295

Mother of democracy dassk

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Daw Aung San Su Kyi

Citation preview

Page 2: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 1

oef;0if;vIdif

'Drd kua&pDrdcifBuD;

a':atmifqef;pkMunf

Page 3: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif2

owÅdqdkwm raMumufwm[m wu,fhowÅd r[kwfbl;/

aMumufvsufeJY udk,fvkyfoifhvkyfxdkufwmudk vkyf

wm[m wu,fhowÅdyJ/ tJ'Dawmh 'l;wkefwkefeJY vkyfwJh

ol[m awmfawmfowÅd&Sdw,fvdkY ac:&rSmyJ/

atmifqef;pkMunf

Page 4: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 3

odkY ...

'Drdkua&pDrdcifBuD;

a':atmifqef;pkMunf

eSihf

,HkMunfcsufaMumifh *kPfodu©m&SdpGmjzifh tusOf;usaeaom

edkifiHa&;tusOf;om;rsm; tm;vHk;udk &nfnTef;vsuf?

oef;0if;vIdif

31 - 7 - 2011

"In honour of Daw Aung San Suu Kyi (Mother of Democracy)

And I honour all political prisonersThose who stand for political integrity in

Burma."

Than Win HlaingJuly 31st 2011

Page 5: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif4

aus;Zl;wifvTm

þpmtkyfjzpfajrmufa&;twGuf EdkifiHa&;todpdwf"gwf pmaypdwf

tjynfht0jzifh ulnDxkwfa0ay;aom tpfudkBuD; BMC apmaerif;ESifh tpfr

BuD;aemfeDeDvGifrdom;pktm;vnf;aumif;? trSmpmcsD; jr§ifhay;aom OD;Adkvf

aomif; (OuúX-NLD-LA)tm;vnf;aumif;? tzufzufrS 0dkif;0ef;ulnDay;

aom ref;rsKd;jrifhESifh rsufESmzHk;'DZdkif;a&;qGJay;aom oD[armifarmif? twGif;

'DZdkif;jyKvkyfay;aom udkrif;rif;? uGefysLwmpmpDpm½dkufay;aom apmtJhuvdk

0g;wdkUtm; txl;aus; Zl;wif &SdaMumif; trSwfw& azmfjytyfygonf/

oef;0if;vdIif

31 - 7 - 2011

Page 6: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 5

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf

rmwdum

1/ BMC apmaerif; (xkwfa0ol) \ trSmpm - 7

2/ OD;Adkvfaomif;\ trSmpm - 9

3/ rdcifaESmifBudK;udk ajzygtHh - atmifqef;pkMunf - 11

4/ tcef; (1) 'Drdkua&pDrdcifBuD; - 12

5/ brsKd;bdk;wl AdkvfcsKyforD; - 19

6/ tcef; (2) aemufcHordkif; - 40

7/ tcef; (3) ppfwyftmPmodrf;ydkufjcif; - 90

8/ tcef; (4) yxrqkH;aetdrftus,fcsKyfumv - 106

9/ tcef; (5) Edkb,fqkcsD;jr§ifhcH& - 144

10/ tcef; (6) ? trsKd;om;nDvmcH - 159

11/ ? trsKd;orD;xl;cRefqk&&Sd - 163

12/ ? twdkuftcdkufcH& - 164

13/ ? vGwfvyfa&;qk - 169

14/ ? *kPfjyKaw; - 170

15/ ? 'kwd,tBudrfaetdrftus,fcsKyf - 170

16/ ? wwd,tBudrf aetdrftus,fcsKyf - 171

17/ ? rdwfzufEdkifiHrsm;aygif;pnf;a&;qdkif&mqk - 171

18/ ? jyefvnfvGwfajrmuf - 171

19/ ? *kPfjyKcsD;jr§ifhyJG - 174

20/ ? *kPfxl;aqmifyg&*lbJGU - 174

21/ ? a':vmwpfoef;wefvGwfvyfaom

pdwf"mwfqk - 174

22/ ? atoif EdkifiHwum 'Drdkua&pDqk - 175

Page 7: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif6

23/ ? &cdkifjynfe,fpnf;½kH;a&; c&D;pOf - 176

24/ tcef; (7) ? 'DyJ,if;vkyfBuHowfjzwfrI - 177

25/ ? *Grf*sL;vlYtcGifhta&;qk - 183

26/ ?'DyJ,if;vkyfBuHowfjzwfrIta&;,l

aqmif&Gufa&;aumfr&Sif - 184

27/ ? *kPfxl;aqmifyg&DNrdKUolqk - 185

28/ ? &efppfwuúodkvf *kPfxl;aqmifyg&*lbJGU - 185

29/ ? tdkavmhzfyrf;qk - 187

30/ ? trSefw&m;pdwf"mwfEId;aqmfolqk - 191

31/ ? ppftpdk;&udk ta&;,l&ef Edkb,fqk&Sifrsm;

vkHjcKHa&;aumifpDodkY pmydkY - 193

32/ tcef; (8) ? a':atmifqef;pkMunf pmayvuf&mrsm; - 195

33/ tcef; (9) ? tuGufqifxyfrH zrf;qD;cH&rI - 206

34/ ? tJeft,fvf'D txl;aMunmcsuf - 212

35/ ? umhwfurfbJvf xyfrHawGUqkH - 216

36/ ? twkta,mifa&G;aumufyJG - 217

37/ tcef; (10) ? a':atmifqef;pkMunfvGwfNyD - 218

38/ tcef; (11) ? vGwfajrmufNyD;umv EdkifiHa&;

aqmif&Gufcsufrsm; - 222

39/ ? (64) ESpfajrmuf tmZmenfaeY - 235

40/ ? a':atmifqef;pkMunf tdwfzGifhay;pm - 239

41/ tcef; (12) ? a':atmifqef;pkMunf\ rdefYrSmcsuf - 242

42/ tcef; (13) ? a':atmifqef;pkMunf 'dkif,m&D - 251

43/ tcef; (14) ? a':atmifqef;pkMunf bJGUuAsmrsm; - 266

44/ ? International Award, Honors& Appointments (1990- 2010) - 285

Page 8: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 7

rMumrDu a':atmifqef;pkMunf\ (66) ESpfajrmufarG;aeY tcrf;t

em;wckü usaemfhtm; pma&;q&moef;0if;vIdifu vlxkacgif;aqmif a':

atmifqef;pkMunfb0ykH&dyfrsm;ESifh 'Drdkua&pDBudK;yrf;rIrsm;tm; rSwfwrf;

wifjyKpkxm;onfh ]'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf} pmtkyfudk

xkwfa0ay;yg&ef yefMum;vmonfhtwGuf rqdkif;rwGbJ 0rf;ajrmuf0rf;

ompGmjzifh xkwfa0ay;vdkufygonf/

þpmtkyftm; xkwfa0&onfh t"dutaMumif;t&if;rSm a':atmif

qef;pkMunf\ q,fpkESpf (2) ckausmfMum 'Drdkua&pDa&;ESifh trsKd;om;vGwf

ajrmufa&;twGuf OD;aqmifOD;&GufjyKrI? cdkifrmNrJjrHaom oEéd|mef&SdrIESifh EIdif;

wkzG,fr&Sdaom udk,fusKd;pGefYvTwfrIrsm;onf usaemfwdkYtwGuf vrf;jyMu,f

ozG,f? rD;½I;wefaqmifozG,f rm;rm;rwfrwfjzpfwnfaeonf[k xdxd

&S&S cHpm;&íjzpfygonf/ olr\ av;pm;*kPf,lzG,f&m jrifhjrwfrI? *kPfodu©m

&SdpGm wdkufyJG0ifrI? ajymifajrmufaomol&owÅdESifh udk,fusKd;riJhaom pGefYvTwf

tepfemcHrIwdkYuvnf; usaemfwdkYqifETJaeaom w&m;aomwdkufyJGudk qkH;

cef;wdkifqufvufqifETJ&eftwGuf vdktyfaeonfhpdwf"mwfcGeftm;rsm;udk

wdk;yGm;aponfhtwGufaMumifhvnf;jzpfygonf/

þpmtkyfwae&mü q&moef;0if;vIdifa&;om;ouJhodkYyif a':atmif

qef;pkMunfonf ]rdk;usa&Tudk,f}r[kwfyg/ vGwfvyfa&;zcif trsKd;om;

acgif;aqmifBuD; AdkvfcsKyfatmifqef;\ orD;jzpfaomfvnf; vlxkacgif;aqmif

tjzpfodkY jynfolvlxku vG,fvifhwulae&may;cJhjcif;r[kwfyg? (23)

ESpfMum EdkifiHa&;c&D;Murf;wGif trsKd;rsKd;tzkHzkH tprf;oyfcH? txkqpfcH&NyD;rS

wdkif;&if;om;vlrsKd;aygif;pkHjynfolw&yfvkH;\ wckwnf;aom arQmfvifhcsuf

tvif;a&mifjzpfonfh trsKd;om;jyefvnf&ifMum;apha&;udk azmfaqmifay;

Edkifrnfh acwfopfjrefrmhordkif;wGif vlxkaxmufcHrIt&SdqkH;aom EdkifiHjyK

acgif;aqmif? EdkifiHwume,fy,fwGif av;pm;todtrSwfjyKcH&aom EdkifiH

a&;okcrdeftqifhokdY a&muf&Sdvmoljzpfygonf/ wdkif;&if;om;wOD;taejzifh

xkwfa0ol\trSm

Page 9: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif8

vnf; a':atmifqef;pkMunfuJhodkY yk*¾dKvfwOD;tm; acgif;aqmiftjzpf ydkif

qdkif&jcif;\wefzdk;udkvnf; tav;teuf*kPf,lrdygonf/

tESpf (35) ausmfMum u&iftrsKd;om;tpnf;t½kH;wGif u&ifhawmf

vSefa&;&nfrSef;csufrsm; atmifjrifjynfh0apa&;twGuf usa&muf&mtcef;

u@rS OD;aqG;qHjrnfhwm0ef,lcJholwOD;taejzifh wef;wla&;ESifh udk,fydkifjy

Xmef;cGifhudk azmfaqmifEdkifrnfh jynfaxmifpkppfppfxlaxmifa&;onf usaemf

\ tEdÅr&nfrSef;csufjzpfygonf/ þ&nfrSef;csufjynfh0apa&;twGuf wck

wnf;aomenf;vrf;rSm jynfwGif;ppfudk tjrefqkH;&yfpJawGYqkHaqG;aEG;tajz

&Smonfhenf;jzifh trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&;udk wnfaqmufjcif;jzpfonf

[k tckdiftrm,kHMunfygonf/ ,if;uJhodkY jynfwGif;ppf&yfpJa&;? awGU qkHaqG;

aEG;a&;? trsKd;om;jyefvnf&ifMum;apha&;ESifh ppfrSefaom jynfaxmifpk ppf

ppfudkwnfaqmufa&;wnf;[laom wdkif;jyK? jynfjyKvkyfief;pOf tqifhqifh

wGif vlxkacgif;aqmifa':atmifqef;pkMunfonf wdkif;&if;om;vlrsKd;aygif;

pkHjynfolvlxkMuD;w&yfvkH;tm; vrf;jyMu,fozG,f OD;aqmif vrf;jyrIjzifh

Nidrf;csrf;aom? wef;wlí om,m0ajymaom vlrsKd;aygif;pkHrSDwif;aexdkifrnfh

vlUtzJGUtpnf;w&yfudk wnfaqmufEdkifrnf[laom,kHMunfrIjzifh þpmtkyf

udk xkwfa0ygonf/

þpmtkyfonf pmzwfoltm; wpkHw&maomtusKd;aus;Zl;udk ay;pGrf;

EdkifcJhygu þpmtkyfudk a&;om;jyKpkcJhaom q&moef;0if;vIdifESifh xkwfa0cJh

aom usaemfwdkYonf vGefpGmrSyif 0rf;omMunfEl;aerdrnfrSm rvJG{uef[k

½dk;om;pGm ,kHMunfaerdygonf/

xkwfa0ol

BMC apmaerif;

Page 10: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 9

EdkifiHawmfvkyfMuHrIw&m;cH *VKefOD;apm\ aemufqHk;aeYrsm;? tESpfcsKyf

jrefrmhordkif;tbd"gef? EdkifiHhOaoQmifrif;{u&mZfrsm;? e,fcsJUqefYusifa&; rsKd;

cspfpmqdkq&mMuD;ocifudk,fawmfrIdif;? trsKd;om;acgif;aqmifMuD; AdkvfcsKyf

atmifqef;txkyÜwÅdponfhpmtkyfrsKd;pHkudk a&;om;jyKpkcJhaom q&moef;0if;

vdIifuJhodkY xif&Sm;onfhEdkifiHa&;tusOf;om;a[mif; pma&;q&mwpfOD; a&;

om;jyKpkaom 'Drdkua&pDrdcifMuD; a':atmifqef;pkMunf pmtkyfütrSmpm

a&;om;cGifh&&SdonfhtwGuf usaemfhtaejzifh twdkif;rod 0rf;ajrmuf0rf;om

*kPf,laerdygonf/

1991 ckeSpftwGuf urÇmhjidrf;csrf;a&;Edkb,fqk&&SdcJhaom jrefrmh'Drdk u

a&pDacgif;aqmif a':atmifqef;pkMunfonf AdkvfcsKyforD;yDyD ppftPm&Sif

pepfudk z,f&Sm;í jrefrmEdkifiHvlUtcGifhta&;ESifh 'Drdkua&pD&&Sda&;twGuf

tyifyrf;tqif;&JcHum rdrdudk,fa&;udk,fwmrsm;udk ab;csdwfí owÅd&Sd&Sd

wdkufyGJ0ifaeoljzpfonf/ olonf jrefrmh'Drdkua&pDta&;twGuf wdkufyGJ0if

aeaom omrefEdkifiHa&;acgif;aqmifwpfOD;r[kwfay/ olUzcif AdkvfcsKyf

atmifqef;uJhodkY acgif;aqmifrIt&nftaoG;ESifh odrfarGUxufjrufí jref

rmEdkifiH&Sd wkdif;&if;om;vlrsKd;pktm;vHk;ESifh urÇmhjynfolrsm;uyg ,HkMunf av;

pm;wefzdk;xm;jcif;cH&aom21 &mpk\ tausmfaZ,s trsKd;orD; EdkifiHa&;

acgif;aqmifjzpfayonf/

odkYuvdk xif&Sm;aom vlxkacgif;aqmif a':atmifqef;pkMunf\ t

aMumif;udk a&;om;xm;onfh pma&;q&moef;0if;vIdifpmtkyfwGif trSmpm

a&;om;cGifh&&Sdjcif;onf usaemf\ EdkifiHa&;b0jzwfoef;rIrsm;ü xl;jcm;

onfh rSwfwdkifwpfcktjzpf rSwf,lcJhygonf/ tvGefvnf; 0rf;ajrmufMunfEl;

rdygonf/

,aeY jrefrmEdkifiH\ yuwdtajctaersm;onf vGwfvyfa&;ESifhtwl

pwifaygufzGm;vmcJhonfh jynfwGif;ppfrD;onf qufvufawmufavmif

aeqJjzpfjyD;? qufvufí us,fjyefYoGm;EdkifonfhtEÅ&m,f&Sdaecsdefü trsKd;

trSmpm

Page 11: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif10

om;&ifMum;apha&;udk EdkifiHa&;enf;vrf;jzifh jidrf;csrf;pGm jynfolvlxkESifh t

wl OD;aqmifajz&Sif;aeaom a':atmifqef;pkMunfuJhodkU ½dk;om; wnfMunf

ajzmifhrwfonfh acgif;aqmifwOD;taMumif;udk tcsdefoifhtcgoifh pmtkyf

tjzpf a&;om;jyKpkxkwfa0Edkifjcif;onf aeESifhv? a&TESifh jryrm tvGefw&m

usufoa&r*Fvmw&m;ESihf jynfhpHkí uRefawmfwdkUtm;vHk;twGuf *kPf,l

zG,f&m udpöw&yfvnf; jzpfayonf/

Oya'pdk;rdk;rIuif;rJhjyD; tkyfcsKyfol ppftmPm&Siftqufquf\ rw&m;

zdESdyfrI? csKyfcs,ftEdkifusifhrIrsm;aMumifh vlUtcGifhta&;ESifh 'Drdkua&pDta&;

qHk;½IH;aysmufuG,fum u@aygif;pHk acwfaemufusí qif;&JwGif;epfae&

onfh jrefrmEdkifiHudk w&m;Oya'pdk;rdk;jyD; acwfrDzGHUNzdK;wdk;wufonfh? w&m;

rQwrI&Sdonfh jidrf;csrf;aom EdkifiHawmfopfBuD;udk wnfaqmufvdkMuaom

us&mtcef;u@toD;oD;rS rsKd;qufopfvli,frsm;tm;vHk;twGuf a&m

uRefawmfwdkYtm;vHk;twGufyg tav;xm;zwf½I&rnfh pmtkyfaumif; wpf

tkyfjzpfaMumif; rdwfqufa&;om;ay;vdkufygonf/

jidrf;csrf;aysmf&TifEdkifMuygap/

OD;Adkvfaomif; (OuUúX)

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJUcsKyf

(vGwfajrmufe,fajr)

Page 12: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 11

rdcif\aESmifBudK;wdkYudk ajzygtHh

onf;pGmaomtemudk ukpm;ygtHh

orD;\vHkYv0d&d,jzifh

emvefxlygaptHh…

arG;aus;Zl;udkrodwwfaom

xdkolwdkYtm;

odem;vnfatmif

qGJaqmifEdkifpGrf;udk

orD;tm; ay;ygav…

awGU&tHhaomab;&efwdkYudk

orD; xDrnfr[kwf...

wb0wGif

wcgomao&onfjzpfí

tb,fenf;ESifh ao&onfjzpfap

orD;ü rxl;jcm;…

orD;\ pdwful;wdkYonf

tu,ftjzpfodkY

a&mufaomtcsdefwGif

toifwdkYonfvnf;

aysmfjrL;Mu&rnf…

tjcm; tjcm;aomolwdkY\

½Iwfcsjcif;

uJh&Jhjcif;

rkef;wD;&GHh&Smjcif;

emrnfzsufjcif;wdkhudk

orD;tvsOf;*&krjyk

rdcifxHrS ]'grSighorD;}[laom

usL;&ifhoHudkom awmifhwyg\ …

avmuwGif rdcif\ aus;Zl;udk

todwwfqHk;orD;jzpf&ygvdk\

rdcif\ aESmifBudK;udk ajzygtHh

atmifqef;pkMunf

Page 13: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif12

tcef; (1)

'Drdkua&pD rdcifBuD;

,ae@jrefrmEdkifiHawmfwGif ppftm%m&Siftpdk;&tm;jzKwfcsI 'Drdk

ua&pD EdkifiHawmfopf=uD;wnfaqmuf&eftwGuf jynfolvlxk=uD;tm;

OD;aqmifOD;&GufjyKum wdkufyGJqifE$Jaeolrsm;wGif a':atmifqef;pk=unf

onf vlxkaxmufcHr_/ ,kH=unfr_ESifh =unfnKdav;pm;r_ trsm;qkH;&&Sdae

aom acgif;aqmifwOD;jzpfonf? wenf;qdk&aomf “'Drdkua&pDawmfvSef

a&;=uD;.rdcif=uD;”jzpfonfudk rnfolrS jiif;r&ay?

a':atmifqef;pk=unfonf vuf&Sdppftm%m&Siftpdk;&. ppftm

%m&Sifpepfqdk;udk z,f&Sm;aeol oufoufr#omr[kwfbJ 'Drdkua&pD&&Sd

a&;twGuf ol@b0udk tyifyef;tqif;&JcHjyD; txD;usefb0udk aysmfaysmf

=uD;ay;qyfum =uHŒ=uHŒcHZGJowWdtjynfht0jzifh wdkufyGJ0ifaeaom vlxk

acgif;aqmifvnf;jzpfonf? Ttcsufuyif ol. trGefjrwfqkH;aom

*k%fj'yfjzpfonf?

xdk@a=umifha':atmifqef;pk=unfonf jrefrmEdkifiHwEdkifiHwnf;ESifh

omoufqdkifonfh yk*~KdvfwOD;r# r[kwfouJhodk@ a':atmifqef;pk=unf

ESifh ppftm%m&SifyÉdyuQonf jrefrmEdkifiH.jynfwGif;a&;udpP oufouf

Page 14: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 13

r#omvnf; r[kwfonfrSm xif&Sm;ayonf? ppftpdk;&onf 1990 a&G;

aumufyGJudk ypfy,f&ef vkyfaqmifcGifhr&Sday? jrefrmjynfolvlxkonf

jyD;cJhaom 1990 a&G;aumufyGJY olwdk@. tajccHEdkifiHom; &ydkifcGifhudk

tokH;jyKvsuf olwdk@=udKufESpfoufonfh acgif;aqmifudk olwdk@udk,fpm;

EdkifiHawmfudktkyfcsKyf&ef tcGifhtm%mtyfESif;cJh=ujyD;jzpf&m/ 1990 a&G;

aumufyGJ&v'fudk ppftpdk;&xifovdk y,fzsufydkifcGifhr&Sdacs? vlxkYom

tcGifhta&; tjynfht0&Sdayonf?

‚if;jyif jrefrmEdkifiHonf tmqD,HtzGJ@0ifEdkifiHwEdkifiHjzpfojzifh “tm

qD,H vl@tcGifhta&;aumfr&Sif” wGifvnf; tzGJ@0ifjzpfonf?

xdk@a=umifh tmqD,Ha'owGif; vl@tcGifhta&;rsm;udk umuG,f&ef

ESifh jr‡ifhwif&ef tmqD,HtzGJ@0ifEdkifiHjzpfonfh jrefrmEdkifiHYvnf; wm0ef

&Sdonf? odk@aomf vl@tcGifhta&;qkdif&m tajccH&ydkifcGifhrsm;wGif ta&;=uD;

onfh vGwfvyfpGm ajymqdka&;om;jzef@csdcGifh/ vGwfvyfpGm toif;tyif;

zGJ@pnf;v_yf&Sm;EdkifcGifh/ vGwfvyfpGm rdrdESpfoufonfh EdkifiHa&;ygwDtm;

axmufcHcGifh/ rdrdESpfoufonfh EdkifiHa&;acgif;aqmiftm; udk,fpm;vS,f

tjzpf a&G;cs,fcef@ydkifcGifhrsm;udk ydwfyifwm;jrpfxm;aom jrefrmEdkifiHtm;

tmqD,Hvl@tcGifhta&;aumfr&SifwGif tzGJ@0iftjzpf vufrcHoifh[k a'

owGif; vl@tcGifhta&;tzGJ@rsm;u a0zefaxmufjyvsuf&Sdonf?

,ae@ jrefrmEdkifiHwGif a':atmifqef;pk=unftygt0if rdrd,kH=unf

csuftwdkif; 'Drdkua&pDa&;wufºuGpGm v_yf&Sm;aqmif&Gufaeolrsm;udk zd

ESdyfI vl@tcGifhta&;rsm; csKd;azmufusL;vGefaeaom ppftpdk;&tm; tm

qD,H vl@tcGifha&;aumfr&SiftzGJ@=uD;rS xkwfy,foifha=umif; tmqD,H

tzGJ@=uD;tm; a'owGif;vl@tcGifhta&;aygif;pkHu jyif;xefpGm wdkufwGef;

vsuf&Sdaeonf?

a':atmifqef;pk=unf. ±kd;om;ajzmifhrwfr_tm; ppfAdkvfcsKyfrsm;u

aumufuspfpOf;vJpGmwdkufcdkufav/ ppftkyfpktm; vlxku atmhESvkH;

emavjzpfonf? a':atmifqef;pk=unf. udk,fusKd;pGef@tepfemcHr_udk ppf

AdkvfcsKyfrsm;u apmfum;±_wfcsv#if ppftkyfpkudk vlxku qef@usifavjzpf

Page 15: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif14

rnf? a':atmifqef;pk=unf. EdkifiHa&;tcef;u¾udk arS;rSdefatmif zdESdyf

av olr.EdkifiHa&;acgif;aqmifr_ykH&dyfu ydkIawmufajymifjrifhrm;av jzpf

onf? xdk@jyif EdkifiHa&;enf;t&ajz&Sif;&ef awG@qkHaqG;aEG;a&; olr. urf;

vSrf;csuftm; ppftkyfpkuausmcdkif;av ppftm%m&Sifwdk@tzdk@ tem*wf

rJhavjzpfrnfrSm rvGJ{uefyif?

xdk@jyif ppftpdk;&tvdkus ppftm%mwnfjrJa&;twGuf wzuf

owfa&;qGJxm;aom 2008 zGJ@pnf;ykHtajccHOya'wGif trsKd;orD;rsm;udk

y"geusonfh acgif;aqmifr_ae&mrsm; &,lcGifhr&Sdatmif jyÏmef;[ef@wm;

xm;onfudkawG@&onf? Tvkyf&yfrSm a':atmifqef;pk=unfudkomru

jrefrmtrsKd;orD;tm;vkH;udkyg cGJjcm;ESdrfcsvdkufjcif;yifjzpfonf? pifppf t

rsKd;orD;rsm;tm; rl0g'a&;&m csrSwf&mwGif yg0ifcGifhr&atmif ydwfyif [ef@

wm;aeolrsm;rSm ya'o&mZftawG;tac:a[mif;vufcHol vuf&Sd ppf

tm%m&Sifrsm;yifjzpfonf?

trsKd;orD;rsm;tay: vdifcGJjcm;zdESdyfr_rsm;yaysmufa&;qdkif&m EdkifiH

wumoabmwlnDcsufudk EdkifiHaygif; (130) .axmufcHr_jzifh ukvor*~

taxGaxGnDvmcHqkH;jzwfcsuf (34§180) t& 1979 'DZifbmv 18

&ufae@wGif twnfjyKxm;jyD;jzpfonf? ,if;oabmwlnDcsufudk jrefrm

EdkifiHuvnf; vufrSwfa&;xdk;xm;jyD;jzpfI rvJGraoGvdkufemusifhokH;&

rnfhwm0ef&Sdayonf? ygvDrefv$wfawmfrsm;or*~ (IPU) . okawoejyK

csuft& EdkifiHwumygvDrefv$wfawmfrsm;wGif trsKd;orD;v$wfawmf

udk,fpm;vS,f 8017 a,muf&SdjyD;/ trsKd;om;v$wfawmfudk,fpm;vS,f

36006 OD;&Sdaoma=umifh ygvDrefv$wfawmfrsm;wGif trsKd;orD; udk,fpm;

jyKcGifh (18 '\r2 ) &mcdkifE_ef; &Sdonf? 'Drdkua&pDpepfusifhokH;aomEdkifiH

aygif; 189 EdkifiHteuf EdkifiHaygif; 30 wGif trsKd;orD;EdkifiHa&;acgif;aqmif

rsm; OD;aqmifvsuf&Sdonfudk awG@&onf? Tordkif;a&pD;a=umif;udk Adkvf

oef;a&$OD;aqmifonfh ppftkyfpku qef@usifaeonfrSm tvGefrdkufrJ&m

a&mufayonf?

a':atmifqef;pk=unfonf rdk;usa&$udk,ftrsKd;orD;r[kwfay? &Spf

Page 16: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 15

q,fh&Spfjynfol@'Drdkua&pDta&;awmfykH=uD;rS vlxkuwifajr‡mufvdkuf

aom vlxkacgif;aqmifjzpfonf? wdkif;&if;om;vlrsKd;aygif;pkH av;pm;

todtrSwfjyKxm;aom jynfolw&yfvkH;. vlxkacgif;aqmifvnf;jzpf

onf?

jyD;cJhaom 1990 jynfhESpf/ arv 27 &ufae@wGif usif;ycJhaom

a&G;aumufyGJ&v'fudk jyefvnfokH;oyf=unfhv#if jynfolvlxku a':

atmifqef;pk=unf OD;aqmifzGJ@pnf;xm;onfh NLD ygwD v$wfawmfudk,f

pm;vS,frsm;tm; wcJeuf qENay;cJhjcif;rSm wenf;tm;jzifh jynfol@udk,f

pm; wdkif;jynfta&;t&mrsm;udk pDrHtkyfcsKyfEdkif&ef tcGifhtm%m

(Authorization or Mandate) v$Jtyfvdkufjcif;yifjzpfonf?

xdk@jyif a':atmifqef;pk=unfonf wdkif;&if;om;vlrsKd;pkaygif;pkH.

axmufcHr_udk &&Sdxm;±kHr#ru EdkifiHwum xdyfwef;acgif;aqmif=uD;rsm;.

,kH=unftm;xm;r_udkyg&&Sdonfh EdkifiHa&;acgif;aqmifwOD;jzpfonf? xdk

tcsufudk ppftkyfpku rodusKd;u|HjyKI rsufuG,fjyK&ef=udK;pm;ygu jrefrm

EdkifiHonf rnfonfhtcgrS wnfjidrfat;csrf;I wdk;wufzG@HjzdK;r_udk &&SdEdkif

rnfr[kwfay?

odk@jzpf&m ppftkyfpkonf Om%ftar#mftjrif=uD;rm;I &ifhusufaom

EdkifiHa&;acgif;aqmifwOD;jzpfonfh a':atmifqef;pk=unftm; npfenf;

rsKd;pkHokH;um jrefrmEdkifiHjzpfpOfxJrS 0dkif;y,fxkwf&eftm;xkwfjcif;rSm Om%f

tajr‡mftjrifenf;yg;I todOm%fEkHjcmr_[kyif qdk&ayrnf?

ppftkyfpk tuGufususpDrHcJhaom 2010 a&G;aumufyGJ. t"du

ypfrSwfonf a':atmifqef;pk=unf jzpfaeonfudk xif&Sm;pGm awG@jrif

ae&onf? 1990 a&G;aumufyGJ&v'fESifh a':atmifqef;pk=unf. tcef;

u¾udk 2010 a&G;aumufyGJtopfjzifh acszsuf&efjzpfaeayonf? xdkodk@

rlv&nf&G,fcsufudk,fYu r±dk;om;onfhtavsmuf ppftpdk;&. 2008

em*pfzGJ@pnf;ykHESifh EdkifiHa&;ygwDrsm; rSwfykHwifOya'wdk@onf 'Drdkua&pD

qef@usifa&;/ a':atmifqef;pk=unfqef@usifa&;pDrHcsuf jzpfaea=umif;

odomvSayonf? xdk@a=umifh a&G;aumufyGJrusif;yrDuyif 2010 a&G;

Page 17: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif16

aumufyGJonf qdwfacgif;udkcsdwfI acG;om;a&mif;rnfh twkta,mif

a&G;aumufyGJ[k jynfwGif;jynfy EdkifiHa&;tuJcwform;rsm;/ 'Drdkua&pD

tiftm;pkrsm;u tuJjzwfxm;=uonf? ‚if;wdk@ awG;xifxm;onfht

wdkif;yif 2010 jynfhESpf/ Edk0ifbm 7 &ufae@wGif usif;yjyD;pDoGm;onfh

a&G;aumufyGJonf rJvdrfrJcdk;r_rsm;/ rJrormr_rsm;/ twif;t"rR tEdkifusifh

jcdrf;ajcmufxnfhxm;onfh=udKwifrJrsm;jzifh ajymifusus vdrfvnf tEdkif

,loGm;r_rSm ,kdolr&Suf jrifol&SufyrmjzpfcJh&onfrdk@ rnfolurS a&G;

aumufyGJ&v'fudk todtrSwfrjyKcJhacs? odk@aomf ppftkyfpkonf rnfol@

udkr# *±krpdkufbJ twkta,mifa&G;aumufyGJjzifh tpdk;&zGJ@yguvnf; jref

rmhEdkifiHa&;ordkif;onf qufvuftarSmifxkusum jynfolvlxk w&yf

vkH; 'kuQyifv,fa0aernfrSm rvGJ{uefyifjzpfonf?

xdk@a=umifhvnf; jynfolvlxkw&yfvkH;u ppftpdk;&. twkt

a,mifa&G;aumufyGJ&v'fESifh r=umrD tpdk;&zGJ@rnfhowif;xuf Edk0ifbm

v (13) &ufae@u jyefvnfvGwfajrmufvmaom a':atmifqef;pk=unf

vGwfajrmufr_owif;u jynfwGif;jynfy urBmhxdyfwef;owif;tjzpf

v$rf;rdk;aeonfrSm odomvSayonf?

xdk@a=umifh vlxk&ifxJtonf;xJY&Sdaeaom a':atmifqef;pk=unf

udk z,f&Sm;ypf&ef etzppftpdk;&. qdk;npfaomt=uHrSm atmifjrifzG,f

r&Sday? ta=umif;rSm vlxktay: a':atmifqef;pk=unfxm;&Sdonfh ap

wemrsKd; ppfAdkvfcsKyfrsm;wGif wa&G;om;r#r&Sdojzifh vuf&Sdppftpdk;&udk

jynfolwdkif; atmhESvkH;emaeayonfrSm rnfolrSjiif;r&ay?

a':atmifqef;pk=unfu vlxkay:xm;&Sdonfhapwemudk wcgu

Todk@ zGifh[cJhzl;onf-

“jynfolvlxktwGuf usrtvdkcsifqkH;uawmh ppfrSefwJh vGwfvyf

cGifhatmufrSm vkHvkHjcKHjcKHae&zdk@eJ@ ppfrSefwJhvkHjcKHr_atmufrSm vGwfvGwf

vyfvyf aexdkifEdkifzdk@ygyJ? ta=umufw&m;=uD;pdk;r_ taESmiftzGJ@awGudk

z,f&Sm;EdkifwJhvlxktjzpf usrjrifawG@vdkygw,f? vGwfvyfwJhvlom;awG

tjzpf jrefrmjynfolawG acgif;armh&ifaumhaeEdkifwmudk usrjrifawG@vdkyg

Page 18: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 17

w,f? usrwdk@tm;vkH;twGuf ydkjyD;om,mcsrf;ajr@wJh/ ydkjyD;vkHjcKHr_&SdwJh

vl@abmifwckudk pn;fpnf;vkH;vkH; aysmfaysmf&$if&$if =udK;yrf;wnfaqmuf

ae=uwmudk usrjrifawG@vdkygw,f”

EdkifiHa&;jy\emudk EdkifiHa&;enf;t&ajz&Sif;&ef a':atmifqef;pk

=unfu wpdkufrwfrwf arwWm&yfcHcJhaomfvnf; ppftkyfpkonf ol&J

abma=umifpGm tjrJOyuQmjyKcJhonf? ppftpdk;&onf vl@tcGifhta&; csKd;

azmufr_rsm;/ tm%mtvGJokH;pGJr_rsm;/ rdrdESifh rdrdaqGrsKd;aumif;pm;a&;

twGuf wdkif;jynfo,HZmwESifh b¾maiGa=u;ajrmufrsm;pGmudk cdk;,l

xm;r_rsm;ESifh qufwdkufrSm;cJhonfh trSm;rsm;tay: tjypfay; ta&;,l

cH&rnfudk ta=umuf=uD; a=umufaeayonf? ta=umufw&m;onf

rvkHjcKHonfhpdwf"gwfa=umifhjzpfyGm;cJh&m ,if;wdk@onf bmwckrS wdkif;jynf

ESifh vlrsKd;twGuf aumif;r_rvkyfcJhonfhtwGuf rdrdudk,fusifhw&m;udk

rdrd. vdyfjymckH±kH;wGif tppftaq;rcH0HhbJ tjrJvdyfjymrvkHjzpfum vlxk

. jyefvnfwkef@jyefta&;,lcH&rnfudk ta=umuf=uD; a=umufaejcif;yif

jzpfonf[k qdk&ayrnf?

odk@uvdk ppftpdk;&tm; vlxku atmhESvkH;emoavmuf a':atmif

qef;pk=unftm; jynfolw&yfvkH;u ,kH=unfav;pm;um tm;udk;ae

onfrSm olr. Om%ftajr‡mftjrif=uD;rm;r_/ pdwf"gwfjrifhrm;r_/ wdkif;jynf

ESifhvlrsKd;tay: rdrdudk,fusKd;pGef@tepfemcHr_rsm;a=umifhyifjzpfonf?

xdk@a=umifh AdkvfrSL;csKyfa[mif;ausmfaZm. orD;jzpfol a'gufwmvS

ausmfaZmu a':atmifqef;pk=unfESifh ywfoufI tifwmAsL;wckwGif-

“a':atmifqef;pk=unfrSm tm;aumif;csuf awmfawmfrsm;rsm;

awG@&ygw,f/ yxrtcsufu jrefrmEdkifiH jynfolw&yfvkH;u tvGefav;

pm; cspfcif=unfndKwJh jrefrmhvGwfvyfa&;ol&Jaumif;=uD; AdkvfcsKyfatmif

qef;&J@orD;tjzpf zcif&JŒ=oZmt&Sdefudk &&SdvdkufEdkifr_ygyJ?

'kwd,tcsufu a':atmifqef;pk=unfudk,fwdkifuvnf; zcifeJ@

±kyfcsif; wlnD±kHru pdwf"mwftaeeJ@vnf; tawmfwlnDwmudk awG@&ygw,f?

jynfolawG&JŒvGwfajrmufr_/ csrf;omºuG,f0r_awGtwGuf toufudkyif

Page 19: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif18

ay;&/ ay;& ay;qyfzdk@ tqifoifh&SdjyD; yifyef;qif;&J'kuQawGudkvnf; cHEdkif

&nf&Sdr_ygyJ?/ ol@&JŒpGef@v$wfr_awGu 'gawGudk oufaojyaeygw,f?

wwd,tcsufu a':atmifqef;pk=unf&JΠEdkifiHa&;vkyf[ef

awGudk=unfh&if zcifAdkvfcsKyfvdkyJ EdkifiHa&;tuif;yg;r_/ oabmxm;=uD;r_

pwmawGudk awG@&wJhtjyif jrefrmjynfolawGudkomru vlrsKd;pkawGudkyg

pnf;±kH;odrf;oGif;Edkifwmudk awG@&ygw,f?

'ga=umifhyJ a':atmifqef;pk=unftaeeJ@ jrefrmEdkifiH&JŒtem*wf

EdkifiHa&;avmurSm tvGefta&;=uD;wJh acgif;aqmifr_tcef;u yg0ifEdkif

r,fqdkwm usr ,kH=unfygw,f?

a':atmifqef;pk=unftaeeJ@ wjcm;EdkifiHa&;orm;awG &rxm;wJh/

&zdk@vnf;rjzpfEdkifwJh EdkifiHwumaxmufcHr_udk us,fus,f0ef;0ef;&&Sdxm;

r_uvnf; a':atmifqef;pk=unfudk,fpm;jyKwJh jrefrmEdkifiHu jynfolrsm;

twGuf tiftm;w&yfygyJ?

tcsKyfajym&&ifawmh ppftm%m&Sifpepfqef@usifa&;wdkufyGJ odk@

r[kwf (a':atmifqef;pk=unfpum;eJ@ajym&&if) jrefrmEdkifiH&JΠ'kwd,

trsKd;om;vGwfajrmufa&; v_yf&Sm;r_wdkufyGJ=uD;&JŒacgif;aqmif rD;&_;wef

aqmiftjzpf a':atmifqef;pk=unfudk jrefrmjynfolawG&&Sdxm;jyD; 'D

twGuf jrefrmjynfolawG tvGefuHaumif;w,fvdk@ ajymEdkifygw,f?/

jynfwGif;jynfyaxmufcHr_eJ@ a':atmifqef;pk=unf[m jrefrmjynfol

awGudk qif;&Jjcif;uif;a0;wJh/ csrf;omºuG,f0wJhEdkifiHawmfopf=uD;udk wnf

aqmufEdkifvdrfhr,fvdk@ ar#mfvifhrdygw,f&Sif”[k ajym=um;cJhonf?

ÙÙÙ

Page 20: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 19

odk@uvdk vlxkw&yfvkH;. =unfndKav;pm;r_ESifh tm;udk;tm;xm;

jyKjcif;cH&aom a':atmifqef;pk=unfudk jrefrmhvGwfvyfa&;AdokumESifh

wyfrawmfzcif=uD; AdkvfcsKyfatmifqef;ESifh a':cif=unfwdk@rS 1945 ckESpf

ZGefv 19 &ufae@eHeuf 3; 35 em&DwGif &efukefjrdK@Y zGm;jrifcJhonf? arG;csif;

4 OD;teuf wwd,ajrmufjzpfjyD; zcifAdkvfcsKyfatmifqef;vkyf=uHcH&pOfu

(2) ESpf orD;t&G,fom &Sdao;onf?

1949 ckESpfrS 1957 ckESpftxd &efukefjrdK@pdef@z&ef@pfuGefAifhausmif;wGif

ynmoif=um;cJhonf? 1950 ckESpfrS 1960 jynfhESpftxd &efukefjrdKŒt*F

vdyfrufo'pfuGefAifhausmif; (,ck txu 1 '*kH) wGif qufvufoif=um;

cJhonf?

1960jynfhESpfwGif rdcifjzpfola':cif=unf tdENd,EdkifiHqdkif&m jrefrm

EdkifiHoHtrwf=uD;tjzpf EdkifiHawmf0ef=uD;csKyfOD;Ek. cef@tyfjcif;cH&ojzifh

rdcifESifhtwl tdENd,EdkifiH e,l;a'vDjrdKŒodk@ vdkufygcJhonf? tdENd,EdkifiHwGif

a,±_ESifhar&DuGefAifhausmif; (Convent of Jesus and Mary) ESifh av'D&S,f&D

&rfaumvdyf (Lady Shri Ram College) wdk@Y qufvufynmoif=um;

brsKd;bdk;wl AdkvfcsKyforD;

a':atmifqef;pkMunf rdom;pk

Page 21: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif20

onf?

e,l;a'vDjrdKŒodk@ rdcifESifhtwla&muf&SdpOfu b0tpdwftydkif;tcsKdŒ

udk bdvyfjyefoef;[k vlodrsm;aom 'dk&moef;at;u “a=umuf&GHŒjcif;rS

vGwfuif;a&;” trnf&Sd jrefrmbmomjzifh a&;om;xm;aompmtkyfwGif

Todk@ a&;om;azmfjyxm;onf?

“e,l;a'vDjrdKŒodk@ rdcifESifh twl

a&mufvmpOfu atmifqef;pk=unf

onf uspfqHjrD; wkwfwkwf&Snf&Snf=uD;

rsm;ESifh 15 ESpft&G,f uav;rav;jzpfyg

onf? a,±_ESifh ar&DuGefAifhausmif;ESifh

av'D&S,f&D&rfaumvdyfwdk@Y qufvuf

ynmoifygonf? xdktcsdefrSpI olr.

tdENd,rdwfaqG todkif;t0ef;rSm us,fjyef@vmygonf? r[wWr*ENDESifh

*s0g[mvmae±l;wdk@. wdkif;jynfudk pl;prf;avhvmem;vnfEdkif&ef atmif

qef;pk=unftzdk@ tcGifhaumif;jzpfygonf? atmifqef;pk=unf. zcif

vnf; Twdkif;jynfudka&mufzl;jyD; ae±l;ESifhawG@qkHaqG;aEG;um &if;ESD;cifrif

aom em;vnfr_ &&SdcJhygonf? atmifqef;pk=unf.rdcif oHtrwf=uD;

cef@tyfjcif;cH&csdefu ae±l;onf 0ef=uD;csKyftjzpf wm0efxrf;aqmifqJ

jzpfygonf?

atmifqef;pk=unf tawG@t=uKHA[kokw us,fjyef@ap&ef rdcifa':

cif=unfpDpOfay;aomudpPrsm;teuf atuDAdkif;em;ac: *syefyef;tvSjyif

enf;/ tEkynmbmom&yfrsm;avhvmjcif;ESifh jrif;pD;oifjcif;wdk@yg0if

onf? tdENd,EdkifiHorRw=uD;. udk,f&HawmfwyfzGJ@avhusifh&m jrif;pD;uGif;

Y tdENd,t&m&Sd=uD;rsm;. om;orD;rsm;/ EdkifiHwumoHwrefrsm;. om;

orD;rsm;ESifh yef'pfae±l;.ajr; tif'D&m*END. om;jzpfol qefa*s;*ENDwdk@ESifh

atmifqef;pk=unf awG@qkHavh&Sdygonf? trSwf 24 tuUbmvrf; (No.24

Akbar Road) &SdaetdrfwGif pEN,m;qufoif&ygonf? xdk oHtrwf ae

tdrfonf =uD;rm;I tvGefcrf;em;wifhw,faom yef;O,smOfysKd;xm;

Page 22: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 21

onfh jcH0if;us,f=uD;twGif; wnf&Sdygonf? tqifhjrifhqkH;tdENd, t&m

&Sd=uD;rsm;twGuf owfrSwfxm;aomtdrfrsKd;jzpfjyD; tpdk;&u jAdwdo#

vufxufuuJhodk@ vSyaumif;rGefpGm xdef;odrf;xm;ygonf? a':cif=unf

udk txl;av;pm;aomtm;jzifh xdkaetdrfudk ay;xm;jcif;jzpfonf?

atmifqef;pk=unf txl;ESpfoufrufarmaom 0goemw&yfrSm

pmzwfjcif;yifjzpfonf? olr. pmtkyfpmayjrwfEdk;r_udk tm;ay;cJhaom

0ef=uD;csKyfOD;Ek. (pD;yGm;a&;t=uHay;yk*~Kdvf OD;tkef; 1931-1981) udk

atmifqef;pk=unfu tpOfav;pm; cspfcifaus;Zl;wifa=umif; r=um

c%ajymjyavh&Sdonf? awmifilZmwdzGm;OD;tkef;onf &efukefwuUodkvf

wGif ynmqnf;yl;I wzufrS ynmoif&if; jrefrmhtvif;owif;pm

wdkufwGif owif;axmuftjzpfvkyfudkifcJhaom owif;pmq&mwOD;

vnf;jzpfonf? olonf 1934 ckESpfwGif 0dZ…mbGJ@&&SdjyD; Oya'0dZ…mbGJ@

twGuf &efukefwuUodkvfwGif qufvufynmqnf;yl;&if; wuUodkvf

or*~wGif b¾ma&;rSL;tjzpf aqmif&GufcJholjzpfonf? 1936 wGif wuU

odkvfor*~oydwfwdkufyGJESifh=uKHcJhjyD;aemuf Oya'pmar;yGJudk rajzjzpfcJh

awmhay? wuUodkvfoydwftjyD;wGif ynmawmfoiftjzpf ta&G;cH&jyD;

t*Fvefjynf vd'fwuUodkvfwGif vlr_0efxrf;ynm&yf oif=um;cGifh&cJh

onf? xdk@aemuf jrefrmEdkifiHodk@rjyefawmhyJ ynma&;bGJ@udk qufvuf

qnf;yl;onf? t*FvefjynfwGifaexdkifpOftwGif; jrefrmEdkifiHrS vGwfvyf

a&;twGuf ta&;qdk&efvma&muf=uaom AdkvfcsKyfatmifqef; trSL;jyK

aom udk,fpm;vS,ftzGJ@tm; tultnDrsm;pGmay;cJhonf?

1948 wGif jrefrmEdkifiHodk@ jyefvnfa&muf&SdjyD; ul;oef;a&mif;0,fa&;

ESifh or0g,r0ef=uD;tjzpf cef@tyfjcif;cH&onf? 1949 wGif jrefrmEdkifiH.

yxrqkH; jAdwdefEdkifiHqdkif&m jrefrmEdkifiHoHtrwf=uD;tjzpf wm0efay;jcif;

cH&onf? 1955 ckESpfwGif qdkAD,ufjynfaxmifpkqdkif&m jrefrmEdkifiH txl;

tm%mukefvJ$tyfjcif;cH&aom oHtrwf=uD;tjzpf ajymif;a&$Œwm0ef

xrf;cJholjzpfonf?

OD;tkef;onf pmay0goemxkHolvnf;jzpf&m atmifqef;pk=unftm;

Page 23: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif22

zwfoifhzwfxdkufonfh jrefrmESifh t*Fvdyfpmtkyfpm&if;&Snf=uD;rsm; OD;pGm

ay;olrsm;teuf wOD;tygt0ifjzpfonf? atmifqef;pk=unf. tody

nm tawG;tac:ydkif; zG@HjzdK;wdk;wufr_udk ydkIowdjyKrdjyD; pdwf0ifpm;cJh

olrSm wcsdefu emrnf=uD;cJhaom &efukefwuUodkvfor*~. tdk;a0r*~Zif;

t,f'DwmtzGJ@0ifESifh atmifqef;pk=unf.zcif AdkvfcsKyfatmifqef;ESifh

twl wuUodkvfausmif;aezwf OD;ndKjr (1914-1985) yif jzpfonf?

aemufydkif;wGif OD;ndKjronf pme,fZif;avmuwGif tvGefemrnf=uD;

cJhaom pmtkyfrsm;pGmudk a&;om;cJhonfh pma&;q&mwOD;jzpfvmygonf?

olu wjcm;olrsm;xufyifydkjyD; atmifqef;pk=unfzwf&ef t*FvdyfESifh

jrefrmpmtkyfaygif;rsm;pGmudk vrf;n$efay;cJhonf? OD;ndKjrvufaqmifay;

cJhaom tvGeftzdk;wefonfh [m;Awf*E0ifpmtkyfwGJwpkHvkH; (Harvart

Classic) udk tvGefwefzdk;xm;jyD; r=umc%zwfcJha=umif;vnf; atmif

qef;pk=unfu ,ae@wdkif owdw&&Sdaeygonf? Tpmtkyfrsm;jzifh

atmifqef;pk=unfonf pmayavmuwHcg;udk zGifhvSpfEdkifcJhonf? atmif

qef;pk=unf. pmzwf0goemrSm tdENd,ra&mufcifuyif tjrpfwG,fjyD;

jzpfygonf?

e,l;a'vDjrdKŒqifajczkef;tpGeftzsm;&Sd ara&mfvD (Mehrauli) &yfuGuf

wGif *±kwpdkufxdef;odrf;xm;Edkifjcif;r&SdonfrSm=umjyDjzpfI ysufpD;,dk,Gif;

aeonfh tmaomu0d[m&trnfwGifaom Ak'<bmomXmewck&Sdonf?

xdkXme jyefvnf&SifoefvmEdkifap&ef a'vD&SdAk'<bmom0ifrsm;/ txl;

ojzifh Ak'<bmom udk;uG,faomEdkifiHrsm;rS oHtrwfrsm;. tultnDudk

a':cif=unf&,lcJhygonf? Tvkyfaqmifr_a=umifh a'vD&Sd Ak'<bmom

0ifrsm;ESifh tdENd,EdkifiH tjcm;a'orsm;rS Ak'<bmom0iftcsKdŒtwGuf jyef

vnftouf0ifvmjyD;jzpfaom tmaomu0d[m&onf ESpfpOfus

a&mufaom Ak'<bmomyGJawmf=uD;rsm;usif;y&m/ bk&m;0wfjyK&m/ urR

Xmef;bm0empD;jzef;&mXme jzpfvmygonf?

a':cif=unfonf jrefrm/ xdkif;/ uarBm'D;,m;EdkifiHom; Ak'<bmom

bkef;awmf=uD;rsm;tm; rSefrSefyifhzdwf qGrf;uyfw&m;emavh&Sd.? atmif

Page 24: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 23

qef;pk=unf.tpfudk atmifqef;OD;vnf; ausmif;ydwf&ufrsm;twGif;

t*FvefrSa&mufvmaomtcg TudpPrsm;wGif yg0ifaqmif&Gufygonf?

tarESifhorD;udk jrefrmrsm; cspfcifav;pm;onfhtwdkif; a':cif=unf.

vkyfazmfudkifzufoHwrefrsm;ESifh yef'pfae±l;rStpcsDI tdENd,tpdk;&tzGJ@

0iftaygif;wdk@uvnf; cspfcif

av;pm;=uygonf? tdENd,

wGif &&SdcJhaom tawGŒt=uKH

rsm;onf atmifqef;pk=unf

twGuf tifrwefta&;yg

pdwftm;xufoefzG,f&m

jzpfcJhygonf? ,ckwdkif olr

onf tdENd,EdkifiHtay: xm;

&Sdaom arwWmESifh oHa,mZOf

wdk@rSm cdkifrmvsuf&Sdygonf?

xdktcsdefu a'vD&Sd jAdwd

o#r[mrif;=uD;rSm qmaygvf*dk;bkof (Sir Paul Gore Booth) (aemiftcg

avmh'fbGJ@ &) jzpfygonf? ,cif jrefrmEdkifiHwGif oHtrwftjzpf wm0ef

xrf;aqmifcJhpOfu olESifh ol.ZeD; yufx&D&Sm (Patricia) wdk@onf a':cif

=unfESifh aumif;pGm odu|rf;cJh.? xdkcifrif&if;ESD;r_rSm tdENd,Y jyefvnf

qef;opf &Sifoefvmygonf? odk@ESifh atmifqef;pk=unf atmufpzdk@'f

wuUodkvfodk@ ynmoif&efoGm;aomtcg aygvfESifh yufx&D&Smwdk@u rdb

udk,fpm;apmifha&Smuf&ef wm0ef,lcJh.? atmifqef;pk=unfonf olwdk@.

rdom;pk0ifwOD;uJhodk@ olwdk@om;ESpfa,mufESifh orD;ESpfa,mufwdk@. nDr

&if;csmwOD;uJhodk@ jzpfvmygonf? xdkrdom;pktdrfwGifyif 4if;wdk@ .rdwfaqG

rsm;tjyif 4if;wdk@zdwf=um;{nfhcHaom EdkifiHa&;orm;rsm;ESifh tpdk;&t&m&Sd

rsm;udk atmifqef;pk=unf odu|rf;cGifh&cJhygonf? xdkyk*~dKvfrsm;. toGif

tjyif/ trltusifh/ tajymtqdkESifh xl;jcm;aom "avhp±dkufuav;rsm;

udk atmifqef;pk=unf pdwf0ifpm;pGm avhvmcJh.? xdkyk*~dKvfrsm;rSm ol

a':cifMunfESifh a':atmifqef;pkMunf

Page 25: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif24

u|rf;0if&awmhrnfh us,f0ef;vSaom urBmavmurS yk*~dKvfrsm;yif r

[kwfygavm?

aEG&moDausmif;ydwf&ufrsm;twGif; atmifqef;pk=unfonf rdcif

&Sd&m e,l;a'vDodk@ jyefavh&Sd.? odk@aomf wESpfwGif usr&Sd&m t,f*sD;&D;

,m;jrdK@ (Algiers) odk@vmaeygonf? usronf e,l;a'vD ukvor*~

jyef=um;a&;XmerS t,f*sD&D;,m;EdkifiH/ t,f*sm&D;,m; (Algeria) jrdKŒawmf

odk@ajymif;a&$Œum tvm;wlXmewckzGifh&ef wm0efay;jcif;cH&ygonf?

t,f*sD;&D,m;onf 1962 ckESpfwGif csm;vf'Da*gvf (Charles de Gaulle)

tpdk;&ESifh atAD,efpmcsKyf (Treaty of Evian) udk vufrSwfxdk;jyD; vGwfvyf

a&;&cJhonfrSm r=umao;yg? jyifopfxHrS vGwfvyfa&;&&ef &SpfESpf=um

±kef;uefr_aemufydkif; wajz;ajz;emvefxlqJEdkifiHjzpfygonf? xdk@a=umifh

t,f*sD;&D;,m;jrdKŒwGif ae&mxdkifcif; tvGef&Sm;yg;aejcif;/ ysufpD;,dk,Gif;

aeaom&yfuGufrsm; aygrsm;aejcif;/ tajctaeaumif;rGefaom[dkw,f

rsm; enf;yg;aejcif;ESifh 0efaqmifr_vkyfief;rsm; vGefpGmrS uef@owfxm;jcif;

wdk@rSm tHh=ozG,f&mr[kwfyg?

zGifhvSpfp oH±kH;rsm;/ ukvor*~±kH;rsm;ESifh 0ifa&mufvmqJ pD;yGm;a&;

vkyfief;rsm;omru t,f*sD;&D;,ef;vlrsKd;rsm;uyg tdrfae&mrsm;ESifh vkyf

ief;cGifae&mrsm;&Edkif&ef oJoJrJrJ vkH;yrf;&SmazGae&ygonf? t,f*sD;&D;

,m;wGif tcsdef=umjrifhpGm tajccsaexdkifcJhaom jyifopfvlrsKd; ajrmuf

rsm;pGmrSm wdkif;jynfrS xGufcGmoGm;=ujyD jzpfaomfvnf; tjcm;vlopfrsm;

rSm 0ifvmrpJjzpfygonf? xdkolrsm;rSm ppfr_xrf;rnfhtpm; y&[dw vkyf

ief;trsKd;rsKd;wdk@wGif 0ifa&mufwm0efxrf;aqmif&ef a&G;cs,faom jyifopf

trsKd;om;vli,frsm;/ ausmif;q&mq&mrrsm;/ axmufyHha&;pDrHudef; t

vkyform;rsm;ESifh tvnftywfoufoufvmolrsm; jzpf=uygonf?

atmifqef;pk=unf a&muf&SdvmcsdefwGif [Gm&DblrD'D,ef (Houari

Boumedirre) u tmrufbifbJvm; (Ahmed Ben Bella) tm; pHerlemxm;

avmufatmif aoG;xGufoH,kdr_uif;rJhaom tm%modrf;yGJjyKvkyfum

jzKwfcsjyD; &uftenf;i,ftwGif;jzpfygonf? zdwf=um;cH&aom {nfhcH

Page 26: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 25

yGJrsm;pGmodk@ oGm;&rnfxuf atmifqef;pk=unfu t,f*sD;&D;,ef;vlrsKd;

rsm;ESifh awG@qkHum 4if;wdk@wdkif;jynftwGif; jzpfysufaeor#udkavhvm&ef

ydkrdkI pdwftm;xufoefygonf? atmifqef;pk=unfrSm zwf±_usufrSwf

&ef pmtkyfwaowWmvnf; ygvmygonf? ESpfaygif;rsm;pGm vGwfvyf

a&;±kef;uefr_.'%fudk cHcJh&olrsm;tm; ulnDaxmufyHh&ef pDrHudef;rsm;udk

uGyfuJaeaomtzGJ@tpnf;wckESifh usrwdk@qufoG,fygonf? pDrHudef; w

&yf. wm0ef cHjzpfol vli,fwOD;vma&mufI 4if;wdk@vkyfief;ta=umif;

&Sif;jyygonf? vGwfvyfa&;wdkufyGJwGif usqkH;cJhaom&Jabmfrsm;. usef&pf

olZeD;rsm;twGuf aetdrfrsm;aqmufvkyfae=u&m t,f*sD;&D;,ef;vlrsKd;

rsm;omru EdkifiHwumrS vli,frsm;yg 0ifa&mufulnD&ef zdwfac:=udK

qdka=umif; ajymjyygonf? atmifqef;pk=unfvnf; xdkaqmufvkyfa&;

pcef;wGif &ufowWywf tawmf=um oGm;a&mufaexdkifum vkyftm;

ay;cJhygonf? oGefoif=uD;=uyfolrSm ±k&Sm;vlrsKd;jzpfjyD; vkyfazmfudkifzuf

rsm;rSm t,f*sD;&D;,m;/ jyifopf/ vufAEGef/ e,fomvefESifh *smreDpaom

wdkif;jynfrsm;rS vli,frsm;jzpfygonf? tpm;taomufESifh ae&mxdkifcif;

ay;aomfvnf; vkyfcray;yg?

atmifqef;pk=unf. rdwfaqGrsm;onf olrtm; umAD;vD; (Kabyle)

awmifwef;rsm;odk@ vufxufr*FvmwyGJ wufa&muf=unfh±_&ef ac:oGm;

zl;onf? usrwdk@ESpfOD;twlwl qm[m&oJuE Wm&tpyf&Sd jrdKŒav;wjrdKŒ

wdkifatmifvnf; c&D;&SnfxGufcJhygonf? aEG&moDtyl&Sdef jyif;xefvGef;

vSojzifh xdkxufvGefI roGm;EdkifcJhyg? aemuftvnftywf c&D;w&yf

taeeJ@ a&mracwfu aqmufvkyfcJhaom jrdKŒysuf=uD;&Sd&modk@ oGm;cJh.?

xdkjrdKŒysufwGif;&Sd v[mjyifZmwf±kH=uD;. ausmufjym;cif;xm;aom w

vif;jyifay:wGif bifbJvm;. opPmcHwyfrsm;u “bifbJvm; oufawmf

&Snfygap” [laom pmvkH;=uD;rsm;jzifh a&;xm;ygonf? atmifqef;pk

=unf armf±kdudkodk@c&D;xGufcJhjyD; pydefEdkifiHawmifbufurf;ajcudkvnf; ajc

csrdonfqdkoavmuf a&mufcJhygonf? xdk@aemuf ausmif;pmjyefusufjyD;

ausmif;ydwf&uftqkH;wGif atmufpzdk@'fodk@ jyefoGm;EdkifcJhygonf?”[lI

Page 27: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif26

a&;om;azmfjyxm;avonf?

1962-63 ckESpfrsm;wGif a':

atmifqef;pk=unfonf a'vDwuU

odkvfY EdkifiHa&;odyHbmom&yfudk avh

vmqnf;yl;cJhonf? 1964 ckESpfrS

1967 ckESpftwGif; atmufpzdk@'f wuU

odkvf&Sd [l;pfaumvdyfY '\eaA'/

EdkifiHa&;ody`HESifh pD;yGm;a&;ynm&yf

rsm;udk avhvmqnf;yl;cJhjyD; 0dZ…m*k%f

xl; (B.A Honour) bGJ@udk &&SdcJhonf? bGJ@

&&Sd jyD;aemuf a':atmifqef;pk=unf

onf vydkif;r# [l;pfaumvdyfwGif pm

oif=um;ydk@csonf? ,if;aemuf ordkif;okawoD [,l;wifum (HughTinker) ESifhtwl okawoevkyfief;wdk@ aqmif&GufcJhonf? 1968 ckESpf

wGif vef'efwuUodkvf ta&SŒydkif;ESifh tmz&du avhvma&;Xme/ EdkifiHa&;

odyHXmeY okawoe vufaxmuftjzpf wm0efxrf;&GufcJhonf?

xdk@aemuf tar&duefjynfaxmifpk e,l;a,mufYaexdkifv#uf&Sd

aom bdvyfjyefoef;ESifhtwlaexdkif&ef e,la,mufjrdKŒodk@ a&muf&SdcJh

onf? bdvyfjyefoef; ac: 'dk&moef;at;onf t,f*sD;&D;,m;wGif (4)

ESpfwmr# wm0efxrf;aqmifcJhjyD;aemuf ukvor*~XmecsKyfodk@ jyefvnf

a&muf&Sdaecsdefjzpfonf? bdvyfjyefoef;ESifh rdom;pkyrm&if;ESD;aeaom

z&ef@xa&*g (Frank Trager) u 4if; EdkifiHwum qufqHa&;bmom&yf

ygarmuQtjzpfaqmif&Gufaeaom e,l;a,mufwuUodkvfY a': atmif

qef;pk=unf bGJ@vGefoifwef;wuf&ef ulnDpDpOfay;cJhonf? ygarmuQ x

a&*gonf tar&dueftpdk;&. axmufyhHa&;tpDpOfjzifh jrefrmjynfwGif

ESpftawmf=um aexdkifcJhzl;onf? olonf ta&SŒawmiftm&SESifh ta&SŒ

zsm;EdkifiHrsm;wGif us,fjyef@pGm c&D;vSnfhvnfzl;um xdka'orsm;. udpPt

00wdk@wGif pdwf0ifpm;olwOD; jzpfygonf? xdka&;om;cJhaom “bm;rm;

a':atmifqef;pkMunf

atmufpzdk Ywuúodkvfü ynmoifMum;pOf

Page 28: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 27

ya'o&mZfEdkifiHrS orRwEdkifiHodk@” trnf&Sdpmtkyfudk a&;om;xkwfa0cJh

onfrSm r=umjrifhao;acs? olonf a':atmifqef;pk=unf. wdk;wufr_

udk *±kwpdkufavhvmI vdktyfonfrsm;udk ulnDyHhydk;ay;cJhonf? a':

atmifqef;pk=unfESifh bdvyfjyefoef;wdk@aexdkif&m ref[wfwifrS e,l;

a,mufwuUodkvfodk@oGm;&aom bwfpfum;c&D;rSm tawmftwef t

vSrf;a0;jyD; um;rl;wwfaom a':atmifqef;pk=unftwGuf yifyef;cufcJ

ygonf? bwfpfum;rSwfwdkifrS yef;jcHwckudkjzwfjyD; 0g&Sifwef&ifjyif

(Washington Square) odk@ oifwef;wuf&ef a':atmifqef;pk=unf

oGm;&aomvrf;Y usufpm;avh&Sdaom vrf;o&J vl&rf;um;wdk@. tE W

&m,fuvnf; &Sdao;onf? odk@aomf a':atmifqef;pk=unfwdk@aetdrfrS

ukvor*~±kH;udkrl 6 rdepfcef@ vrf;av#muf±kHjzifh a&mufEdkifayonf?

xdk@a=umifh a':atmifqef;pk=unfonf ukvor*~wGif tvkyf0ifjyD;

aemufrS ynmqufvufoif=um;&ef pdwful;ay:onf? tvkyfav#muf

v$mrsm;/ axmufcHpmrsm;/ awG@qHkar;jref;jcif;rsm;ESifh jzpf±dk;jzpfpOf=uef@

=umr_ESifh tcuftcJrsm;udk ausmfvGefjyD;aomtcg a':atmifqef;pk=unf

onf ukvor*~Y tvkyf&&SdoGm;onf? ukvor*~Y 2 ESpfr# xrf;&GufcJh

jyD;aemuf taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf±kH; tkyfcsKyfa&;ESifh b¾ma&;qdkif&m

udpP&yfrsm; t=uHay;aumfrwDwGif vufaxmuftwGif;a&;rSL;tjzpf

wm0efxrf;aqmifcGifh &&SdcJhonf?

tqdkygXmerS aumfrwD0ifrsm;onf rdrdwdk@EdkifiHrsm;. udk,fpm;vS,f

rsm;tjzpf cef@tyfxm;&jcif;r[kwfbJ b¾ma&;qdkif&mudpPrsm;wGif

u|rf;usifolrsm;tjzpf cef@tyfjcif;cH&olrsm;jzpfygonf? ukvor*~ESifh

t&eftzGJ@tpnf;rsm;tm;vkH;tjyif urBmhusef;rma&;tzGJ@/ pm;eyf&duQm

ESifh v,f,mpdkufysKd;a&;tzGJ@rsm;uJhodk@aom txl;at*sifpDrsm;. pDrHudef;

tpDtpOfrsm;ESifh bwf*swfrsm;udk xdkaumfrwDu avhvmrSwfcsufcs jyif

qifjyD; oabmwlnDr_&&ef wifjy&ayonf? tvkyfrSm cufcJaomfvnf;

ukvor*~vkyfief;rsm;. ukefusp&dwfudk tao;pdwfpdppf&jcif;ESifh xl;c|ef

xufjrwfaomtzGJ@0ifrsm;wdk@a=umifh pdwf0ifpm;zG,faumif;ayonf? xdk

Page 29: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif28

tzGJ@0ifrsm;ESifh a':atmifqef;pk=unfonf aumif;pGmodu|rf;vmcJhonf?

ukvor*~0efxrf;rsm;onf naeydkif;ESifh oDwif;ywfukefydkif; tm;

vyfcsdefrsm;wGif vkyftm;ay;avh&dS=uonf?

a':atmifqef;pk=unfaexdkifaom ref[wfwif&SdtdrfESifh odyfra0;

vSaomae&mwGif e,l;a,mufaq;±kH=uD;rS zGifhvSpfxm;aom bJvdA,l;

(Belleview) a*[mY jrdK@=uD;&Sdtqif;&JqkH;/ aq;ukoIr&aom a&m*gpGJ

uyfaeolrsm;ESifh ckdudk;&mrJhrsm;udk xdef;odrf;apmifha&Smufxm;onf? b0

udk &ifrqdkifEdkifawmhbJ udk,fpdwfESpfjzm jydKvJvkrwwfjzpfaeolrsm;udk

xdkaq;±kHodk@ac:vmavh&Sdonf? jrefrmrsm;tm; pmzwfjyay;&ef/ tazmfjyK

&ef tpDpOfrsm;wGifyg0if&ef vkyftm;ay; trsdK;orD;/ trsKd;om; tjrJ

tvdk&Sdaeonf? xdktpDpOfwGif a':atmifqef;pk=unfyg0ifI tywfpOf

em&Daygif;rsm;pGm vkyftm;ay;cJhonf?

Tonfwdk@um; a':atmifqef;pk=unfonf rdcifa':cif=unf.

y&[dwvkyfief;udk tarGqufcHjcif;yifjzpfonf?

xdkpOfu jrefrmEdkifiHrS OD;oef@onf ukvor*~taxGaxGtwGif;a&;

rSL; wm0efxrf;aqmifaecsdefjzpfygonf? ['fpifjrpfudkvSrf;I jrif&aom

ol.tdrf=uD;onf &D;Am;a';vf (River-dale) t&yfwGif&SdjyD; a':pktdrfrS

um;ESifh wpfem&Dcef@oGm;&ygonf? OD;oef@tdrfY wnfcif;usif;yaom

we*FaEGae@xrif;pm;yGJrsm;rSm a':pktzdk@ tvGefpdwf&$ifvef;zG,f&mrsm;

jzpfcJhygonf? tjcm;OD;oef@. rdwfaqGrsm;vnf; vma&muf=ujyD; jrefrm

vlrsKd;wdk@t}udKufawG@aprnfh jrefrm[if;vsmrsm;ESifh jrefrmtpm;tpm

rsKd;pHkudk wnfcif;au|;arG;avh&Sdonf? OD;oef@. ajr;wOD;OD;. arG;ae@uJh

odk@aom txl;{nfhcHyGJrsm;Y jrefrmrsm;tjyif EdkifiHwumrS ukvor*~

tjrJwrf;udk,fpm;vS,frsm;udkyg zdwf=um;{nfhcHwwfonf?

jrefrmEdkifiHrS ukvor*~tjrJwrf;oHudk,fpm;vS,fOD;pdk;wif. zdwf

=um;{nfhcHyHkrsm;rSmrl tenf;i,fuGmjcm;ygonf? olonf &D;Am;a';vf

Yyif OD;[email protected] =uD;us,fcrf;em;jcif;r&Sdaom tdrfwvHk;Y

aeonf? taxGaxGnDvmcH=uD; usif;ycsdefjzpfaom pufwifbmv 'kwd

Page 30: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 29

,ywfrS 'DZifbmvv,fcef@qdkv#if OD;pkd;wifonf tvkyfudpPrsm;/ jrefrm

udk,fpm;vS,ftzGJ@ESifh tjcm;udk,fpm;vS,ftzGJ@rsm;udk {nfhcHau|;arG;&

jcif;jzifh rtm;rvyfatmif&Sdayonf? oDwif;u|wf/ wefaqmifrkef;vrsm;

wGif bmoma&;qdkif&m ae@=uD;tcg=uD;rsm;Y e,l;a,mufjrdKŒ&Sd jrefrmrdwf

aqGrsm;udk ol.tdrfodk@ zdwfac:{nfhcHavh&Sdonf? OD;pdk;wif oabmxm;

=uD;oljzpfonfhtavsmuf jrefrm

rsm;udk odk;rsm;/ qdwfrsm;[lI cGJjcm;

rqufqHay? qdwfrsm;qdkonfrSm

ppftm%m&SifAdkvfae0if;vufatmuf

jrefrmEdkifiH. tajctaeudk a0zef

axmufjyolwdk@jzpfjyD; ,if;wdk@udk jref

rm oH±Hk;todkif;t0dkif;u y,fxm;

jcif;udk cH&wwfygonf? OD;pdk;wif.

aetdrfY rnfolrqkd vGwfvyfyGifh

vif;pGm rdrdwdk @rwluGJ jym;aom

oabmxm;rsm;udk wifjyaqG;aEG;

jiif;ckHcGifh jyKEdkifayonf?

wae@ ukvor*~taxGaxG nDvmcHusif;yaecsdefY a':atmif

qef;pk=unfESifh bdvyfjyefoef;wdk@udk OD;pkd;wifu aetdrfodk@ xrif;pm;csdef;

cJh&m xdkpOftjzpftysufudk bdvyfjyefoef;u Todk@jyefajymif; ajymjy

cJhonf?

“OD;pkd;wif. &D;Am;a';vf aetdrfodk@ usrwdk@ ae@v,favmuf a&muf

oGm;cJhygw,f? yef;rsm;/ &GufvSyef;rsm;ESifh a&$a&mifjc,f jrefrm,Gef;xnf

rsm;ESifh jynfhaeaom av;axmifhyHk{nhfcef;r}uD;twGif;&Sd qdkzmrsm;/ uk

vm;xdkifrsm;udk tcef;eH&H uyfI aumfzDyef;uefwifI pm;yGJ=uD;rsm;udk

xdkifcHka&SŒwGif tpDtpOfcsxm;ygonf? qdkzmrsm;ESifh ukvm;xdkifrsm;ay:

wGif taxGaxGnDvmcH wufa&muf&ef a&muf&Sdaeaom jrefrmoH t

rwf=uD;rsm; woDwwef;=uD; xdkifae=uygonf? usrwdk@ESifh rawG@zl;ao;

bdvyfjyefoef;

ac: 'dk&moef;at;

Page 31: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif30

aom olrsm;tm; rdwfqufay;jyD; ‘pk’ udk tcef;wzufpGef;&Sd vl}uD;ESpfOD;

=um;wGif xdkifapygonf? usrudkrl udk,fpm;vS,ftzGJ@OD;aqmifvmcJh

aom AdkvfrSL;=uD;armifvGif&Sd&mESifh reD;ra0;wGif xdkifapygonf? OD;pkd;

wif. ZeD;u opfoD;azsmf&nfrsm;/ tmvl;a=umfrsm;udk pm;yGJ ay:odk@csjyD;

aemuf csufjyKwfa&;udpPrsm;udk tjyD;owfpDrH&ef uyfvsuftcef;xJodk@

0ifoGm;ygonf? tm;vHk; wa,mufwayguf tv†my/ ov†my pum;

ajymjyD;aemuf udk,fpm;vS,ftzGJ@t=uD;tuJu ‘pk’ udk rnfuJhodk@ ukv

or*~Y tvkyfvkyfygoenf;? rnfonfhEdkifiHul;vufrSwfudk udkifaqmif

xm;oenf;? olrrdcifonf oHtrwf=uD;r[kwfawmhojzifh ‘pk’ taeESifh

oHwrefrsm;qdkif&m EdkifiHul;vufrSwfudk jyeftyf&rnf/ ,cktxd jyefrtyf

&ao;onfqdkonfrSm rSefygovm;? oHwrefqdkif&mEdkifiHul;vufrSwfudk

qufvufudkifxm;jcif;rSm Oya'ESifhrnDa=umif;/ olr odrnfjzpfa=umif;/

tvGefrSenf;vrf;rusaomudpPjzpfojzifh tjrefqHk; jyifqif&efvdka=umif;

Z,fqufovdkajymum OD;aqmifwdkufcdkufygawmhonf?

jrefrmoHwrefavmurS yk*~dKvfrsm;u OD;vGifajymor# rsufESmvdk

rsufESm&toGifjzifh axmufcHoHrsm;jyKum ‘pk’ udk rvdkonfhrsufESmrsm;

jzifh 0dkif;=unfhae=uygawmhonf? ‘pk’u [efrysuf wnfjidrfpGm&Sdaejcif;

rSm usrtwGuf tawmfpdwfoufom&mjzpfapygonf? xdkaemuf ‘pk’

u Áa¹EN&Sd&Sd vef'ef&SdjrefrmoH±Hk;Y olrav#mufxm;onfrSm tcsdeft

awmf=umaejyDjzpfaomfvnf; ,ckwdkif tusKd;ta=umif; bmwckrS rod

ao;a=umif;/ rnfuJhodk@aomta=umif;a=umif;a=umifh Tr#txd xl;

xl;jcm;jcm; =uef@=umaeonfudk olem;rvnfEdkifjzpf&a=umif;/ e,l;

a,mufodk@ olrynmoif&efvmcJh&mY vuf&SdEdkifiHul;vufrSwfudkyif udkif

aqmifae&a=umif;/ pm;0wfaea&;twGuf tvkyf&SmcJh&m uHaumif;

axmufrpGmjzifh ukvor*~Y tvkyf&&SdcJha=umif;/ jrefrmEdkifiHom; jzpf

a=umif; taxmuftxm;jy&ef EdkifiHul;vufrSwfrSm vdktyfcsufjzpf

a=umif;/ vaygif;rsm;pGmuyif av#mufxm;cJhaom EdkifiHul;vufrSwfudk

vef'efoH±Hk;rSydk@ay;&ef apmifhaevsufyifjzpfa=umif;/ EdkifiHul;vufrSwf t

Page 32: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 31

opfa&mufvmonfESifh ta[mif;udk =unfjzLpGm jyeftyfrnfjzpfa=umif;/

EdkifiHjcm;Y tvkyfvkyfudkifEdkif&ef EdkifiHul;vufrSwf (oHwrefqdkif&myJjzpf

ap/ ±dk;±dk;yJjzpfap) wckckvdktyfonfudk tckwufa&mufvmwJh OD;av;

tm;vHk;em;vnfvdrfhrnf[k ol,lqa=umif; ‘pk’ u ,Ofaus;odrfarG@pGm

tcsufusus ajymoGm;ygonf?

vef'efrSa&muf&Sdaeaom jrefrmoHtrwf=uD;u ‘pk’taeESifh EdkifiH

ul;vufrSwftopf&&ef av#mufxm;cJhonfrSm vaygif;rsm;pGm &SdjyDjzpf

a=umif;udk twnfjyKum xHk;pHtwdkif; av#mufv$mudk &efukefodk@ydk@xm;

jyD;jzpfa=umif;ajymygawmhonf? tb,fha=umifh vaygif;rsm;pGm=umjyDjzpf

aomfvnf; ta=umif;rjyefao;onfudk ol rod&Sdyga=umif; xyfavmif;

ajym=um;cJhonf? trSeftm;jzifh jrefrmjynfY Todk@ xHk;pHtwdkif; aESmifh

aES;=uef@=umr_rsm;udk jzpfay:apaom ±_yfaxG;ayGvDvSonfh AsL±dku&uf

,E W&m;ESifh =udK;eDpepftqifhqifha=umifh tvkyfrwGifus,faer_rsm; t

a=umif;udk tcef;wGif;&Sd usrwdk@tm;vHk; od&SdjyD;jzpfygonf? xdktcgrS

tjcm;oHtrwfrsm;uvnf; ‘pk’ taeESifh TuJhodk@vkyf±kHr#vGJI tjcm;

a&G;cs,f&mvrf;r&SdcJ ha=umif; em;vnfoabmaygufcJhygawmhonf?

udk,fpm;vS,f tzGJ@t=uD;tuJ. rsufESmxm;um; jrwfav;ajymovdk

“idkI &DIr&aomrsufESmxm;” jzifh wdk;v#Kdawmif;yefaomavoHESifh tp

utajctaeudk vHk;aphywfaph em;rvnfcJha=umif;/ &efukefa&mufaom

tcg EdkifiHul;vufrSwf±Hk;u vkyfp&m&Sdonfrsm;udk vsifjrefpGmvkyf&ef ol

udk,fwdkifn$ef=um;vdkufrnfjzpfa=umif; ajym=um;oGm;onf? Tyk*~dKvf

rsm;rSm ‘ pk’ xuf touftm;jzifh =uD;=uolrsm;jzpfaomfvnf; aumif;

aomt&nftcsif;jzifh tcsdefpD;onfh ‘vl=uD;’ rsm;r[kwf[k usr xifjrif

rdygonf? usrvnf; tcGifh=uHKaeonfESifh csufaumif;,lum “EdkifiHul;

vufrSwfawG vHk;vHk;rudkifwJhae@ jrefjrefa&mufygapvdk@ usrwdk@ ar#mfvifh

&rSmyJ”[k ajymvdkufrdygonf? xdk@aemuf usrwdk@ ae@v,fpm twlwuG

pm;aomuf=uygonf?

tjrJwrf;udk,fpm;vS,ftzGJ@xJwGif jrefrmjynftajctaeudk usr

Page 33: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif32

wdk@ yGifhyGifhvif;vif; ajymqdkaqG;aEG;aomrdwfaqGwOD;vnf; ygonf? xdk

rdwfaqGu “pk” . a0zefcsufrsm; odyf&JvGef;onf[k ajymaomtcg/

‘pk’ u “,Hk=unfcsuft& owœd&Sd±kHru tquftEG,ft&vnf; owœd&Sd

wmudk;” [k jyefvnfacsycJhygonf? olrqdkvdkonfrSm ‘pk’ onf AdkvfcsKyf

atmifqef;ESifha':cif=unfwdk@. &ifaoG;jzpfojzifh ol@udkawmf±Hkwef±Hk ESdyf

vdk@&rnfr[kwf[k qdkvdk[efwlaeygonf? usrtxifawmh ‘pk’ onf

AdkvfcsKyfatmifqef;orD;rdk@ aoG;om;t&awmfpyfaeonfomru pdwf

"gwfuvnf; atmifqef;pdwf"gwftjynfh&Sdonfh zatwlorD;yDoonf

[k xifjrifaerdygawmhonf?”

a':atmifqef;pk=unf ukvor*~±kH;Y wm0efxrf;aqmifaepOfrSm

yif a':atmifqef;pk=unfonf wuUodkvfY pwifzl;pmqkHcJhaom a'guf

wmrdkufu,ftJ&pf (Dr.Michael Viallancourt Aris) ESifh 1971 ckESpf/

Edk0ifbmv 31 &ufae@wGif vufxufxdrf;jrm;cJhonf? rdkufu,ftJ&pf

onf jAdwdo#vlrsKd;wOD;jzpf+yD; atmufpzdk@'fwuUodkvfY ajrmufydkif; Ak'<

bmom r [m,me. vlr_a&;ESifh ,Ofaus;r_qdkif&mordkif;a=umif;udk

txl;jyKavhvmaeaom okawoDwOD;jzpfonf? olonf ,if;ynm

a':atmifqef;pkMunfESifh olYcifyGef; a'gufwm rdkufu,ftJ&pf

Page 34: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 33

&yfqdkif&m pmtkyfpmwrf;trsm;tjym;udkvnf; a&;om;jyKpkxkwfa0cJhonf?

ukvor*~±kH;Y 3 ESpfr# wm0efxrf;aqmifcJh+yD;aemuf a':atmifqef;

pk=unfonf qufvuftr_rxrf;awmhbJ om;orD;rsm;ESifh odkufodkuf

0ef;0ef;&Sdrnfh tdrfaxmifonfb0udk a&G;cs,f&ef qkH;jzwfvdkufygonf?

odk@ESifh b0opfw&yf pygawmhonf? TtcsdefrSpaom jzpfpOfrsm;rSm

trsm;od+yD;jzpfonf? cifyGef;jzpfol rdkufu,ftJ&pfonf ESpftawmf=um

uyif [dr0E WmEdkifiHav;jzpfaom blwefEdkifiHY bk&ifhom;awmf/ orD;

awmfrsm; pmjyq&mtjzpfvnf;aumif;/ tpdk;&bmomjyefXmet=uD;

tuJtjzpfvnf;aumif; wm0efxrf;aqmifcJhonf? a':atmifqef;pk

=unfonf blwefY wESpfcef@aecJhonf? blwefonf ukvor*~tzGJ@=uD;

.tzGJ@0iftjzpf r=umao;rDurS 0ifcJhojzifh a':atmifqef;pk=unfonf

csufjcif;yif blwefEdkifiHjcm;a&;±kH;Y ukvor*~udpPrsm;qdkif&m t=uHay;

t&m&Sdtjzpf tvkyf&cJhonf?

a':atmifqef;pk=unfwdk@ ZeD;armifESHonf om;OD; jrifhqef;atmif

ac: tvufZENm; (Alexander John Chirstopher Aris) udk rsufESmjrif

&ef t*Fvefodk@jyefvmonf? om;t=uD; jrifhqef;atmifudk 1973 ckESpf

{jyDv 12 &uf =umoyaw;ae@wGif zGm;jrifcJhonf? rdkufu,fu vef'ef

wuUodkvfY yg&*lbGJ@oifwef;pwifjyD; rsm;r=umrD atmufpzdk@'fwuU

odkvf ynm&SiftvkyfcGifxJ 0ifvdkufygonf? 'kwd, om;i,f xdefvif;

ac: uifrf (Dannaian Kim Arundel Aris) udk 1977 ckESpf/ pufwifbm

24 &uf pae@aewGif zGm;jrifonf? a':atmifqef;pk=unfonf uav;

rsm;tm;jyKpkysKd;axmifjcif;/ &efukef&SdrdcifxHodk@tvnftywfoGm;jcif;wdk@

jzifh rdrdb0udk at;csrf;pGm jzwfoef;vmcJhonf?

tdrfaxmifhwm0efudkxdrf;odrf;&ef a':atmifqef;pk=unfonf pm

ayrsm; pIa&;om;vmcJhonf? pmzwf0goemoefonfhtavsmuf olr

onf t*FvdyfESifh jyifopfbmom pmtkyftajrmuftrsm; pkaqmif;cJh

onf? rdkufu,f. wdbufqdkif&mpmtkyfrsm;ESifh okawoeqdkif&m pm

tkyfpmwrf;rsm;uvnf; wae@xufwae@rsm;jym;vmcJh&m tdrfY xm;p

Page 35: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif34

&myifr&Sdatmif jynfhv#Haeygawmhonf? uav;rsm;uvnf; pmzwf

0goemygolrsm;tjzpf =uD;jyif;vmcJh=uygonf?

