniwersytet Śląski w Katowicach. Katowice, 2006.

[3] Adamski, A., Wpływ ruchu, światła i dźwięku na rozwój osobowości czło-wieka. Praca zbiorowa pod red: D. Kadłubiec i A. Adamski, w: Muzyka, światło, ruch w rozwoju osobowości człowieka. Wyd. Compal. Bielsko- Biała, 2009, s. 165–181.

[4] Akimov, A. E., Torsion communications of the third millennium. The pro-ceedings of the international conference Modern telecommunication technologies. Moscow, 1995.

[5] Brizhik, L., Energy and information transfer in biological systems. How Physics could enrich biological understanding. Proceedings of the Inter-national Workshop. Acireale, 2002.

122

[6] Bruczkowska, M., Dolegliwości i choroby skóry. Państwowy Zakład Wy-dawnictw Lekarskich. Warszawa, 1993.

[7] Bruno, J. R., Nicolaus, R. A., A critical review of the function of neuro-melanin and an attempt to provide a unified theory. Medical Hypotheses 65, (2005), 791–796.

[8] Chmura, J., Sławiński, J., Antioxidative activity of catecholamines and model neuromelanins as assayed by electrochemiluminescence. Wyd. Acta Biologica Cracoviensia, Servies Zoologia 42, (2000), 87–94.

[9] Colcher, A., Simuni, T., Clinical manifestations of Parkinsons disease. Med. Clin. North. Am. 83 (1999), s. 327–347.

[10] Damasio, R. A., Tajemnica świadomości. Przeł. M. Karpiński. Dom Wy-dawniczy Rebis. Poznań, 2000.

[11] Edmundson, D. E., Enns, R. H., The patictle-life nature of colliding light bulletes. Physical Review A 51 (1995), p. 2484–2498.

[12] Huang, G. S., Ying-Zu, Chen, Shen-Cheng Li, Tea melanin thin film- semiconductor from Nature. The 3rd Asian Conference on Chemical Vapor Deposition, Nov. 12–14, 2004.

[13] Gardner, M. L., A specific tethrahydrobiopterin binding domain on tyrosine-ses controls melanogenesis. Biochem. Biophys. Res. Commun. 206, (1995), s. 480–485.

[14] Iniuszyn, W. M., Biopłazma i jej izłuczenija. w: Romen, A., (red.) Psichiczeska-ja samoregulacja. Kazachskij Gosudarstwiennyj Uniwersytet. Ałma-Ata 1974.

[15] Iniuszyn, W. M., Bioplasma: The fifth state of matter. in : Whyte, J., Krippner, S., (red.): Future science life and the physics of paranormal phenomena. Doubleday & Comp. New York 1977, 1, s. 15–120

[16] Jung, C. G., The concept of the collectiva unconscious. w: Collected Works, t. 9, cz. 1. Princeton Uniwersity Press. Princeton, 1939.

[17] Jung, C. G., Archetypy i symbole. przeł. J. Prokopiuk, Wyd. Czytelnik, Warszawa, 1976.

[18] Jung, C. G., Wspomnienia, sny, myśli, tłum. R. Reszke, L. Kolankiewicz, Wyd. Wrota – Wyd. KR, Warszawa, 1993.

[19] Jung, C. G., Typy osobowości, przeł. Reszke, Wyd. Wrota – Wyd. KR, Warszawa, 1997.

[20] King, R., Melanin. A key freedom. Lushena Books, Chicago, 2001. [21] Kokoszka, A., Tajniki świadomości. Wyd. Instyt. Ekolo. i Zdrowia, Kraków,

1993. [22] Kokoszka, A., Bielecki, A., Holas, P., Mental organization according to the

metabolism of information model and its mathematical description. Journal. Neuroscience, Vol. 107, (2001), s. 173–184.

[23] Korytowski, W., Pro i antyutleniające właściwości melaniny: mechanizm działania i biologiczne implikacje. UJ. Rozprawa habilitacyjna. Nr 316. Wydaw. UJ. Kraków, 1996, s. 1–41.

[24] Kowalczyk, M., Świadomość w funkcjonowaniu umysłu człowieka. Wyd. Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Seria Psycho-logia i Pedagogika. Nr 100, Poznań, 1995.

123

[25] Kowalczyk, M., Wyjaśnianie świadomości – co jest eksplanandum? Wyd. Zysk i S-ka, Poznań, 1999.

[26] Lauster, P., Świadomość samego siebie. Wyd. Świat Książki. Warszawa, 1995.

[27] Lomdahl, P. S., What is solitone. Los Alamos. Science 1984. [28] Olanow, C., Tatton, W., Etiology and pathogenesis of Parkinsons disease.

Annu. Rev. Neurosd. 22, (1999), 123–144. [29] Pawelek, J. M., Kórner, A. M., The biosynthesis of mammalian melanin.

American Scientist. 70, 2 (1982), s. 136–145. [30] Prota, G., Melanins, melanogenesis and melanocytes: Looking at their

functional significance from the Chemist's viewpoint. Pigment Cell Res. 13, (2000), s. 283–293.

[31] Rassner, A., Dermatologia, tłum. z ang. W. Silny. Wyd. PWN. Warszawa, 1994.

[32] Sarna, T., Properties and function of the ocular melanin. A Photobiophysical Review. J. Photochem. Photobiol. B Biol. 12, (1992), s. 215–258.

[33] Sedlak, W., Plazma fizyczna i laserowe efekty w układach biologicznych. Kosmos A” 19, 2, (1970), s. 143–154.

[34] Sedlak, W., Plazma fizyczna jako podstawa bioenergetyki. „Roczniki Filozoficzne” nr 20, 3, (1972), 125–148.

[35] Sedlak, W., Dynamika bioplazmy i metabolizm. Kosmos A, 24 (1975a), (3), s. 261–272.

[36] Sedlak, W., Ewolucja bioplazmy. Roczniki Filozoficzne, 23, z. 3, (1975b), 25–36.

[37] Sedlak, W., Bioelektronika 1967–1977. Wyd. IW PAX. Warszawa, 1979. [38] Sedlak, W., Homo electronicus. Wyd. PIW. Warszawa, 1980. [39] Shipov, G. I., Theory of Physical, Vacuum, Moskwa, 1993. [40] Shipov, G. I., Theoretical estimation of electrotorsion radiation. M.: Preprint

N1. MITPF. 21 (1995) p. 34–42. [41] Shipov, G. I., Unification of interactions in the theory of physical vacuum.

