Mr Ivan Pihler

STANJE PČELARSTVA VOJVODINE

UNIVERZITET U NOVOM SADUPOLJOPRIVREDNI FAKULTET

Novi Sad, 2009. god.

UVOD

Zа med i pčele se zna otkako se zna za ljudski rod

Taj ,,slatko – gorki‘’ kontakt sa pčelama potiče iz najstarijih

civilizacija

Slika nastala 5 hiljada godina p.n.e

Kolo - ARTHROPODA

Klasa - INSECTA

Red - HYMENOPTERA

Familija - APIDAE

Podfamilija - APINAE

Rod - APIS

Apis mellifera

Apis cerana Apis dorsata

Apis florea

Zapadna medonosna pčela (Apis mellifera)

Kranjska, siva ili domaća karnika (Apis mellifera

carnica) Italijanska žuta pčela

(Apis mellifera ligustica) Kavkaska pčela (Apis mellifera caucasica)

Afrička pčela (Apis mellifera scutelata)

Tamna pčela (Apis mellifera melifera)

Sastav pčeljinjeg društva

radilica trut matica

Razvojni stadijumi pčela

UZGOJ MATICA

Pod prirodnim uslovima u pčelinjem društvu će se pojaviti nova mlada matica u sledeća tri slučaja:

1. kada se javi rojevni nagon i stara matica ode sa rojem;

2. ukoliko dođe do tihe zamene stare mladom maticom;

3. ako postojeća matica iz bilo kog razloga nestane.

Za planski uzgoj matica koriste se dva osnovna načina:

1. bez presađivanja larvica i

2. sa presađivanjem larvica.

Dobijanje prisilnih matičnjaka

Dobijanje matičnjaka na podrezanom saću

Uzgoj matica bez presađivanja larvica

Milerov metod

Alejev metod

Uzgoj matica presađivanjem larvica

Dulitlov (Doolittle) metod uzgoja matica

Izgled rama sa leglom od roditeljske matice (rodonačelnice)

Počeci matičnjaka

Presađivanje larvica se može raditi na više načina:

1. presađivanje larvica na mleč2. presađivanje larvica na suvo i 3. dvostruko presađivanje

Zreli zatvoreni matičnjaci spremni za dodavanje

nukleusima

Dodavanje zrelog matičnjaka u oplodnjak

Izgled pravilno izleženog matičnjaka

U profesionalnoj proizvodnji matica pčelari koriste oplodnjake raznih konstrukcija i veličina. Formiranim oplodnjacima dodaje se neoplođena matica ili matičnjak.

Sparivanje matica može biti:1. prirodno i 2. kontrolisano

Boje za obeležavanje matica

Oplođene matice transportiraju se i dodaju pčelinjim zajednicama u kavezima različitog tipa.

Nasleđivanje pola

normalno leglo 25% praznih ćelija 50% praznih ćelija

MORFOMETRIJSKE OSOBINE PČELA

1. kubitalni indeks,2. diskoidalni pomak, 3. boja prstenova,4. dužina jezika,5. veličina golenice zadnje noge,6. masa

EKONOMSKE ODNOSNO PROIZVODNE OSOBINE PČELA

1. medna produktivnost 2. agresivnost, 3. brzina prolećnog razvoja, 4. sklonost ka rojenju,5. tolerantnost na bolesti, 6. higijensko ponašanje

SELEKCIJA PČELA

MORFOMETRIJSKE OSOBINE PČELA

Boja prstena

Boja prstenova na abdomenu je najbolje vidljiv znak rasne pripadnosti pčela

Dužina jezika

Kubitalni indeks

a b

Kubitalni indeks = a / b

EKONOMSKE ODNOSNO PROIZVODNE OSOBINE PČELA

Medna produktivnost

Testiranje na mednu produktivnost se vrši po Szabo-ovoj metodi dvostrukim merenjem pčelinjih društava u razmaku od tri dana. Razlika u težini predstavlja vrednost testa.

Agresivnost (ćud) ocenjuje se ocenama od 1 do 4 prema sledećim kriterijumima:

4 - vrlo blage, pčele prilikom otvaranja košnice i rukovanja mirno hodaju i ne izleću

3 - normalne, pčele se nemirno kreću, poneke poleću i ne napadaju 2 - pomalo agresivne, pčele su izrazito nemirne, poleću i

pokušavaju ubosti1 - agresivne pčele, pčele napadaju pri otvaranju košnice, a pri

pregledu bodu pčelara.

Kvalitet legal se ocenjuje sa ocenama od 0 – 3 po sledećem kriterijumu :0 – bez prisustva legla1 – leglo od matice trutovnjače ili lažne matice2 – mešano trutovsko i radiličko leglo i šareno leglo3 – normalno legloZa izuzetan kvalitet legal predviđena je i ocean E (ekstra)

Rojidbeni nagon ocenjujemo pri svakom pregledu zajednica. U kontrolni karton se upisuju uočene promene u rubriku “primedbe”. U tu se rubriku upisuje i pojava (rojevnih ili tihe izmene) matičnjaka. Rojidbeni nagon ocenjuje se ocenama 1 do 4 prema sledećim kriterijumima:

4 - bez rojidbenog nagona3 - pojava matičnjaka, pojavu

rojidbenog nagona može se spriječiti uobičajenim postupcima premeštanjem okvira s leglom i dodavanja satnih osnova

2 - rojive, rojidbeni nagon je moguće sprečiti tek dodavanjem više okvira sa satnim osnovama ili celog nastavka

1 - izrojene, usprkos sprovedenim merama za sprečavanje rojenja zajednica se izrojila.