1975 ckESpfrS 1977 ckESpftxd (2) ESpfcef@ atmufpzdk@'fwuUodkvf

abm'vD,efpm=unfhwdkuf (Bolein Library) Y jrefrmpmtkyfESifh ay/

yk&ydk'f uwfwavmufjyKpkol pm=unfhwdkufvufaxmuftjzpf wm0ef

xrf;&GufcJhonf?

xdk@aemuf a':atmifqef;pk=unfonf olr.zcif AdkvfcsKyfatmif

qef; txWKy`wWdudka&;om;&ef pwifpOf;pm;vmcJhonf? odk@jzifh *syefbm

ompum;udk ZGJ=uD;pGmjzifh pl;pl;pdkufpdkufoifygawmhonf? AdkvfcsKyfatmif

qef;. b0wpdwfwydkif;ESifh *syefEdkifiH qufpyfaeaoma=umifh *syefESifh

qufoG,fykH/ *syefEdkifiHodk@ &JabmfokH;usdyfrsm;ac:aqmifoGm;cJhykHtp/ *syefY

ppfynmoif=um;cJhykHtv,f/ *syefwdk@ESifhtwl jrefrmhvGwfvyfa&;=udK;

yrf;cJhykHtqkH; *syefqdkif&mtaxmuftxm;rsm;avhvm&efjzpfonf? xdk@

jyif jrefrmjynfta=umif; a&;om;xm;aom t*Fvdyfjrefrmpmtkyfrsm;/

*syefjynfta=umif;a&;om;xm;aom t*FvdyfESifh *syefbmompmtkyf

a':atmifqef;pkMunfESifh olr\ *syefpm q&mr rDcsDudkwm&D

Page 36: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 35

rsm;udkyg wajz;ajz;pkaqmif;vmcJhonf? AdkvfcsKyfatmifqef;. txWKywWd

udk taxmuftxm;cdkifcdkifvkHvkHjzifh jyKpk&ef&nfoefxm;&m pepfwus

okawoejyKygawmhonf?

wzufrSvnf; 1985-86 ESpfrsm;wGif *syeftpdk;&. ynmoifqk

udkvufcHum *syefEdkifiHusKdwdkwuUodkvf/ ta&SŒawmiftm&Sqdkif&m avh

vma&;XmewGif okawoeynm&Siftjzpf oGm;a&mufokawoejyKcJhyg

onf? *syefEdkifiHY okawoejyKpk&if; *syef-jrefrmcspf=unfa&;toif;

tzGJ@0ifrsm;ESifhawG@qkHum 4if;wdk@rSwqifh olrzcifESifhodu|rf;cJhaom t

ouf&SifqJ *syefppfzufqdkif&m t&m&Sd/ t&mcHrsm;ESifh tqufoG,f&cJh

onf? xdktcsdefu rdkufu,fonf tdENd,jynfajrmufydkif; qif;rvm;+rdKŒ&Sd

tdENd,EdkifiH tqifhjrifh pmayavhvma&;Xme okawoeynm&Siftjzpf

a&muf&Sdaeonf?

xdkodk@okawoejyK&if; 1987 ckESpfwGif tdENd,EdkifiHqif;rvm;jrdKŒ&Sd

txl;okawoejyKa&; tdENd,odyHXme (Indian Institute of AdvancedStudy) wGif okawoeynm&Sif (Resarch Fellow) tjzpf vkyfudkifcJhonf?

,if;odk@vkyfudkif&if; vef'efjrdKŒ&Sd vef'efwuUodkvf ta&SŒwdkif;ESifh

tmz&duavhvma&;XmewGif yg&*lbGJ@,l&efvnf; bGJ@,lpmwrf;wapmif

udk jyKpk&efpDpOfcJhonf? xkdtcsdefu olr. vkyfudkifv_yf&Sm;r_rsm;onf

vkH@v}uD;jcif;ESifh oEMdÏmef cdkifcdkifrmrmcsxm;jcif;udk jyoaeonf[k qdk&

ayrnf?

a':atmifqef;pk=unf. bGJ@,l&ef wifoGif;cJhonfhpmwrf;trnfrSm

“jrefrmhvGwfvyfa&;wdkufyGJwGif pme,fZif;rsm;u taxmuftuljyKcJhykH

(1910-1945)” jzpfonf?

xdkESpfwGifyif rdcif}uD;a':cif=unfonf rsufpdrSwdrfudk cGJpdwfuko&ef

twGuf vef'efjrdKŒodk@ a&muf&SdvmcJhonf? cGJpdwfr_rsm; atmifatmifjrif

jrif&Sdojzifh aq;ukor_a=umifh roufrom&Sd&aomfvnf; a':cif=unf

twGuf pdwf&$ifvef;csrf;ajrŒzG,ftcsdefjzpfygonf?

vef'efjrdKŒwGif ESpfv=umr#aexdkifjyD;aemuf a':cif=unfonf 1987

Page 37: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif36

ZGefvwGif rsufpd tawmf tajctaeaumif;vmojzifh jrefrmjynfodk@

pdwf&$ifvef;pGmjyefoGm;cJhonf? vef'efudk tvnftywfa&muf&SdpOfu

rnfr#pdwfcsrf;ajrŒcJha=umif;/ 4if;wdk@ESifhawG@qkHcJh&onfudkvnf; yDwdjzpf&

a=umif; ponfjzifh rdwfaqGtrsm;tjym;udk pma&;today;cJhonf?

odk@aomf &efukefjyefa&mufI 10 vrjynfhrD 1988 ckESpf/ rwfvukef

ydkif;wGif jyif;xefaomavjzwfjcif;'%fudkcH&ygonf? a':atmifqef;pk

onf qif;rvm;rS olr. tvkyfudk&yfxm;cJhum rdcifudkjyKpk&ef a&muf

vmygonf? tar&duefjynfaxmifpkwGif aexdkiftvkyfvkyfaeaom olr

tpfudk atmifqef;OD;vnf; 10 &ufcef@ vma&mufvnfywfcJhonf?

a':atmifqef;pk=unf tdrfaxmifruscifuvnf;aumif;/ tdrf

axmifjyKjyD;aomtcgYvnf;aumif; rdcif=uD;xHrSefrSef vma&muf vnf

ywfaexdkifcJhonf? rdcifa':cif=unfonf ajr;rsm;udk olrrsufpdrcGJrD wESpf

tvdku &efukefaetdrfwGif &SifjyKr*FvmyGJudk rdom;pk0ifrsm;ESifhtwl udk,f

wdkif=uD;=uyfjyD; usif;ycJhonf? a':atmifqef;pk=unf/ rdkufu,fESifh om;

ESpfa,mufonf tdENd,rS vef'efjrdK@odk@ 1987 pufwifbmvtwGif;

a':cifMunf ½kyftavmif;udk jyifxm;pOf

Page 38: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 37

jyefa&mufvm=ujyD; wuUodkvfynm&SifavmuwGif jyefvnfaeom;w

ustcsdefY rdcif=uD;a':cif=unf avjzwfa=umif; owif;a&mufvmyg

awmhonf? a':atmifqef;pk=unfonf a=u;eef;&&Sdjcif; csufcsif;yif

&onfhav,mOfjzifh rdcif =uD;tm;jyKpk&ef &efukefodk@ vdkufygcJhonf?

1988 ckESpfwGif rdcif=uD; a':cif

=unf emrusef;r_a=umifh jyefvnf

a&muf&Sdvmaom a':atmifqef;pk

=unfonf jrefrmhEdkifiHa&; tvSnfh

tajymif; wqpfcsKd;auG@wGif rar#mf

vifhyJ xdawG@cJh&ayonf? Tae&m

Y ociftkef;jrifh/ OD;axG;jrifh/ ocif

wifjrwdk@udkvnf; &if;ESD;awG@qkHcJh&

onfudk azmfjy&efvdkayonf?

ociftkef;jrifhonf AdkvfcsKyf

atmifqef;ESifhyk*~dKvfa&;t& &if;ESD;oljzpfonf? wdk;wufa&;ESifh *sme,f

ausmf*sme,fwdk@wGif t,f'Dwmtjzpf aqmif&GufcJhaom wdk@Armtpnf;

t±kH;0ifwOD;vnf;jzpfonf? ociftkef;jrifhudk 1918/ {jyD 28 &ufae@wGif

yJcl;wdkif;a'o=uD;/ vufyHwef;jrdKŒY tzOD;zdk;aumif;/ trda':at;wifwdk@rS

zGm;jrifonf? 1933 ckESpf/ Edk0ifbmvwGif vufyHwef;jrdKΠtpdk;&txuf

wef;ausmif;Y wdk@Armtpnf;t±kH; aºuG;a=umfoHpm&Gufrsm; jzef@a0jcif;

jzifh e,fcsJŒqef@usifa&;v_yf&Sm;r_rsm;udk pwifaqmif&GufcJhonf? *se,f

ausmfOD;cspfarmifrSm xdkpOfu ol. ausmif;q&mjzpfonf? 1934 ck/ rwf

vwGif vufyHwef;jrdKΠtpdk;&txufwef;ausmif;rS q,fwef;atmifcJh&m

aq;wuUodkvfodk@rwufa&mufbJ &efukefowif;pmavmuodk@ 0if

a&mufvkyfudkifcJhjyD; a&ausmf&yfwGif *sme,fausmfOD;cspfarmifESifh twlae

xdkifonf?

1938 ckESpf/ {jyDvwGif ykodrfwGifusif;yaom wwd,t=udrf jrefrm

EdkifiHvkH;qdkif&m ausmif;om;rsm;uGefz&ifhodk@ wufa&mufcJhonf? 1938

wdk;wufa&;

ociftkef;jrifh

Page 39: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif38

ckESpf/ ZGefvwGif wdk;wufa&;owif;pmt,f'Dwmtjzpf 0ifa&mufvkyf

udkifcJhonf? 1938 u olwnf;jzwfxkwfa0cJhaom‘axmift&om’ pm

tkyf xif&Sm;ausmf=um;cJhonf? *sme,fausmfwGifvnf; aqmif;yg;rsm;

a&;om;onf? 1939 ckESpf/ Zefe0g&DvwGif qDrD;cGuf uavmiftrnfjzifh

a&;om;cJhaomaqmif;yg;wyk'fa=umifh wdk;wufa&;owif;pm tmrcH t

awmif;cH&onf? xdkESpfrSmyif wdk@Armtpnf;t±kH;XmecsKyf tr_aqmif

tjzpf a&G;cs,fcH&onf?

1947 ckESpf AdkvfcsKyfatmifqef;usqkH;cJhjyD;aemufydkif;Y usef&pfol

a':cif=unfrdom;pkESifh taea0;vmcJhjyD; wESpfwcgcef@om oGm;vm

qufoG,fr_&SdcJhavonf? 1967 ckESpf a':cif=unf tdENd,oHtrwf=uD;

tjzpfrS tjidrf;pm;,lI jrefrmEdkifiHodk@ jyefvnfa&muf&SdvmjyD;aemufydkif;

wGif r=umc%qdkovdk qkHjzpfcJholjzpfonf? xdkpOfu a':atmifqef;pk

=unf t*FvefjynfwGif ynmoif=um;aeqJjzpfonf?

1984 ckESpf a':atmifqef;pk=unf jrefrmEdkifiHodk@acwWjyefa&mufcJhpOf

OD;tkef;jrifhESifhjyefvnfawG@qkHcJhonf? a':atmifqef;pk=unf yg&*lbGJ@,l&ef

pmwrf;jyKpkaepOftwGif; vdktyfaomordkif;taxmuftxm; tcsuf

tvufrsm;udk pkaqmif;ay;&ef OD;tkef;jrifhudk tultnDawmif;cJhonf?

OD;tkef;jrifhuvnf; vdktyfaomordkif;tcsuftvufrsm;udk pm=unfh

wdkufrsm;pGmrS rdwWLul;weful;/ pmtkyfta[mif;qdkifrsm;rS 0,fwef0,fI

pkaqmif;ay;cJhonf?

4if;aemufydkif;wGif a':cif=unf. usef;rma&;tajctae wpwp

csKdŒwJhvmaomtcg OD;tkef;jrifhonf a':cif=unftdrfodk@ ae@pOfvdkvdk 0if

xGufI vdktyfor#udk ulnDay;cJhonf? 1986 ckESpf a':atmifqef;pk

=unf yg&*lbGJ@&jyD;aemuf jrefrmEdkifiHodk@acwWjyefvmpOf ol.om;ESpf

a,muftm; rdcif=uD;a':cif=unfu &SifjyKay;cJhonf? &SifjyKyGJtjyD; rdom;

pk pkHpkHvifvif&SdaepOftwGif; OD;tkef;jrifhu a':atmifqef;pk=unftm;

wdkif;jynfESifhvlrsKd;twGuf wckckudk wm0ef,laqmif&Gufay;apcsifa=umif;

aqG;aEG;ajym=um;cJhonf?

Page 40: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 39

xdk@aemuf 1987 ckESpf/ arvwGif a':cif=unfonf t*Fvefodk@

rsufpdcGJ&efoGm;a&mufcJhjyD; ZGefvqef;wGif jrefrmEdkifiHodk@ jyefa&muf&Sdvm

cJhonf? 1988 ckESpf/ rwfvtukefwGif a':cif=unfavjzwfjyD;aemuf

{jyDvqef;wGif a':atmifqef;pk=unf &efukefodk@vdkufygcJhonf? OD;tkef;

jrifhu a':atmifqef;pk=unftm; a':cif=unf. usef;rma&;tajctae

ESifhrD;pmukefqDcrf;t&G,fa&mufaeonfrdk@ rnfodk@r#jyefvnf usef;rmvm

vdrfhrnf ol rxifa=umif; zGifh[ajym=um;cJhonf? xdkpOfu a':cif=unf

onf touf 75 ESpf&SdjyDjzpfonf?

tu,fI rdcif=uD;wdrf;yg;cJhaomf t*Fvefodk@rjyefbJ jrefrmjynfrSm

aexdkifI wdkif;jynftwGuf wckckudk wm0ef,lvkyfay;apcsifa=umif;

xyfrHajym=um;cJhonf? xdk@aemuf rdcif}uD;a':cif=unfonf 1988 ck/

'DZifbm 27 &ufae@wGif uG,fvGefoGm;cJhavonf?

odk@uvdk jrefrmEdkifiHwGif tpOftjrJtajccsaexdkifI wdkif;jynfESifh

vlrsKd;twGuf apwemoef@oef@/ &nf&G,fcsuf&Sd&Sd/ cH,lcsufjyif;jyif;jzifh

EdkifiHa&;vkyfaqmifygu ol.udk,fa&;udk,fwmpGef@v$wfr_rsm;/ &ifqdkif=uKH

awG@&rnfhtcuftcJrsm;udk ay;qyf&rnfudk =udKwifwGufqxm;jyD;jzpf

onf? xdkpOf rwfvausmif;om;ta&;tcif;. aemufqufwGJ 'Drdku

a&pDv_yf&Sm;r_rsm; ay:aygufaejyDjzpfonf?

Page 41: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif40

jynfaxmifpktzGJ@csKyf(yxp)tpdk;&udk vufeufjzifhjzKwfcs tm%m

odrf;cJhaom AkdvfcsKyf=uD;ae0if;OD;aqmifonfh ppfwyftm%modrf; awmf

vSefa&;aumifpDu 1962 ckESpf/ Zlvdkifv 4 &ufae@wGif jrefrmh qdk&S,f

vpfvrf;pOfygwD ac: rqvygwDudk zGJ@pnf;xlaxmifcJhonf?

rqv ygwDonf 26 ESpfwmumvtwGif; jynfolvlxk=uD; w&yf

vkH;tm; rpm;&0cref; pdwful;,Ofqdk&S,fvpf0g'rsm; r_dif;wdkufum jrefrmh

qdk&S,fvpf0g'vrf;pOfudk twif;t=uyftaumiftxnfazmfcJhr_a=umifh

ta&SŒawmiftm&SwGif o,HZmwrsm;aygºuG,fI pD;yGm;a&;zHG@jzdK;wdk;wuf

aejyDjzpfaom jrefrmEdkifiHonf pD;yGm;a&;/ EdkifiHa&;jy\emrsm; =uKHawG@

vmum urBmhrdom;pkY zGH@jzdK;r_tenf;qkH;EdkifiHtjzpf pm&if;0ifoGm;cJh&

ayonf?

Todk@tajctaersm; jynfolvlxktwGif;jzpfay:aepOf pufr_wuU

odkvfausmif;om;tcsKd@ESifh tif;pdef=udKŒukef;taemuf&yfuGufrS vli,f

tcsKdŒwdk@. rar#mfvifhbJ cdkuf&efjzpfyGm;cJh&onfh omref&efyGJav;wckudk

ta=umif;jyKI 1988 ta&;awmfykH pwifjzpfay:cJhavonf?

1988 ck/ rwfv 12 &uf/ paeae@n 9 em&D 15 rdepftcsdefcef@wGif

tif;pdefjrdK@e,f/ =udK@ukef;blwmteD; pENm0if;vufzuf&nfqdkifY pufr_

wuUodkvf 'kwd,ESpfausmif;om;rsm;jzpf=uaom armifausmfqef;0if;/

armif0if;jrifhtygt0if ausmif;om; 4 OD;ESifh t&ufrl;aeonfh &yfuGuf

aumifpDOuUX.om; aZmfaZmf (ac: ) nDnDvGiftygt0if taygif;tyg

5 OD;wdk@u pdkif;xD;qdkifoDcsif;zGifhcdkif;&mrS pum;rsm;cdkuf&efjzpfyGm;cJhonf?

,if;odk@ausmif;om;udk0if;jrifht±dkufcH&ojzifh OD;acgif;/ ausmESifh vuf

armif;wdk@wGif aygufjyJzl;a&mifaom '%f&mrsm;&&SdcJh=uonf? xdk@a=umifh

ausmif;om; 3 OD;vnf; &Jpcef;odk@oGm;a&mufwdkif=um;cJhonf? tif;pdef&J

pcef;rSvnf; vufzuf&nfqdkifwGifjzpfyGm;cJhaomtr_ESifhywfowfI O

tcef;(2)

aemufcHordkif;

Page 42: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 41

ya'yk'fr (325/ 114) t& tr_zGifhta&;,ljyD; jypfr_usL;vGef&mwGif yg0ifcJh

onfh aZmfaZmf (ac: ) nDnDvGifESifh vli,f 5 OD;wdk@tm; zrf;qD;cJhonf?

oufqdkif&mausmif;tm%mydkifrsm;ESifh jynfol@&JwyfzGJ@0ifrsm;u ta&;,l

aqmif&GufcJhjcif;a=umifh xdkudpPrSm xdkntwGuf jyD;pD;cJhavonf?

1988 ckESpf/ rwfv 13 &ufae@wGif tif;pdefjynfol@&Jpcef;rS zrf;qD;

xm;aomaZmfaZmf (ac: ) nDnDvGifonf &yfuGufaumifpD OuUX.om;

jzpfaeaoma=umifh jyefvnfv$wfay;cJhonf? ,if;odk@ aZmfaZmfqdkoltm;

jyefvnfv$wfay;vdkufonfudk ausmif;om;rsm;od&Sd=uaomtcg pufr_

wuUodkvfausmif;om; 20 cef@ jynfol@aumifpD±kH;odk@ oGm;a&muf uef@

uGufcJh=uonf? &yfuGufaumifpDOuUXu *±krpdkuf/ em;raxmifvdk

a=umif; jiif;y,fvdkufI ausmif;om;rsm; a'goolykefxum aumifpD±kH;

udk cJrsm;jzifhypfcwfcJh=uonf? pufr_wuUodkvfausmif;om;rsm;ESifh

&yfuGufaumifpDOuUXom;ESifh =udKŒukef;taemufydkif;om;vli,frsm; xyf

rH cdkuf&efjzpfyGm;cJh=u&m ausmif;om;tcsKdŒxyfrH'%f&m&&SdcJh=ujyefonf?

xdktajctae xdkowif;udkod&Sd=uonfESifhwjydKifeuf ausmif;om;rsm;

pkpnf;jyD; pENm0if;vufzuf&nfqdkifESifh =udKŒukef;taemuf&yfuGufjynfol@

aumifpD±kH;wdk@tm; cJrsm;/ ckHrsm;jzifhypfaygufjcif;/ atmf[pfqJqdkjcif;rsm;

jyKvkyfcJh=uonf? xdktajctaewGif &yfuGufor0g,rtoif;qdkif rD;

avmifr_jzpfyGm;&m &yfuGufvlxku rD;jidrf;owfjyD; ausmif;om;rsm;udk

0dkif;vdkuf&efjyK=uonf? wif;rmjyif;xefaeaom tajctae wpwp

=uD;xGm;vmum aemufqkH;Y tif;pdefvrf;r=uD;ay:wGif wzufESifhwzuf

&efapmifcJh=uonftxd jzpfcJh=uonf?

Todk@ qdk;&GmpGmjzpfysufaeonfudk oufqdkif&mtm%mydkifwdk@u

jidrf;csrf;ajyvnfpGmrajz&Sif;bJ vkHjcKHr_xdef;odrf;a&;wy f(vkHxdef;) rsm;udk

apv$wfI t=urf;zufjzdKcGif;cdkif;cJhojzifh rwfv 14 &ufae@eHeuf 3 em&D

tcsdefcef@wGif acwWvlpkuGJoGm;cJhonf? ,if;odk@aoewfrsm;jzifh ypfcwf

vlpkcGJr_a=umifh ausmif;om; 5 OD;'%f&m&&SdcJhjyD; 4if;wdk@teuf pufr_

wuUodkvf ae@ausmif;om;rsm;jzpf=uaom armifzkef;armf 23 ESpfESifh

Page 43: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif42

armifpdk;Edkifwdk@ aoqkH;cJh=uonf? armifzkef;armfonf ,refESpfrSpI pufr_

wuUodkvfabmvkH;toif; twGif;a&;rSL;wm0ef,lcJh&mrS vuf&Sd twGif;

a&;rSL;xH aiGpm&if;rsm;oGm;a&mufv$Jtyf&ef oGm;a&mufpOf qlylr_jzpfyGm;

pOfESifh=uKHawG@um vkHjcKHa&;wyfzGJ@0ifrsm;ypfcwfr_a=umifh aoewfusnf

xdrSefcJhjcif;jzpfonf? q&mESifhausmif;om;rsm;u aoewfxdrSefaom

armifzkef;armftm;ayG@,ljyD; pufr_wuUodkvftwGif;wGif 0Sufxm;cJh=u

onf? armifpdk;Edkifonf aq;±kHa&mufjyD;aemufr=umrDyif aoqkH;oGm;cJh

onf?

xdk@a=umifh rwfv 14 &ufae@wGif pufr_wuUodkvfausmif;om;rsm;

onf aoqkH;'%f&m&ol ausmif;om;rsm;udk ta=umif;jyI qufvuf

qlylqENjycJh=uonf? xdk@jyif ausmif;omrsm;ta&;ESifh ywfowfaom

awmif;qdkcsufrsm;udkvnf; tpdk;&tm;awmif;qdkcJh=uonf?

(u) ausmif;rydwfa&;/

(c) ausmif;ywf0ef;usifvkHjcKHa&;csxm;aom &Jrsm;±kyfodrf;ay;a&;/

(*) awmif;qdkcsufrsm;udk tjrefqkH;ajz&Sif;ay;Edkifrnfh wm0ef&Sdol

wOD;OD;ESifh ausmif;om;udk,fpm;vS,f acgif;aqmifig;OD;u

&efukefpufrIwuúodkvf

Page 44: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 43

awG@qkHvufcHnd‡E_dif;ay;&efESifh ajz&Sif;ray;Edkifygu wm0ef&Sdol

rsm; teD;odk@rvma&muf&ef/

xdk@jyif xdkae@rGef;vGJ 2 em&Dcef@wGif ausmif;0if;tkwfeH&H/ uGrf;,mqdkif

wdk@wGif atmufygawmif;qdkcsufrsm;udkvnf; xyfrHuyfcJh=uonf?

(u) 13/ 3/ 88 ae@jzpf&yfudk owif;pmrsm;xJY trSeftwdkif; a&;

om;&ef/

(c) aoqkH;olausmif;om;rsm;udk ausmif;om;rsm;udk,fwdkif oj*FK[f

cGifhjyK&ef/

(*) tjypfrJhaomaoqkH;ol ausmif;om;rsm;tm; 0rf;enf;a=umif;

rSwfwrf;wifay;&ef/

(C) rsuf&nf,kdAkH;/ usnfjzifhypfolwdk@udk ta&;,lay;&ef/

(i) ausmif;om;rsm;vdkvm;csufudk w&m;0iftzGJ@tpnf;w&yf&yfrS

wm0ef,laqmif&Gufay;&ef/

aemufwae@jzpfaom rwfv 15 &ufae@wGif ynma&; 'kwd,0ef

=uD; a'gufwmarmif'Donf ausmifom;rsm;udk csufcsif;oGm;a&mufnd‡

E_dif;cJhaomfvnf; tqifrajybJ qufvufwif;rmaecJhonf? xdkpOfrSmyif

vkHxdef; 500 cef@onf &efukefpufr_wuUodkvfudk 0ifa&mufpD;eif;cJhjyD;

ausmif;om;rsm;udk 0ifa&muf±dkufESufcJh&m ausmif;om;trsm;tjym; zrf;

qD;cH&jyD; '%f&m&&SdcJh=uonf? xdk@a=umifh pufr_wuUodkvf0if;twGif;Y

xdef;r&avmufatmif qlyltkHºuGvmcJhonf? xdkpOftwGif; oufqdkif&m

tm%mydkifwdk@u ae&yfjyefvdkolausmif;om;rsm; jyefEdkifa=umif;jzifh xkwf

jyefa=unmum ausmif;rsm;udk acwWydwfvkdufavonf? &efukefpufr_

wuUodkvfta&;tcif;onf &efukefwuUodkvfyifrodk@ a&muf&SdoGm;um

tkHºuGr_rsm; ydkrdk=uD;xGm;vmcJhonf? pufr_wuUodkvfausmif;om;rsm;

onf rwfv 16 &ufae@wGif &efukefwuUodkvf (yifr) y&0k%f&Sd ausmif;

om;rsm;ESifhyl;aygif;um xdkrSwqifh &efukefwuUodkvf (vSKdife,fajr) odk@

ul;vl;&ef pdkif;jyif;vm=uonf? ,if;odk@ ausmif;om;rsm; &efukefwuU

odkvf (v_dife,fajr) odk@tul; wHwm;jzLteD;odk@ta&mufwGif &JwyfzGJ@0if

Page 45: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif44

rsm;u ypfcwf±dkufESufvlpkcGJ=uonf? ausmif;om;rsm;udk tifvsm;uef

abmifwGif acsmifydwf±dkufESufcJhr_ESifhywfowfI AdkvfrSL;csKyfa[mif; atmif

=uD;u (8/ 6/ 88) &ufpGJjzifh a&;om;xm;aomtdwfzGifhay;pmwGif T

odk@azmfjyxm;onf?

“acgif;udk±dkufcGJ/ emem±dkuf”[k pufxJrSmtrdef@ay;cJha=umif;/ rdef;

uav;rsm;udkqHyifqGJ±dkuf/ a&xJuefcs/ xbDu|wfIajy;onfh rdef;u

av;udk qHyifqGJI±dkufa=umif;/ rdef;uav;tavmif;ESpfavmif; a&xJrS

ay:vma=umif;”ponfjzifhazmfjyxm;onf? 4if;tjyif tif;vsm;uef

abmifay: Yjzpfonfhnu vlrsm;pGmaoqkH;cJha=umif;/ tavmif;rsm;udk

nwGif;csif;rD;±_dŒcJha=umif;/ aoqkH;olrsm;ESifhywfowfI wvcef@=umrS

rdbrsm;xH pmjzifhta=umif;=um;a=umif;/ axmifxJwGifvnf; vkHxdef;

ykvdyfrsm;u 0if±kdufa=umif;/ ausmif;olrsm;udk t"rRusifha=umif;/ axmif

xJwGif rsm;pGmn‡Of;yrf;ESdyfpuf=ua=umif;/ vlaygif; 283 a,mufaoqkH;cJh

a=umif; tp&Sdonfjzifh a&;om;xm;avonf?

tvm;wl rwfv 17 &ufae@wGifvnf; &efukefwuUodkvftwGif;

pka0;a&muf&Sdaeaom ausmif;om;rsm;udk vlpkcGJ twif;t"rR t=urf;

zufjzdKcGif;cJhonf? rqvtpdk;&xkwfowif;pmrsm;Yrl qENjyausmif;om;

ausmif;ol 154 a,mufudkom pDppfxdef;odrf;cJhonf? aoqkH;ol/ '%f

&m&olvkH;0r&Sd[k a&;om;azmfjy=uonf?

rqvtpdk;&onf ausmif;om;rsm;. ausmif;om;rsm;ta&;ESifh

ywfowfI awmif;qdkcsufrsm;udk vkH;0vspfvsL±_Ir&awmhojzifh rwfv

17 &ufae@wGif pkHprf;a&;aumfr&Sifudk zGJ@pnf;ay;cJh&onf? xdkaumfr&Sif

onf 12/ 3/ 88 &ufae@wGif &efukefpufr_wuUodkvfausmif;rsm; jzpf

yGm;cJhaom ta&;tcif;udk pkHprf;wifjy&rnfjzpfayonf? xdkaumfr&Sift

zGJ@udk jynfaxmifpkqdk&S,fvpforRwjrefrmEdkifiH EdkifiHawmfaumifpDrS 1988

ckESpf/ rwfv 17 &ufpGJyg trdef@a=ujimpmtrSwf (45§88)jzifh xkwfjyef

a=unmcJh&m xdktrdef@a=umfjimpmt& xdkaumfr&SifwGif-

(u) OD;barmf (jynfol@w&m;ol=uD;tzGJ@0if)-OuUX

Page 46: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 45

(c) OD;vSwifh - jynfol@Oya'tusKd;aqmif-tzGJ@0if

(*) a'gufwmarmif&Sdef -jynfol@vkyfief;ppfaq;a&;tzGJ@0if

xdk@tjyif ,if;trdef@a=umfjimpmwGif aumfr&Sif. twGif;a&;rSL;

tjzpf OuUXu wm0efay;tyfolu aqmif&Guf&rnfjzpfjyD; pkHprf;a&;

aumfr&Sifonf ta&;cif;rnfuJhodk@pwifay:aygufcJhonf? ta&;cif;wGif

ausmif;om; 2 OD; aoewf'%f&mjzifhaoqkH;cJh&jcif;rSm rnfonfh ao

ewfjzifh rnfol.vufcsufa=umifhjzpfonfudk tcsuftvufrsm; trSef

&&Sdatmif pkHprf;ppfaq;I tpD&ifcHpmudk (17/ 4/ 88) &ufae@ta&muf

EdkifiHawmfaumifpDodk@ wifjy&efyg&Sdonf? xdk@tjyif ta&;cif;ESifh ywfowf

onfh aumfr&Sif.okH;oyfcsuf/ t=uHjyKcsuf/ tvm;wlta&;tcif;rsKD;

ray:aygufap&ef aqmif&Gufoifhonfhtcsufrsm; vdkygu xnfhoGif;azmfjy

&rnfjzpfonf?

tpdk;&rS pkHprf;ppfaq;r_rsm;jyKvkyfaepOftwGif;rSmyif ausmif;om;

rsm;ESifh jynfolvlxkyl;aygif;um qENjyr_rsm; qufvufjzpfyGm;cJhonf?

rwfvta&;tcif;twGif;Y tpkd;&. t=urf;zufjzdKcGif;r_a=umifh ausmif;

om;rsm;ESifh &[ef;&Sifvlajrmufrsm;pGm aoG;ajruscJhovdk/ vlaygif;rsm;pGm

xdcdkuf'%f&m&&Sdum zrf;qD;cHcJh&avonf?

rwfv 18 &ufae@wGif odrfjzLvrf;Y at;csrf;pGm qENjyaeolrsm;

emrnfqdk;jzifh ausmfMum;&m tif;pdeftusOf;axmif

Page 47: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif46

tm; zrf;qD;I xdkae@n oef;acgifausmftcsdefwGif tcsKyfum;jzifh tif;pdef

tusOf;axmifodk@ydk@aqmifcJh&m tif;pdefaxmifa&muf&Sd vmaomtcg

(71) OD;wifaqmifvmaom tcsKyfum;wpD;wGif (41) OD;aoqkH;aeonf

udk awG@&SdcJh&onf? tpdk;&xkwfjyefcsufrsm;wGifrl tcsKyfarmfawmf,mOf

rsm; rvkHavmufr_a=umifh ,mOfwpD;wGif wifaqmif&rnfh tcsKyfom;OD;

a&xuf ydkIwifaqmifcJh&jcif;/ 45 rdepfom armif;ESif&rnfhc&D;udk vrf;

ydwfqdk@r_tajctaersm;t& 2 em&Dcef@=umatmif armif;ESif&r_rsm;

a=umifh jzpf&onf[lI azmfjycJhonf?

aoqkH;olrsm;udk AdkvfwaxmifjrdK@e,f/ jrdK@e,fjynfol@&JwyfzGJ@rSL;u

19/ 3/ 88 &ufae@wGif AdkvfwaxmifjrdK@e,f/ jrdK@e,fw&m;ol=uD;tzGJ@odk@

aor_ aocif;zGifhjyD; ppfaq;ay;yg&ef wifjycJhonf? Adkvfwaxmif w&m;

ol=uD;tzGJ@onf xdkae@wGifyif jrdK@e,fwm0efcHq&m0ef/ oufqdkif&m jynf

ol@&Jt&m&Sdrsm;ESifhtwl tif;pdeftusOf;axmifodk@ oGm;a&mufppfaq;cJh

onf? aor_aocif;zGifhvSpfppfaq;csuft& 4if;wdk@onf rsuf&nf,kdAkH;

"gwfaiG@ ±_±_dufrdIaomfvnf;aumif;/ tcsKyf,mOftwGif; wifaqmif&

rnfhOD;a&xuf ydkrdkwifaqmifcJhojzifh touf±_rGef;usyfIvnf;aumif;

aoqkH;cJh&jcif;jzpfa=umif; awG@&SdcJh&onf? tqdkygudpPESifhpyfvsOf;I 19/

7/ 88 ae@wGifrS xkwfjyefa=unmcJhjyD; xdkowif;xkwfjyef&ef =uef@=umae

&jcif;rSm jidrf0yfydjym;a&;udk axmuf±_I qlylr_r=uD;xGm;ap&eftwGuf

jzpfa=umif; xkwfjyefcJhonf?

,if;odk@aoqkH;cJhr_a=umifh jynfxJa&;ESifh/ omoema&;0ef=uD;Xme

0ef=uD; OD;rif;a*gif EkwfxGufoGm;cJh&onf? xdk@jyif 1988 rwfvtwGif;

jzpfyGm;cJhaomta&;tcif;wGif jzpfay:vmcJhaomudpPrsm;twGuf wm0ef

ruif;=uonfh 0ef=uD;csKyfOD;armifarmifcESifh jynfol@Oya'tusKd;aqmif

tzGJ@OuUX OD;jrifharmiftm; 1988 Zlvdkif 26 &ufae@wGif &mxl;rS Ekwf

yg,fcJhonf?

1988 rwfvtwGif;jzpfyGm;cJhaom ta&;tcif;ESifhygwfowfI

arv 9 &ufae@ ae@pGJyg AdkvfrSL;csKyfa[mif; OD;atmif=uD;. (41) rsufESm

Page 48: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 47

yg&Sdaompmrsm;onf vlxktwGif; ysHŒESH@cJhonf? xdk@jyif OD;atmif=uD;onf

(1) “udkif;-tckawmhaumif;Edkif=uao;&JŒvm;” [laom pmw

apmifudk 12/ 5/ 88 &ufae@wGif vnf;aumif;/

(2) “tif;vsm;uefabmifjy\em”[laom pmwapmifudk 8/ 6

88 &ufae@wGif vnf;aumif;/

(3) “prf;acsmif;/ ajreDukef; &wemykH±kyf&Sif±kHudpPrsm;”[laompmudk

22/ 7/ 88 &ufae@wGifvnf;aumif;/

(4) “u|efawmfwdk@ESpfOD;xJtwGufomjzpfonf”[laompmudk 9/

7/ 88 &ufae@wGifvnf;aumif;

(5) “vl@tcGifhta&;tjynfht0&&Sda&;udpP”[laompmudk 19/ 7/

88 &ufae@wGifvnf;aumif; jzef@a0cJhonf?

rnfodk@yifqdkapumrl xdktcsdefujzef@a0cJhaom OD;atmif=uD;. pm

wef;rsm;onf jynfolvlxkudk EdkifiHa&;Edk;=um;apcJhonf? 4if;a&;om;xm;

aompmwrf;udk wckcsif;avhvm=unfhygu atmufygtwdkif; awG@&Sd&

onf?

(u) 12/ 5/ 88 &ufpGJjzifh a&;om;xm;aompmY awmfvSefa&;

aumifpD tm%modrf;jyD; 26 ESpft=um tajctaeonf ,kd,Gif;,kHom

ru ysufpD;jcif;ru ysufpD;oGm;jyD; EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ vlr_a&;tm;vkH;

usqkH;jcif;ruusqkH;cJha=umif;/ vufatmuf&Sdwm0ef&Sdolrsm;u wm0ef

,l=u&ef acgif;cHvdka=umif;/ rdrdtaejzifh pmwrf;wapmif a&;om;wifjy

cJha=umif;/ AdkvfrSL;csKyfatmif=uD; EkwfxGufcgeD; ygwDOuUX=uD;u okH;ESpf

vkyfr,f/ ratmifjrifv#if Adkvfatmif=uD;wdk@vkyf=uyg[k ajymcJha=umif;/

EdkifiHa&;orm;vkyfazmfudkifzufwGif OD;EkESifh ygwDOuUX=uD;/ AdkvfrSL;csKyf

a[mif;atmif=uD;om&SdjyD; usefvlrsm;rSm uG,fvGefjyDjzpfa=umif;/ r=umrD

wdkif;jynfqefjy\emjzpfawmhrnfjzpfa=umif;/ pufr_vkyfief;tm;vkH; vdk

vdkydwfxm;&jyDjzpfa=umif;/ 'kuQa&mufrnfhta&;udk owday;&a=umif;

azmfjyxm;onf?

(c) 8/ 6/ 88 &ufpGJjzifh a&;om;xm;aompmwrf;wGif ausmif;om;

Page 49: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif48

ta&;tcif;udk OD;pm;ay; a&;om;azmfjyxm;onf? pmwrf;. ed'gef;t

ydkif;wGif ,cifu ausmif;om;or*~taqmufttkHudk jzdKzsufolw&m;cH

rSm 4if;r[kwfa=umif; &Sif;vif;a&;om;xm;ygonf? 1988 rwfv

ausmif;om;ta&;tcif;ESifhywfowfI ygwDOuUX=uD;taejzifh wm0efr

,l&ef/ 4if;udpP.w&m;cHrSm ygwDOuUX=uD;r[kwfa=umif;/ =udKŒukef;&yf

uGufor0g,rqdkifudkrD;±_dŒr_onf ausmif;om;rsm;r[kwfa=umif;/ tvGJ

okH;pm;cJholtm; zkH;uG,f&efpm&if;&Sif;vdkI rD;±d_@cJhjcif;jzpfa=umif;/ ausmif;

om;rsm;udktifvsm;uefabmifwGif acsmifydwf±dkufa=umif;/ rdef;uav;

rsm;udk qHyifqGJ±dkuf/ a&xJuefcs/ xbDu|wfIajy;onfh rdef;uav;udk

yif qHyifqGJI ±dkufa=umif;/ rdef;uav;tavmif;ESpfavmif; a&xJuay:

vma=umif; ponfjzifha&;om;xm;&m trSefwu,faoqkH;cJhjcif;/ jyif;

xefpGm'%f&m&&SdcJhjcif;r&Sd[k tpdk;&xkwfowif;pmrsm;. rrSefruef azmf

jyr_udk t±_dufxdk; wkef@jyefxm;ayonf? 4if;jyif AdkvfrSL;csKyfa[mif; atmif

=uD;.pmwrf;Y tif;vsm;uefabmifay:wGifjzpfonfhnu vltrsm;t

jym;aoqkH;cJha=umif;/ tavmif;rsm;udk nwGif;csif;rD;±_d@cJha=umif;/ aoqkH;

olrsm;ESifhywfowfI wvcef@=umrS rdbrsm;xH pmjzifhta=umif;=um;

a=umif;/ axmifxJwGifvnf; vkHxdef;ykvdyfrsm;u 0if±dkufa=umif;/ ausmif;

olrsm;udk t"rRusifha=umif;/ axmifxJwGifrsm;pGm n‡Of;yrf;ESdyfpuf=u

a=umif;/ vlaygif; 283 a,muf aoqkH;cJha=umif;ponfjzifh a&;om;xm;

&m zwf±_&olrsm; wkefv_yfajcmufjcm;um a'gocHjyif;cJh=u&onf?

(*) 7/ 3/ 88 &ufpGJjzifha&;om;xm;onfhpmwrf;wGifrl AdkvfrSL;csKyf

a[mif;atmif=uD;onf *syefEdkifiHrS EdkifiHa&;orm;rsm;ESifh awG@qkHI wdkif;

jynftusKd;aus;Zl;&SdrnfhudpP&yfrsm;udk wdkifyifaqG;aEG;cJha=umif;/ vuf&Sd

wm0efxrf;aqmifae=uaom0ef=uD;rsm;ESifh EdkifiHjcm;qufqHa&; tqif

rajyojzifh 4if;xHvma&mufawG@qkHjyD; OuUX=uD;xHwifjyay;&ef ajymqdk

jcif; jzpfa=umif;ponfjzifh a&;om;xm;avonf?

TuJhodk@ OD;atmif;=uD;. jzef@a0pmrsm; jyifyavmuY ysHŒESHaecsdef

twGif;rSmyif 1988 arv 13 &ufae@wGif (17/ 3/ 88 ) &ufae@u zGJ@

Page 50: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 49

pnf;ay;cJhonfh &efukefpufr_wuUodkvfausmif;om;wcsKdŒESifh =udKŒukef;

taemuf&yfuGufvlxktcsKdŒwdk@ jzpfyGm;cJhaomta&;tcif;ESifh pyfvsOf;

onfh tpD&ifcHpmudk wifoGif;cJhonf? xdktpD&ifcHpmwGif tcef; (14)

cef;cGJI pmrsufESm 292 rsufESmjzifh tao;pdwfpkHprf;azmfxkwf&&Sdcsufrsm;

udk wifjyxm;onf?

zkef;armfta&;tcif;udkokH;oyf=unfhv#if rqv ppftm%m&Sifrsm;

. =uD;rm;onfh yxrtrSm;wckrSm &yfuGufaumifpDOuUXudk bufvdkuf

umuG,fay;r_ESifh vkHxdef;wyfzGJ@tiftm; tqrwefokH;jyD; ausmif;om;

rsm;udk t=urf;zufESdyfuGyfr_yifjzpfonf? 'kwd,trSm;rSm owif;pdppf

wif;=uyfr_jyKvkyfxm;onfomru owif;vdrfvnfa=unmjcif;yifjzpf

onf? vkHxdef;wyfzGJ@0ifrsm;tm; jynfxJa&;0ef=uD;XmeESifh &JcsKyfwdk@u

tkyfcsKyf&aomfvnf; rqv. tkyfcsKyfa&;,E W&m;zGJ@pnf;ykHt& trdef@ay;

pepfonf a&maESmaecJhjyD; txufrS pGufzufr_rsm;pGm&SdcJhonf? &efukef

wdkif;Yvnf; a'oygwDOuUX/ wdkif;aumifpDOuUXESifh &efukefwdkif;ppfXme

csKyfwdkif;rSL;[lI trdef@ay;Edkifonfh tm%mydkif (3) OD;&Sdonf? &efukefjrdKŒ

vkHjcKHa&;twGuf wyfr (22)/ (44)/ (77) wdk@udk qGJac:&mwGifvnf; wyfr

awmfumuG,fa&;OD;pD;csKyf csufcsif;rodvdkuf&bJ t"du±k%f; ESdrfESif;&mY

vnf; vkHxdef;rsm;ESifh ppfwyf a&maxG;aeonfudk wyfrSL;rsm;u r=udKuf

ESpfouf=uacs?

1988 arv 30 &ufae@wGif ausmif;rsm;jyefvnfzGifhvSpfonfhtcg

tusOf;axmifujyefvGwfvmonfh ausmif;om;rsm;u ,if;wdk@ tawG@

t=uKHrsm;udk jyefvnf&Sif;vif;=u&m ZGef 15 &ufae@rS 20 &ufae@txd

&efukefwuUodkvf tyef;ajz&dyfomwGif qENjyyGJrsm; qufwdkufjzpfyGm;

cJ hjyefonf? &[ef;oHCmawmfrsm;/ tvkyform;rsm;/ txufwef;

ausmif;om;rsm;ygrusef jynfolvlxkyg tajrmuftrsm;yg0ifvm=u

onf?

ZGefv 21 &ufae@wGif ausmif;rsm;udk jyefydwfa=umif; a=unmcJh

aomfvnf; oydwfarSmufr_rsm; wjynfvkH;odk@ ysHŒESHoGm;cJhonf? ,if;ae@Y

Page 51: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif50

&efukefwuUodkvf (yifr)/ vdyfckH;aq;wuUodkvf (1) ausmif;om;rsm;onf

wuUodkvf0ef;twGif;rS jyifyodk@xGufvmjyD; vlxkESifhyl;aygif;um v_dif/

prf;acsmif;/ urm&Gwf/ r&rf;ukef;/ tif;pdefjrdKŒe,frsm;wGif qENjycJh=u

onf? prf;acsmif;jrdKŒe,fwGif &JwyfzGJ@0ifrsm;u at;csrf;pGm vufeufrJhjzifh

qENjyaeolrsm;udk ypfcwfESdrfESif;&m aoa=uxdcdkufr_rsm;&SdcJhonf? xdkae@

rSmyif &efukefjrdKŒxJ&Sdaq;wuUodkvfudk ausmif;om;xkonf jynfvrf;

twdkif;qufvufcsDwufoGm;&m [Hom0wDt0dkif;tausmf ajreDukef;

ta&mufY vkHxdef;wyfzGJ@rsm;.wm;qD;r_a=umifh ausmif;om;rsm;ESifh vkH

xdef;wyfzGJ@rS yÉdyuQjzpfyGm;&m teD;tem;&Sd&yf=unfhaeonfh jynfolvl

xk. ylaygif;wdkufcdkufr_a=umifh vkHxdef; 20 ESifh jynfolw&mausmf aoqkH;

cJh&onf?

tpdk;&owif;pmrsm;Y qlylt=urf;zuform;rsm; vufeufrsKd;pkHjzifh

xdk;ckwfwdkufcdkufr_a=umifh jynfol@&JwyfzGJ@0if 6 OD; usqkH;jyD;/ 25 OD; jyif;

xefpGm '%f&m&&SdcJhonf[k vdrfnma&;om;xm;cJhaomfvnf; jynfolvl

xkaoa=uxdcdkufr_udkrl zkH;zdxm;cJhonf?

xdktawmtwGif; awmif=uD;jrdKŒESifhjynfjrdKŒrsm;Yvnf; vlxkqENjyr_

rsm;jzpfyGm;cJh&m yk'fr 144 xkwfjyefcJhonf?odkaomf jynfjrdKŒY jzpfyGm;vsuf

&Sdaom tkHºuGqENjyr_rsm; vkH;0xdef;r&awmhojzifh 1988 ckESpf/ Zlvdkifv

22 &ufae@wGif tpdk;&u ppftkyfcsKyfa&;a=unmum ppfwyfrS vufeuf

jzifh jzdKcGif;cJhonf?

,if;uJhodk@ EdkifiHtESH@&Sd jrdKŒ=uD;rsm;wGif qlyltkHºuGr_rsm;jzpfyGm;aepOfrSm

1988 Zlvdkif 23 &ufae@wGif jrefrmhqdk&S,fvpfvrf;pOfygwD ta&;ay:

nDvmcH usif;ycJhonf? ,if;tpnf;ta0;Y ygwDOuUX OD;ae0if;onf

,if;Y tjypf&Sdr_a=umifh EkwfxGuf&aomfvnf; “ppfwyfqdkwm rdk;ay:

axmifjyD;awm hypfwmr[kwfbl;? ypf&ifrSefatmifypfw,f” [k vlxkESifh

ausmif;om;rsm;udkpdefac: jyD; ordkif;wGif trnf;puf=uD;xifatmif ajym

=um;oGm;cJhonf? Zlvdkif 24 &ufae@wGif qufvufusif;yjyKvkyfcJhaom

rqvygwD ta&;ay:nDvmcH'kwd,ae@tpnf;ta0;Y wyfrawmf pnf;

Page 52: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 51

±kH;a&;aumfrwDrS nDvmcH &J

abmfarmifoifhu OD;atmif=uD;

. 41 rsufESmygpmESifh ywf

owfI xnfhoGif;ajym=um;

oGm;cJhonf? 4if;. wifjy ajym

qdkcsufrSm “wuUodkvfor*~ t

aqmufttkHudk 1962 ckESpf/ Zl

vdkifv 8 &ufae@wGif azmufcGJ

zsufqD;onfhjzpf&yfrSefudk &Sif;

vif;ajym=um;cJhjcif;onf o

rdkif;wGif rSefuefaomjzpf&yfudk twdtvif; rSwfwrf;wifxm;&Sdonfh

EdkifiHa&;upm;uGufjzpfa=umif;/ ,if;udpPwGif AdkvfrSL;csKyfa[mif; atmif

=uD;onf OuUX=uD;tay: ausmif;om;ESifhjynfolvlxku txiftjrif

vGJrSm;r_jzpfay:atmif v_H@aqmfcsufomjzpfonfudkawG@&Sd&a=umif;/ 4if;

onf wdkif;jynf. pGrf;tm;pk=uD;okH;&yfjzpfaom jynfol/ wyfrawmfESifh

EdkifiHawmfacgif;aqmif=uD;rsm;udk jydKuGJatmifpDrHcsufjzifh ,if;or*~udpPudk

tcGifhaumif;,lum jynfoludk qlylxºuGap&ef zefwD;cJhjcif;jzpfa=umif;/

xdk@tjyif rwfvESifhZGefvta&;tcif;rsm;wGif jzpfay:cJhonfh tajctae

rsm;udk r[kwfrrSefvdrfnmpGyfpGJI jynfolrsm;xifa,mifxifrSm;jzpfap&ef

pmwrf;rsm;udka&;om;I jynfolESifhausmif;om;rsm;udk jzef@a0cJha=umif;/

wcsdefwnf;wGif acgif;aqmifydkif;ESifhwyfrawmftwGif; aoG;uGJatmifjyK

vkyfjyD; OuUX=uD;tay: opPmapmifhod cspfcifav;pm;oa,mif csOf;uyf

um 4if;tm%m&&Sd&ef =udK;yrf;cJha=umif;/ olonfOuUX=uD;tay: opPm&Sd

onf[kajymqdka&;om;aeaomfvnf; OD;Eku EdkifiHawmfudk awmfvSefykef

uef&ef jynfyodk@xGufcGmrnfhudpPudk OuUX=uD;tm; qufvufwifjyr_

r&SdcJha=umif;/ 1970 jynfhESpfwGif OD;Ek. jynfajy;olykeftcsKdΠjrpf0u|ef;ay:

a'oodk@0ifa&mufcJh&mwGifvnf; wyfrawmfESifhjynfolwdk@yl;aygif;I axmf

ydkifppfqifa&;jzifh tjyD;tydkifacsr_ef;cJhonfudk wyfrawmfonf wyfcGJESpfcGJ

tmPm&Sifa[mif;

AdkvfcsKyfBuD;ae0if;

Page 53: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif52

pmolykefudk wyfom;tvkH;t&if;okH;jyD; acsr_ef;jcif;onf ra&mif&mqDvl;

jzpfaea=umif;/ olykeftiftm;rsm;aom&Srf;jynfe,fa'owGif wyftif

tm;enf;enf;ESifh ppfqifa&;0ifaeonf[k ajymqdkcJha=umif;/ 4if;onf

at;csrf;om,maom trmcHe,fajrwGif jynfajy;olykefrsm; =uD;xGm;

vmapaomqENjzifh r±dk;om;aomt=uHtOm%fudk OuUX=uD;xHodk@ a&;

om;wifjycJha=umif;/ olonf wdkif;jynfudk wu,fcspfjrwfEdk;ol rsKd;cspf

yk*~KdvftppftrSefjzpfv#if Todk@a&SŒaemufrnDnGwfaom ajymqdka&;

om;r_udk rjyKvkyfoifha=umif;/ OuUX=uD;onf AdkvfcsKyfatmifqef;ESifhtwl

vGwfvyfa&;wdkufyGJ0ifcJh±kHr#omru wdkif;jynfwGif ta&;=uKHvmwdkif; wm

0ef,lcJhonfhacgif;aqmifjzpfa=umif;/ txl;ojzifh 1958-59 ckESpfwGif

wdkif;jynfwGiftdrfapmifhtpdk;&tjzpfjzifh wm0ef,lapmifha&Smufay;cJhjyD;

1962 ckESpfwGif wdkif;jynftpdwfpdwfjydKuGJrnfh tajctaersm;a=umifh

xdef;odrf;apmifha&SmufcJh&a=umif;/ xdk@a=umifh OuUX=uD;taejzifh ygwDEkwf

xGufudpPudk jyefvnfpOf;pm;ay;yg&ef wifjyyga=umif; aqG;aEG;oGm;onf?

odk@aomf Zlvdkif 25 &ufae@wGif usif;ycJhaom nDvmcH wwd,ae@

ta&;ay:tpnf;ta0; qkH;jzwfcsufcsrSwfcJh&m vrf;pOfygwDOuUX=uD; OD;

ae0if;ESifh ygwDtaxGaxGtwGif;a&;rSL; OD;pef;,kwdk@tm; ygwDwm0efrS

EkwfxGufcGifhjyKjyD;/ ygwD0iftjzpfrS tem;,lcGifhjyK&ef/ jynfol@qENcH,lyGJrjyK

vkyf&efwdk@twGuf qkH;jzwfcJh=uonf?

Zlvdkif 26 &ufae@wGif ygwDA[dkaumfrwD '\rt=udrf tpnf;t

a0;udk jynfol@v$wfawmftpnf;ta0;cef;rYusif;yjyKvkyf&m A[dk aumf

rwD0ifrsm;u OD;pdefvGiftm; ygwDOuUXtjzpf wifajr‡mufcJh=uonf? xdk@

tjyif EdkifiHawmf0ef=uD;csKyf OD;armifarmifcESifh jynfol@Oya'tusKd;aqmif

tzGJ@OuUX OD;jrifharmifwdk@tm; tcsKyfum;twGif; vlaygif; 41 a,muf

avrGef;usyfaoqkH;r_ESifhywfowfI jzKwfcsvdkufonf? xdk@aemufZlvdkif

27 &ufae@wGif qufvufusif;yjyKvkyfcJhaom pwkwt=udrf jynfol@

v$wfawmf tpnf;ta0;rSvnf; OD;pdefvGiftm; EdkifiHawmfaumifpD OuUX

ESifh EdkifiHawmforRwtjzpf a&G;cs,fwifajr‡mufcJh=uonf? xdk@tjyif EdkifiH

Page 54: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 53

awmfaumifpDtwGif;a&;rSL;tjzpf OD;xGef;wifwdk@udkvnf;aumif; a&G;cs,f

cJh=uonf? Zlvdkif 28 &ufae@wGif ausmif;om;rsm;onf vlpkvla0; rjyK

vkyf&[k xkwfjyefxm;aomtrdef@udkqef@usifjyD; a&$wd*kHbk&m;Y oydwf

pcef;zGifhvSpfI pk±kH;qENjycJh=uonf?

Zlvdkif 29 &ufae@ta&mufwGif ppftpdk;&rS OD;atmif=uD;ESifh taygif;

tyg 9 OD; (OD;=unf[ef/ atyDowif;axmufOD;pdef0if;/ OD;cifndK/ OD;=unf

armif/ OD;ba&$/ OD;cspfudkudk/ OD;xGef;a&$/ OD;atmifjrifh/ OD;aZmf0if;OD;) wdk@tm;

EdkifiHawmfudkxdyg;rnfhtE W&m,frS =udKwifumuG,fonfhyk'frjzifh xdef;

odrf;vdkufonf?

tajctaerSm wjznf;jznf;ydkrdkqdk;0g;vmum tpdk;&qef@usifa&;

aºuG;a=umfoHrsm;onf vrf;rrsm;ay:odk@ a&muf&SdvmcJhonf? 1988 Zl

vdkif 28 &ufae@rSpI &efukefjrdK@awmfpnfyifom,ma&;e,fedrdwf t

wGif;&Sd jrdK@e,frsm;Yynmoif=um;aeaom ausmif;rsm;odk@ysHŒESH@a&muf&Sd

vmonf? qENjyausmif;om;rsm;onf ,if;ae@rS =o*kwfv 2 &ufae@

txd a&$wd*kH&ifjyifawmfay:wGif oydwfpcef;rsm; zGifhvSpfcJh=uonf? qENjy

ausmif;om;rsm;onf bk&m;&ifjyifay:wGif pkpnf;um vma&muf=u

aom vlxky&dwfowftm; vufurf;pmapmifrsm;a0iSjcif;/ tpdk;&qef@

usifa&;a[majymjcif;/ pmuyfjcif;wdk@udk jyKvkyfcJh=uonf?

ausmif;om;tiftm;pkESifh jynfolwdk@ pk±kH;rdaomtcg bk&m;ay:rS

wqifh &efukefjrdKŒtwGif;&Sd jrdKŒe,ftcsKdŒwGif vSnfhvnfqENjycJh=uonf?

xdk@a=umifh rqv tpdk;&onf 1988 ckESpf/ =o*kwfv 3 &ufae@wGif

EdkifiHawmfaumifpD. a=unmcsuftrSwf 5§88jzifh &efukefwdkif; ppftkyf

csKyfa&;Oya'udk xkwfjyefcJhonf? xdk@tjyif EdkifiHawmf. pDrHcef@cGJr_tm%m

ESifh w&m;pD&ifr_tm%mrsm;udk umuG,fa&;OD;pD;csKyf AdkvfcsKyf=uD; apm

armiftm; tyfESif;cJhonf? umuG,fa&;OD;pD;csKyfonf EdkifiHawmfaumifpD

a=unmcsuf 5§88 yg vkyfydkifcGifht& xdkae@rSmyif umuG,fa&;OD;pD;csKyf

±kH;. ppftkyfcsKyfa&;a=unmcsuftrSwf (2)udk xkwfjyefI &efukefwdkif;

ppfXmecsKyf/ wdkif;ppfXmecsKyfwdkif;rSL; AdkvfrSL;csKyfrsKd;nGef@tm; rdrdudk,fpm;

Page 55: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif54

ppftkyfcsKyfa&;udk aqmif&Guf&ef tm%mv$Jtyfay;cJhonf?

odk@jzifh 1988 ckESpf/ =o*kwfv 3 &uf n 7 em&DrSpI 1988 =o*kwf

v 24 &ufae@txd &efukefwdkif;ppfXmecsKyf ppftkyfcsKyfa&;trdef@rsm;udk

atmufygtwdkif;xkwfjyefcJhonf?

(u) &efukefwdkif;ppfXmecsKyf/ ppftkyfcsKyfa&;trdef@ trSwf (1§88)

jzifh ppftkyfcsKyfa&;a'oowfrSwfjcif;ESifh ppfa'orSL;rsm;cef@tyfjcif;?

(c) &efukefwdkif;ppfXmecsKyf/ ppftkyfcsKyfa&;trdef@trSwf(2§88)jzifh

pDrHcef@cGJr_ESifh w&m;pD&ifr_wdk@ESifhywfowfI n$ef=um;csufxkwfjyefjcif;?

(*) &efukefwdkif;ppfXmecsKyf/ ppftkyfcsKyfa&;trdef@trSwf(3§88)jzifh

ppftkyfcsKyfa&;a'owGif w&m;pD&ifjcif;?

(C) &efukefwdkif;ppfXmecsKyf/ ppftkyfcsKyfa&;trdef@trSwf (4§88)jzifh

jynfol@vkyfief;ppfaq;a&;tzGJ@tqifhqifhwdk@udk pDrHcef@cGJa&;udpPrsm; quf

vufaqmif&Gufapjcif;?

(i) &efukefwdkif;ppfXmecsKyf/ ppftkyfcsKyfa&;trdef@trSwf(6§88)jzifh

nrxGuf&/ vrf;rsm;ay:wGif vlig;a,mufESifh ig;a,mufESifhtxuf oGm;

vmv_yf&Sm;jcif;rjyK&trdef@rsm; xkwfjyefjcif;?

(p) &efukefwdkif;ppfXmecsKyf/ ppftkyfcsKyfa&;trdef@trSwf(9§88)jzifh

ppftkyfcsKyfa&;trdef@trSwf(6§88)jzifh xkwfjyefwm;jrpfcsufrsm;tm;

±kyfodrf;jcif;?

1988 ckESpf/ =o*kwfv 5 &ufae@twGif; ppftkyfcsKyfa&; t=uH

ay;tzGJ@tm; wyfrawmfrSt&m&Sd=uD;wOD;ESifh jynfol@Oya'tusKd;aqmif

tzGJ@rS wOD;tygt0if ckESpfOD;jzifh zGJ@pnf;aqmif&GufcJhonf? xdk@jyif um

uG,fa&;OD;pD;csKyf AdkvfcsKyf=uD;apmarmifonf &efukefwdkif;ppfXmecsKyf wdkif;

rSL;tm; umuG,fa&;OD;pD;csKyf±kH;. a=unmcsuftrSwf(2) t& v$Jtyf

xm;aomtm%mt&yf&yfudkusifhokH;apvsuf atmufygtwdkif;ppftkyf

csKyfa&;tzGJ@udk zGJ@pnf;cJhonf?

(u) AdkvfrSL;csKyf rsKd;n$ef@ - OuUX (wdkif;rSL;/ &efukefwdkif;ppfXmecsKyf)

(c) OD;&J0if; - tzGJ@0if (OuUX/ &efukefwdkif;a'oygwDaumfrwD)

Page 56: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 55

(*) OD;ausmfodef; - tzGJ@0if (OuUX/ &efukefwdkif;jynfol@aumifpD)

(C) AdkvfrSL;=uD; atmifcif - tzGJ@0if (jrdKŒawmf0ef/ &efukefjrdKŒawmf

pnfyifom,ma&;tzGJ@)

(i) AdkvfrSL;=uD; oef@Zif - tzGJ@0if ('kwd,wdkif;rSL;/ &efukefwdkif;

ppfXmecsKyf)

(p) AdkvfrSL;=uD; cifjrifh - tzGJ@0if (ppfa'orSL;/ trSwf (1) ppfa'o)

(q) AdkvfrSL;=uD; odef;xGef; - tzGJ@0if (ppfa'orSL;/ trSwf (2)

ppfa'o)

(Z) AdkvfrSL;=uD; omaX; - tzGJ@0if (ppfa'orSL;/ trSwf (3) ppf

a'o)

(ps) AdkvfrSL;=uD; rsKd;aqG - tzGJ@0if (ppfa'orSL;/ trSwf (4) ppfa'o)

(n) 'kwd,AdkvfrSL;=uD; odef;jrifh - tzGJ@0if (OuUX/ wdkif;w&m;ol=uD;

tzGJ@)

(É) OD;rsKd;n$ef@ - tzGJ@0if (OuUX/ wdkif;vkyfief;ppfaq;a&;tzGJ@)

(X) OD;qef;jrifh - tzGJ@0if (&JaxmufcsKyf/ jynfol@&JwyfzGJ@XmecsKyf)

(È) AdkvfrSL;=uD; aZmfrif;- tzGJ@0if (n$ef=um;a&;rSL;csKyf/ rD;owf

OD;pD;Xme)

(Ê) a'gufwm OD;pdef&D - tzGJ@0if (&efukefwdkif;usef;rma&;OD;pD;Xme)

(%) 'kwd,AdkvfrSL;=uD; atmifoef; - twGif;a&;rSL; (ppfOD;pD;rSL;-

yxrwef;)

(w) 'kwd,AdkfvfrSL;=uD; wiftkef;- wGJzuftwGif;a&;rSL; (vuf

axmufppfOya'csKyf/ &efukefwdkif;ppfXmecsKyf)

,if;uJhodk@ ppftkyfcsKyfa&; a=unmusifhokH;jcif;udk rqv tpdk;&u

EdkifiHawmfvkHjcKHa&;ESifh jynfol@tdk;tdrfwdk@udk umuG,fapmifha&Smuf&ef t

vdk@iSm urBmhEdkifiHrsm;wGif usifhokH;vsuf&Sdaom usifhxkH;rsm;ESifhtnD jynf

axmifpk qdk&S,fvpforRw jrefrmEdkifiHawmf zGJ@pnf;ykHtajccHOya'yk'fr

(76) t& tyfESif;xm;aom vkyfydkifcGifhrsm;udk okH;pGJvsuf xkwfjyefcJhaom

EdkifiHawmfaumifpD. a=unmcsuftrSwf(5§88)t&jzpfonf[kqdkonf?

Page 57: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif56

,if;odk@ ppftkyfcsKyfa&; a=unmcJhjyD;aemuf ArmEdkifiHvkH;qdkif&m

ausmif;om;rsm;or*~u ppfOya'xkwfjyefcsufudk zDqefum &Spfav;vkH;

taxGaxGoydwf=uD;twGuf v_H@aqmfa&;pmapmifrsm; pwifjzef@a0cJho

vdk vlaygif;ajrmufrsm;pGmuvnf; qENjycJhonf?

Todk@jzifh ppftkyfcsKyfa&;pwifonfh 1988 =o*kwfv 3 &ufrS 8

&ufae@txd &efukefjrdK@tygt0if jrdKŒ=uD; 19 +rdKŒY jidrf;csrf;pGm qENjy

awmif;qkdaeaom vlxk=uD;tm; vkHjcKHa&;wyfzGJ@0ifrsm;u ypfcwf&Sif;

vif;r_a=umifh &[ef;&Sifvl ausmif;om;rsm; axmifcsDaoqkH;cJh&onf?

1988 =o*kwfv 8 &ufae@ ordkif;wGifrnfh taxGaxGoydwf=uD;udk jynf

olvlxkodef;csDqifE$JcJh=uonf? xdkae@nae 5 em&DwGif jrdKŒawmfcef;ra&SŒ&Sd

ajruGufvyfY qENjyolrsm; pka0;a&muf&SdvmjyD; awmif;qkdr_rsm;udk

awmif;qdkjcif;/ tpdk;&qef@usifa&; ajymqdkjcif;rsm;jyKvkyfum a&muf&Sdvm

aom vlxk=uD;tm; qENjyacgif;aqmifrsm;u tvSnfhusw&m;a[m

ajymae&m &efukefwdkif; wdkif;rSL;u tjrefqkH;vlpkcGJ&ef toHcsJŒpufrS a=u

jimcJhonf? vlxk=uD;u rdrdtpDpOfwdkif; ra=umufr&GHŒ/ rwkefrv_yf quf

vufjyKvkyfcJh&m n 11 em&DwGif enf;AsL[mwckESifh ajcjrefwyf&if; (2)

&if;wdk@onf jrdK@awmfcef;rrSaeI armif;jyefaoewfrsm;jzifh w&pyfypfcwf

Page 58: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 57

r_a=umifh vlxkaxmifaygif;rsm;pGm xyfrHaoG;ajruscJh&jyefonf? =o*kwf

v 11 &ufae@wGif tzGJ@tpnf;aygif;pkH/ or*~/ toif;tzGJ@rsm; at;csrf;

pGm qENjyaeonfhvlxktm; ppfwyfu xyfrHypfcwf&m vlxkaxmifaygif;

rsm;pGm aoa=u'%f&m &&SdcJhonf?

,if;odk@ &ufpufpGmypfrdef@ay;cJhaom EdkifiHawmforRw OD;pdefvGiftm;

jynfyowif;pmapmifwckjzpfonfh wdkif;rf (Time) r*~Zif;=uD;u (8/ 8/

88) xkwfwGif om;owform;odk@r[kwf vlowform; (The Butcheer)

tjzpf a&;om;cJhavonf?

xdkae@rSmyif emusnf;a'gojzpfaeaom vlxk=uD;u &efukefwdkif;

twGif; jrdKŒe,f&Jpcef;rsm;udk pD;eif;0ifa&mufwdkufcdkufum rD;±_d@zsufqD;

cJh=uonf? xdk@twl 1988 ckESpf/ =o*kwfv 10 &ufae@wGif jrefrmjynfjrdKŒ

=uD;rsm;Y qlyltkHºuGr_rsm; qufwdkufjzpfyGm;cJhonf?

xdkodk@aom tajctaet&yf&yfa=umifh =o*kwfv 12 &ufae@wGif

OD;pdefvGifonf rqvygwDOuUXtjzpfrSvnf;aumif;/ EdkifiHawmfaumifpD

OuUXtjzpfrSvnf;aumif; EkwfxGufoGm;cJh&onf?

jynfwGif;jynfyEdkifiHrsm;wGif emrnfqdk;jzifhausmf=um;cJhaom OD;

pdefvGifonf rGefjynfe,f/ aygifjrdKŒe,f/ aumhu&if&GmwGif tzOD;a&$&if/

trda':rm=uD;wdk@rS 1924/ Zefe0g&Dv 22 &ufae@wGif zGm;jrifcJhonf? y

nmt&nftcsif;edrfhyg;I ArmhumuG,fa&;wyfrawmf wyf&if; (1) wyf

cGJ (3) Y wyfom;tjzpf 0ifa&mufppfr_xrf;&if; *syefacwf r*Fvm'kH ppf

wuUodkvfAdkvfoifwef;wwd,odk@ wufa&mufcJholjzpfonf? xdk@aemuf

ajcvsifwyf&if;(3)/ csif;aoewfudkifwyf&if;/ trSwf (4) aoewfudkif

wyf&if;wdk@Y toD;oD;xrf;&GufcJholjzpfonf?

,if;aemuf taemufawmifwdkif;ppfXmecsKyf 'kwdkif;rSL;/ taemuf

ajrmufwdkif;ppfXmecsKyfwdkif;rSL;tjzpf aqmif&GufcJholjzpfonf? xdkrSwqifh

or0g,r0ef=uD;Xme/ ydk@aqmifqufoG,fa&;0ef=uD;Xme/ jynfxJa&;ESifh

omoema&;0ef=uD;Xmewdk@Y 0ef=uD;tjzpfvnf;aumif; xrf;&GufcJholvnf;

jzpfonf?

Page 59: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif58

xdk@aemuf EdkifiHawmfaumifpD0iftjzpfvnf;aumif;/ EdkifiHawmf

aumifpDtwGif;a&;rSL;tjzpfvnf;aumif;/ rqvygwD wGJzuftaxGaxG

twGif;a&;rSL;tjzpfvnf;aumif; tqifhqifhxrf;aqmifcJholjzpfonf?

rqvygwD OuUXESifh EdkifiHawmforRwtjzpf EkwfxGufoGm;cJhjyD;aemuf

2004 ckESpf/ {jyDv 9 &ufae@wGif uG,fvGefoGm;cJhonf?

rqvtpdk;&u =o*kwfv 8 &ufae@rS =o*kwfv 14 &ufae@txd

&Spfq,fh&Spf'Drdkua&pDta&;awmfykH=uD;tm; t=urf;zufjzdKcGif;cJhr_a=umifh

aoqkH;ol/ '%f&m&ol/ zrf;qD;xdef;odrf;cH&olrsm;udk xdefcsefI atmuf

ygtwdkif; xkwfjyefcJhonf?

(u) aoqkH;olrsm;? ? trsKd;om; (106) OD;/ trsKd;orD; (8) OD;/

pkpkaygif; (114) OD;?

(c) '%f&m&olrsm;? /? oHCm (6) yg;/ trsKd;om; (304) OD;/

trsKd;orD; (26)OD;/ pkpkaygif; (336)OD;?

(*) zrf;qD;xdef;odrf;cJh&olrsm;? ? oHCm (27) yg;/ trsKd;om;

(2557) OD;/ trsKd;orD; (381) OD;/ pkpkaygif; (2965) OD;wdk@ jzpf

onf?

xdkumvwGif vkHjcKHa&;wyfzGJ@0ifrsm; xdcdkufaoqkH; '%f&m&&Sdr_ t

ajctaersm;udkvnf; -

(u) wyfrawmf

(1) aoqkH;ol (2) OD;

(2) '%f&m&ol (10) OD;

(3) vufeufwvuf qkH;±_H;?

(c) jynfol@&J

(1) aoqkH; (16) OD;

(2) '%f&m& (4) OD;

(3) vufeuf (27) vuf qkH;±_H;wdk@jzpfonf?

Page 60: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 59

xdkumvtwGif; t=urf;zufr_rsm;a=umifh ysufqD;qkH;±_H;r_pm&if;rsm;

udkvnf; oufqdkif&m0ef=uD;Xmetvdkuf atmufygtwdkif; azmfjycJhonf?

(u) aqmufvkyfa&;0ef=uD;Xme usyf (1827260)

(c) jyef=um;a&;0ef=uD;Xme usyf (802255)

(*) pGrf;tif0ef=uD;Xme usyf (2843983)

(C) v,f,mESifhopfawm0ef=uD;Xme usyf (141550)

(i) trSwf (1) pufr_0ef=uD;Xme usyf (725346)

(p) or0g,r0ef=uD;Xme usyf (10373778)

1988 =o*kwfvwGif jzpfyGm;cJhaom &Spfq,fh&Spf 'Drdkua&pDta&;

awmfykHonf &efukefjrdK@wckwnf;wGifomr[kwfbJ EdkifiHtESH@/ +rdKŒe,ft

rsm;tjym;wGifjzpfyGm;cJh&m qkH;±_H;ysufpD;r_rsm;/ aoa=u'%f&m&ol trsm;

tjym;&SdcJhonf?

TuJhodk@ tajctaersm;±_yfaxG;aepOfumvtwGif;rSmyif rqv

ygwD ygwDA[dkaumfrwD (11) =udrfajrmuf tpnf;ta0;udk 1988 =o*kwf

v 19 &ufae@wGif &efukefjrdKΠjynfol@v$wfawmftpnf;ta0;cef;rY

usif;yjyKvkyfcJhonf? xdktpnf;ta0;rS vpfvyfoGm;aomygwDOuUX

ae&mtm; ygwDA[dktvkyftr_aqmifaumfrwD0if a'gufwmarmifarmif

tm; a&G;cs,fwifajr‡mufcJh=uonf? xdkae@ ae@vnfydkif;wGif qufvuf

usif;yaom pwkwÎt=udrf jynfol@v$wfawmftpnf;ta0;rS EdkifiHawmf

aumifpDOuUXESifh EdkifiHawmforRwtjzpf a'gufwmarmifarmifudkyif a&G;

cs,fvdkufa=umif; a=unmcJhonf?

a'gufwmarmifarmifonf EdkifiHawmforRwjzpfvmjyD;aemuf EdkifiH

awmfaumifpD. a=unmcsuftrSwf (7§88) jzifh EdkifiHawmfwGif vuf&Sd

jzpfysufaeaom EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ jynfol@a&;&mpDrHcef@cGJa&; tajc

taet&yf&yfESifhpyfvsOf;I jynfolwdk@. ppfrSefaomoabmxm;rsm;udk

&,lEdkif&eftwGuf jynfol@w&m;ol=uD;tzGJ@OuUX OD;wifatmif[def; OuU

Xtjzpfaqmif&Gufrnfh jynfol@qENavhvmpkHprf;a&;aumfr&Sifudk tzGJ@0if

11 OD;jzifh 1988 =o*kwfv 19 &ufae@rS tpjyKI atmufygtwdkif; zGJ@

Page 61: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif60

pnf;cJhonf?

(u) OD;wifatmif[def; - OuUX (OuUX/ jynfol@w&m;ol=uD; tzGJ@)

(c) OD;pef;armif - tzGJ@0if (EdkifiHawmfaumifpD0if)

(*) OD;pdkif;atmifxGef; - tzJG@0if (EdkifiHawmfaumifpD0if)

(*) a'gufwm ref;oufpH - tzJG@0if (EdkifiHawmfaumifpD0if)

(i) OD;bjidrf; - ('kwd,OuUX/ tvkyform;tpnf;t±kH;/ A[dkOD;pD;

tzGJ@XmecsKyf)

(p) OD;cspfaqG - ('kwd,OuUX/ awmifolv,form;tpnf;t±kH;

A[dkOD;pD;tzGJ@XmecsKyf)

(q) a'gufwmxGef;oif - (ygarmuQcsKyf/ aq;wuUodkvfrE Wav;)

(Z) OD;vSxGef; - (jynfol@v$wfawmfudk,fpm;vS,f/ ausmufwef;-

2)

(ps) OD;apmv_dif - (ausmif;tkyf=uD;/ [oFmwaumvdyf)

(n) OD;atmifwdk; - twGif;a&;rSL; (tzGJ@0if/ 0efxrf;a&G;cs,favhusifh

a&;tzGJ@)

(É) OD;cifarmifat; - wGJzuftwGif;a&;rSL; (n$ef=um;a&;rSL;csKyf/

A[dkw&m;±kH;/ jynfol@w&m;ol=uD;tzGJ@)

xdkpOftwGif; ociftkef;jrifhonf a':atmifqef;pk=unftm; ocif

wifjrESifhrdwfqufay;cJhonf?

ocifwifjronf ociftkef;jrifh.urf;vSrf;csuft& a':atmifqef;

pk=unfodk@ tultnDay;&eftwGuf oabmwlnDcsufESpfcsufudk awmif;

qkdcJhonf?

(1) a':atmifqef;pk=unfESifh OD;axG;;jrifhwdk@ESpfOD; a&;om;xkwfjyef

xm;aom tpdk;&ESifhjynfolwdk@tm; arwWm&yfcHcsufpmwrf;wGif jrefrmhqdk

&S,fvpfygwD0ifrsm;tm; *dk%f;*%&Sdoabmxm;&Sdjcif;onf rSm;,Gif;ae

onf? xdkoabmxm;udk ±kyfodrf;&ef?

(2) aemif ygwDpkH'Drdkua&pD tajctaersm;ay:xGef;vmjyD; EdkifiHa&;

Page 62: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 61

ygwDrsm;ay:aygufvmygu ol@ (ocifwifjr) tm; EdkifiHa&;ygwDrsm;wGif

ryg0ifr_udk cGifhjyK&ef?

xdkoabmwlnDcsufESpfcsufudk a':atmifqef;pk=unfu oabmwl

vufcHcJha=umif; jyef=um;cJhojzifh ocifwifjru a':atmifqef;pk=unfudk

ulnD&ef qufoG,fcJhjcif;jzpfonf? xdk@aemufwGif ocifwifjr t=uHay;cJh

onfhtwdkif; a':atmifqef;pk=unfwdk@ a&;om;xkwfa0cJhaom “jynfol@

twdkifyifcHuGefz&ifhusif;yI jy\emrsm; nd‡E_dif;ajz&Sif;a&;” pmwrf;

wGifyg&Sdonfh rqvygwD0ifrsm;tay: *kd%f;*%oabmxm;jzifh a&;

om;xm;csufudk jzKwfy,f&efpmwrf;udk xyfrH±dkufESdyfjzef@jzL;cJhonf?

a':atmifqef;pk=unfonf xdkarwWm&yfcHcsufpmwrf;udk xdkpOfu

EdkifiHawmfaumifpDtwGif;a&;rSL; ol&OD;ausmfxiftm;qufoG,fjyD; ay;ydk@

cJhonf? vlcsif;awG@qkH&efvnf; =udK;pm;cJhonf? odk@aomf awG@qkHcGifhr&cJh

ay? xdk@aemuf a':atmifqef;pk=unfonf ol.oabmxm;udk a'guf

wmarmifarmifxHwifjy&ef ocifwifjrtm;wifjyI =udK;pm;cJhao;onf?

ocifwifjru a':atmifqef;pk=unf. tultnDawmif;cHr_rsm;ESifh ywf

owfI yxrOD;pGm olESifh&if;ESD;aom w&m;ol=uD;tzGJ@OuUX OD;wifatmif

[def;tm; qufoG,ftultnDawmif;=unfhrnf? OD;wifatmif[def;

oabmwlv#if OD;wifatmif[def;ESifh yxrawG@jyD; a'gufwmarmifarmif

ESifh qufvufawG@qkH&efwdk@udk t=uHay;cJhonf[kod&onf? xdkudpPudk

a':atmifqef;pk=unfu oabmwlojzifh OD;wifatmif[def;ESifh awG@qkH

a&;twGuf ocifwifjronf AkdvfrSL;&JxGËf (&JabmokH;usdyf0if) ESifh oGm;

a&mufaqG;aEG;cJhonf? AdkvfrSL;&JxGËfu OD;wifatmif[def;udk oGm;a&muf

awG@qkHcJhjyD; a':atmifqef;pk=unfESifh orRw a'gufwmarmifarmifwdk@

awG@qkHaqG;aEG;Edkifa&;twGuf =um;rS yg0ifaqmif&Gufay;&ef aqG;aEG;cJh&m

OD;wifatmif[def;u oabmwlcJhonf?

a':atmifqef;pk=unfESifh OD;wifatmif[def;wdk@ awG@qkHa&;twGuf

pDpOfcJh=u&m 1988 ckESpf/ =o*kwfv 21 &ufae@wGif awG@qkHjzpfcJh=uonf?

a':atmifqef;pk=unfu “jynfol@twdkifyifcHnDvmcHusif;yI jy\em

Page 63: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif62

nd‡E_dif;ajz&Sif;a&;” pmwrf;ygoabmxm;rsm;udk OD;wifatmif[def;tm;

&Sif;jyjyD; a'gufwmarmifarmifESifh awG@qkHaqG;aEG;wifjycGifh&&Sd&ef =um;rS

tultnDay;a&;udpPudk wifjycJhonf?

xdk&uftwGif;rSmyif a':atmifqef;pk=unfu ocifwifjrudk EdkifiH

a&;acgif;aqmif;a[mif;rsm;/ wwfodynm&Siftpkrsm;ESifh awG@qkHaqG;aEG;

vdkonfhta=umif; ajymvmjyefojzifh ocifwifjru taumiftxnf

azmfay;cJhonf? ocifwifjronf olESifhodu|rf;aom armifudk,kESifh awG@

qkHjyD; wwfodynm&Sifrsm;ESifh a':atmifqef;pk=unfwdk@awG@qkHa&;udk t

ultnDawmif;cHcJhonf?

xdktpDpOft& 1988 =o*kwfv 21 &ufae@ rGef;vGJ 1 em&DwGif

=unfhjrifwdkif/ Adkvfol&vrf;teD;&Sd vufzuf&nfqdkifwqdkif. tay:xyf

wGif a':atmifqef;pk=unfESifh EdkifiHa&;orm;a[mif;rsm;jzpf=uonfh 0d"l&

ocifcspfarmif/ ocif cifatmif/ ocifxGef;cif/ a&SŒaetoif;rS OD;bxGef;/

armifudk,k/ OD;xGef;wif/ rkH&Gmwifa&$/ pmayynm&Sifrsm;jzpf=uonfh OD;0if;

wif ([Hom0wDowif;pm)/ armifaomfu/ OD;vS0if;(avol&JwOD;)/ a':

atmifqef;pk=unf. ±kH;tzGJ@0ifrsm;jzpf=uaom ocifwifjr/ AdkvfpHom

ausmf/ OD;omxGef;(ausmufjzL)/ OD;vSwifwdk@wufa&muf aqG;aEG;yGJjyK

vkyfcJh=uonf?