Preprint Nr.3. MITPF. 1996. [42] Skwarło-Sońta, K., Melatonina hormon ciemności, Biologia w Szkole,

Warszawa, 2002. [43] Święcicki, L., Leczenie depresji zimowej światłem, a melatonina. Wydaw.

Wszechświat, 1996. [44] Strzelecka, T., Semiconductor properties of natural melanins. “Physiological

Chemistry and Physics” 14, (1982), s. 223–231. [45] Wojciszke, B., Ewolucja wyjaśniania poznawczego we współczesnej psy-

chologii społecznej: II. Konsekwencje tematyczne dla problemu świado-mości. Przegląd Psychologiczny, nr 23, (1980), 281–308.

[46] Zon, J., Bioplazma oraz plazma fizyczna w układach żywych. R. W. LUL Lublin, 2000.

Nauka – Etyka – Wiara 2011, s. 124–132

124

THE GENOME AND THE ORIGIN OF MAN

Ph.D. Geoff Barnard Weizman Institute of Science, Israel

University of Cambridge Wydział Nauk Weterynaryjnych, Wlk. Brytania

gjrb2@aol.com

Abstract

Until recently, disputes over Darwinism had largely focused on various historical evidences, the so-called „icons of evolution”. It is now argued that new genomic evidence has settled the case for common ancestry once and for all. In particular, several books have been written from a Christian perspective seeking to adopt all that neo-Darwinism has to offer. In terms of genomic evidence, the authors present very similar arguments. These include the presence of pseudogenes, mobile genomic elements and endogenous retroviruses which are considered clear evidence for common ancestry. The authors also suggest the high probability that human chromosome 2 is a fusion product of two smaller chromosomes possessed by an ancestral hominid.

In the lecture and in subsequent discussions, we will consider much of this information, present counter-arguments and try to see what can be learned from a design perspective. It is necessary, however, to apologies in advance for the technical detail that will be presented in both sound and vision. Nevertheless, in order to do justice to the arguments, dealing with the technicality is pre-requisite. Consequently, it has been necessary to assume a basic level of biological understanding and this may be an unwarranted assumption by the presenter.

Until recently, disputes over Darwinism have focused on various historical

evidences which include molecular and structural homologies, missing links in the fossil record, the Cambrian explosion, embryology, peppered moths and Darwin’s finches. While all of these icons are still worthy of discussion, the major debate over common descent has moved into the genomic era.

For many years, biologists believed that approximately 98% of the genome was non-functional as it was not transcribed and translated into protein. The term “junk DNA” was in common use. However, times have changed. In 2007, the first

125

details of the ENCODE Project were published.1 It was an unexpected finding that the vast majority of the genome was transcribed into non-protein coding RNA (ncRNA). Since then, this discovery has been confirmed time and time again. For example, Marcel Dinger and his colleagues at the Institute for Molecular Bioscience, University of Queensland, Brisbane published a paper in 2009 in which they state:

Genome-wide analyses of the eukaryotic transcriptome have revealed that the majority of the genome is transcribed, producing large numbers of non-protein-coding RNAs (ncRNAs). This surprising observation challenges many assumptions about the genetic programming of higher organisms and how information is stored and organized within the genome.2

This discovery was unexpected but has been confirmed repeatedly. The word “transcriptome” has effectively replaced the obsolete term “junk DNA”. This discovery has opened a window onto the unimaginable complexity of the genome.

We now know that protein-coding genes only produce the “nuts and bolts” of the protein machinery of life and much (but not all) protein machinery is common between species. The ncRNAs, however, are involved in the complex regulation and time-management of gene expression and this is very different between species and humans and the great apes are no exception. The non-protein coding genome comprises many distinct elements including introns, pseudo- genes and mobile genomic elements. Specific examples of these, particularly distinguishing the human species from the great apes, will be given in the lecture.

Introns

The initial mRNA transcript (a complementary copy of the DNA) comprises both exons and introns. However, before the mRNA is translated into protein, the introns are cut out (spliced out) of the final mRNA by specific enzymes. This is illustrated in Fig. 1.

Whereas protein-coding RNA (i.e. without introns) comprises 2% of the human genome, intronic sequences make up approximately 25%. The functions of introns are largely unknown but scientists now recognise that introns possess another layer of biological information that has been called the “Splicing Code”.

One of the great surprises of the human genome project was the initial finding that there were only approximately 22,000 protein-coding genes. The expectation was that there would actually be hundreds of thousands. However, with the discovery of the splicing code, it is now thought that many subtly different proteins can be produced from the one RNA transcript. All of this is under highly coordinated complex control, which is different in different cells and tissues, with integrated changes throughout the lifetime of a single organism.

1 Identification and analysis of functional elements in 1% of the human genome by the ENCODE pilot project. (2007) Nature 447:799-816. 2 Barash Y et al. (2010) Deciphering the splicing code Nature 465: 53-9.

126

Fig. 1. Removal of Introns.

Pseudogenes

Pseudogenes are DNA sequences that resemble protein-coding genes but are not transcribed to messenger RNA (mRNA) in a way that could then be translated into some functional protein. Many have suggested that pseudogenes are simply molecular fossils that illustrate and provide evidence for evolutionary history. Implicit in this argument is that pseudogenes are genetic relics that have lost their original protein-coding function, which had been possessed by some ancestral creature. In support of this, evolutionary scientists point to the fact that pseudogenes are scattered throughout the genomes of all higher species (animals and plants) and, in particular, many similar pseudogenes are found in all primates. Biologists have identified two distinct types of pseudogene, often termed "processed" and "unprocessed". These are illustrated in Fig. 2.

As a general rule, processed pseudogenes are usually located on different chromosomes from the protein-coding genes that they resemble. Most biologists believe that they were created by the retro-transposition of the mRNA transcripts from the parent gene. This is because this type of pseudogene lacks introns. Processed pseudogenes also lack the regulatory sequences which are usually found “upstream” of protein-coding genes (before the start sequence), and they have poly-adenine (poly-A) tails which are characteristic of the terminal end of an mRNA. In addition, the pseudogenes are usually flanked by repeat sequences of DNA, which is characteristic of mobile genomic elements (discussed below).

