mr Ivana Vojinović pomoćnik ministra

Ministarstvo održivog razvoja i turizma

Privredna komora Crne Gore Podgorica, 8. V 2013.

Povećani troškovi primjene

novog modernog

ekološkog zakonodavstva EU integracija –

velika biznis šansa! Benefiti (koristi) od

povećane efikasnosti i

konkurentnosti na EU tržištu

(1) minimalni ekološki standardi za odvijanje procesa industrijske proizvodnje,

(2) ekološke karakteristike proizvoda, i (3) standardi kvaliteta životne sredine.

Osnovni principi zaštite životne sredine na nivou EU su:

princip prevencije, princip predostrožnosti, princip zagađivač plaća i

princip integracije.

10% u pogledu efikasnosti kod korišćenja materijala i

prirodnih resursa,

30% za održivo upravljanje vodama,

35% za energetsku efikasnost,

40% za proizvodnju zelene energije, i

50% za upravljanje otpadom i recikliranje. Očekuje se da će se svjetska eko-industrija duplirati do

2020. god, za kada je procijenjeno da će vrijediti €2.200,0 mlrd.

Zakonodavni ◦ 1/3 pravne tekovine EU (oko

700 propisa);

Implementacioni ◦ Praktična primjena

(implementation) ◦ Sprovođenje/sankcionisanje

(enforcement)

Finansijski ◦ izgradnja ekološke

infrastrukture (2-3% BDP-a)

Prosječni stepen transpozicije EU Acquis-a po sektorima (Progress Monitoring)

Oblast Acquis-a 2012 2013 Horizontalno zakonodavstvo 60% 70% Zaštita prirode 81% 90% Upravljanje otpadom 62% 70% Buka 96% 100% Kvalitet vazduha 57% 66% Industrijsko zagađenje 47% 50% Kvalitet voda 40% 40% Hemikalije 29% 40% Klimatske promjene 9% 10% PROSJEK: 53% 60%

(1) horizontalno zakonodavstvo,

(2) kvalitet vazduha,

(3) upravljanje otpadom,

(4) kvalitet voda,

(5) zaštita prirode,

(6) kontrola industrijskog zagađenja i upravljanje rizikom,

(7) hemikalije,

(8) buka,

(9) civilna zaštita, i

(10) klimatske promjene.

• Council Directive 2011/92/EU on the assessment of the effects of certain public and private projects on the environment

• Directive 2001/42/EC of the European Parliament and of the Council on the assessment of the effects of certain plans and programmes on the environment

• Directive 2003/4/EC of the European Parliament and of the Council on public access to environmental information and repealing Council Directive 90/313/EEC

• Directive 2003/35/EC of the European Parliament and of the Council providing for public participation in respect of the drawing up of certain plans and programmes relating to the environment

• Directive 2004/35/CE of the European Parliament and of the Council on environmental liability with regard to the prevention and remedying of environmental damage

• Directive 2008/99/EC of the European Parliament and of the Council on the protection of the environment through criminal law

• Directive 2007/2/EC of the European Parliament and of the Council of establishing an Infrastructure for Spatial Information in the European Community (INSPIRE),

•itd.

Zakon o strateškoj procjeni uticaja na životnu sredinu ("Sl. list RCG" br. 80/05);

◦ 100% usklađen sa Directive 2001/42/EC on the assessment of the effects of certain plans and programs on the environment;

◦ Obavezna za planove/programe u oblasti: poljoprivrede, šumarstva, ribarstva, energetike, industrije, (i rudarstva), saobraćaja, telekomunikacija, turizma, upravljanja otpadom i sl.

Zakon o procjeni uticaja na životnu sredinu ("Sl. list RCG" br. 80/05); Nema kapitalnih

investicija

Uče

šće

javn

osti

Izvještaj o SEA / Elaborat o EIA

Javne konsultacije i javne rasprave

Monitoring

Donošenje odluke i informisanje javnosti

Odlučivanje o potrebi izrade SEA i EIA

Određivanje obima i sadržaja

2009 2010 2011 2012 Ukupno SEA državni nivo 3 11 6 1 21

lokalni nivo 32 30 38 49 149 EIA državni nivo 53 59 62 55 229

lokalni nivo 62 94 105 171 439

Izmjene i dopune zakona o procjeni uticaja na životnu sredinu

Faze u EIA postupku Postojeći zakon Izmjene i dopune zakona

I – Odlučivanje o potrebi izrade EIA 19 dana 15 dana II – Odlučivanje o obimu i sadržaju EIA