,if;aqG;aEG;yGJu OD;wifatmif[def;OD;aqmifaom jynfol@qENcH,l

a&;aumfr&Sifudk todtrSwfjyKjyD; jynfol@qENv_yf&Sm;r_rsm;udk Oya'

abmiftwGif;rS jidrf;csrf;pGm;v_yf&Sm;&ef/ a':atmifqef;pk=unf acgif;

aqmifI vlxktpnf;ta0;yGJ=uD;wck tjrefqkH;jyKvkyf&efwdk@udk oabm

wlqkH;jzwfcJh=uonf?

xdkpOftwGif; 1988 ckESpf/ =o*kwfv 24 &ufae@wGif EdkifiHawmf

aumifpDOuUX a'gufwmarmifarmifxHodk@ rsKd;cspfwyfrSL;a[mif;=uD;rsm;.

tcsuf (10) ygaomwifjycsufwapmif (23/ 8/ 88) &ufae@wGif xGuf

ay:vmcJhonf? tqdkyg 10 csufwGif “wygwDavm/ ygwDpkHavm”/ “jynf

ol@qENcH,laep&mrvdkawmha=umif;”ESifh “=um;jzwftpdk;&”zGJ@pnf;ay;I

Page 64: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 63

'Drdkua&pDa&G;cs,fwifajr‡mufyGJrsm; jyKvkyfay;&ef t"du azmfjycJh=uonf?

vufrSwfa&;xdk;Iawmif;qdkcJh=uaom wyfrSL;rsm;rSm -

(1) AdkvfrSL;csKyfa[mif; OD;atmifa&$

(2) AdkvfrSL;=uD;a[mif; OD;apmjrifh

(3) AdkvfrSL;=uD;a[mif; OD;vGif

(4) AkdvfrSL;=uD;a[mif; oD[ol& OD;vSarmf

(5) AkdvfrSL;=uD;a[mif; OD;=unf0if;

(6) AdkvfrSL;=uD;a[mif; OD;a&$

(7) AdkvfrSL;=uD;a[mif; OD;wifOD;

(8) AkdvfrSL;=uD;a[mif; OD;wifarmif

(9) AdkvfrSL;=uD;a[mif; OD;odef;wkwf

(10)AdkvfrSL;=uD;a[mif; OD;cspfcdkif

(11) AdkvfrSL;=uD;a[mif; OD;wifxGef;

(12)AkdvfrSL;=uD;a[mif; OD;batmif

(13) AkdvfrSL;=uD;a[mif; OD;at;armif

(14) AdkvfrSL;=uD;a[mif; OD;=unfarmif

(15)AkdvfrSL;=uD;a[mif; OD;xGef;atmifausmf

wdk@jzpf=uonf?

'Drdkua&pDwdkufyGJ0ifaumfrwD (&efukef)uvnf; ,if;tzGJ@. o

abmxm;udk atmufygtwdkif;xkwfjyefcJhonf?

(u) vwfwavmtajctaet& jynfolrsm;.qENazmfxkwfjyD;

jzpfojzifh qENcH,lyGJ jyKvkyf&efrvdk?

(c) jynfol@qENazmfxkwfyGJ ta&;ay: ygwDnDvmcHESifh ta&;ay:

v$wfawmfwdk@udk oydwfarSmuf&ef?

(*) vuf&SdzGJ@pnf;ykHtajccHOya'udk zsufodrf;ay;&ef?

(C) v$wfawmfESifhwuG tm%mydkiftzGJtpnf;rsm;tm;vkH;udk

jynfolrsm;u xkwfy,fjyD;jyDqdkonfhta=umif; a'o/ jrdK@e,f/

&yfuGufaus;&Gm/ a'otvdkuf a=unmoGm;&ef?

Page 65: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif64

(i) =um;jzwftpdk;& csufcsif;zGJ@pnf;oGm;&ef?

(p) ygwDpkHa&G;aumufyGJ tjrefqkH;usif;y&efwdk@jzpfonf?

Todk@jzifh jynfolvlxkw&yfvkH;u tkHºuGawmif;qdkr_a=umifh jynf

ol@qENavhvmpkHprf;a&;aumfr&Sifudk zsufodrf;vdkufa=umif; a=unmcJh

onf? odk@jzifh xdkae@rSmyif orRw a'gufwmarmifarmifu ppftkyfcsKyfa&;

Oya'udk ±kyfodrf;vdkufa=umif; a=unmcJhonf?

xdk@jyif xdkae@rSmyif OD;atmif=uD;tygt0if zrf;qD;xm;olrsm;ESifh

tusOf;om;pkpkaygif; 2750 udk jyefv$wfay;cJhonf?

,if;tajctaersm;udk rqv ygwDOuUXESifh orRw a'gufwmarmif

armifu =o*kwfv 24 &ufae@n 8 em&DwGif wdkif;jynfodk@ toHv$ifhrdef@

cGef; ajym=um;cJhonf? 4if;rdef@cGef;wGif -

“..........aemufESpfywf okH;ywftwGif;rSm ygwDta&;ay:nDvmcH

xyfac:ygr,f? wygwDpepfudk ESpfoufovm;/ ygwDpkHpepfudkESpfouf

ovm;/ jynfol@qENcH,lzdk@ tqdkjyefwifyghr,f/ nDvmcHu jynfol@qENcH

,lzdk@ jiif;y,fv#if usaemftygt0if ygwDfA[dktvkyftr_aqmifaumfrwD

0if (14) OD; tm;vkH;ygwDwm0efrS EkwfxGuf=uygr,f? nDvmcHu jynfol@

qENcH,lzdk@qkH;jzwf&if aemufae@rSmjynfol@v$wfawmfu tpnf;ta0;qkH;

a':atmifqef;pkMunf vlxkpnf;a0;yJGü rdefYcGef;ajymMum;aepOf

Page 66: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 65

jzwfjyD; tjrefqkH; jynfvkH;u|wfqENcH,lyGJusif;yzdk@ pDpOfyghr,f? jynfol@

qENcH,lyGJudk=uD;=uyfzdk@ aumfr&Sifw&yfudk jynfolawG av;pm;,kH=unf

rnfhyk*~dKvfrsm;jzifh jynfolawGeJ@nd‡E_dif;jyD; zGJ@pnf;ygr,f? tJh'Da&G;aumuf

yGJawGrSmawmh usaemfa&m EdkifiHawmfaumifpD/ 0ef=uD;tzGJ@/ jynfol@w&m;

ol=uD;tzGJ@/ jynfol@Oya'tusKd;aqmiftzGJ@eJ@ jynfol@vkyfief;ppfaq;a&;

tzGJ@wdk@rS yk*~dKvfrsm;a&m 0ifa&mufti&G;cH=uawmhrSm r[kwfygbl;? a&G;

cs,fwifajr‡mufcH&jyD;wJhaemuf zGJ@pnf;rnfhtzGJ@tpnf;rsmudk wm0efv$J

ajymif;ay;zdk@udkom tajccHOya'u tyfESif;xm;onfhwm0efESifhtnD

apmifhxdef;aqmif&GufoGm;=urSmomjzpfygw,f”[lI rdef@=um;cJhonf?

,if;odk@ ppftkyfcsKyfa&;±kyfodrf;a=umif;a=unmcJhojzifh &efukefjrdK@

wGif;Y vkHjcKHa&;wm0efxrf;&Gufaeaom vkHjcKHa&;wyfzGJ@rsm;udk ±kyfodrf;I

&efukefjrdKŒtpGef/ jrdKŒjyifESifh ta&;=uD;aomtaqmufttkHrsm;/ puf±kH/

tvkyf±kHrsm;/ wuUodkvfy&0k%frsm;odk@ ajymif;a&$ŒtajcjyKapjyD; toifhzGJ@

pnf;xm;&SdcJhonf?

xdkuJhodk@ vkHjcKHa&;wyfzGJ@0ifrsm; &efukefjrdKŒrS ±kyfodrf;oGm;jyD;aemuf

tif;pdefaxmiftygt0if tjcm;tusOf;axmifrsm;rS &mZ0wftusOf;

om;rsm;pGm jypf'%frsm;av#mhayghI tpdk;&u w&m;0ifv$wfay;cJhonf?

xdkodk@ axmiftoD;oD;rS v$wfvdkufaom &mZ0wftusOf;om;rsm;onf

*dka'gifrsm;azmufjcif;/ vk,ufowfjzwfjcif;/ jynfolydkifypPnf;rsm; zsufpD;

jcif;rsm; qufvufjyKvkyfvmcJhonf? xdk@a=umifh jynfolvlxkrSm rdrdwdk@jrdKŒ

e,ftvdkuf/ &yfuGuftvdkuf/ uif;tzGJ@rsm;zGJ@pnf;jcif;/ 0g;uyfrsm;/ jcHpnf;

±dk;rsm;um&Hxm;&Sdjcif;wdk@udk jyKvkyfcJh=ujyD; "g;vSH/ 0g;c|efrsm;udkifaqmif

v#uf ae@/ n rjywf vkHjcKHa&;uif;rsm; csxm;apmifh=unfhcJh=uonf?

xdkpOftwGif; =o*kwfv 24 &ufae@wGif jyefvnfvGwfajrmufvm

aom AkdvfrSL;csKyfa[mif;atmif=uD;onf =o*kwfv 25 &ufae@ naeydkif;

wGif prf;acsmif;jrdK@e,f y'krRmuGif;Y vlxk (5000) wufa&mufonfh

a[majymyGJwckjyKvkyfcJhonf? xdka[majymyGJY OD;atmif=uD;u wyfr

awmfudk rjzdKcGJa&;/ vuf&Sdacgif;aqmifrsm; EkwfxGufay;a&;/ ,m,Dtpdk;&

Page 67: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif66

zGJ@pnf;a&;ESifh 'Drdkua&pDwdk@udk a[majymcJhonf?

=o*kwfv 26 &ufae@wGif a':atmifqef;pk=unfuvnf; a&$wd*kH

bk&m; taemufzufrkcfY a[majymyGJjyKvkyfcJhonf? xdka[majymyGJodk@

&JabmfokH;usdyf0ifAdkvf&efEdkifESifh ±kyf&Sifrif;om;OD;xGef;a0wdk@vnf; wuf

a&mufcJh=uonf? a':atmifqef;pk=unfu“&[ef;&Sifvl jynfoltaygif;

wdk@/ tck vlxktpnf;ta0;=uD;[m jynfolvlxk&JŒqENudk wurBmvkH;u

odap&ef xkwfazmfjyvdkufwmygyJ? tJh'Dawmh vlxktpnf;ta0;yGJ=uD;rSm

jynfolvlxk[m pnf;urf;&Sd&SdeJ@ nDnDn$wfn$wf qufjyD; vkyfoGm;=uyg&

ap/ tck'Dtpnf;ta0;yGJ=uD; wem&DeD;yg;aemufuswmudkvJ usrawmif;

yefygw,f/ 'DudkvmwJhtcgrSm vrf; tifrwefydwfaewma=umifhrdk@vdk@ r

a&mufvmEdkifcJhjcif;jzpfygw,f?

'Duae@ usif;ywJhtpnf;ta0;yGJ=uD;uawmh jynfolvlxkw&yfvkH;

[m ygwDpkH'Drdkua&pDpepfudk&csifaewJhqEN jyif;jyaewma=umifhrdk@ usif;

y&wJh tpnf;ta0;yGJ=uD;jzpfygw,f/ tcktpnf;ta0;yGJ=uD; jzpfEdkifwJh

tajctaeudk b,folawGupjyD; OD;aqmifcJhwmvJqdkawmh Armjynfu

ausmif;om;ausmif;oltaygif;jzpfygw,f? 'Dausmif;olausmif;om;t

aygif;&JΠOD;aqmifr_a=umifh 'Dausmif;olausmif;om;taygif;[m touf

taocHjyD; OD;aqmifay;cJhwma=umifhrdk@ usrwdk@ 'Dvdktpnf;ta0;yGJ=uD;

vkyfEdkifwJhtajctaeudk a&mufcJh&ygw,f/ 'ga=umifhrdk@vdk@ toufaysmuf

oGm;wJh ausmif;om;ausmif;oltm;vkH;udk wrdepfcef@*k%fjyKjyD;aemuf

tr#a0wJhtaeeJ@ tm;vkH;wdwfwdwfqdwfqdwfjidrfjidrf wrdepfcef@jidrfap

csifygw,f?

tcrf;tem;rSL;.toH (usqkH;oGm;aom ausmif;om;rsm;udk t

av;jyKaomtm;jzifh wrdepfcef@jidrfoufyg&ef arwWm&yfcHygonfcifAsm;)?

tckqdkvdk@&Sd&if tm;vkH; 'DrSma&mufae=uwJh vlxky&dwfowf=uD;[m

'Drdkua&pDpepfudk ar#mfrSef;jyD;awmh 'DrSma&mufaew,fvdk@xifygw,f/ tJh'D

awmh'Drdkua&pDyef;wdkifudka&mufzdk@&mrSm vlxktm;vkH;u pnf;pnf;vkH;

vkH;/ nDnDn$wfn$wf/ pnf;urf;&Sd&SdeJ@ csDwufrSyJ a&mufEdkifrSmyg? 'DudpPudk

Page 68: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 67

usrtcef;u¾udkvJ enf;enf;&Sifjyyg&ap/ bmjzpfvdk@vJqdkawmh vl t

aygif;u usrta=umif;udk odyfjyD;awmh rod=uygbl;/ rod=uwJhtcgus

awmh odcsifwJhqENawGvnf;&Sdygw,f/ 'gu rSefwJhtwdkif;ygyJ/ odawmh

vnf;odxdkufygw,f/ tJh'Dawmh tcsKd@uvnf; ajym=uw,f/ usr[m

EdkifiHjcm;rSmaew,f/ EdkifiHjcm;om;eJ@tdrfaxmifusaew,f/ jrefrmjynfEdkif

iH a&;ta=umif; bmodovJvdk@vJ ajym=uygw,f/ yxr usr'DuaepjyD;

awmh jynfolvlxkeJ@ yGifhyGifhvif;vif; qufqHyg&ap/ usrEdkifiHjcm;rSm aecJh

w,fqdkwmvJ rSefygw,f/ 'gayr,fh 'gav;twGufa=umifheJ@ usr wdkif;

jynftay:rSmxm;wJharwWm[m b,fvdkeJ@rS usqif;roGm;Edkifygbl;?

aemufwckajymcsifwmuawmh usr[m jrefrmjynfEdkifiHa&;t

a=umif; bmrSem;rvnf;bl;wJh/ wu,fawmh em;vnfvGef;vdk@cufae

wmyJ/ jrefrmhEdkifiHa&; b,favmuf±_yfaxG;w,f/ 'D±_yfaxG;r_'%fudk az

azb,favmufcHcJh&w,fqdkwm usrwdk@rdom;pk todqkH;ygyJ/ azaz pdwf

yrf;udk,fyrf;eJ@ 'DEdkifiHa&;udkvkyfaqmifvmwm[m bmtusKd;pnf;pdrfrS

rcHpm;cJh&ygbl;/ 'ga=umifhrdk@vdk@vJ vGwfvyfa&;&jyD;wJhtcgusvdk@&Sd&if

xyfjyD;awmhtm%mvkwJh EdkifiHa&;rsKd;udk qufrvkyfbl;qdkwm azaz t

wdtvif; ajymoGm;ygw,f?

'DvdkajymoGm;rsKd;a=umifhrdk@vJ usrvJ EdkifiHa&;avmueJ@ a0;a0; uif;

uif;aecsifygw,f/ tJh'Dvdk a0;a0;uif;uif; aecsifcJhvsufom;eJ@ tckrS

bmvdk@'Dvdkta&;tcif;rSm yg0ifaeovJvdk@ar;p&m&Sdygw,f/ tJh'D[mu

awmh 'Dta&;tcif;[m wwdkif;jynfvkH;eJ@qdkifwJh ta&;tcif;jzpfaeyg

w,f/ usrvJ azazh&JŒorD;vkyfaejyD;awmh acgif;a&SmifjyD;awmhaevdk@ rjzpf

awmhbl;/ 'Dta&;tcif;[m wu,fawmh 'kwd, vGwfvyfa&; wdkufyGJ

=uD;vdk@ ac:&ifvnf;jzpfygw,f/ 'Drdkua&pDvGwfvyfa&;udkwrsKd;om;vkH;

vdkcsifwJhqENjyif;jyvGef;vdk@ jzpfay:vmwJhwdkufyGJ=uD;jzpfygw,f?

'Drdkua&pDeJ@ywfowf&if azazajymcJhwJhtcsufav;wckudk usrzwf

jycsifygw,f? 'Dtcsufuawmh “usaemfwdk@[m 'Drdkua&pD0g'udkom

acwfpm;atmifvkyf&r,f/ tJh'D0g'rsKd;t&om vGwfvyfwJhArmEdkifiH xl

Page 69: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif68

axmifEdkifatmif=udK;pm;&r,f/ 'grsKd;rvkyfEdkif&if usaemfwdk@jrefrmjynfu

vlawGvJepfemr,f/ usaemfwdk@wdkif;jynfudkvJ urBmu =unfhaevdk@r&wJh

wae@ *syefeJ@*smreD 0dkif;jyD;tESdrfcH&ovdk tESdrfcH&r,fqdkwmudk owd

&Sd=u&r,f? 'Drdkua&pD0g'uom vGwfvyfa&;eJ@ qDavsmfw,f? 'D0g'om

jidrf;csrf;a&;udk tm;ay;w,f?” tJh'g[m azazajymcJhwJh pum;awGyg/

'ga=umifhrdk@vdk@ usr[m usr&J@taz tpOftvmtwdkif; 'Drdkua&pD

vGwfvyfa&;wdkufyGJudk 0ifvdk@ E$JcJh&ygw,f? tJh'Dawmh 'Drdkua&pD&zdk@&ef

jynfolvlxktm;vkH; pnf;vkH;nDn$wfzdk@vdkygw,f/ nDn$wf&if bmrqdk

jzpfEdkifygw,f/ rnDn$wf&if bmrSrwwfEdkifbl;?

jynfolvlxk[m nDnDn$wfn$wfr&SdEdkifvdk@&Sd&if b,f0g'yJjzpfjzpf

wdkif;jynfudk tusKd;ray;Edkifbl;? tJh'D[mudk tm;vkH;pGJrSwfxm;zdk@ vdkyg

w,f? pnf;urf;r&Sdvdk@&Sd&ifvnf; b,f0g'rS ratmifEdkifygbl;? tJh'Dawmh

usrwdk@ EdkifiHolEdkifiHom;awG[m nDn$wfzdk@/ pnf;urf;&Sdzdk@ tjrJvdkygw,f?

'DnDn$wfzdk@ta=umif;awGajymaewkef;rSm usrwdk@wckyJajymcsifyg

w,f? ,ck usrajymoGm;wJh pum;awGxJrSm wcsKd@uvnf; oabmus

r,fhpum;awGygr,f/ rusr,fhpum;awGvnf;ygr,f/ 'gayr,fh usr t

aeeJ@uawmh jynfolvlxkudk rSefrSefuefuefajymoifhw,fvdk@ ,kH=unf

w,f/ usrpdwfxJrSm&Sdovdk rSefrSefuefuef ajymoGm;rSmyJ/ =udKuf&ifvJ

axmufcH=uyg/ r=udKuf&ifvJ usrpdwfxJrSm rSefwJhtwdkif;vkyfwmyJ/ r

=udKufwmawmh b,fvdkrSrwwfEdkifbl;/ usr wckajymcsifwmu tck

tcsdefrSm wyfrawmfeJ@ jynfolvlxkt=um;rSm pdwf0rf;uGJae=uygw,f/

'Dpdwf0rf;uGJr_[m aemifwdkif;jynftwGuf tE W&m,ftrsKd;rsKd;jzpfEdkifyg

w,f? Armhwyfrawmfqdkwm usrtaz jyKpkysKd;axmifay;cJhwJh wyfrawmf

yg?

azaz ysKd;axmifcJhwJh wyfrawmfqdkwm pum;t&omr[kwfygbl;/

tppftrSefygyJ/ azazudk,fwdkif ca&aphwGif;us atmufajcuaepjyD;

awmh 'Dwyfrawmfudk xlaxmif&r,fqdkwm ol@vufa&;eJ@ a&;xm;wJh

pm&Gufpmwrf;awGvJ&Sdygw,f/ azazu wyfrawmftwGuf bm&nfrSef;

Page 70: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 69

csufawG&SdcJhovJ/ tJh'D&nfrSef;csufwckavmuf usr zwfjyyg&ap?

“'Dwyfrawmf[m 'DEdkifiH/ 'DvlrsKd;twGuf/ 'DvlrsKd;awGudk;uG,f&m/

vJavsmif;&m/ qnf;uyf&mqdkwJh taersKd;jzpfap&r,f/ 'Dvdkr[kwfbJ wyf

rawmfu EdkifiHolEdkifiHom;awG&JŒpdwfxJrSm atmhESvkH;emp&mjzpfr,fqdk&if

'Dwyfrawmfudkwnfaxmifxm;wJh &nf&G,fcsufawG[m tvum;jzpf

oGm;awmhrSmyJ?

usr rSefrSefyJajymyg&ap/ usr[m wyfrawmf&J@tay:rSm tifrwef

oHa,mZOf=uD;ygw,f? azazwnfaxmifcJhwJh wyfrawmfvnf;jzpfw,f/

usrwdk@qdkwmvJ i,fi,fuwnf;u &JabmfawGvufxJrSm =uD;vmwm

ygyJ? jynfolvlxk=uD;uvnf; azazhtay:rSm tifrwefarwWm&Sdw,fqdk

wm usrodygw,f? 'DarwWmawGtwGufvnf; usr tifrwefaus;Zl;

wifygw,f? azazjyKpkysKd;axmifcJhwJhwyfrawmfeJ@ azazhtay:rSm tifr

wefarwWm&SdwJhvlxk=uD;xJrSm yËdyuQ rjzpfapcsifygbl;/ wyfrawmfom;

awGudkvnf; usr 'Dae&muaeyJ arwWm&yfcHyg&ap? vlxk tm;udk;EdkifwJh

wyfrawmf=uD;jzpfygap/ wdkif;jynf. *k%foduQmudkxdef;odrf;EdkifwJh wyf

rawmf=uD; jzpfygap/ jynfolvlxkuvnf; jzpfjyD;cJhwJh[mawGudk =udK;pm;

cGifhv$wfjyD;awmh wyfrawmftay:rSm arwWmrysufygapeJ@vdk@ awmif;yef

yg&ap? usrwdk@tm;vkH;[m nDnDn$wfn$wfeJ@ qufvkyfoGm;rSom wnf

wHhcdkifjrJwJh jynfaxmifpkyef;wdkif=uD;udk a&mufEdkifrSmyg? tck ra&mufao;

ygbl;/ 'Drdkua&pDyef;wdkifudkawmif ra&mufao;ygbl;/ ra&mufcifu uGJuGJ

jym;jym; r&SdygeJ@? tm;vkH;wnDwn$wfxJ 'Drdkua&pDyef;wdkifudk OD;wnfjyD;

awmhcsDwufoGm;=uyg? tJh'Dvdk csDwufoGm;wJhae&mrSm jidrf;csrf;wJhenf;

vrf;udk okH;apcsifygw,f/ vlrsKd;wrsKd;[m EdkifiHolEdkifiHom;taygif;wdk@[m

pnf;urf;&Sd&SdeJ@ +idrf;csrf;wJhenf;awGeJ@ udk,fvdkwJhqENawGudk jznfhpGrf;Edkif

w,fqdkwm tifrwef*k%foduQmeJ@jynfhpkHwJhtjyKtrljzpfygw,f?

'Dv_yf&Sm;r_=uD;udk OD;aqmifcJhwJhausmif;om;awGeJ@ ywfowfvdk@ usr

ajymp&mav;awG&Sdygw,f/ ausmif;om;vli,frsm;[m tifrwefrSawmf

ygw,f? olwdk@&JŒvuf±kH;&nfudkvJ jyjyD;ygjyD/ tckvJ qufjyD;awmholwdk@&JŒ

Page 71: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif70

ESvkH;&nfudk jyr,fqdkwm usr,kH=unfygw,f?

'Dausmif;om;rsm;udkvnf; tcsif;csif;nDnDn$wfn$wfeJ@ qufjyD;

vufwGJoGm;zdk@ usr arwWm&yfcHcsifygw,f/ tckqdk&if ausmif;om;awGxJ

rSmvnf; tzGJ@tpnf;awG&Sd=uygw,f/ 'DtzGJ@tpnf;awG[m tm;vkH;

pk±kH;jyD;awmh wnDwn$wfwnf; jzpfoGm;apcsifygw,f/ tJh'D[mtwGuf

vJ ausmif;om;nDvmcHwckac:r,fvdk@ usr=um;aeygw,f/ 'DnDvmcH

=uD; jzpfay:vmwJhtcgus&if ausmif;om;awGtm;vkH; wpkwpnf;wnf;

jzpfoGm;ygapvdk@ usr qkawmif;vdkufygw,f?

ausmif;om;av;awGu usrudkar;=uw,f? usr&JŒaemufrSm b,f

EdkifiHa&;orm;awG&SdaeovJ/ 'DEdkifiHa&;orm;awG[m usrudk=udK;qGJjyD;

awmh olwdk@udkeif;oGm;rSmudk pdk;&drfw,fvdk@ajym=uygw,f/ tJh'Dvdk yGifhyGifh

vif;vif;ajymwm usrtifrwef0rf;omw,f/ ausmif;om;vli,frsm;

tifrwefyGifhvif;w,f/ oG,f0dkufwJhpum;awG rajymwufbl;/ usruvJ

rSefwJhtwdkif;yJ jyefjyD;awmhajymvdkufygw,f/ usraemufrSm b,fEdkifiHa&;

orm;rS r&Sdygbl;? usr ckvkyfaewJhvkyfief;[mawmh jynfolvlxkvdkcsifwJh

'Drdkua&pDjzpfajrmufa&;twGufudk 0dkif;jyD;awmh ulnDcsifygw,fqdkwJh

EdkifiHa&;orm;a[mif;=uD;awG&Sdygw,f/ tJh'DEdkifiHa&;orm;a[mif;=uD;awG

udk usruawmh &Sif;&Sif;yJajymxm;ygw,f? 'DvdkulnDvdk@ aemifEdkifiHa&;

tjrwfxkwfr,fqdk&if usrvkH;vkH;raxmufcHbl;qdkwmusr tckuwnf;

u ajymxm;ygw,f?

jynfolvlxka&S@rSm usrjyefjyD;awmh ajymygr,f/ 'Drdkua&pD&&Sda&;

twGuf 0dkif;0ef;ulnDwJh EdkifiHa&;orm;=uD;awG[m aemif EdkifiHa&; tjrwf

xkwfzdk@=udK;yrf;&if usrudk,fwdkifwufjyD;awmh 'Dvl=uD;awGudk ±_HŒcsay;

yghr,f?

aemufwckuawmh usrwdk@wdkif;jynfrSm vl=uD;eJ@vli,f=um;xJrSm

uGJuGmr_awG&Sdygw,f/ tJh'DuGJuGmr_awGudkvnf; ajz&Sif;zdk@vdkygw,f/ vl

i,fawGuvli,fawG/ vl=uD;awGuvl=uD;awGqdkwJh pdwfxm;awGjzpfaeyg

w,f/ jynfolvlxk&JŒtiftm;[m wae@xufwae@=uD;vmygjyD? 'Dvdk

Page 72: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 71

=uD;vmvdk@vJ ydkjyD;awmh pnf;eJ@/ urf;eJ@ xdef;zdk@vdkygw,f/ pnf;r&SdwJh tif

tm;/ trSefw&m;eJ@rudkufnDwJhtiftm;qdkwm b,fawmhrS aumif;usKd;

ray;Edkifygbl;?

trsm;twGufyg tE W&m,fjzpfEdkifygw,f? tJh'ga=umifhrdk@vdk@ trSef

w&m;eJ@udkufnDwJhpGrf;tm;udkyJ qufjyD;awmhokH;=uyg/ trSefw&m;eJ@ r

udkufnDwJhpGrf;tm;udk rokH;=uygeJ@? tck vlxkbufuae tm;=uD;aewJh

tcsdefrSm tm;i,fwJhtykdif;udkvJ EdkifxufpD;eif;rvkyf=uygeJ@/ 'Dvdk Edkifxuf

pD;eif;vkyfwm[m tusifhraumif;ygbl;/ jynfolvlxk&J@ *k%foduQmudk

vnf; usqif;apygvdrfhr,f? jynfolvlxkzufuaejyD;awmh cGifhv$wfEdkifwJh

oabmxm;&Sdw,fqdkwmudk uGufuGufuGif;uGif; xifay:ygap/ tckqdk

vdk@&Sd&if usrwdk@[m tm;vkH; jynfolvlxktaygif;u bmudkvdkvm;ae

ovJqdkwmpOf;pm;vdkufvdk@&Sd&if t"dutcsufuawmh ygwDpkH'Drdkua&pD

pepfudk vdkvm;ae=uygw,f/ wygwDpepfudk jzKwfcscsif=uygw,f?

aemuf tckqdkvdk@&Sd&if orRw a'gufwmarmifarmif[m vlxkqENcH

,lyGJusif;yzdk@/ rusif;yzdk@ nDvmcHac:r,fvdk@qdkygw,f/ usrtaeeJ@ajym

&&ifawmh 'DvlxkqENcH,lyGJ[m rvdkawmhygbl;? wwdkif;jynfvkH;&JΠqEN

[m uGufuGufuGif;uGif;ay:aeygjyD? tm;vkH;[m ygvDref'Drdkua&pDpepf

udkyJ vdkvm;aew,fqdkwm tifrwefrS ay:vGifaeygjyD? 'Dpepfudk tjref

qkH;ay:vmEdkifzdk@ vkyfay;zdk@qdkwm ,ck tm%mydkiftpdk;&awG&JŒwm0efjzpf

ygw,f?

yef;wdkifudkra&mufao;bl;qdkwm rarh=uygeJ@? 'Drdkua&pD&wJhtcg

usvdk@&Sd&if b,fvdkjynfaxmifpk=uD;udk wnfwHhcdkifjrJatmif b,fvdkvkyf&

r,fqdkwmudk pOf;pm;xm;=uygOD;? wdkif;jynf&JŒtem*wfudk a&S;&_=uyg/

wdkif;jynf&J@tem*wfta&;udk rawG;=uvkd@&Sd&if tckvufiif;jzpfay:vm

wJh jyKjyifajymif;vJr_awGuvnf; udk,fhwdkif;jynfudk tusKd;ay;EdkifrSm r

[kwfygbl;? tJh'Dawmh azazajymcJhovdk usrwdk@ EdkifiHolEdkifiHom;rsm;[m

pnf;urf;±kdaozdk@/ nDn$wfzdk@qdkwmudk b,fESpfcgyJajymajym ajymvdk@rukef

Edkifatmif ajym&r,fhudpP=uD;wckjzpfaeygw,f?

Page 73: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif72

tckusrwdk@[m vlxkqENcH,lyGJ=uD; rvdkawmhygbl;? ygwDpkH'Drdkua&pD

pepfudkyJ vdkvm;ygw,f? 'D[mudk jrefjrefjzpfatmifvkyfay;=uyg/ 'D[m

jzpfay:vmatmifvdk@ w&m;r#wwJh a&G;aumufyGJawGjzpfEdkifzdk@ tajctae

udk zef;wD;ay;zdk@vdkygw,f? tckqdkvdk@&Sd&if jynfolvlxkw&yfvkH;[m vuf

&Sdtpdk;&tay:rSm t,kHt=unf tifrwefysufaew,f? tJh'Dawmhum

oef@&Sif;pif=u,fwJh/ w&m;r#wwJha&G;aumufyGJjzpfay:vmzdk@ ta&;udk

tu,fIrsm; b,fvdkjzpfatmifvkyf&rvJ/ vkyfay;zdk@&mawmif;ygw,f?

t"du&nf&G,fcsufuawmh 'Dtpkd;&vnf;r[kwfbl;/ =um;jzwftpdk;

&vnf;r[kwf/ aemuftpdk;&vnf;r[kwfbl;/ jynfaxmifpk=uD; wnfwHh

cdkifjrJ om,m0jzdK;a&;twGuf vkyfay;EdkifwJhtpdk;&ygyJ/ 'D t"duudpP t

ay:rSm rsufajcrjywfygapeJ@/ wdkif;jynf&JΠtem*wfta&;udk rarhygeJ@/

arhoGm;vdk@&Sd&if tck&&SdwJhatmifjrifr_[m aemifus qkH;±_H;r_jzpfoGm;Edkifyg

w,f? tckusrwdk@ b,ftajctaerSma&mufaejyDvJ/ yef;wdkifudk uGuf

uGufuGif;uGif; jrifae&ygjyD? jrifaewJhyef;wdkifudk tm;vkH;vufwGJjyD;awmh

csDwufoGm;=uygpdk@/ pdwf0rf;ruGJ=uygeJ@/ ausmif;om;av;awGzufu t

xl;pdwf0rf;ruGJzdk@vdkygw,f? ausmif;om;av;awGudk pdwf0rf;uGJatmif

vnf; xdk;qGray;=uygeJ@? ausmif;om;av;awG[m wdkif;jynf&JŒtem

*wfacgif;aqmifay;r,fh vli,fav;awGjzpfygw,f? 'Dausmif;om;av;

awG&J@pdwf"gwfusatmif vkyfvdkufr,fqdk&if aemifwdkif;jynfnDn$wfa&;

twGufvJ xdyg;oGm;ygvdrfhr,f?

nDn$wfa&;ta=umif;ajymaewJhtcsdefrSm jynfaxmifpkta=umif;

c%avmufajymvdkufyg&ap? vlrsKd;pkawGtm;vkH;[m nDn$wfzdk@vdkyg

w,f? ckvltrsm;pkvlrsKd;pkuawmh jrefrmvlrsKd;awGjzpfygw,f/ vlrsm;pk

jrefrmawG[m vlenf;pkawGjzpfwJh wdkif;&if;om;awGeJ@ pnf;pnf;vkH;vkH;

jzpfzdk@ tvGef=udK;pm;zdk@vdkygw,f? tm;rsm;aewJhvlqdkwm tm;enf;aewJh

vludk tpOftjrJav#mhjyD;awmh n‡may;zdk@vdkygw,f? tJh'Dae&mrSm 'DwygwD

pepfudk axmufcHaewJhvlawGeJ@ywfowfvdk@vJ usr wckajymyg&ap/ ygwD

0ifaygif; tajrmuftrsm; 'DygwDay:rSm t,kHt=unfr&Sdawmhbl;qdkwm

Page 74: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 73

usrodygw,f? t,kHt=unfr&Sdawmhvdk@&Sd&ifvJ 'DygwDu xGufvdkuf=u

yg? ygwD0ifu'fjym;awGvJ jyeftyfvdkuf=uyg?

'gayr,fhvnf; olwdk@&J@t,kHt=unft& ygwD0iftaeeJ@ qufjyD;

xrf;aqmifaewJhvlawGudkvnf; tE W&m,frjyK=uygeJ@? 'Drdkua&pDqdkwm

rm;rm;rwfrwf udk,fh,kH=unfcsuf udk,f&SdEdkifwJhpepfrsKd;jzpfygw,f? olwdk@

u qufjyD;,kH=unfr,fqdkvdk@&Sd&if tE W&m,frjyK=uygeJ@/ udk,fhbmom

udk,fvdkcsifwJhyef;wdkifudkom nDnDn$wfn$wfwufyg/ udk,futm;=uD;ae

vdk@ tm;enf;wJholudk jyefjyD;*vJhpm;acswJhudpPrsKd; rjzpfay:ygapeJ@? tck

qdkvdk@&Sd&if usrwdk@rSef;xm;wJhtcsdefxuf trsm;=uD;tcsdefvGefoGm;ygjyD/

tJh'Dawmh usrpOfpm;xm;wmxuf enf;enf;ydkjyD;awmh twdkcsKH;jyD;awmh

ajym&r,fhtajctaersKd;jzpfaeygjyD? 'Dtpnf;ta0;yGJudkaemufqkH; usr

ajymcsifwmuawmh usrwdk@vlxk[m nDn$wfzdk@vdkygw,f/ pnf;urf;&Sdzdk@

vdkygw,f/ trSefw&m;eJ@udkufnDwJhpGrf;tm;udk qufjyD;okH;oGm;zdk@vdkyg

w,f? tJh'Dvdk okH;oGm;rSom usrwdk@vdkwJhyef;wdkifudk a&mufEdkifygw,f/

tJh'Dawmh usrtEl;tn$wf jynfolvlxkw&yfvkH;udk awmif;yefyg&ap/

jynfolvlxktm;vkH;nDn$wf=uygap/ pnf;urf;&Sdygap/ trSefw&m;eJ@

udkufnDwJhvlrsKd;w&yfjzpfygap/ jynfolvlxktm;vkH; ab;b,m tjzm

jzmrS a0;uGm=uygap? aemufqkH;taeeJ@ usrwdk@&JŒ aºuG;a=umfoHuawmh

- qENcH,lyGJtvdkr&Sd?

- wygwDpepfzsufodrf;ypf?

- ygwDpkH'Drdkua&pDpepf wnfaqmuf=u?

- w&m;r#waoma&G;aumufyGJ tjrefqkH;usif;yay;?

qdkwJh aºuG;a=umfoHygyJ”[lI ajym=um;oGm;onf? vlxkuvnf;

a':atmifqef;pk=unf. tqdkjyKcsufudk wcJeufaxmufcHI aºuG;a=umf

oHrsm;jzifh eHeuf 11 em&D 30 tcsdefwGif vlxktpnf;ta0;udk ±kyfodrf;

vdkufonf?

xdkpOftwGif; EdkifiHawmf 0ef=uD;csKyfa[mif; OD;Eku em,u

tjzpftrSL;jyKaom “'Drdkua&pDESifhjidrf;csrf;a&;tzGJ@ (,m,D)”udk 1988

Page 75: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif74

ckESpf/ =o*kwfv 29 &ufwGif &efukefwdkif;A[ef;jrdKŒe,fY atmufygtzGJ@0if

21 OD;jzifhzGJ@pnf;cJhonf?

(1) OD;Ek (0ef=uD;csKyfa[mif;) - em,u

(2) ref;0if;armif (EdkifiHawmforRwa[mif;) - OuUX

(3) AkdvfrSL;atmif (v$wfawmfOuUXa[mif;) - 'kOuUXa[mif;

(4) ol& OD;wifOD; (AdkvfcsKyf=uD;a[mif;) - taxGaxGtwGif;a&;rSL;

(5) OD;oef;pdef (ygvDreftwGif;0efa[mif;) - wGJzuf taxGaxG

twGif;a&;rSL;

(6) OD;atmif (jrif;jcH) - aiGxdef;

(7) ocifcspfarmif (0d"l&) - tr_aqmif

(8) ocif cifatmif (om,m0wD) - tr_aqmif

(9) ocifodef;az (0g;c,fr) - tr_aqmif

(10)OD;atmifa&$ (tjidrf;pm;AdkvfrSL;csKyf) - tr_aqmif

(11) OD;apmjrifh (AdkvfrSL;csKyfa[mif;) - tr_aqmif

(12)OD;cifarmif (0ef=uD;a[mif;) - tr_aqmif

(13) OD;xGef;pdef (jrdwf) - tr_aqmif

(14) AdkvfrSL;xGef;wif (v#yfppftzGJ@ OuUX) - tr_aqmif

(15)OD;baqG ('kwd,twGif;0efa[mif;) - tr_aqmif

(16)OD;n$ef@atmif (ygvDreftwGif;0efa[mif;) - tr_aqmif

(17)ocifcspf ('kOuUX §bm;aumifpD) - tr_aqmif

(18)OD;bxGef; (OuUX§&efukefa&S@aersm;aumifpD) - tr_aqmif

(19)OD;&Jacgifn$ef@(ygvDreftrwfa[mif;) - tr_aqmif

(20) OD;oka0 (,cifygvDref 'Drdkua&pDygwD0if) - tr_aqmif

(21) a'gufwm0rfudka[m(tjidrf;pm;oHtrwf=uD;) - tr_aqmif

,if;'Drdkua&pDESifh jidrf;csrf;a&;tzGJ@ (,m,D). &nf&G,fcsufrsm;rSm

(1) vufiif;ay:aygufvsuf&Sdaomjy\emrsm;udk tpGrf;ukef ajz

&Sif;&ef/

(2) 'Drdkua&pDtwGuf qENjyolrsm;. w&m;0ifawmif;qdkcsufrsm;

Page 76: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 75

&&Sda&;udk aqmif&Gufay;&efwd k@jzpfonf? OD;Ekacgif;aqmifaom

tqdkygtzGJ@tpnf;onf ta&;tcif;twGif; yxrOD;qkH; pwifay:ayguf

cJhaomtzGJ@tpnf;jzpfonfhtjyif pifjydKiftpdk;&zGJ@pnf;Edkif&ef yxrOD;qkH;

ajcvSrf;vnf;jzpfonf?

tvm;wl ArmEdkifiHvHk;qdkif&mausmif;om;or*~/ wuUodkvfESifh

aumvdyfaygif;pHkq&m§rrsm;or*~/ &efukefjrdKŒvHk;qdkif&m&[ef;ysK drsm;

or*~/ usef;rma&;0efxrf;rsm;or*~/ aq;wuUodkvfESifh ausmif;om;rsm;

or*~ESifh ajrmufOuUvmyjrdKŒe,fausmif;om;rsm;or*~ponfwdk@ zGJ@pnf;

ay:aygufvmcJh=uonf? xdk@jyif &efuif;trSwf (1) tajccHynmtxuf

wef;ausmif;/ awmifOuUvmytrSwf (2) tajccHynm txufwef;

ausmif;/ '*HkjrdKŒe,f jynfol@aumifpD±Hk;/ '*HkjrdKŒe,fygwD,lepf±Hk;/ vom

jrdKŒe,fygwD,lepf±Hk;/ vrf;rawmfjrdKŒe,fygwD,lepf±Hk;eSifh jrdKŒe,fjynfol@

aumifpD±Hk; ponfwdk@udk ausmif;om;rsm;ESifh or*~tzGJ@tpnf;rsm;u

oydwfpcef;rsm; zGifhvSpfv_yf&Sm;vmcJh=uonf?

xdk@aemuf 1988 ckESpf/ =o*kwfv 31 &ufae@wGif tpdk;&0ef}uD;

tzGJ@u a=unmcsuftrSwf 1§88 jzifh jrdKŒe,fjynfol@aumifpD±Hk;rsm;/

EdkifiHawmfydkiftaqmuftODrsm;udk odrf;ydkufum oydwfpcef;zGifhvSpfae

olrsm;udk z,f&Sm;=u&ef xkwfjyefa=unmonf?

xdkpOftwGif; EdkifiHawmforRw a'gufwmarmifarmifu 1988 ckESpf/

pufwifbmv 1 &ufae@wGif -

“rdrdwdk@onf tajccHOya'/ w&m;Oya'wdk@udk apmifhxdef;vdkufem&

rnfjzpfa=umif;/ Oya'rsm;ESifhtnD ESpfouf&mpepfudk jynfolrsm; a&G;

cs,fEdkif&ef r=umrDusif;yawmhrnfhygwDnDvmcHESifh v$wfawmfwdk@rS qHk;

jzwf=urnfjzpfa=umif;/ jynfol@qENcH,lyGJESifh taxGaxGa&G;aumufyGJrsm;

wGif vGwfvyfaomjynfolwdk@rS qHk;jzpf=urnfjzpfa=umif;/ jynfol@qENcH

,lyJGESifh taxGaxGa&G;aumufyGJrsm;wGif vGwfvyfaom jynfolwdk@ av;

pm;aomyk*~dKvfrsm;u }uD;=uyfI ulnD=u&ef arwœm&yfcHvdka=umif;/

ausmif;om;or*~zGJ@pnf;a&;ukd pnf;urf;wuszGJ@pnf;&ef oabmwl

Page 77: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif76

a=umif;ESifh 1962 ckESpfZlvdkifv 8 &ufae@ azmufcGJjzdKcscH&aom ausmif;

om;or*~taqmufttHkudk jyefvnfwnfaqmufay;rnfjzpfa=umif;/

jynfol@0efxrf;rsm;tm;vHk; vkyfief;cGifodk@ jyefvnf0ifa&mufI jynfol@

tusKd;udk o,fydk;=uapvkda=umif;” ponfjzifh rdef@cGef;ajym=um;oGm;

onf?

1988 ckESpf/ pufwifbmv (2) &ufae@wGif 0ef}uD;tzGJ@csKyf n$ef

=um;csuf (3§88) udk xkwfjyefI jynfol@0efxrf;rsm;tm;vHk; tvkyf

odk@ jyefvnf0ifa&muf&ef E_d;aqmfcJhonf? odk@aomf 0efxrf;rsm;u xdk

nGef=um;csufrsm;ESifh trdef@rsm;onf 4if;wdk@ESifh rywfoufovdkaecJh=u

jyD; ,if;wdk@. rlvEdkifiHa&;&nfrSef;csufrsm;udk qufvufaumftxnf

azmfcJh=uonf?

tvm;wl pufwifbm (3) &ufae@wGif ynma&;0ef}uD;ESifh wuU

odkvf/ aumvdyfq&m/ q&mrrsm;ESifh awG@qHkjcif;tcrf;tem;udk wuU

odkvfrsm; A[dkaumifpDcef;rwGif jyKvkyfcJhjyD; pufwifbm(2) &ufae@u

xkwfjyefcJhonfh Ed kifiHawmforRw a'gufwmarmifarmif. rdef@cGef;yg

ausmif;om;or*~zGJ@pnf; a&;/ ausmif;om;or*~taqmufttHkaqmuf

vkyfa&;udpPwdk@ESifh pyfvsOf;I ausmif;om;or*~,m,Dtr_aqmiftzGJ@ESifh

q&m/ q&mrrsm; ,m,Dtr_aqmiftzGJ@wdk@. oabmxm;rsm;udk

awmif;cHcJhonf? ,if;wdk@. oabmxm;xkwfjyefcsufwGif -

“ausmif;om;ESifhjynfolonf wom;wnf;jzpfI jynfolrsm;.

awmif;qdkcsufjzpfonfh wygwDpepfzsufodrf;a&;ESifh =um;jzwftpdk;& csuf

csif;zGJ@pnf;a&;/ 'Drdkua&pD&&Sda&;wdk@udk vdkufavsmjcif;r&Sdor# umvywf

vHk; u|Ekfyfwdkhonf ausmif;om;or*~zGJhpnf;jcif;udkvnf; vufcHvdrfhrnf

r[kwf” [lI yg&Sdonf?

xdk@twl ,if;ae@ (2 ² 9 ² 88) wGif 'Drdkua&pDESifh jidrf;csrf;a&;tzGJ@

(,m,D) A[dktvkyftr_aqmiftzGJ@tpnf;ta0;udk trSwf (10) 0uF

bmvrf;Y jyKvkyfcJh=ujyD; a=unmcsuftrSwf (2) udk xkwfjyefcJh=uonf?

,if;a=unmcsufwGif -

Page 78: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 77

“ jynfwGif;ygwDpHk'Drdkua&pDtjrefqHk; ay:xGef;vma&;twGuf jynf

olwdk@. wcJeufqENjy taxGaxGoydwfjuD;udk 1988 ckESpf/ pufwifbm

8 &ufae@wGif qifE$Jrnfjzpfa=umif;/ 'Drdkua&pDESifhjidrf;csrf;a&;(,m,D)

. oabmxm;ESifh vkyfief;pOfudk axmufcHaom &[ef;&Sifvljynfolrsm;

onf tqdkygtaxGaxGoydwf}uD;wGif tvHk;t&if;jzifh tpGrf;ukefyg0if

qifEJ$=u&efESifh vlxktwGif; pdwf0rf;uGJjym;r_r&dS/ txl;aoG;pnf;nDnGwf

=u&ef/ tzsuform;rsm;u trsKd;rsKd;zsufqD;&ef vkyf=uHvdrfhrnf? 4if;udk

&ifqdkifEdkif&eftwGuf txl;pnf;urf;ao0yf=u&ef/ TwdkufyGJ}uD;onf

ESvHk;&nfwdkufyGJjzpf&m rnfodk@yif &efpv_H@aqmfonfjzpfap/ t=urf;rzuf

rd=u&ef” wdk@yg&Sdonf? Ta=unmcsufonf rqvppftpdk;&jzKwfcs&ef

twGuf jynfolvlxktm;v_H@aqmfvdkufjcif;yifjzpfonf?

pufwifbm 5 &ufaeh or0g,rtoif; 0efxrf;rsm;or*~tzGJ@

(,m,D)/ wmarGjrdKŒe,fusL&Sifq&m§rrsm; or*~tzGJ@ (,m,D)/ ajrmuf

OuUvmyjrdKŒe,f a&SŒaersm;or*~tzGJ@ (,m,D)/ usef;rma&;0efxrf;rsm;

or*~tzGJ@ (,m,D)/ rlqviftcrJhaq;±Hktvkyform;or*~tzGJ@ (,m,D)/

omauw+rdKŒe,fpmayv_yf&Sm;r_tiftm;pk (,m,D)/ jrefrmhtmrcHvkyf

ief;aumfydka&;&Sif;tvkyform;or*~tzGJ@ (,m,D)/ pme,fZif;or*~t

zGJ@(,m,D)/ av,mOftif*sifeD,mrsm;or*~tzGJ@ (,m,D) ESifh vl@tcGifh

ta&;qdkif&m trsKd;om;aumfrwDtzGJ@wdk@udk zGJ@pnf;cJh=ujyD; wygwD tm

%m&Sifzsufodrf;a&;ESifh =um;jzwftpdk;& tjrefqHk;zGJ@pnf;ay;a&;udk

awmif;qdkcJh=uonf?

xdkae@rSmyif tpdk;&u oydwfpcef;rsm;ESifh qENjyaeolrsm;tm; wef

jyeftzsuftarSmifhvkyfief;rsm; vkyfudkifEdkif&ef &efukef+rdKΠppfr_xrf;a[mif;

rsm;trsm;pkaexdkif&m awmifOuUvmy+rdKŒe,fpDrHudef; (1) &yfuGuf t

wGif;odk@ uyprS xkwfvkyfcJhaom wkwf/ "g;vufeufrsm;ESifh *sif*vdao

wœmrsm; vma&mufcsay;r_a=umifh owif;jyef@um &yfuGufvlxkESifh xdyf

wdkuf&ifqdkifawG@+yD; tjyeftvSeft=urf;zufwdkufcdkufcJh=uonf? ,if;

wdkufcdkufr_a=umifh ppfwyfrSpdwfºuGaq;rsm;ESifh xHkaq;rsm;xdk;ay;xm;

Page 79: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif78

aomvlaygif; (23) OD; acgif;jzwfrD;±_dŒowfjcif;cH&onf? pDrHudef;&yfuGuf&Sd

tdrfajc(46) vHk;vnf; rD;±_dŒzsufqD;cHcJh&onf? tvm;wlyif &efukef+rdKŒ

uav;aq;±Hk}uD;odk@ jzefhjzL;ay;a0aeaom a&wdkifuDudk tqdyfcwfcJhonfh

ppfwyfrS apcdkif;cJholig;OD;vnf; towfcHcJh&onf?

tqdkygowif;onf vGwfvyfaom yk*~vdupmapmif/ owif;pm/

*sme,fwdk@wGif "gwfyHkrsm;ESifhwuG azmfjyyg&Sd&m &efukef/ rE Wav;tygt0if

+rdKŒ}uD;rsm;txd *,uf±dkufoGm;cJhavonf?

4if;jzpf&yfa=umifh jynfolESifhwyfrawmf=um;wGifvnf;aumif;/ EdkifiH

awmfacgif;aqmifrsm;ESifh jynfolvlxkt=um;wGifvnf;aumif; ,Hk=unf

r_uif;rJhvmum tpdk;&tm; xdyfwdkuf&ifqdkifqef@usifr_rsm;udk wdk;yGm;

vmcJhonf?

tvm;wlyif axufvSrf;a&;wyfzGJ@0ifrsm;ESifh OD;ae0if;.orD; r*F

vm'Hkppfaq;±HkrS aq;0efxrf;t&m&Sd AdkvfrSL;cifpENm0if;yg0ifaomtkyfpk

u trsm;pm;oHk;aeaom tpm;tpmESifh a&wdk@wGif tqdyfcwfr_a=umifh

vnf;aumif;/ &yfuGufrsm;odk@vdkufvHrD;uGif;ypfolrsm;a=umifhvnf;aumif;

jynfolvlxktaygif; txdwftvef@usD;vef@pmpm; jzpfapcJh&onf?

,if;uJhodk@ ae&mtES@HqlyltHkºuGqENjyaepOftwGif; pufwifbmv

9 &ufae@wGif &efukef+rdKŒ/ 0uFbmvrf;/ jcHtrSwf(10) Y 'Drdkua&pDESifh

jidrf;csrf;a&;tzGJ@ (,m,D) em,uOD;EkESifh jynfwGif;jynfyowif;pmq&m

rsm;awG@qHkI oif;pm&Sif;vif;yGJjyKvkyfcJhonf? owif;pm&Sif;vif;yGJwGif

OD;Eku -

“ 1947 ckESpfwdkif;jyKjynfjyKv$wfawmfu twnfjyKcJhaom zGJ@pnf;

tkyfcsKyfyHktajccHOya't& usaemfomv#if w&m;0if 0ef}uD;csKyfjzpf

a=umif;ESifh pif+ydKiftpdk;&zGJ@pnf;a=umif;” a=unmcsuf xkwfjyefcJhonf?

4if;.pif+ydKiftpdk;&wGif orRwref;0if;armif/ 0ef}uD;csKyfOD;Ek/ um

uG,f a&;0ef}uD; OD;wifOD; ponfwdk@jzifhzGJ@pnf;a=umif;a=unmcJhonf?

,if;udpPESifh ywfoufI pufwifbmv 9 &uf nae 8 em&D 25

rdepftcsdefwGif bDbDpDtoHv$ifhXmewGif OD;Ekonf taxGaxGa&G;aumuf

Page 80: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 79

yGJrsm;udk wvt=umwGif usif;yay;rnfjzpfa=umif;/ 4if;wOD;wnf;om

w&m;0if0ef}uD;csKyfjzpfa=umif;/ urBmhEdkifiHrsm;u 4if;udkom todtrSwf

jyK&efawmif;qdka=umif; xkwfv$ifhoGm;cJhonf? OD;atmif}uD;url OD;Ek.

vkyfaqmifcsufonf tvGeftE W&m,f}uD;a=umif;/ a':atmifqef;pk

=unfuvnf; OD;Ek.vkyfaqmifcsufrSm ravsmfuefa=umif;/ vli,f

trsm;pkuvnf; 4if;wdkh.}udK;yrf;xm;aomatmifyGJudk vuf0g;}uD;tkyf

tjrwfxkwfoGm;onf[k xifjrifa=umif; xkwfazmfajym=um;oGm;cJh=u

onf?

pif+ydKiftpdk;&zGJ@pnf;jcif;ESifh ywfoufI at&S0dpf (Asia Weeks)pmapmifrS owif;axmufwOD;u OD;EkESifh awG@qHkar;jref;onhftcg OD;Eku

“ usaemfwdk@ [dkoHk;a,mufeJ@ nDnGwfzdk@ vltcsKdŒu odyfvdkvm;cJh=u

ygw,f/ [dkoHk;a,mufqdkwm a':atmifqef;pk=unf/ OD;wifOD;ESifh OD;

atmif}uD;wdk@jzpf=uygw,f? olwdk@oHk;OD; usaemfwdk@tzGJ@eJ@aygif;r,fqdk&if

aygif;Edkifygw,f? usaemfuawmh tzGJ@xJ0ifvm&if usaemfhvrf;pOfrdk@ us

aemfyJ acgif;aqmif&rSmyJ?

usaemfwckckvkyfcsifjyDqdk&if wcgwav usaemfh&JabmfawGeJ@awmif

rwdkifyifbJ csufcsif;vkyfwwfygw,f? 'gayr,hf olwdk@u usaemfvkyfwm

r}udKufbl;qdk&if usaemfacgif;aqmifr_u qif;ay;r,f? usaemfvkyfwm

[m olwdk@vufcHw,fqdk&if usaemfhudk axmufcH=u&rSmyJ? tJ'g[m 'Drdk

ua&pDygyJ? 'gayr,hf usaemf[m y&d,m,fr&SdwJhvl/ tavmoHk;q,f

jrefjrefqefqefvkyfwwfwJhvlqdkjyD; ajym=uw,f? y&d,m,fr&SdwJhol[m

wcgwavraumif;wmjzpfwwfayr,fh wcgwavusawmh aumif;

wwfygw,f?

OD;ae0if;u usaemfhqDu tm%mudk vk,lvdk@ rjzpfEdkifygbl;? 'gay

r,hf usaemf[m tajccHOya't& w&m;0if0ef}uD;csKyfjzpfw,fqdkwm

ArmjynfolawGa&m/ ArmjynftjyifbufuvlawGyg odatmif usaemf

vkyfcsifw,f? [dkvluawmh tajccHOya't& w&m;0ifxm;wJh acgif;

aqmifr[kwfygbl;? usaemfom tajccHOya't& acgif;aqmifjzpf±Hkwif

Page 81: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif80

rubl;/ jynfolawG&JŒ wcJeufaxmufcHr_udk &xm;oljzpfygw,f” [lI

&Sif;vif;ajym=um;oGm;onf?

xdk@aemuf pufwifbmv 10 &ufae@wGif rqvygwD ta&;ay:ygwD

nDvmcHudk &efukef+rdKŒjynfol@v$wfawmftpnf;ta0;cef;rY usif;y jyK

vkyfcJhonf? xdknDvmcHu ygwDpHkpepfjzifh taxGaxGa&G;aumufyGJ usif;y

&ef qHk;jzwfcsuf csrSwfcJhonf? xdknDvmcHwGif ygwDpHkOuUX a'gufwm

armifarmifu -

“ ygwDnDvmcHrS qHk;jzwfvdkufonfhtwdkif; jynfol@v$wfawmfwGif

ygwDpHk'Drdkua&pDpepf v$Jajymif;usifhoHk;Edkif&ef v$wfawmf. tqHk;tjzwf

cH,lrnfjzpfa=umif;/ ygwDpHk0if,SOf+ydKifEdkif=urnfh taxGaxGa&G;aumufyGJ

}uD;udk tjrefqHk;ESifh tr#wqHk;/ tvGwfvyfqHk;jzpfatmif usif;yay;&ef

pDpOfxm;a=umif;” ajym=um;oGm;onf?

1988 ckESpf/ pufwifbmv 11 &ufae@wGif pwkwÎt}udrf jynfol@

v$wfawmftpnf;ta0;udk qufvufusif;ycJhonf? xdk tpnf;ta0;

wGif jynfol@v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;. t=uHjyKwifjycsufrsm;tay:

jynfol@v$wfawmfu vufcHoabmwlum EdkifiHawmfaumifpDOuUX

a'gufwmarmifarmifu -

(u) ygwDpHkpepfjzifh taxGaxGa&G;aumufyGJrsm;usif;y&ef/

(c) ygwDpHkpepfjzifh taxGaxGa&G;aumufyGJrsm; usif;yEdkifa&;t

wGuft[efhtwm; jzpfaeaom tajccHOya'yg oufqdkifjyÏmef;csuf

rsm;ESifh tjcm;Oya'/ enf;Oya'rsm; y,fzsufay;Edkifa&;twGuf jynfol@

v$wfawmfu EdkifiHawmfaumifpDodk@v$Jtyf&ef?

(*) tajccHOya'yk'fr 43 (u) t& pwkwÎt}udrf jynfol@v$wf

awmf. ykHrSefoufwrf;onf taxGaxGa&G;aumufyGJusif;yjyD;I jynfol@

v$wfawmftopf pwifpnf;a0;onfhae@txdom jzpfa=umif; av#mhayhg

owfrSwf&ef?

(C) pwkwÎt}udrf jynfol@v$wfawmfyÌrtpnf;ta0;u zGJ@pnf;

ay;xm;aom a&G;cs,fwifajr‡mufyGJusif;ya&;aumfr&Sifudk zsufodrf;ay;

Page 82: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 81

&ef?

(i) w&m;r#waom taxGaxGa&GaumufyGJ atmifjrifpGm usif;y

Edkifa&;twGuf atmufygazmfjyyg yk*~dKvfrsm;udk a&G;cs,fwm0efay;tyf&ef?

(1) OD;baX; (tjidrf;pm; b¾mawmfrif;}uD;)

(2) OD;ausmfnGef@ (tjidrf;pm;uae'gqdkif&m jrefrmoHtrwf}uD;)

(3) OD;pef;armif (tjidrf;pm;ac|wmpkaqmif;a&;ESifh tmrcHpmcsKyf

rif;}uD;)

(4) OD;apm=um'dk; (tjidrf;pm;AdkvfrSL;csKyf)

(5) q&mcs,f (,cifygvDreftrwfESifh jynfol@v$wfawmf udk,fpm;

vS,f)

(p) a&G;aumufyGJaumfr&SifwGif tzGJ@0ifOD;a&wdk;jcif;/ vpfvyfonfh

ae&mwGiftpm;xdk;jcif;udpPrsm; aqmif&GufydkifcGifhudk jynfol@v$wfawmfu

EdkifiHawmfaumifpDodk@ v$Jtyf&ef?

(q) ygwDtzGJ@tpnf;rsm;udk rSwfyHkwifjcif;/ a&G;aumufyGJ pnf;rsOf;

pnf;urf;rsm;ESifh vkyfief;wm0efrsm; a&;qGJjyÏmef;ay;jcif;wdk@udk aumfr&Sif

ESifh nd‡Ed_if;aqmif&Gufay;a&;twGuf jynfol@v$wfawmfu EdkifiHawmf

aumifpDodk@v$Jtyf&ef?

(Z) taxGaxGa&G;aumufyGJudk jynfol@ v$wfawmftwGufom

usif;y&ef?

(ps) taxGaxGa&G;aumufyGJusif;yrnfhae@onf ,ae@rSpI oHk;v

jynfhaomaeh[k owfrSwfay;&ef/ odk@aomf ay:aygufvmrnfh ygwDtzGJ@

tpnf;rsm;u a&G;aumufyGJaumfr&Sifodk@ t=uHjyKcsuft& ,ae@rSpI

wvcGJjynfhaomae@xuf rapmbJjzpfap/ oHk;vausmfvGefonhftcgrS jzpf

ap jyifqifowfrSwfusif;yEdkifonfh vkyfydkifcGifhudk jynfol@v$wfawmf

aumifpDodk@v$Jtyf&efwdk@jzpf=uonf?

xdk@aemuf a&G;aumfyGJaumfr&Sifonf rdrdwdk@aumfr&Sif. oabm

xm;udk wdkif;jynfodk@wifjy&ef ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxGa&G;aumufyGJ

usif;ya&;aumfr&Sif.a=unmcsuf trSwf(1) udk atmufygtwdkif; xkwf

Page 83: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif82

jyefvdkufonf?

“ 1? Taumfr&SiftzGJ@0ifrsm;onf touft&G,ft& tzufzufrS

tem;,lae=uaom yk*~dKvfrsm;jzpfI rnfonfhygwDEdkifiHa&;udkr# quf

vufvkyfudkif&ef &nf&G,fcsuf&Sd=uolrsm;r[kwf=uyg? rdrdwdk@. udk,fa&;

udk,fwmtwGufvnf; wpHkw&m ar#mfrSef;xm;jcif;&Sd=uolrsm; r[kwf

=uyg? odk@&mwGif ,ae@jzpfay:aeaom wdkif;jynf.tajctaet& EdkifiH

awmfaumifpD aumfr&SiftzGJ@0ifrsm;tm; taxGaxGa&G;aumufyGJ}uD;udk

vGwfvyfpGm =um;0ifaqmif&Gufay;&ef arwœm&yfcHcsuft&vnf;aumif;/

11 ² 9 ² 88 &ufaehu jynfol@v$wfawmftpnf;ta0;wGif EdkifiHawmf

orRw. rdefh=um;csuftwdkif; ygwDpHk'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJ

aumfr&Sif.vkyfief;rsm;udk EdkifiHawmfaumifpDu wpHkw&mpGufzufr_ rjyK

&Hkomr aumfr&Sif. vdktyfaom tultnDrsm;udkay;rnf[k tmrcHcsuf

ay;jyD;v#if a&G;aumufyGJrsm;udk tvGwfvyfqHk;/ tr#wqHk;/ tjrefqHk;

jyKvkyfay;&ef arwœm&yfcHcJh&m taxGaxGa&G;aumufyGJudpPrsm;wGif aumf

r&Sifonf vGwfvyfpGm aqmif&GufEdkifcGifh&Sdonf[k ,Hk=unfjcif;a=umihf

vnf;aumif;/ aumfr&SiftzGJ@0ifrsm;onf apwemtjynhft0ESifh wwf

pGrf;or# aqmif&Gufay;&ef aumfr&SifwGif yg0ifcJh=ujcif;jzpfygonf?

2? odk@ygI ygwDpHk'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJ}uD;udk r=umrD

usif;y&eftwGuf ygwDpHk'Drdkua&pDudk awmif;qdkae=uaom &[ef;&Sifvl/

ausmif;olausmif;om;rsm;/ jynfolrsm;tygt0if wm0ef&Sdaom acgif;

aqmifrsm;onf Taumfr&SifESifh yl;aygif;ulnDaqmif&Guf=ujyD; vdk

tyfaom t=uHOm%frsm;ay;=uyg&ef av;pm;pGm zdwfac:tyfygonf?”

odk@aomf jynfolvlxkESifh 'Drdkua&pDacgif;aqmifrsm;u tpdk;& usif;y

rnfha&G;aumufyGJudk t,Hkt=unfr&SdbJ =um;jzwftpdk;& zGJ@pnf;ay;&efudk

om awmif;qdkcJh=uonf? tpdk;&u oHk;vjynhfaeaomae@wGif taxG

axGa&G;aumufyGJrsm; usif;yay;rnfqdkaomtcsufudkvnf; jiif;

qdkcJh=uonf?

1988 ckESpf/ pufwifbmv 13 &ufae@wGif A[ef;+rdKŒe,f/ trSwf

Page 84: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 83

(94) ewfarmufvrf;&Sd ygwDpkH'Drdkua&pD taxGaxGa&G;aumufyGJ usif;y

a&;aumfr&Sif±Hk; tpnf;ta0;cef;rY jyKvkyfcJhaoma&G;aumufyGJ aumf

r&SifESifh EdkifiHa&;acgif;aqmiftzGJ@tpnf;rsm;awG@qHkyGJodk@ OD;atmif}uD;/ a':

atmifqef;pk=unf/ ol&OD;wifOD;/ &efukefjrdK@vHk;qdkif&m &[ef;ysKdor*~tzGJ@

csKyf/ jrefrmEdkifiHvHk;qdkif&m tvkyform;or*~tzGJ@csKyf(&efukef)/ Oya'±Hk;

rsm;qdkif&m tvkyform;or*~(&efukef)/ wuUodkvfbGJ@& ausmif;om;

a[mif;rsm;tzGJ@/ 'Drdkua&pDwkdufyGJ0ifausmif;om;rsm;tzGJ@/ wuUodkvf

rsm; (&efukef) wdk@rS OuUXESifh twGif;a&;rSL;rsm;/ udk,fpm;vS,frsm; wuf

a&mufcJh=uonf?

xdkaqG;aEG;yGJwGif OD;atmif}uD;/ a':atmifqef;pk=unf/ ol&OD;wifOD;

ESifh wufa&mufvm=uaom tzGJ@tpnf;rsm;rS yk*~dKvfrsm;u ygwDpHk'Drdk

ua&pD taxGaxGa&G;aumufyGJaumfr&SifwGif yg0ifonfhyk*~dKvf}uD;rsm;udk

rdrdwdk@taejzifh av;pm;,Hk=unfyga=umif;/ *g&0vnf;jyKyga=umif;/ okd@&m

wGif Taumfr&Sifudk vuf&Sdtpdk;&u zGJ@pnf;ay;jcif;jzpfI wdkif;jynfESifh

jynfolvlxku tpdk;&tay: vHk;0t,Hkt=unfr&Sd=uawmhojzifh tpdk;

&u a&G;cs,fcef@xm;onfh aumfr&Sifudk vHk;0vufrcHEdkifa=umif;/ ,Hk=unf

r_vnf;r&Sd=ua=umif;/ vuf&Sdtaetxm;wGif oHk;vtwGif; a&G;

aumufyGJrsm;usif;yygu 26 ESpfwmr# zGJ@pnf;xm;jyD; EdkifiHawmfb¾

jzifh pnf;±Hk;v_yf&Sm;aeonfh tm%m&ygwDudk ,cktxd ygwDtzGJ@tpnf;

rsm;/ rzGJ@&ao;aom/ b¾maiGvnf;r&SmazG&ao;aom tzGJ@tpnf;rsm;

taejzifh a&G;aumufyGJwGif yg0if,SOf+ydKif&ygu rnfonfhenf;ESifhr# w&m;

r#waom a&G;aumufyGJrjzpfEdkifa=umif;/ wyfrawmfom;rsm;tm;vHk;eSifh

tpdk;&0efxrf;trsm;pkrSm vuf&Sdtm%m&ygwD. ygwD0ifrsm;jzpfaeao;

&m wyfrawmfESifh0efxrf;rsm;tm; rnfr#yif =um;aeyg[k nGef=um;csuf

xkwfaeapumrl jynfolvlxku ,Hk=unfr_r&Sd=ua=umif;/ ,ck t+rdKŒ+rdKŒ

te,fe,fwGif tkyfcsKyfa&;,Eœ&m;vnf;r&Sd/ vHkjcHKr_vnf;r&Sdojzifh a&G;

aumufyGJjyKvkyf&efrjzpfEdkifa=umif;/ odk@jzpfI jynfolvlxku ,Hk=unf=u

onhf yk*~dKvfrsm;yg0ifaom “ =um;jzwftpdk;&” tjrefqHk; zGJ@pnf;ay;oifh

Page 85: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif84

a=umif; aqG;a@G;cJh=uonf?

xdk@tjyif 15 ² 9 ² 88 &ufae@xkwf a=u;rHkowif;pmwGifvnf;

“OD;atmif}uD;/ a':atmifqef;pk=unfESifh ol&OD;wifOD;wdk@. jynfolw&yf

vHk;odk@yef=um;csuf” acgif;pOfyg pmwapmifudkvnf; (14 ² 9 ² 88) &ufpGJ

jzifh ‚if;wdk@oHk;OD;udkwdkif vufrSwfa&;xdk; xkwfa0xm;onfhtwdkif; azmf

jyxm;onfudk awG@&onf? xdkyef=um;csufrSm -

1? wae@xufwae@ =uHKawG@vm&onfh pD;yGm;a&;tcuftcJ t

usyftwnf;=um;rSyif jynfolwdk@. 'Drdkua&pDwdkufyGJt&Sdefonf jrihfrm;

vmcJhonf? wEdkifiHvHk; r=uHKpzl; jyif;xefvSonfh 'Drdkua&pDa&;twGuf

jynfolw&yfvHk;u qENjyKaeygvsuf tpdk;&u yxraomf rodusKd;u|H

jyKum tcsdefqJGonfhenf;y&d,m,fudkom usifhoHk;cJh&mrS ,cktcg wxpf

avsmhjyD; ygwDpHkpepfjzifh a&G;aumufyGJudk oHk;vtwGif; usif;yay;&ef a&G;

aumufyGJaumfr&Sifudk yk*~dKvfig;OD;jzifh zGJ@pnf;ay;cJhygonf?

2? jynfolwdk@u tpdk;&udk r,Hk=unfyg? xdk@a=umifhvnf; a&G;aumuf

yGJaumfr&Sifudk r,Hk=unfyg? tvGefwdkawmif;vSaom oHk;vqdkonfh t

csdeftwGif;Y tm%m&tpdk;&. taxmuftyHhcHygwDESifh bmwckrS t

oifhrjzpfao;aom tjcm;ygwDwdk@. ,SOfjydKifta&G;cH&rnfh a&G;aumufyGJ

qdkonfrSmvnf; rnfodk@r# w&m;r#wr_r&SdEdkif[lonfhtcsufudkvnf;

jynfolwdk@u aumif;pGmodae=uygonf? Ttcsufrsm;udkvnf; ,ae@

qENjyae=uonfh jynfol@tiftm;pkrsm;u tpdk;&uzGJ@ay;onfh a&G;

aumufyGJaumfr&Sifa&SŒarSmufY jywfom;pGm wifjycJhjyD;jzpfygonf?

3? qENjytiftm;pk}uD;xJY a&SŒwef;rS aoG;ajrus wdkufyGJ0ifcJh=u

onfh ausmif;om;vli,frsm;onf twufºuGqHk; yg0ifolrsm;jzpf=u

onf? ,cktcgwGif jynfolwdk@eSifh vufwGJjyD; jidrf;csrf;pGm qENjyonfh

ausmif;om;rsm;&Sdovdk tpdk;&. tcsdefqGJr_enf;y&d,m,fudk repf+rdKŒo

jzifh jyif;jyaompdwf"gwfa=umifh tpmiwfcHqENjyausmif;om;rsm;udk

vnf;aumif; awG@jrifvm&onf? trsm;jynfolxJY tm;rvkdtm;r&

jzpfjcif;/ ,ckxuf jyif;xefvSaomajcvSrf;udkyif vSrf;vdkaomolrsm; &Sd

Page 86: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 85

vmonfudkyif awG@vmygonf?

4? odk@aomf T'Drdkua&pDwdkufyJGonf ESvHk;&nfwdkufyGJjzpfygonf?

pnf;urf;aooyfpGmqENjy&if; &J&ifhaomESvHk;&nfowœdjzihf atmifyGJcH,l

&rnfhwdkufyGJjzpfonf? tpdk;&onf jynfolawGtvdk&Sdonfh =um;jzwf t

pdk;&w&yf tjrefqHk;zGJ@pnf;&efrSwyg; tjcm;enf;vrf;r&Sdyg/ ausmif;om;

xktygt0if jynfolw&yfvHk;uvnf; xufjrufonfhESvHk;&nf owœd

udkom ppfrSefonfhvufeuftjzpf ravsmhaomZGJ/ rqkwfrepfaom pdwf

"gwfjzifh jidrf;csrf;pGmqENjyr_udk raoGz,fvJpdwfr&Snfr_/ qENjyif;jyr_wdk@jzifh

t=urf;zufr_/ aoG;xGufoH,dkr_ESifh tjcm;tedÏm±Hkjzpfay:r_rsKd;rsm; rjzpf

ay:apzdk@ txl;a&Smif&Sm;&ef vdktyfygonf?

“ppfrSefaom'Drdkua&pDwdkufyGJ rkcsatmifjrif&rnf?”

(yHk) ····· ( OD;atmif}uD;)

(yHk) ····· ( a':atmifqef;pk=unf)

(yHk) ····· (ol&OD;wifOD;)

[lI jzpfonf?

xdk@tjyif (13 ² 9 ² 88) &ufae@xkwf Adkvfwaxmif owif;pmwGif

vnf; “vuf&Sd tpdk;&udk jynfol,Hk=unfr_vHk0uif;rJhum =um;jzwf tpdk;

&zGJ@v#if oydwfrsm;&yfpJrnf? OD;atmif}uD;/ ol&OD;wifOD;ESifh a':atmif

qef;pk=unfwdk@ awGhqHkaqG;aEG;jyD; oabmxm;udk EdkifiHawmf orRwxH

ay;ydk@” [laomacgif;pOfjzifh a&;om;xm;avonf?

“ ygwDpHkpepfjzifh taxGaxGa&G;aumufyGJusif;yrnfhudpPeSifh ywfouf

I u|ekfyfwdk@. oabmxm;udk wifjyvkdygonf? vuf&SdtajctaerSm

wwdkif;jynfvHk;wGif tpdk;&tkyfcsKyfa&;,Eœ&m; &yfqdkif;aejyD; jynfolvlxk

w&yfvHk;r=uHKpzl; pm;0wfaea&;/ vHkjcHKa&;jy\emrsm;ESifh &ifqdkifae&yg

onf?

ukefaps;E_ef;rsm; w&dyf&dyf}uD;jrifhvmjcif;/ tvkyftudkifysufI qif;

&J'kuQa&mufjcif;/ &efukef+rdKŒwGif;Yyif vHkjcHKr_udk tpdk;&u wm0efr,lEdkifI

rdrdwdk@bmomvHkjcHKa&;udk wm0ef,lae&aom jynfolvlxkrSm pdwfqif;&J

Page 87: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif86

udk,fqif;&JESifh ylyefaomua&mufae&ygonf?

tajctaerSm ae@pOfESifhtr# qdk;&Gm;vsuf&Sdygonf? Tjzpfay:ae

aom tajctaewGif tpdk;&u a&G;aumufyGJusif;yay;Edkifrnfh tajct

aer&Sdyg? wae@xufwae@/ wem&Dxufwem&D ydkrdkqdk;&Gm;aeaom pD;yGm;

a&;/ vlr_a&;/ EdkifiHa&;/ vHkjcHKa&;tajctaersm;udk wm;qD;Edkif&efrSm wdkif;

jynfu vufcHEdkifrnhf=um;jzwftpdk;& tjrefzGJ@pnf;ay;jcif;rSty tjcm;

enf;vrf;r&Sdawmhyg?

vuf&Sdtpdk;&tay:wGif jynfolvlxk ,Hk=unfr_vkH;0uif;aejyD;jzpfI

tpdk;&zGJ@pnf;ay;aomaumfr&Sifu OD;pD;usif;yay;rnfha&G;aumufyGJudk

wdkif;jynfu ,Hk=unfvufcH=urnfr[kwfyg?

jynfolvlxkvufcHrnfh =um;jzwftpdk;&zGJ@onfESifhwjydKifeuf qENjy

r_rsm;/ oydwfarSmufr_rsm;&yfpJjyD; tpdk;&,Eœ&m;rsm; jyefvnf vnfywf

jcif;/ a&mif;0,fazmufum;jcif;rsm; jyefvnftouf0ifvmrnf[k u|Ekfyf

wdk@ ,Hk=unfygonf?

xdk@a=umihf pD;yGm;a&;jyefvnfxlaxmif&efESifh 'Drdkua&pDjyefvnf

wnfaqmufI taxGaxGa&G;aumufyGJ usif;yay;&ef =um;jzwftpdk;&

tjrefqHk;zGJ@pnf;ay;&efom &Sdygawmhonf?

tajctaerSm tcsdef&Sdoa&GΠqdk;&Gm;aombufodk@ ul;ajymif;aeyg

ojzifh tcsdefrqdkif;bJ =um;jzwftpdk;& tjrefqHk;zGJ@pnf;ay;&ef awmif;qdk

ygonf” [lI azmfjyxm;onf?

xdk@odk@yef=um;csufrsm;/ awmif;qdkcsufrsm; xkwfjyefcJhjyD; r=umrDrSm

yif jynfolvlxkw&yfvHk; vrf;ray:xGufI “wygwDtm%m&Sif pepf

zsufodrf;a&;/ =um;jzwftpdk;&zGJ@pnf;a&;” aºuG;a=umfoHrsm; ydkrdkus,f

avmifcJhygawmhonf?

xdkpOftwGif; tpdk;&wm0ef&Sdolrsm;ESifh aumfr&Sifvl}uD;rsm; awG@qHk

aqG;aEG;aecsdefrSmyif AdkvfrSL;csKyfa[mif;atmif}uD; vufrSwfa&;xdk;xm;

aom udk,fwdkifvufa&;jzifhpmudk rdwWLul;pufjzifh trsm;jynfolt=um;

jzefha0vmonfudk awG@&./ xdkpmwGif OD;atmif}uD;u “a&G;aumufyGJ

Page 88: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 87

aumfr&SifzGJ@ay;jcif;ESifh a&G;aumufyGJusif;yrnfhtpdk;&. a=unmcsufudk

rdrd,Hk=unfa=umif;/ odk@jzpf&m oydwfrsm;vnf; anmif;vmjyDjzpfI o

ydwfvSef=u&efwdkufwGef;a=umif;/ tu,fI rdrdwifjyonfhtwdkif; a&G;

aumufyGJvkyfray;v#if rdrdudk,fwdkifaq;±Hka&SŒrSm tpmiwfcHum rdrd

udk,fwdkif "gwfqDavmif;rD;±_dŒjyD; qENjyrnfjzpfonf” [k a&;om;xm;

onf? a&G;aumufyGJaumfr&Sifu OD;atmif}uD;. ay;pmonf tjyKo

abmaqmifonf[k ,lqum auseyf0rf;omcJh=uonf[k od&onf?

xdkpOftwGif; 1988 ckESpf/ pufwifbmv 14 &ufae@wGif jrefrm

EdkifiHvHk;qdkif&m ausmif;om;rsm;or*~odk@ OD;atmif}uD;/ a':atmifqef;

pk=unf/ ol&OD;wifOD;wdk@u tdwfzGifhay;pmwapmifukd ay;ydk@cJhonf? xdk

pmtjynfhtpHkrSm

(1) 1988 ckESpf/ pufwifbmv 14 &ufae@wGif tpdk;& a&G;cs,f

cef@tyfxm;aom a&G;cs,fwifajr‡mufyGJaumfr&Sifu ,ae@EdkifiHwGif 'Drdku

a&pDwdkufyGJ0ifae=uaom tiftm;pkrsm;udk OD;aqmifr_ay;ae=uaom OD;

Ek/ OD;atmif}uD;/ a':atmifqef;pk=unf/ ol&OD;wifOD;/ ausmif;om;rsm;

tzGJ@ESifh &[ef;tzGJ@rsm;tm; awG@qHkaqG;aEG;cJhygonf?

(2) xdkodkhawGhqHkaqG;aEG;tjyD;Y vl}uD;rif;rsm;or*~rS tqdkyg tzGJ@

toD;oD;rS vl }uD;rsm;udk aq;wuUodkvf (1) ausmif;cef;rodk@ zdwfac:I

aqG;aEG;cJhygonf? tqdkygaumfr&SifY rdrdwdk@. cdkifrmaom&yfwnfcsuf

t& =um;jzwftpdk;&zGJ@pnf;a&;[lonfhtajccHrludkom qGJudkifI ajym

=um;cJha=umif; ausmif;om;rsm;tm; &Sif;vif;ajym=um;cJhygonf?