127

Fig. 2: Formation of processed and unprocessed pseudogenes.

Unprocessed pseudogenes, by contrast, are usually found in close proximity to their corresponding protein-coding gene, often on the same chromosome. As a general rule, and unlike processed pseudogenes, they do possess introns and upstream regulatory sequences. Nevertheless, it is believed that the expression of these “genes” is prevented by mutations, deletions and/or insertions of “incorrect” nucleotides. These genetic changes may lead to premature termination or may introduce “frameshifts” that render the message meaningless.

Conservation (i.e. sharing) of similar genetic sequences between species is evidence that indicates that pseudogenes (or any other non-protein coding sequence) possess important biological functions. Such sequences are said to be under purifying (or stabilising) selection, which means that deleterious mutations are removed from the gene pool and genetic diversity is restricted. This is probably the most common role of natural selection, maintaining genetic integrity (and certainly not driving evolutionary change). According to a recent review by Sasidharan and Gerstein:

Although pseudogenes have generally been considered as evolutionary 'dead-ends', a large proportion of these sequences seem to be under some form of purifying selection - whereby natural selection eliminates deleterious mutations from the population - and genetic elements under selection have some use.3

Pseudogenes are involved in gene conversion or recombination with functional genes. Pseudogenes exhibit evolutionary conservation of gene sequence,

3 Sasidharan R and Gerstein M (2008) Genomics: protein fossils live on as RNA Nature 453: 729-31.

128

reduced nucleotide variability, excess synonymous over non-synonymous nucleo-tide polymorphism, and other features that are expected in genes or DNA sequences that have functional roles.

It has been very premature to suggest that pseudogenes are simply genetic fossils. This is not to say that there will never be an example of a pseudogene that is a defunct copy of a protein-coding gene which has lost its activity due to random mutational damage. But it may eventually be necessary to redefine the term “pseudogene” to distinguish between genes that are broken and those genomic elements that possess important roles in gene regulation.

Mobile genetic elements

The genome also contains transposable elements, or transposons. These are sequences of DNA that can move from one position in the genome to another. There are several types of transposon and they are classified according to their mechanism of transposition.

Most retro-transposed genomic elements are DNA sequences known as (1) short interspersed repeated sequences (SINEs), or (2) long interspersed repeated sequences (LINEs). Both types are replicated via RNA intermediates. The majority of the SINEs are the so-called “Alu sequences”, which are about 300 base-pairs long, and there are over one million of these in the human genome. They are so named because they can be precisely cut out of the DNA by a specific enzyme (Alu endonuclease) which was isolated from a bacterium (Arthrobacter luteus).

It is also very premature to conclude that Alu sequences are just “genetic fossils”. Not surprisingly, there have been several recent publications that indicate that Alu sequences may have very important genomic roles. As a general rule, clues to the various roles for Alu sequences are being discovered by the identification of what goes wrong when there is a mutation or inappropriate duplication or deletion. All of this information is circumstantial evidence that normal Alu sequences have important roles.

Endogenous Retroviruses

Retroviruses are viruses that carry their genetic material as RNA rather than DNA. They possess a relatively small number of genes and, like all viruses, cannot replicate without “hijacking” the genetic machinery of the host cell of a higher organism. Retroviruses exploit the enzyme reverse transcriptase to copy their RNA genome into DNA, which is then integrated into the host's DNA genome. From that moment on, the virus replicates as part of the host cell cycle and reproduces by transcription and translation using the cell’s own machinery.

It is generally assumed that retroviral genetic insertions have entered the human genome over time and have been passed on from one generation to another. In the case of the human genome, these insertions are known as human endogenous retroviruses (HERVs) and it is thought that they make up between 5% and 8% of the total genome. Most insertions have no known function but it is now understood that at least some HERVs play essential important roles in host biology such as the

129

control of gene expression, reproduction (e.g. placental function and spermato-genesis) and, indeed, enhancing resistance to infection by pathogenic retroviruses. In addition, we now know that many thousands of “retroviral” promoters are transcribed and initiate transcription throughout the human genome. In a landmark paper entitled Retroviral promoters in the human genome, Andrew Conley and co-workers at the Georgia Institute of Technology in the USA reported the existence of 51,197 HERV-derived promoter sequences that initiate transcription within the human genome. These included 1,743 cases where transcription is initiated from HERV sequences that are located in gene promoter regions. In their own words:

These data illustrate the potential of retroviral sequences to regulate human transcription on a large scale consistent with a substantial effect of ERVs on the function and evolution of the human genome.4

Although this statement is couched in evolutionary language, these findings also raise the intriguing possibility that the model of an infectious viral origin of HERVs is only partly true. Is it not possible that many HERVs are actually integral functional genetic components which have, as yet, unknown function? The objection to this argument, of course, would be the similarity of the protein coding regions of the HERVs to exogenous retroviruses. However, an alternative hypothesis is that retroviruses might actually have originated as conventional genomic components that “escaped”. Only time will tell if there is any substance to this tentative suggestion.

Chromosomal Fusion

Some have suggested that there is incontrovertible genetic evidence that humans and the great apes have descended from the same common hominid ancestor. This argument is supported by referring to chromosomal fusion. The basic facts are these: humans have forty-six chromosomes, while the great apes have forty-eight. The human chromosomes comprise 22 pairs of autosomes and one pair of sex chromosomes. In the female, the sex chromosomes are truly a pair (XX) whereas in the male, there is one X and one Y chromosome. In the case of the great apes (chimpanzees, gorillas and orang-utans) there are 23 pairs of autosomes and one pair of sex chromosomes (again XX female and XY male).

Apart from the structural variation between many of the human and ape chromosomes, the most significant difference is chromosome 2. In the human, there is a single chromosome but in the apes, there are two. Because the evolutionary scenario is now accepted as fact, the ape chromosomes have been re-designated as 2p and 2q rather than their original numbering of 12 and 13.

What evidence is there that a fusion of chromosomes has indeed taken place? Remarkably, there does appear to be some although this is currently under review. Chromosomes only appear as discrete structures in the nucleus when the cell is about to divide by a process known as mitosis. The ends of each

4 Conley AB, Piriyapongsa J, Jordan IK (2008) Retroviral promoters in the human genome. Bioinformatics 24:1563-7.

130

chromosome are termed telomeres which are repetitive stretches of DNA. The central region of each chromosome called the centromere.