60 dana

34 dana

III – Davanje/odbijanje saglasnosti na EIA 55 dana

50 dana

UKUPNO: 134 dana

99 dana

• Zakon o odgovornosti za štetu u životnoj sredini - do kraja 2013.; • Princip “zagađivač plaća” • Program remedijacije (5.000-20.000 eura) • Obavezno finansijsko osiguranje

• Zakon o životnoj sredini (2014.);

• Informacija o stanju životne sredine;

• Nacionalna lista indikatora životne sredine (februar 2013.);

• Directive 2008/50/EC of the European Parliament and of the Council on ambient air quality and cleaner air for Europe;

• Directive 2004/107/EC of the European Parliament and of the Council relating to arsenic, cadmium, mercury, nickel and polycyclic aromatic hydrocarbons in ambient air;

• Directive 2001/81/EC of the European Parliament and of the Council on national emission ceilings for certain atmospheric pollutants;

• Council Directive 1999/32/EC relating to a reduction in the sulphur content of certain liquid fuels;

• Directive 2012/33 of the European Parliament and of the Council amending Council Directive 1999/32/EC as regards the sulphur content of marine fuels;

• European Parliament and Council Directive 94/63/EC on the control of volatile organic compound (VOC) emissions resulting from the storage of petrol and its distribution from terminals to service stations;

• European Parliament and Council Directive 2009/126/EC on Stage II petrol vapour recovery during refuelling of motor vehicles at service stations;

• itd.

Gotovo svi kapitalni troškovi padaju na privredu – princip

“zagađivač plaća”

Nacionalna mreža kvaliteta vazduha;

7+1 (EMEP) mjernih stanica;

Zone kvaliteta vazduha (3);

Informacioni sistem.

opis mjere rok nosilac procjena troškova Planirati sredstva za garancije u Zakonu o budžetu za 2014, u okviru kreditnih aranžmana koji će postati efektivni u 2014., u zavisnosti od stanja javnih finansija, za projekat toplifikacije opštine Pljevlja

2013 Vlada CG €4.000.000-5.000.000 miliona (procjena vrijednosti prve faze

toplifikacije je €13 miliona)

Puštanje u rad nove elektrolučne peći koja ima ugrađen sistem za otprašivanje gasova u Željezari i konekcija stare peći na novi sistem

2013 Željezara

Nikšić

U postupku izdavanja IPPC dozvole tokom 2013. godine utvrdiće se

precizan iznos sredstava

Izvršiti remont filterskog postrojenja u TE “Pljevlja”

2013 EPCG/TE Pljevlja

€1.000.000

Sanacija deponije pepela TE “Pljevlja” 2016 EPCG/ TE Pljevlja,

Vlada CG

Konačnu procjenu sredstava će dati Studija u okviru projekta “Upravljanje

industrijskim otpadom i čišćenje” Ugradnja sistema za odsumporavanje (mokri postupak) u TE “Pljevlja

2016 EPCG/ TE

Pljevlja €60-80 miliona

UKUPNO U PERIODU 2013-2016. god. oko €100.000.000 Potrebna budžetska sredstva za realizaciju Strategije u periodu 2013-2016. iznose 187.000 €, dok sredstva iz donacija iznose oko 1 milion eura.

54 mjere

industrija 56.99

domaćinstva 31.51

građevinarstvo 0.21

saobraćaj 0.59

poljoprivreda 0.97 ostalo

9.73

KAP – emisija zagađujućih materija uzrokovana je proizvodnim procesima.

TE Pljevlja – u Pljevljima se godišnje troši oko 1 441 248 t uglja (TE 88,9 %).

Željezara Nikšić – smanjenje otpadnih emisija tokom 2010. godine.

• Godišnji program praćenja kvaliteta goriva (30. IV 2013. usvojen III Program);

• Ne postoji proizvodnja goriva (100% uvoz) – oko 50 kompanija imaju licencu za uvoz naftnih derivata (33 maloprodavca na 88 javnih benzinskih stanica);

• Terminal Bar (kapacitet 127 770m3), terminal Bijelo Polje (27 200m3), terminal Lipci (kapacitet 22 500m3).