(3) ausmif;om;rsm;u vl}uD;rsm;. &yfwnfcsufudk vufcH}udK

qdkygonf? odk@&mwGif ,ckwdkif tpdk;&. tcsdefqGJr_udk pdwfr&Snfr_/ pdwf

"gwfjyif;xefwufºuGr_wdk@jzifh TaqG;aEG;yGJjyKvkyfonfhae&mYyif vl}uD;

rsm;u =um;jzwftpdk;&w&yfudk zGJ@pnf;ay;&ef wifjyawmif;qdkcJhygonf?

vl}uD;toD;oD;uvnf; TudpPudk [email protected]@ wifjy&efvdkonfjzpf

I qdkif;iHh&ef jyefvnfaqG;aEG;ygonf? ausmif;om;rsm;uvnf; tpdk;

&zGJhr_udk tcsdef=um=umrqdkif;vdkojzifh (48) em&DtwGif; jzpfatmif jyef

Page 89: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif88

=um;ay;yg&ef yef=um;cJhygonf?

(4) ,ae@ tajctaew&yfwGif =um;jzwftpdk;&zGJ@pnf;&efrSm trSef

wu,f vdktyfcsufqdkonfudkk tzGJ@tm;vHk;a&m/ jynfolw&yfvHk;uyg

vdkvm;awmif;wonfhtcsuf jzpfygonf? odk@&mwGif vuf&Sdtpdk;& r

jyKwfao;bJ tpdk;&opfw&yfudk rdrdwdk@qENt&zGJ@pnf;ygu =um;jzwftpdk;

&r[kwfbJ pifjydKiftpdk;&w&yfjzpfvmEdkifygonf? Todk@jzpfygu awmfvSef

a&;wGif tcsdeftcgroifhbJ ajcvSrf;rdygu rvdkvm;tyfaom [ef@wm;

aESmifh,Sufr_ESifh tjcm;tEœ&m,frsm; jzpfvmEdkifygonf? xdk@a=umifh vuf&Sd

tpdk;&tm; z,f&Sm;jyD; jynfolwdk@vdkvm;aom =um;jzwftpdk;& jzpfay:

vmrSom jynfolwdk@tyfESif;onfhtm%m&yfjzifh ,ae@jzpfay:aeaom

tajctae tcuftcJtm;vHk;udk ajz&Sif;aqmif&GufEdkifrnfhtjyif jynf

oltm;vHk;vdkvm;aom ppfrSefonhf'Drdkua&pDtpdk;&w&yf jzpfay:vm

atmif w&m;r#wonfh a&G;aumufyGJjyKvkyfay;Edkif&ef vdktyfonfh tpD

trHtm;vHk;udk jynfolwdk@tvdkus jyKvkyfay;Edkif=uygrnf?

(5) Todk@jzpfygI ausmif;om;rsm;vdktifqENudk usaemfwdk@ oabm

aygufpmemygonf? vdkvm;aom&nfrSef;csufjcif;vnf; wlnDygonf?

odk@&mwGif azmfjyjyD;cJhonfhtcsuftvufrsm;tay: av;eufpGm pOf;pm;

&rnfjzpfygaoma=umifh ,cktcsdefwGif qENrapmrdzdkh av;pm;pGm arwœm

&yfcHygonf”[lI azmfjyxm;onf?

xdk@aemuf 1988 ckESpf/ pufwifbmvwGif aumfr&Sifvl}uD;rsm;onf

EdkifiHawmforRwa'gufwmarmifarmiftrSL;jyKaom EdkifiHawmf aumifpD

0ifrsm;ESifh awG@qHkcJh=uonf? tqdkygyk*~dKvfrsm;ESifh awG@qHkcJhpOf aumfr&Sif

tzGJ@0ifvl}uD;rsm;u rqvygwDwGif wyfrawmf/ jynfol@&JESifh 0efxrf;rsm;

yg0ifaeonfhudpPudkpHkprf;&m EdkifiHawmforRw a'gufwmarmifarmifu

aumfr&Siftaejzifh rnfhodk@aqmif&Gufapvdka=umif; t=uHay;yg/ t=uHay;

onhftwdkif; aqmif&Gufygrnf[k ajym=um;cJhonf?

xdkhaemuf aumfr&Sifvl}uD;rsm;t=uHjyKonfhtwdkif; EdkifiHawmf

aumifpDOuUX a'gufwmarmifarmifonf a=unmcsuf 14§88 udk xkwf

Page 90: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 89

jyefum “jynfol@0efxrf;rsm;onf EdkifiHawmftay:opPmxm;I jynfol@

0efudkom xrf;aqmif&rnfjzpfojzifh ygwDpHkpepfwGif usifhoHk;cJhonfh tpOf

tvmESifhtnD jynfol@wyfrawmf/ jynfol@&JwyfzGJ@ paom umuG,fa&;

wyfzGJ@0ifrsm;/ jynfhol@0efxrf;tzGJ@tpnf;toD;oD;/ EdkifiHydkifpD;yGm;a&;/

bkwfaumfydka&;&Sif;tzGJhtpnf;toD;oD;rS 0efxrf;rsm;ESifh EdkifiHawmf

b¾mrS vpmcHpm;=uaom tjcm;0efxrf;rsm;onf ,ae@rSpI rqv

ygwDtygt0if rnfonfhEdkifiHa&;ygwDtzGJ@tpnf;0ifr# rjzpfap&” [lI

xkwfjyefcJhonf?

xdk@ae@rSmyif rqvygwDtaxGaxGtwGif;a&;rSL; OD;at;udkonf

jynfol@wyfrawmf/ jynfol@&JESifh 0efxrf;rsm;tm; vrf;pOfygwD ygwD0if

tjzpfrS EkwfxGufcGifhjyKcJhonf?

ÙÙÙ

Page 91: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif90

tcef; (3)

ppfwyftmPmodrf;ydkufjcif;

xdk@aemuf jynfolvlxk. qENjyr_rsm;onf vHk;0&yfwef@jcif;r&SdbJ

qufvufI =um;jzwftpdk;&zGJ@pnf;a&;udk awmif;qdkaeojzifh rqv

ygwDOuUXESifh EdkifiHawmfaumifpDOuUX a'gufwmarmifarmifonf EdkifiH

awmftm%mudk vHk;0xdef;odrf;EdkifpGrf;r&SdonfhtwGuf umuG,fa&;OD;pD;

csKyf AdkvfcsKyf}uD;apmarmif (aemifAdkvfcsKyfrSL;}uD;) tm; ppfwyfrS tm%m

odrf;ydkuf&ef tcsufjyvdkufawmhonf?

Todk@jzifh jynfolw&yfvHk;awmif;qdkaeonfh =um;jzwftpdk;& zGJ@

pnf;ay;a&;udk rsufuGufjyKum 1988 ckESpf/ pufwifbmv 18 &ufae@

wGif EdkifiHtm%mudk vufeuftm;udk;jzifh odrf;ydkufvdkufawmhonf? jref

rmhEdkifiHa&;ordkif;wGif ppfwyftm%modrf;r_ oHk;}udrf&SdcJhonf? 1958 ckESpf

wGifw}udrf/ 1962 ckESpfwGif w}udrfESifh ,ck 1988 ckESpfwGifw}udrf jzpf

onf?

,if;odk@ tm%modrf;ydkufcJhjyD;aemuf ,if;ae@rSmyif trdef@trSwf

1§88 jzifh EdkifiHawmfjidrf0yfydjym;r_wnfaqmufa&;tzGJ@ac: e0wudk zGJ@

pnf;a=umif; a=unmcJhonf? e0wtzGJ@wGif -

(1) AdkvfcsKyf}uD;apmarmif - OuUX

(2) 'kAdkvfcsKyf}uD;oef;a&$ - tzGJ@0if

(3) AdkvfcsKyfarmifarmifcif - tzGJ@0if

(4) AdkvfcsKyfwifxGef; - tzGJ@0if

(5) AdkvfrSL;csKyf atmif&Jausmf - tzGJ@0if

(6) AdkvfcsKyf bkef;jrifh - tzGJ@0if

(7) AdkvfcsKyf pdefatmif - tzGJ@0if

(8) AdkvfcsKyf cspfaqG - tzGJ@0if

(9) AdkvfrSL;csKyf ausmfb - tzGJ@0if

(10)AdkvfrSL;}uD; armifoifh - tzGJ@0if

(11) AdkvfrSL;csKyf armifat; - tzGJ@0if

Page 92: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 91

(12)AdkvfrSL;csKyf Om%fvif; - tzGJ@0if

(13) AdkvfrSL;csKyf jrifhatmif - tzGJ@0if

(14) AdkvfrSL;csKyf jroif; - tzGJ@0if

(15)AdkvfrSL;csKyfxGef;=unf - tzGJ@0if

(16)AdkvfrSL;csKyf at;aomif - tzGJ@0if

(17)AdkvfrSL;csKyf rsKd;nGef@ - tzGJ@0if

(18)AdkvfrSL;csKyf cifnGef@ - twGif;a&;rSL; (1)

(19)AdkvfrSL;}uD;wifOD; - twGif;a&;rSL; (2)

ponf yg0ifcJhonf?

1988 pufwifbmv 18 wGif e0wtzGJ@}uD;onf a=unmcsuf

trSwf 2§88 jzifh jynfol@v$wfawmf/ EdkifiHawmfaumifpD/ 0ef}uD;tzGJ@/

jynfol@w&m;ol}uD;tzJG@/ jynfol@Oya'tusKd;aqmiftzGJ@/ jynfol@vkyfief;

ppfaq;a&;tzJG@/ jynfol@aumifpDtqifhqifhrsm;udk zsufodrf;vdkufa=umif;

a=unmvdkufjyD; 'k0ef}uD;tm;vHk;udkyJ wm0efrS&yfpJa=umif; a=unmcJh

onf?

,if;aemuf xdkae@rSmyif a=unmcsuftrSwf 3§88 jzihf jrefrmEdkifiH

onf vGwfvyfIwufºuGaomEdkifiHjcm;a&;0g'udk qufvufusifhoHk;rnf

[k a=unmcJhonf? wqufwnf;rSmyif trdef@trSwf 2§88 jzifh jynfol

vlxkw&yfvHk; vdkufem&efESifh Xmeqdkif&m0efxrf;/ tr_xrf;rsm;udk quf

vufwm0efxrf;aqmif&ef trdef@trSwf 3§88 wdk@udk xkwfjyefcJhonf?

trdef@ 3§88 t& 0efxrf;tm;vHk;onf 1988 pufwifbmv 19 &uf

ae@rSpI vkyfief;cGifodk@ jyefvnf0ifa&muf=u&efESifh pufwifbmv 26

&ufae@txd vkyfief;cGifr0ifygu wm0efrS&yfpJrnfqdkonfhtrdef@rsm;udk

quf wdkufxkwfjyefcJhonf?

pufwifbmv 18 &uf wae@wnf;rSmyif a=unmcsuf (1§88)/

(2§88)/ (3§88) ESihf trdef@trSwf (1§88)/ (2§88)/ (3§88) wdk@udk

qufwdkufxkwfcJhjyD; e0wppftpdk;&tjzpf pwifouf0ifv_yf&Sm;vmcJh

onf?

Page 93: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif92

e0wOuUXAdkvfcsKyf}uD;apmarmifonf 0ef}uD;csKyftjzpfvnf;

aumif;/ EdkifiHawmft}uD;tuJtjzpfvnf;aumif;/ umuG,fa&;0ef}uD;ESifh

umuG,fa&;OD;pD;csKyftjzpfvnf;aumif; ,lxm;onhftjyif EdkifiHjcm;a&;

0ef}uD;tjzpfyg ,lxm;vdkufao;onf?

e0wppftpdk;&onf tm%modrf;ydkufjyD;jyD;csif; ta&;awmfyHk}uD;udk

rif;rJhp±dkufv_yf&Sm;r_}uD;tjzpf ±_jriftykyfcs uifyGef;wyfum enf;vrf;

aygif;pHkjzifh+zdKcGif;um zrf;qD;ta&;,lr_rsm;udk qufwdkufvkyfaqmifcJh

onf? tm%modrf;tpdk;&jzpfaomfvnf; rqvESifh rqvacgif;aqmif

rsm;tm;vHk; pm&if;0ifrsm;jzpfcJhaoma=umifh rqvzufrS t}uD;tus,f

ckcHumuG,fay;I &yfwnfcJh=uonf? ,if;odk@ rqvygwDtm; ckcHum

uG,fay;&yfwnfcJhaomajumifh e0wtm; ‘ae0if;wyf’ [kyif jynfolwdkh

u avSmifajymifac:a0:cJh=uonf? xdk@jyif EdkifiHawmfjidrf0yfydjym;r_ wnf

aqmufa&;tzGJ@}uD;udk vlxku ‘jidrfyd’ tzGJ@[k uifyGef;wyfcJh=uovdk

,if;wdk@csrSwfvkyfudkifaeonfh vrf;pOfay:vpDESifh vkyfaqmifcsufrSefor#

udkvnf; ‘uvdefaphjirf;qif jidrfydvrf;pOf’ [kyif avSmifajymif ac:a0:cJh

=uonf?

xdk@aemuf 1988 ckESpf/ pufwifbmv 19 &ufae@ rGef;vGJ 1 em&DwGif

umuG,fa&;0ef}uD;Xme '*Hk&dyfomY e0wtzGJ@u aumfr&SiftzGJ@0ifrsm;

tm; zdwf=um;I tpnf;ta0;usif;ycJhonf? ,if;tpnf;ta0;odk@ e0

w OuUX AdkvfcsKyf}uD;apmarmif (aemifAdkvfcsKyfrSL;}uD;/ ,ckuG,fvGef)

trSL;jyKonfh tzGJ@0ifrsm;jzpf=uaom 'kwd,AdkvfcsKyfjuD;oef;a&$ (,ck

etzOuUXAdkvfcsKyfrSL;}uD;)/ AdkvfcsKyfarmifarmifcif(a&) / AdkvfcsKyfwifxGef;

(av)/ AdkvfcsKyf pdefatmif (,ckuG,fvGef)/ AdkvfcsKyf cspfaqG/ twGif;a&;

rSL; (1) AdkvfrSL;csKyfcifnGefh/ twGif;a&;rSL; (2) AdkvfrSL;}uD;wifOD; (vkyf=uHcH&)

wdkhESifh aumfr&SifOuUX OD;baX;trSL;jyKonfh aumfr&SiftzGJ@0ifrsm;jzpf=u

aom OD;apm=um'dk;/ OD;pef;armif/ OD;ausmfnGef@ESifh aumfr&SiftwGif;a&;rSL;

OD;at;armifwdk@ wufa&mufcJh=uonf? tzGJ@0if q&mcs,fonf tpnf;

ta0;odk@wufa&muf&ef vrf;ydwfaeonfhtwGuf cGifhyefcJhonf? tpnf;

Page 94: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 93

ta0;wGif e0w OuUXu rdrdwdk@wyfrawmfESifh 0efxrf;rsm;onf rnf

onhfEdkifiHa&;tzGJ@tpnf;. tzGJ@0ifrsm;r[kwfawmha=umif;/ rdrdwdk@onf

=um;aetzGJhtpnf;rsm;jzpfjyD; jynfolrsm;udk tvkyftau|;jyK&rnfh tzGJ@

tpnf;rsm;jzpfa=umif;/ ,ckjynfolrsm; vdkvm;awmifhwaeonhf ygwDpHk

'Drdkua&pDudk tjrefqHk;taumiftxnfazmfay;Edkifa&;twGuf ygwDpHk 'Drdk

ua&pDt axGaxGa&G;aumufyGJ}uD;udk tvGwfvyfqHk;/ tr#wqHk;ESifh t

jrefqHk;jyKvkyfay;&ef aumfr&SiftzGJ@0ifvl}uD;rsm;udk arwœm&yfcHa=umif;/

aumfr&Sif.vkyfief;rsm;ESifhpyfvsOf;jyD; aumfr&SiftzGJ@0ifvl}uD;rsm;u

rnfol.rsufESmudkr# raxmufxm;bJ ormorwfusus "rR"dÏmefusus

w&m;tr#wqHk;aqmif&Gufay;apvdkyga=umif;/ aumfr&Sif. vkyfief;rsm;

ESifh pyfvsOf;I rdrdwdk@onf tzGJ@tpnf;taejzifhaomfvnf;aumif;/ wOD;

csif;taejzifhaomfvnf;aumif;/ }udK;udkifr_/ vrf;nGefr_vkH;0jyKvkyfrnf

r[kwfa=umif;/ a&G;aumufyGJOya'/ enf;Oya'rsm;a&;qGJ&mwGif aumf

r&SiftzGJ@0ifvl}uD;u awG@qHkaqG;aEG;vdkaom tzGJ@tpnf;udkjzpfap vl}uD;

rsm;u awG@qHkaqG;aEG;vdkaom tzGJhtpnf;udkjzpfap/ yk*~dKvfwOD;csif;udk

jzpfap awG@qHkaqG;aEG;t=uHOm%frsm;&,ljyD; vGwfvGwfvyfvyfa&;qGJEdkif

a=umif;/ aumfr&Sifu a&;qGJaxmufcHay;ydk@onfhOya'rsm;udk tjrefqHk;

jyÏmef;ay;rnfjzpfyga=umif;/ ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxGa&G;aumufyGJ}uD;

atmifjrifpGmusif;yEdkifrnfh vdktyfonfhtultnDrsm;udkvnf; tjynfh

t0ay;oGm;rnfjzpfyga=umif; ajym=um;oGm;onf?

Todkhjzifh e0wtzGJ@onf 1988 ckESpf/ pufwifbmv 18 &ufpJGyg

a=unmcsuftrSwf 1§88 jzifh ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxG a&G;aumuf

yGJ}uD;ukd }uD;rSL;usif;yay;&ef a'gufwmarmifarmif vufxufu zGJ@pnf;cJh

aom a&G;aumufyGJusif;ya&;aumfr&Sifudk qufvufwm0efay;tyfcJh&m

aumfr&Sifonf rdrd.vkyfief;rsmudk taumiftxnfazmfEdkifa&;twGuf

e0wtzGJ@u 1988 ckESpf/ pufwifbmv 21 &ufae@wGif ygwDpHk'Drdkua&pD

taxGaxGa&G;aumufyGJusif;ya&;r&SifOya' (e0wtzGJ@ Oya'trSwf

1§80) udk jyÏmef;ay;cJhonf?

Page 95: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif94

xdk@aemuf aumfr&Sifonf jynfolrsm;ESifh EdkifiHa&;ygwDrsm;. t=uHjyK

csufrsm;udkt ao;pdwfavhvmjyD; jynfol@v$wfawmf a&G;aumufyGJOya'

onf usif;y&ef&Sdonfh ygwDpHk'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf

w}udrfomtoHk;jyK&ef &nf&G,fIvnf;aumif;/ aemifwGif usif;yrnfh

a&G;aumufyGJrsm;ESifh =um;jzwfa&G;aumufyGJrsm;twGufudkrl xdktcsdef

wGifrS pOf;pm;a&;qGJ=uap&ef &nf&G,fIvnfaumif;/ jynfol@v$wfawmf

a&G;aumufyGJOya'udk jyKjyifa&;qGJjyD;aemuf epwtzGJ@odk@ wifjycJhonf?

e0wtzGJ@onf ,if;Oya'=urf;udk 1989 arv 25 &ufae@wGif

aumfr&SifESifh n‡dE_dif;pdppfjyD;aemuf 1989 ar 31 &ufae@Y jynfol@v$wf

awmfa&G;aumufyGJOya' (e0wOya' trSwf14§89) udk jyÏmef;ay;cJh

onf? ,if;Oya'wGif tcef;aygif;(15)cef;ESifh yk'fraygif; (82) ck yg0ifonf?

enf;Oya'jyÏmef;csufrsm;udk taumiftxnfazmf&mwGif aqmif

&Guf&rnfh tao;pdwfenf;pepfOya'rsm;udk 1989 ZGef 30 wGif jyÏmef;

ay;cJhonf? xdk@aemuf EdkifiHa&;ygwDrsm; rSwfyHkwifjcif;Oya'/ enf; Oya'

rsm;udk jyÏmef;jyD;aemuf aumfr&Sifonf a&G;aumufyGJ 0ifa&muf,SOfjydKif

vdkaom EdkifiHa&;ygwDtzGJ@tpnf;rsm;udk 1988 ckESpf/ pufwifbm 30

&ufae@rSpI rSwfyHkwifcGifhjyKcJhjyD;aemuf aemufqHk;&ufrS 1989 azazmf

0g&D 28 &ufae@udk aumfr&SifrS owfrSwfa=unmay;cJhonf?

odkhuvdk EdkifiHa&;ygwDrsm; w&m;0ifrSwfyHkwif zGJ@pnf;cGifhjyKvdkufjyD;

aemuf “ atmif - pk - wif” tjzpf txl;yl;wGJv_yf&Sm;ae&mrS OD;atmif

}uD;bufrS (4) OD;/ a':atmifqef;pk=unfbufrS (4) OD;/ OD;wifOD;bufrS

(4) OD; pkpkaygif; (12) OD;yg0ifonfh trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf A[dktvkyf

tr_aqmiftzGJ@udk 1988 ckESpf/ pufwifbm27 &ufae@wGif pwifzGJ@pnf;

vdkufjyD; w&m;0ifrSwfyHkwifcJh&m a&G;aumufyGJaumfr&Sifu 1988 atmuf

wdkbm 3 ae@pGJyg a=unmcsuftrSwf (3) jzifh w&m;0ifEdkifiHa&;ygwDtjzpf

twnfjyK xkwfjyefa=unmay;cJhonf?

a':atmifqef;pk=unfbufrS (4) OD;rSm a':atmifqef;pk=unf/ OD;

0if;wif/ a': jrifhjrifhcifESifh OD;atmifvGif (±kyf&Sifo±kyfaqmif/ 'g±dkufwm)

Page 96: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 95

wdk@ jzpfonf? yxrqHk; pwifzGJ@pnf;pOfu trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf

(NLD) . A[dktvkyftr_aqmiftzGJ@0ifrsm;rSm -

(1) OD;atmif}uD; - OuUX

(2) OD;wifOD; - 'kOuUX

(3) a':atmifqef;pk=unf - taxGaxGwGif;a&;rSL;

(4) OD;=unf[ef - twGif;a&;rSL;tzGJ@0if

(5) OD;cspfcdkif - twGif;a&;rSL;tzGJ@0if

(6) OD;0if;wif - twGif;a&;rSL;tzGJ@0if

(7) a': jrifhjrifhcif - vlxkvlwef;pm;XmerSL;

(8) OD;vGif - b¾ma&;XmerSL;

(9) OD;atmifvGif - jyef=um;a&;XmerSL;

(10)OD;atmifa&$ - pnf;±Hk;a&;XmerSL;

(11) OD;=unfarmif - okawoerSL;

(12) OD;ba&$ - tkyfcsKyfa&;XmerSL;

wdk@ jzpf=uonf?

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf pwifzGJ@pnf;prSmyif vlxkt=um; a&

yef;tpm;qHk; EdkifiHa&;tzGJ@tpnf;jzpfvmcJhonf? wdkawmif;vSonfh um

vtwGif;rSmyif trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyftwGif; ygwDtzGJ@0ifOD;a&

wdk;wufrsm;jym;vmonf?

xdk@aemuf tzGJ@0ifOD;a& (30) yg0ifaom A[dkOD;pD;tzGJ@udk xyfrHzGJ@pnf;

onf? A[kdtvkyftr_aqmiftzGJh pwifzJG@pnf;pOfuJhodk@ A[dkOD;pD;tzGJ@udk

vnf; “atmif-pk-wif” wOD;csif;pDrS wzufv#if (10) OD;uspD E_ef;xm;

jzifh zGJ@pnf;cJhonf?

A[dkOD;pD;tzGJ@0ifopfrsm;rSm

(1) OD;cifndK

(2) OD;aZmf0if;OD;

(3) OD;rif;'if

(4) OD;ausmfjrifhav;

Page 97: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif96

(5) OD;omxdk

(6) OD;odef;Edkif (*k%fxl;)

(7) OD;cifarmifarmifjrifh

(8) OD;armifarmif

(9) OD;eef;EG,f

(10) OD;bdk;atmif

(11) OD;aomif;'ef

(12) OD;vSarmif

(13) OD;apmjrifh

(14) OD;a&$

(15) OD;at;armif

(16) OD;wifat;

(17) Adkvf&JxGËf (&JabmfoHk;usdyf)

(18) OD;oef;xGef;

(19) OD;csdefydk;

(20) OD;vSarmif

(21) OD;xGef;wif

(22) OD;aomfu (armifaomfu)

(23) OD;ukd,k (armifudk,k)

(24) OD;rdk;ol (armifrdk;ol)

(25) OD;csrf;at;(armifpl;prf;)

(26) a'gufwmwifrsKd;0if;

(27) a'gufwmoufrif;

(28) OD;0if;cuf

(29) OD;wifa&$

(30) OD;cifarmifaqG

wdk@jzpfonf?

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfonf zGJ@pnf;jyD;pumvrSmyif &efukef

Page 98: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 97

tygt0if wEdkifiHvHk;a'otoD;oD;u wufa&mufvm=uonhfygwD0if

olrsm;ESifh qufvufpnf;±Hk; v_yf&Sm;vdkolrsm;udk ygwD0if (tzGJ@csKyf0if)

av#mufv$myHkpH (25) apmifE_ef;pDxkwfay;jyD; ,m,Dpnf;±Hk;a&;rSL;rsm;

tjzpftodtrSwfjyKay;cJhonf? odk@jzifh tzGJ@csKyf0ifOD;a&onf tcsdefwdk

twGif;rSmyif tqrwefwdk;yGm;vmcJhayonf? tjcm;aomEdkifiHa&;ygwD

tzJG@tpnf;rsm;tm;vkH;u tHh=o,l&avmufatmif tcsdefwdktwGif;

a&yef;pm;vmr_onf tzGJ@csKyf. taxGaxGtwGif;a&;rSL; a':atmifqef;

pk=unftay: vlxk. ar#mfvifhtm;xm;,kH=unfr_ESifh av;pm;r_yifjzpf

onf?

,if;odk@ vlxkaxmufcHr_}uD;rm;vmaom trsKd;om;'Drdkua&pD tzJG@

csKyf}uD;twGif; yxrqkH;ay:xGufcJhonfh jy\emrSm tzJG@csKyf. OuUX

OD;atmif}uD;udk,fwdkifu pwifzefwD; azmfxkwfcJhonf? “tzJG@csKyftwGif;

uGefjrLepfrsm; a&muf&Sdaeyg+yD? ,if;udk tjrefqkH;z,f&Sm;ypfa&;” qdkonfh

jy\emyif jzpfonf? xdkpOfu OD;atmif}uD;. 1988 Edk0ifbm 29 &ufpGJ

yg ta&;ay:oHk;oyfcsufrSm atmufygtwdkif;az: jyxm;onf?

ta&;ay:okH;oyfcsuf

(1) ,ckvuf&Sdtajctaet& trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfwGif

uGefjrLepfESifh uGefjrLepfvdkvm;oltkyfpk }uD;xGm;vmonf?

(3) xdk@a=umifh (1) tdk*sD§,l*sDESifh uGefjrLepfv_yf&Sm;r_udk ta=umif;

jyKI teD;tem; (a&G;aumufyGJa&G;csdef) wGif a'gufjzKwfI y,fEdkifonf?

(2) tjcm; y,fEdkifaomtcsufrSm aiGa&;aju;a&;jzpfonf? wdkif;ESifhjynf

e,frsm; wGif aiGpm&if;ppfjyD; jzpfae&efvdkonf?

(4) xdk@a=umifh ‘atmif-pk-wif’ruGJ&ef vdkonf? txl;*±kpdkufI

}udK;pm;&efvdkonf?

(5) xdkhajumifh ‘atmif-pk-wif’ tzGJ@twGif;rS uGefjrLepfrsm;/ uGef

jrLepfvdkvm;olrsm;udk tem;,l&ef arwœm&yfcHoifhonf?

(6) ajcurjrJ vufujrJ/ vufurjrJajcujrJ&ef/ tu,fI trsKd;

Page 99: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif98

om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyftm;y,fv#if t&eftzGJ@&Sd&efvdkonf?

(7) jynfaxmifpktrsKd;om;'Drdkua&pDygwD (Union National Democracy

Party – UNDP ) onf t&eftzGJ@omjzpfI trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf.

tvHawmfatmufwGif&Sdonf? trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfudk rnfonfh

ta=umif;a=umifhrS ruGJatmif tbufbufrS }udK;pm;&rnf? tjcm;tzGJ@

rsm;u txifrSm;/ tjrifrSm;jzpfatmif aoG;xdk;jcif;udk tjrefqHk; &Sif;jy

&efvdkonf?

(8) jynfaxmifpktrsKd;om;'Drdkua&pDygwDonf vGwfvyfa&;umv

(zqyv) tzGJ@csKyftvHawmfatmufwGif jynfol@&Jabmf/ qdk&S,fvpf

woD;yk*~vrsm; v_yf&Sm;r_yHkpH/ ,ckrsKd;cspf&Jabmfa[mif;rsm;tzJG@ v_yf&Sm;

r_yHkpHtwdkif; trsKd;om;wyfaygif;pktzGJ@tpnf;wcktjzpfjzifh v_yf&Sm;=u

&rnfjzpfonf?

(yHk) atmif}uD;

9 - 11 - 88

,if;odk@ OD;atmif}uD;u uGefjrLepfwHqdyfcyfESdyfjyD; z,f&Sm;ypfvdkonfh

yk*~dKvf (8) OD;rSm OD;0if;wif/ a': jrifhjrifhcif/ OD;atmifvGif(rif;om;)/ OD;xGef;

wif/ OD;udk,k(armifudk,k)/ OD;csrf;at; (armifpl;prf;)/ OD;wifa&$ (rHk&Gm) ESifh

OD;0if;cufwdk@ jzpfonf?

A[dktvkyftr_aqmiftzGJ@0ifrsm;ESifh A[dkOD;pD;tzGJ@0iftrsm;pk}uD;u

,if;udpPESifh ywfoufjyD; ,if;odk@rjzpfoifha=umif; azsmifhzsem;cscJhaomf

vnf; jy\emajyvnfr_r&&SdbJ ouFm&Sif;yGJ}uD;udk rJcGJtqHk;tjzwf jyK

vkyf&onftxd jyKvkyfcJh&onf? rJcGJ&mY OD;atmif}uD;bufrS ±_H;edrfhygu

EkwfxGufay;a&;ESifh (8) OD;bufu ±_H;edrfhv#if (8) OD;pvHk; E_wfxGufay;

a&;udk oabmwlnDr_jzifh A[dktvkyftr_aqmif (12) OD;/ A[dkOD;pD;tzGJ@0if

(30) tygt0if pkpkaygif; (42) OD;jzifh rJcGJ&m OD;atmif}uD;.vkyf&yftay:

OD;atmif}uD;. tpkzufrS yg0ifaomyk*~dKvfrsm;yif uef@uGufcJhojzifh OD;

Page 100: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 99

atmif}uD; ±_H;edrfhoGm;cJhonf? xdk@a=umifh OD;atmif}uD;onf tzGJ@csKyf

OuUXtjzpfrS EkwfxGufay;vdkuf&onf? OD;atmif}uD;ESifhtwl OD;atmif

}uD;bufrS OD;=unf[ef/ OD;ba&$/ OD;eef;EG,f/ OD;cifarmifarmif/ OD;om

xdk/ OD;odef;Edkif/ OD;rif;'if/ OD;cifndK/ OD;ausmfjrifhav;/ OD;bdk;atmif/ OD;

armifarmif/ OD;aZmf0if;OD;wdk@ (12) OD;vnf; EkwfxGufoGm;cJh=uonf?

,if;aemuf trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfonf 1989 ckESpf/ 'DZif

bmvtwGif;rSmyif A[dktvkyftr_aqmifaumfrwDudk jyefvnfzGJ@pnf;

cJh&m A[dktvkyftr_aqmifaumfrwDopfrSm atmufygtwdkif;jzpfonf?

(1) OD;wifOD; - OuUX

(2) a':atmifqef;pk=unf - taxGaxGtwGif;a&;rSL;

(3) OD;0if;wif - twGif;a&;rSL;

(4) OD;cspfcdkif - twGif;a&;rSL;

(5) OD;=unfarmif - okawoerSL;

(6) OD;atmifa&$ - pnf;±Hk;a&;rSL;

(7) OD;vGif - b¾ma&;rSL;

(8) OD;atmifvGif - jyef=um;a&;rSL;

(9) a': jrifhjrifhcif - vlxlvlwef;pm;XmerSL;

wdk@jzpfonf?

OD;atmif}uD;ESifh (12) OD;wdk@u tzGJhcsKyfrS EkwfxGufa=umif; a=unm

cJhjyD; tzGJ@csKyfurl OD;atmif}uD;ESifh (12) OD;wdk@udk tzGJ@csKyfrS xkwfy,fvdkuf

a=umif; a=unmcJhygw,f? OD;atmif}uD;ESifhtzGJ@0ifrsm;onf “jynfaxmif

pk trsKd;om;'Drdkua&pDygwD” tjzpf oD;jcm;cGJaxmifcJh=uonf?

OD;atmif}uD;ESifhtzGJh EkwfxGufoGm;jyD;aemuf trsKd;om;'Drdkua&pD

tzGJ@csKyfonf tiftm;avsmhenf;roGm;onfhtjyif ydkIyif tiftm;}uD;

xGm;vmcJhonf? trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfESifh r[mrdwfzGJ@vm=u

onfhygwDaygif;rSm (46) ygwDtxd wdk;yGm;vmcJhonf? rsKd;cspf&Jabmfrsm;

tzGJ@ESifh trsKd;om;'Drdkua&pDygwDwdk@onf trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@cskyf

. b,fawmifyHESifh nmawmifyHozG,f jzpfay:vmcJhonf?

Page 101: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif100

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf. jyef=um;a&;vkyfief;wcktjzpf ‘rSwf

wrf;v$m’ pmpOfudk yHkrSefxkwfa0cJhonf? ,if;rSwfwrf;v$mwGif wjynf

vHk; a'otoD;oD;u rawmfrw&m;tzrf;tqD;cH&r_rsm;/ tjypfay; t

a&;,lcH&r_rsm;ESifh w&m;r#wr_r&Sdonfh tjzpftysufudpPrsm;tay: uef@

uGufjcif;/ &_HŒcsjcif;udk azmfjycJhonf?

xdk@a=umifh e0w tpdk;&. jynfxJa&;ESifh omoema&;0ef}uD;Xmeu

“yHkESdyfolrsm;ESifh xkwfa0olrsm; A[kdrSwfyHkwiftzGJ@nGef=um;csuf(38)”

udk xkwfjyefI 1962 ckESpf yHkESdyfol/ xkwfa0olrsm; rSwfyHkwifolrsm; rSwf

yHkwifOya'udk vdkufemjcif;r&Sdygu xda&mufpGmta&;,lrnfjzpfajumif;

xkwfjyefa=unmvdkufaomtcg e0w tpdk;&tay: ydkI tjrif r=unf

vifjzpfcJhonf?

xdkumvtwGif; 1989 ckESpf/ arv 12 &ufae@wGif ausmufwH

wm;+rdKŒe,f/ 37 vrf; trSwf 145 &Sd r[meENmykHESdyfwdkuftm; ppftpdk;&

u w&m;r0ifpmapmifrsm;±dkufeSdyfr_jzifh ta&;,laqmif&GufcJh&mwGif trskd;

om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf. ±dkufESdyfq Jpm&Gufpmwrf;rsm; yg&dSoGm;cJhonf?

xdktjzpftysufwdk@onf NLD tm; tm%mzDqefa&;vrf;a=umif;ay:odk@

wGef;wifvdkufovdk jzpfoGm;cJh&onf?

xdkhaemuf 1989 ckESpf/ ZGefv 6 &ufae@ wGif jynfxJa&;ESifh omoem

a&;0ef}uD;Xme. a=unmcsuftrSwf 38 tay: rvdkufemEdkifa=umif;

NLD u ta=umif;=um;cJhonf?

xdkpOftwGif; ZGefv yxrywftwGif;Y a':atmifqef;pk=unfeSifh

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf. wwfodynm&Sifrsm;jzpf=uonfh armif

aomfu/ a': jrifhjrihfcif/ om,m0wDprf;prf;EJG@/ armifudk,k/ armif0Ho/

armifcufyef/ OD;wifrdk;wdk@tzGJ@ awG@qHkaqG;aEG;cJh=uonf? xdkaqG;aEG;yGJwGif

wwfodynm&SiftzGJ@u a':atmifqef;pk=unfudk [ife&Da';zpf aomf

±dk;.pmydk'fudk pma&;q&marmifaomfu &GwfjycJhonf? tzGJ@0iftm;vHk;u

oabmusI NLD jrefrmvdkudkufnDrnfhpmom;udk 0dkif;I t=uHjyKay;

=uonf? a':atmifqef;pk=unfu ‚if;[email protected]=uHjyKcsufudk oabmusI

Page 102: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 101

NLD tpnf;ta0;wGif tm%mzDqefa&;vdkif;udk aqG;aEG;&ef OD;0if;wif

tm;wm0efay;tyfcJhonf? OD;0if;wifu tvkyftr_aqmif tpnf;ta0;

wGif “trsm;oabmrwlwJh trdef@tm%m[lor# wm0eft&zDqef=u”

qdkonfhaºuG;a=umfoHudk wifjycJh&m tm;vHk;uoabmwlI NLD .

aqmifyk'ftjzpf pmwrf;rsm;±dkufESdyf&mwGif “Tpmapmifonf e0w t

pdk;& jynfxJa&;0ef}uD;Xme. zdESdyfcsKyfcs,faom trdef@tm%mudk zDqefI

xkwfa0aompmapmifjzpfonf” [k &J&J0Hh0Hh azmfxkwfjyocJhonf?

,if;udpPESifhywfoufI a':atmifqef;pk=unfu -

“tm%mzDqefa&;qdkwmvnf; usrwdk@a=unmcJhjyD;jyD? rw&m;wJh

trdef@tm%mzDqefa&;/ 'gudkvnf; ‘e0w’ todtrSwfjyKygw,f? usr

wdk@[m rw&m;wJhtrdef@tm%m zDqefr_pDpOfw,fqdkwm ta&;}uD;wm

u bmvJ/ vGwfvyfpGmyHkESdyfxkwfa0ydkifcGifhyJ/ t&iftywf owif;pm&Sif;

vif;yGJwkef;u 'DudpPeJ@ywfoufvdk@ usrwdk@ ajymjyD;oGm;jyD;ygjyD? 1962

ckESpf yHkESdyfxkwfa0olrsm;ESifh rSwfyHkwifOya't&qdkvdk@&Sd&if usrwdk@ tzGJ@t

pnf;[m vGwfvGwfvyfvyfxkwfa0ydkifcGifh&r,fh tzGJ@tpnf;yg? 'gayr,hf

'DtcGifhta&;udk ydwfyifjyD;awmh usrwdk@udk trdef@tm%meJ@ ydwfyifjyD;

awmh vGwfvGwfvyfvyfyHkESdyfxkwfa0cGifhr&Sdygbl;/ yHkESdyfxkwfa0jcif; rvkyf

&bl;vdk@ajymwJhtcgusawmh usrwdk@taeeJ@ wajz;ajz;&oifh&xdkufwJh

tcGifhta&;awG[m r&wJhtjyif avsmhvmygvm;qdkwm uGufuGuf uGif;

uGif;jrifvmygw,f? 'ga=umifhrdk@vdk@ 'Dtrdef@tm%mudkawmh zDqef&r,f/

usrwdk@ xkwfoifhxkwfxdkufwJhpm&Gufpmwrf;awG qufjyD; xkwf&r,f?

tck oHk;/ av;&uftwGif;rSmjzpfwJhudpPawGukd =unfhjcif;tm;jzihf

usrwdk@taeeJ@ pm&Gufpmwrf;xkwfzdk@qdkwm b,favmufvdkvJqdkwm

xif&Sm;ygw,f? e0wtaeeJ@ owif;pm&Sif;vif;yGJvkyfvdkufw,f/ jrefrmh

toHuae a=unmvdkufw,f? vkyfom;jynfol@ ae@pOfxJrSm xnfhvdkuf

w,f/ ESpf&ufqufjyD;xnfhvdk@ rauseyfao;bl;/ 'Dae@qdkvdk@&Sd&if tydk pm

&Gufuav;taeeJhawmifrS xnfhvdkufao;w,f/ 'g[m usrwdk@tay:rSm

apwem&Sdvdk 0g'jzef@csda&; vkyfay;csifwmvm;qdkwm tcsKd@uawmh xif

Page 103: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif102

rSmayghav/ a&;xm;wm=unfhvdkufvdkh&Sd&ifawmh apwemeJ@vkyfwm r

[kwfygbl;qdkwm xif&Sm;ygw,f?

'Dawmh vkyfom;jynfol@aehpOfowif;pmeJ@ jrefrmhtoHudk wzuf

owf usrwdk@udk wdkufcdkufzdk@oHk;pGJae&if usrwdk@rSm vGwfvyfpGmyHkESdyf

xkwfa0ydkifcGifhvdkaew,fqdkwm xif&Sm;ygw,f? ‘e0w’ taeeJ@ wu,f

yJ rSefrSefuefuefvkyfcsifw,fqdk&if usr tck owif;pm&Sif;vif;yGJrSm

ajymoGm;wJhtcsufawGudk rSefrSefuefuef jynfhjynfhpHkpHk owif;pmxJrSm

ygvmr,f? jrefrmhtoHrSm ygvmr,fqdkvdk@&Sd&ifawmh usrwdk@taeeJh

a=omf usrwdk@uawmh rSm;jyDyJ/ ‘e0w’[m wu,fyJ apwemrSefrSefeJ@

vkyf aewmyJvdk@ajymzdk@ usrtqifoifhygyJ? 'Dawmh 'DrSm vkyfom;jynfol@

ae@pOfu vl}uD;rsm;vnf;&Sdygw,f/ usrajymwJhtcsuftvufrsm;udk rSef

rSefuefuef jynfhjynfhpHkpHk xnfhay;vdk@&dS&if usr e0wudk xyfjyD;awmh

awmifrS awmif;yefvdkufOD;r,f/ usrtxifrSm;oGm;ygjyD/ txifvGJoGm;

ygjyD/ e0w[m apwemrSefrSefeJ@ vkyfoGm;ygvm;qdkjyD; usrajym&Jygw,f”

[lI tzGJ@csKyf±Hk;Y 1989 ckESpf/ ZGefvtwGif;jyKvkyfcJhaom owif;pm&Sif;

vif;yGJY ajym=um;oGm;onf?

,if;aemuf r=umrDrSmyif e0wtpdk;&u a=unmcsuf (2§89)

jzifh tmZmenfae@ usif;yrnfhudpPESifh ywfoufI xkwfjyefa=unmvm

cJhonf?

a=unmcsuftjynfhtpHkrSm -

(1) EdkifiHawmfjidrf0yfydjym;r_wnfaqmufa&;tzGJ@u ygwDpHk'Drdkua&pD

taxGaxG a&G;aumufyGJrsm;jzpfajrmufatmifjrifa&;udk rjzpfrae &nf

rSef;csuf csrSwfaqmif&Gufaeygonf? xdk@tjyif EdkifiHawmftpdk;&onf Edkif

iHawmfESifhywfoufonfh ae@}uD;&uf}uD;rsm;udk tcrf;tem;jzifh usif;y

vsuf&Sd&m 1989 ckESpf/ Zlvdkifv 19 &ufae@wGif usa&mufrnfh (42)

ESpfajrmuf tmZmenfae@tcrf;tem;udkvnf; ,cifESpfrsm;uJhodk@ EdkifiH

awmfrS }uD;rSL;usif;yrnfjzpfygonf?

(2) EdkifiHawmfjidrf0yfydjym;r_wnfaqmufa&;tzGJ@rS pI EdkifiHawmf

Page 104: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 103

tzGJ@tpnf;rsm;/ e,fcsJŒvufyg;apwdk@. vkyf=uHcH&ojzifh usqHk;cJhaom

tmZmenfacgif;aqmif}uD;rsm;.r dom;pkrsm;/ oHwreftzGJ@ tpnf;rsm;

ESifh ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxGa&G;aumufyGJusif;ya&;aumfr&SifwGif rSwf

yHkwifcJhonfh EdkifiHa&;ygwDrsm;u ,if;tcrf;tem;odk@ wufa&muft

av;jyK=urnf jzpfygonf?

(3) (42) ESpfajrmuf tmZmenfae@ tcrf;tem;odk@ wuf

a&muf&ef tmZmenfacgif;aqmif}uD;rsm;.rdom;pk udk;pktm; usif;ya&;

aumfrwDu zdwf=um;cJh&m atmufyg tmZmenfacgif;aqmif}uD;rsm;.

rdom;pk&Spfpku tcrf;tem;odk@wufa&muf&ef pmjzifh jyef=um;cJhjyD; jzpfyg

onf?

(u) 0ef}uD;ocifjr. rdom;pk

(c) 0ef}uD; OD;bcsKd. rdom;pk

(*) 0ef}uD; OD;&mZwf .rdom;pk

(C) 0ef}uD; OD;b0if; .rdom;pk

(i) 0ef}uD; ref;bcdkif .rdom;pk

(p) 0ef}uD; rdkif;yGefapmfbGm; p0fpHxGef;. rdom;pk

(q) twGif;0ef OD;tkef;armif. rdom;pk

(Z) &JabmfudkaxG;. rdom;pk

(4) 1989 ckESpf/ Zlvdkifv 16 &ufae@wGif usif;yonfh (42) eSpf

ajrmuf tmZmenfae@ 0wfpHkjynfh tcrf;tem;avhusifhonfh tcrf; t

em;odkh tmZmenfacgif;aqmif}uD;rsm;. txufazmfjyyg rdom;pk&Spfpku

wufa&mufcJh=uaomfvnf; AdkvfcsKyfatmifqef;. rdom;pkonf 0wfpHk

jynfhavhusifhr_tcrf;tem;odk@ wufa&mufcJhjcif;r&Sdonfhtjyif (42) eSpf

ajrmuftmZmenfae@tcrf;tem;odk@wufa&mufrnf[kvnf; ,ckcsdef

txd ta=umif;jyef=um;jcif;rjyKao;a=umif; awG@&Sd&ygonf?

(5) ygwDpHk'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJ usif;ya&;aumfr&Sif

wGif rSwfyHkwifxm;aomEdkifiHa&;ygwDrsm;tm; usif;ya&;aumfrwDu

zdwf=um;cJh&m/ EdkifiHa&;ygwD (70) u 42 ESpfajrmuf tmZmenfae@tcrf;

Page 105: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif104

tem;odk@ wufa&muf&ef pm&if;ay;xm;jyD;jzpfygonf? tcrf;tem;odk@

wufa&mufrnfhEdkifiHa&;ygwDrsm;. trnfpm&if;udk ae@pOfxkwf owif;

pmrsm;wGif azmfjyxm;jyD;jzpfygonf?

(6) EdkifiHawmfrS }uD;rSL;usif;yonfh tcrf;tem;jyD;pD;aomtcg t

pOftvm&SdonfESifhtnD jynfolvlxkrSvnf; rdrdqENtavsmuf tm

ZmenfAdrmefwGif tmZmenfacgif;aqmif}uD;rsm;tm; tav;jyKEdkif&ef

pDpOfxm;&SdjyD;jzpfygonf? odk@ygI at;csrf;pGm*g&0jyKvdkaom jynfolvlxk

taejzifh rdrdwdk@qENt& wOD;csif;aomfvnf;aumif;/ trsm;qHk; ig;OD; pk

aygif;Iaomfvnf;aumif; tmZmenfAdrmefodk@vma&mufI *g&0jyKEdkifyg

onf?

(7) tmZmenfacgif;aqmif}uD;rsm;tm; jynfolvlxkrS at;csrf;pGm

*g&0jyKEdkif&ef vdktyfygonf? xdk@a=umifh EdkifiHa&; tjrwfxkwfvdkaom

ta=umif;jzifh pDwef;vSnfhvnfcsDwufjcif;/ aºuG;a=umfatmf[pfjcif;/ ql

yl&efv_H@aqmfjcif;/ qlylv_yf&Sm;jcif;/ jynfolvlxktm; t"rRpnf;±Hk; ac:iif

jcif;/ pk±Hk;jcif;rsm;rjyKvkyf&ef wm;jrpfvdkufonf? Twm;jrpfcsufudk

azmuf zsufusL;vGefygu w&m;Oya't& xda&mufpGmta&;,lrnfjzpf

a=umif; a=unmvdkufonf?

trdef@t&

(armifudk)

twGif;a&;rSL;

jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmftpdk;&tzJG@

xdk@tjyif (19-7-89) &ufaehwGif vkyfom;jynfol@ae@pOf owif;

pmYvnf; “AdkvfcsKyfatmifqef;. tm%mzDqefa&;vrf;pOfrSm e,fcsJŒ

t*Fvdyfacwfu csay;cJhaomvrf;pOfjzpf/ wyfrawmfonf e,fcsJŒudk qefh

usifjyD; vGwfvyfa&;udkumuG,faeaomtzGJŒjzpf/ tmZmenfAdrmefodk@

jynfolrsm; vma&muftav;jyK&mwGif [email protected]&;tpDtpOf t

Page 106: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 105

wGif;rSjzpf&rnf” [laom acgif;pOfjzifh azmfjyxm;a=umif; awG@&Sd&jyef

onf?

xdk@aemuf 1989 Zlvdkif 19 &ufae@ eHeufwGif a':atmifqef;pk=unf

u jynfolvlxk rvdktyfaom xdcdkufepfemr_rsm; ray:ap&eftwGuf

tmZmenfae@ csDwufrnfhtpDtpOfudk zsufodrf;vdkufonf? tmZmenf

ae@tcrf;tem;udk tzGJ@csKyf±Hk;Yom usif;yjyKvkyfoGm;&ef nGef=um;cJh

onf?

ÙÙÙ

Page 107: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif106

tcef; (4)

yxrqkH;aetdrftus,fcsKyfumv

xdk@aemuf ae@wae@ 1989 ckESpf/ Zlvdkif 20 &ufae@wGif a':atmif

qef;pk=unfESifh OD;wifOD;wdk@tm; EdkifiHawmftm; aESmifh,SufzsufqD;vdk

olrsm;. ab;teœ&m,frS umuG,fapmifha&SmufonfhOya'yk'fr 10 (c)

t& aetdrfwGif wm;qD;rdef@xkwfI wm;qD;xm;jcif; cHcJh&onf?

xdkodk@ ta&;,ljcif;ESifhywfoufI Zlvdkifv 21 &ufae@wGif e0w.

t}udrf 50 ajrmuf owif;pm&Sif;vif;yGJY -

“ 1989 ckESpf/ Zlvdkif 20 &ufae@ eHeufrSpI a':atmifqef;pk=unf

ESifh ol&OD;wifOD;wdk@tm; EdkifiHawmftm; aESmuf,SufzsufqD;vdkolrsm;.

ab;tEœ&m,frS umuG,fapmifha&Smufonfh Oya't& ta&;,lvdkuf

&a=umif;/ TOya'onf EdkifiHawmf. tcsKyftjcmtm%mESifh EdkifiHawmf

vHkjcHKa&;udkjzpfap/ trsm;jynfolwdk@. at;csrf;om,ma&;udkjzpfap xd

yg;rnfhteœ&m,frS }udKwifumuG,fEdkif&efvnf;aumif;/ EdkifiHom;rsm;.

rlvtcGifhta&;rsm;udk rxdcdkufapbJ EdkifiHawmftm; aESmifh,SufzsufqD;

vdkolrsm;.ab;tEœ&m,frS umuG,f&efvnf;aumif;/ jyÏmef;xm;aom

Oya'jzpfa=umif;?

,if;yk*~dKvfESpfOD;tm; tqdkyg Oya'yk'fr 10 (c) t& vkyfydkifcGifhrsm;

udk usihfoHk;jyD; wm;qD;r_jyKvkyfxm;a=umif;/ Tyk'fr 10 (c) t& ta&;,l

jcif;cH&oltm; wESpftxd wm;qD;r_jyKvkyfEdkifonf[k jyÏmef;xm;

a=umif;” Todk@wm;qD;r_rsm; jyKvkyfjcif;qdk&mY -

(u) rnfonfhae&ma'owGif raexdkif&[k owfrSwfjcif;/

(c) rnfonfhae&ma'owGifom aexdkif&rnf[k owfrSwfjcif;/

(*) oGm;vmr_udk vdktyfovdk wm;qD;jcif;/

(C) owfrSwfonfht&m0wˆKrsm;udk vuf0,fxm;&Sdjcif; (odk@r

[kwf) toHk;jyKjcif;udk ydwfyifwm;qD;jcif;wdk@udk jyKvkyfEdkifa=umif;?

azmfjyygOya't& ‚if;wdk@tm; ta&;,l&mwGif um,uH&Sifrsm;

onf vuf&Sdaexdkifvsuf&Sdaom tdrftoD;oD;wGifom aexdkifI tdrfjcH

Page 108: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 107

jyifyodk@xGufcGmoGm;vmcGifhrjyKyga=umif;/ ‚if;. tdrfaxmifpkxJwGif yg&Sd

aom w&m;0ifrdom;pkrsm;om jyifyodk@ tapmifhta&Smufjzihf oGm;

a&mufEdkifa=umif;/ odk@aomfvnf; ,if;wdk@tm; EdkifiHjcm;oH±Hk;rsm;/ EdkifiH

a&;ygwDrsm;/ EdkifiHa&;ygwDrsm;ESifh qufoG,folrsm;xHodk@ oGm;a&mufcGifh

rjyKyga=umif;/ jyifyyk*~dKvfrsm;udkvnf; vludk,fwdkifaomfvnf;aumif;/

w,fvDzkef;jzifhaomfvnf;aumif; vma&mufqufoG,fjcif;rjyK&ef uef@

owfwm;jrpfxm;a=umif;/ um,uH&Sifrsm;tm; vdktyfonfh aq;0g;

ukor_ESifh usef;rma&;udpPrsm;udk aqmuf&Gufay;&ef EdkifiHawmfu wm

0ef,lxm;a=umif;?

TuJhodk@ ta&;,laqmif&GufcJh&jcif;onf azmfjyygyk*~dKvfESpfOD;. O

ya'csKd;azgufvkyf&yfrsm;a=umifhjzpfa=umif;/ txl;tm;jzifh EdkifiHawmfudk

tE W&m,fjzpfaprnfhtajctaersm;jzpfay:atmif aqmif&GufcJhjcif;

a=umifhjzpfa=umif;/ ‚if;tjyif wdkif;&if;om;jynfolrsm;ESifh wyfrawmf

udk aoG;cGJjyD; wdkif;&if;om;jynfolrsm;u wyfrawmftay: rkef;wD;atmif

aqmif&GufcJhjcif;rsm;a=umifh jzpfa=umif;/

1989 ckESpf/ Zlvdkifv 19 &ufae@ nae 6 em&DwGif VOA jrefrm

ydkif;tpDtpOfY a':atmifqef;pk=unf.a=unmcsufY -

“'ga=umifhrdk@vdk@ jynfolvlxk toufaysmufatmifvdk@ usrwdk@

b,fawmhrS rvkyfygbl;/ jynfolvlxk&JŒtoufudk trsm;}uD; wefzdk;xm;

ygw,f? e0wvdk wefzdk;rxm;wJh tkyfpkr[kwfygbl;? 'ga=umifhrdk@vdk@ usr

wdk@EdkifiHrSmqdkvdk@&Sd&if ppftpdk;&tkyfcsKyfr_qdkjyD; a=unmcsuf[m zufqpf

0g'awGpdk;rdk;aejyDqdkwm tifrwefrS xif&Sm;ygw,f? usrwdk@ jynfol jynf

om;awG[m zufqpf0g'atmufrSm ±kef;uef&rSmyJ? 'Drdkua&pD&zdk@twGuf

'Dzufqpf0g'atmufrSmowœd&Sd&SdeJ@ qufjyD;±kef;uefoGm;zdk@jzpfygw,f” [k

yg&Sda=umif;/

Todk@ r[kwfrrSefpGyfpGJcsufrSm jynfol@wyfrawmfudk zufqpfESifh

Ed_if;,SOfxm;ojzifh tvGefem=unf;p&maumif;a=umif;/ jynfolESifhwyfr

awmfonf zufqpfudk rsm;pGm&GH&Sm rkef;wD;a=umif;/ xdk@a=umifh jynfol

Page 109: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif108

ESifhwyfrawmf vufwGJjyD; zufqpfudkqef@usifwdkufcdkufcJh=ua=umif;/ ‚if;

.ajymqdkr_rsm;onf zufqpfe,fcsJŒudk aoG;pnf;nDnGwfpGm wdkufcdkufcJh

=uaom jynfolESifh wyfrawmfudk aoG;uGJatmif wrifzefwD;ajymqdkr_

rsm;jzpfa=umif;?

Todk@aom wyfrawmfudk zufqpfwyfrawmf[k ac:a0:orkwf

vdkufjcif;onf wyfrawmfESifhjynfoltm; &efwdkufay;jcif;/ rormaom

&nf&G,fcsufjzifh vdrfnmpGyfpGJykwfcwfjcif;yifjzpfajumif;/ EdkifiHawmftm;

tEœ&m,fodk@usa&mufap&ef =uHaqmifzefwD;jcif;jzpfa=umif;?

a':atmifqef;pkjunfonf 1989 Zlvdkif 10 &ufae@wGif yef;bJwef;

jrdKŒe,f trSwf 163/ taemf&xmvrf;&Sd vl@abmifopf'Drdku&ufwpf yg

wD±Hk;cef;wGif rdef@cGef;ajym=um;&mYvnf; -

“EdkifiHolEdkifiHom;rsm;udk aemufxyfvufeufESifh ESdrfESif;r,fqdk&if

awmh usrwdk@u zufqpftpdk;&vdk@ a=unm&rSmyJ” [k ajymqdkcJha=umif;/

Todk@ajymqdkjcif;onf e0wtzGJ@ tpdk;&onf wyfrawmftpdk;&yifjzpfI

wyfrawmftm; jynfolu trkef;yGm;ap&ef ajymqdkjcif;jzpfonfrSm xif

&Sm;yga=umif;?

a':atmifqef;pk=unfu -

“ 'Dwyfrawmf[m vlwa,muftwGufr[kwfbl;/ tzGJ@tpnf;

twGuf r[kwfbl;qdkwmvJ xyfwvJvJajymcJhw,f/ wyfrawmf vrf;

rSm;oGm;rSmudkvJ azaztifrwefrS pdk;&drfoGm;w,f/ 'DavmufawmifrS

pdk;&drfae&ufeJ@ bmjzpfvdk@ vrf;rSm;oGm;&wmvJ? OD;ae0if;[m wyfrawmf

udk vrf;rSm;ay:rSm wifay;vdkufw,f? tJ'Dawmh ,ck wyfrawmfxJrSm

&SdwJh wyfrawmfom;rsm;/ t&m&Sdrsm; pOf;pm;yg? wyfrawmf&JŒzcifqdkwm

AdkvfcsKyfatmifqef;qdkjyD;awmh twdtvif;a=unmxm;jyD;/ AdkvfcsKyf

atmifqef;[m wyfrawmfudk b,fvdktaetxm;rSm b,fvdkjzpfapcsif

ovJqdkwm jyefjyD;oHk;oyfyg? AdkvfcsKyfatmifqef;wyfrawmfvm;/ Adkvf

ae0if;wyfrawmfvm;qdkwm qHk;jzwf&awmhr,f” [kvnf; txufyg

rdef@cGef;wGif ajymqdkcJha=umif;/

Page 110: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 109

a':atmifqef;pk=unfonf 1989 ck/ Zlvdkifv 8 &ufae@ wGif ‚if;.

aetdrfY xdkif;EdkifiHrS ae;&Sif; (Nation) owif;pm owif;axmuf uGefem

a*gpuD;ESifh awG@qHkaqG;aEG;&mYvnf; OD;ae0if;onf wyfrawmftm; }udK;

udkifvsuf&Sdonf? AkdvfcsKyf}uD;apmarmifonf OD;ae0if;. vdkvm;csuf

twdkif; vdkufIvkyfudkifae&onfrSm xif&Sm;aeonf? wyfrawmfonf

vlrdkuftvkyfudk vkyfudkifae&onf? vltdkwpk tm%mwnfjrJa&; t

wGuf vkyfudkifae&onf[k ajymqdkcJha=umif;/ ‚if;ajymqdkcsuftm; 1989

Zlvdkif 15 &ufxkwf ae;&Sif;owif;pmwGif azmfjyxm;onf?

a':atmifqef;pk=unfonf wyfrawmf. *k%foduQmusqif;atmif

ESifh wyfrawmfudk jynfolrsm;u qef@usifv_yf&Sm;um v_H@aqmfaoG;xdk;

ajymqdkcJhonfrsm; tajrmuftjrm;&SdcJha=umif;/ TuJhodk@ wdkif;jynf z±dk

z&Jjzpfap&ef =uHaqmifr_rsm;ESifhywfoufI wyfrawmfu t}udrf}udrf

onf;nnf;cHcsKyfwnf;cJha=umif;/ OD;wifOD;ESifh a':atmifqef;pk=unfwdk@

OD;aqmifaomtzGJ@u Zlvdkifv 19 &ufae@wGif jynfolrsm;tm; tmZm

enfrsm;tm; *k%fjyKrnfhtpDtpOfudk ppf0g'Dwdk@u vufeuftm;udk;jzifh

acsr_ef;&ef}udK;yrf;aea=umif;/ tmZmenfae@udk xyfrHaoG;pGef;ap&ef ywf

pufpGm=uHaeonf[kv_H@aqmfjyD; wyfrawmfudk jynfolESifh &efwdkufay;

cJha=umif;?

“ OD;wifOD;onf ucsifjynfe,fodk@ vSnfhvnfpOfu awG@&SdcJh&aom

udpPrsm;ESifh ywfoufI wyfrawmfESifh wdkif;&if;om;jynfolrsm; aoG;uGJ

atmifESifh wyfrawmftay:wGif jynfolvlxku em=unf;rkef;wD;atmif

‚if; wdk@tzGJ@. 5 }udrfajrmufowif;pm&Sif;vif;yGJY ajymqdkoGm;cJhonfudk

awG@&yga=umif;/ xdkowif;pm&Sif;vif;yGJwGif a':atmifqef;pk=unfESifh

OD;wifOD;wdk@onf a&SŒwef;vkyftm;&Sifrsm;toHk;jyKaomudpPESifh ywfouf

I wyfrawmftm; vlrqefaom/ &ufpuf=urf;=uKwfaom/ pD;yGm;a&;

aomif;usef;aomtzGJ@tpnf;wckozG,f±kyfvkH;ay:aygufap&ef ajymqdkcJh

a=umif;/ xdk@tjyif OD;wifOD;onf r_cif;wyfzGJ@rS w&m;pGJqdkxm;aom

pdk;odrf;yg ajcmufOD;tr_udk ppfaq;aeonfh tif;pdeftusOf;axmifteD;&Sd

Page 111: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif110

txl;w&m;&Hk;odk@ 1989 ckESpf/ Zlvdkifv 4 &ufae@wGif vma&mufjyD; OD;

aiGv_diftm; csufcsif;tmrcHray;r_ESifh ywfoufI “vufeuftm;udk;jzifh

tEdkifusifhaejcif;jzpfonf” [k wyfrawmfESifh jynfoludk aoG;uGJatmif

ajymqdkcJha=umif;/ OD;wifOD;onf wdkif;jynftwGif; wnfjidrfr_ysufjym;ap

&ef/ qlylr_rsm;jzpfyGm;ap&ef ajymqdkcJhonfrsm; trsm;tjym;&SdcJha=umif;/

xdk@a=umifh EdkifiHawmfESifh [email protected];pD;yGm;/ touftdk;tdrfpnf;pdrf

vHkjcHkwnfwHha&;twGuf ,ckuJhodk@ ‚if;wdk@ESpfOD;tm; wm;qD;ta&;,l

vdkuf&jcif;jzpfa=umif;” ajym=um;oGm;onf?

aetdrftus,fcsKyfjzifh xdef;odrf;jcif;cHae&pOf a':atmifqef;pk=unf

onf 1989 ckESpf/ 'DZifbmv (22) &ufae@wGif ygwDpHk'Drdkua&pD taxG

axGa&G;aumufyGJwGif yg0if,SOf jydKifrnfjzpfa=umif; a=unmcJhonf?

a=unmcsuftjynfhtpHkrSm atmufygtwdkif;jzpfonf?

“EdkifiHa&;}udK;yrf;r_rsm;a=umifh 1989 Zlvdkif 20 &ufae@rSpI xdef;

odrf;cHcJ h&ygonf? txdef;odrf;cHae&vsufESifhyif rdrdtzGJ@csKyf. 'Drdku

a&pDenf;vrf;t& qHk;jzwfcsufudk av;pm;aomtm;jzihfvnf;aumif;?

wdkif;oljynfom;wdk@. trSefw&m;ESifh udkufnDaomvdktyfcsufrsm;udk

wwfpGrf;oa&GŒulnDjznfhpGufvdkaoma=umifhvnf;aumif;/ 'Drdkua&pD

udkvdkvm;aom jynfolvlxk.ZGJowœdudk *k%fjyKaomtm;jzifhvnf;aumif;/

1989 ck 'DZifbmvwGif A[ef;jrdKŒe,f trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf jynf

ol@v$wfawmfudk,fpm;vS,favmif; pdppfa&G;cs,fa&;[email protected];jzwfcsuf

udkvdkufemI a&G;aumufyGJwGif yg0if ,SOfjydKifvdkolwOD;tjzpf trnfpm

&if; wifoGif;vdkufygonf?” [lI xkwfjyefcJhonf?

odk@aomf wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDnGwfa&; (wpn) ygwDtm; udk,f

pm;jyKI &efukefwdkif;/ A[ef;jrdKŒe,f rJqENe,ftrSwf (1) wGif a':atmif

qef;pk=unfESifh ,SOfjydKif&eftqdkjyKxm;jcif;cH&ol OD;vbef*a&mifrS uef@

uGufv$mwifoGif;cJh&m/ yef;qdk;wef;trSwf (1) wGif zGifhvSpfppfaq;cJhonfh

&efukefwdkif; a&G;cs,fwifajr‡mufyGJusif;ya&;aumfr&SifrS vufcHppfaq;I

a&G;aumufyGJOya'yk'fr 10(i) jzifhjidpGef;onf[kqdkum a':atmifqef;

Page 112: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 111

pk=unf. trnfpm&if;wifoGif;v$mudk y,fcscJhojzifh 0ifa&muf,SOfjydKif

cGifhr&&SdbJ jzpfcJh&onf?

aemufqHk;rSwfyHkwifcGifhjyK&ufjzpfonfh 1989 azazmf0g&D 28 txd

(5)v cef@twGif; rSwfyHkwifcGifhjyKcJhonfh EdkifiHa&;ygwDtzGJ@tpnf;aygif;rSm

236 zGJ@jzpfonf? xdk@aemuf rSwfyHkwifxm;onfh EdkifiHa&;ygwDtzGJ@tpnf;

rsm;onf ygwDwGif pnf;±Hk;a&;wdk@udk aqmif&GufcJh=u&mY ygwDtcsKdŒonf

ygwDwGif;tajctaet&vnf;aumif;/ tjcm; EdkifiHa&;ygwDtzGJ@tpnf;

rsm;ESifh yl;aygif;zGJ@pnf;vdkI rdrdwdk@ EdkifiHa&;ygwDrSwfyHkwifxm;jcif;udk y,f

zsufcGifhjyK&ef aumfr&Sifodk@av#mufxm;ojzifh EdkifiHa&;ygwD tzGJ@tpnf;

aygif; (102) zGJ@udk y,fzsufay;cJhonf?

xdk@jyif v$wfawmfrJqENe,f 3 e,ftxd 0ifa&muf,SOf+ydKif

Edkifjcif;r&Sdonfh (6) ygwDESifh EdkifiHawmftm; vufeufpJGudkifI awmfvSefykef

uefaeaom ArmjynfuGefjrLepfygwD tzGJ@tpnf;. ajray:tzGJ@ tpnf;

rsm;jzpfonf[kxkwfjyefI trsKd;om;EdkifiHa&;wyfaygif;pk (rew) rEœav;

jrdKŒ/ jynfol@wdk;wufa&;ygwD &efukefjrdKŒ/ tjrJpdrf;vli,frsm;tzGJ@ rHk&GmjrdKŒ

ponfh (3) ygwDtm;vnf; e0wtzGJ@u y,fzsufcJhonf?

,if;aemuf ygwDpHk'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJudk 1990 jynfh

eSpf arv 27 &uf we*FaEGae@Y wjynfvHk;wGif w+ydKifeuf eHeuf 6 em

&DrS nae 4 em&DtwGif; usif;ycJhonf?

e0wppftpdk;&onf 1990 jynfhESpf ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxG

a&G;aumufyGJ}uD;udk usif;yjyKvkyfonftxd EdkifiHa&;ygwDtzGJ@tpnf;rsm;

wifjyawmif;qdkcJhonfh rw&m;csKyfcs,fuef@owfrdef@rsm;jzpfaom (2§

88)/ (8§88) wdk@udk vHk;0±kwfodrf;ay;jcif;r&SdbJ usif;ycJhovdk wpnygwD

udk bufvdkufrsufESmomay;cJh&ef trsKdom;'Drdkua&pDtzGJ@. pnf;±Hk;v_yf

&Sm;r_rsm;udk trsKd;rsKd;tzHkzHk uef@owfcsKyfcs,fxm;jyD;rS (t"dujydKifjrif;udk

}udK;wkyfxm;jyD; wjcm;+ydKifjrif;awGudk v$wfay;jyD; t+ydKifcdkif;ovdk) wzuf

owfpDrHcef@cGJ usif;ycJhjcif;jzpfonf? odk@aomf jynfolvlxk}uD;w&yfvHk;u

rJrsm;ruGJoGm;apa&;twGuf tzrf;qD;cHxm;&onfh a':atmifqef;pk

Page 113: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif112

=unfacgif;aqmifonfh NLD tzGJ@rS wpn tay: pD;csif;xdk;tEdkif,l

atmifyGJcHedkifa&;twGuf rdrdwdk@. tonf;=um;u rJwjym;udk rSefrSef

uefueftoHk;csjyD; toHwdwfqENjyyGJ}uD;w&yfyrm jywfjywfom;om;

azmfjycJh=uonf? odk@uvdk jynfolvlxk}uD;. wcJeuf axmufcHtm;ay;

r_a=umifh trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfonf jrefrmEdkifiH a&G;aumufyJG

aumfr&Sifordkif;Y rnfonfhtcgrS &&SdcJhzl;aom atmifjrifr_rsKd;jzifh a&G;

aumufyGJ}uD;wGif tjywftowf atmifyGJcHEdkifcJhayonf?

ygwDpHk'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJY 0ifa&muf,SOfjydKifonfh

EdkifiHa&;ygwD tzGJ@tpnf; 93 zGJ@teuf trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyfonf

0ifa&muf,SOf+ydKifcJhonfh 447 rJqENe,fY 392 OD; tEdkif&&SdcJhonf? wjynf

vkH;wGif rJqENe,f 485 ae&m&Sdonfhteuf NLD ygwDonf 392 OD; tEdkif

&&SdonfhtwGuf wjynfvHk;wGif 82 &mcdkifE_ef;tEdkif&&Sdum armfuGef;

xlEdkifcJhonf?

1990 jynfhESpfa&G;aumufyGJwGif v$wfawmfudk,fpm;vS,f t

enf;qHk;wOD;ESihftxufa&G;aumufwifajr‡mufcH&onfh EdkifiHa&;ygwD tzGJh

tpnf;aygif; (27) zGJ@ a&G;aumufwifajr‡mufcH&onf? a&G;aumufyGJ wif

ajr‡mufcH&onfh v$wfawmfudk,fpm;vS,fOD;a&rSm atmufygtwdkif;jzpfonf?

(1) trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf - 392 OD;

(2) &Srf;wdkif;&if;om; 'Drdkua&pDtzGJ@csKyf - 23 OD;

(3) &cdkif'Drdkua&pDtzGJ@csKyf - 11 OD;

(4) wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDnGwfa&;ygwD - 10 OD;

(5) rGeftrsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@ - 5 OD;

(6) trsKd;om;vl@tcGifhta&;'Drdku&ufwpfygwD - 4 OD;

(7) csif;trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf - 3 OD;

(8) ucsifjynfe,ftrsKd;om;'Drdkua&pDuGef*&uf - 3 OD;

(9) jynfaxmifpkytdk0fh trsKd;om;tzGJ@csKyf - 3 OD;

(10)trsKd;om;'Drdkua&pDygwD - 3 OD;

(11) ZdkrD;trsKd;om;uGef*&uf - 2 OD;

Page 114: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 113

(12)em*awmifwef;a'owdk;wufa&;ygwD - 2 OD;

(13)u,m;jynfe,fvlrsKd;aygif;pHk'Drdkua&pDtzGJ@csKyf - 2 OD;

(14)watmif; (yavmif) trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf - 2 OD;

(15)u,ef;trsKd;om;rsm; pnf;vHk;nDnGwfa&;'Drdkua&pDtzGJ@

- 2 OD;

(16)'Drdkua&pDygwD - 1 OD;

(17) 'Drdku&ufwpfwuUodkvfbGJ@&ESifh ausmif;om;a[mif;rsm; tzGJ@

- 1 OD;

(18)rsKd;cspf&Jabmfa[mif;rsm;tzGJ@ - 1 OD;

(19)u&ifjynfe,ftrsKd;om;rsm;tzGJ@csKyf - 1 OD;

(20)&Srf;jynfudk;uef@'Drdku&ufwpfygwD - 1 OD;

(21) jynfaxmifpk"EktrsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf - 1 OD;

(22)ureftrsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf - 1 OD;

(23)r&mjynfol@ygwD (ryy) - 1 OD;

(24) jynfaxmifpktrsKd;om;rsm;'Drdkua&pDygwD - 1 OD;

(25) jrdK (ac: ) crDtrsKd;om;nDnGwfa&;tzGJ@(rcrnz) - 1 OD;

(26)vm;[ltrsKd;om;zGH@jzdK;wdk;wufa&;ygwD - 1 OD;

(27) jynfaxmifpkwdkif;&if;om;vlrsKd;rsm; 'Drdkua&pDtzGJ@csKyf

- 1 OD;

xdk@aemuf a&G;aumufyGJwGif 0ifa&muf,SOf+ydKifjyD; v$wfawmf udk,f

pm;vS,fwOD;r# a&G;aumufwifajr‡mufcsif;rcH&aom EdkifiHa&;ygwD (63)

ygwDtm; e0wrS 1992 Zefe0g &D 22 &ufae@&ufpGJyg trdef@trSwf 2§92

jzifh zsufodrf;cJhonf? xdk@jyif a&G;aumufyGJwGif v$wfawmfudk,fpm;vS,f

tenf;qHk;wOD;ESifhtxuf a&G;aumufwifajr‡mufcH&onfh EdkifiHa&;ygwD

(20) tm; e0wtzGJ@rS 1992 rwf11 &ufae@ &ufpGJyg trdef@trSwf

7§92 jzifh zsufodrf;cJhjyefonf?

odk@aomf a&G;aumufyGJwGif wOD;r#ta&G;rcH&aomfvnf; e0wtpdk;

&u w&m;0if &yfwnfcGifhay;cJhaomygwD (3) ckrSm udk;uef@'Drdkua&pDESifh

Page 115: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif114

nDnGwfa&;ygwD (Kokang Democracy and Unity Party)/ ‘0’ trsKd;om; zGH@

+zdK;wdk;wufa&;ygwD (Wa National Development Party)/ jynfaxmifpk u&if

trsKd;om;rsm;tzGJ@csKyf (Union Karen League) wdk@jzpfonf? xdk@a=umifh w

&m;0if&yfwnfvsuf&Sdaom EdkifiHa&;ygwD (10) ygwDrSm atmufygtwdkif;

jzpfonf?

(1) trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf

(2) wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDnGwfa&;ygwD

(3) &Srf;wdkif;&if;om;rsm;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf

(4) jynfaxmifpkytdk0fhtrsKd;om;rsm;tzGJ@csKyf

(5) &Srf;jynfudk;uef@'Drdku&ufwpfygwD

(6) +rdK (ac: ) crDtrsKd;om;nDnGwfa&;tzGJ@

(7) vm;[ltrsKd;om;zGH@+zdK;wdk;wufa&;ygwD

(8) jynfaxmifpk u&iftrsKd;om;rsm;tzGJ@csKyf

(9) udk;uef@'Drdkua&pDESifh nDnGwfa&;ygwD

(10) ‘0’ trsKd;om;zGH@+zdK;wdk;wufa&;ygwD

ponfwdk@ jzpfonf?

1990 jynfhESpfa&G;aumufyGJwGif woD;yk*~vtrwfavmif; ajcmufOD;

ta&G;cH&onf? ,if;wdk@rSm -

(1) a'gufwmr_xef / xef;wvef+rdKŒe,f jynfol@v$wfawmfrJqEN

e,f/ csif;jynfe,f?

(2) OD;0if;&Sdef / ajrmif+rdKŒe,f/ jynfol@v$wfawmf rJqENe,f trSwf

(1) ppfudkif;wdkif;?

(3) OD;yDwmvif;yif/ jyifOD;vGif+rdKŒe,f jynfol@v$wfawmfrJqENe,f

trSwf(2) rEœav;wdkif;?

(4) a'gufwmpef;atmif/ t*Fyl+rdKŒe,f jynfol@v$wfawmfrJqEN

e,ftrSwf (2) {&m0wDwdkif;?

(5) OD;vseftkyf/ [m;cg;+rdKŒe,f rJqENe,f/ csif;jynfe,f?

(6) OD;odef;az/ uef@bvl+rdKŒe,f rJqENe,ftrSwf(1) ppfudkif;wdkif;

Page 116: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 115

wdk@ jzpf=uonf?

e0wppftpdk;&onf rnfodk@rS ar#mfvifhrxm;rdonfh &v'frsKd;

jzifh trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfu tjywftowftEdkif&&SdoGm;r_tay:

tHh=owkefv_yfoGm;cJh&jyD;aemuf tzGJ@csKyftay: enf;rsKd;pHkjzifh zdESdyfa&;udk

apmif;ay;vkyfaqmifvmcJhayonf?

e0wppftpdk;&u a&G;aumufyGJtjyD;Y a&G;aumufyGJwGif tEdkif&

&SdcJhaom EdkifiHa&; tiftm;pkrsm;onf -

(1) aiGa=u;tiftm;jzifh trwfae&mrsm; 0,f,lxm;Edkifonfh bm

oma&;tpGef;a&mufrsm;u bmoma&;e,fajr cGJxGufa&;udk jyifqifvm

=uonf? ratmifjrifv#if vufeufudkifwdkufrnf?

(2) vlrsKd;a&;tjrifusOf;ajrmif;onfhygwDrsm;uvnf; e,fajrrsm;

udk cGJxGuf&efjyifqifvm=uonf? cGifhrjyKv#if aomif;usef;olrsm;ESifh

aygif;rnf/ vufeufudkifwdkufrnf?

(3) tm%m&vmrnf[k ar#mfvifhaeaomEkdifiHa&;ygwDrsm;onf

taemuftkyfpkoH±kH;rsm;/ jynfyrS taemuftkyfpk udk,fpm;vS,frsm;ESifh

&if;&if;ESD;ESD;qufqHvm=ujyD; taemuftkyfpkudk tvGeftu|H rSDcdktm;

udk;&ef jyifqifvm=uonf?

(4) taemuftkyfpkt}udKuf vdkufvkyfaeaomfvnf; vuf0J0g'D

rsm; v$rf;rdk;aeaomfygwDrsm;onf tm%m&Sifpepfudk xlaxmif&ef }udK;

pm;ae=uonf?

(5) wyfrawmfu tm%mrodrf;Edkif&eftwGuf ppf±Hk;udk &efukef+rdKŒ

tjyifbuf tif;wdkifodk@a&$Œ&ef =unf;/ a&/ av/ wyfrawmfudk =unf;wyf/

a&wyf/ avwyf oD;jcm;pD cGJxkwfzGJ@pnf;&ef/ 'kwd,AdkvfrSL;}uD;ESifh txuf

tqifhrsm;udk wyfrawmfrSxkwfy,fypfjyD; tcsKdŒudk cHk±Hk;wifI ta&;,l&ef

wdk@udk aqG;aEG;=uum wyfrawmfudk +zdKcGJypf&ef/ zsufodrf;ypf&eftxd

=uHpnfvm=uonf[lI tajctjrpfr&Sd pGyfpGJjyD; zGwfv#mo¿mef

ESpfcGOm%fjzifh uvdrfaphjirf;pifum tEdkif& trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf

tm; tm%mv$Jajymif;ay;a&;udk cg;cg;wl;wl; jiif;qefcJhonf? xdk@aemuf

Page 117: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif116

“,ckusif;ycJhaom a&G;aumufyGJonf tm%m (3) &yfpvHk;udk &&Sdrnfh

v$wfawmfrsKd;r[kwf/ zGJ@pnf;yHktajccHOya'a&;qGJ&efomjzpfonf? ta&G;

aumufcH v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;onf zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk tajccH

Oya'udk a&;qGJzdk@omwm0ef&Sdonf? tm%mudk tvdktavsmuf &&Sdrnf

r[kwf” [kqdkjyD; yxrqHk;t}udrf ajymifvdrfajymifpm; ajymqdkcJhonf?

tu,fI wpn ac: wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDnGwfa&;ygwDom

tEdkif&&Sdrnfqdk v#if 1947 ckESpf zGJ@pnf;yHktajccHOya' odk@r[kwf 1974

zGJ@pnf;yHkOya'udkvdktyfovdk ,m,Djyifqifr_jyKvkyfjyD; tm%mudk jrefjref

qefqefvG,fvG,fulul v$Jajymif;tyfvdkufI ay:aygufvmonfh v$wf

awmfopfrSzGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'opfudk a&;qGJaprnfjzpfaomf

vnf; trsKd;om;'Drdkua&pDtzJG@csKyfygwDu ,ckuJhodk@ tjywftowf t

Edkif&&Sdonfonfhtay: e0w ppftpdk;&onf ay:ay:xifxif npfywf

vmjcif; jzpfonf?

ppftpdk;&. tm%mv$Jajymif;a&;jiif;qefaer_udk a':atmifqef;

pk=unfu -

“a&G;aumufyGJusif;jyD;&ef a&G;aumufyGJ&v'fudk taumiftxnf

azmfay;zdk@vnf; vdkao;w,fqdkwJhtcsufygyJ? a&G;aumufyGJ&v'fudk t

aumiftxnfrazmfwm[m xrif;pm;zdwf/ xrif;yGJjyif/ pm;yGJrSm xdkifcdkif

jyD;rS rpm;&bl;qdkjyD; xrif;[if;awGjyefodrf;oGm;ovdkygyJ? {nfhonfawG

udk apmfum;wJhvkyf&yfyg? 1990 a&G;aumufyGJ&v'fudk t aumiftxnf

razmfay;wm[m jynfolw&yfvHk;udk vdrfvnfvSnfhjzm; apmfum;&m

a&mufygw,f?”

“tm%mydkifawG[m rdrdwdk@oabmruswJh a&G;aumufyGJ&v'fqdk&if

vspfv#L±_vdkuf/ vdkcsifwJh&v'fjzpfvmEdk;Edk; a&G;aumufyGJtopfawG usif;

yvdkufeJ@ vkyfaer,fqdk&ifawmh wdkif;jynf&JŒtem*wfeJ@ upm;&m a&muf

ygvdrfhr,f? wdkif;jynf&JŒtem*wfqdkwm[m upm;&r,hft&m r[kwfyg

bl;? wav;wpm;eJ@ apmifha&SmufoGm;&r,hft&momjzpfygw,f? 'g

a=umifh 1990 a&G;aumufyGJ&v'fudk taumiftxnfrazmfbJ aemuf

Page 118: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 117

a&G;aumufyGJtopfusif;ya&;udk trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfu vHk;0

vufcHrSmr[kwfbl;vdk@ qHk;jzwfxm;wmjzpfygw,f” [lI wdwdvif;vif;

ajym=um;cJhonf?