Nagon za čišćenjem legla (“pin test”)

Kontrola se vrši nakon 6,12, 24 i 48 sati i vrši se prebrojavanje broja očišćenih ćelija.

nakon 6 h očistile su ________________nakon 12 h očistile su ________________nakon 24 h očistile su _________________ nakon 48 h očistile su _________________

Ovim se testom procenjuje nagon za čišćenjem legla, a važan je u borbi protiv bolesti pčelinjeg legla

Rednibroj

Pčela u 1/10okvira

Legla u 1/10 okvira

Meda u 1/10 okvira

Polena u 1/10okviraDatum:

I II III I II III I II III I II IIIBroj društva:

1

2 Matica:

3

4 Kvalitet legal (1-3):

5

6 Mirnoća (1-4):

7

8 Krečno legloSaće:Podnjača:9

10

Svega:Ostale bplesti:

Total:

Primedbe:

Kontrolni pregled pčelinjih društava u selekciji

Dva tipa pčela koji se najčešće sreću u Vojvodini

Apis mellifera carnica banatica (banatska žuta)

Apis mellifera carnica (sivka)

Pčelinji proizvodi

• MedMed

• Matični mlečMatični mleč

• PolenPolen

• VosakVosak

• PropolisPropolis

• Pčelinji otrovPčelinji otrov

NASTAJANJE MEDA

• Glavna sirovina NEKTAR

• Nektar – slatka supstanca koju izlučuju žlezde smeštene u cvetu biljke, a ponekad i izvan cveta

• Izlučivanje nektara usled bubrenja biljnih ćelija, na površini ćelijskih opni izlučuje se nektar u vidu minijaturnih kapljica;

• Kapljice se spajaju s kapljicama iz susednih ćelija, formirajući veće kapljice;

• Pod uticajem spoljašnjih faktora (temperatura) nektar gubi deo vode i sadržaj šećera u njemu se povećava

• Udeo šećera u nektaru 20 – 55%

SMEŠTANJE NEKTARA U KOŠNICE

• Pčele jezikom uvlače nektar u usni otvor i dalje u “medni želudac”

Pčele prenose nektar u posebne ćelije – “saće”

• Saharozu prevode u monosaharide glukozu i fruktozu

• Med zre u košnici dobijajući specifična svojstva

• 1 kg meda potrebno je skupiti 3 puta veću težinu nektara 200 000 izleta pčela;

• Jedna pčela obiđe 150 cvetova;

• Pčele sakupljaju nektar u blizini košnica, ali i do nekoliko kilometara dalje od košnica

• Svojstva i vrsta meda zavisno od pčelinje paše u okolini košnica;

• “Medonosne biljke” izvor nektara, ispaša pčela

Katastar pčelinje paše

Zbirka podataka o prisustvu medonosnog bilja na određenom području, koji vodi Regionalna odgajivačka organizacija

•Katastar određuje osnovni medonosni potencijal pojedinih vrsta pčelinje paše za područje svih opština u Republici Srbiji i obvezna je osnova za pripremanje i sprovođenje pašnog reda na području pojedine opštine ili više opština.

• Katastar sadrži:– alfanumeričku bazu podataka,– digitalnu kartu i– analognu kartu.

•Karte sadrže ucrtane državne granice Republike Srbije, granice okruga, gradova i opština.

•Na kartama su ucrtani svi pčelinjaci koji su označeni simbolom i predstavljaju samostalni objekat.

•Unutar oznake – simbola se nalaze šifre pod kojima se skladište podaci o geografskom položaju svakog pčelinjaka, podaci o pčelaru i povereniku pašnog reda.

• Katastrom se u pogledu pašnih resursa, određuje:

1. vremenski pojava medenja, 2. površina medonosnog bilja u hektarima i njihov procenjeni relativni udeo u ukupnom biljnom sastavu na području medonosnog pašnjaka, 3. očekivanost pčelinjih paša.

PČELINJA PAŠA

1.Medonosne biljke u šumama: leska, vrba, bagrem, kesten, lipa, bor...

2. Livadske, krmne i korovske biljke: maslačak, visibaba, ljubičica, žalvija, beli bosiljk, plavi bosiljak, bela detelina...

3. Voće i jagodičaste biljke: jabuke, trešnje, bademi, kajsije, jagode, maline, kupine...

5. Industrijske i lekovite medonosne biljke:suncokret, facelija, uljana repica, duvan, kamilica...

4. Povrtarske medonosne biljke: krastavac, dinja, lubenica, bundeva, crni luk...

HVALA NA PAŽNJI !