• Kontrola kvaliteta brodskih goriva (Anex VI MARPOL Konvencije);

• Tržište bio-goriva (2015).

• Nabavka potrebne opreme (distributeri i vlasnici benzinskih stanica) • Uspostavljanje sistema i procedura za ispitivanje ventila na cistijernama,

redovna provjera cijevi (radi curenja) na instalacijama za utakanje i istikanje na terminalima, mjerenje, provjera i analiza koncentracija isparenja iz terminala.

Sistemi za kondenzaciju isparenja na instalacijama procjena cijene po jedinici - 300 000 € (na bazi apsorpcije) - 200 000 € (sistem na bazi hlađenja) - 40 000 € (sistem na bazi hlađenja za neznzinske pumpe)

Sa VOC II Direktivom, sa jedinicom za kondenzaciju 2.000 € za svaki “pištolj” za utakanje (oko 8.000 po jedinici

za utakanje sa 4 “pištolja”) + 5.000 € za sistem za kontrolu emisija tokom pretakanja

goriva (u podzemne rezervoare) u sklad sa Anex-om III Direktive

• Kyoto Protocol;

• UN Framework Convention on Climate Change (UNFCCC);

• EU-ETS Directive (2003/87/EC);

• Consumer Information Directive (1999/94/EC) relating to the availability of consumer information on fuel economy and CO2 emissions in respect of the marketing of new passenger cars;

Regulation on F-gases (EC) No. 842/2006;

• Regulation on performance standards for new passenger cars (EC) 443/2009;

• GHG Monitoring Mechanism Decision (280/2004/EC)EIA Council;

• Montreal Protocol on Substances that Deplete the Ozone Layer; itd.

Ukupna emisija ekvivalenta CO2 (6.1 t per capita) svrstava Crnu Goru u kategoriju malih

emitera.

Okvirna konvencija Ujedinjenih nacija o klimatskim

promjenama (UNFCCC); Kjoto protokol;

Montrealski protokol o supstancama koje oštećuju ozonski omotač;

Bečka konvencija o zaštiti ozonskog omotača.

Prvi nacionalni izvještaj Crne Gore o klimatskim promjenama prema UNFCCC (2010);

Agencija za zaštitu životne sredine vodi inventar GHG gasova.

Nacionalna strategija o klimatskim promjenama (2014).

•Zakon o trgovini emisijama (2014);

•Procijenjeni promet u EU ostvaren trgovinom je oko 1 mlrd eura (84% globalne vrijednosti karbon kredita i 45% EU GHG emisija);

•Postrojenja koja će se uključiti u trgovinu emisijama GHG gasova

1.TE Pljevlja 2.KAP 3.Željezara Nikšić 4.Pivara Trebjesa 5.Vektra Jakić Montenegro

•MONTENEGRO AIRLINES je dio šeme od 2010. (ukupne GHG emisije 2010. su iznosile 34 323 t CO2).

• Zabrana upotrebe supstanci koje oštećuju ozonski omotač (ODS) od 2010;

• Plan postepene eliminacije HCFC; • Utiče na preduzeća koja se bave

proizvodnjom/uvozom/održavanjem rashladnih uređaja, frižidera, protiv požarnih aparata;

• Treninzi tehničara i carinika; • Sertifikovanje tehničara za instaliranje, održavanje, servisiranje i

upravljanje; • Uspostavljanje šeme prenamjene, recikliranja i uništenja ODS i F

gasova.

• Preduzeće koja uvozi/izvoze ODS i F gasove treba da dostavi Agenciji za zaštitu životne sredine podatke o stvarnim količinama za svaku dozvolu, kao i podatke o krajnjim korisnicima supstanci, namjeni za koju se koriste, državi u koju su izvezeni, količinama na lageru i sl;

• Za količine od 3 kg ili više ODS i F gasova vrši se provjera curenja;

• Obaveza obilježavanja (hemijska formula, iznos alternativne supstance iskazan u kilogramima, napomena “sadrži fluorinisane gasove regulisane Kyoto Protokolom”).