NLD tm; rJxnfhay;cJhaomjynfolvlxktm;vnf; a':atmifqef;

pk=unfu -

“1990 jynfhESpfa&G;aumufyGJrSm vlxk[m wm0efauscJhygw,f?usr

wdk@EdkifiHeJ@ EdkifiHujynfolvlxkeJ@ wjcm; 'Drdkua&pDtwGuf v_yf&Sm;±kef;uef

ae&wJhEdkifiHu jynfolvlxkeJ@pmvdk@&Sd&if usrwdk@&JŒvlxk[m EdkifiHa&;t&

tifrwefrS &ifhusufw,fvdk@ usrwdk@ owfrSwf&rSmyg? bmjzpfvdk@ usr

wdk@ 'Dvdkajym&vJqdkawmh usrwdk@&JŒEdkifiH 'Drdkua&pDvdkcsifwJh jynfolvlxk

[m 'Drdkua&pDudk &,lay;EdkifwJhtzGJ@wckudk axmufcHr,f/ yHhydk;r,f/ 'Dvdk

vkyfrS usrwdk@&JŒ'Drdkua&pD[m wdk;wufEdkifr,fqdkwmudk jrifw,f/ [kd

tzGJ@udkay;/ 'DtzGJ@udkay;/ usrwdk@&JŒEdkifiHa&;ygwDawG trsm;}uD;&Sdygw,f?

tJ'Dawmh EdkifiHa&;ygwDawG trsm;}uD;&SdwJhtxJrSm tJ'DEdkifiHa&;ygwDawG

rSmvnf; rdrdwdk@&JŒwefbdk;eJ@ rdrdwdk@&SdjyD;om;yg? odk@aomfvnf; jynfolvlxk

[m 'DvdkrJawGjyef@oGm;vdk@&Sd&if 'Drdkua&pDtwGuf epfemEdkifw,fqdkwm

em;vnfvdk@ rJawGudk rjyef@apbJ usrwdk@ trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf

twGuf rJay;cJhw,fqdkwm 'gjynfolvlxktaeeJ@ xdkufxdkufwefwefvkyf

cJhw,fqdkwm usr 'Dvdkajym&rSmyJ? 'g EdkifiHa&;&ifhusufr_udk jyw,fvdk@

usruawmh,Hk=unfw,f? bmjzpfvdk@vJqdkawmh usrwdk@ 'D (82) &mcdkif

E_ef;&wmudkawmifrS tm%mrv$Jay;wm/ usrwdk@rsm;om (50) &mcdkif

E_ef;wnf;wnf;av;&w,fqdkvdkh&Sd&if b,favmufydkjyD;awmh tcuftcJ

jzpf&rvJqdkwm pOf;pm;=unfh? usrwdk@&JŒtzGJ@[m 'Dvdkwcgwnf; 80 &m

cdkifE_ef;ausmfeJ@ EdkifcJhvdk@vnf; wurBmvHk;u todtrSwfjyK&w,f? b,f

vdkrS urBmudkrsufvSnfhjyjyD;awmh tzGJ@csKyfudk jynfolvlxka&G;aumufyGJ

wkef;u tm;ay;wmr[kwfygbl;? wnf;wnf;uav;Edkifwmygvdk@ rajym

Edkifbl;? tJvdkawmifrS rJ 60 &mcdkifE_ef;yJ&Sdygw,f/ nmw,fqdkjyD;awmh

trsKd;rsKd;ajymzdk@}udK;pm;wmawG tck&Sdaewm od=uwmyJ/ 'Davmuf

Page 119: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif118

awmifrS jywfjywfom;om;Edkifxm;vkd@ 'Davmufolwdk@ajymEdkifwm? tJvdk

om usrwdk@om jywfjywfowfowfrEdkifcJhvdk@&Sd&if trsKd;rsKd; wcgwnf;

rsufvSnfh uGufawGeJ@vkyftHk;r,f? urBmudkvnf; vSnfhpm;zdk@/ usrwdk@

jynfolvlxktaeeJ@ 1990 a&G;aumufyGJrSm 'Drdkua&pDudk &,lay;Edkifw,f

vdk@ jynfolvlxku ,Hk=unfwJhtzGJ@tpnff;udk EdkifiHa&;&ifhusufwJhtjrifeJ@

rJay;cJhwm[mawmh wm0efausygw,f? xdkufxdkufwefwefeJ@ vkyfcJhwmyJ

vdk@ usrajymcsifygw,f” [lI ajym=um;cJhonf?

e0wppftpdk;&onf a&G;aumufyGJrwdkifrDuyif ol&OD;wifOD;ESifh a':

atmifqef;pk=unfwdkhudk rw&m;ojzifh zrf;qD;csKyfaESmifjcif; cHxm;&

onhftwGuf ,m,DOuUXtjzpf wm0ef,lxm;aom OD;=unfarmif OD;

aqmifonfh NLD A[dktvkyfr_aqmiftzGJ@0ifrsm;u 90 jynfhESpf a&G;

aumufyGJtEdkif&aom NLD tm; e0wtpdk;&xH v$wfawmfac:,lay;a&;

udk Oya'ESifhtnD wifjyawmif;qdkcJhonf?

a&G;aumufyGJtjyD; &ufaygif; (60) twGif; ac:ay;&±dk;xHk;pH&Sdonfh

v$wfawmfudk ac:,lray;onfhtwGuf tzGJ@csKyfonf a&G;aumufyGJ usif;

ycJhonfh ar27 &ufrS &ufaygif; 60 t=um; 1990 jynfhESpf Zlvdkif28/

29 &ufae@rsm;wGif NLD A[kdOD;pD;tzGJ@ESifh v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;

yxrt}udrf nd‡E_dif;tpnf;ta0;udk usif;y&ef ac:,lcJhonf?

ppftpdk;&onf NLD . tpnf;ta0;rwdkifcif w&uftvdk (Zlvdkif

v 27 &uf) wGif e0wtwGif;a&;rSL;csKyf AdkvfcsKyfcifnGef@ (aemifAdkvfcsKyf

}uD;/ tus,fcsKyfzrf;qD;cHxm;&ol) vufrSwfjzifh a=unmcsuftrSwf

(1§90) udk uref;uwef;xkwfjyefjyD; [email protected];ta0;}uD;udk }udK

wifuef@owfcsKyfcs,f[ef@wm;r_udk jyKvkyfcJhonf?

e0wtpdk;&. a=unmcsuftrSwf 1§90 tjynfhtpHkrSm atmufyg

twdkif;jzpfonf?

(1) jrefrmEdkifiHonf 1948 ckESpf/ Zefe0g&D (4) &ufae@wGif vHk;0

vGwfvyfaom tcsKyftjcmtm%mydkifEdkifiHjzpfonf?

(2) 1988 ckESpftwGif; ta&;tcif;rsm;jzpfay:cJhojzifh EdkifiHw0Srf;

Page 120: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 119

vHk;wGif tajctaet&yf&yf,dk,Gif;ysufjym;cJhonf? xdkodk@ ,kd,Gif;ysuf

jym;cJhonfh tajctaet&yf&yfudk tcsdefrDxdef;odrf;Edkif&eftwGuf jynfol

jynfom;tm;vHk;tusKd;iSm wyfrawmfu EdkifiHawmftm%mt&yf&yfudk

vHk;0wm0ef,lcJhonf? jynfol@v$wfawmftygt0if EdkifiHawmf tm%m

ydkiftzGJ@tpnf;rsm;udk zsufodrf;vsuf EdkifiHawmfjidrf0yfr_wnfaqmufa&;

tzGJ@udk zGJhpnf;um wm0ef}uD; (4) &yfudk aqmif&Gufrnfjzpfa=umif; a=u

nmjyD; EdkfifiHawmf. ta&;udpPt00udk wm0ef,laqmif&GufcJhonf?

(3) EdkifiHawmfjidrf0yfr_wnfaqmufa&;tzGJ@onf EdkifiHawmftwGif;

jidrf0yfydjym;a&;/ w&m;Oya'pdk;rdk;a&;ESifh e,fajrat;csrf;om,ma&;wdk@udk

xda&mufpGmxdef;odrf;Edkif&ef vdktyfaomOya'/ trdef@/ a=unmcsuf/ Oy

a'uJhodk@tm%mwnfaomtrdef@rsm;udk xkwfjyefcJhonf?

(4) jynfolrsm;. pm;0wfaea&;acsmifvnfap&ef yk*~vdu/ or0g

,r/ zufpyfvkyfief;rsm; vkyfudkifEdkifap&eftwGuf t[ef@twm;jzpfap

aom Oya'rsm;udky,fzsufjyD; vkdtyfaomOya'/ trdef@nGef=um;csuf/

Oya'uJhodk@ tm%mwnfaomtrdef@rsm;udkvnf; xkwfjyefvsuf vuf

awG@ taumiftxnfazmfaqmif&Gufvsuf&Sdonf? xdk@jyif EdkifiHawmf.

a&&SnftusKd;pD;yGm;udk ar#mfrSef;I vkyfaqmifoifhonfrsm;udkvnf; vkyf

aqmifvsuf&Sdonf?

(5) EdkifiHawmfjidrf0yfr_wnfaqmufa&;tzGJ@onf EdkifiHw0ef;vHk;wGif

vrf;yef;qufoG,fr_vHkjcHKacsmarG@ap&efESifh wdk;wufaumif;rGefap&ef t

wGuf aqmif&Gufoifhonfrsm;udkvnf; aqmif&Gufvsuf&Sdonf?

(6) EdkifiHawmfjidrf0yfr_wnfaqmufa&;tzGJ@onf rnfonfhzGJ@pnf;yHk

tajccHOya'udkr# vdkufemusifhoHk;aomtzGJ@tpnf;r[kwfbJ EdkifiHawmf

udk rm&S,favm (Martial Law) jzifh tkyfcsKyfaeaom tzGJ@tpnf;jzpfa=umif;/

EdkifiHawmfjidrf0yfr_wnfaqmufa&;tzGJ@tpdk;&onf ppftpdk;&tjzpf

tkyfcsKyfvsuf&Sda=umif;ESifh ukvor*~tygt0if urBmhedkifiHtoD;oD;rS

vufcHxm;onfh tpdk;&jzpfa=umif; tm;vHk;todyifjzpfonf?

(7) EdkifiHwumqufqHa&;eSifh ywfoufI EdkifiHawmfjidrf0yfr_ wnf

Page 121: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif120

aqmufa&;tzGJ@onf vGwfvyfI wufºuGaom EdkifiHjcm;a&;0g'udk usifh

oHk;rnfjzpfa=umif; a=unmcJhjyD; EdkifiHtoD;oD;ESifh cspf=unfpGm qufqH

vsuf&Sdonf? EdkifiHtcsif;csif; oHwrefqufqHa&; wdk;wufaumif;rGefap

&ef jrefrmEdkifiH&Sd rnfonfhoH±Hk;udkr# ,cktcsdeftxd ydwfyifjcif;r&SdbJ

qufvufxm;&SdcGifhjyKjyD; yHkrSefqufqHaeonfhenf;wl EdkifiHjcm;wdkif;jynf

rsm;wGif jrefrmoH±Hk;rsm;udkvnf; ±kyfodrf;jcif;rjyKbJ qufvufzGifhvSpf

xm;&Sdum yHkrSefqufvuf vnfywfvsuf&Sdonfhtjyif ,cifu oH±Hk;r&SdcJh

aom EdkifiHwEdkifiHwGif oH±Hk;topfw±Hk; wdk;csJŒzGifhvSpfcJhonf?

(8) jrefrmEdkifiHonf ukvor*~tzGJ@0ifEdkifiHjzpfonfeSifhtnD urBmh

EdkifiHa&;udpP&yfrsm;ESifh ukvor*~qdkif&m vkyfief;wm0efrsm; aqmif&Guf

&mwGif ukvor*~qdkif&m jrefrmoH±Hk;onf jrefrmEdkifiH. EdkifiHjcm;a&;0g'

udk wduspGm vdkufemaqmif&Gufvsuf&Sdonf? EdkifiHwumESifh qufqH

&mwGif jrefrmEdkifiHonf jidrf;csrf;pGm twl,SOfwGJaexdkifa&;rlESifhtnD

vdkufemusifhoHk;vsuf&Sdonf? xdk@tjyif jrefrmEdkifiHonf rdrd. vGwfvyfr_

udk xdef;odrf;umuG,fvsuf rdrd.jynfwGifa&;wGif 0ifa&mufpGufzufjcif;

rsm;udkvnf; ukvor*~ yÉdnmOfpmwrf;ESifhtnD vdkufemusifhoHk;vsuf

&Sdonf?

(9) EdkifiHtcsif;csif; qufqHa&;ysufjym;apr_udk a&Smif&Sm;&ef oH

wrefwcsKdŒ. oHwrefusifh0wfazmufzsufr_rsm;udkvnf; oabmxm;

}uD;pGmjzifh oHwreftrnfESifh EdkifiHtrnfrsm;udk xkwfazmfjcif;rjyKbJ rdrd

wdk@ jynfwGif;a&;wGif 0ifa&mufpGufzufjcif;rjyK&ef t}udrf}udrf ajym=um;

cJhonf? xdk@jyif oHwrefenf;vrf;rsm;ESifhtnD oufqdkif&moH±Hk;rsm;odk@

vnf; ta=umif;=um;cJhonf? ,if;odk@aqmif&Gufjcif;jzifh EdkifiHtcsif;csif;/

tpdk;&tcsif;csif; qufqHa&;ysufjym;aprnfhudpP&yfrsm;udk a&Smif&Sm;EdkifcJh

aoma=umifh ,ae@txd rnfonfhjy\emrS ay:aygufcJhjcif;r&Sdyg? oH

wrefwcsKdŒ. vkyf&yfa=umifh rdrdwdk@tpdk;&tay: txiftjrifvGJrSm;r_rsm;

udkvnf; oabmxm;}uD;pGmxm;I oHwrefenf;jzifhom ajz&Sif;aqmif

&GufcJhonf?

Page 122: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 121

(10)EdkifiHawmfjidrf0yfr_wnfaqmufa&;tzGJ@onf EdkifiHawmf. wm

0efudk ,lcJhonfhtcsdefrSpI jynfaxmifpkr+ydKuGJa&;/ wdkif;&if;om; pnf;vHk;

nDnGwfr_r+ydKuGJa&;/ tcsKyftjcm tm%mwnfwHhcdkifjrJa&;wdk@udk pGJjrJpGm

udkifpGJaqmif&Gufvsuf&Sdonf? wzufwGifvnf; vufeufpGJudkif qlyl

aomif;usef;olrsKd;pHkudk wyfrawmfom;rsm;. touf/ aoG;/ ac|; ajrmuf

rsm;pGmay;vSLvsuf xdk;ppf}uD;rsm;jzifh acsr_ef;cJhonfrSm tm;vHk;tod

yifjzpfonf? wyfrawmfonf EdkifiHa&;tzGJ@tpnf;r[kwfojzif h qlyl

aomif;usef;olrsm;ESifh EdkifiHa&;enf;t& aphpyfaqG;aEG;jcif; jyKvkyfcJhjcif;

r&Sdyg? odk@&mwGif vufeufudkifvrf;pOfudk pGef@v$wfI tvif;0ifvmol

rsm;udkrl aumif;rGefpGm vufcH}udKqdkI jyefvnfae&mcsxm;ay;a&; vkyf

ief;rsm;udk tzGJ@tpnf;jzifh aqmif&Gufvsuf&Sdonf? EdkifiHawmfjidrf0yfr_

wnfaqmufa&;tzGJ@onf EdkifiHa&;tpdk;&r[kwfojzifh rnfonfh vuf

eufudkifaomif;usefoltzGJhtpnf;ESifhr# EdkifiHa&;enf;t& aphpyfaqG;aEG;

jcif;jyKvkyf&ef ta=umif;r&Sday?

(11) EdkifiHawmfjidrf0yfr_wnfaqmufa&;tzGJ@onf ygwDpHk 'Drdkua&pD

taxGaxGa&G;aumufyGJudk usif;yEdkif&ef ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxG a&G;

aumufyGJusif;ya&;aumfr&SifOya'udk jyÏmef;vsuf ygwDpHk'Drdkua&pD t

axG xGa&G;aumufyGJaumfr&Sifudk zGJ@pnf;ay;cJhonf? a&G;aumufyGJ0ifvdk

aom EdkifiHa&;ygwDrsm; rSwfyHkwifEdkif&ef EdkifiHa&;ygwDrsm; rSwfyHkwifjcif;

Oya'udk jyÏmef;cJhonf? xdk@jyif vGwfvyfI w&m;r#waom ygwDpHk'Drdk

ua&pD taxGaxGa&G;aumufyGJusif;yEdkif&ef jynfol@v$wfawmfa&G;

aumufyGJOya'udkvnf; jyÏmef;ay;cJhonf?

(12) jynfol@v$wfawmfa&G;aumufyGJOya'yk'fr (3)wGif “v$wfawmf

udkrJqENe,frsm;rS TOya'ESifhtnD a&G;aumufwifajr‡mufvdkufaom

v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;jzifh zGJ@pnf;&rnf” [lI jyÏmef;yg&Sdonf?

,if;jyÏmef;csufESifhtnD v$wfawmfac:,lzGJ@pnf;jcif;udk EdkifiHawmf jidrf0yf

r_wnfaqmufa&;tzGJ@u aqmif&Gufay;rnf? xdkodk@ v$wfawmfac: ,l

Edkifa&;twGuf ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxGa&G;aumufyGJ usif;ya&;aumf

Page 123: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif122

r&Sifu aqmif&Guf&efudpP&yfrsm;/ a&G;aumufyGJwGif ta&G;cH&onfh ygwD

rsm;ESifh a&G;aumufyGJwGif ta&G;cH&onfh yk*~dKvfrsm;u aqmif&Guf&ef udpP

&yfrsm;udk Oya'/ enf;Oya'rsm;ESifhtnD aqmif&Gufxm;=u&ef tcgtm;

avsmfpGm owif;xkwfjyefa&;tzGJ@u &Sif;vif;cJhjyD;jzpfonf?

(13) ,ae@ ygwDpHk 'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJ usif;yjyD;pD;onfh

aemufykdif;wGif v$wfawmfac:,la&;/ tm%mv$Jajymif;a&;udpPrsm;ESifh

pyfvsOf;I pmapmifrsm;xkwfa0aejcif;/aqG;aEG;jiif;cHkjcif;/ jynfytoHv$ifh

Xmersm;rS a&SŒaqmifvrf;jyvkyfjcif;/ aoG;xdk;v_H@aqmfjcif;/ w&m;r0if

pm&Gufpmwrf;xkwfa0jcif;rsm; jyKvkyfae=uonf?

(14)v$wfawmfac:,la&;eSifh ywfoufI txufwGif &Sif;vif;azmf

jycJhjyD;jzpfonf? tm%mv$Jajymif;a&;udpPESifh pyfvsOf;I EdkifiHawmfjidrf0yf

ydjym;r_wnfaqmufa&;tzGJ@OuUX u wdkif;rSL;rsm;/ wyfrrSL;/ jynfe,fESifh

wdkif;jidrf0yfydjym;r_wnfaqmufa&;tzGJ@OuUXrsm;tm; tcgtm;avsmfpGm

ajym=um;cJhonhfrdef@cGef;rsm;wGif nGefjycJhjyD;jzpfonf? EdkifiHawmf jidrf0yfyd

jym;r_wnfaqmufa&;tzGJ@ twGif;a&;rSL; (1) taejzifhvnf; 1990 jynfh

ESifh Zlvdkif13 &ufae@wGif usif;yonfh (100) }udrfajrmuf owif;pm&Sif;

vif;yGJY wdwdvif;vif;ajymqdkcJhjyD; jzpfonf?

(15)EdkifiHa&;tzGJ@tpnf;w&yfonf jynfol@v$wfawmfw&yf ay:

aygufvm±Hkjzifh Oya'jyKr_tm%m/ pDrHcef@cGJr_tm%mESifh w&m;pD&ifr_ tm

%m[laom tcsKyftjcmtm%m (3) &yfudk tvdktavsmufr&&SdbJ

zGJ@pnf;yHktajccHOya'w&yftay: tajcjyKIom &,lEdkifa=umif; txl;

&Sif;vif;&ef vdkrnfr[kwfyg/ 1947 ckESpfzGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'

onf 1947 ckESpf/ pufwifbmv 24 &ufae@wGif wdkif;jynfjyKv$wfawmf

uvufcHI Oya'tjzpf twnfjyKcJhonf? odk@aomf xdktajccHOya'

tm%mwnfjyD; trSefwu,f tusKd;oufa&mufonfrSm jrefrmEdkifiH

vHk;0vGwfvyfaom tcssyftjcmtm%mydkifEdkifiHawmfjzpfa=umif;

a=unmonfh 1948 ckESpf/ Zefe0g&Dv (4) &ufae@wGifrSjzpfonfudk Oya'

a=umif;t& txift&Sm;awG@Edkifonf? EdkifiHwck. zGJ@pnf;yHktajccHOya'

Page 124: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 123

w&yfonf vGwfvyfa&;r&rD a&;om;xm;onfh Oya'ESifh vGwfvyfa&;

&&SdonfhaemufrS a&;om;xm;onfh Oya'[lI ESpfrsKd;&Sdonf? vGwfvyf

a&;&&SdcJh=uonfh urBm@EdkifiHtoD;oD;wGif tcsKyftjcmtm%mudk vuf

qkyfvufudkif&jyD;rSom wdkif;jynfjyKv$wfawmfudkac:,lI zGJ@pnf;yHk tajccH

Oya'udk a&;qGJ=uonfh tpOftvm&Sdonf? jrefrmEdkifiHwGifrl wdkif;jynf

jyKv$wfawmfwGif zGJ@pnf;yHktajccHOya'udk a&;qGJjyD;rS vGwfvyfa&; a=u

nmcJh&onf? xdkodk@ aqmif&GufcJhjcif;onf xdktcsdefu edkifiHacgif;aqmif

rsm;taejzifh jAdwdo#wdk@xHrS jidrf;csrf;aomenf;jzifh vGwfvyfa&;udk tjref

&,lvdkaomqENa=umifh aqmif&Gufjcif;jzpfa=umif; rSm xif&Sm;onf?

(16)1974 ckESpf tajccHOya'udk avhvmygu vGwfvyfa&;&jyD;

aemufa&;qGJjcif;jzpfjyD; jynfol@qENcH,lyGJjzifh jyÏmef;cJhaomOya'jzpfonf

udk rnfolr#jiif;qdkjcif;jyKEdkifrnfr[kwfyg?

(17)1947 ckESpf zGJ@pnf;yHktajccHOya'onf vGwfvyfa&;r&rD a&;qGJ

onfh Oya'jzpfjyD; 1974 ckESpfzGJ@pnf;yHktajccHOya'onf vGwfvyfa&;&jyD;

rS a&;qGJonfhOya'jzpfa=umif; uGmjcm;csufudk txl;owdjyK&efvdkonf?

(18)ygwDpHk'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJwGif 0ifa&muf,SOf+ydKif

cJh=uonfh EdkifiHa&;ygwDtrsm;pk.qENrSm zGJ@pnf;yHktajccHOya'opf a&;qGJ

a&;jzpfa=umif; ,if;wdk@. oabmxm;a=unmcsufrsm;t& od&SdEdkif

onf? 1974 ckESpf zGJ@pnf;yHktajccHOya'a&;qGJpOfu wdkif;&if;om;rsm;t

a&;ESifhywfoufI yifvHknDvmcHwGif &Srf;/ ucsif/ csif;vlrsKd;pkrsm;ESifhom

aqG;aEG;nd‡E_dif;cJhjyD; rGef/ &cdkifpaomvlrsKd;pkrsm;ESifh aqG;aEG;n‡dE_dif;r_ r&Sd

a=umif; awG@=u&rnfjzpfonf? ,ae@jrefrmEdkifiHwGif EdkifiHa&;Edk;=um;vm

aom wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm; trsm;tjym;&Sd&m ‚if;wdkif;.qEN oabm

xm;rsm;udk nd‡Ed_if;&,ljyD; cdkifrmonfhzGJ@pnf;yHktajccHOya'opfw&yf a&;

qGJjyÏmef;&ef txl;vdktyfaea=umif; xif&Sm;aeonf?

(19)EdkifiHawmfjidrf0yfr_wnfaqmufa&;tzGJ@onf ppftpdk;&w&yf

jzpfonfESifhtnD rm&S,favm (Martial Law) Oya'udk udkifpGJoHk;aeonfh

tpdk;&jzpfonf? xdkodk@jzpfonfESifhtnD jrefrmEdkifiHtm; atmufygtwdkif;

Page 125: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif124

tm%moHk;&yfjzifh usifhoHk;vsuf&Sdonf?

(u) Oya'jyKr_tm%m? ? EdkifiHawmfjidrf0yfr_wnfaqmuf

a&;tzGJ@uom usifhoHk;ydkifcGifh&Sdonf?

(c) pDrHcef@cGJr_tm%m? ? EdkifiHawmfjidrf0yfr_ wnfaqmuf

a&;tzGJ@u usifhoHk;ydkifcGifh&Sdonf? odk@&mwGif ,if;tm%mudk tpdk;&tzGJ@

ESifhwuG jynfe,f/ wdkif;/ +rdKŒe,fpk/ +rdKŒe,f/ &yfuGufaus;&Gmtkyfpk jidrf0yf

ydjym;r_ wnfaqmufa&;tzGJ@tqifhqifhtm; cGJa0ay;vsuf pDrHcef@cGJa&;

udpP&yfrsm;udk pkaygif;acgif;aqmifr_jzifh wm0efay; aqmif&Gufapvsuf&Sd

onf? ,if;odk@ aqmif&Gufapjcif;rSm zGJ@pnf;yHktajccHOya'ESifh ay:ayguf

vmrnfhtpdk;&vufxufwGif 0efxrf;rsm;onf Xmeqdkif&mvkyfief;rsm;udk

EdkifiHa&;ygwDrsm;ESifhuif;&Sif;pGm aqmif&GufEdkifap&ef avhusifhaqmif&Guf

ay;aejcif;jzpfonf?

(*) w&m;pD&ifr_tm%m? ?EdkifiHawmf+idrf0yfr_wnf aqmuf

a&;tzGJ@u usifhoHk;ydkifcGifh&Sdonf? odk@&mwGif zGJ@pnf;yHktjccHOya' ay:ayguf

vmonfhtcsdefwGif tavhtusifh&ap&ef omref&mZ0wfr_ESifh w&m;

rr_ponfrsm;udk w&m;±Hk;tqifhqifhzGJ@pnf;jyD; ppfaq;pD&ifapvsuf&Sd

onf?

(20)xdk@a=umifh ,ae@tajctaewGif jynfolrsm;u a&G;aumuf

wifajr‡mufvdkufaom udk,fpm;vS,frsm;onf tem*wf'Drdkua&pD EdkifiH

awmf zGJ@pnf;yHktajccHOya'udk a&;qGJ=u&ef wm0ef&Sdonfhyk*~dKvfrsm; jzpf

onf?

(21)EdkifiHawmftm%m&,la&;twGuf ,m,DzGJ@pnf;yHk tajccH Oy

a'a&;qGJI tpdk;&zGJhpnf;jcif;udk rnfonhfenf;ESifhr# vufcHEdkifrnf r[kwf

onfhtjyif xdkodkhaqmif&Gufygu Oya'ESihftnD xda&mufpGm ta&;,l

rnfjzpfa=umif;ESifh jynfol@qENESifhtnD cdkifrmaomzGJ@pnf;yHk tajccHOya'

opft& ay:aygufvmrnfh tpdk;&w&yfrzGJ@pnf;rD =um;umvwGif EdkifiH

awmfjidrf0yfr_wnfaqmufa&;tzGJ@taejzifh

(u) jynfaxmifpkr+ydKuGJa&;/ wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDnGwfr_ r+ydK

Page 126: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 125

uGJa&;/ tcsKyftjcmtm%m wnfwHhcdkifjrJa&;[lonfh ta&;(3) yg;?

(c) EdkifiHawmfjidrf0yfr_ wnfaqmufa&;tzGJ@ a=unmcsuftrSwf

(1§88)wGif yg&Sdaom w&m;Oya'pdk;rdk;a&;ESifh e,fajrat;csrf;om,m

a&;/ vrf;yef;qufoG,fr_vHkjcHKacsmarG@apa&;/ jynfolrsm;. pm;0wfaea&;

acsmifvnfapa&;ESifh ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxGa&G;aumufyGJusif;ya&;

ponfh vkyfief;wm0ef}uD; (4) &yfteuf ygwDpHk'Drdkua&pDtaxGaxG a&G;

aumufyGJusif;ya&;wm0efrSty jzpfaom vkyfief;wm0ef}uD; (3) &yfESifh

(*) jrefrmEdkifiHtwGif;&Sd wdkif;&if;om;vlrsKd;tm;vHk;. zGH@+zdK;wdk;wuf

a&;twGufaqmif&Guf&ef vkyfief;wm0efrsm;udk tav;*±kjyK umuG,f

apmifha&SmufoGm;rnfjzpfa=umif; a=unmvdkufonf?

trdef@t&

(yHk) cifnGef@

AdkvfcsKyf

twGif;a&;rSL; (1)

EdkifiHawmfjidrf0yfr_wnfaqmufa&;tzGJ@

1990 jynfhESpf/ Zlvdkif 28 &ufae@wGif ,m,DOuUX OD;=unfarmif

OD;pD;usif;yonfh “*E<Dcef;rtpnf;ta0;}uD;” udk usif;ycJhonf? ta&G;

cs,fcHtzGJ@csKyf v$wfawmfudk,fpm;vS,ftm;vHk;eD;yg; tygt0if tzGJ@csKyf

tzGJh0ifaygif; (500) ausmfwufa&muf=uonfh *E<Dcef;rtpnf;ta0;}uD;

udk jynfolvlxkwpfaomif;cef@u vlxktif;tm;jzifh 0dkif;&Hapmifh =unfhae

cJh=ujyD; jynfwGif;jynfyae&maygif;pHkrS tav;xm; ar#mfvifhcJh=uonf?

odk@aomf xGufay:vmcJhonfh *E<Dcef;rqHk;jzwfcsufonf trsm;ar#mf

vifh awmifhwcJhonfhtwdkif;r[kwfbJ aemufxyf&ufaygif; 60 twGif;

(pufwifbmv aemufqHk;xm;jyD;) v$wfawmfac:ay;a&;/ taxGaxG

o[Zmwjzpfa&;/ tmCmwuif;pifa&;rlrsm;ESifh acsmarG@pGm tm%m

v$Jajymif;ay;a&;wdk@twGuf e0wtpdk;&ESifh NLD awG@qHkaqG;aEG;a&;udk

om awmif;qdka=unmEdkifcJhonf?

Page 127: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif126

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfrS Zlvdkifv 29 &ufae@wGif xkwfjyefcJh

aom *E<Dcef;ra=unmpmwrf;tjynfhtpHkrSm atmufygtwdkif;jzpfonf?

1? trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfrS jynfol@v$wfawmfudk,fpm;vS,f

rsm;jzpf=uukef aom u|Ekfyfwdk@onf jrefrmouU&mZf 1352 ckESpf/ 0gacgif

vqef; (7) &ufESifh (8) &uf (1990jynfhESpf/ Zlvdkif 28 &ufESifh 29 &uf)

ae@rsm;wGif &efukef+rdKŒ/ ausmufwHwm;+rdKŒe,f&Sd *E<dcef;raqmifY pka0;

a&muf&Sd=u+yD; wdkif;&if;om;jynfolw&yfvHk;. tusKd;iSm EdkifiHawmfa&;

&mtjzmjzmESifh jynfol@v$wfawmfac:qdkzGJ@pnf;a&;udpPt00wdk@udk aqG;

aEG;nd‡E_dif;wdkifyif=ujyD; oumv wnDwnGwfwnf;qHk;jzwfum T

‘*E<Dcef;ra=unmpmwrf;’ukd xkwfjyefa=unmvdkuf=uayonf?

2? jrefrmEdkifiHwGif ESpfaygif;(30) twGif; yxrqHk;t}udrftjzpf

1990 jynfhESpf arv 27 &ufae@Y usif;ycJhaom ygwDpHk'Drdkua&pD taxG

axGa&G;aumufyGJ}uD;wGif jynfol@v$wfawmfudk,fpm;vS,fae&m (485)

ae&mtwGuf usif;ycJh&mY trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfonf trsm;jynf

olvlxk}uD;. wcJeufaom axmufcHr_wdkhjzifh jynfol@v$wfawmfudk,f

pm;vS,fae&m (392) ae&mwGif tEdkif&&SdcJhayonf? odk@&mwGif trsKd;om;

'Drdkua&pDzGJ@csKyfonf urBmh'Drdkua&pDEdkifiHrsm;. usihfxHk;rsm;twdkif; zGJ@

pnf;&rnfh tpdk;&w&yfudk cdkifrmpGmzGJ@pnf;edkifavmufonfh xuf0uf

ausmf jynfol@v$wfawmfudk,fpm;vS,ftiftm;xuf ausmfvGef±Hkr#ru

v$wfawmfudk,fpm;vS,fta&wGuf. &mcdkifE_ef; (80) ausmftxd vHk;vHk;

vsm;vsm;tEdkif&&SdcJhojzifh jynfol@v$wfawmftm; OD;aqmifEdkifaom t

aetxm; tcdkiftrm&&Sdxm;jyD; jzpfayonf?

3? ,cktcg ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxGa&G;aumufyGJ}uD; atmifjrif

pGm usif;yjyD;cJhjyD;jzpfavonf? taxGaxGa&G;aumufyGJ}uD;jyD;v#if jynfol@

v$wfawmfudk ra&S;raESmif;umvY tjrefqHk;zGJ@pnf;ay;&rnfrSm "rRwm

yifjzpfavonf? jynfolvlxkuvnf; Ttwdkif; ar#mfvifhae=uay

onf? odk@aomf a&G;aumufyGJ}uD;jyD;I &ufaygif; (60) =umvmonfhwdkif

atmif jynfol@v$wfawmfudk rzGJ@pnf;&ao;ay?

Page 128: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 127

a&G;aumufyGJwGif vHk;vHk;vsm;vsm;trsm;pktEdkif&&Sdxm;aom trsKd;

om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfonf EdkifiHawmftwGuf avmavmq,f tusKd;

pD;yGm;ESifh a&&Snftem*wfumvtusKd;pD;yGm;rsm;udk tajccHxm;I/ wrsKd;

om;vHk; jyefvnfoifhjrwfa&;pdwf"gwfjzifh yGif;vif;aom/ ±dk;om;aom/

apwemtjynfhygaom ESpfOD;ESpfzufnd‡E_dif;aqG;aEG;aqmif&Gufr_rsm; jyKvkyf

oGm;&ef EdkifiHawmfjidrf0yfr_wnfaqmufa&;tzGJ@odk@trsKd;om;'Drdkua&pD

tzGJ@csKyfA[dktvkyftr_aqmiftzGJ@rS tqdkjyKcsufudkvnf; EdkifiHawmfjidrf

0yfr_wnfaqmufa&;tzGJ@u wpHkw&m ta=umif;jyef=um;jcif;r&SdcJhay?

4? &[ef;&Sifjynfolrsm;/ v,form;rsm;/ tvkyform;rsm;/ ausmif;

om;vli,frsm;/ 0efxrf;rsm;tygt0ifjzpfaom wdkif;&if;om;jynfol vl

xk}uD;onf EdkifiHawmf'Drdkua&pDtcGifhta&;rsm; uef@owfcHxm;r_a=umifh

vuf&SdrsufarSmufjyKae&aom pm;0wfaea&;=uyfwnf;r_/ pdk;&drfxdwf

vef@ae&r_ESifh aomuAsmyg'ab;rS uif;vGwfa&;wdk@twGuf 'Drdkua&pD

tkyfcsKyfa&;pepfudk tjrefqHk;ul;ajymif;a&muf&Sd&ef qENjyif;jyvsuf &Sdae

ayonf?

5? 'Drdkua&pDpepfudkusifhoHk;onfh ,Ofaus;aom vl@tzGJ@tpnf;/

wdkif;EdkifiHwdkif;wGif jynfol@v$wfawmfudk tjrifhqHk;aom r¾kdKif}uD;w&yf

tjzpf jynfolvlxkw&yfvHk;u tav;tjrwfjyKxm;jcif;tm;jzifh EdkifiH

awmf*k%fusufoa&udk jr‡ifhwif=upjrJjzpfavonf? u|Ekfyfwdk@ jrefrmEdkifiH

wGifvnf; 'Drdkua&pDjynfol@v$wfawmfjuD;w&yf iGm;iGm;pGifhpGifh wnf&Sdae

rSom usufoa&r*Fvm xnf0gjynfhpHkjyD; urBmhtv,fwGif av;pm;cH

xdkufaom *k%ft*F gtaygif;jzifh wifhw,fayrnf[k u|Ekfyfwdk@u tav;

teuf ,Hk=unf=uayonf?

6? ,ae@ jynfolwdk@ &ifqdkifae&aom EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ vlr_a&;

paom t=uyftwnf;rsm;onf jynfolwdk@u ,Hk=unfudk;pm;pGm a&G;

cs,fwifajr‡mufvdkufonfh jynfol@v$wfawmfukd,fpm;vS,frsm;jzifh zGJ@

pnf;aom jynfol@v$wfawmfuom OD;aqmifI jynfol@qENESifhtnD ajz

&Sif;tyfayonf?

Page 129: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif128

odk@jzpf&m jynfol@v$wfawmf a&G;aumufyGJOya' tcef; (2) yk'fr

(3) Y jyÏmef;xm;aom “v$wfawmfudk rJqENe,frsm;rS TOya'ESifh

tnD a&G;aumufwifajr‡mufvdkufaom v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;jzifh

zGJ@pnf;&rnf” [laom jyÏmef;csufESihftnD jynfol@v$wfawmfudk tjref

qHk; ac:,lzGJ@pnf;ay;&ef ta&;w}uD; vdktyfaeayonf?

7? jynfol@v$wfawmfzGJ@pnf;a&;onf wm0ef&Sd=uukefaom ouf

qdkif&mrsm;tzdk@ w&m;Oya't&vnf;aumif;/ usifh0wft&vnf;

aumif; ysufuGufjcif;iSm vHk;0rjzpfEdkifonfhtjyif jzpfay:aeaom jynfol

wdk@. qENeSifh wdkif;jynf. tusyftwnf; tajctae t&yf&yfwdk@udk

axmufxm;ygv#ifvnf; jynfol@v$wfawmfac:,lzGJ@pnf;a&;udk ysufuGuf

jcif;iSm vHk;0roifhavsmf/ ysufuGufjcif;iSm vHk;0rxkduf[k u|Efkyfwdk@ cH,lay

onf?

8? odk@jzpf&um; jynfol@v$wfawmfudk tjrefqHk; rjzpfrae arG;zGm;

oef@pifay;&ayawmhrnf? jynfol@v$wfawmfa&G;aumufyGJOya' tcef;

(1) / yk'fr 2 (u) wGif “v$wfawmfqdkonfrSm jynfol@v$wfawmfudkqdk

onf” [k jyÏmef;xm;csuft& ,ck ay:aygufvmrnfh jynfol@v$wfawmf

onf wdkif;jyKjynfjyKv$wfawmfr[kwfa=umif;udkvnf; u|Ekfyfwdk@ tav;

teuf cH,lxm;ayonf?

Oya'ESifhtnD jzpftyfaomtm%m (odk@wnf;r[kwf) Oya'ESifh

tnD jzpftyfaomtm%mv$Jajymif;a&;udpPwdk@ESifhywfoufI zGJ@pnf;

tkyfcsKyfyHktajccHOya'w&yfudk trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfrS toifha&;

qGJxm;&SdjyD;jzpfa=umif;od&Sd&I u|Ekfyfwdk@u }udKqdkayonf?

tqdkyg 1990 jynfhESpf ,m,DzGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya' (rl=urf;)

udk trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyftaejzifh tjcm;tzGJ@tpnf; toD;oD;ESifh

nd‡E_dif;aqG;aEG;rnfh tpDtpOfudkvnf; u|Efkyfwdk@u axmufcHayonf?

T,m,DzGJ@pnf;tkyfcsKyfyHktajccHOya'tm;jzifh Oya'ESifhtnD tm

%mv$Jajymif;a&;udk jzpfajrmuftyfonf[k u|Ekfyfwdk@u wnDwnGwf

wnf; ,lq=uayonf?

Page 130: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 129

9? xdk@aemuf 'Drdkua&pDjynfaxmifpkopftwGuf &nfoefaom zGJ@

pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'opfukd u|Ekfyfwdk@yg0ifaom jynfol@v$wfawmf

uomv#if a&;qGJjyÏmef;twnfjyK&ef wm0ef&Sdayonf? u|Ekfyfwdk@u

vnf; xdkwm0efudk xrf;aqmifaomtcgY us,fjyef@pGm nd‡E_dif; aqmif

&GufoGm;=urnfjzpfayonf?

odk@aomf jynfol@v$wfawmf. tm%mtyfESif;r_r&SdbJ jynfol@v$wf

awmf. tm%mpufr&SdbJ/ jynfol@v$wfawmf. taqmifta,mif t

&Sdeft0gr&SdbJ/ jynfol@v$wfawmfu twnfjyKjyÏmef;jcif;r&SdbJ/ jynfol@

v$wfawmfrS tjcm;rnfonfhae&m/ rnfonfhtcsdefYrqdk/ zGJ@pnf;tkyfcskyf

yHk tajccHOya'udk a&;qGJcGifhvnf;r&Sd/ jyÏmef;twnfjyKcGifhvnf;r&Sd/ odk@

a&;qGJ=urnfqdkv#if v$wfawmftm%mpufr&Sdojzifh Oya'tm%mpuf

vnf; &Sdvdrfhrnfr[kwfay? Tvrf;a=umif;twdkif; aqmif&Gufr_onf

oduQmyif &Sdvdrfhrnfr[kwf[k u|Ekfyfwdk@,lqonf?

xdk@a=umifh jynfolvlxk vdkvm;awmifhwaeaom 'Drdkua&pDjynf

axmifpkopf}uD; xlaxmif&eftwGuf &nfoefaom zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk t

ajccHOya'opfa&;qGJ&eftvdk@iSmyif jynfol@v$wfawmfudk aqmv#ifpGm

ac:,lzGJ@pnf;&ef txl;vdktyfa=umif;rSm xif&Sm;ayonf?

10? Tae&mwGif 'Drdkua&pDtpdk;& ray:aygufrD umvwav#muf

rvGJraoG/ ra&Smifrv$Jomay:aygufrnfh 'Drdkua&pDtcGifhta&;rsm; jy

\emudkvnf; acsmarmpGm udkifwG,fajz&Sif;=uvdrfhrnf[k u|Ekfyfwdk@ o

abm&&Sdayonf?

'Drdkua&pDtpdk;& ay:xGef;onfhtcgusrSom 'Drdkua&pDtcGifhta&;

awG&&Sdap/ Todk@ray:xGef;rDumvYrl 'Drdkua&pDtcGifhta&;rsm; qdwf

okOf;aeqdkonfhtjzpfrsKd;um; vHk;0rvdkvm;tyfay?

'Drdkua&pDtpdk;&ray:aygufrDumvwGif 'Drdkua&pD tajctaersm;

zefwD;ay;r_[m 'Drdkua&pDjynfaxmifpkopfxlaxmifa&;txd/ at;csrf;

om,mpGm nifomaomtoGifjzifh taxmuftuljyK jzpfxGef;oGm;vdrfh

rnf[k u|Ekfyfwdk@,Hk=unfayonf? 'Drdkua&pDtajctaersm; &SdygrSvnf;

Page 131: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif130

jynfolvlxkonf wxdwfxdwfwvef@vef@ESifh usD;vef@pmpm;ae&aom

Asmyg'ab;wdk@rS uif;a0;=uonfjzpfI udk,fpdwfESpfyg;csrf;omum 'Drdk

ua&pDjynfaxmifpkopf xlaxmifa&;udk wufnDvufnD udk,fpDtod

pdwf"gwfjzifh aqmif&GufoGm;Edkif=uygrnf?

Tumvrsm;twGif; trsm;jynfolvlxktwGuf tedrfhqHk;tm;jzifh

cHpm;xdkufaom vGwfvyfpGm a&;om;yHkESdyfxkwfa0cGifh/ vGwfvyfpGm,lq

wifjycGifhwdk@onf pnfyifae&ygrnf? jynfol@v$wfawmfwGif tpdk;&w&yf

udk vGwfvGwfu|wfu|wf zGJ@pnf;Edkifavmufatmif v$wfawmfudk,fpm;

vS,f vHk;vHk;vsm;vsm;trsm;pk&&Sdxm;aom trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf

udk,fwdkifu tedrfhqHk; 'Drdkua&pDtcGifhta&;wdk@udkyif qHk;±_H;tepfemcH

ae&onf[kqdkv#if jzpf±dk;jzpfpOfEdkifiHa&;obm0,kwœdrsm;ESifh vHk;0 zDvm

jzpfaeayrnf? jynfolvlxktjyif urBmhtjrifwdk@Y tvGefw&mrS t

usnf;wefaernfrSm aocsmayonf?

u|Efkyfwdk@onf ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxGa&G;aumufyGJ}uD;rSwqifh

rJqeN&Sif jynfolvlxk. qENtqHk;tjzwfudk &,lxm;olrsm;jzpfI xdk

obm0ESifh vdkufavsmnDaxGpGm oifhwifhavsmufywfaom tqifhtwef;

udk &&Sd=u&ayrnf? ,kwfpGtqHk; u|Ekfyfwdk@tm; taESmifht,Suf/ t[ef@

twm; jcdrf;ajcmufr_wdk@rS uif;a0;ap&rnf?

11? avmavmq,f tajctaet& u|Ekfyfwdk@EdkifiHwGif wygwDpepf

rS ygwDpHk'Drdkua&pDpepfodk@ ul;ajymif;&rnfjzpfojzifh ajz&Sif;aqmif&Guf=u

&rnfhtusyftwnf;/ tcuftcJjy\emrsm;&Sdrnfudk u|Ekfyf tusyf

wnf;rsm;udkvnf; 'Drdkua&pDtajccHw&m;rsm;udk rxdyg;rysuf,Gif;apbJ/

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfESifh EdkifiHawmfjidrf0yfr_wnfaqmufa&;tzGJ@

onf wrsKd;om;vHk;jyefvnfoifhjrwfa&;OD;wnfcsufjzifh ±dk;om;r_/ yGifhvif;

r_/ tjyeftvSefav;pm;r_wdk@udk tajccHum awG@qHkaqG;aEG; tajz&Smjcif;

tm;jzifh rkcsajz&Sif;Edkif&rnf[k u|Ekfyfwdk@ ar#mfvifh=uayonf?

,ae@ urBmwGif tvGef±_yfaxG;eufeJaom/ vlom;tm;vHk;udk ysuf

jyKef;aprnfh t%kjrLppfyGJ}uD;tEœ&m,fudkyif awG@qHkaqG;aEG; tajz&Smjcif;

Page 132: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 131

enf;jzifh ,ae@tcsdeftxd [ef@wm;xm;EdkifcJhjyD;jzpf&m u|Ekfyfwdk@EdkifiHwGif

tcsif;csif;jzpfyGm;ae&aom jy\em[lor#onfvnf; rsufESmcsif;

qdkifawG@qHkaqG;aEG;jcif;jzifh acsmarmajywnf&rnf[k u|Efkyfwdk@ ,Hk=unf

ayonf? ,if;odk@ awG@qHk&mwGif -

(u) yGifhvif;±dk;om;r_ESifh tjyeftvSef av;pm;vdkufema&;rl/

(c) wrsKd;om;vHk; jyefvnfoifhjrwfa&;rl/

(*) jidrf;csrf;acsmarG@aomenf;udk toHk;csa&;rl/

(C) tmCmwuif;pifaom taxGaxGo[Zmwjzpfr_udk a&Sα_

a&;rl ponfwdk@udk udkifpJG&rnf[kvnf; u|Ekfyfwdk@cH,lxm;ayonf?

12? jynfol@udk,fpm;vS,frsm;jzifh yg0ifzGJ@pnf;onfh jynfol@ v$wf

awmfudk ac:,lzGJ@pnf;&ef awmif;qdkydkifcGifhrSm jynfolvlxk. tajccHrl

tusqHk;aom w&m;0ifydkifcGifhw&yf jzpfayonf? ,if; ydkifcGifhawmif;qdk

&ef jynfol@udk,fpm;vS,frsm;jzpf=uukefaom u|Efkyfwdk@Y wm0ef&Sday

onf?

13? odk@jzpf&um; jynfolvlxk}uD;. qENESifhtnD jynfol@v$wfawmf

a&G;aumufyGJ Oya' tcef; (2)/ yk'fr (3) t&vnf;aumif;/ 'Drdkua&pD.

tESpfom&rsm;t&vnf;aumif;/ EdkifiHwumusifhxHk;usifhenf;rsm;ESifh

avsmfnDpGmvnf;aumif;/ 1990 jynfhESpf/ pufwifbmvtwGif; jynfol@

v$wfawmfudk ac:,lzGJ@pnf;ay;&ef trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfu jynfol@

v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;jzpf=uukefom u|Ekfyfwdk@u EdkifiHawmfjidrf0yf

r_wnfaqmufa&;tzJG@tm; Tae@T&ufrSpI wnDwnGwfwnf;

awmif;qdkvdkufjyDjzpfa=umif; a=unmtyfayonf?

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf

jynfol@v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;

r[wœr*E<Dcef;raqmif

Adkfvfatmifausmfvrf;/ &efukef+rdKŒ

Page 133: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif132

odk@uvdk *E<Dtpnf;ta0;}uD;udk v$wfawmftjzpf ajymif;vJ a=u

nmEdkifcJhjcif;r&SdonfhtwGuf tm;rvdktm;r&jzpfolrsm; &SdcJhavonf?

*E<Dtpnf;a0;}uD;aemufydkif;Y tzGJ@csKyfonf v$wfawmfac:ay;a&;/ tm

%mv$Jajymif;a&;udk t}udrf}udrfawmif;qdk ajym=um;oHrSefor#udk e0w

ppftpdk;&u ‘olcdk;vljyef[pf’ qdkovdk ‘tm%m±l;rsm;’ / ‘1§90 udk

csKd;azmufqef@usifaer_rsm;’tjzpf wkef@jyef&efapmif&if; NLD ukdt"du

OD;wnf&efol}uD;tjzpf owfrSwfjyD; zufaygif;pHkrS csKd;ESdrfESdyfuGyfr_rsm; wdk;

jr‡ifhvmcJhonf?

xdk@aemuf e0wppftpdk;&onf ,m,DOuUX OD;=unfarmiftygt

0if tzGJ@csKyfacgif;aqmifrsm;/ t+rdKŒ+rdKŒte,fe,fu v$wfawmfudk,fpm;

vS,frsm; zrf;qD;cJh&ovdk/ ac:,lppfaq;ar;cHr_rsm;/ xdef;odrf;uef@owf

ta&;,lcH&r_rsm;udk qufwdkufjyKvkyfvmcJhonf?

e0wppftpdk;&. v$wfawmfac:,lay;a&; jiif;qefaer_ajumifh

wufºuGaom v$wfawmfudk,fpm;vS,ftcsKdŒu 1990 jynfhESpf/ pufwif

bm/ atmufwdkbmtwGif; tr&yl&ESifh rEœav;+rdKŒrsm;Y v#KdŒ0SufawG@qHk

aqG;aEG;r_rsm; vkyfaqmifcJh=ujyD; pif+ydKiftpdk;&zGJ@pnf;Edkifa&;udk }udK;yrf;

v_yf&Sm;cJhr_rsm; ay:aygufvmcJhonf? ppftpdk;&axmufvSrf;a&;u azmf

xkwfzrf;qD;jyD; jyif;jyif;xefxef ta&;,lcJhonfhtwGuf tzGJ@csKyf v$wf

awmfudk,fpm;vS,ftcsKdΠaxmif'%fcsrSwfcH&onfhtjyif v$wfawmf

udk,fpm;vS,ftjzpfrS y,fzsufa=umif; a&G;aumufyGJaumfr&SifrS rw&m;

ojzifha=unmjcif;udk cHcJh&onf? v$wfawmfudk,fpm;vS,fwcsKdΠzrf;qD;

cH&mrS axmifxJYyifaoqHk;cJh&onf? (Oyrm c&rf;v$wfawmf udk,fpm;

vS,f OD;wifarmif0if;onf tif;pdefaxmifwGif;Y e0w ppfaxmufvSrf;

a&;rsm;. n‡Of;yef;ESdyfpufr_a=umifh 1991 ckESpf/ Zefe0g&Dv (18) &ufae@

wGif axmifwGif;Y aoqHk;oGm;cJh&onf? OD;wifarmif0if;. ZeD;rSm pma&;

q&mr,k0wDcifv_dif=uLjzpfjyD; om;orD; (2) OD;usef&pfcJhonf?) wcsKdŒ

e,fpyfa'o awmfvSefa&;e,fajrrsm;twGif; xGufajy;wdrf;a&SmifcJh&

onf?

Page 134: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 133

,m,DOuUXOD=unfarmifzrf;qD;axmifcscHvdkuf&jyD;aemuf tzGJ@csKyf

. ,m,DOuUXtjzpf AdkvfrSL;a[mif;OD;atmifa&$ jzpfvmcJhonf? tjidrf;

pm; AdkvfrSL;csKyfatmifa&$onf r&rf;ukef;+rdKŒe,f/ rJqENe,ftrSwf (1)

wGif trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyftm; udk,fpm;jyKI 0ifa&muf ,SOf+ydKifcJh

&m a&G;cs,fwifajr‡mufjcif;cH&onf? OD;atmifa&$udk 1918 ckESpf/ arv

19 &ufae@wGif tzOD;zdk;uGef;/ trda':odef;wifwdk@rS zGm;jrifcJhonf? 1940

jynfhESpfwGif &efukefwuUokdvf bDat (0dZ…m) bGJ@&&SdcJhjyD; 1942 rS 1945

txd AdkvfcsKyfatmifqef;OD;aqmifaom ArmhvGwfvyfa&;wyfrawmf (bD

tdkifat)/ ArmhumuG,fa&;wyfrawmf(bD'Dat) ESifh ArmhrsKd;cspfwyfr

awmf (yDbDtufzf) wdk@wGif yg0ifcJhonf? 1945 rSpI wyfrawmf (=unf;)

wGif udk,fydkiftrSwf 3505 jzifh Adkvf}uD;tqifhrSpI wm0efxrf;&GufcJh&m

1950 wGif AdkvfrSL;}uD;tqifhjzifh ppfaxmufcsKyf/ 1955 wGif ajrmufydkif;

wdkif;ppfXmecsKyfwdkif;rSL;tjzpf wdk;jr‡ifhjcif;cH&onf? 1955 ckESpf/ azazmf

0g&Dv 25 &ufae@rS 1961 ckESpf/ azazmf0g&Dv 15 &ufae@twGif; awmif

ydkif;wdkif;ppfXmecsKyfwGif AdkvfrSL;csKyftqifhjzifh wdkif;rSL;tjzpf wm0efxrf;

aqmifaepOf a&G;aumufyGJY bufvdkufvkyfcJha=umif; pdppfawG@&Sd&ojzifh

qdkum 1961 ckESpf/ azazmf0g&Dv (13) &ufae@wGif &mxl;cef@xm;a&;tzGJ@

tpnf;ta0;rS wyfrawmfwGif ppfr_xrf;jcif;rS tjidrf;pm;,lcGifhjyKcJhonf?

1961 rS 1975 txd jrefrmEdkifiHqdkif&moHtrwf}uD;tjzpf =opaw;vs/

(e,l;ZDvef) ygyl;wGJI tD*spf/ jyifopf/ (pydefESihf ,leufpudk) tzGJ@wdk@yg

yl;wGJwm0ef,lI 1975 wGif tjidrf;pm;,lcJhonf? 1980 jynfhESpf/ ZGefv

7 &ufae@wGif EdkifiHh*k%f&nfbGJ@ (yxrqifh) csD;jr‡ifhjcif;cH&onf? rsKd;cspf&J

abmfa[mif;rsm;tzGJ@ESifh trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfwdk@wGif A[dktvkyf

tr_aqmifESifh OuUX wm0ef,lcJhonf?

,m,DOuUXOD;atmifa&$udk e0wppftpdk;& jypfr_usifhxHk; yk'fr (165)

t& qifhac: jyD; (1§90) udk vdkufem&ef qifhac:ta=umif;=um;cJh&m OD;

atmifa&$u 1990 jynfhESpf/ Edk0if bm 12 &ufwGif trsKd;om;'Drdkua&pD

tzGJ@csKyf A[dkOD;pD;tzGJ@0ifrsm;ESihf awG@qHkaqG;aEG;um NLD . a=unmcsuf

Page 135: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif134

trSwf (30§90) xkwfjyefay;cJhonf? a=unmcsuf tjynfhtpHkrSm -

1? e0wtzGJ@. (27 ² 7 ² 90) ae@pGJyg a=unmcsuftrSwf (1§90)

tay: trsKd;om;axmufvSrf;a&;tzGJ@u ygwDpHk'Drdkua&pD taxGaxGa&G;

aumufyGJwGif yg0if,SOf+ydKifcJh =uonfh EdkifiHa&;ygwDrsm;. oabmxm;ukd

awG@qHkar;jref;um atmufygtcsufrsm;udk wm0efcHvufrSwfa&;xdk;apcJh

ygonf?

(u) a=unmcsuf (1§90) udk aocsmpGmzwf±_avhvm od&SdjyD;

jzpfygonf?

(c) a=unmcsuf (1§90) udk vdkufemrnf§ rvdkufemrnf?

(*) a=unmcsuf(1§90)udk rvdkufemygu Oya't& ta&;,l

cH&rnfudk od&Sdygonf?

(C) a=unmcsuf (1§90) udk rvdkufemygu ygwDtzGJ@tpnf;

rsm; zsufodrf;cH&rnfudk od&Sdygonf?

2? ,if;ar;jref;csufrsm;udk usifhxHk;yk'fr (160) t& ac:,lar;jref;

EdkifcGifh&SdonfjzpfI ygwDtzGJ@tpnf;rsm;rS ‚if;wdk@wm0efay;tyfvdkufonfh

udk,fpm;vS,fyk*~dKvfrsm;udk ac:,lar;jref;onf[k qdkif&mu qdkygonf?

Ttcsufudk oufqdkif&mygwDu vufrSwfa&;xdk;&rnfhpm&GufwGif twd

tvif; a&;om;azmfjywm;ygonf? xdk@tjyif ‚if;vufrSwfa&;xdk;&rnfh

pm&GufwGif oufqdkif&mtzGJ@tpnf;ygwD. A[dktvkyftr_aqmiftzGJ@0if

rsm;. trnfpm&if;udkvnf; yl;wGJxm;ygonf?

3? jypfr_qdkif&musifhxHk;Oya'yk'fr (160) rSm atmufygtwdkif; jzpfyg

onf?

Police Officer Power of Require Attendance of Witnesses

Any police officer making an investigation under this chapter, by order

in writing, require the attendance before himself of any person being within

the limit of his own or any adjoining station who, from the information given

or other wise, appear to be acquainted with the circumstances of the case, and

such person shall attend as so required.

Page 136: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 135

oufaorsm;a&muf&Sdap&ef &Jt&m&Sdu qifhqdkEdkifonfhtm%m

Ttrdef@t& pHkprf;axmufvSrf;jcif;jyKaom rnfonfh&Jt&m&Sdrqdk/

ay;xm;aomowif;t&jzpfap/ tjcm;enf;t&jzpfap/ tr_tjzpftysuf

ta=umif;t&mrsm;udk odu|rf;yHkay:aom rdrd.pcef;e,fajrtwGif; (odk@

r[kwf) qufpyfaeaom &Jpcef;ajrtwGif;&Sd rnfol@udkrqdk rdrda&SŒodk@

a&muf&Sdap&ef trdef@pmjzifh qifhqdkEdkifonf?

4? xdk@tjyif EdkifiHawmfjidrf0yfydjym;r_wnfaqmufa&;tzGJ@u xkwf

jyefcsufrSefor#wdk@onf (Martial Law) t& xkwfjyefjcif;jzpfa=umif;/

EdkifiHawmfjidrf0yfydjym;r_wnfaqmufa&;tzGJ@onf Oya'jyKtm%m/ tkyf

csKyfr_tm%m/ w&m;pD&ifr_tm%moHk;&yfudk oHk;pGJaeonfjzpfa=umif;/

odk@jzpfI ‚if;wdk@xkwfjyefonfh a=unmcsufrsm;udk trsm;uvdkuf em&ef

jzpfa=umif; oufqdkif&mu ajym=um;ygonf?

5? tu,fI a=unmcsuf (1§90) udk rvdkufemygu -

(u) vufrSwfa&;xdk;&rnfhpmwGif yl;wGJxm;onfhyk*~dKvfrsm;

tm; yk'fr (160) t& ta&;,ltjypfay;Edkifonf?

(c) xdk@tjyif txufygtydk'fcGJ (C) t& oufqdkif&mygwDudk

vnf; zsufodrf;jcif;cH&Edkifygonf?

6? trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJŒcsKyfonf rdrdtzGJŒcsKyfwGif yg0ifaqmif

&Gufae=uolrsm;tm; yk*~dKvft& ta&;,ltjypfay;cH&jcif;xuf 1988

ck =o*kwfv 8 &ufae@ 'Drdkua&pDawmif;cHr_rsm;t& wnfaqmufcJhjyD;

jynfolwdk@ ,Hk=unfudk;pm;onfhtzGJ@csKyf ysufjyKef;oGm;rnfhtjzpfudk vHk;0

(vHk;0) vufrcHEdkifay?

7? rdrdwdk@tzGJ@csKyfudk pwifwnfaxmifcJhonfhae@rSpI ,ae@xuf

wdkifatmif }uD;pGmaomt=uyftwnf;/ tvSnfhtajymif;rsm; t=um;rS

yif &yfwnfr_rysufjym;atmif w&m;Oya't& ±kef;uefv_yf&Sm;cJh&yg

onf? yxrtm;jzifh EdkifiHa&;tzGJ@tpnf;w&yftjzpf v_yf&Sm;edkif&ef rSwfyHk

wifcJhonf? 'kwd,tm;jzifh (e²o) udk ,lcJhonf? wwd,tm;jzifh a&G;

aumufyGJwGif yg0if,SOf+ydKif ta&G;cHcJhonf?

Page 137: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif136

8? tu,fI tzGJ@csKyftm; zsufodrf;jcif;cH&ygu jynfolwdk@udk,fwdkif

ay;tyfxm;onfh 'Drdkua&pDa&;wm0efrsm;udk rxrf;aqmifEdkifawmhbJ

rdrdwdk@tzGJ@csKyf. vkyfief;udpPt00udkvnf; rnfodk@r# qufvufaqmif

&GufEdkifawmhrnfr[kwfay? Todk@tm;jzifh tzGJ@csKyftaejzifh w&m;0ifEdkif

a&;v_yf&Sm;r_rsm; ed*Hk;csKyfoGm;rnfom jzpfayonf?

9? tzGJ@csKyfonf qufvufI &Sifoeftouf0ifaerSomv#if EdkifiH

a&;t& qufvufI pnf;±Hk;v_yf&Sm;EdkifcGifh&Sdonfjzpfayonf? odk@jzpfI

tzGJ@csKyf &Sifoefaejcif;u tusKd;&Sdrnfudk tav;teufxm;ygonf?

10? wu,fhyuwdjzpf&yfudk "rR"dXmefusus qifjcifoHk;oyfcJh=uyg

onf? urBmhordkif;wGif rnfonhfEdkifiHrS t=uyftwnf; tcuftcJrsm;

&Sdaeygu 'Drdkua&pDudk vG,fvifhwuljzifh &&SdEdkifcJhonfhom"uudk rawG@

&Sd&yg?

11? tu,fI tzGJ@csKyf ysufokOf;oGm;v#if tzGJ@csKyfudk udk,fpm;jyKjyD;

0ifa&mufta&G;cHcJh=uonfh jynfol@v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;onf

vnf; w&m;0if&yfwnfcGifh&awmhrnfr[kwf[k ,lqygonf?

12? tzGJ@csKyfonf trsKd;om;w&yfvHk;u vdkvm;awmifhwae=u

aom 'Drdkua&pDa&;ukd pnf;urf;enf;vrf;wus jidrf;csrf;aomenf;vrf;

rsm;jzifh &&Sda&;twGuf }udK;yrf;vkyfaqmif=urnf[laom oEMdXmefjzifhyif

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf[lI trnfay; v_yf&Sm;cJhjcif;jzpfygonf?

13? rnfodk@aom tcuftcJt=uyftwnf;rsm; &Sdaeapumrl 'Drdk

ua&pDa&;udk OD;xdyfyefqifvsuf tajctaeESifhtcsdeftcgt& ,Hk=unf

csufESifh trSefw&m;udk odjrifjcif;[laomrl/ rSefuefpGm =uHpnfawG;qjcif;

ESifh vHk@v/ 0d&d,/ owdpdkufxkwfonfhrlwdk@ESifh,SOfI v_yf&Sm;pnf;±Hk;=urnf

om jzpfayonf?

14? TudpPudk +rdKŒe,frsm;ESifh tajccHtzGJ@tpnf;rsm;wdk@odk@ }udKwif

csjy&ef &nf&G,fygaomfvnf; tcsdeftuef@towf&Sdr_ESifh yk'fr 160 t&

aqmif&GufEdkifpGrf; r&SdcJhyg?

15? xdk@a=umifh txufwGifazmfjycJhonfhta=umif;rsm;udk aocsm

Page 138: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 137

pGm avhvmaqG;aEG;=ujyD; TtzGJ@csKyf A[dkOD;pD;tzGJ@u tzGJ@csKyf. &yfwnf

Edkifa&;ESifh a&&SnftusKd;twGuf (9 ² 11 ² 90) ae@ A[dkOD;pD;tzGJ@ tpnf;

ta0; (7§90) wGif t"du tav;xm;I qHk;jzwfcsufcsrSwfcJhayonf?

A[dkOD;pD;tzGJ@

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf

1990 jynfhESpf/ Edk0ifbmv (12) &uf?

odk@uvdk a&G;aumufyGJwGif ta&G;cH&aom v$wfawmfudk,fpm;vS,f

rsm;tm; jynfwGif;Yaexdkif&yfwnfv_yf&Sm;r_r&Sdatmif ppfaxmufvSrf;

a&;tzGJ@u enf;rsKd;pHkjzifh qef@usifwdkufcdkuf rw&m;zrf;qD;I axmifcsaer_

a=umifh NLD ygwD0iftcsKdŒESifh a&G;cs,fcHv$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;

awmwGif;odk@a&muf&Sdum 1991 ckESpf/ azazmf0g&D 14 &ufae@wGif u

&ifjynfe,f&Sd KNU XmecsKyf rme,fyavma'oY trsKd;om;'Drdkua&pD

tzGJ@ csKyf (vGwfajrmufe,fajr) (NLD – LA) pwifzGJ@pnf; ay:aygufvmcJh

onf?

yxrqHk;pwifzGJ@pnf;vdkufonfh A[dkpnf;±Hk;a&;aumfrwDOuUXrSm

a'gufwmpdef0if;jzpfonf? ‚if;onf tmZmenfOD;b0if;.om; jzpfaom

a=umifh a':atmifqef;pk=unfESifh tpfudk0rf;uGJawmfpyfonf? twGif;a&;

rSL;rSm OD;0if;cufjzpfjyD; A[dkpnf;±Hk;a&;aumfrwD0ifrsm;tjzpf rEœav;wdkif;

rS OD;armifarmifat;/ OD;odef;OD;/ OD;jrifhatmifwdk@jzpfonf?

trsKd;om;'Drdkua&[email protected] jrifhjrifhrm;rm; quf

vufv$ihfxl&ef/ ppftm%m&Sifpepfudk tjyD;wkdif wdkufzsufz,f&Sm;&ef/

ppfrSefaom/ cdkifjrJaomjynfwGifjidrf;csrf;a&;udk wnfaxmif&ef[lonfh

OD;wnfcsufrsm;jzifh pwifzGJ@pnf;cJhonf? 1991 ckESpf/ azazmf0g&Dv 16

&ufae@wGif yJcl;wdkif; OD;atmifapmOD;/ OD;&efatmif/ OD;oef;xGÉf/ {&m0wD

wdkif; t*Fyl+rdKŒe,f rJqENe,ftrSwf (2) rS woD;yk*~v v$wfawmfudk,f

pm;vS,fa'gufwmpef;atmifwdk@jzifh xyfrHxdk;csJŒzGJ@pnf;cJhonf?

Page 139: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif138

r=umrDrSmyif tdENd,-jrefrme,fpyfa&muf trsKd;om;'Drdkua&pD t

zGJ@csKyf v$wfawmfudk,fpm;vS,fa'gufwmwifhaqG/ rEœav;wdkif;rS OD;jrndK

wdk@OD;aqmifonfh ‘trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf’ (vGwfajrmufe,fajr)

taemufbufa'o±Hk;cGJudk zGifhvSpfEdkifcJhonf? xdk@aemuf 1991 ckESpf/ 'DZif

bm 23 &ufae@wGif tzGJ@csKyf ucsifjynfe,f pnf;±Hk;a&;aumfrwDOuUX

OD;wifatmif/ jynfe,fpnf;±Hk;a&;aumfrwDtzGJ@0if OD;&efaemifjrifh/ v$wf

awmfudk,fpm;vS,frsm;jzpf=uonfh OD;ausmfarmif/ OD;=umjr/ OD;a&mpD/

OD;rzef;qif/ OD;tifeef;*rfESifh +rdKŒe,fpnf;±Hk;a&;aumfrwD0if (3) OD; tyg

t0if pkpkaygif; 10 OD;onf KIA a'o yga*smifodk@ a&muf&SdvmcJhjyD;aemuf

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (vGwfajrmufe,fajr) ajrmufydkif;a'o ±Hk;cGJ

udkvnf; zGifhvSpfEdkifcJhonf?

1992 ckESpf/ arvtwGif;Y NLD – LA (ajrmufydkif;) tzGJ@rS OD;wif

atmifESifh v$wfawmfudk,fpm;vS,f OD;tifeef;*rfwdk@rme,fyavm&Sd NLD

– LA A[dk±Hk;ukd a&muf&SdvmjyD;aemuf 1992 ckESpf/ arv 18&ufae@wGif

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf(vGwfajrmufe,fajr) A[dkpnf;±Hk;a&; aumfr

wDudk xyfrHjyifqifwdk;csJŒzGJ@pnf;onf? NLD-LA . A[kdpnf;±Hk;a&; aumfr

wDtvkyftr_aqmiftzGJ@0ifrsm;rSm -

(1) a'gufwmpdef0if; - OuUX

(2) OD;0if;cuf - 'kOuUX

(3) OD;wifatmif - twGif;a&;rSL;

(4) OD;armifarmifat; - tzGJ@0if

(5) OD;odef;OD; - tzGJ@0if

(6) a'gufwmpef;atmif - tzGJ@0if

(7) OD;0if;udk (ppfudkif;wdkif;) - tzGJ@0if

(8) OD;jrifhatmif - tzGJ@0if

(9) OD;atmifapmOD; - tzGJ@0if

(10)OD;oef;xGÉf - tzGJ@0if

(11) OD;&efatmif - tzGJ@0if

Page 140: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 139

wdk@ jzpf=uonf?

1995 ckESpfwGif ppfwyf. xdk;ppfqifwdkufcdkufr_rsm;a=umifh rme,f

yavmusqHk;oGm;jyD;aemufydkif;wGif NLD-LA XmecsKyfonf xdkif;EdkifiHt

wGif;odk@ajymif;a&$ŒcJhonf? xdk@aemuf trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (vGwf

ajrmufe,fajr) onf rsm;r=umrDrSmyif NLD-LA *syefXmecGJ/ awmifudk&D;

,m;XmecGJ/ tar&duefXmecGJ/ =opa=w;vsXmecGJ/ rav;&Sm;XmecGJ/ aemf

a0;XmecGJ/ jAdwdefXmecGJrsm;udk zGifhvSpfEdkifcJhonf? 1996 ckESpf/ Zlvdkifv 7

&ufae@wGif trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf vGwfajrmufe,fajr (vli,f)

tzGJ@udk zGJ@pnf;EdkifcJhjyD; 1998 Zefe0g&DvwGif vli,f txl;tpnf;ta0;

udkac:,lI A[dkvli,fvkyfief;tzGJ@udk jyifqifwdk;csJŒzGJ@pnf;EdkifcJhonf?

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (vGwfajrmufe,fajr) . A[dkOuUX

t jzpf a'gufwmpdef0if;/ OD;0if;cuf/ OD;wifatmifwdk@u toD;oD;wm0ef

,lcJhovdk twGif;a&;rSL;wm0efudkvnf; OD;oef;xGÉf/ OD;at;oef;/ OD;jrifh

od%f;/ a':pef;pef;ESifh OD;jrifhpdk;wdk@u ,lcJhonf?

NLD-LA . aemufqHk;nDvmcHudk 2009 pufwifbm 15 rS 17 t

xd usif;yjyKvkyfI vuf&SdOuUXwm0efudk OD;Adkvfaomif;/ 'kOuUXtjzpf

a'gufwmat;ausmfESifh twGif;a&;rSL;tjzpf OD;jrifhpdk;wdk@u wm0ef,lxm;

onf? NLD – LA udk A[dkaumfrwD0if (15) OD;/ t&efA[dkaumfrwD0if

(2) OD; pkpkaygif; (17) OD;jzifh zGJ@pnf;xm;onf?

NLD-LAay:aygufjyD; r=umrDrSmyif tmZmenfacgif;aqmifwOD; jzpf

ol OD;b0if;. om; a'gufwmpdef0if;OD;aqmifaom ‘jynfaxmifpkjrefrm

EdkifiH trsKd;om;nGef@aygif;tpdk;&’ (National Coalition Government Union

of Burma- NCGUB) ac:pif+ydKiftpkd;& ay:aygufvmcJhonf?

NCGUB udk e,fpyfa'oodk@ xGufajy;wdrf;a&Smifvmaom a&G;

aumufcH jynfol@v$wfawmfudk,fpm;vS,ftcsKdŒESifh KNU XmecsKyf rm

e,fyavma'owGif 1990 jynfhESpf/ 'DZifbm 18 &ufae@Y pwifzGJ@pnf;cJh

onf? tzGJ@udktrsKd;om;'Drdkua&pDygwDrS a'gufwmpdef0if;/ trsKd;om;

'Drdk ua&pDtzGJ@csKyfrS OD;bdkvSwifh/ OD;oef;ºuG,f/ OD;jrifhatmif/ OD;0if;udk/

Page 141: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif140

OD;armifarmifat;/ OD;odef;OD;/ OD;vSaz/ woD;yk*~vv$wfawmfudk,fpm;

vS,f OD;yDwmvif;yif/ a'gufwmpef;atmifwdk@jzifh zGJJ@pnf;cJhonf?

NCGUB onf tpdk;&tzGJ@jzpfonfhtwGuf 0ef}uD;csKyfwm0efudk

a'gufwmpdef0if;/ 0ef}uD;rsm;tjzpf OD;yDwmvif;yif/ OD;0if;udk/ OD;bdkvSwifh/

OD;odef;OD;/ OD;vSaz/ OD;oef;ºuG,f / OD;jrifhatmif/ OD;armifarmifat;/ a'guf

wmpef;atmifwdk@u wm0ef,lcJh=uonf?

NCGUB udk

(1) ppftm%m&Siftkyfpk etztpdk;& tjrefqHk;csKyfjidrf;a&;/

(2) 1990 jynfhESpfa&G;aumufyGJrS a&G;aumufcHjynfol@v$wfawmf

udk,fpm;vS,frsm;/ r'rctzGJ@csKyfrS udk,fpm;vS,frsm;/ 'Drdkua&pDtiftm;

pkrsm;yg0ifaom trsKd;om;nDvmcHw&yfac:,la&;

(3) ppfrSefaom'Drdk ua&pDtpdk;&w&yfay:xGef;a&;

wm0ef}uD; (3) &yfudk taumiftxnfazmf&ef zGJ@pnf;cJhjcif;jzpf

onf[k qdkonf?

1992 ck/ Zlvdkifv 31 &ufae@ NLD-LA, DAB ac: r'rc tzGJ@csKyf/

NDF ac: trsKd;om;'Drdkua&pDwyfaygif;pkwdk@ESifhtwl yl;wGJI rme,fy

avmXmecsKyfwGif ‘rme,fyavmpmcsKyf’ udk csKyfqdk&mY NCGUB onf

ta&;ygonfhtzGJ@}uD;tjzpf yg0ifvufrSwfa&;xdk;cJhonf? rme,fyavm

pmcsKyfonf ‘zuf'&,fjynfaxmifpk jrefrmEdkifiHawmfwnfaqmufa&;’

twGuf oabmwlcJhonfhpmcsKyfjzpfonf? wenf;qdk&aomf wdkif;&if;

om;vlrsKd;tm;vHk; trsKd;om;wef;wla&;ESifh udk,fydkifjyÏmef;cGifh&Sdonfh 'Drdk

ua&pDESifh tajccHvl@tcGifhta&;tjynfht0&Sdonfh zuf'&,fjynfaxmif

pkudk wnfaqmufoGm;rnfh oabmwlpmcsKyfyifjzpfonf?

rme,fyavmpmcskyfcskyfqdktjyD;Y jrefrmjynf'Drdku&ufwpftzGJ@csKyf

(DAB)/ trsKd;om;'Drdkua&pDwyfaygif;pk (NDF)/ trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@

csKyf (vGwfajrmufe,fajr)/ trsKd;om;nGefhaygif;tpdk;& (NCGUB) tzGJ@t

pnf; (4) ckudk tquftpyfrdrd v_yf&Sm;Edkifap&eftwGuf jynfaxmifpk

jrefrmEdkifiH trsKd;om;aumfpD (NCUB) ukd 1992 pufwifbmv 22 &uf

Page 142: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 141

ae@wGif pwifzGJ@pnf;cJhonf? ,if;tzGJ@tpnf;}uD; ay:aygufap&mYvnf;

NCGUB onf t"du r¾dKif}uD;tjzpf yg0ifv_yf&Sm;cJhonf? NCGUB ay:

aygufvmjyD;aemuf trsKd;om;nGef@aygif;tpdk;&. tmabmftjzpf ‘'Drdk

u&ufwpfjrefrmhtoH’ (DVB) udk 1992 ckESpf/ Zlvdkifv 19 &ufae@rS p

wifI toHv$ifhcJhonf?

xdkpOftwGif; 1991 ckESpf/ atmufwdkbmv 14 &ufae@wGif tjynf

jynfqdkif&m vl@tcGifhta&;Oya'tzJG@}uD;rS a':atmifqef;pk=unftm;

“vltcGifhta&;qmcga&mhAfqk” udk ay;tyfcsD;jr‡ifha=umif; a=unmcJhav

onf?

tqdkyg tjynfjynfqdkif&mvl@tcGifhta&;Oya'tzJG@rS csD;jr‡ifhcJhaom

qkudk a':atmifqef;pk=unfudk,fpm; om;}uD; jrifhqef;atmif (tvuf

ZENm;) u a':atmifqef;pk=unfa&;om;ay;ydk@cJhaompmudk 1992 ckESpf/

arv 14 &ufae@wGif 0g&Sifwef+rdKŒawmf Y zwf=um;cJhygonf? tjynfhtpkH

rSm -

“tjynfjynfqdkif&m vl@tcGifhta&;Oya'tzJG@rS ESpfpOfcsD;jr‡ifhaom

vl@tcGifhta&;qkudk orRw yufx&D±_dt,f0if (Patricio Aydwin) ESifhtwl

wcsdefwcgu vufcH&,l&onfudk rsm;pGm*k%f,lrdygonf? Tqkonf

,cktcgY jrefrmEdkifiHwGif tvGefta&;}uD;vSaomudpP&yfrsm;udk tm;

±kHpl;pdkufap&ef rD;armif;xdk;ouJhodk@jzpf&ygonf? csDvDEdkifiHorRw}uD;onf

om;BuD;jrifhqef;atmif rdcifudk,fpm; qmcga&mhAfqk vufcH,laepOf

Page 143: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif142

trSefw&m;ESifh jyefvnfoifhjrwfa&;w&m;wdk@t=um; ckdif+rJaom

qufpyfr_&Sd aeykHudk wae@wjcm; vltrsm;ydkrdkod&Sd oabmaygufap&ef

aqmif&Guf&mwGif us,fjyef@pGm ±dkaoav;pm;jcif;cH&aom xl;jcm;vS

onfh acgif;aqmifwOD;yifjzpfygonf?

vSnfhjzm;r_/ rw&m;r_/ vl@*k%foduQmudk rav;pm;r_wdk@rS jzpfay:vm

aom a=umuf&GHŒr_ESifh oHo,jzpfr_wdk@onf vl@tcGifhta&; azmufzsufr_

a=umifh uJGtufaeaom vl@tzJG@tpnf;rsm;tay: Y avmif;&dyfxdk;vsuf

&Sdygonf? Todk@aom vl@tzJG@tpnf;rsm;wGif jzpfay:aeaom emusnf;

csuf'%f&mrsm;udk aysmufuif;atmifuko&mwGif jyefvnfoifhjrwfa&;

onf t"duyifjzpfygonf? Todk@jyKvkyfEdkif&ef wjynfvkH;. csrf;ajr@om

,ma&;udk yk*~vduESifh tkyfpkwdk@. usOf;ajrmif;aomtusKd;pD;yGm;wdk@xuf

a&SŒwef;rSxm;vdkaom jzLpifaomapwem&Sd&rnfjzpfygonf? wOD;ESifh

wOD; ydkI tjyeftvSef,kH=unfpdwfcs&aom tajctaevnf;&Sd&ef vdk

tyfygonf?

cg;oD;vSaom &ef+idK;zJG@r_rsm; tcsdef=umjrifhpGmjzpfyGm;+yD;aemuf wOD;

ESifhwOD; jyefvnf,kH=unfpdwfcsvmEdkifatmif jyefvnfjyKvkyf&mwGif pdwf

oabmuJGvJGr_ESifh aomu'kuQtaygif;udk ay:aygufapaom tjyKtrl

rsm;/ pdwfoabmxm;rsm;/ cHpm;csufrsm;udk "rR"dÏmefusus trSefudk t

rSeftwdkif; okH;oyfqifjcif&ygvdrfhrnf? trSefw&m;udk &ifqdkif&aom t

vkyfrSm rvG,fulvSyg? owWd&Sd&ef vdktyfygonf? oef@pifaomapwemESifh

±kd;ajzmifhaompdwfxm;rsm;arG;jrLjcif;jzifh aemufqkH;wGif rvkdrkef;wD;r_ESifh

vdrfvnfr_wdk@rS jzpfay:vmaom aysmufcJvSaomtusKd;qufrsm;udk

atmifjrifpGm ausmfv$m;Edkifrnf[k ,kH=unfaomo'Ngpdwfudkvnf; arG;&ef

vdkygonf?

trSefw&m;udk OD;wnfI vkyfudkif&efvdktyfa=umif; vufcHvdkufjcif;

onf ac|;odyfjcif;r#omjzpfaom tay:,Ha=umoufouf vkyfaqmif

csufrsm;udk ausmfvGefI udk,fpdwfESvkH;ygnDnGwfpGmjzifh bkHjy\emrsm;udk

ajz&Sif;Edkifaprnfh ppfrSefaom jyefvnfoifhjrwfa&;vrf;udk yGifhapEdkifygonf?