It is clear that the central genomic region in human chromosome 2 appears to contain repeating telomeric sequences. Furthermore, the sequences flanking these telomeric repeats within the centralised region of human chromosome 2 are characteristic of present-day human pre-telomeres which flank the telomeres at the ends of chromosomes. This is shown in Fig. 3.

Fig. 3. Detailed sequences obtained from Human Chromosome 2.

As well as telomeres, centromeres also have a characteristic DNA which has been termed alphoid sequences. If a fusion event has taken place between two ancestral chromosomes, it would be expected to find the evidence of more than one centromere in the fused product.

Accordingly, secondary alphoid DNA in any given chromosome might be seen as a genetic residue left over from a previously functioning centromere on a separate chromosome. Although alphoid DNA is present in human chromosome 2, the situation has become much more difficult to interpret as alphoid regions as well as centralised telomeres have been located in many chromosomes where fusion cannot be the explanation.

131

Meiosis and the Maintenance of Genetic Integrity

Meiosis is a specialised type of cell division that only occurs during the formation of sperm and egg. It is similar to normal cell division (mitosis) except that it also involves a reduction division of chromosomes which results in each gamete (sperm or egg) possessing half the number (haploid number), namely, 23 individual and unpaired chromosomes.

During the first stage of meiosis, homologous chromosomes (e.g. the pairs of chromosome 1, chromosome 2 etc.) accurately line up and become "zipped" together, in a process known as synapsis. Subsequently, chromosomal crossing over or recombination takes place during which individual chromatids of each homologous chromosome exchange segments of genetic information. This is an incredibly precise and accurate process and demands the maintenance of complementarity between the chromatids which are exchanging their DNA sequences. This is illustrated in Fig. 4.

Fig. 4: Synapsis and Recombination in Meiosis.

It is here, more than anywhere else that we come face to face with the Darwinian paradox. By definition, evolution across species must involve gross chromosomal structural changes. The reduction in numbers of chromosomes is

132

actually the least of our problems when we come to consider the supposed common ancestry of humans and chimpanzees. What cannot be tolerated are the wholesale inversions, duplications, deletions, not to mention the insertion of novel lineage-specific genes. Furthermore the position of the centromeres is vitally important in the pairing and processing of homologous chromosomes. Just a cursory glance at the comparison between the human and chimpanzee chromosomes illustrates the problem. Meiosis just cannot happen unless there is synapsis. Variation just cannot happen unless there is recombination.

As a general rule, major chromosomal changes are inevitably damaging and will be eliminated by natural selection. However, let us assume, however, that it might be possible for the supposed genomic alteration either to have no deleterious effect or maybe to be positively beneficial to the individual. Even in this case, for any change to become fixed in the population, a sexual partner will have to be found (presumably by chance) who possesses exactly the same genomic change. Furthermore, the population size must be very small, for if it is not, whatever benefit the change may bring to the individual; it will be “diluted out” within the gene pool and eventually lost. Resolving this issue is not a trivial matter.

Conclusion

To suggest that there is overwhelming evidence in support of the claim that humans and the great apes have common ancestry is, at best, an overstatement. We have dealt with the issue of pseudogenes and mobile genomic elements have shown that such arguments are born out of ignorance. In the second part of the lecture, we considered the argument of chromosomal fusion. It is possible that a chromosomal fusion event has taken place in human history and within the human lineage although we have no need to be dogmatic about this. If it has occurred, it must have taken place when the human population was very small. The implications of this statement are quite profound.

What is certain, however, is that major chromosomal variations that clearly exist between the human and the great apes, such as those that have been well documented in the academic literature and in this lecture, actually dictate against the thesis that these species have common ancestry. In particular, the process of meiosis requires the maintenance of chromosomal structural integrity in order that homologous chromosomes can be perfectly aligned as a pre-requisite for re-combination. Without synapsis, there can be no meiosis. Without meiosis that can be no formation of viable gametes (sperm and egg). Without viable gametes there can be no sexual reproduction and without sexual reproduction there can be no life. It is not the survival of the fittest but the survival of the fertile.

Nauka – Etyka – Wiara 2011, s. 133–137

133

DIGNITY AND THE INTERNET: A STUDY OF YOUNG PEOPLE’S RESPONSE

Professor Anthoula Maidou, M. Sc. 7th EPAL of Thessaloniki, Al. Papanastasiou 13

GR-54639 Thessaloniki, Greece

Professor Vasiliki Mitropoulou Department of Theology, Aristotle University of Thessaloniki

GR-54124 Thessaloniki, Greece

Professor Hariton Polatoglou Physics Department, Aristotle University of Thessaloniki

GR-54124 Thessaloniki, Greece hariton@auth.gr

Abstract

The use of computers and the internet has undoubtedly many positive influences in our daily life, ranging from the way of gathering information, to communication, education, entertainment, access to public services, shopping, etc, offering an extended democratic way of accessing information for everyone on the global scale. But the internet poses also a threat, since it gives also the possibility to be accessed by people who use this open means for disturbing, or offensive purposes. In this study we will give the first results of a major research on dignity and the internet.

1. Introduction

The use of communication technology, such as cell phones, personal computers and the internet enables access to information, collaboration, interaction, research possibilities and communication for every person on the global scale. However, these technologies and the open access to everybody, pose also a threat, since it can also be used to for bullying, harassment, racial and ethnic slurs, threats and slander, “spamming”, “spoofing” or humiliation of others [1]. A viable alterna-tive would be the development of procedures and policies that can both empower and educate the young people to develop safeguards, self-awareness and self-responsibility for their protection. Also the creation of green-spaces, the effective

134

labelling of content and the development of new domains would also help in this direction that is, create beneficial and safe environments. In 1996 the Committee of Civil Freedom, Justice and Internal Affairs of European Council decided to adopt the recommendation concerning the development of a European net of information and education regarding the safer use of the Internet. It resulted to the establish-ment of a four-year (2005–2008) European project on the projection of safer internet use (Safer Internet Plus) aiming: 1) fighting the illegal content, 2) facing of the unwanted and harmful content (including spamming), 3) promotion of a safer environment and sensitizing of the public opinion [2].