HIJERARHIJA UPRAVLJANJA

OTPADOM

• Directive 2008/98/EC of the European Parliament and of the Council on waste; • Council Directive 1999/31/EC on the landfill of waste; • Regulation (EC) No 1013/2006 of the European Parliament and of the Council on shipments of waste; • European Parliament and Council Directive 94/62/EC on packaging and packaging waste; • Council Directive 86/278/EEC on the protection of the environment, and in particular of the soil, when sewage sludge is used in agriculture; • Directive 2006/66/EC of the European Parliament and of the Council on batteries and accumulators and waste batteries and accumulators; •Council Directive 96/59/EC on the disposal of polychlorinated biphenyls and polychlorinated terphenyls (PCB/PCT); •Regulation (EC) No 850/2004 of the European Parliament and of the Council on persistent organic pollutants; •Directive 2000/53/EC of the European Parliament and of the Council on end-of life vehicles; •Directive of the European Parliament and of the Council on the restriction of the use of certain hazardous substances in electrical and electronic equipment; •Directive 2012/19/EU of the European Parliament and of the Council on waste electrical and electronic equipment (WEEE); •Directive 2006/21/EC of the European Parliament and of the Council on the management of waste from extractive industries; •itd.

PREVENCIJA

PONOVNA UPOTREBA, RECIKLIRANJE, PRENAMJENA

BEZBJEDNO ODLAGANJE

Propisi u ovoj oblasti su kompleksni, jer imaju dvostruki pravni osnov

(životna sredina i unutrašnje tržište)

- oko 230 000 t komunalnog otpada i, - oko 145 000 t biorazgradivog otpada.

Deponije za neopasni otpad: Livade (Podgorica, Danilovgrad) i Možura (Bar, Ulcinj).

Nacionalni i lokalni planovi upravljanja otpadom (IPA 2009).

•Zakon o upravljanju otpadom (“Sl. List CG”, 64/11);

•Ponovna upotreba, prenamjena i recikliranje •50% otpada (plastike, metala, stakla i papira) do 2020;

•70% neopasnog građevinskog otpada;

•35% biorazgradivog otpada do 2025 ;

•Princip “produžene odgovornosti proizvođača”;

•Novčane kazne u rasponu 500 – 20.000 eura.

Potrebne su značajne investicije, ali koje otvaraju brojne mogućnosti u oblasti

upravljanja različitim tokovima otpada

Otpad može sakupiti distributer, komunalno preduzeće i preduzeće za upravljanje otpadom u

cilju njegovog tretmana.

Vlada Crne Gore putem tendera delegira prihvatanje, sakupljanje i tretman otpada

preduzeću za upravljanje otpadom.

Preduzeće za upravljanje otpadom će uključiti u obračun troškove koji su nastali tokom

organizovanja, prihvatanje, sakupljanje i obrade otpada.

Ponovna upotreba, prenamjena i recikliranje 85-95% komponenti vozila van upotrebe do 2020; 30% vozila koja se po prvi put registruju u Crnoj Gori (oko 6,000 t).

Lokalni nivo Broj stanovnika

Planirani broj vozila

van upotrebe (t)

Najmanji broj

prijemnih tačaka

Najmanji broj postrojenja za tretman vozila van upotrebe

Bar (Bar, Ulcinj) 60 300 486 2 Berane (Berane, Andrijevica, Plav, Rožaje) 77 300 623 4

Bijelo Polje (Bijelo Polje, Mojkovac, Kolašin) 70 300 567 4

Herceg Novi 33 000 266 1 Kotor (Kotor, Budva, Tivat) 52 500 423 3

Nikšić (Nikšić, Plužine, Šavnik) 82 500 665 3

Pljevlja (Pljevlja, Žabljak) 40 000 323 2 Podgorica (Podgorica, Cetinje, Danilovgrad) 204 100 1 646 4

UKUPNO: 620 000 5 000 23 1

• Procjena je da se u Crnoj Gori godišnje generiše oko 0.05-0.1

kg/per capita (30 t) otpadnih baterija i akumulatora;

• Od 1. I 2014:

• 45% otpadnih baterija i akumulatora sakupljeno i skladišteno;

• 65% olovnih baterija i akumulatora reciklirano;

• 75% baterija i akumulatora sa sadržajem nikla i kadmijuma reciklirano;

• 50% ostalih baterija i akumulatora reciklirano.