Page 144: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 143

jrefrmEdkifiHwGif jynfoljynfom;rsm;onf EdkifiHa&;vkyfief;pOft&yf

&yfwGif jynfh0pGm yg0ifqifE$JydkifcGifhr&Sd? vGwfvyfIw&m;r#waom a&G;

aumufyJGrSwqifh jyocJhaom vlxkqENudk wu,fav;pm;r_&Sd/ r&Sd? w

&m;Oya'pdk;rdk;a&;udk jr‡ifhwifjcif;jzifhvnf;aumif;/ vGwfvyfaom w&m;

pD&ifa&;r¾dKifwnfaxmifjcif;jzifhvnf;aumif;/ vl@tcGifhta&;udk xd

a&mufpGm tumtuG,fay;jcif;&Sd/ r&Sd ponfwdk@udk urBmu ,ae@ apmifh

=unfhavhvmaeygonf?

trsKd;om;jyefvnfaygif;pnf;nDnGwfaomtcgY jrefrmEdkifolEdkifiH

om;wdk@onf vdkvm;tyfaom tajymif;tvJrsm;udk taumiftxnf

azmfEdkifvdrfhrnf[k usrtpOft+rJ,kH=unfxm;ygonf? umv=um&Snf

pGm cHpm;cJh=u&aom udk,fydkiftusKd;pD;yGm;udk cdkif+rJatmifumuG,f&ef

enf;y&d,m,frsm;xufydkI trSefw&m;ESifh em;vnfr_&&Sda&;udk wefzdk;

xm;jcif;jzifh vdkvm;tyfaom tajymif;tvJrsm; vsifjrefpGm jzpfajrmuf

Edkifvdrfhrnf[k usrar#mfvifhygonf?

vl@tcGifhta&; odk@r[kwf 'Drkdua&pDta&;ESifh oufqdkifaom qkcsD;

jr‡ifhjcif;cH&onf[k od&Sd&onfhtcgwdkif;Y csufcsif;qdkovdkyif usr. t

awG;rsm;onf rdrdwdk@,kH=unfcsufrsm;twGuf trsKd;rsKd;tepfemcH=u/ pGef@

v$wfcJhaom &J&ifhwnf=unfvSonfh vkyfazmfudkifzufrsm;xHodk@ a&muf&Sd

oGm;wwfygonf? rdrdwdk@EdkifiH. uH=urRmudk rdrdwdk@qkH;jzwfydkifcGifh &&Sda&;

twGuf}udK;yrf;aeaom jynfolvlxkudkvnf; tpOfrjywf owd&vsuf

&Sdygonf? ,ae@csD;jr‡ifhaomqkudk jrefrmjynfoljynfom;rsm;ESifh vkyfazmf

udkifzufrsm;udk,fpm; aus;Zl;wifpGm vufcHygonf?

usr. wdkif;jynfESifh usrudk TuJhodk@*k%fjyKvdkufaom tjynfjynf

qdkif&m vl@tcGifhta&;Oya'tzJG@. aqmif&Gufcsufrsm;udk vGefpGmav;pm;

csD;rGrf;rdyga=umif; ajym=um;I ed*kH;csKyfvdkufygonf?

atmifqef;pk=unf

&efukef

12/ arv/ 1992

Page 145: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif144

tcef; (5)

Edkb,fqkcsD;jr§ifhcH&

xdk@aemuf aemfa0EdkifiH atmfpvdk+rdKŒ&Sd Edkb,fqkcsD;jr‡ifha&; aumfr

wDu 1991 ckESpftwGuf jidrf;csrf;a&;Edkb,fqkudk a':atmifqef;pk=unf

tm; csD;jr‡ifha=umif; 1991 atmufwdkbm 14 wGif xkwfjyefa=unmcJh

onf? a':atmifqef;pk=unf &&SdcJhonfhqkrsm;teuf +idrf;csrf;a&; Edkb,f

qkonf tjrifhqkH;qkjzpfonf? qkcsD;jr‡ifha&;aumfrwD0ifrsm;u “a':

atmifqef;pk=unf. owWdonf tm&SEdkifiHrsm;. txl;tHh=ozG,f/ csD;usL;

zG,fOyrmrsm;xJrS wckjzpfygonf? olronf zdESdyfcsKyfcs,fjcif;rS vGwf

ajrmufa&;twGuf wdkufyJG0ifaeaom t"du ta&;ygonfh ykH&dyfwckjzpf

ygonf? ,ck 1991 ckESpftwGuf +idrf;csrf;a&; Edkb,fqktm; a':atmif

qef;pk=unfudk csD;jr‡ifh&if;/ urBmw0Srf;wGif 'Drdkua&pDESifh vl@tcGifhta&;

rsm;twGuf +idrf;csrf;pGmwdkufyJG0ifae=uonfh jynfolrsm;tm; axmufcH

tm;ay;&efESifh olr. tvHrvSJ+idrf;csrf;a&; wdkufyJG0ifr_rsm;udk *k%fjyKonfh

taejzifh Tqkudk csD;jr‡ifhvdkufygonf” [lI qkH;jzwfcJhonf? 1991 ckESpf/

'DZifbmv 10 &ufae@Y atmfpvdk+rdKŒawmfwGif usif;ycJhaom 1991

jidrf;csrf;a&; Edkb,fqkcsD;jr‡ifhyGJodk@ a':atmifqef;pk=unfonf udk,fwkdif

rwufa&mufEdkifojzifh om;}uD;jzpfol jrifh qef;atmifu rdcifudk,fpm;

wufa&mufqk,lcJh&onf?

Page 146: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 145

1991 ckESpf/ 'DZifbmv 10 &ufae@wGif qkcsD;jr‡ifhyGJtcrf;tem;Y

aemfa0;Edki fiH Edkb,faumfrwD. OuUX ygarmuQ z&efppfpD*smpuwf

(Francis Sejersted) u a':atmifqef;pk=unfudk TuJhodk@ csD;rGrf;pum;

qdkcJhonf?

“bk&ifrif;jrwf/ rdbk&m;}uD;/ tpkd;&tzGJ@0ifrsm;/ oHwrefrsm;ESifh t

rsKd;orD;/ trsKd;om;rsm;cifAsm;?

,ae@ ae&mwGif usaemfwdk@pka0;=uonfrSm atmifqef;pk=unf

onf xif&Sm;aomvltcGifhta&;ESifh 'Drdkua&pDaqmif&Gufr_rsm;udk *k%fjyK

&efESifh ol@tm; 1991 ckESpftwGufjzpfaom Edkb,fjidrf;csrf;a&;qkudk csD;jr‡ifh

&efyifjzpfygonf? cHpm;csuf trsKd;rsKd;tzHkzHkjzpfay:ae&onfh tcgor,

vnf;jzpfygonf? jidrf;csrf;a&;qk&Sifudk,fwdkif rvma&mufEdkifbJ jzpfae&

ygonf? usaemfwdk@ olr. ,Hk=unfcsuftwdkif; jzpfajrmuf&ef wkdufyGJ0if

aeqJyifjzpfygonf? olr.pGrf;&nfowWdESifh wm0ef,l aqmif&Gufr_rsm;

a=umifh olronf jrefrmjynfY,Hk=unfcsuf. tusOf;om;b0Y a&muf&dS

aeygonf? ol rvma&mufEdkifonfhtwGuf usaemfwdk@pdk;&drf a=umifh=u

pdwfrsm;jzpfay:vmaomfvnf; ol.rdom;pk cHpm;ae&aom pdk;&drfylyefr_

ESifhpmv#if ajymyavmufrnfr[kwfyg? ol. rdom;pkjzpfaom cifyGef;

Nidrf;csrf;a&;Edkb,fqkwHqdyf

Page 147: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif146

onf rdkufu,ftJ&pfESifh om;rsm;jzpf=uaom tvufZENm;ESifh uifrfwdk@

tm; tvGefyif udk,fcsif;pmemrda=umif; Ttcrf;tem;wGif ajymvdkyg

onf? usaemfwdk@onf oifwdk@ESifhtwlcHpm;=u&jyD; oifwdk@. ZeD;ESifh rdcif

jzpfoludk,fpm; atmfpvkd+rdKŒodk@vma&mufI EdkbJvfqk vufcH,lonfudk

usaemfwdk@rsm;pGm aus;Zl;wif&dSygonf?

“²²²² usaemfwdk@. pdk;&drfa=umifh=ur_rsm;onf ,Hk=unftm;xm;r_/

ar#mfvifhr_wdk@jzifhvnf; a&maxG;I ay:aeygonf? jidrf;csrf;a&;ESifh aphpyf

zsefajza&;udk&,l&ef wdkufyGJ0if}udK;yrf;&mwGif usaemfwdk@ pHerlemtjzpf

xm;&rnfhyk*~dKvfrsm;onf usaemfwdk@&,l&ef }udK;yrf;aeonfht&mrsm;.

oauFwtjzpf&yfwnfjyD; usaemfwdk@wGif &Sdor# t&aumif;qHk;pGrf;tif

udk v_yf&Sm;wufºuGapaom yk*~dKvfrsKd;wdk@udk tm;xm;=u&ygonf? atmif

qef;pk=unfonf Todk@aom yk*~dKvfyifjzpfygonf? olonf av;eufpGm

wm0ef,lr_ESifh ZGJowœdckdifjrJr_wdk@udk OD;wnfcsufESifh enf;vrf;wdk@wom;

wnf;jzpfaom pdwful;tjrifjzifh aygif;pyfay;xm;ygonf? ,if;tjrif.

ta&;}uD;qHk;aom t*F gtpdwftydkif;rsm;rSm 'Drdkua&pDESifh vl@tcGifht

Nidrf;csrf;a&;Edkb,f *kPfjyKrSwfwrf;vTm

Page 148: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 147

a&;rsm;udk ±dkaoav;pm;r_ tkyfpkrsm;t=um; aphpyfzsefajzr_/ t=urf;rzuf

r_ESifh wOD;csif;taejzifhvnf;aumif;/ pkaygif;Ivnf;aumif; pnf;urf;

user_ponfwdk@yif jzpfygonf”

olrtm;pwif pdwf"gwfwufºuGv_yf&Sm;apaom txifu& yk*~dKvf

rsm;rSm r[wœr*ENDESifholr.zcif jrefrmhvGwfvyfa&;Adokum AdkvfcsKyf

atmifqef;yifjzpfa=umif; olrudk,fwdkifxkwfazmfajym=um;cJhygonf? t

=urf;rzufa&; tawG;tjrif&dSolESifh ppftm%m&SifAdkvfcsKyf}uD;wdk@=um;

uGJjym;jcm;em;csufrsm; trsm;tjym;&dSaomfvnf; tajccHwl±lcsufrsm;udk

awG@&dS&ygonf? 4if;wdk@ESpfOD;pvHk;wGif ppfrSefaomvGwfvyfa&;pdwfxm;/

ppfrSefaomed0gww&m;ESifh atmifqef;pk=unfu ol@zcifESifh ywfowf

Ia&;om;&mwGif toHk;jyKcJhaom pum;twdkif;ajym&v#if “euf±d_if;vS

aom ±dk;om;jzLpifr_”wdk@udk awG@&dS&ygonf? AdkvfcsKyfatmifqef;tzdk@ acgif;

aqmifr_onf wm0efjzpfI rdrdacgif;aqmifrnfh jynfolvlxk. ,Hk=unf

udk;pm;r_ESifh ±dkaoav;pm;r_wdk@udk t&,lI xrf;&Guf&mwGif ed0gww&m;

&dSrS wm0efausyGefrnf jzpfygonf?

*ENDESifh zcifjzpfolwdk@xHrS tm;userlem,lp&m pdwf"gwfcGeftm;rsm;

Page 149: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif148

udk &,lcJhaomfvnf; atmifqef;pk=unfwGif vGwfvyfaom tawG;t

jrifrsm;&dSjyD; ,if;wdk@onf olr.EdkifiHa&;0g'rsm; jzpfvmygawmhonf?

t"dutajccHrSm olr.zcifY oljrifawG@cJh&aom tEd_if;rJh±dk;om;r_yif

jzpfygonf? ol.tawG;tjrifwGif vl@tcGifhta&;udk tv,fA[dkY ae&m

ay;xm;onfrSm vl@*k%foduQmudk umuG,f&ef wu,fwrf; vkdtyfonhf

oabmudk a&mifjyef[yfcJhyHk&ygonf? vlom;wdkif;onf vGwfvyfaom

vl@tzGJ@pnf;wGif aexdkifcGifh&dSonfomru ±dkaoav;pm;cHydkifcGifhvnf;

&dS&rnfjzpfygonf? Tt,ltqay:wGif tjrifhqHk;ar#mfrSef;csuf pdwful;

tjrifESifh wnfjidrfaomvufawG@0g'wdk@udk xl;jcm;pGmaygif;pyfxm;aom

vrf;pOfw&yfudk olru csrSwf wnfaqmufxm;ygonf? olrtzdk@ T

onfrSm trSefw&m; t,ltqr#om r[kwfyg? Todk@aom t,ltq

udk vufawG@EdkifiHa&;Y usifhoHk;Edkifonfudk jyo&mwGif olronfrsm;pGm

taxmuftuljyKol jzpfaeygonf?

jidrf;csrf;a&;ESifh aphpyfjzefajza&;rl0g'udk vufawG@taumiftxnf

azmf&mwGif vHk;0r&dSrjzpfaom vdktyfcsufw&yfrSm “a=umuf&GHŒjcif; uif;

rJhr_” yifjzpfygonf? Ttcsufudk atmifqef;pk=unf odem;vnfygonf?

olra&;aom;cJhaom Freedom from Fear (a=umuf&GHŒjcif;rS uif;a0;jcif;)

pmtkyfY olwdk@onf tm%ma=umifhr[kwfbJ a=umuf&GHŒr_a=umifhom

vlom;wdkif; azmufjyef=ujcif;jzpfonf[k a&;om;azmfjyxm;ygonf?

olr.wdkif;jynfrS tm%m&Sifpepftm;&nf&G,fI a0zefxm;jcif;yif jzpf

ygonf? ppfAdkvfcsKyfrsm;onf jynfolvlxkudk OD;aqmifOD;&Guf vrf;jy&

rnfhtpm; ,if;wdk@u jynfolvlxkudk ajumuf&GHŒaeojzifh azmufjyefapcJh

jcif;jzpfonf? TtwGuf 4if;wdk@onf raumif;r_oHo&m vnfae=u&yg

onf? odk@aomfvnf; olr. tawG;tjrifwGif a=umuf&GHr_uif;rJh&ef v_H@

aqmfxm;csufonf OD;pGmyxrtaejzihf trsm;ESifhoufqdkifaom Ed_;aqmf

csufyifjzpfygonf? usaemfwdk@tm;vHk; a=umuf&GHŒjcif;uif;rJh=u&ef awmif;

qdkjcif;jzpfygonf? oludk,fwdkifvn;f a=umuf&GHŒr_uif;rJha=umif;udkvn;f

vufawG@jyocJhygonf? olronf aoewfrsm;jzifhcsdefxm;onfudk w

Page 150: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 149

udk,fwnf; qef@usifcJholjzpfygonf? Todk@aomowœdudk rnfonfht&m

u cHEdkifygrnfenf;? olrtm; rypf&ef aemufqHk;trdef@ay;vkdufol Adkvf

rSL;.pdwfxJwGif rnfodk@&dSygoenf;? olr.owœdudk av;pm;Ivn;f jzpf

Edkifygonf? =urf;wrf;aomtiftm;jzifh rnfonfht&mudkr# atmifjrifEdkif

rnfr[kwfonfudk ,if;yk*~dKvfu oabmaygufIvnf; jzpfEdkifygonf?

t=urf;zufr_. tqkd;0g;qHk;aom &efolonf t=urf;zufr_yifjzpfI

,if;wkd@udk wdkufzsuf&mwGif a=umuf&GHŒr_uif;rJhjcif;onf txufjrufqHk;

vufeufjzpfygonf? olr.tm;uszG,f&m &JpGrf;owœda=umifh atmifqef;

pk=unfonf *ENDESifh zcifjzpfol AdkvfcsKyfatmifqef;uJhodk@ =oZmwduUr

}uD;rm;vSaomoauFw. trSwftom;tjzpfodk@ a&muf&dSvmjcif; jzpf

ygonf? AdkvfcsKyfatmifqef;onf 4if;. vGwfvyfa&; }udK;yrf;aqmif&Guf

r_rsm; rjyD;jywfao;rD vkyf=uHowfjzwfjcif;cH&ygonf? Todk@ ol&Jabm

a=umifpGmvkyfaqmifjcif;/ AdkvfcsKyfatmifqef;tm; jrefrmhEdkifiHa&; jzpfpOf

xJrS z,f&Sm;Edkifrnf[k vkyf=uHowfjzwfolrsm;u ,lqcJhygv#if wuf

wufpifvGJrSm;r_omjzpfygonf? AdkvfcsKyfatmifqef;onf vGwfvyfaom

jrefrmjynfoltwGuf pnf;vHk;nDnGwfr_. oabmjzpfvmjyD; vGwfvyf

aom vl@tzGJ@tpnf;udk aqmif&GufEdkif&ef ,ckwdkufyGJ0if}udK;yrf;aeolrsm;

tm; pdwf"gwfwufºuGaponfh yk*~dKvfrsm;jzpfvmygawmhonf? Todk@

erlemxm;p&m/ pdwf"gwfwufp&mtjyif jynfolvlxkpdwfESvHk;wGif Adkvf

csKyfatmifqef; &,lxm;onfhae&ma=umifh 4if;aoqHk;jyD; ESpfaygif; 40

ausmft=umwGif atmifqef;pk=unfonf EdkifiHa&; pwifvkyfudkif&ef vdk

tyfaomtajccHudk &&dSEdkifcJhygonf? olronf zcif.tarGtESpfudk quf

cHcJhjyD; ,cktcg olrudk,fwdkif jrefrmjynfwGifomrubJ tm&Swdkuf wcGif

vHk;ESifh tjcm;urBmhae&m tESH@tjym;wGif t=urf;zufr_udk awmfvSefI

vGwfvyfaom vl@tzGJ@tpnf; wnfaxmif&ef oauFwjzpfaeygonf?

atmifqef;pk=unf. &JpGrf;owœdESifh jrifhrm;aomar#mfrSef;csufwdk@

onf us aemfwdk@wGif&dSaom taumif;qHk;pGrf;&nfudk ay:xGufvmrnf[k

usaemfwdk@uJhodk@aom omrefyk*~dKvfwdk@cHpm;=uonf[k usaemf,Hk=unfyg

Page 151: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif150

onf? tem*wfwGif ,Hk=unfr_&dSaeao;&eftwGuf olruJhodk@aom yk*~dKvf

rsKd;udk usaemfwdk@vdktyfonf[k cHpm;rdygonf? ,if;tcsufonf olr

}udK;yrf;r_. pGrf;tm;}uD;aom oauFww&yfjzpfjyD; olrudk rw&m;vkyf

wdkif; usaemfwdk@ESvHk;om;wGif tjrwfwEdk;xdef;odrf; xm;onhft&mudk

csKd;azmufcH&ouJhodk@yif cHpm;=u&ygonf? aetdrfwGif zrf;qD;jcif;cH&ol

atmifqef;pk=unfonf ar#mfvifhcsufa&mifjcnfjzpfygonf? olr xdkae

&mY&dSaejcif;jzifh aumif;r_ukodkvf. tiftm;udk usaemfwkd h ydkI

,Hk=unfudk;pm;vm=uygonf?

jynfwGif;Y EdkifiHa&;tzdESdyfcHae&ojzifh Edkb,fjidrf;csrf;a&;qk&Sif udk,f

wdkif rvma&mufEdkifonfrSm Tt}udrfonf yxrqHk;t}udrf r[kwfo

vdk aemufqHk;t}udrfjzpfrnf rxifyg? [pfwvm. wckaom tusOf;p

cef;wGif zsm;emaeol um;vfzGefatmfpDtufpuD (Carl von Ossietzky) onf

vnf; 1936 ckESpfu rvma&mufEdkifcJhyg? tm'a&qmcga&mhAf (Andrei

Sakharov) ESifh vufbdk0ifpm (Lech Walesa) wdk@onfvnf; xdkenf;wlyif

jzpfcJh&ygonf? atmfpDtufpuDonfvnf; emZDtpdk;&rjyKwfusrD ao

qHk;oGm;&jyD; qmcga&mhAfESifh bdk0ifpmwdk@rSmrl 4if;wdk@.}udK;yrf;r_rsm; atmif

yGJcHonfudk awG@jrif=u&ygonf? atmifqef;pk=unfonfvnf; olr.

}udK;yrf;r_ atmifyGJcHcJhonfudk jrif&rnf[k usaemfwdk@ ar#mfvifhygonf?

odk@aomfvnf; jidrf;csrf;a&;qk&Sifudk,fwdkif a&mufrvmEdkifonfrSm

Tt}udrfonf aemufqHk;jzpfcsifrSjzpfrnf[laom tvm;tvmudkvnf;

usaemfwdk@ od&dSxm;&rnf jzpfygonf? usaemfwdk@aexdkif&m urBmrsKd;wGif

jidrf;csrf;a&;ESifh aphpyfjzefajza&;udk wcgwnf;ESifh r&Edkifonfudkvnf; o

wdjyK=u&rnf jzpfygonf?

usaemfwdk@. pHowfrSwfcsufrsm;ukdvnf; edrfhusoGm;atmif jyKvkyf

Edkifrnfr[kwfyg? xdkodk@rvkyfbJ ydkrdkaumif;rGefaomavmuudk vdktyfygu

usaemf ydkI Ekd;=um;zswfvwf&ef/ a=umuf&GHŒr_rS ydkIuif;a0;&ef ,ckESpf

qk&SifajymouJhodk@ “euf±d_if;aom±dk;om;r_”&dS=u&ef usaemfwdk@ }udK;pm;

=u&rnfjzpfygonf? TonfrSm usaemfwdk@tm;vHk; wpfOD;pDjyKvkyf&rnfh

Page 152: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 151

udpPjzpfaomfvnf; tm%m&mxl;tqifh&dSolrsm; usifhoHk;&ef txl; vdk

tyfygonf? atmifqef;pk=unfuJhodk@yif ±dk;om;EdSrfhcsr_ESifh a=umuf&GHŒjcif;

uif;a0;r_udk jy=uyg? ydkIaecsifzG,faumif;aom urBmavmu}uD; ay:

aygufvmrnfrSm rvGJ{uefjzpfygonf?

tm;vHk;udk aus;Zl;wifygonf?

qkcsD;jr‡ifhyGJY a':atmifqef;pk=unf rwufa&mufEdkifojzifh a':

atmifqef;pk=unfudk,fpm; om;}uD;jzpfoljrifhqef;atmif (tvufZENm;

tJ&pf) u atmufygtwdkif; ajym=um;cJhonf?

bk&ifrif;jrwf/ rdbk&m;}uD;/ tpdk;&tzGJ@0ifrsm;/ oHwrefrsm;ESifh

trsKd;orD;/ trsKd;om;rsm;cifAsm;?

qkrsm;xJwGift}uD;us,fqHk;aom TEdkb,fjidrf;csrf;a&;qkudk us

aemfhrdcif a':atmifqef;pk=unf.udk,fpm;vufcH&ef vl}uD;rif;rsm; a&SŒ

arSmufwGif usaemf ,ae@a&muf&dSaejcif;jzpfygonf? usaemfhrdcifonf

tajctae ta=umif;a=umif;a=umifh udk,fwdkifrvma&mufEdkifojzifh

olrtaejzifh xkwfazmfajymqdkrnfhcHpm;csuf[k usaemf,Hk=unf,lq

aom cHpm;r_rsm;udk azmfjyEdkif&ef usaemf tpGrf;ukef}udK;pm;ygrnf?

yxrOD;pGm olronf Edkb,fjidrf;csrf;a&;qkudk olrtaejzifh r[kwf

bJ jrefrmjynfoljynfom;tm;vHk;udk ukd,fpm;vufcHa=umif;ajymqdkI

pwifvdrfhrnf[k usaemfod&dSem;vnfygonf? Tqkonf olreSihf rouf

qdkifbJ usaemf ,ckpum;ajymqdkaepOfYyif jrefrmjynf'Drdkua&pD&&Sda&;

twGuf 4if;wdk@. udk,fusKd;aumif;pm;r_/ udk,fydkifvGwfvyfr_ESifh touf

wdk@udk qufvuftepfemcHae=uaom trsKd;om;/ trsKd;orD;/ uav;

oli,frsm;ESifhom oufqdkifaomqkjzpfa=umif; olru ajymrnfjzpfyg

onf? Tqkonf 4if;wdk@. qkjzpfouJhodk@ jrefrmjynfjidrf;csrf;a&;/ vGwf

vyfa&;ESifh 'Drdkua&pDtwGufjzpfaom a&&SnfwdkufyGJwGif aemufqHk;&&dS

rnfhatmifyGJrSmvnf; 4if;wdk@. atmifyGJyifjzpfygonf?

Page 153: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif152

odk@aomfvnf; olr.om;taeESifh usaemfjznfhpGufajymvdkonfrSm

olrudk,fwdkifpdwfa&mudk,fygjr‡yfESHvkyfudkifjcif;/ udk,fwkdif tepfemcHjcif;

ponfwdk@a=umifh olronf jrefrmjynfoljynfom;tm;vHk;. qdk;0g;aom

tajctaeudk trsm;u todtrSwfjyKvmap&ef tm;vHk;udk,fpm; &yf

wnfxdkufaom oauFwjzpfvm&ygonf?

,if;tajctaeqdk;rsm;udk rnfolr#av#mhrwGufoifhyg? +rdKŒ&Gm/ aus;

vufwGif qif;&JrGJawcsKdŒwJhEGrf;yg;ae=ujcif;/ tusOf;axmifxJwGif t

±dkuftESufcH/ tEdSyfpufcHae=u&jcif;/ jrefrmjynf. ar#mfvifhcsufjzpf aom

vli,fvl&G,frsm;/ 4if;wdk@ xGufajy;&mawmxJY iSufzsm;rdjyD; 'kuQ

a&mufae=ujcif;/ Ak'<bmombkef;awmf}uD;rsm; t±dkufcH/ oduQmcscHae&

jcif; ponfhtajctaeqdk;rsm;yif jzpfygonf? usaemfhrdciftjyif txl;

±dkaoav;pm;cJh&aom 0g&ifhacgif;aqmifrsm;onfvnf; tusOf;cscHae

&onfudk usaemfwdk@ rarhoifhyg?

Todk@ tjrifhqHk;*k%fjyKcH&onfudku 4if;wdk@udk,fpm; usaemfu

vd_ufvd_ufvSJvSJ aus;Zl;wifa=umif;ajymtyfygonf? TuJhokd@ tvGef

a0;vHaomwdkif;jynfwGif rdrdwdk@. 'kuQa0'emcHpm;ae&r_rsm;udk em;pdkuf

*±kjyKaeaoma=umifh jrefrmjynfolwdk@taejzifh ,ae@ tenf;i,f acgif;

armhEdkifrnfjzpfygonf?

tapmifhxlxyfpGmcsxm;aom &efukef+rdKŒaetdrfwGif wOD;wnf;

qifE$JaeaomwdkufyGJonf pdwf"mwfa&;&mEdSyfuGyfr_ESifh EdkifiHa&; t"rRt

Edkifusifhr_wdk@rS vlom;wdk@ vGwfajrmufatmif urBmESifh csDI us,fjyef@pGm

}udK;yrf;aeaom wdkufyGJ}uD;. wpdwfwydkif;yifjzpfa=umif; usaemfwdk@

owd&=u&rnfjzpfygonf? Tqkonf TwdkufyGJ}uD;xJwGif rnfonfh

t&yfrSrqdk yg0ifaeolrsm;udkvnf; *k%fjyK&ef &nf&G,fonf[k usaemf

,Hk=unfrdygonf? ,ae@ atmfpvdk+rdKŒwGif jyKvkyfaom Ttcrf;tem;udk

wurBmvHk;wGifusif;yaeaom urBm@vltcGifhta&;ae@Y usif;y&onfrSm

vnf; ta=umif;&dSygonf?

OuUX}uD;cifAsm;/ vl}uD;rif;wdk@aumfrwD. a&G;cs,fcsufudk urBmhrd

Page 154: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 153

om;pkwckvHk;u aumif;csD;=obmay;ae=uygonf? vGefcJhaom &uft

enf;i,fcef@u ukvor*~onf wnDwnGwfwnf; ordkif;0ifqHk;jzwf

csufw&yfcsrSwfum Tqk.ta&;ygyHkESifh ywfowfaom taxGaxG t

wGif;a&;rSL;csKyfyJ&pf'DauG;vsm; (Perez de cyellar) .xkwfjyefcsufudk }udK

qdkus+yD; usaemfhrdcifvGwfajrmufa&;twGuf 4if;u xyfwvJvJ yef

=um;xm;onfrsm;udkvnf; axmufcHvdkufygonf? jrefrmjynf. vl@t

cGifhta&; tajctae tvGefpdk;&drfzG,f&mrsm;jzpfaeonfudk wurBmvHk;

u od&dSem;vnfxm;=uonfudkvnf; uif;uGmI txD;usefaecJhaom

&efukeftpdk;&xHrSom wckwnf;aom oabmxm;uGJvGJoHudk =um;&yg

onf? aemufus usef&pfjyD; tm;enf;aeaomtoHyifjzpf.?

vuf&dSppftpdk;&onf ESpfaygif; (30) eD;yg; rw&m;ojzifh tkyfcsKyf

vmcJhonfhtwGuf wcsdefu}uD;yGm;csrf;omwdk;wufvmcJhaom jrefrmh

a&$0gajronf pD;yGm;a&;wGif urBm@tqif;&JqHk;EdkifiHwpfEdkifiHb0odk@ a&muf

&dSoGm;&ygonf? =oZmtm%mudk xda&mufap&ef jcdrf;ajcmufr_/ a=umuf

&GHŒzdEdSyfr_/ rkef;wD;r_wdk@udk toHk;jyKcJhaom tjcm;tm%m&Sifpepfrsm;. uH

=urRmuJhodk@ aemufqHk;wGif 4if;[email protected]=urRmonfvnf; jzpfay:vmrnf

udk &efukef&dStm%mydkifwdk@. twGif;pdwfxJY od&dS=u&rnf jzpfygonf?

vuf&dS jrefrmh'Drdkua&pD}udK;yrf;r_wdkufyGJ 1988 ckESpfu vrf;rrsm;ay: Y

aygufuGJxGufay:vmjcif;onf ta&SŒOa&my/ tm&SESifh tmz&duwdk@wGif

ay:aygufvmrnfh tjynfjynfqdkif&m 'Drdkua&pDa&vd_if;}uD;. yxrqHk;

aomv_yf&Sm;r_w&yfyifjzpfygonf? ,ae@ 1991 ckESpfwGif jrefrmEdkifiHonf

zdEdSyfcsKyfcs,faom/ acgif;rmaom EdkifiHawmfjidrf0yfydjym;r_ wnfaqmuf

a&;tzGJ@ vufatmufwGif qufvuf'kuQcHae&ojzifh jrefrmEdkifiHonf

odom xif&Sm;aeygonf? odk@aomfvnf; tjcm;EdkifiHrsm;wGif 'Drdkua&pD

atmifyGJcHoGm;aom om"uonf jrefrmjynfolwdk@twGuf ta&;}uD;

aom owif;yg;csufyifjzpfonf? tm%m&Sifpepf pD;yGm;a&;onf vHk;0

pGrf;aqmifEdkifjcif;r&dSonfhtwGuf vuf&dStpdk;&onfvnf; usqHk;&rnf

[laom ta=umif;=um;csufjzpfygonf? ,cktcgwGif jrifhwufaeaom

Page 155: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif154

aiGa=u;azmif;yGr_/ tvGJvGJtrSm;rSm;jzpfaeaom pD;yGm;a&;ESifh wefzdk;r&dS

aomusyfaiGwdk@ESifh &ifqdkifae&aom jrefrmtpdk;&onf rdrdwdk@ jyKvkyfcJh

onfhtwdkif; cHpm;ae&onfrSm oHo,jzpfp&mrvdkyg?

odk@aomfvnf; vuf&dStm%m& tpdk;&usqHk;oGm;jcif;onf pD;yGm;

a&; vHk;0+ydKus ysufjym;oGm;&aoma=umifh rjzpfygapESifh[k usaemf av;

eufpGm ar#mfvifhygonf? ,ckESpftwGuf qka=ujimpOf Edkb,faumfrwD

u azmfjyxm;onfhtwdkif; vl@tajccH*±k%mw&m;t& yef=um;xm;

onfukd tm%m&tpdk;&u *±kjyKaumif; jyKrdygvdrfhrnf? zdESdyfcsKyfcs,fI

a=umuf&GHŒxdwfvef@atmifjyKvkyfaeaom vuf&dSvrf;pOfrsm;onf jref

rmh Ak'<bmomtpOftvm. rGefjrwfaomudk,fusifhw&m;rsm;udk csKd;

azmufaejcif;jzpfonf[k,lqum &GHrkef;aeolrsm;vnf; ppftpdk;&tzGJ@

wGif yg&dSa=umif; usaemfodygonf? TonfrSm tcsnf;ESD; udk,fvdk&m

udk,fqGJjyD; awG;ac: jcif;r[kwfbJ usaemfhrdcifudk,fwdkif tm%mtqihf&dS

yk*~dKvfrsm;ESifh xdawG@qufqH&if; &&dSvmaom,Hk=unfr_yifjzpfygonf? ppf

r_xrf;rsm;ESifh 4if;wdk@rdom;pkrsm;om t"dutm;jzifh aexdkifaom rJqEN

e,fajrrsm;wGif olr.ygwD tEdkif&&dSonfrSmvnf; Ttcsufudk xif&Sm;

pGm om"ujyjcif;yifjzpfygonf? tm%mydkifrsm;xJrS ,if;wdk@r#wvdkaom/

oifhjrwfvdkaom yk*~dKvfrsm;u jrefrmjynf. tvdktyfqHk;aom tcsdefum

vY 4if;[email protected];csufrsm;udk xdxda&mufa&muf tusKd;oufa&mufr_

&dSEdkif&ef vkyfEdkifygap[k usaemfav;eufpGm qENjyKygonf?

usaemfh rdcifom ,ae@ vGwfvyfaeygu vl}uD;rif;rsm;ukd aus;Zl;

wif&dSa=umif; ajymqdk&if; zdEdSyfolESifh zdEdSyfcHae&olwdk@onf 4if;wdk@. vuf

eufrsm;udk pGef@v$wfI twlwuGyl;aygif;um jidrf;csrf;a&;pdwf"gwfeSifh u±k

%mw&m;wdk@tay:wGif tajccHaom wdkif;jynfudk wnfaqmufapEdkif&ef

twGufyg qkawmif;ay;yg&ef vl}uD;rif;wdk@tm; yef=um;rnf[k usaemf

odygonf?

usaemhfrdciftm; 'Drdkua&pDtajymif;tvJrsm;udk jidrf;csrf;aomenf;

vrf;jzifh&,lvdkaom EdkifiHa&;twdkuftcH[k r=umc% xkwfazmfajym

Page 156: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 155

qdka&;om;=uaomfvnf; olr}udK;pm;&SmazGaeonfrSm tajccHtm;jzifh

pdwf"gwfa&;&m ajymif;vJr_jzpfonfudk usaemfwdk@ owd&oifhygonf/ “t

ppfrSefqHk;aom awmfvSefa&;onf pdwf"gwfawmfvSefa&;jzpfjyD;j ,if;odk@

}udK;yrf;tm;xkwf&mwGif vdktyfaom pdwf"gwfa&;&m t"du&nfrSef;csuf

rsm;ESifhywfowfIvnf; olra&;om;xm;csufrsm; &dSygonf/ ,if; pdwf

"gwfawmfvSefa&; atmifjrif&efrSm vl@wm0ef0wW&m;ay:wGif vHk;0 rl

wnfaeygonf? vl@wm0ef0wW&m;todpdwf. rlvt&if;jrpfrSm vHk;0

tjypfuif;pifjcif;[laom oabmw&m;udkem;vnfI tjypfuif;pif

vkdaom pdwfqEN/ tjypfuif;pif&efenf;vrf;&SmEdkifaom tod m%fESifh

,if;enf;vrf;rsm;udk vdkufemvdkaompdwf"gwf/ ,if;enf;vrf;udk tqHk;

wdkif rvdkufEdkifonfhwdkifatmif rdrd. csKdŒ,Gif;csuf tuef@towfudk

ausmfvGef&ef vdktyfaomtwdkif;twmtxd tenf;qHk;a&muf&dSatmif

B}udK;pm;vdkjcif;wdk@yifjzpfygonf? b0wGif ra=umifhrus uHkvHkjynfhpHkpGm

aexdkifEdkif&eftwGuf olwyg;.vdktyfcsufwm0efrsm;udk xrf;aqmifvdk

aom owWd&dSrnf jzpfayonf? Twm0efudk xrf;aqmifcsifpdwf &dS&rnf

[k olruqdkcJhygonf? Ttcsufudk olr. ,Hk=unfr_ESifh qufpyf,l&m

wGif owW0gtaygif;wdk@teuf vlom;pifppfomv#if tqifhtjrifhqHk;

tajctaejzpfaom bk&m;tjzpfudk &&dSEdkifojzifh vlom;tm; tvGef

wefzdk;xm;onfh jrefrmh±dk;&m ,Ofaus;r_tajccHjzpfaom Ak'<0g't& vl

wdkif;onf rdrdpdwfqEN}udK;yrf;tm;xkwfjcif;jzifh opPmw&m;udk odEdkifpGrf;

&dSjyD; olwyg;udk odap&eftwGufvn;f ulnDEdkifaom tvm;tvm&dS

onf[k a&;om;xm;ygonf?

aemufqHk;wGif olru jrefrmEdkifiHwGif 'Drdkua&pD&SmyHkawmfonf jynf

olwdk@u urBmhtzGJ@tpnf;twGif; vGwfvyfaom wef;wlnDwltzGJ@0if

rsm;tjzpf jynfh0pGm t"dym,f&dS&dSaexdkifEdkif&ef ±kef;uefjcif;yifjzpfygonf?

TonfrSm [email protected]"gwfonf rdrd.obm0 csKdŒ,Gif;csufrsm;tm;

ausmfv$m;Ekdifa=umif;udk xif&Sm;ap&ef vlom;wdk@u tqufrjywf }udK;

yrf;tm;xkwfaer_. tpdwftydkif;wckyif jzpfygonf[k a&;om;xm;ygonf?

Page 157: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif156

aemfa0;EdkifiHwGif rdciftwGuf usaemfESifh usaemfhnDwdk@ *k%foduQm

}uD;rm;vSonfh urBmausmfqkxl;}uD;udk vufcH&onfrSm Tt}udrfonf

'kwd, t}udrfyif jzpfygonf? ,refESpfuvnf; odka&mzfh&mzfwdk (Thorolf

Rafto) vl@tcGifhta&;qkudk vufcH&ef bm*if (Bergen) +rdKŒodk@ usaemfwdk@

oGm;a&mufcJhygonf? ,ckESpf tcrf;tem;. yrm%yifjzpfygonf? ,ck

tcg usaemfwdk@wGif aemfa0;jynfolrsm;twGuf txl;cHpm;csufrsm; &dS

ae=ujyDjzpfygonf? r=umrDtwGif; usaemfwdk@rdcifonfvnf; T cHpm;

csufrsm;udk r#a0cHpm;EdkifjyD; usaemfwdk@rSwqifh odk@r[kwf rdrdudk,fwkdif

wdkuf±dkufpum;ajymEdkifvdrfhrnf[k usaemfar#mfvifhygonf? Ttawm

twGif; olrESifh Armjynfoljynfom;wdk@tm; Todk@ }uD;rm;xl;jcm;pGm

axmufcHjcif;onf urBmhtpGefqHk; qef@usifbufae&mrsm;wGif aexdkif

ae=uaom jynfolESpf&yftm; ydkrdkeD;uyfatmif pkaygif;ay;&musjyD; ,ck

uJhokd@ jzpfay:vmaom qufoG,fr_rS ajrmufjrm;pGmaom tusKd;quf

rsm; ay:xGufvmrnf[k usaemf,Hk=unfygonf?

vl}uD;rif;tm;vHk;udk usaemfhtaejzifh pdwfxJESvHk;om;xJrS aus;Zl;

wif&dSa=umif; ajym=um;vdkygonf? ,ae@rSpI em=unf;csufrsm;/ tm

Cmww&m;rsm;/ pwifys,faysmufI jrefrmjynf jidrf;csrf;a&;&&dS&mwGif

1991 Edkb,fjidrf;csrf;a&;qkonf ordkif;wGif ajcwvSrf;jzpfap&ef usaemf

wdk@ qkawmif;&/ ar#mfvifh&rnfjzpfygonf? twdwf. oifcef;pmrsm;udk

arhavsmhrnfr[kwfaomfvnf; tem*wfar#mfvifhcsuftwGuf usaemf

wdk@onf ,ae@tcrf;tem;pD&ifusif;yjcif;jzpfonf[k xifjrifrdygonf/

tm;vHk;udkaus;Zl;wifvsuf

1992 ckESpf/ arv 14 &uf &ufpGJjzifh a':atmifqef;pk=unfuvnf;

aetdrfrSwqifh Edkb,faumfrwDodk@ ay;pmwpfapmifay;ydkcJhonf?

tqdkygpmY-

ygarmuQvGef'Dpwuf&Sifh

Page 158: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 157

1991 ckESpftwGuf Edkb,fvfjidrf;csrf;a&;qk usrudkay;tyf&ef qHk;

jzwfvdkufa=umif; usr yxr=um;od&aomtcgwGif csufcsif;jzpfay:vm

aomcHpm;csufrsm;rSm av;eufaomed0gwpdwfESifh txl;aus;Zl;wifr_

wdk@yifjzpfygonf? jrefrmEdkifiHwGif 'Drdkua&pD&&dS&ef }udK;yrf;tm;xkwf wdkuf

yGJ0ifae=uolrsm;. tepfemcHr_ESifh qif;&J'kuQcHpm;&r_rsm;a=umifhom

usrudk Todk@*k%fjyKjcif;jzpfonfudk od&dS&ojzifh rk'dwmw&m; yGm;rsm;

&jcif; jzpfygonf? Todk@ }udK;yrf;tm;xkwf wdkufyGJ0ifae=uonfudk vl

}uD;rif;rsm;u todtrSwfjyKjcif;jzifh 'Drdkua&pDwdkufyGJudk tvGeftzdk;wef

vSaom taxmuftyHhay;vdkufonfhtwGuf vGefpGmrSyif aus;Zl;wifrd

ygonf?

usrwdk@. pkaygif;}udK;yrf;r_wGif yg0ifolrsm;tm;vHk;udk,fpm; Tqk

}uD;udk vufcH&,la=umif; usrom;}uD; tvufZENm;(jrifhqef;atmif)

u ajym=um;cJhonfrSm usr.cHpm;csufudk wdwdususazmfjyjcif;yif jzpfyg

onf? usrwdk@ jrefrmjynfoljynfom;rsm;. ta&;udk *±kjyKa=umif; jyo

onfhtwGuf usr vd_ufvd_ufvSJ vSJ aus;Zl;wifa=umif; ajymvdkygonf?

usr&&dSaomqkaiGrsm;jzifh jrefrmjynfynma&;ESifh usef;rma&;

b¾mwnfaxmif&efvnf; usrcifyGef; rdkufu,ftJ&pftm; ajym=um;

xm;ygonf? usrudk,fwkdif ,if;b¾mxdef;tzGJ@udk tjynfht0 }uD;=uyf

Edkifrnfh tcsdefumvrwdkifrD Tb¾mxdef;vkyfief;ESifhqdkifaom Oya'a&;

&mudpP&yfrsm;tm;vHk;udk usrcifyGef; tm; usrudk,fpm; aqmif&GufykdifcGifh

ay;xm;ygonf?

usrtaeESifhajym&rnfqdkygu usrom;}uD;u aemfa0;jynfoljynf

om;rsm;ta=umif;/ cspfcif&if;ESD;pGm aEG;axG;aomarwœmpdwfjzifh ajym

=um;oGm;onfudk =um;odvdkuf&onfhtwGufvnf; usr rsm;pGm ESpf

ouf=unfEl;rdygonf? qkay;yGJt crf;tem;udk =unfEl;zG,f&m/ rarhEdkif

zG,f&mjzpf&yftaejzifh txl;ojzifh wufa&muf=uaom jrefrmrsm; t

wGuf jyKvkyfay;&ef }udK;pm;aqmif&Gufay;=uonfrsm;udk =um;od&aom

tcgwGif usrpdwfv_yf&Sm;&onftxd =unfEl;rdcJhygonf?

Page 159: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif158

aemfa0;EdkifiH&dS awmifapmufawmif=um;twGif;rS yifv,furf;

ajr‡mifrsm;ta=umif;udk usruav;b0wGif zwf±_cJh&pOfuwnf;urSpI

aemfa0;EdkifiHonf usrpdwftm±kHudk txl;qJGaqmifapcJhygonf? usr

udk,fwdkif wae@ae@wcsdefcsdefwGif udk,fwdkifvma&mufI Edkb,fjidrf;csrf;

a&;a[majymyGJudk jyKvkyfEdkifrnfhtcsdeftcgudk pdwftm;xufoefpGm apmifh

ar#mfaeygonf?

atmifqef;pk=unf

Page 160: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 159

tcef; (6)

trsKd;om;nDvmcH

1990 jynfhESpf a&G;aumufyGJwGif tjywftowftEdkif&&SdcJhaom t

rsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfonf ppftpdk;&tm%mv$Jajymif;ay;&ef

t}udrf}udrfawmif;qdkcJhaomfvnf; vHk;0vufrcHbJ y,fcscJhonf?

xdk@aemuf ppftpdk;&onf 1993 ckESpf/ Zefe0g&Dv 9 &ufae@wGif zGJ@

pnf;yHktajccHOya'a&;qGJEdkifa&;twGuf twkta,mif trsKd;om;nDvm

cHudk pwifusif;ycJhonf?

,if;nDvmcHodk@ trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@OuUX OD;atmifa&$onf

e0w pDpOfxm;onfhtwdkif; cGJwrf;usOD;a&jzifh twkta,miftrsKd;om;

nDvmcHudk yg0ifwufa&muf&ef qHk;jzwfcJhonf? Todk@jzifh OD;atmifa&$

OD;aqmifaom NLD rS jynfol@v$wfawmfudk,fpm;vS,f (86) OD;onf

e0w. trsKd;om;nDvmcHodk@ wufa&mufcJh=uonf? ppftpdk;&tm; jyef

vnf wkef@jyefwdkufyGJ0ifEdkifpGrf; tajctaer&SdonfhtwGuf ar#mvdkufae

ovdk jzpfcJh&onf?

e0wppftpdk;&onf trsKd;om;nDvmcH. OD;wnfcsuf (6) &yf/ t

cef;vdkufacgif;pOf (15) ck/ tajccH&rnfhrl (104) csufudk nDvmcHudk,fpm;

vS,frsm;tm; twif;csrSwfcdkif;cJhonf?

pifppf zGJ@pnf;yHktajccHOya'qdkonfrSm wdkif;jynf. toufjzpfo

vdk/ tajccHtkwfjrpfvnf;jzpfonf? zGJ@pnf;yHktajccHOya'onf jynfwGif;

ppfrD;udk ydkjyD;awmufavmufoGm;apEdkifouJhodk@ ESpfaygif; 60 awmuf

avmifaeaom jynfwGif;ppfrD;udkvnf; tukeftpifjidrf;owfay;EdkifpGrf;

&Sdygonf? zGJ@pnf;yHktajccHOya'onf EdkifiHom;wOD;pD wOD;pDwdkif;. udk,f

a&;vHkjcHKr_/ 'Drdkua&pDESifh vl@tcGifhta&;wkd@udk tjynfht0tmrcHEdkifonfh

taetxm;udk zefwD;ay;EdkifouJhokd@ EdkifiHom;wOD;pD/ wOD;pDwdkif;.

uH=urRmudk v_yfvdk@r&atmif wkyfaESmifcsKyfwnf;xm;EdkifpGrf;vnf; &Sdyg

onf?

xdk@a=umifh TzGJ@pnf;yHktajccHOya'twGuf tajccHrlrsm;csrSwfjcif;/

Page 161: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif160

xdktajccHrlrsm;ay: rlwnfI zGJ@pnf;yHktajccHOya' (rl=urf;) udk a&;qGJjcif;/

xdka&;qGJxm;aom (rl=urf;) tm; vlxkxHcsjyjyD; jyifqifjcif;/ jznfhpGuf

jcif;wdk@udk t}udrf}udrftvDvDjyKvkyfjcif; ponfhudpP&yfwdkif;wGif jynfol

w&yfvHk;u vGwfvyfpGmyg0ifjyD; aqmif&Guf=u&ayvdrfhr,f? wenf;qkd&

v#if xdkjzpfpOfwdkif;wGif jynfolrsm;u wdkuf±dkufyg0ifIaomfvnf;

aumif;/ jynfolwdk@rS wm0eftyfESif;xm;aom jynfol@v$wfawmfudk,f

pm;vS,frsm;u yg0ifIaomfvnf;aumif; wduspGm aqmif&Guf=u&rnf

jzpf onf?

xdkokd@ aqmif&Guf&mwGifvnf; jynfolvlxk}uD;. qEN/ EdkifiHom;

wOD;pDwdkif;. qENESifh EdkifiHom;wOD;pDw/ OD;pDwdkif;. t=uHjyKcsuf/ jznfhpGuf

wifjycsufwdkif;ukd tav;teufxm; jznfhqnf;aygif;pyfay;=u&rnf jzpf

onf? rnfolwOD;wa,mufur# tm%mjzifh xdef;csKyf umqD;xm;ydkif

cGifhr&Sdyg?

rdrdwdk@. uH=urRmudk yJhudkifxdef;ausmif;ay;rnfh zGJ@pnf;yHktajccHOya'

udk a&;qGJ&mwGifvnf;aumif;/ a&;qGJEdkif&ef tajccHrlrsm;csrSwf&mwGif

vnf;aumif;/ a&;qGJjyD; zGJ@pnf;yHktm; jyefvnfoHk;oyfjyD; rlacsmjyK&mwGif

vnf;aumif; jrefrmEdkifiHtwGif; rSDwif;aexdkif=uaom vlrsKd;aygif;pHk jynf

olw&yfvHk;. tusKd;pD;yGm;udk wnfhrwfpGm rsufESmrlI aqmif&Guf=u

&rnfjzpfygonf?

odk@aomf e0wpdwf}udKuf a&G;cs,fxm;onfh nDvmcHudk,fpm;vS,f

rsm;u trsm;pkjzpfjyD; a&G;aumufcHv$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;u 14

&mcdkifE_ef;r#om wufa&mufcGifh&cJhonf? ,if;twkta,mif trsKd;om;

nDvmcHwGif e0wppftpdk;&u ‘ tem*wfEdkifiHawmf. trsKd;om;EdkifiHa&;

OD;aqmifr_u¾Y wyfrawmfu yg0ifxrf;aqmifEdkifa&;’ qdkonfh tcsuf

udk twif;tusyfoGwfoGif;vmjyD; jynfolvlxku a&G;cs,fwifajr‡muf

&efrvdkbJ ppfwyfudk 25 &mcdkifE_ef; tvdktavsmufay;&rnfqkdonfh r

zG,fr&mawmif;qdkr_}uD;udk rlw&yftjzpf wifoGif;vmonfhtwGuf

tzGJ@csKyfu rjzpfoifhrjzpfxdkufa=umif; wkef@jyefaqG;aEG;cJhonf? odk@uvdk

Page 162: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 161

'Drdkua&pDtajccHrlrsm;ESifh rudkufnDr_rsm;tay: nDvmcHtwGif; wifjy

aqG;aEG;cJhaomfvnf; e0wtpdk;&onf av;pm;vdkufemjcif;r&Sdacs?

xkdpOftwGif; 1995 ckESpf/ Zlvdkifv 10 &ufae@wGif a':atmifqef;pk

=unftm; Oya'rJhtus,fcsKyfjzifh xdef;odrf;zrf;qD;xm;&mrS jyefvnf

v$wfay;cJhonf? a':atmif qef;pk=unfonf vGwfajrmufvmvmcsif;

,m,DOuUXtjzpfaqmif&Gufaeonfh OD;atmifa&$/ ygwDrlv OuUX OD;wif

OD;/ OD;=unfarmifwdk@tygt0if tzJG@csKyf tr_aqmifvl}uD;rsm;ESifh nd‡Ed_if;

aqG;aEG;r_rsm;vkyfaqmifovdk/ z±dkz&Jjzpfaeonfh ygwDpnf;±Hk;a&;ESifh wnf

aqmufa&;udpPrsm;udk pepfwus jyefvnfwGef;wifEdkifa&;/ tzGJ@csKyf t

wGif; pdwf"gwf=uH@cdkifjrifhrm;a&;rsm;udk +rdKŒe,ftzGJ@csKyf±Hk;rsm;txd tESH@

oGm;I tm;ay;pnf;±Hk;v_H@aqmfr_udk qufwdkufvkyfaqmifcJhonfhtwGuf

tzGJ@csKyftwGif; jyefvnfv_yf&Sm; Edk;=um;tm;opfvmcJhonf? tzGJ@csKyf

qufvuf&yfwnf wnf&Sda&;udkyJ aZmif;ay;vkyfaqmifvmcJh&ovdk &yf

wnfvkyfaqmifvmcJhonfh OD;atmifa&$udkyif tzGJ@csKyfOuUXtjzpf quf

vufae&may;xm;onf?

xdk@aemuf a':atmifqef;pk=unfonf ‚if;. jcHa&SŒw&m;yGJrsm;udk

tywfpOfrysuf azmfaqmifEdkifcJhonf? a':atmifqef;pk=unf. xuf

jrufonhft&nftaoG;/ wnf=unfcdkifrmonfh t&Sdef=oZmrsm;a=umifh

a':atmifqef;pk=unfjcHa&SŒw&m;a[majymyGJrsm;onf vlxk=um; a&yef;

pm;cJhovkd/ vlxk}uD;. ,Hk=unfcspfcifr_udkvnf; &,ledkifcJhonf[k qdk&

ayrnf?

Todk@jzifh tzGJ@csKyfonf vlxk=um;Y/ jynfwGif;jynfyY a&yef;tpm;

qHk;/ vlxkaxmufcHr_t&qHk;tzGJ@}uD;tjzpf qufvufay:vGif xif&Sm;cJh

onf? tzGJ@csKyfonf awG@qHkaqG;aEG;a&;/ 90 jynfhESpfa&G;aumufyGJ&v'fudk

av;pm;vdkufema&;/ trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&;twGuf nd‡ed_if;

aqmif&GufoGm;a&;rsm;udk e0wppftpdk;&xH awmufavsmufwifjy

awmif;qdkcJhaomfvnf; ppftpdk;&. qef@usifzufwkef@jyefr_rsm;udkom &&Sd

cJhonf?

Page 163: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif162

a':atmifqef;pk=unfonf trsKd;om;nDvmcHY wzufowf csrSwf

xm;aomOD;wnfcsuf (6) csufESifh tajccHrl (104) csufudk vHk;0 r}udKuf

ESpfoufay?

xdk@a=umifh 1995ckESpf/ Edk0ifbmv 28 &ufae@Y usif;yaom trsKd;

om;nDvmcH pHknDtpnf;ta0;wGif (27-11-95) &ufpGJwyfvsuf tzGJh

csKyf OuUX OD;atmifa&$vufrSwf xdk;xm;aom trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJ@

csKyf. oabmxm;rl0g'pmwapmifukd trsKd;om;nDvmcHusif;ya&; vkyf

ief;aumfrwDOuUXOD;atmifwdk;xH vdyfrljyD;ay;ydk@cJhonf? xdk@jyif trsKd;om;

nDvmcHusif;ya&; vkyfief;aumfrwDodk@vnf; oabmxm;jyef=um;&ef

pmjzifh xyfrHta=umif;=um;cJhonf? ta=umif;jyef=um;pmr&&Sdojzifh

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfonf trsKd;om;nDvmcHusif;ya&;OuUXxH

ay;pmwapmif xyfrHay;ydk@cJhjyefonf?

tzGJ@csKyfay;ydk@aompmY-

(1) trsKd;om;nDvmcHu csrSwfxm;aomtajccHrlrsm;udk jyefvnf

oHk;oyf&ef?

(2) a&G;aumufyGJwGif tjywftowftEdkif&&SdcJhaom tzGJ@csKyf.

v$wfawmf udk,fpm;vS,ftrsm;pkjzifh trsKd;om;nDvmcHudk,fpm;vS,f

rsm;udk jyefvnfzGJ@pnf;ay;&ef?

(3) nDvmcHwGif csrSwfusifhoHk;aeaomenf;vrf;rsm;/ vkyfxHk;vkyf

enf;rsm;udk jyefvnfoHk;oyfI jyifqifay;&ef?

(4) txufygudpP&yfrsm;udk aqmif&GufEdkifa&;twGuf awG@qHkaqG;

aEG;r_jyKvkyfa&;twGuf tav;xm;aqmif&Guf&ef ponfhtcsufrsm;udk

azmfjyxm;onf?

odk@aomf trsKd;om;nDvmcHpHknDtpnf;ta0;Y trsKd;om;nDvmcH

usifya&;aumfr&SifOuUX. rdef@cGef;ygtcsufrsm;udk avhvmjcif;jzifh

tzGJ@csKyf. vdkvm;aom awG@qHkaqG;aEG;a&;udpP vHk;0ryg&Sda=umif; od&Sd

&ojzifh ,if;ae@ (28-11-95) rSmyif trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfonf

ppftpdk;& jyKvkyfusif;yonfh twkta,miftrsKd;om;nDvmcHudk ,if;yHkpH

Page 164: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 163

twdkif;yif qufvufusif;yaernfqdkygu

(1) trsKd;om;jyefvnf&if=um;apha&;/

(2) ppfrSefaomygwDpHk'Drkdua&pDEdkifiHawmfjzpfay:vmEdkifa&;/

(3) trsm;jynfolwdk@. ,Hk=unfvufcHEdkifaom zGJ@pnf;tkyfcsKyfyHk

tajccHOya'w&yf ay:xGef;a&;rsm;udk taxmuftuljyKEdkifvdrfhrnf r

[kwf[k oabmxm;a=unmcsufudk xkwfjyefcJhjyD; trsKd;om;'Drdkua&

pDtzGJ@csKyf. nDvmcHudk,fpm;vS,frsm;u nDvmcHwufa&mufaer_udk

&yfqdkif;vdkufonf? wqufwnf;rSmyif awG@qHkaqG;aEG;a&;ESifh nd‡E_dif;

tajz&Sma&;udkvnf; awmif;qdkcJhygonf? e0wppftpdk;&u tzGJ@csKyf.

qHk;jzwfcsuftay: wl;wl;cg;cg;wkef@jyefcJhonf?

“OD;atmifa&$acgif;aqmifonfh tzGJ@csKyfonf nDvmcHudk wuf

a&mufae&mu a': atmifqef;pk=unf tus,fcsKyfu vGwfajrmufvm

rS tckvdk jzpfay:vm&onfjzpfonfhta=umif;/ ,if;onf wiful;=uHpnf

r_omjzpfa=umif;” [lI ajymqdkjyD; a':atmifqef;pk=unftay: cg;cg;

onf;onf; tjypfzdk@cJh=uonf?

xdk@aemuf ppftpdk;&onf tzGJ@csKyftay: enf;rsKd;pHkjzifh &ef&Smydwfyif

uef@owfr_rsm;udk qufwkdufjyKvkyfvmcJhonf?

trsKd;orD;xl;cRefqk&&Sd

xdkpOftwGif; e,l;a,muftajcpdkuf ‘rpf’ (Ms) r*~Zif;rS 1995 ck

ESpftwGuf trsKd;orD;xl;c|efqk (12) qka&G;cs,fcJh&wGif a':atmifqef;pk

=unfyg0ifcJhonf?

acgif;jzwfjyD;udk,f,l

e0wppftpdk;&onf trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJ@csKyfudk ‘acgif;jzwfjyD;

udk,f,l’ qdkonfh enf;AsL[mrsKd;udk wdk;jr‡ifhusifhoHk;um OD;aqmifol xdyfydkif;

tqifhESifh atmufajcpnf;±Hk;a&; tqifhqifht=um; tquftpyfrJh

atmif v_yf&Sm;r_r&&Sdatmif tpDtpOf&Sd&Sdwdk;jr‡ifh vkyfaqmifvmcJhonf?

Page 165: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif164

om"utm;jzifh ygwDqdkif;bkwfrsm;jzKwfcsjcif;/ qdkif;bkwfvufcHwifxm;

onfhtdrf&Sifrsm;udk qufvufrwif0Hhap&ef enf;rsKd;pHkjzifh [ef@wm;/ +cdrf;

ajcmuf/ zdtm;ay;jzKwfcscdkif;jcif;/ tzGJ@csKyf0ifa&SŒaersm;/ q&m0efrsm;udk

a&SŒaevdkufcGifhESifh aq;ukocGifhr&&Sdap&eftwGuf vdkifpif±kyfodrf;jcif;/ t

zGJ@0ifrsm;.rdom;pk0ifrsm; Xmeqdkif&m0efxrf;rsm;jzpfaeygu rdom;pk0if

rsm;udk jcdrf;ajcmufzdtm;ay;I tzGJ@csKyf0iftjzpfrS EkwfxGufcdkif;jcif;/ tzGJ@

csKyf0ifrsm;udk trsKd;pHkta=umif;&SmI rw&m;zrf;qD;ta&;,ljcif;/ yk'fxD;

yk'frrsKd;pHkwyfI ESpf &Snfaxmifrsm;csrSwfjcif; ponfwdk@udk ,kwfrm

aumufuspfpGm jyKvkyfvmcJhonf?

twdkuftcdkufcH&

a':atmifqef;pk=unf. ygwDpnf;±Hk;a&;c&D;pOfrsm;tay: Yvnf;

ay:ay:xifxif taESmifht,SufjyK [ef@wm; wm;jrpfcJhjyD; ppftpdk;&zGJ@

pnf;xm;onfh vufudkifwkwf cg;ydkufaqmiftzGJ@tpnf;jzpfonfh =uHŒcdkif

a&;toif;0ifrsm;udktoHk;jyKum touftEœ&m,fjyKonftxd ajymif

ajymifwif;wif; zdESdyfapmfum;vmcJhonf?

EdkifiHa&;ygwDonf jynfolvlxk.vkdvm;csufESifhqENudk nDnGwf pk

pnf;r_jyKEdkifa&;twGuf EdkifiHa&;t& pepfwus zGJ@pnf;xm;onfh tzGJ@

tpnf;wckjzpf&m EdkifiHa&;ygwDw&yfonf 'Drdkua&pDudk rSefuefpGm usifh

oHk;EdkifcGifhESifh jynfolvlxkudk ppfrSefpGm udk,fpm;jyKcGifh&&Sd&ef vdktyfay

onf? xdk@jyif EdkifiHa&;ygwDrsm;onf t&Snfojzifh wnfwnfjidrfjidrf cdkif

rmpGm &yfwnfEdkifa&;twGuf pnf;±Hk;a&;pGrf;&nfrsm;tay: wnfrSDae

aoma=umifh EdkifiHawmftwGif; vGwfvyfpGm pnf;±Hk;v_yf&Sm;cGifh &&Sd&rnf

jzpfonf?

1996 ckESpf/ Edk0ifbmv 9 &ufae@wGif ygwDpnf;±Hk;a&;c&D;pOftjzpf

c&D;xGufpOf a':atmifqef;pk=unfESifh 'kOuUX ol&OD;wifOD;/ 'kOuUX OD;

=unfarmifwdk@ pD;eif;vdkufygcJhonfhum;udk =uHŒzGH@vl&rf;um; 200 ausmf

u wkwf/ "m;/ ausmufcJvufeufrsm;pGmudkifjyD; &efukef+rdKŒv,facgif A

Page 166: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 165

[ef;+rdKŒe,f&Sd q&mpHESifh *Gwfwvdwfvrf;qHkY 0dkif;0ef;t=urf;zuf wdkuf

cdkufonftxd ajymifususjyKvkyfvmcJh=uonf? tqdkygae&monf jynf

xJa&;0ef}uD;XmeESifh jrefrmEdkifiH&JcsKyf±kH;wnf&Sd&mae&mteD;wGif ae@cif;

a=umifawmif vlpnfum;&mY wdkufcdkufcH&jcif;jzpfonf?

1997 ckESpf/ Edk0ifbmv 15 &ufaewGif EdkifiHawmfjidrf0yfydjym;r_

wnfaqmufa&;tzGJ@ (e0w)onf EdkifiHawmfat;csrf;oma&;@Sifh zGH@+zdK;

a&;aumifpD (etz) tjzpf trnfajymif;vJvdkufjyD; aemufydkif;wav#muf

vHk;Yvnf; tzGJ@csKyfonf etz.enf;aygif;pHkjzifh qufvufzdESdyfapmf

um;r_udk cHcJh&±Hkomru etz. t"du OD;wnf&efoltjzpfyg owfrSwfcH

cJh&onf?

1998 ckESpf/ ZGefv 23 &ufae@wGif trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf

OD;atmifa&$onf enf;rsKd;pHkjzifh zdESdyfcHae&onfh=um;rS &ufaygif;(60) t

wGif; v$wfawmfac:,lay;a&;udk xyfrHawmif;qdkcJhonf? odk@aomf ppf

tpdk;& vHk;0y,fcsvdkufonf?

xdk@a=umifh 1996 ckESpf/ pufwifbmv 16 &ufae@wGif ‘ jynfol@

v$wfawmfudk,fpm;jyKaumfrwD’ (Committee Representing The People’s

Parliament-CRPP) udk pwifzGJ@pnf;cJhonf? 1990 jynfhESpf ygwDpHk taxG

axGa&G;aumufyGJ}uD; usif;yjyKvkyfjyD;aemuf rvGJraoGac:,lay;&rnfh

jynfol@v$wfawmfudk e0w wjzpfvJ etzppftpdk;&u vHk;0ac:,lay;

jcif;r&SdonfhtwGuf jynfol@v$wfawmfac:,la&;onf etztwGufom

wm0ef&Sdonfr[kwf/ jynfolua&G;cs,fwifajr‡mufxm;onfh jynfol@

v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;Yvnf; wm0ef&Sdonf[k oHk;oyfI ‘ jynf

ol@v$wfawmf ac:,la&;&nf&G,fcsufjzifh jynfol@v$wfawmf udk,fpm;jyK

aumfrwDudk zGJ@pnf;cJhjcif;jzpfonf? jynfol@v$wfawmf udk,fpm;jyK aumf

rwDudk zGJ@pnf;cJhjyD;aemuf 1998 ckESpf/ pufwifbmv 16 &ufae@wGif yxr

t}udrftpnf;ta0;udk w&m;0ifusif;ycJhonf?

1990 jynfhESpf ygwDpHktaxGaxGa&G;aumufyGJwGif a&G;aumufwif

ajr‡mufcHcJh&onfh jynfol@v$wfawmfudk,fpm;vS,f 485 OD;&SdcJhjyD; uG,f

Page 167: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif166

vGefoGm;ol (26) OD;udkz,fvdkufygu usef&Sdol 459 OD;&Sd&m trsKd;om;

'Drdkua&pDtzGJ@csKyfESifh r[mrdwfEdkifiHa&;ygwDrsm;rS tEdkif&jynfol@v$wf

awmf udk,fpm;vS,faygif; 251 OD;. ‚if;[email protected] tzGJ@csKyf A[dk

tvkyftr_aqmiftzGJ@odk@ tm%mtyfESif;xm;onfhvkyfydkifcGifhrsm;t&

(a&G;aumufcHv$wfawmfudk,fpm;vS,fpkpkaygif;. 52 µudk udk,fpm;jyK

0J rS ,m (yxrwef;) - OD;vGif? OD;at;omatmif? OD;atmifa&T? OD;oef;xGef;? OD;wifOD;

0J rS ,m ('kwd,wef;) - OD;vSaz? OD;pdk;jrifh? OD;vGef;wif? OD;nGefYa0? a':atmifqef;pkMunf

vsuf) trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfu uruxjyK OD;aqmifum jynfol@

v$wfawmfudk,fpm;jyKaumfrwDudk atmifjrifpGm zGJ@pnf;EdkifcJhjcif; jzpfonf?

pwifzGJ@pnf;pOfu jynfol@v$wfawmfudk,fpm;jyKaumfrwD0ifrsm;rSm

(1) OD;atmifa&$ - OuUX

(2) OD;oef;xGef; - twGif;a&;rSL; (1)

(3) OD;at;omatmif - twGif;a&;rSL; (2)

(4) ol&OD;wifOD; - tzGJ@0if

(5) a':atmifqef;pk=unf - tzGJ@0if

(6) OD;vGif - tzGJ@0if

(7) OD;vSaz - tzGJ@0if

(8) OD;pdk;jrifh - tzGJ@0if

Page 168: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 167

(9) OD;vGef;wif - tzGJ@0if

(10)OD;nGef@a0 - tzGJ@0if

ponfwdk@ jzpfonf?

pwifzGJ@pnf;pOfu twGif;a&;rSL;OD;at;omatmifonf (1) &cdkif

'Drdkua&pDtzGJ@csKyf/ (2) &Srf;trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (3) rGeftrsKd;om;

'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (4) ZdkrD;trsKd;om;uGef*&uf ponfhtzGJ@ (4) zGJ@. udk,f

pm;vS,fjzpfonf?

CRPP yxr t}udrftpnf;ta0; yxrae@rSmyif jynfolhv$wfawmf

OuUX tjzpf a'gufwmOD;apmjratmifudk a&G;cs,fwifajr‡mufcJh=uonf?

a'gufwmOD;apmjratmifonf &cdkif'Drkdua&pDtzGJ@csKyfrSjzpfjyD; &cdkifjynf

e,f ajrmufOD;rJqENe,ftrSwf (1) rS a&G;aumufcH jynfol@v$wfawmf

udk,fpm;vS,fjzpfonf?

CRPP tpnf;ta0;Y aumfrwD. a=unmcsuftrSwf(1) xkwfjyef

cJhonf? a=unmcsufY TaumfrwDonf 1990 jynfhESpf ygwDpHk 'Drdkua&pD

taxGaxGa&G;aumufyGJ Oya'ESifhtnD v$wfawmfac:ay;a&;rlt& v$wf

awmfac:,lay;a&;jzpfajrmufonftxd v$wfawmfudk,fpm; aqmif&Guf

oGm;rnf[k twdtvif;azmfjya=unmcJhonf?

jynfol@v$wfawmfudk,fpm;jyKaumfrwD zJG@pnf;vdkufonfhtay:

awmfvSefa&;e,fajrESifh jynfya&muf ta&G;cs,fcH jynfol@v$wfawmf

udk,fpm;vS,frsm;uvnf; tm;wufoa&m axmufcHvkduf=ujyD; jynfy

a&mufv$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;jzpf=uonfh a'gufwmpdef0if;/ OD;bdk

vSwifh/ OD;vseftkyf/ OD;armifarmifat;/ OD;vSOD;/ OD;odef;OD;/ a'gufwmwifh

aqG/ a'gufwmZvyfxef/ OD;u,f'Dbl;&D;/ OD;cGefrwf&fudkbef/ OD;',feD&,f

atmif/ OD;wifxGwf/ OD;xefvsef;aygif/ OD;oef;pdef/ OD;omEdk;/ a'gufwm

pef;atmif/ OD;Adkvfaomif;/ OD;xGef;OD; ponfh v$wfawmfudk,fpm;vS,f

(19) OD;u ,if;wdk@udk,fpm; aqmif&GufydkifcGifhtm%mudk CRPP odk@ tyf

ESif;vdkufa=umif; vufrSwfa&;xdk;a=unmcsufxkwfjyef axmufcHcJh=u

onf?

Page 169: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif168

ppftpdk;&onf CRPP zGJ@pnf;r_udk vHk;0vufrcHbJ enf;rsKd;pHkjzifh 'kuQ

ay;vkyfaqmifcJhonfudk awG@&ayonf? v$wfawmfac:,la&;udk axmuf

cHcJh=uonfh typf&yf jidrf;csrf;a&;tzGJ@jzpfonfh &Srf;jynfvlrsKd;aygif;pHk vGwf

ajrmufa&;tzGJ@(&vvz)/ u,ef;jynfopfygwDESifh u&ifeDjynf vlrsKd;

aygif;pHk jynfol@vGwfajrmufa&;wyfOD; (uvvw) tzGJ@wdk@udk ac:,l zd

tm;ay;±Hkru raxmufcHa=umif;a=unmcsuf jyefvnfxkwfcdkif;cJhonf?

xdk@jyif jynfwGif;&Sd a&G;aumufcH v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;udk ac:,lppf

aq;jcif;/ ajccsKyfcH0eftufOya'rsm;ESifh aeapjcif;/ tcsKdŒudk zrf;qD;csKyf

aESmifjcif; ponfwdk@udk ay:ay:xifxifvkyfaqmifvmcJhonf? ppftpdk;&

onf v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;udk ac:,lppfaq; zrf;qD;csKyfaESmif

xm;r_rsm;udkyif “ zrf;qD;csKyfaESmifxm;jcif;r[kwf/ ac:,laqG;aEG;aejcif;

omjzpfonf” [k 0g'jzef@cJhonf? wqufwnf;rSm etzppftpkd;&. vuf

udkifwkwftzGJ@tpnf;jzpfonfh =uHŒcdkifa&;tzGJ@udk toHk;csum jynfe,f/ wdkif;

toD;oD;&Sd +rdKŒ}uD;rsm;wGif jynfol@qENazmfxkwfyGJrsm;udk twif;t"rR

vkyfaqmifvmcJhonf? ,if;vlxktpnf;ta0;}uD;rsm;rS NLD . v$wf

awmf ac:,la&;a=unmcsufudk qefhusif&_wfcsa&;/ NLD udk rw&m;oif;

tjzpfa=unmzsufodrf;a&;/ CRPP, NLD (10) OD;*dk%f;udk ta&;,l &Sif;

vif;ypfa&;ponfhawmif;qdkcsufrsm;udk atmf[pf tiftm;jyapcJhonf?

wzufrSvnf; CRPP zsufodrf;ay;v#if zrf;qD;csKyfaESmifxm;onfh EdkifiH

a&;tusOf;om;rsm;ESifh v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm;udk jyefvnf v$wf

ay;rnf[k rD;pwzuf a&r_wfwzuf urf;vSrf;vmcJhonf?

CRPP ESifhywfoufI 1998 ckESpf/ Edk0ifbmv 23 &ufae@wGif a':

atmifqef;pk=unfu owif;pm&Sif;vif;yGJw&yfjyKvkyf&if; “ 90 jynfhESpf

a&G;aumufyGJ&v'fudk oabmrusvdk@ a&G;aumufyGJ todtrSwfrjyK

awmhjcif;[m vufrcHEdkif/ rjzpfoifh/ v$wfawmfac:,la&;udk qufvuf

}udK;yrf;oGm;r,f? CRPP udk v$wfawmfay: Yomzsufodrf;oGm;r,f” [k

&Sif;vif;ajym=um;cJhonf?

1998 ckESpf/ 'DZifbmv 8 &ufae@wGif jynfol@v$wfawmfudk,fpm;jyK

Page 170: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 169

aumfrwD tpnf;ta0;udk usif;ycJhjyD; ‘jynfol@v$wfawmfa&;&m aumfr

wD’ udk xyfrHzGJ@pnf;vdkufonf? jynfol@v$wfawmfa&;&maumfrwDrsm;rSm

(u) wdkif;&if;om;a&;&maumfrwD / OuUX - OD;at;omatmif

twGif;a&;rSL; - a':atmifqef;pk=unf

(c) b¾ma&;/ pD;yGm;a&;/ ukefoG,fa&;&maumfrwD / OuUX -

OD;nGef@a0

(*) Oya'a&;&maumfrwD / OuUX - ol&OD;wifOD;

(C) ynma&;&maumfrwD / OuUX - a':atmifqef;pk=unf

(i) usef;rma&;/ vlr_a&;aumfrwD / OuUX - OD;vGif

(p) EdkifiHwumqufqHa&;aumfrwD / OuUX - OD;atmifa&$

(q) awmifolv,form;a&;&maumfrwD / OuUX - OD;pdk;jrihf

(Z) tvkyform;a&;&maumfrwD / OuUX - OD;oef;xGef;

twGif;a&;rSSL; - OD;vGef;wif

(ps) v$wfawmfa&;&maumfrwD / OuUX - OD;vSaz

(n) umuG,fa&;&maumfrwD / OuUX - ol&OD;wifOD;

ponfwdk@jzpfonf?

vGwfvyfa&;qk

2000 jynfhESpf/ rwfv 18 &ufae@wGif tdkif,mvefEdkifiH 'AŠvif+rdKŒ

wGif a':atmifqef;pk=unftm; 'AŠvif+rdKŒawmf. ‘vGwfvyfa&;qk’

udk *k%fjyKcsD;jr‡ifhcJhonf? qkudk ol@udk,fpm; om;i,fxdefvif; ac: uif

tJ&pfu qkvufcH,lcJhonf? *k%fjyKrSwfwrf;v$m;tm; a':atmifqef;pk

=unf udk,fwdkifwufa&mufvufrSwfa&;xdk;Edkifonhftcsdeftxd apmifh

qdkif;xm;rnfjzpfonf? awmiftmz&duorRwa[mif; ref'Jvm;tm;

qkcsD;jr‡ifhcJhpOfuvnf; tvm;wl udk,fwdkifvufrSwfa&;xdk;Edkifonftxd

rSwfwrf;v$mwGif csefvSyfxm;cJhzl;onf? tqdkygqkudk tar&dueforRw

a[mif;rsm;jzpf=uonfh *|eftufzfuae'D/ bDvfuvifwef/ 'kwd&ajrmuf

ykwf&[ef;rif;}uD; *|efaygvfESifh rmomx&Dqmwdk@tm; qkcsD;jr‡ifhcJhjyD;jzpf

Page 171: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif170

onf?

*kPfjyKaw;

c&pf 2000 jynfhESpftwGuf tdkif,mvefEdkifiH/ +rdKŒawmf 'AŠvif tkyf

csKyfa&;tzGJŒrSay;tyfonfh +rdKŒawmf*k%fxl;aqmifqk a':atmifqef;pk

=unfESifh yl;wGJ&&SdcJhol a&mcfhaw;oH&Sif bdkEdkESifhtzGJ@rS a':atmifqef;pk

=unftm; *k%fjyKpyfqdkxm;onfh “Walk On” aw;oDcsif;udk 2002 ckESpf/

azazmf0g&Dv (27) &ufae@Y tar&duefjynfaxmifpk *&rfrDaw;*Dw

qkay;yGJwGif taumif;qHk;qkcsD;jr‡ifhcHcJh&onf?

'kwd,tBudrf aetdrftus,fcsKyf

2000 jynfhESpf/ =o*kwfv (24) &ufae@wGif 'kwd,OuUX ol&OD;wif

OD;/ &efukefwdkif; pnf;±Hk;aumfrwDOuUX ocifpdk;jrifh/ &efukefwdkif; pnf;±Hk;a&;

tzGJŒ0if a'gufwmrsKd;atmif/ tzGJŒcsKyfvli,f(16) OD; ¡,mOfarmif; ESpfOD;

tygt0if¢ wdk@ESifhtwl &efukefwzufurf; 'v+rdKŒrSwqifh &efukefwdkif;/

uGrf;jcHukef;+rdKŒESifh aumhrSL;+rdKŒrsm;odk@ pnf;±Hk;a&;udpPrsm; aqmif&Guf&ef

&efukef+rdKŒyef;qdk;wef;qdyfurf;rSwqifh c&D;xGuf&ef pDpOfcJh&m yef;qdk;wef;

qdyfurf;wGif wem&DcGJcef@ tm%mydkifrsm;rS ydwfqdk@xm;cJhjyD;rS wzufurf;

okdhul;cGifh&cJhonf? 'v+rdKŒodk@ a&muf&Sdonfhtcg }udKwifapmifhqdkif;ae

onfh tzGJ@csKyfum;ESpfpD;jzifh uGrf;jcHukef;odk@ c&D;xGufvmpOf 'v+rdKŒrS

txGuf (3) rdkifcefhta&muf usefppfom;&yfuGufwGif tm%mydkifrsm;rS

a&SŒc&D;rqufEdkif&ef twif;t"rRydwfqdk@wm;jrpfxm;ojzifh tqdkyg ae

&mYyif c&D;qufxGufEdkifonftxd tajccsapmifhqdkif;aecJh&m (9) &uf

ajrmufae@jzpfonfh pufwifbmv (1) &ufn 11;15 em&DwGif &JwyfzGJ@ESifh

ppfaxmufvSrf;a&;tiftm; 300 ausmfu a':atmifqef;pk=unfESifh

tzGJ@tm; 0ifa&mufpD;eif;jyD; twif;t=uyfzrf;qD;csKyfaESmifac:aqmifjyD;

&efukef+rdKŒodk@jyefydk@I 2000 jynfhESpf/ pufwifbmv 1 &ufae@rS 14 &uf

ae@txd 'kwd,aetdrftus,fcsKyfjzifh zrf;qD;xdef;odrf;xm;jcif; cHcJh&

Page 172: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 171

onf?

wwd,tBudrf aetdrftus,fcsKyf

xdk@aemuf 2000 jynfhESpf/ pufwifbm 20 &ufae@wGif 'kwd,OuUX

OD;wifOD;ESifhtwl tzGJ@0ifrsm;vdkufygvsuf tzGJ@csKyfv_yf&Sm;r_r&Sdedkif&ef ydwf

yifwm;qD;r_rsm;/ tzGJ@csKyf±Hk;rsm;ydwfapjcif;/ qdkif;bkwfrsm;csapjcif;rsm;udk

pHkprf;avhvm&ef yxrc&D;pOftjzpf naerD;&xm;jzifh rEœav;odk@ oGm;

a&muf&ef pDpOfcJh&m rD;&xm;vufrSwfukefaeonf[k ta=umif;jyI

vufrSwfa&mif;ray;bJ aemufwae@ eHeufapmapm 2000 jynfhESpf/ puf

wifbm 22 &ufae@wGif &efukefblwm}uD;rS t"rRaetdrfjyefydk@jyD; wwd,

t}udrf aetdrftus,fcsKyfjzifh zrf;qD;xdef;odrf;jcif; cHcJh&jyefonf?

rdwfzufEdkifiHrsm; aygif;pnf;a&;qdkif&mqk

a':atmifqef;pk=unfonf 2001 ckESpftwGuf *smreDEdkifiH tajc

pdkuf EdkifiHwum EdkifiHa&;ESifh ,Ofaus;r_rsm; vGwfvyfpGm aygif;pnf;a&;

qdkif&m qkay;a&;tzGJ@}uD;. rdwfzufEdkifiHrsm; aygif;pnf;a&;qdkif&mqk

(Collegue United Nations) qkudk &&SdcJhonf? tqdkygqk&&Sdolrsm;teuf

a':atmifqef;pk=unfonf yxrqHk;trsKd;orD;jzpfonf? 1999 ckESpfwGif

ydkvefEdkifiHorRw/ 2000 jynfhESpfwGif [efa*&DEdkifiH0ef}uD;csyfESifh EdkifiHjcm;

a&;0ef}uD;Xme0ef}uD; rpPwm[Gef;wdk@&&SdcJhjyD; a':atmifqef;pk=unfonf

wwd,ajrmuf qk&&SdcJholjzpfonf?

jyefvnfvGwfajrmuf

a':atmifqef;pk=unfonf aetdrftus,fcsKyftjzpf 1 ESpf 5 v

14 &ufuscHcJh&jyD;aemuf 2002 ckESpf/ arv 6 &ufae@wGif aetdrf t

us,fcsKyfrS jyefvnfvGwfajrmufvmcJhonf?

vGwfajrmufvmjyD;aemuf 0g&Sifwefydk@pfowif;pmwGif yl;wGJxkwfa0

onfh Parade owif;pHkr*~Zif;wGif jrefrmh'Drdkua&pDrdcif}uD; a':atmifqef;

Page 173: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif172

pk=unfu “All We Want is Our Freedom” (vGwfvyfa&;udkyJ usrwdk@ vdkcsif

w,f) acgif;pOfjzifh aqmif;yg;wyk'fa&;om;cJhonf?

tqdkygaqmif;yg;Y“ jrefrmEdkifiHw0ef; c&D;oGm;vm&if; usru vl

awGudk bmvdk@ 'Drdkua&pDudk vdkcsifwmvJvdk@ar;=unfhrdygw,f? r=umc%

qdkovdk t=um;&qHk;tajzuawmh usaemfwdk@ usrwdk@ vGwfajrmufcsifvdk@

qdkwm usrem;vnfygw,f? olwdk@&JŒuH=urRmudk olwdk@udk,fwdkif yHkazmf

qHk;jzwfcGifhr&SdbJ zdESdyfcHae&wmu vGwfajrmufvdkcsif=uygw,f? vuf

euftiftm;/ tajccHwJhtrdef@awGeJ@ xif&mpdkif;r_awGatmufrSm a&muf

ae&wJh olwdk@&JŒedpP"l0=uHKawG@ae&wJhtjzpfawGudk &SdwJhtwdkif; &ifzGifhajym

jycsifwmvdkhqdkygw,f? olwdk@todOm%fynm&JŒpdefac:r_udk jznfhqnf;r

ay;EdkifwJhynma&;pepftay: rauseyfcsufawGudk olwdk@ xkwfazmf ajym

vdk=uygw,f? a0zef/ aqG;aEG;/ jiif;ckHEdkifolawGjzpfjyD; pk±Hk; oDqdk/ atmf[pf/

=obmay;ydkifzdk@ axmifaomif;odef;ru pka0;EdkifolawGjzpfvdk=uygw,f?

jrefrmEdkifiHu vli,fawG[m us,fjyef@vGef;wJhar#mfvifhcsufawGeJ@

tHhrcef;r_awGjynfhapwJh vli,fb0&JŒ Edk;=um;wufºuGwJht&G,fawGudk

tjynfht0ydkifqdkifcsifw,f? ra&&mr_awG/ }uD;us,fr_awGeJ@ pdwful;,Ofr_

awG/ awmufycrf;em;r_eJ@ zDvmqef@usifr_awG/ =urf;wrf;cufwefr_eJ@ odrf

arG@r_awG wef;pDjynfhaewJhvli,fb0udk tjynfht0&,lvdk=uygw,f?

jrefrmtrsKd;orD;awGtaeeJ@a&m bmawGvdktyfygovJ? ukefaps;E_ef;

}uD;jrifhr_&JŒzdpD;r_'%fa=umifh tm;ysufjiD;aiG@avmufatmif tdrfr_xdef;

odrf;ae&wJhb0u vGwfajrmufcsif=uygw,f? vGwfvyfpGmawG;awm=uH

qrdvdk@ cifyGef;jzpfol tjypfay;ta&;,lcH&rvm;/ 'grSr[kwf uav;awG

rsm; b0&JŒtcGiftvrf;awGqHk;yg;oGm;rvm;qdkwJh pdk;&drfa=umifh=ur_awG

u uif;vGwfcsif=uygw,f? rdom;pkudk axmufyHhEdkifatmif cE<mudk,fudk

&if;ae&wJhb0u vGwfajrmufzdk@ awmifhwae=uwJhtrsKd;orD;awGvnf;

awmfawmfrsm;rsm; trsm;}uD;udk &Sdygw,f?

usrawG@qHkcJhwJh v,form;/ ,morm;awGqdk&if olwdk@qENtwdkif;

pdkufysKd;xGef,ufcsif=uw,f? rawmfrw&m;aps;ESdrfcH&jyD; tpdk;&udk r

Page 174: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 173

a&mif;rae&jcdrf;ajcmufcH&wmrsKd;awGu uif;vGwfjyD; olwdk@xGufukef

awGudk udk,fhqENeJ@udk,f aps;uGufwif a&mif;csvdk=uygw,f?

olwdk@[m edpP"l0 ajreJ@zufjyD; b0udk ±kef;uef&yfwnfolawGyg? 'D

vdk =urf;wrf;wJhb0awGtay:rS usKd;a=umif;rqDavsmfwJhtrdef@awGeJ@ em;

vnf&cufwJhtm%mydkifawGa=umifh aemufxyf 0efxkyf0efydk; jyefrjzpfcsif

=uawmhygbl;?