Knowing the danger especially young people are exposed to from informa-tion and communication media many states have enacted legislation regulating their protection, as for example the Interstate Treaty on the Protection of Human Dignity and the Protection of Minors in Broadcasting and in Telemedia, which provides consistent protection of children and adolescents against content in electronic information and communication media which impairs or harms their development or education, and for the protection against content in electronic information and communication media which violate human dignity or other legal goods protected under the German Criminal Code [3].

The words dignity has widely varying meanings and connotations, differing across time, languages, and cultures. Notions of rights and human dignity have been examined for centuries in great depth by ethicists and other philosophers and by religious thinkers, and more recently by social scientists and, as related to information, by information scientists. Rights and dignity are the foundation for many philosophical concepts and religious beliefs and for Information Ethics, and this foundation affirms the notion that each individual has basic rights and is deserving of respect and the preservation of human dignity. In its Article 1, the UN Universal Declaration of Human Rights also states [4]:

All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood. The World Summit on the Information Society [5] used the above Dec-

laration of Human Rights as a foundation in their international discussions to shape their common vision of the Information Society:

... to build a people-centered, inclusive and development-oriented Information Society where everyone can create, access, utilize and share information and knowledge, enabling individuals, communities and peoples to achieve their full potential in promoting their sustainable development and improving their quality of life… .

The Declaration also states: … reaffirm the universality indivisibility, interdependence and interrelation of all human rights and fundamental freedoms. … also reaffirm that democracy sustainable development, and respect for human rights and fundamental freedoms as well as good governance at all levels are interdependent and mutually reinforcing.

135

In reviewing these statements, several points of focus emerge: 1) the empha-sis on the Fundamental Moral Experience and the concepts of freedom, equality, dignity and rights; 2) the critical need for compassion and the spirit of broth-erhood; and 3) the importance of a people-centered society with the key role throughout entire life-cycle of information to empower individuals to achieve their full potential and improve the quality of their lives [6]. Such issues cannot simply be ignored by modern education, but should be understood and appreciated as pupils’ and students’ equipment in becoming informed and conscious citizens in the society in which they will live in.

Evelin Lindner, Linda Hartling and Uli Spalthoff use the notion of equality in dignity for all humans in order to achieve dignity on a global scale [7].

In this study we present the first results of a major investigation on how young people experience and what opinion they have on communication media and the internet.

2. Method

We wanted to get an insight into pupils and students opinions on the possible threat of the internet and their experience from the use of it. To get a first response from the young people we prepared a questionnaire on dignity and technology covering technological devices and means which are daily used by young people, such as the cell phone, the computer, and the internet.

The questionnaire comprises of questions on how secondary school pupils and university students understand dignity, on their use of the cell phone, the computer and the internet, and on which of the previously mentioned means could, in their opinion, mostly pose a threat on their dignity. In order to understand the results in a deeper level we will conduct interviews, in focus groups and personal, so these are the first results of an ongoing research project.

The questionnaire was completed by secondary school students, in order to observe the response of teenagers, physics students, who are mainly considered having a scientific and technological background, and by theology students, who have a more theoretical background and could be more sensitive to matters of ethics and dignity. The ages of the participants were between 16 and 24 years.

3. Results

From general questions on dignity in everyday communication with others, we found that young people have a high sense of dignity and self-respect. They find it highly offending when adults, such as teachers, parents, and even strangers, talk to them in a bad way, while they are more likely to tolerate a bad behavior from their friends, as mainly stated by the secondary school students. Theology students show a lower tolerance of bad behavior.

Most of students use cell phones, to talk or send SMSs a lot, while only a few students use them to navigate the internet. In addition, many mention that they use their cell phones to listen to music, take pictures and videos, and less to play games. The results are about the same for every group.

136

Most students also use a PC and the internet very much or much on a daily basis. They state to play internet based games frequently, as well as to play games on their PC. Furthermore, PCs are used for entertainment, such as watching movies, and TV shows and listen to music, but young people also use a PC and the internet to gather information on tasks and assessments on a very high percentage, or to access the news, but in a lower percentage. Again, similar behavior could be found for all target groups.

Analyzing the questions connecting mobile phones or the internet to cases where young people experienced or could experience hostile messages or flamings, offenses or outrages, most secondary school pupils were more concerned about incoming calls or SMSs and less about MMSs. Most of them thought that e-mail messages are not a problem, since a small percentage thought of this means as possibly offensive. On the other side, social networks, blogs or chat rooms are con-sidered far less a possible threat to the youngest peoples’ dignity. Examining the two students groups, a clear shift towards acknowledging all electronic com-munication means as being a possible threat, could be observed by the theology students in comparison to the physics students group.

4. Discussion and Conclusions

Although young people have a high sense of respect and concerns in regard with matters of dignity in their real life, when they use communication technology and the internet, they consider threats far less dangerous for their dignity than real life events. Maybe the distance of the offender, through the technological medium, or the experience of something virtual as in the internet might lower their tolerance to offending acts to their dignity. As expected, the youngest group of the secondary school students exhibited the lowest awareness of the dangers and threats they might experience, while the theology students had a much clearer insight of the possible dangers.

The results presented need to be augmented with interviews, a research which is underway. Every person must be respected in their real life and also through communication technologies. Young people have to be educated to demand a respect of their dignity also in electronic communications and on the internet. If the humans intend to live in a culture of peace, it is essential for all people to reaffirm each other’s value and dignity as equal human beings, seeing each other as diverse, but complementary parts of humankind.

Bibliography

[1] Rader, M., Strategies for Teaching Internet Ethics, Delta Pi Epsilon Journal, 44, no 2, (2002), p. 73–79.

[2] Kekeris, G., Dellas, Legal issues during the development and design of school websites, 4th Panhellenic Conference of the Greek Scientific Asso-ciation of Information and Communication in Education on ICT in Edu-cation, Athens, 2004, p. 267–274.

137

[3] Interstate Treaty on the Protection of Human Dignity and the Protec-tion of Minors in Broadcasting and in Telemedia, Kommission für Jugendmedienschutz der Landesmedienanstalten, München, 2010.

[4] United Nations. Universal Declaration of Human Rights, 10 Decem-ber 1948; http://www.un.org/Overview/rights.html.

[5] World Summit on the Information Society Declaration of Principles. 12 December 2003; http://www.itu.int/wsis/docs/geneva/official/dop.html.

[6] Carbo, T., Information Rights: Trust and Human Dignity in e-Govern-ment, International Review of Information Ethics, vol. 7, (2007), p. 1–7.