Lokalni nivo Broj stanovnika

Procijenjena godišnja količina otpadnih baterija

i akmulatora (t)

Najmanji broj distributera/ opštinskih kompanija

Najmanji broj

privremenih skladišta

Bar (Bar, Ulcinj) 60 300 2.9 4/2 Berane (Berane, Andrijevica, Plav, Rožaje) 77 300 3.7 8/4

Bijelo Polje (Bijelo Polje, Mojkovac, Kolašin) 70 300 3.4 8/4

Herceg Novi 33 000 1.6 2/1 Kotor (Kotor, Budva, Tivat) 52 500 2.5 6/3

Nikšić (Nikšić, Plužine, Šavnik) 82 500 4.0 6/3

Pljevlja (Pljevlja, Žabljak) 40 000 1.9 4/2 Podgorica (Podgorica, Cetinje, Danilovgrad) 204 100 9.9 14/3

UKUPNO: 620 000 30.0 52/22 1

• Procjena je da se u Crnoj Gori godišnje generiše oko 7-12 kg/per capita (4.200 t/god.) elektronskog i električnog otpada;

• Ponovna upotreba, prenamjena i recikliranje :

• 75-80% komponenti i otpadnog materijala iz velikih kućnih aparata i automata;

• 65-75% sastavnih djelova i materijala iz otpadnih IT i telekomunikacionih uređaja, kao i uređaja za zabavu;

• 50-70% komponenti i otpadnog materijala iz malih kućnih aparata, opreme za osvjetljavanje, električnih i elektronskih

instrumenata, igrački i opreme za razonodu i sport, kao i instrumenata za monitoring i superviziju.

Lokalni nivo Broj stanovnika

Procijenjena godišnja količina

elektronskog i električnog otpada

(t)

Najmanji broj distributera/ opštinskih kompanija

Najmanji broj

privremenih skladišta

Najmanji broj

postrojenja za tretman

Bar (Bar, Ulcinj) 60,300 409 4/2 1 Berane (Berane, Andijevica, Plav, Rožaje)

77,300 524 8/4 1

Bijelo Polje (Bijelo Polje, Mojkovac, Kolašin)

70,300 476 8/4 1

Herceg Novi 33,000 224 2/1 Kotor (Budva, Kotor, Tivat) 52,500 356 6/3

Nikšić (Nikšić, Plužine, Šavnik) 82,500 559 6/3 1

Pljevlja (Pljevlja, Žabljak) 40,000 271 4/2

Podgorica (Podgorica, Cetinje, Danilovgrad) 204,100 1,383 14/3 1

UKUPNO 620,000 4,200 52/22 5 1

• Reciklirano barem 55% ambalažnog otpada koji se stavlja na tržište,

kako bi se postigli minimalni ciljevi reciklaže;

• 60% stakla;

• 60% papira i kartona;

• 50% metala;

• 22,5% plastike;

• 5% drveta.

U 2 postojeća postrojenja za tretman otpadnih voda proizvede se

10.000 t/god. kanalizacionog mulja (sadržaj oko 30% suve materije).

Upotreba kanalizacionog mulja :

• poljoprivreda (A i B kvalitet);

• za zelene površine i parkove 60% (B kvalitet);

• za rekultivaciju zemljišta (C kvalitet);

• kao finalni pokrivač na deponijama;

• za pripremu zemljišta za posebne namjene (C kvalitet).

Tretman mulja može da vrši preduzeće ili preduzetnik koje ima dozvolu za obradu otpada koju je izdala Agencija za zaštitu životne sredine.

Opasni industrijski otpad

Kombinat aluminijuma Podgorica (KAP) Deponija čvrstog otpada (oko 500.000 t) i baseni crvenog mulja (oko 7.5

miliona t) Termo-elektrana Pljevlja deponija pepela i šljake Maljevac

Brodogradilište Bijela deponija grita (oko 50.000 m³) Rudnik šuplja stijena

jalovište Gradac (oko 3.9 miliona t)

Svjetska banka “Upravljanje industrijskim otpadom i čišćenje” $60 miliona

Crna Gora ne uvozi otpad koji sadrži PCB jedinjenja.

Ne postoji izvoz robe koja sadrži PCB-e osim u slučajevima kada se oni u skladu sa Bazelskom konvencijom šalju na uništavanje kao opasni otpad.

Na teritoriji Crne Gore postoje privatne firme za sakupljanje i transport otpada s PCB-ima, takav otpad se izvozi na zbrinjavanje u inostranstvo.

Investicioni troškovi za osnivanje centra za sakupljanje i odlaganje PCB iznosili bi cca 2 miliona eura.