'geJ@ trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyftzGJ@0ifawG usrwdk@a&mvdk@ ar;p&m

&Sdygw,f? usrwdk@wawG wdkif;jynfvGwfajrmufzdk@ cufcufcJcJ vkyfudkifae

ygw,f? 'Dvdkvkyfudkifaewm[m 'Drdkua&pDtay: ra&r&meJ@ taumif;

jrifar#mfvifhjyD; xif&mvkyfudkifaewm r[kwfygbl;? 'Drdkua&pDqdkwm ol&JŒ

awmufyr_udk =um&Snfxdef;Edkifatmif tjrJwap ta&mifwifay;&wJh

&wemwyg; jzpfw,fqdkwm usrwdk@ odygw,f? ysufpD;qHk;&_H;wm/ tcdk;cH

&wmawGrjzpfatmif umuG,fzdk@ 'Drdkua&pDudk rsufjcnfrjywf apmifh=uyf

=unfh±_ae&ygvdrfhr,f? vGwfvyfwJh jrefrmjynfuom vl@*k%foduQmudk

wefzdk;xm; av;pm;wJhEdkifiH wnfaxmifEdkifrSmrdk@ vGwfajrmufa&;twGuf

u usrwdk@wawG yifyifyef;yef; }udK;pm;ae=uwm jzpfygw,f?

wdkif;jynfw0ef; vSnfhvnfoGm;wJhtcg vlawGu usraetdrf t

us,fcsKyfeJ@ ae&wJhtcsdefawGrSm b,fvdkcHpm;&ovJvdk@ ar;=uygw,f?

yxrt}udrf (6) ESpfeJ@ 'kwd,t}udrf (19) v usr aecJh&ygw,f? rdom;

pk rdwfaqGtaygif;toif;awGeJ@ cGJcGmjyD; usr b,fvdkaecJhovJaygh? ar;rS

ar;=uygavw,f? 'Dtm%m&SifEdkifiHrSm ,Hk=unfcsuftwGuf tusOf;cs

cH&oluom trSefwu,f vGwfvyfoljzpfw,fvdk@usru jyefajzyg

w,f? rSefygw,f? usrwdk@[m usrwdk@&JΠomrefb0vGwfvyfcGifhawGudk

ay;qyfxm;&w,f? 'gayrJh vlom;b0&JŒwefzkd;t&SdqHk;jzpfwJh ,Hk=unf

csuf trSefw&m;tay: usrwdk@=uHŒ=uHŒcH&yfaecJh=uygw,f? 'Dae&mrSm

jynfolvlxktwGuf usrtvdkcsifqHk;uawmh ppfrSefwJhvGwfvyfcGifhudk

tmrcHumuG,fay;Edkifzdk@eJ@ trSefwu,f vHkvHkjcHKjcHKumuG,fay;Edkifzdk@ t

wGuf vGwfvyfcGifhygyJ?

Page 175: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif174

*kPfjyKcsD;jr§ifhyGJ

aetdrftus,fcsKyfrS vGwfajrmufjyD; &ufydkif;twGif;rSmyif 2002

ckESpf/ arv 23 &ufae@Y AkdvfrSL;atmif (&JabmfoHk;usdyf) OD;aqmifaeonfh

0g&ifhEdkifiHa&;orm;}uD;rsm;u aetdrftus,fcsKyfrS vGwfajrmufvmaom

a':atmifqef;pk=unftm; 0g&ifhEdkifiHa&;orm;}uD;ocifodef;az (0g;c,f

r) aetdrfwGif *k%fjyKyGJusif;yI yef;uHk;pGyf*k%fjyKum a&SŒquf aqmif

&Guf&rnfh 'Drdkua&pDa&;wdkufyGJtwGuf vGwfvyfa&;}udK;yrf;umv

twGif; t*Fvdyfe,fcsJŒwdk@tm; wdkufcdkuf&mwGif AdkvfcsKyfatmifqef; udkif

pGJcJhaom oHk;a&mifjc,fa'gif;tvHESihf zufqpf*syefwdk@tm; wdkufcdkuf&m

wGif udkifpGJcJhonfh teDa&mifatmufcHaxmifhwGif =u,fjzLwyfxm;aom

tvHwdk@udk trSwfw&ay;tyfcJhonf?

*kPfxl;aqmifyg&*lbGJU csD;jr§ifhcH&

2002 ckESpf/ arv 25 &ufae@wGif usif;yonfh tar&duefjynf

axmifpk/ e,l;a,muf+rdKŒ&Sd bmhofaumvdyf. (142) }udrfajrmuf bGJŒESif;

obiftcrf;tem;Y a':atmifqef;pk=unftm; *k%fxm;aqmif yg&*l

bGJ@udk csD;jr‡ifhtyfESif;cJhonf? tvm;wl 0g&Sifwef'DpD&Sd tar&duef wuU

odkvf. 1996 ckESpf aqmif;&moDbGJ@ESif;obif tcrf;tem;Yvnf; a':

atmifqef;pk=unftm; *k%fxl;aqmifyg&*lbGJ@ csD;jr‡ifhcJhzl;onf?

a':vmwpfoef;wef vGwfvyfaompdwf"gwfqk

tar&duefjynfaxmifpk&S d z&D;'rf;zd k&rftzGJ@}uD; (Freedom Forum

Foundation) uvnf; a':atmifqef;pk=unftm; ‘vGwfvyfaom pdwf

"gwfqk’ csD;jr‡ifhay;cJhonf? av[kefpD;ysHºuGae[ef tawmifyHESpfckyg

±kyfwkESifh qkaiGtar&duefa':vmwpfoef;udk csD;jr‡ifhcJhjcif;jzpfonf? t

qdkygqkonf jynfolvlxk.ESvHk;om;wGif pGJrufavmufatmif owœd

ajymifajrmufpGm v_yf&Sm;aqmif&Gufolrsm;tm; a&G;cs,fay;tyfonfhqk

jzpfonf? a':atmifqef;pk=unftm;vnf; 'Drdkua&pDtoGiful;ajymif;

Page 176: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 175

a&;ESifh vl@tcGifhta&;&&Sd&eftwGuf vGwfvyfonfhpdwf"mwfjzifh t=urf;

rzufbJ }udK;pm;v_yf&Sm;aqmif&Gufonfrsm;udk *k%fjyKonfhtaejzifh

qkcsD;jr‡ifhcJhjcif;jzpfonf[k qka&G;cs,faumfrwDu a=unmcJh onf?

atoif EdkifiHwum 'Drdkua&pDqk

2002 ckESpfonf a':aqmifqef;pk=unftwGuf qktrsm;qHk;&&Sd

aomESpf[k qdk&ayrnf? 2002 ckESpf/ pufwifbmv 20 &ufae@wGif

*&dEdkifiH atoif+rdKŒawmfrS ‘atoifEdkifiHwum'Drdkua&pDqk’ (Athens

International Prize for Democracy) &&SdcJhonf? qktjzpf 'Drkdua&pDzcifjuD;

Pedicles . udk,fwydkif;yHk±kyfwkwpfckESifh Honorary Citizen of Athens [k

pmwrf;a&;xdk;xm;onfh a&$wHqdyfwckjzpfonf? a':atmifqef;pk=unf

onf tqdkygqk&&Sdonfh urBmhyxrqHk;yk*~dKvfjzpfygonf?

2002 ckESpf/ Edk0ifbmv 16 &ufae@wGifvnf; jyifopfedkifiHyg&D+rdKŒY

a':atmifqef;pk=unftm; ,leufpudktzGJ@}uD;. onf;cHpdwf&Snfr_ESifh

t=urf;rzufr_jr‡ifhwifa&;qdkif&m Madanjeel Singh qk csD;jr‡ihfcH&onf?

tqdkygonf qkaiGa':vmwpfodef;yg&Sdonf?

2002 ckESpftwGuf pDteftef (CNN) EdkifiHwumowif;Xme.

tm&Sa'o owif;ta&;}uD;qHk; xdyfwef;owif; 10 yk'fwGif a':atmif

qef;pk=unfaetdrftus,fcsKyfrS vGwfajrmufvmonfh owif;yg&SdcJh

onf? tjcm;owif;rsm;rSm tif'dkeD;&Sm;EdkifiH bmvDu|ef;wGif AHk;cGJcH&onfh

owif;/ ta&SŒwDarmEdkifiHopf ay:xGef;vmonfhowif;/ ygupPwefwGif

ppftkyfcsKyfa&;rS t&yfom;tkyfcsKyfa&;odk@ ajymif;vJvmonfhowif;/

w±kwfjynfY acgif;aqmiftajymif;tvJowif;/ udk&D;,m;u|ef;qG,f

wif;rmr_owif;rsm;yif jzpfygonf?

jAdwdefEdkifiHrS xkwfv$ifhaeonfh BBC rsufarSmufa&;&mtpDtpOfrS

jAdwdefEdkifiH aomw&Sifrsm;. qENrJay;onfh tpDtpOfwGif “ *k%fxl;

aqmif jAdwdefEdkifiHom;tjzpf EdkifiHwumrS yk*~dKvfrsm;xJrS rnfol@tm;

ay;rnfenf;” [lonfh qENrJppfwrf;wGif aomw&Sif (51) &mcdkifE_ef;u

Page 177: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif176

a':atmifqef;pk=unftm; qENrJay;cJh=uonf? tar&duef orRw

a[mif; bDvfuvifweftm; qENrJay;ol 18 &mcdkifE_ef;om &SdcJhonf?

&cdkifjynfe,f pnf;½Hk;a&;c&D;pOf

2002 ckESpf/ 'DZifbmv 25 &ufae@wGif a':atmifqef;pk=unfESifh

tzGJhonf &cdkifjynfe,fpnf;±Hk;a&;c&D;pOfxGufcJhonf? oufqdkif&mtm

%mydkifrsm;u a':atmifqef;pk=unfwdk@. ,mOfwef;udk oGm;vmI r&

atmif enf;rsKd;pHk aESmuf,Suf[ef@wm;cJhonfhtjyif oHql;}udK;rsm;/ x&yf

um;rsm;/ ajrwl;um;rsm;jzifh ydwfqdk@xm;cJhonf? &yfuGufaevlxktm;

vnf; a':atmifqef;pk=unf. w&m;yGJodk@ rwuf&ef jcdrf;ajcmuf [ef@

wm;cJhonf?

ÙÙÙ

Page 178: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 177

tcef; (7)

'DyJ,if; vkyfMuHowfjzwfrI

2003 ckESpf/ arvwGif a':atmifqef;pk=unf/ OD;wifOD;ESifh NLD t

zGJ@0ifrsm; ppfudkif;wdkif;odk@ pnf;±Hk;a&;c&D; oGm;a&mufcJhonf? xdkc&D;pOf

twGif; arv 30 &ufae@wGif a&$bkdc±dkif/ 'DyJ,if;+rdKŒteD; usD&GmY etz

Y ppftpdk;&apcdkif;csuft& ,if;wdk@vufyg;aprsm;u acsmif;ajrmif; wdkuf

cdkufcJh=uonf? 'DyJ,if;vkyf=uHowfjzwfr_Y t=urf;zufcHcJh&ol a':nGef@

nGef@u xdkpOfu tjzpftysufudk atmufygtwdkif; tao;pdwf rSwfrdor#

jyefvnfajymjycJhavonf?

“arv 30 &ufae@reuf 9 em&D rHk&Gm+rdKŒ NLD ±Hk;a&SŒrSm a':atmif

qef;pk=unfu wufa&mufvmcJhwJh vlxky&dwfowfudk rdef@cGef;ajym=um;

ygw,f? rdef@cGef;ajymjyD; jyeftxGufrSm vlxku a':pkeJ@vdkufjyD; ol@&JŒrdef@

cGef;awGudk vdkufem;axmifcsifw,fvdk@ ajymw,f? tJ'DrSmyJ =uHŒzGH@eJ@pGrf;

tm;&SifawG aemufu xyfvdkufwmawG@&ygw,f? tJ'Dwkef;u rHk&Gm+rdKŒ

xJrSm yHkrSefoGm;vmaewJhum;awGvnf; rawG@&awmhbl;? usrwdk@tkyfpk

awG&JŒum;eJ@ =uHŒzGH@&JŒum;awGyJ &Sdygw,f?”

“ae@v,f 1 em&DavmufrSm a':pku bkwvif+rdKŒu vlxkeJ@ awG@

qHkjyD; E_wfcGef;qufpum;ajymcJhygw,f? jyD;awmh NLD vli,ftzGJ@udk zGJ@

pnf;ay;cJhygw,f? usrwdk@ pdkif;jyifuaexGufvmawmh n 7 em&D xdk;

aeygjyD? tJ'DuaexGufvmjyD; rdepf 20avmufrSmyJ usrwdk@ usD&Gm a&muf

vmw,f? tJ'D&GmrSm a':pku tJ'D&Gmem;w0dkufrSmae=uwJh &Gmom;awG

udk E_wfcGef;qufpum; tenf;i,fajymygw,f? tcsdefuvnf; aemuf

usaejyDjzpfvdk@ a':pku rdef@cGef;rajymawmhbl;vdk@ awmif;yefpum; ajym

cJhygw,f? 'DyJ,if;+rdKŒudkvnf; tcsdefrDa&mufzdk@udkawmh usrwdk@awG tJ'D

&Gmuae jyefxGufvmcJh=uygw,f?”

“xGufvmjyD;odyfr=umbl; usrwdk@&JŒum;wef;udk armfawmfqdkif

u,fwpD; a&mufvmjyD; &Gmom;awGudk ±dkufaewJhta=umif; vmajymyg

w,f? a':pkudk}udKqdkzdk@apmifhae=uwJh uav;/ rdef;rtygt0if &Gmom;

Page 179: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif178

awGudk pGrf;tm;&Sif 'dkif,memum;wpD;u twif;0ifwdkufjyD; um;udk

xdk;&yfvdkufygw,f? jyD;awmh um;ay:u vlawGqif;vmjyD; &Gmom;awG

udk qif;±dkufaewmudk vSrf;jrifae&ygw,f? a':pkudk xGufjyD;r}udKqdkzdk@

tpdk;&u }udKwiftrdef@xkwfxm;w,fvdk@ od&ygw,f?

usrtaemufvSrf;=unfhvdkufawmh um;awGtukefvHk; &yfaewm

udk awG@&ygw,f? acgif;rSmvufudkify0gawGpD;xm;wJh bkef;}uD;twkESpfyg;

eJ@ wjcm;vloHk;a,muf a':pkum;em;udkoGm;jyD;awmh a':pkudk wckckajym

wm awG@vdkufygw,f? aemufydkif;rS usrwdk@od&wmu tJ'DvlawGu

a':pkudk um;ay:uqif;jyD; olwdk@udk rdef@cGef;ajymzdk@ ajymwmjzpfygw,f?

jyD;awmh olwdk@awGu a':pkudkawG@zdk@apmifhaewm awmfawm=umjyDvdk@

ajymw,f? 'gu usrwdk@um;wef;udk qufroGm;Edkifatmif tcsdefqGJxm;

wmjzpfygw,f? tJ'DtcdsefrSmyJ a':atmifqef;pk=unfuvnf; &Gmom;

awGudk ±dkufESufaewJhtwGuf 'Dtwdkif;xGufroGm;&ufbl;vdk@ ajymyg

w,f?

odr=umygbl;/ =uHŒzGH@eJ@pGrf;tm;&SifawG tjynfhwifxm;wJh bwfpf

um; 10 pD; avmuf usrwdk@qDudk a&mufvmygw,f? tJ'DrSm usrwdk@

a':pk&JŒum;udk &efukefuygvmwJhvluw0dkif;/ rEœav;uw0dkif;qdkjyD; oHk;

qifh0ef;&HjyD; umxm;=uw,f? olwdk@&JΠbwfpfum;awGxJu (5) pD;u

oifwef;ay;xm;ovdkyJ wnDwnf;&yfjyD; usrwdk@&JŒum;wef;udk rD;

qvdkufawGeJ@ xdk;xm;w,f? tJ'DrSmyJ bwfpfum; 10 pD;ay:rS vufywf

jzLrsm;wyfqifxm;wJh vl 5000 cef@ opfom;wkwfawG/ oHc|efawG/ oH

wkwfawG/ av;cGawGudk,fpDeJ@ qif;vm=ujyD; a0omvD+rdKŒxJ bDvl;0ifo

vdk usrwdk@udk ±dkuf=u/ ESuf=u/ owf=uawmhwmygyJ? olwdk@ awG@or#vl

udk ±dkufjyD; awG@or#qGJ}udK;/ vufaumuf/ em&DawG twif;qGJc|wf,ljyD;

um;awG/ qdkifu,fawGudk zsufqD;=uygw,f?

usrwdk@um;xJrSm&SdaewJholawGtm;vHk; um;xJrSma=umufjyD; 0yfae

=uw,f? um;ay:rSmygvmwJh tbOD;cspfwifu usrwdk@ trsKd;orD; oHk;

a,mufudk,fay:rSm uef@vef@cHjyD; umxm;ay;w,f? tJ'Dvdk vufrSm

Page 180: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 179

ydwfjzLywfxm;wJh =uHŒzGH@eJ@pGrf;tm;&SifawGu wa,mufcsif;pDudk qGJxkwf

jyD; ±dkuf=uw,f? olwdk@u usrwdk@&JŒyifeDtuôsawGudk twif; qGJjzJ=u

w,f? qGJ}udK;/ vufaumuf/ vufqGJtdwfawGudk vk,l=uw,f? usrwdk@

&JŒxrDudkvnf; qGJc|wf=uw,f? 'gayr,fh usrwdk@wudk,fvHk;u aoG;

awGeJ@ &$Jaeawmh olwdk@usr&JŒt0wftpm;awGudk qGJc|wfvdk@r&bl;?

usreJ@ cyfvSrf;vSrf;rSm&SdaewJh trdk;rygwJhum;ay:u vlawGudkvnf;

wuf±dkuf=ujyD; vlESpfa,muf yGJcsif;jyD;aoqHk;oGm;wmudkvnf; awG@&yg

w,f? usrteD;rSmvnf; qdkifu,feJ@ vdkufvmwJhuav;awGudkvnf;vl

4/ 5 a,mufu 0dkif;±dkufaewmudk awG@&ygw,f?

=uHŒzGH@eJ@pGrf;tm;&SifawGu usrudk ±dkufvJ±dkufw,f? ±dkif;vnf; ±dkif;

pdkif;w,f? “eifwdk@u EdkifiHjcm;om;rdef;rudk axmufcH=uw,faygh/ eifwdk@

vnf; olwdk@vdkyJ ukvm;r,m;jzpfcsifwmvm;/ rod&ifrSwfxm;/ igwdk@u

pGrf;tm;”vdk@ajymjyD;awmh usrwdk@udk 0g;vHk;eJ@ ±dkuf=uygw,f? qHyifudk

qGJxm;jyD;awmh ajr}uD;eJ@ acgif;udkaqmifhw,f? wkwfeJ@ acgif;udk ±dkufwJht

wGuf usracgif;uGJoGm;jyD; owdvpfoGm;ygw,f? usrwdk@udk±dkufwJh vlESpf

a,muf[m bkef;}uD;vdk ouFef;0wfxm;wJholyg? aemufESpfa,mufu

awmh OD;xkyfaqmif;xm;jyD; abmif;bDudk 0wfxm;ygw,f? a':atmif

qef;pk=unf&JŒum;armif;orm;u twif;um;armif;ajy;awmh a':

atmifqef;pk=unf vGufoGm;cJhygw,f?

usr owdrvpfcifav;rSm usrwdk@udk (2) em&Davmuf wdkufcdkufwJh

vlawGu rD;/ a&qdkwJh tcsufay;oauFweJ@ jyefqkwfoGm;=uygw,f?

usrowdjyefvnfvmawmh t&rf;udk arSmifrnf;aew,f? atmf[pf t

ultnDawmif;oHawG =um;ae&w,f? usr um;qDudkoGm;zdk@ }udK;pm;

awmh usr&JŒab;ywfywfvnfrSm toufr&SdawmhwJhvlawGeJ@ jynfhae

wmyJ? usr um;ay:rSm c%em;wJhtcsdefrSm bkef;}uD;eJ@ &Gmom; av;

a,mufu u,fzdk@a&mufvmwJhtwGuf olwdk@rSmygvmwJh "gwfrD;eJ@

av#mufxdk;=unfhawmh usrwdk@pD;vmwJhum;udkarmif;wJh um;armif; o

rm;uawmh rsufvHk;tjyifxGuf aoqHk;aeygw,f? aowJhtxd t}uD;

Page 181: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif180

tus,f t±dkufcHxm;&wJhyHkygyJ? tjcm;vlawG vJaewmvnf; awG@&yg

w,f? wcsKdŒvnf; toufr&Sdawmhygbl;? usrwdk@udk tumtuG,fay;cJh

wJh tbOD;cspfwif[mvnf; acgif;[ufwuf}uD;uGJaewmudk awG@vdkuf&

w,f? qdkifu,feJ@ vdkufvmwJhuav;awGvnf; aoukefjyDvdk@awmh xif

wmyJ? bmjzpfvdk@vJqdkawmh olwdk@ bmv_yf&Sm;r_rS r&Sd=uawmhvdk@ygyJ?

wcsKdŒvlawGqdk&if olwdk@&JŒcE<mudk,fxJuaejyD; aoG;awG tqufrjywf

yef;xGufaewmudkvnf; awG@&ygw,f? t&rf;a=umufp&maumif;wJh

toHawGvnf; =um;ae&ygw,f?

bkef;}uD;eJ@&Gmom;awGu usreJ@tzGJ@0ifESpfa,muf/ ausmif;om;

wpfa,muf aygif; (4) a,mufwdk@udk tJ'DteD;ywf0ef;usifrSm&SdwJh bkef;

}uD;ausmif;udk ydk@ay;vdkuf=uygw,f? usrwdk@tm;vHk; vHkjcHKa&;twGuf

bkef;}uD;ausmif;&JŒtjyifbufrSm ykef;ae=u&ygw,f? bkef;}uD;ausmif;u

vlowfr_jzpfwJhae&meJ@ odyfra0;ygbl;? n 12 em&DavmufrSm ppfum;

awGa&mufvmjyD; um;rD;xdk;jyD;awmh '%f&m&aewJholawGudk um;wpDF;/

aoaewJholawGudk um;wpD; (2) pD;cGJjyD; um;ay:ypfwifjyD; ac:oGm;wm

udk awG@&ygw,f? usefum;awGu owfuGif;udk vlawGrjrifatmif

azsmufzsufaeygw,f? arv 31 &ufae@rSm q&mawmfwyg; usrwdk@udk

ydkufqHay;jyD; xGufajy;cdkif;ygw,f? aemufae@reuf 5 em&DcGJavmuf

a&mufawmh q&mawmfu usrwdk@av;a,mufudk bkef;}uD;ausmif;eJ@

5 rdkifavmufa0;wJh &xm;blwmudk vdkufydk@ay;ygw,f? usrwdk@ &xm;eJ@

rHk&Gmjyefygw,f? rHk&Gmwpf+rdKŒvHk;udkvnf; ppfwyfu odrf;xm;ygw,f? usr

&xm;ay:u qif;awmh vHk;0vrf;rav#mufEdkifbl;? usrwdk@av;a,muf

qdkufum;iSm;jyD;awmh rHk&GmxJrSm&SdwJh bkef;}uD;ausmif;udkoGm;w,f? bkef;

}uD;u usrwdk@udk 0Sufxm;ay;w,f? nae 5 em&DavmufrSm usrwdk@&JŒ

'%f&mawGudkaq;ukzdk@ q&m0efac:ay;w,f? usr&JŒacgif;u 2 vufr

avmufuGJaejyD;awmh tcsdefvGefoGm;vdk@ temudkcsKyfvdk@ r&awmhbl;?

q&m0efu usrudk cifAsm; t&rf;toufjyif;w,f? 'Davmuf'%f&meJ@

'Davmuf=um=umaeEdkifwmudk awmfawmftHh=ow,fvdk@ ajymygw,f?

Page 182: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 181

tJ'Daemuf q&m0efu usrudkaq;xdk;ay;jyD; aq;wdkufygw,f? wywf

avmufaejyD;awmh usrwdk@ rEœav;udk jyefoGm;w,f? 'gayrJh ppfwyfu

tJ'D 'DyJ,if;rSmygwJholawGudk vdkuf&Smaew,f=um;vdk@ usr wjcm;&GmrSm

wpfvavmuf oGm;ykef;ae&ao;w,f?

aemufawmh 'DyJ,if;vlowfr_tjzpftysufudk pHkprf;ppfaq;wJh

ta&;ay:aumfr&Sifu vlwa,mufuaejyD; usrudk usrwdk@ =uHKawG@cJh

&wJhta=umif;awGajymjyzdk@ qufoG,fawmif;qdkvmygw,f? 'geJ@ usr

vnf; xkwfazmfajymqdkzdk@ qHk;jzwfvdkufjyD; 2004 ckESpf/ =o*kwfvrSm xdkif;

EdkifiH rJaqmuf+rdKŒudk xGufvmcJhygw,f”

(vuf&SdtcsdefwGif a':nGef@nGef@onf tar&duefjynfaxmifpk zdk@0def;

+rdKŒwGif aexdkifvsuf&SdjyD; e,l;a,muf+rdKŒwGif usif;yjyKvkyfcJhonfh EdkifiH

wum=um;emyGJwGif 'DyJ,if;vlowfyGJta=umif; oufaoxGufqdkcJh

onf? pma&;ol)

taemufajrmufwdkif;ppfXmecsKyf xdef;csKyfxm;onfh e,fajrtwGif;

&Sd 'DyJ,if;+rdKŒteD; usD&Gmvrf;ray:wGif jzpfyGm;cJhaom 'DyJ,if; vkyf=uH

owfjzwfr_udk jrefrmtm%mydkifrsm;u vl (4) OD;aoqHk;jyD; 50 OD; '%f&m

&&SdcJhonf[kqdkaomfvnf; rsufjrifoufaorsm;. tqdkt& aoqHk;ol

aygif; 282 OD; &Sdonf[k qdkonf?

tcif;jzpfyGm;&modk@ (2) &uft=um ZGefv 1 &ufae@wGif a&muf&SdpHk

prf;cJhaom &efukef+rdKŒtar&duefoH±Hk;rS t&m&Sdrsm;u 'DyJ,if; wdkufcdkuf

r_onf tpDtpOf&Sd&Sd=uHpnfcJhyHk&aom t"du±k%f;udk ppftpdk;&vdkvm;ol

vl&rf;um;rsm;u usL;vGefcJhjcif;jzpfa=umif;/ aoqHk;olrsm;onf tpdk;&

xkwfjyefonfxuf ydkIrsm;jym;Edkifa=umif; qdkygonf?

'DyJ,if;vkyf=uHowfjzwfr_wGif a':atmifqef;pk=unfonf touf

raobJ vGwfajrmufcJhjyD; a&OD;+rdKŒt0if*dwfta&mufwGif tm%mydkifrsm;

rS zrf;qD;cJhjyD; a&OD; &Jpcef;wGif ,m,Dxdef;odrf;xm;cJhonf? a&OD;&Jpcef;rS

aemufwpfae@ (31-5-2003) eHeuf 1 em&DwGif &Jarrsm;rS um;wpfpD;ay:

odk@ twif;t=uyfwifaqmifI ac:aqmifvmcJh&m trSwf (6) wifhum;

Page 183: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif182

wyf&if; {nfh&dyfomwGifwpf}udrf/ rif;bl;+rdKŒ&Sd ppfwyf{nfh&dyfomwGif wpf

}udrf&yfem;jyD;aemuf ZGefv (2) &ufae@ eHeuf 8 em&D 20 rdepfwGif tif;pdef

axmifodk@ ydk@aqmifxdef;odrf;jcif; cHcJh&onf? ZGefv 24 &ufae@txd

tif;pdefaxmiftwGif;&Sd tdrfi,fwpfvHk;wGif xdef;odrf;xm;cJhonf? ZGefv

24 &ufae@wGif tif;pdefaxmifrS &JrGefwyfpcef;&Sd &Jacgif&dyfomodk@ ajymif;

a&$Œxm;cJh&mrS pufwifbmv 16 &ufae@wGif a':atmifqef;pk=unfonf

trsKd;orD;a&m*gjzpfyGm;cJh&m aq;±Hkwufa&mufcGJpdwfuko&ef vdktyfI

&efukef+rdKŒ tm&Sawmif0ifaq;±Hkodk@ wifydk@cJhonf? aq;±HkwGif rD;,yfESifh

om;zGm;qdkif&ma&m*gudk cGJpdwfukor_cH,ljyD;aemuf EdkifiHwum. zdtm;

ay;r_a=umifh ppftpdk;&onf a':atmifqef;pk=unftm; pufwifbm

v23 &ufae@wGif oufqdkif&mq&m0ef}uD;rsm;u aq;±HkrSqif;cGifhjyKaom

tcg aetdrfodk@jyefydk@I pwkwÎt}udrfaetdrftus,fcsKyfjzifh xdef;odrf;

xm;cJhonf? 2004 ckESpf/ arv 20 &ufae@wGif ukvor*~ txl; udk,f

pm;vS,f tDb&m*rfbm&Donf aetdrftus,fcsKyfcsxm;jcif;cH&aom

a':atmifqef;pk=unfESifh oGm;a&mufawG@qHkcJhonf? owif;pm&Sif;vif;

yGJY ppftpkd;&u owif;axmufrsm;tm; ‚if;.vHkjcHKa&;t& aetdrfwGif

acwœaexdkif&ef uef@owfxm;jcif;omjzpfygonf[k ajym=um;cJhaomf

vnf; 2004 ckESpf/ Edk0ifbm 27 &ufae@wGif 1975 ckESpfwGif jyÏmef;I/

1991 wGif jyifqifxkwfjyefcJhonfh ‘EdkifiHawmftm; aESmifh,Suf zsuf

qD;vdkolrsm;. ab;tEœ&m,frS umuG,fapmifha&SmufonfhOya'’ yk'fr

10 (c) jzifh jypf'%fcsrSwfcJhonf?

rnfonfh&mZ0wfr_udkr# usL;vGefjcif;r&SdygbJvsuf zrf;qD;xdef;odrf;

jcif;cHvdkuf&I jzpfay:vmaom epfemqHk;±_H;r_onf vlwa,muftzdk@ T

r#xuf}uD;rm;aom epfemqHk;±_H;r_[lI r&SdEdkifay? xdk@jyif ,if;odk@ xdef;odrf;

cHvdkuf&onfhtwGuf xdkyk*~dKvf. yk*~vdu vGwfvyfr_vnf; qHk;±_H;oGm;

awmhonf? txl;ojzifh ESpf&Snfvrsm; xdef;odrf;cHvdkuf&ygu xdkol.

±kyf0wˆKydkif;qdkif&mempfemqHk;±_H;r_ESifh pdwfydkif;qdkif&mxdcdkufqHk;±_H;r_vnf;

jzpfcJh&ayonf? trSefpifppf EdkifiHawmftm; aESmuf,SufzsufqD;vdkolrsm;

Page 184: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 183

ab;tEœ&m,frS umuG,faomOya' (EdkifiHawmfumuG,fonfhOya')

onf ta&;ay:umvtwGufom jzpfoifhayonf? ta&;ay:umv

onfvnf; tcsdeftuef@towfom &Sdoifhonf? xdk@jyif ,ckjzpfpOfudk

avhvm=unhf±_ygu Oya'rJh vufeufjzifh owfjzwf/ ±dkufESufcHcJh&aomol

rsm;udkom zrf;qD;tjypfay;jcif;onf Oya'ESifhtnD jzpfygovm;qdkonf

rSm ar;p&mjzpfaeygawmhonf? vuf&Sdumv jrefrmEdkifiHwGif EdkifiHa&;wGif

yg0ifowfoufolrSefor#udk tqdkygOya'jzifh zrf;qD;xdef;odrf;vsuf&Sd

onf? Oya'u rnfodk@yifqdkap/ rnfolrsm; rnfodk@yif ysufpD;ygap/ rnfr#

yifxdcdkufepfemygap/ etzppftpdk;&onf ‚if;wdk@tm%mwnfjrJa&; t

wGuf EdkifiHawmfvHkjcHKa&;udkta=umif;jyum a&;qGJxm;aom tqdkyg Oy

a'udk 'dkif;tjzpf aumif;pGmtoHk;csaeonfrSm xif&Sm;vSayonf?

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf A[dktvkyftr_aqmiftzGJ@ 'kwd,

OuUXol&OD;wifOD;onf 'DyJ,if;aoG;acsmif;pD; vkyf=uHowfjzwfr_twGif;

toufraobJ xdkae@rSmyif zrf;qD;xdef;odrf;cHcJh&jyD; ppfudkif;wdkif; uav;

axmifwGif xdef;odrf;xm;cJhonf? xdk@aemuf OD;wifOD;tm; 2004 ckeSpf/

azazmf0g&Dv 14 &ufae@ nykdif;wGif &efukef+rdKŒaetdrfodk@ tus,fcsKyfjzifh

qufvufxdef;odrf;jcif;cHcJh&onf? 2005 ckESpf/ azazmf0g&D 14 &ufae@wGif

1975 ckESpfwGifjyÏmef;I 1991 ckESpfwGif jyifqifxkwfjyefcJhonfh“ edkifiH

awmftm; aESmifh,SufzsufqD;vdkolrsm;. tEœ&m,frS umuG,fapmifh

a&SmufonfhOya'” yk'fr 10 (c) jzifh 2006 ckESpf/ azazmf0g&Dv 13 &uf

ae@txd aetdrftus,fcsKyf oufwrf; (1) ESpf xyfwdk;cJhonf? jypf'%f

jynfhajrmufonfh 2006 ckESpf/ azazmf0g&Dv 13 &ufae@wGif aemufxyf

jypf'%foufwrf; (1) ESpf xyfrHwdk;cJhjyefonf?

*Grf*sL; vlUtcGifhta&;qk

2004 ckESpf/ {jyDv 27 &ufae@Y udk&D;,m;orRwEdkifiH (awmifudk;&D;

,m;) EdkifiH/ qdk;vf+rdKŒwGif ‘ar 18 atmufarhzG,f azmifa';&Sif;tzGJ@’ rS

a':atmifqef;pk=unftm; 2004 ckESpftwGuf ‘*Grf;*sL;vl@tcGifhta&;

Page 185: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif184

qk’ udk csD;jr‡ifhcJhavonf? udk&D;,m;orRw c|ef'l;0Srfvufxuf 1980

jynfhESpf/ arv 18 &ufae@u qdk;vf+rdKŒawmfawmifbuf *Grf*sL;+rdKŒwGif

'Drdkua&pDESifh vl@tcGifhta&;twGuf awmif;qdkqENjy=uonfh ausmif;

om;rsm;ESifh jynfolrsm;tm; ppfwyfrS ypfcwfowfjzwfcJhojzifh tjypfrJh

jynfol axmifESifhcsDI aoqHk;cJh&onfhta&;tcif;tm; trSwfw&jzpfap

&ef ‘*Grf*sL; ar 18 azmifa';&Sif;’ udk zGJ@pnf;cJhjcif;jzpfjyD; tqdkyg azmifa';

&Sif;rS a':atmifqef;pk=unfuJhodk@yif ,cifu tqdkygqkudk ta&SŒwDarm

orRw Zmemem*wfpfrmtdk/ a[mifaumifvl@tcGifhta&;tzGJ@rS zmpDzm

emwdk@tm; csD;jr‡ifhcJhbl;onf?

'DyJ,if;vkyfMuHowfjzwfrIta&;,laqmif&Gufa&;

aumfr&Sif

'DyJ,if;vkyf=uHowfjzwfr_ ta&;,laqmif&Gufa&;aumfr&Sifonf

'DyJ,if;owfjzwfr_twGuf trSefw&m;azmfxkwfa&;/ 'DyJ,if;owfjzwf

r_ESifhqufpyfI jynfwGif;jynfyESifh tjynfjynfqdkif&mtokdif;t0dkif;wGif

Oya'a&;&mtajccHI vlxkwdkufyGJESifhaygif;pyfvkyfaqmifoGm;&ef &nf

&G,fcsufjzifh zGJ@pnf;cJhjyD; tzGJ@0ifav;OD;yg0ifonf? aumfr&Siftm; jrefrm

EdkifiHa&SŒaersm;aumfpDESifh jrefrmEdkifiHtrsKd;om;aumifpDwdk@ yl;aygif;I

2004 ckESpf/ ZGefv 25 &ufae@wGif xdkif;jrefrme,fpyfwae&mY zGJ@pnf;cJhjyD;

Zlvdkifv 4 &ufae@wGif }udKwif (ueOD;t=urf;zsOf;) tpD&ifcHpm wpf

apmifudk xkwfjyefcJhygonf?

'DyJ,if;vkyf=uHowfjzwfr_ ta&;,laqmif&Gufa&;aumfr&Sif tygt

0if EdkifiHwumrS vltrsm;u xdkvkyf=uHowfjzwfr_onf tpDtpOf&Sd&Sd

usL;vGefaom &mZ0wfr_jzpfa=umif; tcsuftvufrsm;jzifh tcdkiftrm

pGyfpGJxm;onf?

vkyf=uHowfjzwfr_ESifh ywfoufI vkyfaqmifr_rsm;onf EdkifiHa&;

oufoufr[kwfbJ epfemcJholrsm;twGuf w&m;r#wr_&SmazGay;&ef jzpf

a=umif;/ xdkvkyf=uHowfjzwfr_onf a':atmifqef;pk=unfESifh trsKd;om;

Page 186: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 185

'Drdkua&pDtzJG@csKyftzGJ@0ifrsm;ESifhom t"du oufqdkifonf r[kwfbJ

jrefrmjynfvl@tzGJ@tpnf;wckvHk;ESifh oufqdkifaea=umif; aumfr&Sif.

}udKwiftpD&ifcHpmwGif azmfjyxm;onf?

xdk@jyif 'DyJ,if;vkyf=uHowfjzwfr_wGif jypfr_usL;vGefolrsm;udk pkHprf;

azmfxkwf+yD; toufao'%f&m&&SdcJhonfh epfemqkH;±_H;cJholrsm;udk auseyf

r_&Sdonftxd awmif;yefr_rsm;jyKvkyf&rnf[k 'DyJ,if;jzpfpOfwGif touf

raousef&pfcJholrsm;u xkwfazmfajym=um;cJhygonf?

*kPfxl;aqmif yg&DNrdKUolqk

2004 ckESpf/ 'DZifbmv 10 &ufae@ eHeuf 10 em&DwGif yg&D+rdKŒY

tcrf;tem;w&yfusif;yI a':atmifqef;pk=unftm; jyifopfEdkifiH.

‘*k%fxl;aqmifyg&D+rdKŒolqk’ (The Honorary Citizen of Paris) udk csD;jr‡ifhcJhav

onf? tqdkygqktm; 2004 ckESpf/ ZGefv 8 &ufae@wGif a&G;cs,fcJhjcif; jzpf

jyD; 2004 ckESpf/ 'DZifbmv 10 &ufae@Y a':atmifqef;pk=unf Edkb,f

jidrf;csrf;a&;qk&&SdcJhonfh (14) ESpfajrmufESpfwGif qkay;yGJusif;ycJhjcif;jzpf

onf? tcrf;tem;odk@ a':atmifqef;pk=unfudk,fpm; 0ef}uD;csKyf a'guf

wmpdef0if;u qkvufcH&,lcJhonf?

&efppfwuúodkvfrS *kPfxl;aqmifyg&*lbGJU

a':atmifqef;pk=unf. 'Drdkua&pDESifh vl@tcGifhta&; wdkufyGJ0if

aeolrsm;tm; av;pm;todtrSwfjyKonfhtaejzifh xdkif;EdkifiH &efppf

wuUodkvf (Rang sit University) rS *k%fxl;aqmifyg&*lbGJ@ (Honorary

Doctorate in Politics, Philosophy and Economics) udk ay;tyfcsD;jr‡ifhcJhonf?

EdkifiHa&;odyH/ '\eaA'ESifh pD;yGm;a&;bmomwdk@wGif *k%fxl;aqmifbGJ@

&&SdcJhjcif;jzpfonf? bGJ@csD;jr‡ifhyGJudk 2004 ckESpf/ 'DZifbm 26 &ufae@wGif

&efppfwuUodkvfqkESif;obifyGJESifhtwl jyKvkyfcJhonf? a':atmifqef;

pk=unf. jrefrmjynftem*wfta&;udk jidrf;csrf;pGmwdkufyGJ0ifaer_twGuf

ay;tyfcJhjcif;jzpfa=umif; &efppfwuUodkvf. xkwfjyefcsufY azmfjyxm;

Page 187: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif186

onf? “olr[m w&m;r#wwJh urBmavmu}uD;jzpf&eftwGuf 'Drkdu

a&pDta&;ESifhvl@tcGifhta&; r&Sdrjzpfvdktyfonfudk n$ef;qdkaom oauF

wwckjzpfonf” [kvnf; tqdkygwuUodkvf. t"dywdu a':atmif

qef;pk=unfxH ay;ydk@aompmwGif azmfjyxm;ayonf?

&efppfwuUodkvft"dywda'gufwmtmopfrS a':atmifqef;pk=unf

xH 'DZifbmv 13 &ufae@pGJjzifh ay;ydk@onfhta=umif;=um;pmwGif olr

tm; *k%fxl;aqmifqkay;rnf[k azmfjyxm;aomfvnf; olrudk,fwdkif

vma&mufEdkifrnf r[kwfonfudkvnf; }udKwif em;vnfxm;ygonf[k

ay;pmY a&;om;azmfjyxm;onf?

&efppfwuUodkvfonf befaumuf+rdKŒteD; yokHXmeDt&yfwGif&SdjyD;

&efppfwuUodkvfESifhvufatmufcHaumvdyftoD;oD;wGif ausmif;om;

aygif; (14˜000) cef@ ESpfpOf wufa&mufavhvmoif=um;vsuf&Sdonf?

tqdkygwuUodkvfrS Oya'bGJ@/ aq;/ AdokumbGJ@/ tEkynmbGJ@rsm;/ *Dwy

nmbGJ@rsm;/ uGefjyLwmodyHbGJ@/ tdkifwD ac: owif;enf;ynmbGJ@/ tif*sifeD

,mbGJ@ESifh {nfh}udKvkyfief;qdkif&m pDrHcef@cGJr_ynm&yfrsm;twGuf oif=um;

ay;vsuf&Sdonf? a':atmifqef;pk=unftm; ay;tyfcsD;jr‡ifhcJhonfh *k%f

xl;aqmifyg&*lbGJ@udk ,cifu xdkif;EdkifiH0ef}uD;csKyfa[mif; c|efvdydkifESifh xdkif

0rfEdkifiH0ef}uD;csKyfa[mif; rpPwmAifqifhwdk@tm; ay;tyfcJhbl;onf?

xdk@jyif xdkif;EdkifiH ormqwfwuUodkvf (Thammasat University) uvnf;

2005 ckESpf/ ZGefv 19 &ufae@wGifusa&mufaom a':atmifqef;pk=unf

touf 60 q,fjynfh arG;ae@yGJtcrf;tem;Y *k%fxl;aqmifyg&*lbJG@

(Honorary Degree in Political Science) udk xyfrHay;tyfcJhavonf?

vGwfvyfaomvlom;qk

2005 ckESpf/ ZGefv 16 &ufae@nydkif;wGif tdkif,mvefEdkifiH. 'kwd,

+rdKŒawmf *dka0;+rdKŒwGif a':atmifqef;pk=unftm; ‘vGwfvyfaom vl

om;qk’ udk ay;tyfcJhonf? *dka0;+rdKŒawmf0efudk,fwdkifay;tyfonfh tqdk

Page 188: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 187

ygqkudk a':atmifqef;pk=unf. cifyGef;jzpfol rdkufu,ftJ&pf.nDu

wufa&mufvufcH,lcJhonf?

+rdKŒawmf0efrpPuufovif;udkEdk&Du “jrefrmEdkifiHwGif 'Drdkua&pD &&Sd

&ef a':atmifqef;pk=unfrS t=urf;rzuf jidrf;csrf;onfhenf;jzifh wdkufyGJ

0ifaeolwa,mufjzpfouJhodk@ jrefrmjynfolrsm;omru urBmw0Srf;u

yg av;pm;,Hk=unfr_&&Sdolwa,mufjzpfonfhtwGuf ,ckuJhodk@ *dka0;+rdKŒ

awmf. tqifhtjrifhqHk;qkjzpfonf *dka0;+rdKŒawmf0ef. vGwfvyfaom

vlom;qk csD;jr‡ifh&jcif;jzpfonf” [k &Sif;jycJhavonf?

tdkavmhzfyrf;qk

2006 ckESpf/ rwfv (1) &ufae@wGif qGD'ifEdkifiHpawmh[krf;+rdKŒY jrefrmh

'Drkdua&pDacgif;aqmif a':atmifqef;pk=unftm; vkyf=uHowfjzwfjcif;

cH&aom qGD'ifEdkifiH0ef}uD;csKyf tdkavmhzfyrf;txdrf;trSwfqk (Olof Palm

Prize-2005) udk ay;tyfcsD;jr‡ifhcJhavonf? tqdkygqkudk tdkavmhzfyrf; trSwf

w&tzGJ@u *k%fjyKcsD;jr‡ifhcJhjcif;jzpfjyD; vGefcJhonfhESpf 20 cef@u vl@tcGifh

ta&;ESifh 'Drdkua&pDa&;twGuf wufºuGpGmv_yf&Sm;cJhaom qDG'if0ef}uD;csKyf

tdkavmhzfyrf; vkyf=uHcH&jcif;tm; atmufarhowd&aeap&ef tdkavmhzf

yrf; rdom;pkrsm;ESifh ‚if;.qdk&S,f'Drdku&ufwpfygwDwdk@ yl;aygif;I tdkavmhzf

yrf;txdrf;trSwftzGJ@tm; wnfaxmifcJhjcif;jzpfonf? tqdkygqkudk

tdkavmhzfyrf;.ZeD; t,fvpPbwfyrf;udk,fwdkif csD;jr‡ifhcJhjcif;jzpfonf?

,if;qkudk a':atmifqef;pk=unfudk,fpm; 0ef}uD;csKyf a'gufwmpdef0if;rS

vufcH&,lay;cJhonf? qGD'if0ef}uD;csKyftdkavmhzfyrf; vkyf=uHowfjzwf

cH&jyD; wESpft=um 1987 ckESpfrSpI ESpfpOf tdkavmhzfyrf;qkudk ay;tyfcJh

jcif;jzpfjyD; 2005 ckESpftwGuf jrefrmEdkifiHwGif vl@tcGifhta&;/ wdkif;&if;

om;pnf;vHk;nDnGwfa&;ESifh 'Drkdua&pDa&;twGuf jidrf;csrf;onfhenf;jzifh

wdkufyGJ0ifaeonfh a':atmifqef;pk=unftm; &nf&G,fI ay;tyfcJhjcif;

jzpfjyD; *k%fjyKv$mrSwfwrf;ESifhtwl qkaiGtjzpf tar&duefa':vm ig;

aomif;csD;jr‡ifhcJhonf?

Page 189: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif188

odk@uvkd jrefrmEdkifiHvl@tcGifhta&;ESifh 'Drdkua&pDa&;wdk@twGuf jynf

olvlxktm; OD;aqmifwdkufyGJ0ifaeaom a':atmifqef;pk=unftm; EdkifiH

toD;oD;rS yg&*lbGJ@rsm;/ *k%fxl;aqmifqkwHqdyfrsm; ay;aeaomfvnf;

etzppftpdk;&onf ukvor*~taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf udkzDtmeef

u ppftpdk;&acgif;aqmifAdkvfoef;a&$tm; c|if;csufr&Sd jyefvnfv$wfay;

&ef wdkuf±dkufarwœm&yfcHaeonfh=um;rS aetdrftus,fcsKyfudk 2006 ckESpf/

arv 27 &ufae@wGif xyfrHwdk;jr‡ifhvdkufavonf? Tonfudk =unfh

jcif;jzifh &ufpuf=urf;=uKwfazmufjyefum t&nftcsif;r&Sdaom etz

ppftpkd;&acgif;aqmif Adkvfoef;a&$onf rdrdtm%mwnfjrJr_rSvGJI rnfonfh

acgif;aqmif/ rnfonfhEdkifiH/ rnfonfhtzGJ@tpnf;.pum;udkr# av;pm;

wefzdk;xm; wkef@jyefrnfr[kwfbJ trkef;w&m;udkom &if0,fydkufI tm

Cmww&m;udkom wGef;tm;ozG,fjyKrlaeonfrSm odomxif&Sm;vSay

onf?

rqvygwDtm%m&SifpepfatmufY 26 ESpfvHk;vkH; rsufpdydwf/ em;

ydwf/ vufydkuf/ acgif;ndwfvkyfcJh&aomvlxkonf a':atmifqef;pk=unf

a=umifh 'Drdkua&pDESifh vl@tcGifhta&;udk em;vnfoabmaygufum jrefrmh

'Drdkua&pDta&;twGuf jynfolvlxkESifhtwl qif;&J'kuQcHI &J&J0Hh0Hh OD;

aqmifwkdufyGJ0ifvsuf&Sdaeaom a':atmifqef;pk=unfvGwfajrmufa&;/

a':atmifqef;pk=unfcsKyfaESmifcH&jcif;onf rdrd.vGwfvyfydkifcGifhESifh 'Drdk

ua&pDa&;udk csKyfaESmifxm;onf[k rSwf,lum jynfwGif;jynfy awmif;

qdkwdkufyGJ0ifvsuf&Sdayonf?

rSefavonf? EdkifiHa&;qdkonfrSm vlwdkif;ESifhqdkifonfhudpPjzpfonf?

EdkifiHwpfEdkifiHwdk;wuf&efESifh wnfwHhcdkifjrJzdk@qdkonfrSm tm;vHk;nDnD nGwf

nGwf}udK;pm;=urSom jzpfEdkifayonf? rdrdtzGJ@tpnf;tusKd;/ rdrd todkif;

t0dkif;tusKd;udkom uGufIvkyfudkifaev#if ppftpdk;&onf oufqdk;&Snf

aernfrSm ajr}uD;vufcwfrvGJyifjzpfonf?

xdk@aemuf 2007 ckESpf/ atmufwdkbmv 25 &ufae@wGif urBmESifh

jrefrmjynfolvlxktm; vSnfhpm;&eftwGuf etzppftpdk;&onf tvkyf

Page 190: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 189

orm;0ef}uD;csKyfatmif=unftm; ppftpdk;&. qufqHa&;0ef}uD;cef@tyf

um a':atmifqef;pk=unfESifhtpkd;&{nfha*[mwGif yxrqHk; awG@qHkaqG;

aEG;apcJhonf?

‘'dkif,mavmh’ (Dialogue) qdkonfrSm ta=umif;t&mwpfck/ jy\

emw&yfudk cspf=unfjidfrf;csrf;pGm tajz&SmEdkif&eftwGuf wzufESifhwzuf

tawG;tac:/ t,ltq/ oabmxm;tjrifrsm;udk zvS,fjyD; aqG;aEG;

onfhae&mjzpfygonf? 'dkif,mavmhvkyfonfh &nf&G,fcsufonf uGJvJr_/

oabmwlnDr_r&Sdonfhtcsufrsm;udk yGifhyGifhvif;vif;aqG;aEG;jyD; tajz&Sm

&efjzpfonf? Webster’s New World t*Fvdyftbd"geft& Dialogue udk

interchange of ideas by open discussion [k teufzGifhxm;aoma=umifh jrefrm

bmomjzifh “tjyeftvSefem;vnfr_ESifh tqifajyvdkufzufnDr_rsm;udk

yGifhyGifhvif;vif; &SmazG zvS,f&efjzpfonf” [k oHk;E_ef;xm;onf?

wenf;qdkaomf ‘'dkif,mavmh’ qdkonfrSm atmifjrifonfhqufqH

a&;wnfaqmufr_. vrf;a=umif;yifjzpfonf? xdk@jyif 'dkif,mavmhqdk

onfrSm vltrsm;wefzdk;xm;onfhta=umif;w&m;teuf wckjzpfonf?

'dkif,mavmhqdkonfrSm vltenf;i,fom/ em;vnfEdkifjyKvkyfEdkifonfh

v#KdŒ0SufeufeJonfh udpPw&yfvnf;r[kwfay? xdk@jyif omrefpum;0dkif;

odk@r[kwf aqG;aEG;yJGw&yfvnf;r[kwfouJhodk@ pum;&nfvkyGJ/ usbef;

pum;ajym+ydKifyGJvnf; r[kwfay? 'dkif,mavmhwGifyg0ifolwdkif;onf om

wlnDr#jzpf&rnfhtjyif jcdrf;ajcmufr_/ tusyfudkifr_uif;&rnfjzpfonfh t

jyif vGwfvyfyGifhvif;jrifomr_&Sd&efvnf; vdkayonf? 'dkif,mavmhwGif

wOD;wa,mufuEdkifonf/ ±_H;onfqdkonfrSm r&Sdacs? yg0ifoltm;vHk;

±_H;vnf;±_H odk@r[kwf Edkif&ifvnf;Edkif jzpf&ygonf? ,ae@vlxkacgif;aqmif

a':atmifqef;pk=unfppftpdk;&ESifh pum;ajymaqG;aEG;&ef awmif;qdkae

onfrSm 'dkif,mavmh'frSwqifh wdkif;jynfY =uHKawG@&ifqdkifae&aom EdkifiH

a&;/ pD;yGm;a&;/ vlr_a&;jy\emtzHkzHkudk jidrf;csrf;onfhenf;jzifh tajz&Sm

&ef wckwnf;omr[kwfay? vuf&Sd tm%mqkyfudkifxm;onfh ppftm

%m&Siftygt0if ESpfOD;ESpfzufpvHk;tEdkif&apcsifonfh tajctaew&yf

Page 191: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif190

udk zefwD;csifIjzpfonf? odk@aomf ppftpdk;&acgif;aqmifrsm;onf t}uD;

tus,fpdk;&drfaeaoma=umifh 'dkif,mavmh odk@r[kwf awG@qHkaqG;aEG;a&;

udk rdrdaowGif; rdrdwl;&onfhtvkyf/ rdrdvnfyif;}udK;uGif;pGyf&rnfh}udK;pif

[k oabmxm;um olwdk@twGuf qHk;±H_;r_w&yf[k ±_jrifae=uygonf?

ppftm%m&Sifrsm;onf vl@tcGihfta&; csKd;azmufr_rsm;ESifh qufwdkufrSm;

cJhaomtrSm;rsm;/ usL;vGefcJhaom&mZ0wfr_rsm;/ vmbfpm;r_rsm;/ tm

%mtvGJoHk;pm;jyKr_rsm;tay: tjypfay;ta&;,lcH&rnfudk a=umuf&GHŒ

ae=uayonf? xdk@tjyif ppfAdkvfcsKyfrsm;onf ,if;wdk@. t&nftcsif;/

vkyfief;wm0efxrf;aqmifr_rsm;ESifh Ed_if;pmvdkufv#if tqaygif; ajrmuf

rsm;pGm ydkrdk&&Sdaeonfh vkyfydkifcGifhtm%mrsm;/ pnf;pdrfOpPmrsm;udk bdef;pGJ

ovdk wyfrufpGJvef;ae=ujyD; ,if;wdk@udkpGef@v$wf&eftwGuf tdyfruf

xJrSmyif rpOf;pm;Edkif jzpfaeayonf? 'Drdkua&pDEdkifiHrsm; umuG,fa&;OD;pD;

csKyf&mxl;onf tm%mwef;pDZ,m;wGif eHygwf 10 tjyifbufwGifom

&Sdaom &mxl;wckjzpfonf? xdk@a=umifh rnfhonfhtcgrS wdkif;jynftusKd;

“emp&m&Sdv#if vGrf;p&m ESifhajz” qdkovdk twdwf. emusnf;r_/ rkef;wD;r_/

udk a&Sα_rnfh awG@qHkaqG;aEG;a&;udk jyKvkyfrnfrxifay? [efjy awG@qHk

aqG;aEG;r_rsm;udkom jyKvkyfrnfjzpfygonf?

xdkha=umifh jy\emrsm;udk twlwuGtajz&Sif;&efESifh rwluGJjym;r_

rsm;udk o[Zmwjzpfap&eftwGuf 'dkif,mavmh'fudk vlwdkif; tjyeft

vSef av;pm;wefzdk;xm;&rnf jzpfayonf?

wzufESifhwzuf tjyeftvSefav;pm;em;vnfr_/ ,Hk=unfr_&SdrS

vnf; tay;t,l vkyfI&ayrnf? wOD;ESifhwOD; oHo,rsm;udk acszsuf

I tem*wfudk a&S;±_OD;wnfum yGifhvif;±dk;om;pGm tajz&Smcsifonfhpdwf

aumif;/ apwemaumif;&Sda=umif;udkvnf; jyo&ayrnf? ta&;}uD;qHk;

tcsufonf vuf&SdEdkifiHa&;jy\emrsm;udk pkaygif;aqG;aEG; tajz&SmI

'dkif,mavmh'fyg0ifolrsm;tm;vHk; tEdkif&Edkifrnfhtajctae (Win Win

Situation) udk zefwD;Edkifonfudk vufcH&efyif jzpfayonf?

xdk@a=umifhvnf; a':atmifqef;pk=unfu 'dkif,mavmhESifh ywfouf

Page 192: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 191

I “usrwdk@uawmh wdkif;jynftwGuftusKd;jyKapr,fh&v'fwckvdk@yJ ar#mf

vifhxm;ygw,f? bmyJajymajym/ bmyJvkyfvkyf usrwdk@&JŒ&nf&G,fcsufu

EdkifiHESifh tusKd;twGuf tusKd;&Sdzdk@udkyJ ar#mfvifhygw,f” [k ajym=um;

cJhzl;onf?

a':atmifqef;pk=unfESifh qufqHa&;0ef}uD; OD;atmif=unfwdk@ awG@

qHkcJhr_rsm;rSm atmufygtwdkif;jzpfonf?

(1) 2007 ckESpf/ atmufwdkbmv 25 &uf

(2) 2007 ckESpf/ Edk0ifbmv 9 &uf

(3) 2007 ckESpf/ Edk0ifbmv 19 &uf

(4) 2008 ckESpf/ Zefe0g&Dv 11 &uf

(5) 2008 ckESpf/ Zefe0g&Dv 30 &uf

(6) 2009 ckESpf/ atmufwdkbmv 3 &uf

(7) 2009 ckESpf/ atmufwdkbmv 7 &uf

(8) 2009 ckESpf/ 'DZifbmv 9 &uf

(9) 2010 ckESpf/ Zefe0g&Dv 15 &uf

(10)2011 ckESpf/ Zlvdkifv 25 &uf

xdk@aemuf 2007 ckESpf/ Edk0ifbmv 8 &ufae@wGif a':atmifqef;pk

=unfonf (3) ESpftwGif; yxrqHk; olr.ygwD A[dktvkyftr_aqmif

tzGJ@ESifh awG@qHkcGifh&&SdcJhayonf?

trSefw&m;pdwf"gwf EId;aqmfolqk

2009 ckESpf/ Zefe0g&Dv 19 &ufae@wGif jrefrmvlxkudk OD;aqmifI

ppftm%m&Siftpdk;&jyKwfusa&;ukd wdkufyGJ0ifaeaom a':atmifqef;

pk=unftm; vl@tcGifhta&;acgif;aqmif rmwifvlomuif;. orD;rsm;ESifh

rdwfaqGrsm; yl;aygif;zGJ@pnf;xm;onfh tar&duefjynfaxmifpk&Sd Realizing

the Dream tzGJ@u ‘trSefw&m;pdwf"gwfE_d;aqmfolqk’ (Trumpet of

Conscience Award) udk csD;jr‡ifhcJhavonf?

trSefw&m;pdwf"gwfEd_;aqmfolqkqdkonfrSm uG,fvGefol vlrnf;

Page 193: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif192

acgif;aqmif a'gufwmrmwifvlomuif;. 1967 ckESpf/ Edk0ifbmvESifh

'DZifbmvwGifa[majymcJhonfh emrnfausmf vl@tcGifhta&;qdkif&m rdef@

cGef;aygif;csKyfudk ac:qdkonfhtrnfhjzpfonf? 1986 ckESpfwGif a'gufwm

rmwifvlomuif;vkyf=uHcH&jyD;aemufydkif; ol.rdef@cGef;aygif;csKyfudk ‘ trSef

w&m;pdwf"gwfEd_;aqmfol’ Trumpet of Conscience trnfjzifh pmtkyfxkwf

a0EdkifcJhonf?

a':atmifqef;pk=unfESifhtwl tar&duefqD;edwf v$wfawmftrwf

wufuae'D (Ted Kennedy)/ atmufv$wfawmftrwf*|ef;vl;0pf (John

Lewis) ESifh bkef;awmf}uD; uavm'Dbvuf (Claude Black) wdk@udkvnf;

,Hk=unfcsuftwGuf tdyfrufrsm;udk taumiftxnfazmfolrsm;qk

(Realizing the Dream) udkcsD;jr‡ifhcJhonf?

,kHMunfcsufoHwrefqk

jrefrmh'Drdkua&pDacgif;aqmif a':atmifqef;pk=unfudk 2009 ckESpf

twGuf ,Hk=unfcsufoHwref (Ambassador of Conscience) qkudk ay;tyfcsD;jr‡ifh

vdkufa=umif;/ 2009 ckESpf/ Zlvdkifv 27 &ufae@wGif EdkifiHwum vGwfjidrf;

csrf;omcGifhtzGJ@ (AI) u xkwfjyefa=unmcJhonf?

vlwOD;wa,muf. xl;c|efonfhacgif;aqmift&nftaoG;eSifh t

cGifhta&;udk umuG,fapmifha&Smuf&mwGif urBmay:&Sd vltrsm;. pdwf

"gwfudk wufºuGaponfhpGrf;aqmifcsufrsm;a=umifh tqdkygqkudk ay;tyf

jcif;jzpfonf[k qdkonf?

,if;qkudk tdkif,mvefEdkifiH'rfbvif+rdKŒwGif AI tzGJ@u ay;tyfcsD;

jr‡ifhjcif;jzpfjyD; 2008 ckESpfu tdkif,mvefEdkifiH&Sd U 2 aw;*DwtzGJ@udkvnf;

ay;tyfcsD;jr‡ifhcJhzl;onf?

qkay;yGJtcrf;tem;Y AI tzGJ@. taxGaxGtwGif;a&;rSL; Irene Khan

u “&Snfvsm;cufcJwJhvl@tcGifhta&;wdkufyGJawGrSm jrefrmEdkifiHu vlrsm;

twGufomru urBmw0Srf;vHk;u vlrsm;twGufyg a':atmifqef;pk

=unf[m ar#mfvifhcsufeJ@ owœd&JŒoauFw trSwftom;wckyg” [lI

Page 194: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 193

ajym=um;oGm;onf?

ppftpdk;&udk ta&;,l&ef Edkb,fqk&Sifrsm;

vHkjcHKa&;aumifpDodkU pmydkU

a':atmifqef;pk=unftm; ,Hk=unfcsufoHwrefqkay;tyfjyD; r

=umrDrSmyif 2009 ckESpf/ =o*kwfv 11 &ufae@wGif Ak'<bmom bkef;

awmf}uD; 'vkdif;vm;rmESifh c&pf,mefbkef;awmf}uD; 'ufprGefwlwl;/

*sKd;'D0DvsH/ rDac;vfa*:bmacsmh/ uifa';*sKHwdk@yg0if onfh Edkb,fqk&Sif (14)

OD;u ukvor*~vHkjcHKa&;aumifpDodk@ jrefrmppftpkd;&. ppf&mZ0wfr_rsm;/

vlom;tjzpfudk qef@usifonfh&mZ0wfr_rsm;udk pHkprf;ppfaq;jyD; jyif;jyif;

xefxefta&;,l&eftwGuf tdwfzGifhay;pmwapmif ay;ydk@cJhonf?

Edkb,fqk&Sif *sKd;'D0DvsHu a':atmifqef;pk=unftay: rw&m;cs

rSwfxm;aomjypf'%frsm;onf jrefrmjynfolrsm;. w&m;r#wa&;/ vHkjcHK

a&;ESifh 'Drkdua&pDudk rxDrJhjrif jyKvdkufwmyJjzpfa=umif;/ ppftpdk;&. &uf

puf=urf;=uKwfr_rsm;/ Oya'rJhxifovdkjyKrlaer_rsm;udk vspfv#L±_aeI r

jzpfawmha=umif;/ jrefrmjynfolrsm;tay: usL;vGefaeonfh&mZ0wfr_rsm;

udk udkifwG,f&ef vHkjcHKa&;aumifpDY wm0ef&Sda=umif;/ udkifwG,f&rnfhtcsdef

onf ,cktcgusaemufusjyD;jzpfa=umif; ajym=um;oGm;onf?

xdkenf;wlpGm a':atmifqef;pk=unftm; pD&ifcsufcscJhonfh w&m;

ol}uD; 2 OD;ESifh w&m;vdka&SŒaewdk@tm; 2009 ckESpf/ =o*kwf 14 &ufae@wGif

Oa&myor*~u ta&;,l/ '%fcwfvdkufonfhtwGuf ppftm%m&Sif

bufawmfom; (Black List) 0ifoGm;ayonf? ‚if;wdk@rSm &efukefajrmufydkif;

c±dkifw&m;±Hk;. ±Hk;xdkifw&m;ol}uD;rsm;jzpf=uaom OD;aomif;nGef@/ OD;nD

nDpdk;/ c±dkifOya't&m&Sd OD;jrifh}udKifwdk@jzpf=uonf?

w&mol}uD;ESpfOD;onf a':atmifqef;pk=unftjyif rpkpkaEG;udk

vnf;aumif;/ 88 ausmif;om;acgif;aqmifrsm;udkvnf;aumif; axmif

'%f trsm;tjym;csrSwfcJholrsm;jzpfonf? c±dkifOya't&m&Sd (tpdk;&a&SŒae

odk@r[kwf qGJcs) OD;jrifh}udKifonf EdkifiHa&;orm;rsm;ESifh ,Hk=unfcsuf

Page 195: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif194

a=umifh 'Drkdua&pDa&;v_yf&Sm;olrsm;udk tif;pdefaxmifw&m;±Hk;twGif;

w&m;pD&if&mwGif tpdk;&bufrS vdkufygaqmif&GufcJholjzpfonf? w&m;

a&;0efxrf;3 OD; tygt0if vuf&Sdwm0efxrf;aqmifaeonfh ppftpdk;&

xdyfydkif;ESifh Xmeqdkif&mtqifhacgif;aqmifrsm;/ ‚if;wdk@. tdrfaxmifbuf

rsm;/ om;orD;rsm;/ ‚if;wdk@ESihfeD;pyfonfhvkyfief;&Sifrsm;onf Oa&myor*~

u ppftpdk;&tay: csrSwfxm;onfh wm;qD;r_rsm;t& Oa&my (27) EdkifiH

odk@ 0ifa&mufcGifh&rnfr[kwfay? xdkpm&if;wGif w&m;a&;XmerS 15 OD;

yg0ifjyD; xdyfqHk;yk*~dKvfrSm w&m;ol}uD;csKyfOD;atmifwdk;jzpfonf?

'%fcwfydwfqdk@cH&ol 500 ausmfpm&if;. xdyfqHk;yk*~dKvfrsm;wGif ppf

tm%m&Sif AdkvfcsKyfrSL;}uD;oef;a&$/ ‚if;.ZeD;a': }udKif}udKif/ om;orD;/

ajr;[email protected];udk awG@&onf?

ÙÙÙ

Freedom from fearpmtkyfrsufESmzkH;

Page 196: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 195

tcef; (8)

a':atmifqef;pkMunf\ pmayvuf&mrsm;

vlxkacgif;aqmifa':atmifqef;pk=unfonf pma&;0goemygol w

OD;jzpfonfhtavsmuf ola&;cJhonfh pmayvuf&mrsm;&Sdygonf? ol.

pmayvuf&mrsm;udk zwf&_ygu olr. pmaya&;om;[efESifh tawG;t

ac:rsm;udk od&Sd&rnfhtjyif pmayA[kokw vdkufpm;=uaom wdkif;&if;om;

jynfolvlxktwGufvnf; tusKd;&Sdayonf? a':atmifqef;pk=unfonf

jrefrm/ t*FvdyfESpfbmompvHk;wGif ta&;a&m tajymyg u|rf;usif Edkif

eif;onf? pma&;pmzwfvnf; tawmf0goem}uD;yHk&ygonf? pmzwf0go

em}uD;±Hkomru pmtkyftawmfrsm;rsm;udkvnf; 0,f,lpkaqmif;wwf

onf[k =um;od&ygonf?

a':atmifqef;pk=unf.EdkifiHa&;pmayrsm;onf &ooabm ouf

0ifaom pmayvuf&mrsm;jzpfonf? xdk@a=umifhvnf; ol@pmayrsm;u

Letters from BurmapmtkyfrsufESmzkH;

Page 197: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif196

pmzwfolrsm;. ESvHk;tdrfudk qGJ,lodrf;ydkufEdkifonf[k qdkEdkifayonf?

,if;rSm bmompum;ydkifEdkifr_a=umifhjzpfonf? tcsKdŒyk*~dKvfrsm;onf jref

rmpum;ajym&mY t*Fvdyfpum;rsm; n‡yfoHk;E_ef;avh&Sdonf? a':atmif

qef;pk=unfonf t*Fvdyfpum;udk u|rf;usifpGmajymwwfaomfvnf;

jrefrmvdkajymaomtcg rnfonfhtcgrS t*Fvdyfpum;udk a&maESm oHk;

avhr&Sdacs?

xdk@jyif ol. tjcm;t&nftcsif;wckrSm ±dk;om;jcif;yifjzpfonf? a':

atmifqef;pk=unfonf ol rodonfhta=umif;t&mwckudk rnfonhf

tcgrS odovdk/ wwfovdk jzD;jzef;avhr&Sdacs? rodbl;[kyif yGifhyGifhvif;

vif;ajymavh&Sdonf[k qdkonf? ol@tm; ar;jref;cJh onfhta=umif;t&m

ESifhywfoufI tvGwfr&ygu usr rSwfwrf;rSwf&mjyef=unfhjyD;rS ajzyg&

ap[k ±dk;om;pGm 0efcHavh&Sdonf? ajymonfhtwdkif;vnf; tcsuftvuf

rsm;udk tao;pdwfavhvmjyD;rS jyefvnfajz=um;onf? olonf ajym

onfhtwdkif;vkyfjyD; vkyfonfhtwdkif;vnf; ajymavh&Sdoljzpfonf?

a':atmifqef;pk=unf. EdkifiHa&;pmayrsm;onf ol.,Hk=unfcsuf/

cH,lcsuf/ jrefrmjynfolrsm;. vkdvm;csufeSifh acwfpepf. yHk&dyfrsm;udk

xif[yfaeayonf? EdkifiHa&;t,ltqESifhjzpfap/ tawG;tjrif t,ltq

ESifh ywfoufonfjzpfap ol.avhvmtm;xkwfr_ rnfonhf twdkif;twm

&Sdonfudk ol.ta&;tom;udk avhvmygu awG@jrif&ayrnf?

a':atmifqef;pk=unfa&; om;cJhonfhpmayrsm;teuf Freedom from

Fear (a=umuf&GHŒr_rS vGwfuif;a&;) 1993 ckESpfu La Haule Books

pmtkyfwdkufrS yxrt}udrf xkwfa0I yif*Gif;pmtkyfwdkufu 'kwd, t

}udrf xkwfa0jzef@csdcJhonf? tqdkygpmtkyfY 1984 ckESpfrS 1993 ckESpf

twGif; a':atmifqef;pk=unfa&;om;cJhaompmwrf;rsm;ESifh taxGaxG

rdef@cGef;rsm;udk pkpnf;azmfjyxm;&m tydkif; (u) Y usrzcif/ usr wdkif;jynf

ESifh jynfol/ jrefrmESifh tdENd,ynmwwfrsm;ta=umif;/ jrefrmjynf.

pmayESifh trsKd;om;a&;ta=umif;/ tydkif; (c) Y 'Drdkua&pD &SmyHkawmf/

a=umuf&GHŒjcif;rSvGwfuif;a&;/ ‘Adkvf’. t"dy`g,ftppftrSef/ a&$wd*Hk

Page 198: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 197

apwDawmftaemufzufrkcf vlxkpnf;a0;yGJrdef@cGef; &nfrSef;csufrsm;/ awmf

vSefa&;. tv,fA[dkwGif/ vl@tcGifhta&;tzGJ@odk@ay;pm;ESpfapmif/ 'Drdk

ua&pDESifh jynfolrsm;. tcef;u¾/ ukvor*~vl@tcGifhta&;tzGJ@odk@

tdwfzGifhay;pm/ wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDnGwfa&;/ jynfolvlxku vGwf

ajrmufa&;udkvdkcsifonf/ a&G;aumufyGJtwGuf oabmwlnDcsuf/ 1991

jidrf;csrf;a&;Edkb,fqk/ Edkb,fqk&Sifudk,fpm;ajymaomrdef@cGef;/ ppfrSefaom

vHkjcHK&modk@/ awG@qHkaqG;aEG;a&;/ tydkif; (*) Y a':oef;at;a&;om;aom

‘pk’ ESifh rdwfqufjcif;/ tef;ygpwmeufpvmwm (Ann Pasternak Silverstein)

. ArmjynfrSpk/ *sKd;ZufqDAm;pwdef; (Josef Silverstein) . atmifqef;pk=unf

odk@r[kwf =urRmqdk; =uHKawG@aeaom jrefrmtrsKd;orD;wOD;/ atmifqef;pk

=unfESifh jrefrmhvl@tcGifhta&;udk jidrf;csrf;pGm wdkufyGJ0ifaeol/ trsKd;om;

&if=um;apha&; ponfwdk@yg0ifonf?

tqdkygpmtkyfudk jidrf;csrf;a&; Edkb,fqk&Sifrsm;jzpf=uaom Am;u

vAf[mAJvfESifh bkef;awmf}uD; 'ufprGefwlwl;wdk@u trSmpm a&;ay;xm;

onf? pmtkyfrSm 10 csKd;qdk'f&SdI pmrsufESm 374 &Sdonf? a&mif;aps;rSm

pwmvifaygif 9 '\r 99 (tar&duefa':vm 14 '\r 95) owf

rSwfxm;onf? a'gufwmatmifcif (vef'ef).

‘a=umuf&GHŒjcif;rSvGwfuif;a&;’ jrefrmjyefpmtkyfwGif a':atmif

qef;pk=unfu atmufygtwdkif; trSmpma&;ay;xm;onf?

“pma&;jcif;/ rdef@cGef;ajym=um;jcif;/ pum;ajymjcif;paom vkyf&yfrsm;

. t"du &nf&G,fcsufwckum; vltcsif;csif;em;vnfr_ wdk;yGm;ap&efjzpf

onf[k usr,lqygonf?jrefrmhvlr_a&;/ EdkifiHa&;ESifh 'Drdkua&pDta&;

wdkhudk urBmuydkrdkI od&Sdem;vnfap&ef &nf&G,fI Tpmtkyfyg aqmif;yg;

rsm;udk a&;om;cJhjcif;jzpfygonf?

EdkifiHwEdkifiHudk trSefwu,ftusKd;jyKEdkifrnfhpD;yGm;a&;/ EdkifiHa&;/ vkyf

ief;pOfrsm; taumiftxnfazmfEdkif&ef jynfoljynfom;taygif;wGif yGifh

vif;jywfom;pGm oHk;oyfa0zefydkifcGifhESifh todtjrif/ tawG;tac:rsm;udk

vGwfvyfpGm aqG;aEG;zvS,fydkifcGifhrsm;&Sd&rnf[kvnf; usr,Hk=unfyg

Page 199: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif198

onf? 1988-89 ckESpfrsm;twGif; usrajym=um;cJhaom rdef@cGef;rsm;ESifh

owif; pm&Sif;vif;yGJrsm;.OD;wnfcsufonf 'Drdkua&pDoabmw&m;rsm;

ESifh 'Drdkua&pDepfudkwnfaqmufvdkolwdk@. tawG;tac:/ tjrifwdk@udk

trsm;jynfol a0zefoHk;oyfEdkifa&;yifjzpfygonf?

aqmif;yg;rsm;/ rdef@cGef;rsm;/

owif;pm&Sif;vif;yGJrsm;ud k pk

aygif;I pmtkyfxkwfa0vkdufjcif;

jzifh jrefrmhEdkifiHa&;ESifh 'Drdkua&pD

a&;rsm;udk em;vnfoHk;oyfvdkol

rsm;twGuf taxmuftuljzpf

Edkifrnf[k ar#mfvifhygonf?”

,if;aemuf Letters from

Burma (jrefrmjynfrS ay;pmrsm;)

[k acgif;pOfwyfxm;onfh pmtkyf

onf 1995 ckESpf/ Edk0ifbmvrS

1996 ckESpf 'DZifbmvtxd *syef

EdkifiHxkwf Mainichi owif;pmY azmfjycJhonfh aqmif;yg; 52 yk'fudk pkpnf;

xm;onfhpmtkyfjzpfonf? tqdkygpmtkyfudk 1995 ckESpfwGif pwifxkwf

a0cJhjyD; 1996 ckESpftwGuf ‘*syefowif;pmtoif;. pmayqk (Japanese

Newspaper Association’s Award) udk &&SdcJhonf? ,if;pmtkyfY Fergal Keane

(O. B. E) u rdwfquftrSmpma&;om;ay;xm;jyD;/ jrefrmyef;csDausmf

[def;xufu cJjzifh o±kyfazmfyHkrsm; a&;qGJay;cJhonf? pmtkyfwefzdk;rSm

pwmvifaygif 8²99 (tar&duef 16 a':vm) jzpfonf?

pmtkyfY jrefrmjynf. vlr_b0rsm;/ yGJvrf;obifESifhqufpyfae

aom "avhxHk;wrf;rsm;/ trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJ@csKyf jzwfoef;cJh&onfh

tajctae/ pnf;±Hk;a&;c&D;pOftwGif; [ef@wm;aESmifh,SufcH&r_/ aetdrf

tus,fcsKyf/ ppftpdk;&.Oya'rJhvkyf&yfrsm;/ EdkifiHa&;tusOf;om;rsm;

ponfh ta=umif;t&mrsm;udk xnhfoGif;a&;om;xm;avonf? odk@

Page 200: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 199

aomf ta=umif;t&mrsm;rSm rnfol@udkrS tjypfzdk@a&;om;xm;jcif; r[kwf

bJ taumif;jrifpdwfxm;jzifh a0zefaxmufjyxm;onfudk awG&ayonf?

om"utm;jzifh “tusOf;axmifxJY aoqHk;cJh&onfh EdkifiHa&; t

usOf;om;rsm;ta=umif; a&;om;&mYyif ol@a=umifh rnfolrnf0g aoqHk;

&onf[k pGyfpGJa&;om;xm;jcif;rsKd;r[kwfbJ tusOf;axmifxJY aoqHk;

cJh&onfh tusOf;om;ta&twGufudk twdtus &&Sdzdk@&ef rvG,fulyg?

odk@aomf tqdkygta&twGufonf renf;vSovdk tcsdefESifhtr# wdk;

aeygonf? vGwfvyfr_twGuf ay;qyf&onfhtzdk;tconf enf;yg;onf

[k b,faomtcgrS r&SdcJhacs? jrefrmjynfY txl;yif jrifhrm;vSayonf” [k

a&;om;xm;avonf?

a':atmifqef;pk=unf. tjcm;xif&Sm;aompmtkyfrSm The Random

House Group Limited rS 1997 ckESpfu xkwfaom The Voice of Hope (ar#mf

vifhcsuftoH) pmtkyfjzpfjyD; tar&duefpma&;q&m tvefuvD;rifhpf

(Alan Clement) ESifh awG@qHkajymqdkcsufrsm;udk pkpnf;azmfjyxm;onfh pm

tkyfjzpfonf? tcef; (13)yg0ifI pmrsufESm 336 &Sdonf? tqdkyg

pmtkyfudk jrefrmjyefqdkxm;jcif; r&Sdao;acs?

xdk@jyif urBmhpme,fZif;toD;oD;Y a':atmifqef;pk=unf. aqmif;

yg;rsm;udkvnf; ajrmufrsm;pGm awG@&Sd&ayonf? ,if;wdk@teuf tar&d

uefjynfaxmifpkrS xkwfa0aom Parade owif;pHkr*~Zif;Y a':atmifqef;

pk=unf. “vGwfvyfr_udkyJ usrwdk@vdkcsifw,f” (All We want is our Freedom)

aqmif;yg;onf xif&Sm;ayonf? tqdkygaqmif;yg;Y jrefrmjynfolrsm;

rnfr#txd vGwfvyfr_udk vdkvm;=uonfudk a&;om;xm;avonf?

a':atmifqef;pk=unfta=umif;udk jynfyEdkifiHrsm;rS pma&;q&m

rsm; bmomaygif;pHkjzifh a&;om;cJh=uonfhpmtkyfrsm;rSmvnf; renf;vS

ay? tqdkygpmtkyfrsm;teuf 1998 ckESpfu ‘bmb&mApfwm’ (Barbara

Victor) a&;om;cJhonfh The Lady (*k%foa&&SdtrsKd;orD;}uD;) pmtkyfESifh

2007 ckESpfu xkwfa0aom *syfpwif0ifw,f Justin Wintle . Perfect

Hostage : A Life of Aung San Suu Kyi ("g;pm;cHtppf) pmtkyfESpftkyfonf

Page 201: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif200

xif&Sm;ayonf?