[7] Lindner, E. G., Hartling, L. M., Spalthof, U., Human dignity and humil-iation studies: a global network advancing dignity through dialogue, Policy Futures in Education, vol. 9, (2011), p. 66–73.

Nauka – Etyka – Wiara 2011, s. 138–140

138

THE DIGNITY OF ABRAHAM IN THE LIGHT OF GENESIS

Professor Claude Surry Dr. d’E. Laboratoire Félix Trombe Institut de Sciences et de Génie

de Matériaux et Procédes, Centre National de la Recherche Scientifique E.P. 5, Odeillo, F-66 125 Font Romeu Cédex, France

claude.surry@orange.fr

Prof. dr hab. Leszek Wojtczak Department of Solid State Physics

University of Łódź zofija@uni.lodz.pl

Abstract

A psychological analysis of the dignity of Patriarch Abraham in the light of Genesis (12,1–25,18) is given, especially in reference to the call of Abram promise of blessing and the creation and salvation. One may also analyse in this context: separation of Abram and Lot, and meeting King Melchizedek. For believers we are, we find this scheme in time: past – present – future. His divine promises and covenant, the apparition of Mamre, intercedeness for Sodom, the dismissal of Hagar and Ishmael, and Abraham’s sacrifice in the land of Moriah.

1. Introduction

In (Genesis (12–25)), a narrative scheme is proposed to our lecture. The scheme is the following: promise of a land (first step) – promise of blessing (second step) – consecration (third step). This scheme is suggested to the reader when God says (first step), then does (second step), and sees (third step) (story of the creation) (Genesis (1,1–24)). This scheme is a narrative scheme suggested to the reader by the writer (with faith in God or without faith in God). For believers we are, we find this scheme in time: past – present – future (or creation – revelation – salvation) in a diachronic lecture or in a synchronic lecture.

In the story of Abraham, this scheme is constitutive as a link between God and man. This scheme is also found in the story of alliance and circumcision (Genesis (17)). This narrative method appears in (Genesis (12)) and the actors are God and his partner named (as an actor) for the first time Abraham.

The Bible, collected library of books for the believers, is skimmed by these three stops. Genesis says us for our existence and life, where Abraham is the

139

beginning of a “pastoral” generation whose alliance (or the three mentioned steps) is the foundation.

2. The first item – promise of land

The first item of the alliance mentioned is the following call of Abram by God:

Yahweh said to Abram, ‚Leave your country, your kindred and your father’s house for a country which I shall show you; and I shall make you a great nation, I shall bless you and make your name famous; you are to be a blessing! I shall bless those who bless you, and shall curse those who curse you, and all clans on earth will bless themselves by you. So Abram went as Yahweh told him, and Lot went with him. [Genesis (12, 1–4a)]

These verses break the story of the journey of the family of Terah (11, 31–32) – (12, 5)). These verses modify completely the prospect: The journey from Ur to Harran, and after to the land of Canaan is not a will of Terah, but a holy will of God.

Abraham becomes in this way the ancestor of all who leave the Mesopotamia to go to the promised land.

If we compare the verses (12, 1) and (12, 4), we note: ● God is a person who enters into relations with the man. God is somebody

whose speaking arouses allegiance (in a hebrew mind). This is, hearing, listening, understanding, and then obeying God is a person whose speaking is starting out and setting out.

● Abraham starts with breaking with his homeland, his family and taking a destination which is promised but unknown. Abraham in these verses is not nomadic. From the narrative point of view of the story, the unknown destination calls for the following of the text. In the verses, the verb bless or the name blessing appears five times: in Hebrew mind blessing is associated to speaking formally but blessing is a force, a synergy coming from God which brings life, plenitude, and happiness.

Blessing shows us the holy generosity: when a man gives blessing, he takes in the wealth of God.

3. The second item - promise of blessing

In the Bible, the blessing of God is linked to the prosperity and to a numerous lineage (Genesis (1, 22)). We find again this topic at the beginning of the verse (12, 2), but this promise overflows the person of Abraham who becomes the mediator of a blessing which is given to all the persons end of the verse (12, 2).

The contrast in the verse (12, 3) between those who bless you and those who curse you has to be noted. At the end, the blessing of Abraham becomes the benediction of the nations (cf. the end of the verse 12, 3). This blessing is without condition and universal.

This blessing is concerned for Abraham the promise of a lineage and is accompanied by the gift of a land (12, 1) and by a growth of his name (12, 2). These elements appear along all the biblical history of the patriarchs. The subject

140

of the name of God who increases is taken again in the ideology of the Kings (2 Samuel (7, 9)). The kingship of David has a legitimity in the promise of these verses.

4. The third item – consecration and salvation

In the story of Abraham the promises are renewed, specified, and made complete. We give references of several texts where the promise is recalled several times:

○ to your lineage I shall give this land [Genesis (12, 6–7)]. ○ all land that you see, I shall give you... promise of a land I shall restore

your nation as the dust of the land... promise of a lineage [Genesis (13, 14–17)]. ○ I shall give you the land of your pilgrim journeys, Canaan land... promise

of a land. ○ …kings go out from you... promise of a lineage [Genesis 17 (2–8)]. ○ ...I bless Sarah... promise of a blessing [Genesis 17, 16]. ○ …Sarah will have a son... promise of a lineage (18, 10–18). ○ ...by this son all the nations of the land will be blessed... promise of a

blessing (18, 10–18).

5. Conclusions

In these texts the alliance is a promise made by God to Abraham and to his lineage. Three steps are repeated:

■ promise of a land to Israel (Canaan land); ■ promise of a lineage to Abraham (all the nations (so numerous as grains

of dust of the land)); ■ promise of a blessing (the story of the lineage of Abraham is opened to

the future). The text says nothing about the end (eschatology). The three steps in this kind of text concern also the time: in the verses of

(Genesis (12, 1–4)) the past, the present, the future are used with verbs. Future is mainly concerned for blessing. The alliance in this short text is a promise more than a partner link between God and the man (represented by Abraham). The text suggests an opened future for which the beginning is known but not the end.