Mjesta na kojima se trenutno privremeno skladišti otpad su KAP, Hemosan d.o.o. Bar, Željeznička infrastruktura Crne Gore a.d, EPCG, Kompleks bivše fabrike „Radoje Dakić”, Željezara Nikšić, Elektroindustrija „Obod” a.d. Cetinje, Luka Bar, Jadransko brodogradilište „Bijela”.

Imalac PCB opreme i otpada treba da pripremi Plan upravljanja koji sadrži

mjere uklanjanja i dekontaminacije, uključujući i zamjenu tečnosti. Inventar PCB opreme i otpada njihov imalac dostavlja Agenciji za zaštitu

životne sredine do 31. III tekuće za prethodnu godinu. Ekološka inspekcija kontroliše odlaganje, dekontaminaciju i skladištenje. Ministarstvo održivog razvoja i turizma će do kraja juna 2013. donijeti

Nacionalni akcioni plan za implementaciju Stokholmske konvencije.

Postrojenje Rok za podnošenje

zahtjeva

Rok za izdavanje dozvole

KAP 1. 01. 2014. 1. 01. 2015. TE»Pljevlja«, 1. 01. 2014. 1. 01. 2015. H.K.»Željezara Nikšić« 1. 07. 2013. 1. 07. 2014. Livnica »GATI«, Nikšić 1. 07. 2013. 1. 07. 2014. »Deponija« Podgorica 1. 04. 2012. 1. 04. 2013. »Polieks«, Berane 1. 01. 2013. 1. 01. 2014. »Pantomarket«, Spuž 1. 07. 2012. 1. 07. 2013. »Pro gas«, Podgorica 1. 01. 2013. 1. 01. 2014. »Alu-line«, Mojkovac 1. 07. 2012. 1. 07. 2013. »Fab live«, Podgorica 1. 07. 2012. 1. 07. 2013.

IPPC dozvole:

• 2 od 10 postojećih instalacija su podnijele zahtjev za dobijanje dozvole u skladu sa Programom usklađivanja privrednih grana sa Zakonom o integrisanjom sprječavanju i kontroli zagađenja;

• Deponija Livade je dobila prvu IPPC dozvolu u martu 2013;

Vremenski rokovi za izdavanje IPPC dozvola

• Usklađivanje sa novom EU Direktivom o industrijskim emisijama (2015);

• European Pollutant Emission Register (EPER) i European Pollutant Release and Transfer Register (E-PRTR)

• Directive on industrial emissions - IED (2010/75/EU); • VOCs Paints Directive (2004/42/EC); • E-PRTR Regulation (EC/166/2006) concerning the establishment of a European Pollutant Release and Transfer Register; • EU Eco-label Regulation (EC/66/2010); • SEVESO II Directive 96/82/EZ on the control of major-accident hazards involving dangerous substances; • Large combustion plants; • Waste Incineration and Solvents Emissions Directives; • itd.

• Šema eko označavanja (Eco Label) • EMAS sistem

• Directive 2002/49/EC of the European Parliament and of the Council relating to the assessment and management of environmental noise as amended by Regulation (EC) 1137/2008;

• itd.

Strateške mape buke i Akcioni planovi (2017. i 2019. god.)

◦ aglomeracije (glavni grad Podgorica); ◦ 3 glavna puta sa više od 3 miliona prelaza vozila; ◦ mapiranje buke iznosi 0.15-2 € po stanovniku; ◦ obaveze koncesionara; ◦ ostale obaveze.

Buka u životnoj sredini

Privredna društva dužna su da primjene mjere za sprječavanje ili

smanjivanje emisija buke

• Biocides Directive (98/8/EC); • Animal Experiments; • Regulation on CLP (EC) 1272/08) on the classification, labeling and packaging of substances and mixtures, Regulation (EC) 1907/2006 concerning the Registration, Evaluation, Authorization and Restriction of Chemicals (REACH) and establishing a European Chemicals Agency i Biocides Directive (98/8/EC)); • Rotterdam Convention on Prior Informed Consent (PIC) for certain dangerous chemicals and pesticides in international trade i Stockholm Convention on Persistent Organic Pollutants (POPs); • etc.

Klasifikacija, pakovanje i označavanje hemikalija, Proizvodnja, promet, uvoz i izvoz opasnih hemikalija, Akreditacija laboratorija DLP, hemijska ispitivanja, Informacioni sistem, Registar hemikalija, Lista supstanci koje izazivaju visoku zabrinutost. Djelatnost prometa opasnih hemikalija može da obavlja dobavljač

samo na osnovu dozvole koju izdaje Agencija.

Dobavljač je dužan da vodi evidenciju o hemikalijama Bezbjednosni list (safety data sheet) Izvještaj o bezbjednosti hemikalije.

Izvoz hemikalija sa Liste hemikalija koje podliježu postupku prethodnog

obavještavanja vrši se na osnovu obavještenja koje priprema izvoznik i dostavlja Agenciji.

PIC postupak sprovodi se za uvoz, odnosno izvoz hemikalije koja se nalazi

na Listi hemikalija za PIC postupak i za hemikalije sa Liste Roterdamske konvencije.

• Directive 2000/60/EC of the European Parliament and of the Council establishing a framework for Community action in the field of water policy;

• Council Directive 91/271/EEC concerning urban waste-water treatment;

• Directive 2007/60/EC of the European Parliament and of the Council on the assessment and management of flood risks;

• Directive 2006/7/EC of the European Parliament and of the Council concerning the management of bathing water quality;

• Council Directive 91/676/EEC concerning the protection of waters against pollution caused by nitrates from agricultural sources;

• Directive 2006/118/EC of the European Parliament and of the Council on the protection of groundwater against pollution and deterioration;

• Council Directive 98/83/EC on the quality of water intended for human consumption; Directive 2008/105/EC of the European Parliament and of the Council on environmental quality standards in the field of water policy;

• Directive 2008/56/EC of the European Parliament and of the Council establishing a framework for Community action in the field of marine environmental policy (Marine Strategy Framework Directive);

• itd.

Opština

Broj stanovnika Broj stanovnika u urbanom dijelu

Pokrivenost urbanih oblasti kanalizacionom mrežom (%)

(u hiljadama) prostorno populaciono Bar 42,05 17,65 100 100 Budva 19,22 15,99 95 95 Herceg Novi 30,86 19,54 70 70 Bijelo Polje 46,05 15,40 65 60 Nikšić 72,44 56,97 80 87 Pljevlja 30,79 19,49 80 80 Podgorica 185,94 155,73 65 60 Ulcinj 19,92 10,71 90 91 Tivat 14,03 10,24 50 90 Kotor 22,60 12,58 15 42 Cetinje 16,66 14,09 40 40 Berane 33,97 11,07 93 93 Danilovgrad 18,47 6,85 30 30 Kolašin 8,38 2,73 7,5 10 Mojkovac 8,62 3,59 40 75 Andrijevica 5,07 1,05 80 80 Plav 13,11 5,39 75 75 Rožaje 22,96 9,42 67 70 Plužine 3,25 1,34 80 80 Šavnik 2,07 0,47 60 60 Žabljak 3,57 1,72 64 68

• Postrojenja za tretman otpadnih voda postoje u Podgorici i Mojkovcu.

•Aktivnosti na izgradnji postrojenja za tretman otpadnih voda su u toku u Niksicu (kapacitet 2x55.000ES), Herceg Novom (kapacitet 65.000 ES) i Budvi (4PPOV kapaciteta 130.000 ES u prvoj fazi realizacije);

• Procedura izbora izvođača radova na PPOV u Baru (za 68.000 ES) i zajedničkom PPOV za opštine Kotor i Tivat (za 72.000 ES);

• Radovi na ugovaranju izvođača za izgradnju PPOV na Zabljaku (kapacitet 2000 ES);

• Priprema projektne dokumentacije za izgradnju PPOV u Pljevljima (kapacitet 28.000 ES), Bijelom Polju (2x20.000 ES), Cetinju (20.000 ES), Beranama (20.000 ES), Plavu (2x9.000 ES), Danilovgradu (2x6.000), Rozajama (13.600 ES).

Skadarsko jezero je utočište za mnoge

vrste koje su preživjele glacijaciju i bogatio reliktnim i endemskim vrstama.

Pozicija Crne Gore duž glavnog migratornog pravca

(Jadranski put) čini je staništem velikog broja ptica. 5 IBA područja je

identifikovano, 8 je u proceduri (10,6% teritorije).