The text suggests at this stay of the biblical history a promise in three stops. This alliance between God and the humanity will be repeated several times during the different books of the Holy Bible. The text suggests a place (Canaan) for the promise of a land for Israel. This lecture can be done by a man who is not believer in God. The traditional wisdom respects the three steps: speaking (or a talk), ethic, saving (philosophical salvation...). The believer founds his faith on this kind of text: the story of the alliance is a foundation for the faith. The Jews and Christians have this kind of text to say what they believe.

Nauka – Etyka – Wiara 2011, s. 141–146

141

BIOELEKTRONIKA I TEOLOGIA ŚWIATŁA KS. PROF. WŁODZIMIERZA SEDLAKA

Prof. dr hab. inż. Jerzy Lechowski Międzynarodowa Akademia Nauk AIS San Marino

Wydział Cybernetyki jlech@o2.pl; www.realizatorzy.prv.pl

Streszczenie

Pojęcie bioelektroniki, którą wprowadził Ks. Prof. Sedlak w 1967 roku do filozofii i teologii jest prawdziwą poezją o życiu Wszechświecie i Bogu. Nazwał on ją nowym kierunkiem w biologii, w którym reakcje chemiczne i procesy elektroniczne w organicznych półprzewodnikach są związane zależnościami kwan-towomechanicznymi. Wyrazem tego jest model posiadający dwie komplementarne czyli nierozdzielne i jednakowo ważne strony – chemiczną i elektroniczną.

Wśród pojęć, które wprowadził ks. Prof. Sedlaka do bioeltroniki są takie jak Biokosmos, biologiczne układy scalone, bion – kwant życia, czy też, Bioplazma, którą określa jako pojęcie analogiczne do plazmy fizycznej, odnoszące się do materii ożywionej. Wyraża uogólnione traktowanie życia według uruchomionych ładunków obu znaków o gęstości zapewniającej kolektywne oddziaływanie. Kwantowy szew życia definiuje on jako najmniejszy element funkcjonalny ożywio-nej materii zespalający autogennymi fotonami reakcje chemiczne z procesami elektronicznymi w ośrodku organicznych półprzewodników

Jeśli chcemy mówić o bioelektronice i bioplazmę taktować jako naukę o boskiej substancji nie tylko materialnej, mającej cechy fizykochemiczne, to nale-żałoby zacząć od macierzy przepływów sprzężonych w uogólnionym prawie transportu, w której uwzględnione byłyby wszystkie możliwe zjawiska nie tylko fizyczne takie np. jak promieniowane elektromagnetyczne, ale również duchowe czyli informacyjne i emocjonalne wiążące ze sobą różnego rodzaju przepływy.

Abstract: Bioelectronics and the theology of light Very Rev. Professor Włodzimierz Sedlak

The concept of bioelectronics and bioplasma was introduced by Professor Reverend Sedlak in 1967. Bioplasma, should not be regarded as having physical and chemical characteristics, but it should be regarded as a divine substance. Bioelectrons ought to be connected with transport law, because it includes physical and spiritual phenomena.

142

1. Uogólnione prawo transportu

W starożytności już Heraklit stwierdził, że wszystko płynie mówiąc „panta rhei”. Jednakże prawa związane z różnego rodzaju przepływami zaczęto stopniowo odkrywać dopiero w XIX wieku. Onsager w 1931 roku zauważył m.in. że przy-czyną przepływu prądu jest nie tylko napięcie X1, ale również inne gradienty np. temperatury X2, gradient ciśnienia X3, gradient stężenia X4, jeśli dodamy do tego jeszcze gradient informacji X5, gradient emocji X6, gradient energii promienio-wania X7, to od tych samych gradientów, zwanych również bodźcami, zależeć będą jak łatwo można stwierdzić: przepływ energii ciepła, przepływy masy, przepływy informacji, przepływy emocji, oraz przepływy energii promieniowania w sposób następujący:

UΔ TΔ pΔ cΔ iU eU Eλ

↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓

⎥⎦⎤

⎢⎣⎡

sC

dtdQ = I1 = L11 X1 + L12 X2 + L13 X3 + L14 X4 + L15 X5 + L16 X6 + L17X7

⎥⎦⎤

⎢⎣⎡

sJ

dtdQ

= I2 = L21X1 +L22 X2 + L23 X3 + L24X4 + L25X5 + L26 X6+ L27X7

⎥⎦⎤

⎢⎣⎡

skg

dtdm = I3 = L31 X1 + L32 X2 + L33 X3 + L34X4 +L35 X5 + L36 X6+ L37X7

⎥⎦⎤

⎢⎣⎡

skg

dtdm = I4 = L41 X1 + L42 X2 + L43X3 + L44 X4 +L45 X5 + L46 X6+ L47X7

⎥⎦⎤

⎢⎣⎡

sbit

dtdQi = I5 = L51 X1 +L52 X2 + L53 X3 + L54 X4+L55 X5 + L56 X6+ L57X7

⎥⎦⎤

⎢⎣⎡

sbet

dtdQe = I6 = L61 X1 + L62 X2 +L63 X3 + L64X4+L65 X5 + L66 X6+ L67X7

⎥⎦⎤

⎢⎣⎡

sJ

dtdE

= I7 =L71 X1 + L72 X2 + L73 X3 + L74X4 +L75X5 + L76 X6+ L77X7

gdzie: I1, I2, I3, I4, I5, I6, I7 – strumienie:

I1 – natężenia prądu, I2 – strumień ciepła, I3 – strumień masy. I4 – strumień masy , I5 – strumień informacji I 6 – strumień emocji I7 – strumień promieniowania

143

ϕ⋅γ=γ⋅==

⋅γ⋅==

gradl

USIJ

lSU

RUI

J = γ gradφ

gdzie: X1, X2, X3, X4, X5, X6, X7 – bodźce lub gradienty potencjałów: X1 – elektryczny, X2 – temperatury, X3 – ciśnienia, X4 – stężenia, X5 – informacyjny, X6 – emocjonalny, X7 – promieniowania Lik – przewodność Gik = 1/Rik

Zasada wzajemności Onsagera głosi,że:

Lik = Lki = Gik = kiik R

1R1 =

I1 = L11 X1 – prawo Ohma ⎟⎠⎞

⎜⎝⎛ =

RUI

I2 = L22 X2 – prawo Fouriera ⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛ Δ=cRTq

I3 = L33 X3 – prawo Poiseuille’a ⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛ Δ=hRpQ

I4 = L44 X4 – pierwsze prawo Ficka ⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛ Δ=fRC

dtdm

I5 = L55 X5 – prawo przepływu informacji ⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛=

i

ii

RU

dtdQ

I6 = L66 X6 – prawo przepływu emocji ⎟⎟⎠

⎞=⎜

⎝⎛

e

ee

RU

dtdQ

I7 = L77 X7 – prawo przepływu energii ⎟⎟⎠

⎞⎜⎜⎝

⎛ Δ=

λ

λλ

RT

dtdE

gdzie:

144

SlR⋅γ

= , S

lRc ⋅λ= , 4h R

l8Rπ

⋅η⋅= , DS

xRfΔ= ,

SxR

ii ⋅

Δ=γ

, SxR

ee γ

Δ= ,

SxR

rλλΔ=

2. Drugie prawo Ficka

Drugie prawo Ficka określa szybkość zmian stężenia „c” substancji w da-nym miejscu, podczas dyfuzji, w poszczególnych chwilach

2

2

xc

tc

∂∂=

∂∂ D

t1

t1t2

t2t3

t1 t2 t3< <

>

>

c

Rys. 1. Zmiana stężenia w czasie, w określonym miejscu x. Współczynnik dyfuzji D określa się wzorem:

r61

NTRD

⋅η⋅π⋅=

gdzie: η – współczynnik lepkości dynamicznej, r – promień cząsteczki dyfundującej, R – stała gazowa, T – temperatura cieczy, N – liczba Awogadra = Avogadra (JS).

3. Zjawiska sprzężone z przepływami uogólnionymi

Poniżej przedstawione zostały różne zjawiska sprzężone z przepływami uogólnionymi i tak np.

145

L12 X2 – człon odpowiedzialny za zjawisko termoelektryczne (efekt Seebecka – różnica potencjału elektrycznego wywołana różnicą temperatur obu złącz w ter-moparze różnicowej); różnica temperatur powoduje przepływ ładunku.

L21 X1 – efekt Peltiera (drugie równanie Thomsona) – różnica potencjałów elektrycznych powoduje przepływ „energii cieplnej = ciepła”.

L13 X3 – człon odpowiedzialny za zjawisko przepływu ładunków elektrycz-nych na cząsteczkach masy przepływającej substancji na skutek gradientu ciśnienia (wiąże się to również ze zjawiskiem piezoelektrycznym).

L31 X1 – elektroosmoza lub elektroforeza (równanie Saxena), ładunek ele-ktryczny pędzony bodźcem napięcia elektrycznego wywołuje strumień przepływu masy (ciśnienie elektroosmotyczne). Człon odpowiedzialny za zjawisko elektroka-pilarne (np.: odsączanie torfu).

L14 X4 – efekt związany z potencjałem elektrodowym opisanym wzorem Nernesta

(V1 = V0 + clnFzTR

⋅⋅

).

Zjawisko spadku napięcia w czasie pobierania prądu ze źródła wskutek nieuporządkowanych zmian stężenia roztworów – ogniwa stężeniowe (zjawisko odwrotne do elektroosmozy).

L41 X1 – elektrodyfuzja równanie Nersta – Plancka; L23 X3 – zjawisko wzrostu temperatury środowiska porowatego, przez który

zachodzi przepływ cieczy lub gazu na skutek wzrostu ciśnienia (dyssypacja energii – procesy nieodwracalne);

L32 X2 – konwekcja (wiatry na skutek różnicy temperatury); L24 X4 – człon odpowiedzialny za efekt Dufoura. Polega na sprzężeniu

przepływu ciepła z przepływem składników. Jeżeli w fazie wieloskładnikowej o jednolitej temperaturze utworzymy gradient stężeń i wywołamy dzięki temu dyfuzję składników, wówczas dyfuzja ta wytworzy gradient temperatury. Efekt taki stwierdzili w gazach Dufour, Clausius i Waldman;

L42 X2 – zjawisko odwrotne do efektu Dufoura (termodyfuzja); L34 X4 – pompy dyfuzyjne; L43 X3 – prawo Darcy, filtracja; L45 X5 – przepływ masy (dyfuzja w komórkach organizmów żywych) pod

wpływem bodźca informacyjnego (sterowanej bioprądami); L54 X5 – przepływ informacji wraz z masowym nośnikiem wywołany

gradientem stężenia miedzy wnętrzem komórki i otoczeniem; L46 X6 – przepływ masy (dyfuzja w komórkach organizmów żywych)

wywołany bodźcem emocjonalnym; L5k Xk – przepływ informacji pod wpływem k-tego bodźca; L6k Xk – przepływ emocji pod wpływem k–tego bodźca; L7k Xk – przepływ energii promienistej pod wpływem k–tego bodźca.

To uogólnione prawo transportu można również zapisać w formie

macierzowej:

146

UΔ TΔ pΔ cΔ iU eU Eλ

↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓

⎥⎥⎥⎥⎥⎥⎥⎥⎥

⎦

⎤

⎢⎢⎢⎢⎢⎢⎢⎢⎢

⎣

⎡

7

6

5

4

3

2

1

IIIIIII

=

⎥⎥⎥⎥⎥⎥⎥⎥⎥

⎦

⎤

⎢⎢⎢⎢⎢⎢⎢⎢⎢

⎣

⎡

777676575474373272171

757656565464363262161

757656555454353252151

747646545444343242141

737636535434333232131

727626525424323222121

717616515414313212111

XLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXLXL

*

⎥⎥⎥⎥⎥⎥⎥⎥⎥

⎦

⎤

⎢⎢⎢⎢⎢⎢⎢⎢⎢

⎣

⎡

7

6

5

4

3

2

1

XXXXXXX

lub krócej w postaci:

[Ii] = [Lik] [Xk]

W rzeczywistości należałoby jeszcze uwzględnić w tych prawach prze-pływów pewne nieliniowości. W każdym z tych praw zakłada się stałość opor-ności. Wiadomo jednak, że w miarę np. przepływu prądu przez dany opornik zmienia się jego oporność na skutek ogrzewania go przez przepływający prąd. Po uwzględnieniu tych nieliniowości oraz zależnościach przedstawionych w postaci macierzy, można byłoby mówić nie tylko o właściwościach „bioplazmy” organizmów żywych, ale również tworzyć pewne modele na zasadzie analogii do istniejących urządzeń technicznych, budowanych obecnie na układach scalonych.