Od ukupno 526 evropskih

vrsta ptica 333 se mogu redovno naći u Crnoj Gori.

Priobalni region Crne Gore i njegovo zaleđe –

Skadarsko jezero, Lovćen i Prokletije, smatraju se

najznačajnijim centrima biodiverziteta reptila i

vodozemaca na Balkanskom poluostrvu i u

Evropi.

Oko 60% teritorije države čine šume visokog kvaliteta,

45% prirodne šume

• Wild Birds Directive (79/409/EEC); • Habitats Directive (92/43/EEC);

• CITES Regulation on Endangered Species Import and Export (338/97EEC); • itd.

Međunarodno zaštićena područja:

UNESCO : -Slivno područje rijeke Tare i NP

Durmitor sa kanjonom rijeke Tare: 182.889 ha

-Kotorsko – Risanski zaliv 15.000 ha

Međunarodno zaštićena područja Ramsar područje:

- Nacionalni park „Skadarsko jezero”-40.000 ha

-Tivatska solila 106 ha

Uspostavljanje regionalnog parka

»Komovi« i regionalnog parka »Piva« (kraj 2013.)

Uspostavljanje marinski

zaštićenih područja

Nacionalni nivo :

- 5 nacionalnih parkova (101 733 ha ili 7,7%) --spomenici prirode -- prirodni rezervati

-itd UKUPNO: 9,047%

Prema UNDP Studiji ukupna ekonomska kvantifikacija vrijednosti zaštićenih područja iznosi €68.000.000 ili 2.2

% BDP-a (€106 per capita).

Neuporedivo sa sadašnjih oko €2.300.000!

Organska poljoprivreda Eko turizam

Obnovljivi izvori energije ◦ male HE, vjetro-elektrane, solarni paneli, biomasa

Zelena ekonomija

Zakonodavne aktivnosti (stvaranje uslova za bolju valorizaciju zaštićenih područja

u CG i jačanje konkurentnosti u odnosu na region): Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o nacionalnim

parkovima (rok: III kvartal 2013) – stvaranje uslova za bolju naplatu eko-sistemskih usluga;

Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o zaštiti

prirode (u Skupštinskoj proceduri);

Revizija Strategije biodiverziteta.

Radnje, aktivnosti i djelatnosti u zaštićenom prirodnom dobru

Mjere i uslovi zaštite

prirode za sve planove i projekte

(EPA)

Radnje, aktivnosti i djelatnosti mogu

se sprovoditi samo na osnovu odobrenja EPA-e

Za projekte, aktivnosti i djelatnosti za koje se ne radi EIA,

Ocjena prihvatljivosti se radi shodno proceduri EPA-e

Za projekte, aktivnosti i djelatnosti za koje se radi EIA, Ocjena prihvatljivosti je njen

sastavni dio

Sva zaštićena prirodna dobra Zakon o zaštiti prirode

Kompenzatorne mjere: • novčana kompenzacija;

•mjere sanacije; i •uspostavljanje novog lokaliteta.

• EMERALD (32 područja) • Nacrt referentnih lista i stanišnih tipova

•32 biljne vrste (sve sa Annex-a II i Annex-a IV); •79 životinjske vrste sa Annex-a II; •62 stanišna tipa sa HD Annex-a I

• IPA 2012/2013 - projekat “Jačanje sistema zaštite životne sredine” (izrada Nacionalne strategija aproksimacije/investiranja u životnoj sredini i uspostavljanja NATURA 2000 mreže (3.110.000 eura)). • Izazov: mapiranje habitata i terenska istraživanja

Prelazni (tranzicioni) periodi;

Moraju biti vremenski i sadržajno ograničeni!

Do kraja 2013. počeće rad na izradi “Nacionalne strategije aproksimacije u oblasti životne sredine”, (procjena finansijskih implikacija pune usklađenosti sa EU pravnom tekovinom (IPA 2012-2013)).

Integracija u EU je velika prilika, ali može biti i opasnost za preduzeća koja se na vrijeme ne prilagode!

* * * Konkurs za Eko opštinu 2013 i Eko preduzeće 2013 (IPA projekat

“Podizanje ekološke svijesti”).

HVALA NA PAŽNJI!

mr Ivana Vojinović pomoćnik ministra

Ministarstvo održivog razvoja i turizma ivana.vojinovic@mrt.gov.me