IF

If you can keep your head when all about you

Are losing theirs and blaming it on you.

If you can trust yourself when oll men doubt you,

But make allowance for their doubting too;

If you can wait and not be tired by waiting,

Or being lied about, don’t deal in lies.

Page 202: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 201

Or being heard, don’t give way to hating,

And yet don’t look too good, nor walk too wise:

If you can dream- and make dreams your master;

If you can think - and not make thoughts your aim;

If you can meet with Triumph and Disaster

And treat those two impostors just the same;

If you can bear to hear the truth you’ve spoken

Twisted by knaves to make a trap for fools,

Or watch the things you gave your life to, broken,

And stoop and build’em up with worn-our tools;

If you can make one heap of all your winnings

And risk it on one trun of pitch-and-toss,

And loose, and start again at your beginnings

And never breathe a word about your loss;

If you can force your heart and never and sinew

To serre your turn long ofter they are gone,

And so hold on when there is nothing in you

Except the will which says to them: "Hold on !"

If you can talk with crowds and keep your virtue,

Or walk with Kings-nor lose the common touch,

If neither foes nor loving friends can hurt you,

If all men count with you, but none too much;

If you can fill the unforgiving minute

With sixty seconds’ worth of distance run,

Yours is the Earth and everything that’s in it,

And-which is more-you’ll be a Man, my son!

Rudyard Kipling

Page 203: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif202

tu,fí

tu,fI

rif;todkif;t0dkif;u wkefv_yfajcmufjcm;jyD;

'gawG[m rif;a=umifhvdk@ 0dkif;0ef;tjypfwif=uwJhtcg

rif;[m acgif;at;at;eJ@ &ifqdkifEdkifr,fqdk&if?

tu,fI

tm;vkH;u rif;udkr,kHouFmjzpfvmwJhtcg

olwdk@udkem;vnfpGm cGifhv$wf&if;eJ@

rif;udkrif; ,kH=unfr_tjynfh&Sdr,fqdk&if ?

tu,fI

apmifhoifhwJhtcsdefudk apmifhEdkifjyD;

tJh'DtwGufvnf; rarmryef;aeEdkifr,fqdk&if?

'grSr[kwf

rif;&J@ta=umif; r[kwfw&m; rkom;pum;=um;&wJhtcg

rif;uvnf; tvdrftnmawGeJ@ rwkef@jyefbl;qdk&if?

'grSr[kwf

rif;udkvlwumu 0dkif;0ef;rkef;wD;wJhtcg

rif;uvnf; trkef;awG jyefryGm;bl;qdk&if?

tu,fI

pdwful;,Of tdyfrufawG[m

rif;tay:rSm rv$rf;rdk;apbJ pdwful;Edkifr,fqdk&if?

Page 204: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 203

jyD;awmh

tawG;tac: pdwful;awG[m

ar#mfrSef;csufoufoufom rjzpfapbJ awG;ac:Edkifr,fqdk&if?

tu,fI

atmifjrifr_okceJ@ qkH;±_H;rSK'kuQawGudk =uKHawG@&wJhtcg

wlnDaom avmu"Hw&m;awGygvm;&,fvdk@

cH,lxm;Edkifr,fqdk&if?

tu,fI

rif;&JŒtrSefpum;awGudk

vlvdrfvlnpfawGu vSnfhpm;ajymif;vJjyD;

rkom;tjzpf axmifacsmufqif npfwJhtcg

rif;[m wnfjidrfpGmeJ@ em=um;Edkifr,fqdk&if?

tu,fI

rif;b0wckvkH;ay;jyD;

t&dyfw=unfh=unfheJ@ jznfhqnf;cJh&wJh t&m&mudk

zsufqD;cHvdkuf&jyD;wJhaemufrSm

tifrwefrS ao;i,fwJh wefqmyvm t&m&meJ@

jyefvnfwnfaqmufEdkifr,fqdk&if ?

tu,fI

rif;EdkifcJhor#awGtm;vkH;[m

aºuGwvSnfh =uufwckefyrm

wvSnfhwcgwnf;eJ@ qkH;&_H;oGm;cJh&if?

jyD;awmh

Page 205: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif204

tpuae jyefpEdkifr,fqdk&if?

jyD;awmh wcg

qdk;vSwJhuH=urRmudk&,fvdk@

b,faomtcgrS nD;nLraebl;qdk&if ?

tu,fI

olrsm;wumawG vkyfjyD;oGm;=uvdk@

tcsdeftawmf=umrS rif;tvSnfha&mufvmwJhtcg

rif;wa,mufwnf;eJ@yJ

tm;eJ@rmefeJ@ ZGJowWd&Sd&Sd quf=udK;pm;Edkifr,fqdk&if?

tJh'DvdkyJ

rif;rSm pdwftiftm;uvGJvdk@ bmqdkbmrSr&SdawmhwJhtcg

tJh'Dpdwftiftm;udk cdkifrmpGmeJ@yJ

vufqkyfvufudkifxm;Edkifr,fqdk&if?

tu,fI

vlawGeJ@xdawG@qufqH ajymqkd&wJhtcg

udk,fusifhoduQmudk apmifhxdef;Edkifr,fqdk&if?

'grSr[kwf

rif;{u&mZfawGeJ@ twlvrf;av#mufae&ayr,fh

rmefrme aoG;rºuGbl;qdk&if ?

tu,fI

&efolujzpfap rdwfaqGujzpfap

rif;ukdodyfjyD; em=unf;atmif rvkyfEdkifap&if?

Page 206: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 205

tu,fI

vlwdkif;udkwefzdk;xm; av;pm;&ayr,fh

pGJvrf;r_ oHa,mZOfawG xm;raebl;qdk&if?

tu,fI

wdkawmif;vSwJh rypfy,fEdkifwJh wrdepftwGif;rSm

t"dyg,f&SdvSwJh puUef@ajcmufq,ftjzpf

tokH;csEdkifr,fqdk&if?

ighom;a&

rif;[mt&m&m&SdwJh t&m&mjzpfwJh

urBm=uD;udk qkyfudkifvdk@

t&m&m bmrqdk rif;pGrf;EdkifjyDaygh?

tJ'Dawmhrif;[mvnf;

a,mufusm;aumif;wa,mufaygh?

atmifqef;pk=unf

ÙÙÙ

Page 207: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif206

tcef; (9)

tuGufqif xyfrHzrf;qD;cH&rI

a':atmifqef;pk=unfonf aetdrftus,fcsKyfoufwrf;jynfhcgeD;Y

2009 ckESpf/ arv 6 &ufae@wGif ppftpkd;&.pDpOfay;r_jzifh tar&duefEdkifiH

om; *|ef0DvsH,ufawmonf a':atmif;qef;pk=unf.aetdrftcsKyfodk@

wdwfwqdwf0ifa&mufEdkifcJhonf? *|ef0DvsH,ufawm0ifa&mufcJhr_udk t

a=umif;jyKI a':atmifqef;pk=unftm; tr_qifum Oya'csKd; azmuf

onf[k wzufowfpGyfpGJI aetdrftus,fcsKyfpnf;urf;azmufzsufr_

Oya'yk'fr (22) jzifh w&m;qdkif&ef ppftpdk;&u a': atmifqef;pk=unfudk

arv 13 &ufae@wGif tif;pdefaxmifwGif;odk@ ajymif;a&$ŒcsKyfaESmifvdkuf

onf? arv 18 &ufae@wGif a':atmifqef;pk=unfudk aetdrftus,f

csKyf pnf;urf;azmufzsufr_ yk'fr (22) jzifh tif;pdefaxmifwGif;&Sd ajrmuf

ydkif;c±dkif txl;w&m;u ±Hk;wifw&m;pGJqdkcJh onf? ,if;aemuf =o*kwfv

11 &ufae@wGif tvkyf=urf;ESifhaxmif'%f (3) ESpf'%fcsrSwfcJhonf? a':

atmifqef;pk=unftm; jypf'%fcsrSwfonfhae@Y ppftpdk;&. rw&m;

tr_qi fum jyp f'%fc sr _ud k

ta=umif;jyKI vlxktkHºuGr_w&yf

ay:ayguf vmrnfud k

}udKwifod&Sdxm;onfh tpkd;&onf

tpdk;&drfvGefum ppftm %m&Sif

AdkvfcsKyfrSL;}uD;oef;a&$ trdef@ jzifh

jypf'%fxuf0ufudk qdkif;iHhxm; jyD;

usefjypf'%f 18 vudk aetdrfwGif

qufvufxdef;odrf;&ef ajymif;vJ t

rdef@csrSwfvdkufonf? Todk@ a':

atmifqef;pk=unfonf vGwf&uf

aphcgeD;Y ppftpdk;&. rw&m;tr_

a':pktm; aetdrfoufwrf;wdk;ap&ef

N*dK[farTcJhaom ],ufawm}

Page 208: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 207

qifr_jzifh aetdrftus,fcsKyf xyfrH wm;qD;cH&jyefonf?

jrefrmEdkifiHwGif w&m;Oya'

pdk;rdk;a&;r&Sdoma=umifh vlxktzdk@ vGwfvyfcGifhESifh vHkjcHKcGifhrsm; uif;rJhae

onfrSm q,fpkESpfaygif; tawmf=umcJhjyD;jzpfonf? EdkifiHom;aygif;

ajrmufrsm;pGmonf vGwfvyfcGifh tcGifhta&;rsm; ydwfyifcHcJh&um t

usOf;axmifrsm;Y pHjref;ae&&Smonf? pifppf ,if;wdk@wGif rnfonfh &mZ

0wfr_udkr# usL;vGefjcif;r&SdygbJvsuf Oya'rJhzrf;qD;cH&um tusOf;uscH

aeol&rsm;jzpfonf? jrefrmEdkifiHwGif EdkifiHom;rsm;. vGwfvyfr_ESifh vHkjcHKr_

udk tumtuG,fay;aomOya'rsm; r&SdIavm? yGifhvif;pGmqdk&ygrl ppf

tpdk;& tkyfcsKyfaeaomumvrsm;wGif xdkOya'rsm; r&Sday?

1947 ckESpf tajccHOya'wGif vGwfvyfcGifhESifhvHkjcHKcGifhudk tumt

uG,fay;aomjyÏmef;csufudk vGwfvyfcGifhta&;atmufwGif jyÏmef;xm;

ayonf? tajccHOya'yk'fr 16 wGif “w&m;Oya't&r[kwfv#if rnf

onhfEdkifiHom;r# rdrdvGwfvyfr_udk ±kyfodrf;jcif;rcH&ap&” [k jyÏmef;um

vGwfvyfr_eSifhvHkjcHKr_twGuf tumtuG,fay;xm;onf? xdkenf; wlpGm

yif 1974 ckESpf tajccHOya' yk'fr 159 wGifvnf; EdkifiHom;wdkif;onf

yk*~dKvfqdkif&m vGwfvyfcGifhESifh vHkjcHKr_twGu ftmrcHcsuf&Sdap&rnf[lI

jyÏmef;xm;ayonf? TjyÏmef;csuf&Sdjcif;onf EdkifiHom;rsm;. vGwfvyf

r_ESifhvHkjcHKr_udk tumtuG,fay;&ef jyÏmef;csuf&Sdonf[k qdkEdkif.?

txufwGifqdkcJhonfhtwdkif; vlwdk@onf tpkta0;ESifhaexdkifae=u

aoma=umifh vlwOD;/ tzGJ@tpnf;wcktwGuf tumtuG,fjyKjyD; t

rsm;tusKd;/ trsm;.vGwfvyfr_udk xdcdkufapaom Oya'onfum; w

&m;r#waom Oya'rsKd;r[kwfay? Oya'onf vlt rsm;udk tumt

uG,fay;aom Oya'om jzpfoifhonf? vltrsm;udkESdyfuGyfaomOya'

rjzpfapoifhyg?

jrefrmEdkifiHwGif ausmf=um;vSaom ta&;ay:pDrHr_ tufOya'onf

1950 jynfhESpf ygvDref'Drdkua&pDtpdk;&vufxufwGif jyÏmef;cJhjcif;jzpf

onf? vGwfvyfa&;&ump ±_yfaxG;aeaom EdkifiHa&;tajctae atmuf

Page 209: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif208

wGif EdkifiHa&;ygwD}uD;wck. =oZmvGrf;rdk;r_jzifh jyÏmef;cJhonf[k ,lqEdkif

onf? zqyvtpdk;&vufxufjyÏmef;cJhaom xdkta&;ay:pDrHr_ tufOy

a' (1950 jynfhESpf) yg yk'fr 5 tm; jrefrmjynfoltrsm;pku tjrifuyf

yk'fr[lI uifyGef;wyf=uonf? tm%m&ygwDtpdk;&ESifh oabmxm;

csif;uGJvGJum twdkuftcHjyK=uaom EdkifiHa&;v_yf&Sm;olrsm;tm; [ef@

wm;zdESdyfEdkifrnfhtcsufaygif;pHkudk xdkyk'fratmufwGif xnfhoGif;jyÏmef;

xm;ayonf? xdk@a=umifh twdkuftcHrsm;taeESifh EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_ vkyf

vdkufonfESifh yk'fr 5 ESifh ndawmhonf? xdk@a=umifhvnf; xdkyk'frudk t

jrifuyfyk'fr[k uifyGef;wyfac:qdk=ujcif;jzpfonf? xdkOya'udk y,fzsuf

jyifqifaeqJ/ Adkvfae0if;acgif;aqmifaom ppftm%m&Siftkyfpku ygvD

ref'Drdkua&pDtpdk;&udkjzKwfcsum tm%modrf;ydkufvdkufaoma=umifh xdk

Oya'udk y,fzsuf&ef tcGifhtvrf;uif;rJhoGm;±Hkru tm%modrf; awmf

vSefa&;aumifpDtwGuf twdkuftcHEdkifiHa&;orm;rsm;udk ESdyfuGyf&ef t

aumif;qHk;Oya'jzpfcJhonf? xdk@a=umifhvnf; awmfvSefa&;aumifpD ppf

tpdk;&onf 1947 ckESpftajccHOya'tm; y,fzsufcJhaomfvnf; xdkt

a&;ay:pDrHr_tufOya'udk ry,fzsufbJ ,ae@wdkif qufvufusifhoHk;cJh

onf?

1974 tajccHOya'jyÏmef;jyD; wESpfcef@t=umwGif 1975 ckESpf

EdkifiHawmftm; aESmifh,SufzsufqD;vdkolrsm;.ab;tEœ&m,frS umuG,f

[ef@wm;onfhOya' (EdkifiHawmfumuG,fonhfOya') udk jynfol@v$wf

awmfrS jyÏmef;cJhjcif;jzpfonf? xdkOya'rSm ta&;ay:pDrHr_tufOya'xuf

ydkqdk;&Gm;aomOya'jzpfonf? rnfol@udkrqdk EdkifiHawmfvHkjcHKa&;twGuf

tEœ&m,f&Sdonf[k oHo,&Sd±Hkr#jzifh TOya't& zrf;qD;xdef;odrf;EdkifcGifh

&Sdayonf? TOya't&rl ±Hk;wifw&m;pGJqdk&efrvdkbJ pGyfpGJcH&olwOD;

tm; &ufaygif; 180 txd xdef;odrf;xm;EdkifjyD; oufqdkif&mbkwftzGJ@.

cGifhjyKcsufjzifh trsm;qHk; 3 ESpftxd xdef;odrfxm;vsuf&Sdonf? xdk@jyif

1991 ckESpfwGif ppfpdk;&onf jyifqifcsufjzifh EdkifiHawmfvHkjcHKa&;Oya'yg

zrf;qD;xdef;odrf;xm;Edkifaomoufwrf;udk 5 ESpfodk@ wdk;jr‡ifhxm;onf?

Page 210: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 209

ppfpdk;&onf 'DyJ,if;EdkifiHa&;vkyf=uHcH&jyD;aemuf a':atmifqef;pk=unf

tm; vHkjcHKa&;t& aetdrfY acwœaexdkifapcJhjcif;omjzpfonf[k xkwfjyef

cJhjyD;aemuf rsm;r=umrDrSmyif EdkifiHawmftm; aESmifh,SufzsufqD;vdkolrsm;

. ab;tEœ&m,frS umuG,f[ef@wm;onfhOya'jzifh aetdrftus,fcsKyf

xdef;odrf;jcif;cHvdkuf&onf? a':atmifqef;pk=unfonf tqdkygOya'jzifh

(4) }udrfwdkifwdkif tus,fcsKyfjzifh aetdrfwGif 10 ESpfausmf xdef;odrf;jcif;

cHcJh&onf? xdk@aemuf a':atmifqef;pk=unf. aetdrftus,fcsKyf ouf

wrf;udk ppftpkd;&u wESpf xyfrHwdk;vdkufjyefonf? xdkOya'jzifh aetdrft

us,fcsKyfoufwrf;jynfhcgeD;Yyif *|ef0DvsH,ufawm0ifa&mufr_udk t

a=umif;jyKI ppftpdk;&onf tr_qifum a':atmifqef;pk=unftm; ae

tdrftus,fcsKyfoufwrf;udk xyfrHcsrSwfcJhonf?

aetdrftus,fcsKyf (18) v csrSwfcHjyD;aemuf 2009 pufwifbm

4 &ufwGif a':atmifqef;pk=unftr_twGuf olr. a&SŒaersm;u &ef

ukefwdkif;w&m;±Hk;odk@ t,lcHav#mufv$mudk wifoGif;cJh=uonf? t,lcH

av#mufxm;r_Y a':atmifqef;pk=unfonf Oya'a=umif;t& tjypf

r&Sda=umif; tcsuf (11) csufudk tcdkiftvHkazmfjyxm;jyD; 1988 ckESpf

uwnf;u csKyfjidrff;oGm;cJhjyD;jzpfonfh 1947 ckESpftajccHOya'ESifh a':

atmifqef;pk=unfudk xdef;odrf;xm;r_udk ±kyfodrf;ay;&ef wifjyawmif;qdk

xm;onf?

a':atmifqef;pk=unf.a&SŒae OD;=unf0if;u “uGif;vHk;u|wf v$wf

udkv$wfay;&r,f? v$wfay;wJhtcgusawmh b,ftwdkif;twmxdatmif

jzpfoGm;vJqdkawmh ol@udk 1989 ckESpfuwnf;u 6 ESpfeD;yg;xdef;odrf;

1995 usrS jyefv$wfcJhw,f? tJ'Dtus,fcsKyfu eHygwfwpf/ aemufwpfcg

2000 jynfhESpfrSm &efukefblwm}uD;rSjzpfwJhwESpfeJ@ 2 v tus,fcsKyf

vkyfvdkufwmu eHygwfESpf/ aemuf tck 2003 ckESpf'DyJ,if;upjyD; tckxd

atmif tus,fcsKyfxdef;odrf;xm;wmu eHygwf3/ tJ'gawGtm;vHk;[m

Unlawful Illegal Detention (Oya'rJhzrf;qD;r_) awGygyJ” [lI ajymqdkcJhonf?

aetdrftus,fcsKyfoufwrf;twGif; a':atmifqef;pk=unfonf

Page 211: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif210

2009 ckESpf/ Edk0ifbmv (4) &ufaehwGif tar&duefjynfaxmifpk

ta&SŒtm&SESSifh ypdzdwfa&;&mvufaxmuf EdkifiHjcm;a&;&m0ef}uD; rpPwm

umhurfbJvfESifh awG@qHkcJhonf?

xdk@aemuf a':atmifqef;pk=unfonf pdrf;vJhuefom{nfh&dyfom

wGif usef;rma&;raumif;aom NLD acgif;aqmifrsm;jzpf=uonfh tzGJ@csKyf

OuUX OD;atmifa&$/ A[dktvkyftr_aqmiftwGif;a&;rSL; OD;vGif/ A[dk t

vkyftr_aqmiftzGJ@OD;vGef;wifwdk@udk *g&0jyKawG@qHkaqG;aEG;cGifh&&SdcJhonf?

awG@qHkcJhpOftwGif; a':atmifqef;pk=unfu NLD A[dktvkyf tr_aqmif

tzGJ@udk wdk;csJŒzGJ@pnf;cGifhjyK&ef arwœm&yfcHcJh&m cGifhjyKcsuf&&SdcJhojzifh tusKd;

aqmifa&SŒaerSwqifh 2010 Zefe0g&Dv 14 &ufae@wGif A[dktvkyftr_

aqmiftzGJ@udk wdk;csJŒjyefvnfzGJ@pnf;apcJhonf? wdk;csJŒjyefvnfzGJ@pnf;cJh

aom A[dktvkyftr_aqmifrsm;rSm -

(1) OD;atmifa&$ - OuUX

(2) OD;wifOD; - 'kOuUX

(3) a':atmifqef;pk=unf - taxGaxGtwGif;a&;rSL;

(4) OD;vGif - twGif;a&;rSL;

(5) OD;0if;wif - tzGJ@0if

(6) OD;cifarmifaqG - tzGJ@0if

(7) OD;oef;xGef; - tzGJ@0if

(8) OD;pdk;jrifh - tzGJ@0if

(9) OD;vSaz - tzGJ@0if

(10)OD;xGef;wif - tzGJ@0if

(11)OD;nGef@a0 - tzGJ@0if

(12)a'gufwmoef;jidrf; - tzGJ@0if

(13)OD;tkef;}udKif - tzGJ@0if

(14)OD;0if;jrifh - tzGJ@0if

(15)OD;xGef;xGef;[def - tzGJ@0if

(16)a'gufwm0if;Edkif - tzGJ@0if

Page 212: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 211

(17)OD;Om%f0if; - tzGJ@0if

(18)OD;[Homjrifh - tzGJ@0if

(19)OD;odef;nGef@ - tzGJ@0if

(20)a'gufwma':ar0if;jrifh - tzGJ@0if

ponfwdk@jzpfonf?

xdk@aemuf a':atmifqef;pk=unf.t,lcHwifoGif;r_udk &efukefwdkif;

w&m;±Hk;u y,fcscJhonfhtwGuf jypfr_qdkif&m jyifqifr_av#mufvJcsufudk

A[dkw&m;±Hk;odk@ 2010 jynfhESpf Zefe0g&Dv 18 &ufae@wGif xyfrHwifoGif;

cJhonf?

odk@aomf 2010 jynfhESpf/ arv 10 &ufae@wGif etz jynfxJa&;

0ef}uD;AdkvfcsKyfarmifOD;u a':atmifqef;pk=unftm; vmrnfh Edk0ifbm

vwGif jyefv$wfay;rnf[k ajym=um;cJh&m a':atmifqef;pk=unfu a&SŒ

ae}uD;OD;Om%f0if;ESifh aetdrfwGifawG@qHkpOf “'g rw&m;wJh ajymqdkcsufyg

yJ” [k jyefvnfwHk@jyefcJhonf[kqdkonf? OD;Om%f0if;u “edk0ifbmrSm

a':pkudk v$wfay;r,fvdk@ jynfxJa&;0ef}uD;u ajym=um;wmeJ@ywfoufjyD;

a':pku 'grw&m;wJhajym=um;csufyJwJh? bmvdk@vnf;qdkawmh ol@udk t

jypfcsxm;wJhjypfr_eJ@ ywfoufjyD;awmh EkdifiHawmfw&m;±Hk;csKyfu trdef@rcs

tzJGUcsKyf½kH;ü vlxktm; rdefYcGef;ajymMum;aepOf/

Page 213: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif212

&ao;bl;? rjyD;jywfao;bl;? rjyD;jywfciftwGif;rSm 'Dvdkajymwm[m w

&m;±Hk;&JŒvkyfief;udk v$rf;rdk;pGufzuf&ma&mufygw,fvdk@ tJ'Dvdkajymygw,f?

jyD;awmh a':pkudk Edk0ifbmvrSmv$wfay;r,fqdkwm EdkifiHa&; jyufvHk;wpfck

yJ? tpdk;&u wm0ef&Sdol0ef}uD;wa,mufuaejyD;awmh ajymvdkufwm

[m [mojyufvHk;vdkjzpfaew,f? ol@vGwf&ufu Edk0ifbmvrSm jynfhrSm

qdkwm tm;vHk;uodaewJhudpPrdk@ bmrSrxl;jcm;bl;? 'ghtjyif 'DEdk0ifbmv

14 rSvGwfr,hf a':atmifqef;pk=unf[m a&G;aumufyJG0ifEdkifw,f qdk

wmuvnf; a&G;aumufyGJu Edk0ifbmv (7) &ufrSmusif;yjyD; jzpfae

awmh 'Dpum;rsKd;ajymwm[m tawmhfudk&Dp&maumif;wJh EdkifiHa&;jyuf

vHk;vdk jzpfygw,f” [lI ajym=um;oGm;onf?

tJeft,fvf'D\ txl;aMunmcsuf

2010 jynfhESpf/ rwfv 23 &ufae@wGif NLD tzGJ@csKyfonf txl;

a=unmcsuf trSwf 2§03§10 udk xkwfjyefcJh&m a=unmcsuf tjynfh

tpHkrSm atmufygtwdkif;jzpfygonf?

EdkifiHawmfat;csrf;om,ma&;ESifh zGH@+zdK;a&;aumifpDonf 2010 jynfh

ESpf/ rwfv 8 &ufae@wGif jynfaxmifpka&G;aumufyGJaumfr&SifOya'/

EdkifiHa&;ygwDrsm;rSwfyHkwifjcif; Oya'/ jynfol@v$wfawmfa&G;aumufyGJ Oy

a'/ trsKd;om;v$wfawmfa&G;aumufyGJOya'/ wdkif;a'o}uD;v$wfawmf

odk@r[kwf jynfe,fv$wfawmfa&G;aumufyGJOya'wdk@udk jyÏmef;vdkuf

onf?

txufygOya'rsm;udk zwf±_avhvmoHk;oyf=unfhv#if 'Drdkua&pD

usihfpOfrsm;/ vGwfvyfr_rsm;/ w&m;r#wr_rsm;/ r&Sda=umif;wdk@udk txif

t&Sm; awG@jrifae&ygonf? t"duusaom om"utcsKdŒrSm

(1) jynfaxmifpka&G;aumufyGJaumfr&SifOya'. yk'fr(É)wGif “EdkifiH

a&;ygwDrsm;udk Oya'ESifhtnD aqmif&Gufap&ef }uD;=uyfjcif;/ }uD;=uyf

apjcif;ESifh vrf;n$efjcif;” [k aumfr&Siftm; wm0efESifh vkyfydkifcGifhrsm; ay;

tyfxm;ygonf? TonfrSm 'Drdkua&pDusifhpOfESifhtnD vGwfvyfpGm pnf;

Page 214: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 213

±kH;cGifh/ zGJ@pnf;cGifh/ pka0;cGifhponfhvkyfief;pOfrsm;wGif EdkifiHa&;ygwDrsm;udk

aumfr&Sifu uef@owfcsKyfcs,fxm;jcif;jzpfygonf?

(2) EdkifiHa&;ygwDrsm;rSwfyHkwifjcif;Oya'.yk'fr 4 (i) wGif ygwD

wnfaqmufvdkolrsm;onf “axmif'%fuscHae&olrsm;r[kwfjcif;” [k

owfrSwfxm;ygonf? TonfrSm EdkifiHa&;ygwDwck. tcGifhta&;udk

jief;qefjcif;jzpfovdk 'Drdkua&pDusifhpOfudk csKd;azmufjcif;vnf;jzpfygonf?

jynfaxmifpkorRwjrefrmEdkifiHawmf zGJ@pnf;yHktajccHOya'. tcef; (10)

wGif “EdkifiHa&;ygwDrsm;zGJ@pnf;jcif;” ESifh “EdkifiHa&;ygwDrsm; qufvuf

&yfwnfcGifhr&Sdjcif;” jyÏmef;csufrsm;ESifh uGJvGJqef@usifaeygonf? zGJ@pnf;yHk

tajccHOya'yk'fr 449 wGif TzGJ@pnf;yHktajccHOya'onf EdkifiHawmft

wGif;&Sd Oya'tm;vHk;. tajccHOya'jzpfonf[k jyÏmef;xm;ygonf? xdk@

a=umifh Oya'w&yfudk jyÏmef;&mwGif zGJ@pnf;yHktajccHOya'ESifh qef@usifjyD;

jyÏmef;xm;ygonf? xdk@tjyif aemufa=umif;jyef tm%moufa&muf

jcif;jzpfaeygonf? Oya'w&yf&yfonf jyÏmef;jyD;onfhae@rSpI tm%m

oufa&mufae&rnfjzpfygonf? zGJ@pnf;yHktajccHOya'yg pum;&yfrsm;

teuft"dy`g,fzGif hqdka&;Oya'yk'fr -3(i) Y “Oya'w&yf&yfwGif

aemufa=umif;jyefI tm%moufa&mufr_r&Sdap&” [kvnf;aumif;

&Sif;vif;pGmjyÏmef;xm;ygonf? wzefjypf'%fuscHae&oludk aemufxyf

jypf'%fay;ovdkvnf; jzpfaeygonf?

(3) EdkifiHa&;ygwDrsm;rSwfyHkwifjcif;Oya'. yk'fr 10 Y ygwD0ifrsm;udk

pnf;±Hk;&mwGif&Sd&rnfh t&nftcsif;rsm;udk owfrSwfjcif;/ yk'fr-23wGif

“aumfr&Sifonf ygwDrsm;udkwnfqJOya'/ enf;Oya'rsm;/ vkyfxHk;vkyf

enf;rsm;/ trdefha=umfjimpm/ trdef@/ nGef=um;csufrsm;ESifhtnD aqmif&Guf

ap&ef }uD;=uyfEdkifonf? aumfr&SiftzGJ@cGJtqifhqihftm; aumfr&Sifudk,f

pm; }uD;=uyf&ef wm0efay;tyfedkifonf” [k owfrSwfxm;jcif;/ yk'fr

24 (c) wGif “ygwDwck. ygwDwGif;udpP&yfrsm;ESifh pyfvsOf; I wOD;OD;u

aumfr&Sifodk@ wifjywdkif=um;vmygu aumfr&Sifonf pHkprf;ppfaq;I

vdktyfv#if EdkifiHawmf.tusKd;iSm xdkygwDrsm;vdkufemaqmif&Guf&rnfh

Page 215: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif214

tcsufrsm;udk tcsdefumvowfrSwfI n$ef=um;Edkifonf” [k owfrSwf

xm;jcif;wdk@onf edkifiHa&;ygwDwck. vkyfydkifcGifhrsm;udk aumfr&Sifu vGef

uJpGm 0ifa&mufpGufzufaejcif;jzpfygonf?

(4) jynfol@v$wfawmfa&G;aumufyGJOya'. yk'fr 11 (C) wGif

“v$wfawmfudk,fpm;vS,ftjzpf a&G;aumufwifajr‡mufjcif;onf rJqEN

&Sif jynfolvlxk. qENoabmxm;udk rsufuG,fjyK&m a&mufygonf?

(trsKd;om;v$wfawmfa&G;aumufyGJOya'ESifh wdkif;a'o}uD;v$wfawmf)

odkhr[kwf jynfe,fv$wfawmfa&G;aumufyGJ Oya'wdk@wGif xdkenf;wljzpfyg

onf?

(5) jynfol@v$wfawmfa&G;aumufyGJOya'. yk'fr 82 wGif “aumfr

&SiftzGJ@cGJ tqifhqifhtygt0if a&G;aumufyGJESifhoufqdkifonfh wm0ef

0wœ&m;rsm;udk xrf;aqmifaomyk*~dKvfonf atmufygtcsufrsm;udk

vdkufemaqmif&Guf&rnf” [k a,bk,som jyÏmef;xm;ygonf? rvdkuf

emygu rnfonfhjypf'%fr# owfrSwfjyÏmef;xm;jcif;r&Sdyg? xdk@jyif yk'fr

87 wGif “aumfr&SifESifhaumfr&SiftzGJh0ifrsm;/ rJ±HkrSL;tygt0if rJ±HktzGJ@0if

rsm;. vkyfaqmifcsufrsm;twGuf w&m;ra=umif;t&jzpfap/ jypfr_

a=umif;t&jzpfap w&m;pGJjcif;rcHxdkufap&” [kvnf; jyÏmef;xm;ygonf?

TonfrSm a&G;aumufyGJudk vGwfvyfjyD;w&m;r#wr_r&Sdatmif/ tm%m

ydkifwdk@pdwf}udKufvkyfaqmifEdkifatmif tm%mydkifwdk@u a&G;cs,fcef@xm;

rnfhyk*~dKvfrsm;tm; tumtuG,fay;ovdkjzpfaeygonf? (trsKd;om;

v$wfawmfa&G;aumufyGJOya'ESifh wdkif;a'o}uD;v$wfawmfodk@r[kwf jynf

e,fv$wfawmfa&G;aumufyGJOya'wdk@wGifvnf; xdkenf;wljzpfygonf?

(6) jynfol@v$wfawmfa&G;aumufyGJOya'. yk'fr -91 (u) wGif

“jynfol@v$wfawmfa&G;aumufyGJOya' (EdkifiHjidrf0yfydjym;r_ wnfaqmuf

a&;tzGJ@Oya'trSwf 14§89) udk TOya'jzifh ±kyfodrf;vdkufonf” ESifh

yk'fr -91 (c) wGif “TOya'jzifh ±kyfodrf;vdkufonf” Oya't& usif;ycJh

aom ygwDpHk'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJonf zGJ@pnf;yHktajccH Oy

a'ESihf vdkufavsmnDaxGr&SdawmhonfhtwGuf ,if;a&G;aumufyGJ&v'f

Page 216: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 215

rsm;onf tvdktavsmufysufjy,fonf[krSwf,l&rnf” qdkonfhjyÏmef;

csufwdk@rSm vHk;0 w&m;enf;vnf;rusyg? jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH/ EdkifiH

awmfzGJ@pnf;yHktajccHOya'yk'fr 446 wGif “wnfqJOya'rsm;onf jynf

axmifpkv$wfawmfu y,fzsufjcif;/ jyifqifjcif;rjyKao;rD TzGJ@pnf;yHk

tajccHOya'ESifh rqef@usifor# twnfjzpfonf” [k twdtvif; jy

Ïmef;xm;ygonf? Tyk'fr 446 eSifhtnD zGJ@pnf;yHktajccHOya't& ay:

aygufvmonfh jynfaxmifpkv$wfawmfu jynfol@v$wfawmf a&G;

aumufyGJOya' (Oya'trSwf 4§89) wkd@udk y,fzsufjcif;r[kwfbJ Oya'

jyKolu Oya'udkcsKd;azmufjyD; y,fzsufjcif;onf vHk;0w&m;enf;vrf;

rusyg? 1990 jynfhESpf ygwDpkH 'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJ&v'ftm;

vGwfvyfIw&m;r#waom a&G;aumufyGJ[k owif;xkwfjyefI jrefrm

EdkifiHjyefwrf;wGif jynfol@v$wfawmfudk,fpm;vS,frsm; v$wfawmfac:,l

zGJ@pnf;ay;jcif;r&Sdao;onfhtwGuf ,if;a&G;aumufyGJ&v'fonf tvdkt

avsmuf ysufjy,fjcif;r&Sdyg?

(7) jynfaxmifpka&G;aumufyGJaumfr&SifOya'/ EdkifiHa&;ygwDrsm; rSwf

yHkwifjcif;Oya'/ jynfol@v$wfawmfa&$;aumufyGJOya'/ trsKd;om;v$wf

awmfa&G;aumufyGJOya'/ wdkif;a'o}uD;v$wfawmf odk@r[kwf jynfe,f

v$wfawmfa&G;aumufyGJOya'rsm;udk jyÏmef;Edkif&eftwGuf jynfolvl

xkxH Oya'rl=urf;rsm; csjy&Sif;vif;jcif;r&SdbJ jynfolvlxkxJrS t=uHjyK

csufrsm; oabmxm;qENrsm;udk awmif;cHjcif;r&SdbJ tm%mydkifwdk@ pdwf

}udKuf wpfzufowfa&;qGJcJhjcif;jzpfygI w&m;r#wr_vHk;0r&Sdyg?

okd@ygI trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJ@csKyf A[kdtvkyftr_aqmiftzGJ@ t

pnf;ta0;qHk;jzwfcsuft& trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfOuUXu EdkifiH

awmfat;csrf;om,ma&;ESifh zGH@+zdK;a&;aumifpDOuUXtay: 2010 jynfh

ESpfw&m;pD&ifa&;Oya'yk'fr 5(u)(Z)(n) ESifh 1887 ckESpf oD;jcm; ouf

omcGifh tufOya'yk'fr 45 ESihf 54 t& &efukef+rdKŒw&m;±Hk;csKyfwGif 2010

jynfhESpf/ rwfv 23 &ufae@Y w&m;pGJqdkygonf? w&m;±Hk;w&m;rXmerS

wm0ef&Sdolu “usrwdk@Y pD&ifydkifcGifhr&Sdvdk@” [k ajymjyD; tr_wGJudk ae@v,f

Page 217: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif216

12;30 em&Dcef@wGif jyefay;vdkufa=umif; a=unmvdkufygonf?

22 -3-2010 ae@wGif usif;yaom A[dktvkyftr_aqmiftzGJ@ t

pnf;ta0;qHk;jzwfcsuft&?

A[dktvkyftr_aqmiftzGJ@

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf?

a':atmifqef;pk=unfuvnf; 2010 jynfhESpf/ rwfv 29 &ufae@

wGif trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJ@csKyf A[dkaumfrwDtpnf;ta0;odk@ tcsuf

(6) csufyg ‚if;.oabmxm;w&yfudk ay;ydk@vdkufonf? ay;ydk@cJhaom

oabmxm; (6) csufrSm -

(1) 2008 zGJ@pnf;yHktajccHOya'udk vHk;0vufrcHEdkif/ tzGJ@csKyf. a&$*Hk

wdkifa=unmcsufudk pGJudkif&rnf?

(2) w&m;r#wr_r&Sdaom wzufowfa&;qGJxm;onfh Oya't&

rSwfyHkwifjcif;udk vHk;0vufrcHEdkifyg? Oya'yg pnf;urf;csufrsm;rSm 'Drdk

ua&pDenf;rus?

(3) tzGJ@csKyfonf usr. udk,fydkifypPnf;r[kwf/ rnfolwOD;w

a,muf. udk,fydkifypPnf;vnf;r[kwf?

(4) tzGJŒcsKyftwGif; vlarG;onfhtvkyf/ vlarG;onf[k ,lqEdkifonfh

tvkyfrsm;udk vHk;0r}udKuf/ vufrcH?

(5) jynfolvlxkudk ajym=um;vdkonfrSm rdrdwwfEdkifoavmuf 'Drdk

ua&pD&&Sda&; }udK;yrf;r_udk qufvufaqmif&GufoGm;rnf?

(6) tzGJ@csKyfzsufodrf;cH&v#if tzGJ@csKyfysufpD;onf[k r,lq/ ysufpD;

jcif;r[kwf [lI jzpfonf?

umhwfurfbJvfxyfrHawGUqHkcGifh&

2010 jynfhESpf/ arv 10 &ufae@wGif a':atmifqef;pk=unftm;

tar&duefjynfaxmifpk ta&SŒtm&SESifhypdzdwfa&;&m vufaxmufEdkifiH

jcm;a&;&m0ef}uD; umhwfurfbJvf onf xyfrHawG@qHkaqG;aEG;cGifh&&SdcJh

Page 218: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 217

onf? rpPwmurfbJvfu a':atmif

qef;pk=unfESifh NLD A[dktvkyftzGJ@

0ifrsm;tm; “ol@taeeJ@ vuf&Sd t

wkduftcHtiftm;pkjzpfonfh NLD

onf rnfonfhyHkpHjzifh wnf&Sdaeonf

jzpfap/ rSwfyHkwifonfjzpfap/ rwif

onfjzpfap/ w&m;0ifygwD jzpfonf

jzpfap/ rjzpfonfjzpfap NLD udk tar

rpöwmuumhwfurfbJvf

a':atmifqef;pkMunftm;awGUqkHpOf/

&duefjynfaxmifpkonf qufvuf tm;ay;axmufcHulnD yl;aygif;aqmif

&GufoGm;rnf” [k ajym=um;oGm;onf?

twkta,mifa&G;aumufyGJ

xdk@aemuf 2010 jynfhESpf/ rwfv 29 &ufae@wGif NLD A[dk tvkyf

tr_aqmiftzGJ@u etzppftpdk;& xkwfjyefcJhaom a&G;aumufyGJqdkif&m

Oya'rsm;onf qdwfacgif;udkcsdwfI acG;om;a&mif;rnfh'Drdkua&pD (0g)

w&m;r#wr_vHk;0gr&Sdojzifh EdkifiHa&;ygwDtjzpf xyfrH rSwfyHkwifrnfr[kwf

a=umif; NLD udk,fpm;vS,f (113) OD;wdk@u uef@uGufolr&Sd qHk;jzwfvdkuf

=uonf?

a':atmifqef;pk=unfonf 2010 jynfhESpf/ Edk0ifbm 13 &ufae@wGif

aetdrftus,fcsKyfoufwrf;aphawmhrnfjzpfaoma=umifh etz ppft

pdk;&onf a&G;aumufyGJudk olr rvGwfrD wywftvdk Edk0ifbmv 7 &ufae@

wGifusif;y&ef wufokwf±dkufpDpOfvdkufawmhonf? aetdrftus,fcsKyf

uscHae&onfh a':atmifqef;pk=unfonf jrefrmjynfolvlxktm; a&SŒ

ae OD;Om%f0if;rSwqifh“rJqEN&Sifrsm;taejzifh rJay;cGifh&Sdovdk/ rJray;bJ

aeEdkifcGifh&Sdonf” [lI rSm=um;vdkufavonf?

ÙÙÙ

Page 219: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif218

tcef; (10)

a':atmifqef;pkMunf vGwfjyD

a':tmifqef;pk=unfonf 2010 jynfhESpf/ Edk0ifbmv 13 &ufae@

us,fcsKyfuscH&aom a':cifcif0if;ESifh r0if;rr (c) ri,fwdk@vnf; jyef

nae 5;15 em&DwGif aetdrftus,fcsKyfrS jyefvnfvGwfajrmufvmcJh

onf? a':atmifqef;pk=unfESifhtwl a':atmifqef;pk=unfaetdrfY t

vnfvGwfajrmufcJh=uonf?

jynfxJa&;0ef}uD;Xme jrefrmEdkifiH&JwyfzGJ@/ &JcsKyfAdkvfrSL;csKyfcif&Donf

Edk0ifbmv 13 &uf nae 5 em&DwGif A[ef;+rdKŒe,f a&$awmif=um; (1)

&yfuGuf/ wuUodkvf&dyfomvrf;/ jcHtrSwf(54§56) &Sd a':atmifqef;pk

=unf. aetdrfodk@oGm;a&mufI a':atmifqef;pk=unftm; av#mhaygh

ajymif;vJvdkufaom jypf'%fumvjynfhonfh 2010 jynfhESpf/ Ekd0ifbm

13 &ufae@wGif jypf'%ftm;vHk;udk vGwfjidrf;csrf;omcGifhjyKvdkufa=umif;

jynfxJa&;0ef}uD;Xme.trdef@udk &Sif;vif;zwf=um;onf?

,if;aemuf jrefrmEdkifiH&JwyfzGJ@ &JcsKyfAdkvfrSL;csKyfcif&Donf &efukef

ajrmufydkif;c±dkif w&m;±Hk;u jypfr_qdkif&mtr_}uD;trSwf 47§2009 jzifh

EdkifiHawmftm; aESmifh,SufzsufqD;olrsm;. ab;tEœ&m,frS umuG,f

apmifha&SmufonfhOya'yk'fr 22 t& rw&m;tjypfay;jcif;cH&aom ac:

cifcif0if; (b) OD;wiftkef;ESifh r0if;rr (c) ri,fav; (b) OD;Om%fvif;

wdk@ESpfOD;tm;vnf; qdkif;iHhxm;onfh av#mhayghajymif;vJvdkufaom jypf

'%fumvjynfhonfh 2010 jynfhESpf/ Edk0ifbmv 13 &ufwGif jypf'%f

tm;vHk;udk vGwfjidrf;csrf;omcGifh jyKvdkufonhftrdef@udk zwf=um;onf?

,if;odk@ &Sif;vif;zwf=um;&mwGif jrefrmEdkifiH&JwyfzGJ@ &JcsKyfAdkvfrSL;csKyfcif&D

ESifhtwl &efukefwdkif;a'o}uD; &JwyfzGJ@&JcsKyf}uD;atmif'dkif;/ owif;wyfzGJ@

'kwd,owif;wyfzGJ@rSL; &JrSL;}uD;0if;Ed kifxGef;/ wdkif;w&m;ol}uD; OD;jrifh

atmif/ wdkif;Oya't&m&SdOD;atmifoef;jrifhESifh wm0ef&Sdolrsm; vdkufygvm

cJh=uonf?

vGwfjidrf;csrf;omcGifhtrdef@rsm;udk zwf=um;jyD;aemuf &JcsKyf AdkvfrSL;

Page 220: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 219

csKyfcif&Donf a':atmifqef;pk=unftm; usef;usef;rmrmawG@&ojzifh

0rf;omyga=umif;/ rdrdwdk@. t"duvkyfief;wm0efrSm w&m;Oya' pdk;rdk;a&;

ESifh &yf&Gmat;csrf;om,ma&;jzpfyga=umif;/ EdkifiHawmf. a&SŒc&D;wGif at;

at;csrf;csrf;/ wnfwnfjidrfjidrf&Sdapvdka=umif;/ a':atmifqef;pk=unf

tm;ajym=um;&m a':atmifqef;pk=unfu AdkvfrSL;csKyfcif&D. rsufESmudk

aphaph=unfhI tjyHK;jzifh wkH@jyefcJhonf?

a':atmifqef;pk=unfvGwfajrmufvmonfudk }udKwifapmifhqdkif;

ae=uaomvlxk}uD;u uef@owf{&d,mudk oufqdkif&mrS z,f&Sm;ay;

tjyD;wGif uef@owf{&d,mxdyfrS jcH0odk@ tajym;tv$m;oGm;a&mufum

a':atmifqef;pk=unfusef;rmygap[k tm;ay;atmf[pfqkawmif;cJh=u

onfudk awG@&ayonf? a':atmifqef;pk=unfonf aetdrfjcH0

odk@xGufI vlxktm; E_wfcGef;qufpum; ajym=um;cJhonf? odk@aomf

toHcsJŒpufrsm;wyfqifxm;jcif;r&Sdaoma=umifh apmifh}udKae&aom

vlxkonf toHudkaumif;pGmr=um;Edkifaoma=umifh a':atmifqef;pk

=unfu eufjzef 12 em&DwGif a&$*Hkwdkifvrf;&Sd tzGJ@csKyf±Hk;Y vlxk}uD;udk

rdef@cGef;ajymp&m&Sdonf[lI rSm=um;cJhonf? ,if;aemuf aetdrftwGif;Y

NLD tzGJ@csKyfacgif;aqmifrsm;ESihf awG@qHkaqG;aEG;cJhonf?

xdk@aemuf Ekd0ifbmv 14 &ufae@wGif trSwf 97§c/ taemufa&$*Hk

wdkifvrf;/ A[ef;+rdKŒe,f&Sd trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf±Hk;a&SŒY ae@v,f

12 em&DwGif vlxky&dowf 1 odef;ausmfudk rdef@cGef;ajym=um;&mwGif

“jynfolawGrygbJeJ@ bmudpPrS ratmifjrifbl;/ bmrSvkyfvdk@r&bl;?

usrwdk@ tvkyfudkvkyf=u&r,f? usrwdk@u uH²²² uHvdk@ajymw,f? usrwdkh

tvkyfudkvkyf=u&r,fhwm0efawGudk ra=umufbl;? wm0efrausrSmudkbJ

a=umufygw,f? usr jynfolawGudk arwœm&yfcHyg&ap? usrwdk@eJ@ quf

qHwJhtcgrSm yGifhyGifhvif;vif; owœd&Sd&Sd ajymqdkqufqH=uyg? 'g[m 'Drdk

ua&pDtajccHygyJ? vGwfvyfpGmajymqdkydkifcGifh/ vGwfvyfpGmajymqdkydkifcGifh

qdkwm vGwfvyfpGmqJqdkydkifcGifheJ@rwlbl;? usr jynfolawGudk arwœm&yfcH

csifwmuawmh apmapmu usrajymovdkygyJ/ udk,fhpdwfxJrSm&SdwmawG

Page 221: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif220

udk usrwdk@udktoday;yg? pma&;jyD;awmhydk@vdk@vnf;&ygw,f? pmwdkufudk

pdwfrcs&&if 'DrSmyJ vmay;yg? jynfolawGpdwfxJrSm bm&SdovJqdkwm

usr odcsifw,f?

tvkyfpvkyfwJhcgrSm 0D&d,xkwf&r,f/ tvkyftv,fydkif; a&mufwJh

tcgrSm 0D&d, xkwf&r,f/ tvkyfaemufqHk;ydkif;a&mufcgeD;rSm 0D&d, xkwf

&r,f? tvkyfqdkwm +yD;w,f&,fvdk@ r&Sdbl;? tvkyfwckjyD;vnf; aemuf

tvkyfu ay:vmrSmyJ? avmu}uD;rSm auseyfp&m/ auseyfp&mtcsdef

awGqdkwm b,fawmhrSr&Sdbl;? 'gayr,fh r}udK;pm;yJeJ@ r&bl;? usrtaeeJ@

awmh usruawmh vkyfay;r,fvdk@ usr rajymEdkifbl;? jynfol&JΠ,Hk=unf

r_&Sd&if/ jynfol&JŒtm;udk;r_&Sd&if/ jynfol&JŒaxmufcHr_&Sdvdk@&Sd&if usrwdk@

vkyftm;awG trsm;}uD;wufvmr,f? usrwa,mufxJ vkyfvdk@r&bl;?

usrwa,mufxJvJ rvkyfcsifbl;? wa,mufxJvkyfw,fqdkwm 'Drkdu

a&pDr[kwfbl;? usrwdk@ bmyJvkyfzdk@qHk;jzwf/ qHk;jzwf jynfoludk today;

yghr,f?

usr trsKd;om;&if=um;apha&;twGuf qufvufvkyfoGm;yghr,f?

&if=um;apha&;twGuf jynfolawGtenf;qHk; emr,fhenf;eJ@ vkyfoGm;

r,f/ vHk;vHk;rembl;vdk@vnf; usr rajymEdkifbl;? onf;cHaewm =umjyDqdk

wm r[kwfwJh[mawGudk onf;cHaewmvm;? onf; cHoifhwmawGudk

onf;cHaewmvm;/ trSm;eJ@trSefudk cGJjcm;jyD;awmh od&r,f? trSefbuf

uae &yfwnf&JwJhowœd&Sd&r,f? azazajymcJhwJhpum;wcGef;&Sdygw,f?

ol@vdyfjym&JŒcHk±Hk;a&SŒrSm olrm;rm;rwf&yfjyD;awmh tppfcH&Jw,fwJh? usr

&JŒ vdyfjymcHk±Hk;a&SŒrSmvnf; ae@wdkif;rwfwyf&yf&Jygw,f? jynfolawGvJ

'DvdkyJ udk,fh&JŒvdyfjymcHk±Hk;a&SŒrSm ae@wdkif;rwfwyf&yfjyD;awmh rm;rm;rwf

rwf tppfcH&J=uyg?

usr,Hk=unfwm[m vl@tcGifhta&;udk,Hk=unfw,f/ w&m;Oya'

pdk;rkd;a&;udk ,Hk=unfw,f/ tJ'gawGtwGuf usrwdk@ tjrJwrf; vkyfaqmif

oGm;&r,f/ yk*~dKvfa&;t& b,fol@udkrkef;vdk@/ b,f0ghudkrkef;vdk@qdkjyD;awmh

vkyfaewmr[kwfbl;?

Page 222: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 221

usrajymaewmvJ EdkifiHa&;yJ/ tm;vHk;EdkifiHa&;yJ/ usrwdk@ jynfolawG

tm;vHk; EdkifiHa&;udk em;vnfatmif vkyf=uyg? ta&SŒuvkyfaewJholawG

udk taemufuvlawGu xdef;Edkif&r,f? 'g[m 'Drdkua&pDyJ? usruawmh

jynfolawG usrudk xdef;odrf;wmudkcHyghr,fh? tjcm;olawG xdef;odrf;

wmudk rcHEdkifbl;” [lI ajym=um;oGm;onf?

,cktcg trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfudk etzppftpdk;&. jynf

axmifpka&G;aumufyGJaumfr&Sifu 2010 jynfhESpf/ pufwifbmv 14

&ufae@wGif zsufodrf;vdkufjyD;aemuf NLD qufvuf&yfwnfcGifh t,lcHr_

udk aejynfawmfw&m;±Hk;csKyfodk@ OD;wkdufav#mufxm;cJh&m y,fcscH&onf?

xdk@aemuf Oya'a=umif;t& aemufqHk;txl;t,lcHr_udkvnf; quf

vufav#mufxm;cJh&mwGif y,fcscH&jyefonf?

'Drdkua&pDonf rnfonfhvlrsKd; odk@r[kwf rnfonhf,Ofaus;r_ESifh

om oufqdkifonfr[kwf? tm;enf;olESifh tm;aumif;olrsm;tm;vHk;.

tcGifhta&;rsm;udk umuG,fzdk@&ef 'Drdkua&pDpepfu tmrcHcsufay;xm;

ayonf? 'Drkdua&pDonf jyD;jynfhpHkaompepf r[kwfaomfvnf; vGwf

vyfr_ESifh vHkjcHKr_udk taumif;qHk;/ tjrwfqHk;jzpfatmif vufawG@vkyf

aqmifxm;onfhpepfwckjzpf&m vlwdkif;vlwdkif;onf rdrdwdk@ &oifh&xdkuf

onfh tcGifhta&;twGuf wdkufyGJ0if&rnfjzpfayonf? wcsdefwnf;rSmyif

,if;wdkufyGJonf vlom;tm;vHk;. w&m;aomwdkufyGJ/ trSefw&m;udk

jrwfedk;olrsm;tm;vHk;. wdkufyGJvnf; jzpfayonf?

ÙÙÙ

Page 223: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif222

tcef; (11)

vGwfajrmufjyD;umv EdkifiHa&;aqmif&Gufcsufrsm;

a':atmifqef;pk=unfonf aetdrftus,fcsKyfrS vGwfajrmufvm

jyD;aemuf 2010 jynfhESpf/ Edk0ifbm 14 &uf naeydkif;wGif bDbDpD jrefrm

ydkif; oD;oef@qufoG,far;jref;r_udk TuJhodk@ ajz=um;oGm;cJhonf?

“usr tjrJajymcJhygw,f/ ar#mfvifhcsufqdkwm tvkyfeJ@wGJrS ar#mf

vifhcsufvdk@ ac:vdk@&r,f/ tvkyfeJ@ wGJrxm;wJhar#mfvifhcsufuawmh pdwf

ul;,OftdyfrufawGyJ/ usrtaeeJ@uawmh 'Dar#mfvifhcsufawGudk tvkyf

jzpfatmif vkyf&rSmjzpfygw,f/ usrwdk@uvnf; tvkyfvkyf&r,f/ 'Dar#mf

vifhcsufawG taumiftxnfazmfzdk@twGuf jynfolvlxkudk,fwdkifu

yg0ifjyD;vkyf&r,fqdkwm em;vnfatmif usrwwfEdkifor# jynfolvlxk

udk ajymcsifygw,f/ jynfol@tiftm;udk usrwdk@tm;udk;w,f/ jynfolawG

uvnf; usrwdk@udk tm;udkw,fqdk&if wzufeJ@wzuf tm;ay;&r,f/

tm;jznhfay;&r,f/ ,Hk=unfpdwfcsr_wnfaqmufoGm;&r,f/ tJ'Dvdk vkyf

oGm;&if &r,fvdk@ usr,Hk=unfygw,f?

ppfpdk;&[m 22 ESpfruvdk@ ESpf220 yJjzpfjzpf jynfolvlxk&JΠ,Hk=unfr_

udk r&,lEdkifvdk@&Sd&if a&&SnfrSm bmrSratmifjrifEdkifbl;vdk@ ,Hk=unfw,f/

jynfolvlxk&JŒ,Hk=unfr_eJ@ ppfrSefwJhapwemtiftm;yg&r,f/ tJ'grygvdk@

uawmh b,ft&mudkrS a&&Snfwnfaxmifvdk@&rSmr[kwfbl;?

NLD &JΠ&yfwnfydkifcGifhr&Sdawmhbl;qdkwm usrwdk@ 'DtcsdefrSm ajymvdkh

r&ygbl;/ tJ'gu wydkif;yg/ aemufwydkif;u usrwdk@&JΠt"duvkyfief;[m

NLD &Sifoef tm;oefa&;twGufr[kwfbl;/ jynfolvlxk&Sifoefa&; t

wGuf usrwdk@tjrJqufvkyfaerSmyJ”

ukvr*~taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf befuDrGef;uvnf; a':atmif

qef;pk=unf jyefvnfvGwfvmr_udk }udKqdka=umif;ESifh usefEdkifiHa&; t

usOf;om;rsm;tm;vHk;udk jyefv$wfay;&ef ppftpkd;&xH awmif;qdkcJhonf?

tar&dueforRw bm;&uftdkbm;rm;u a':atmifqef;pk=unf

vGwfajrmufvmr_udk 0rf;ajrmuf0rf;omjzpf&a=umif;ESifh a':atmifqef;

Page 224: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 223

pk=unfonf ol.ol&Jaumif;[kajymjyD; vGwfoifhwm=umvSjyD[k qdkonf?

jAdwdo#0ef}uD;csKyfa';Apfuifr&Gef;uvnf; a':atmifqef;pk=unf

onf 'Drdkua&pD/ vl@tcGifhta&;ESihf vGwfvyfpGmxkwfazmfajymqdkcGifhrsm;

udk ,Hk=unfol/ wurBmvHk;. vlom;tm;vHk; tm;ustwk,lp&myk*~dKvf

[k ‚if;udk,fwdkif w,fvDzkef;jzihf 0rf;ajrmuf0rf;omajym=um;oGm;onf?

ygupPwef0ef}uD;csKyf ,lqGwf&mu*DvmeD/ xdkif0rforRw r&ifusKd;/

tmqD,HOuUX pl&ifypfpk0rf/ Oa&myaumfr&SifOuUX [kdaq;ref0,fbm±dkpdk/

The Elders tzGJŒOuUX bkef; awmf}uD;'ufprGefwl;wl;/ tdENd,EdkifiHjcm;a&;

0ef}uD; tufpftrfu&pf&Sem;/ =opa=w;vs0ef}uD;csKyf Julis Gilland tar&d

uefEdkifiHjcm;a&;0ef}uD; [Dvm&Duvifwef/ wdAufbkef;awmf}uD; 'vdkif;

vm;rm;/ jypfopforRwuawmf umvmb±leDqmudkZDESifh EdkifiHaygif; 155

EdkifiHrS ygvDreftrwftzGJΠ(IPU) wdk@uvnf; a':atmifqef;pk=unf vGwf

ajrmufvmr_twGuf 0rf;ompum;rsm; toD;oD;ajym=um;cJh=uonf?

a':atmifqef;pk=unf vGwfajrmufvmr_udk wkdif;&if;om;acgif;

aqmifrsm;uvnf; 0rf;ajrmuf0rf;om}udKqdkcJh=uonf? wdk;wufaom

Ak'<bmom u&iftrsKd;om;wyfawmf (DKBA) wyfr[m (5) wyfrSL;

AdkvfrSL;csKyf apmvm;bG,f (AdkvfE_wfcrf;ar$;) u a':atmifqef;pk=unf

vGwfajrmufvmr_ESifhywfoufI -

“a':atmifqef;pk=unfvGwfajrmufvmwmudk 0rf;ajrmuf0rf;om

}udKqdkvufcHygw,f/ a':pktaejzifh 'Drkdua&pD&&Sda&;twGuf jynfolvlxk/

wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;/ vufeufudkiftzGJ@tpnf;rsm;tay:wGif EkdifiHa&;

enf;vrf;jzifh trsKd;om;&if=um;apha&;/ jidrf;csrf;pGmajz&Sif;Edkifa&;twGuf

rSefuefaom ,Hk=unfcsuf csrSwfvkyfaqmifEdkifvdrhfrnf[k 'DaubDat

tzGJ@tpnf;taeeJ@ ,Hk=unfa=umif; axmufcHygw,f” [lI ajymcJhonf?

ppftpdk;&tm; vufeufudkifawmfvSefaeaom u&ifeDtrsKd;om;

wdk;wufa&;ygwD (KNPP) . OuUX cl;xJbl;zJuvnf; -

“a':atmifqef;pk=unf[m axmif'%ftESpfESpftvv uscHcJh&wJh

'Drdkua&pDacgif;aqmifwOD;jzpfygw,f/ 'ga=umifhrdk@vdk@ olvGwfajrmufvm

Page 225: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif224

wmudk v_dufvSJ}udKqdkygw,f/ a':atmifqef;pk=unf[m 'Drkdua&pDacgif;

aqmifwOD;vnf;jzpfw,f/ wurBmvHk;uvnf; av;pm;wJhyk*~dKvfjzpf

w,f/ vGwfvmjyDqdkawmh ArmjynfrSm 'Drdkua&pD&atmif ol wenf;

wzHkeJ@ }udK;pm;ay;r,fvdk@ ar#mfvifhygw,f? wkdif;&if;om;awGtay:rSm

vnf; olu yHkrSefqufqHr_&Sdygw,f? ol@taeeJ@ ppfrSefwJh zuf'&,f jynf

axmifpkudkvnf; wnfaqmufzdk@ ydkif;jzwfcH,lxm;oljzpfygw,f? tm;

vnf;ay;w,f? vkyfaqmifvdrfhr,fvdk@vnf; ar#mfvifhygw,f?” [lI

ajym=um;oGm;onf?

u&iftrsKd;om;tpnf;t±Hk; (KNU) . 'kOuUX z'dka';Apfomuayg

uvnf;-

“ a':pktaeeJ@ jyefjyD;awmh EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_rSm csufcsif;ryg0ifbJ

jyefoHk;oyfzdk@ vdkvdrfhr,fvdk@xifygw,f/ bmvdk@vJqdkawmh ESpf&Snfvrsm;

tcsKyfcHcJh&wJhtcgrSm pdwfa&m/ vla&m yifyrf;cJhwJh'%fawG&Sdygw,f? tJ'D

'%fawGuaejyD; jyefjyD;awmh aumif;vmatmif jyefjyD;awmh em;oifh

w,fvdk@ xifygw,f? tcka&G;aumufyGJjyD;jyD/ tajymif;tvJuawmh

tjyifyef;tm;jzifhawmh t&yfom;tpdk;&yHkpHrsKd;jzpfayr,fvdk@ wu,fh t

ESpfom&uawmh zdESdyfwJhppftpdk;& qufvufwnf&SdaerSmjzpfygw,f?

tJ'Dvkd vlxkqENudkvnf; *±krpdkuf/ EdkifiHwumoabmxm;udkvnf; t

av;rxm;/ tJh'Dvdk tpdk;&atmufrSm a&SŒudk b,fvdkEdkifiHa&;v_yf&Sm;&

r,f/ 'Drdkua&pDa&;/ jynfaxmifpkta&;twGuf b,fvdkv_yf&Sm;&r,f

qdkwm jyefjyD;awmh tcsdef,loHk;oyfzdk@vdkw,f? tem;,lzdk@vnf; vdkw,f

vdk@ jrifygw,f” [lI ajym=um;cJhonf?

rGefjynfopfygwD taxGaxGtwGif;a&;rSL; Edkif[Homuvnf; -

“yxrOD;qHk; a':atmifqef;pk=unfvGwfvmwJhtwGuf usaemfwdk@

0rf;omw,f/ }udKqdkw,f/ 'kwd,taeeJ@ ol&JŒ&yfwnfcsuf trsKd;om;

jyefvnfoifhjrwfa&;udk aZmif;ay;jyD;awmh/ t"duxm;jyD;awmh vkyf

aqmifcsifw,fqdkwJhudpPtay:rSm usaemfwdk@taeeJ@ odyfudk0rf;omtm;

& jzpfrdygw,f” [lI ajym=um;oGm;onf?

Page 226: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 225

&Srf;jynfwyfrawmf (awmifydkif;). ajyma&;qdkcGifh&Sdol pkdif;avmif0f

pdkif;uvnf; -

“usaemfwdk@EdkifiH&JŒrajyvnfao;wJh EdkifiHa&;jy\emrsm;udk vnf;

aumif;/ trsm;awmifhwaewJh'Drdkua&pDa&;/ aemufjyD; wdkif;&if;om;rsm;

&JΠwef;wltcGifha&; ponfhta&;rsm;udk olru usaemfwdk@ vuf&Sdacgif;

aqmifrsm;eJ@}udK;yrf;jyD; ajz&Sif;ay;oGm;Edkifr,fvdk@ usaemfwdk@ar#mfvifhyg

w,f? 'Dtrsm;awmif;qdkaewJh oHk;yGifh qdkifaqG;aEG;yGJjzpfajrmufa&; t

wGuf olr&JŒtcef;u¾u ta&;}uD;ygw,f? olr&JŒpGrf;&nfeJ@ owœdawG

udkvnf; usaemfwdk@av;pm;ygw,f? ol&JŒOD;aqmifr_eJ@ nd‡E_dif;tajz&Sm

a&;awGrSm usaemfwdk@wdkif;&if;om;acgif;aqmifrsm;tm;vHk;u vufwGJjyD;

aqmif&Gufyg0ifzdk@&Sdw,fqdkwm ajym=um;vdkygw,f” [lI ajym=um;

oGm;onf?

ucsifEdkifiHa&;orm;}uD;a'gufwmwl;*smuvnf; -

“a':atmifqef;pk=unfudk trsKd;om;acgif;aqmifwOD;taeeJ@ wdkif;

jynfjy\emawGudk ajz&Sif;wmudk vdkvm;ygw,f/ a':pkvGwfajrmufvm

jyD;aemufydkif; nd‡E_dif;aqG;aEG;a&;udk EdkifiHa&;ygwDrsm;eJ@a&m/ vuf&Sdtpkd;&

taeeJ@a&m/ jynfolxJu wm0ef&SdwJhyk*~dKvfrsm;tm;vHk;eJ@a&m nDtpfudk

pdwf"mwfeJ@ jynfaxmifpkom;pdwf"mwfeJ@vkyfudkifaqmif&GufEdkifr,fqdk&if

tajzwck&&Sdvdrfhr,f usaemfwdk@ar#mfvifhygw,f/ 'ga=umifhrdk@vdk@ ygwD wck

&JŒtaetxm;rsKd;xuf jynfaxmifpkwckvHk;qdkif&m/ EdkifiHvHk;qdkif&m tae

eJ@ vkyfudkifaqmif&GufEdkifr,fqdk&if ydkjyD;awmhxda&muf atmifjrifEdkifr,f

vdk@ usaemfjrifygw,f” [lI ajym=um;oGm;onf?

a':atmifqef;pk=unf Edk0ifbmv 19 &ufae@wGif 2010 jynfhESpf

a&G;aumufyGJwGif yg0if,SOf+ydKifta&G;cHcJhI ±_H;edrfhcJh=uaom woD;yk*~v

udk,fpm;vS,f 12 OD;udkvnf; oD;jcm;awG@qHkI wkdif;jynfaumif;usKd; t

wGuf yl;aygif;aqmif&Gufa&;udpP&yfrsm;udk aqG;aEG;cJhonf?

jrefrmh'Drdkua&pDacgif;aqmifa':atmifqef;pk=unfonf 10 ESpf

wmr# uGJuGmae&aom om;i,fuifrftJ&pfac: udkxdefvif;udk Edk0ifbm

Page 227: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif226

v 23 &ufae@wGif jyefvnfawG@qHkcGifh&cJhonf?

jAdwdefEdkifiHY aexdkifvsuf&Sdaom uifrfonf rdcifaetdrftus,f

csKyfrS vGwfajrmufEkdifonf[k,lqjyD; Edk0ifbmvqef;uwnf;u xdkif;

EdkifiH/ befaumuf&Sd jrefrmoH±Hk;wGif jynf0ifcGifhADZmav#mufxm;cJh&m 3

ywft=um Edk0ifbmv 22 &ufae@wGif ADZm&&Sd&Sdjcif; rdcifxH vma&muf

vnfywfcJhjcif;jzpfonf? a':atmifqef;pk=unf.om;}uD; tvufZENm;

ac: udkjrifhqef;atmifonf tar&duefjynfaxmifpkY aexdkifvsuf&Sdonf?

2010 jynhfESpf/ 'DZifbmv 28 &ufae@wGif &efukefwdkif; A[ef;+rdKŒ

e,f/ a&$*Hkwdkifvrf;&Sd trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf±Hk;Y a':atmifqef;pk

=unfonf vli,frsm;ESifhawG@qHkum =o0g'pum;ajym=um;jyD;aemuf vl

i,fuGef,ufwckudk zGJ@pnf;vdkufonf? jynfolvlxk. ynma&;/ pD;yGm;

a&;/ usef;rma&;/ vlr_a&;udpPrsm; us,fus,fjyef@jyef@ uspfuspfvpfvpf

aqG;aEG;vkyfaqmifEdkifa&;ESifh NLD .aqG;aEG;vkyfaqmifr_wdkif;Y vli,f

rsm;od&Sdyg0ifaqmif&GufEdkifa&;twGuf vli,fuGef,uf zGJ@pnf;cJhjcif; jzpf

onf[k qdkonf?

vli,frsm;ESifh awG@qHk&mY a':atmifqef;pk=unfu -

“'DEkdifiHrSmvkyf&r,fh vlr_a&;/ EdkifiHa&;udpPawG[m tm;vHk;eJ@ ouf

qdkifaew,fqdkwmudk usrwdk@em;vnfzdk@vdkygw,f/ tJ'ga=umifh 'Dvdk aqG;

aEG;yGJvkyfwmyg/ t"dutm;jzifh usrwdk@&JŒtajctaeawG/ usr&JŒ tawG;

tac:awGudk ajymjyzdk@r[kwfygbl;/ usrwdk@vli,fawG&JΠpdwfxJrSm bm&Sd

w,f/ b,fvdkenf;awGeJ@ usrwdk@EdkifiH wdk;wufatmifvkyfEdkifr,fvdk@ vl

i,fawGu xifovJ/ usrwdk@EdkifiHtwGuf tm;enf;csufawG[m bm

awGvJ/ 'Dtm;enf;csufawGudk b,fvdkusrwdk@u jyKjyifEdkifrvJqdkwJh vl

i,fawG&JΠtawG;tjrifawGudk usrwdk@odcsifvdk@yg?

usr Edk0ifbmv 13 &ufae@tus,fcsKyfu xGufvmwJhtcsdefupjyD;

jynfolawG&JŒtoHudk usr=um;csifw,fqdkjyD; ajymcJhygw,f/ tJ'DxGuf

vmwJhae@uyJ usrowdxm;rdwmuawmh usrwdk@&JŒv_yf&Sm;r_xJrSm

axmufcHaewJh yk*~dKvftrsm;pk[m awmfawmfi,fwJh vli,fawGjzpfyg

Page 228: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 227

w,f/ tJ'gudk usrtifrwefrS oabmusygw,f/ 'Dvdkvli,fawG&JΠtif

tm;&SdrSomv#if usrwdk@&JŒtem*wftwGuf usrwdk@ vHkjcHKr_&EdkifrSmyg?

vli,fawG[m wu,fyJ 'Dwdkif;jynf&JΠEdkifiHa&;jzpfpOf/ vlr_a&;jzpfpOf

awGrSm pdwfyg0ifpm;w,f? 'Dwkdif;jynfudk ajymif;vJzdk@[m vli,fawGu

rdrdwdk@&JŒwm0efjzpfw,fqdkwJh tpGJ&SdjyDqdk&if usrwdk@wkdif;jynftwGuf pdwf

cs&ygjyD/ 'Dvdktajctaer&Sd&ifawmh reufjzef 'Drdkua&pD&vdk@&Sd&ifawmifrS

pdwfcs&OD;rSmr[kwfygbl;/ tem*wfudkxdef;odrf;oGm;&rSmu vli,fawG&JŒ

wm0efjzpfygw,f? tJ'ga=umifh vli,fawGtaeeJh 'Dwm0efudk b,fvdkjrif

ovJ/ 'Dwm0efudk b,fvdkxrf;aqmifr,fvdk@ pdwful;xm;ovJqdkwm

usrwdk@odzdk@trsm;}uD;vdkygw,f/ 'Dawmh usrwdk@ twlwlvufwGJjyD; vkyf

vdk@&r,f/ usrwdk@taeeJ@ yHhydk;oifhwJhae&mu yHhydk;ay;vdk@&rSmjzpfygw,f?”

[lI ajym=um;oGm;onf?

2011 ckESpf/ Zefe0g&Dv 1 &ufae@wGif jynfolvlxk}uD;tm; trsKd;

om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf taxGaxGtwGif;a&;rSL; a':atmifqef;pk=unf

u ESpfopful;E_wfcGef;qufo0%fv$may;ydk@cJhonf? E_wfcGef;quf o0%f

v$mY -

“ESpfa[mif;vGefajrmufeSpfopfa&mufcsdefwGif usr. EdkifiHa&;b0

Page 229: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif228

jzwfoef;r_udk jyefvnfoHk;oyf=unhfaomtcg jynfolvlxk. 'Drdkua&pD

ESifh vl@tcGifhta&;twGuf }udK;yrf;onfhumv/ aetdrftus,fcsKyf uscH

onfhumv/ jyefvnfvGwfajrmufvmonfhumv[lI umvoHk;yg;udk

awG@jrif&ygonf?

,if;umvoHk;yg;pvHk;wGif usrtwGufvnf;aumif; usr.&nfrSef;

csuftwGufvnf;aumif;/ usr.}udK;yrf;aqmif&Gufr_rsm;twGuf vnf;

aumif;/ axmufcHol/ tm; ay;ol/ ulnDol tajrmuftjrm;&Sdygonf?

EdkifiHacgif;aqmifrsm;/ bmoma&;acgif;aqmif}uD;rsm;/ jidrf;csrf;a&; Edkb,f

qk&Sifrsm;tygt0ifyk*~dKvfrsm;/ ukvor*~/ Oa&myor*~/ tjynfjynf qdkif

&mvGwfjidrf;csrf;omcGifhtzGJ@ ponfyg0ifaomtzGJ@tpnf;rsm;/ tar&duef

jynfaxmifpkESifh Oya&myEdkifiHtrsm;tjym;rS EdkifiHolEdkifiHom;rsm;/ jynf

wGif;jynfyrS usrwdk@wdkif;&if;om;jynfolrsm; yg0if=uygonf?

xdkolrsm;onf um,uHtm;jzifh/ 0pDuHtm;jzifh/ raemuHtm;jzifh

±dkif;yif;ulnDcJholrsm;twGuf usru txl;wvnf aus;Zl;Oyum& wif

&Sdyga=umif; txl;wvnfazmfjytyfygonf?

txl;ojzifh ,ckw}udrfjyefvGwf&mwGif ydkrdkwufºuGaeaom vli,f

rsm;tygt0if jynfolrsm;rS tifwdkuftm;wdkuf axmufcHtm;ay;r_

a=umifh usrtvGef0rf;ajrmuf=unfEl;&ygonf? trsKd;om;jyefvnfoifh

jrwfr_&&Sda&;/ ppfrSefaomjynfaxmifpkpdwf"gwfwzef Ekd;x&Sifoefvma&;

wdk@twGuf jynfol@EdkifiHa&; vlr_uGef,uf}uD;w&yf xlaxmifjcif;jzifh usr

wdk@rjzpfrae}udK;yrf;&ygOD;rnf? r*FvmESpfopfwGif cGefopf tm;opf vkyf

ief;yHkpHopfjzifh wdkif;&if;om;jynfoltm;vHk; vufwGJ}udK;yrf;=uygpdk@[k E_d;

aqmf&if; E_wfcGef;qufovdkufygonf?”

atmifqef;pk=unf

&ufpGJ 1 - 1 - 2011

2011 ckESpf/ azazmf0g&Dv 12 &ufae@wGif trsKd;om;'Drdkua&pD tzGJ@

csKyf±Hk;Y usif;y aom (64) ESpfajrmuf jynfaxmifpkae@tcrf;tem;wGif

Page 230: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 229

a':atmifqef;pk=unfwufa&mufI trSmpum;ajym=um;cJh&m -

“(64) ESpfajrmuf jynfaxmifpkae@rSm tm;vHk;[m ydkjyD;nDnGwfzdk@eJ@

wOD;tay:wOD;em;vnfr_&SdjyD; pnf;vHk;r_&Sd=uzdk@ tcktcsdefrSm ta&;t

}uD;qHk;yJvdk@ usrxifygw,f? usrwdk@EdkifiH[m wu,fhjynfaxmifpk ppf

ppfjzpfzdkh vlwdkif;rSmwm0ef&Sdygw,f? 'gha=umifh 'kwd,yifvHknDvmcH rvGJ

raoG vdktyfygw,f” [lI ajym=um;oGm;cJhonf?

xdkae@rSmyif trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfonf a=unmcsuftrSwf

2§02§11 udk xkwfjyefcJhonf? a=unmcsuftjynfhtpHkrSm -

rdrdwdk@ jrefrmEdkifiHwGif ucsif/ u,m;/ csif;/ rGef/ Arm/ &cdkif/ &Srf;

paom wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;/ vlrsKd;pkrsm;onf umv&Snf=umpGmuyif

wajrwnf;ae/ wa&wnf;aomuf twlwuG qdk;wlaumif;buf ae

xdkifvmcJh=uygonf? wdkif;wyg;.aus;u|efb0odkh twlwuG usqif;cJh

=u&ouJhodk@ u|efb0rS vGwfajrmufa&;twGufvnf; twlwuG ±kef;

uef}udK;yrf;cJh=u&onf?

,if;uJhodk@ EdkifiH.vGwfvyfa&;twGuf }udK;yrf;cJh&mwGif trsKd;om;

acgif;aqmif}uD;AdkvfcsKyfatmifqef;ESifh wdkif;&if;om;acgif;aqmif}uD;rsm;

onf tajrmfjrif}uD;rm;r_/ tjyeftvSefav;pm;,Hk=unfr_/ rdom;pkpdwf

"gwf&Sdr_wdk@jzifh tajytvnfaqG;aEG;n‡dE_dif;=uum jynfaxmifpkom;tm;

vHk;wdk@. pnf;vHk;nDnGwfr_udk &,lcJhygonf? xdk@a=umifh rdrdwdk@EdkifiH vGwf

vyfa&; jyefvnf&&Sda&;twGuf 1947 ckESpf/ azazmf0g&Dv (12) &ufae@

wGif &Srf;jynfawmifydkif;/ yifvHk+rdKŒY ordkif;armfuGef;0if ‘yifvHkpmcsKyf’ udk

vufrSwfa&;xdk;csKyfqdkEdkifcJhonf?

,if;yifvHkpmcsKyfwGif -

“²²²e,fpyfa'orsm;twGuf e,fwGif;tkyfcsKyfa&;wGif udk,fydkiftkyf

csKyfa&; &mcdkifE_ef;tjynfh&Sdap&rnf[laomrludk oabmwlnD=uonf?”

(pmcsKyftydk'f - 5)

“e,fpyfa'orsm;. e,fole,fom;rsm;wdk@onf 'Drdkua&pDEdkifiHrsm;

wGif tajccHrlrsm;tjzpf todtrSwfjyKxm;aom tcGihfta&;wdk@udk cHpm;

Page 231: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif230

EdkifcGifh&Sdap&rnf” (pmcsKyftydk'f - 7) [laom rdrdwdk@wkdif;jynftwGuf

t"duta&;}uD;onfh oabmwlnDcsufrsm;yg&SdcJhonf?

odk@aomf wdkif;jynf. tajctaeESifh wdkif;&if;om;aoG;pnf; nDnGwf

r_wdk@onf wyfrawmfzcif}uD;/ vGwfvyfa&;Adokum}uD; AdkvfcsKyfatmif

qef;ESifh wdkif;&if;om;acgif;aqmif}uD;rsm; ar#mfrSef;cJhonfhtcsufrsm;/

wdkif;&if;om;[email protected];ESifh a0;uGmvsuf&Sdaeao;onfudk awG@

jrifae&onf? yifvHkpmcsKyfyg&nf&G,fcsufrsm; qdwfokOf;aeovdk/ 'Drdk

ua&pDtcGifhta&;rsm;qHk;±_H;jyD; wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;. tcGifhta&;rsm;

vnf; uif;rJhaeygonf? xdk@a=umifh jynfaxmifpkpdwf"gwf odk@r[kwf yifvHk

pdwf"gwfvnf; aysmufuG,fvsuf&Sdygonf? yifvHkpdwf"gwfqdkonfrSm

wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;tm;vHk;/ wef;wlnDwla&;ESihf ,if;wef;wlnDwla&;

tay: tajccHaom pnf;vHk;nDnGwfr_udk a&S;±_onfh pdwf"gwfjzpfygonf?

rdrdwdk@EdkifiHudk wnfjidrfat;csrf;jyD; om,m0ajymonfh ppfrSefaom

'Drdkua&pDjynfaxmifpkEdkifiHtjzpf trSefwu,f wnfaqmufrnfqdkyg

v#if wdkif;&if;om;vlrsKd;tm;vHk;. aoG;pnf;nDnGwfr_onf r&Sdrjzpf vdk

tyfygonf?

,if;nDnGwfr_rsKd;&&Sd&ef vlr_a&; w&m;r#wr_/ pD;yGm;a&; w&m;r#wr_/

EdkifiHa&; w&m;r#wr_/ ynma&; w&m;r#wr_/ usef;rma&; w&m;r#wr_/

vGwfvyfpGm awG;ac:=uHqEdkifr_/ vGwfvyfpGmzGifh[ a&;om;xkwfazmfEdkifr_/

vGwfvyfpGm,Hk=unfudk;uG,fEkdifr_/ vGwfvyfpGm y&da,oe &SmrSD;Edkifr_/

tqifhtwef;nDr#r_/ tcGifhtvrf;nDr#r_/ w&m;Oya't&mwGif nDr#r_

wdk@udk jynfaxmifpkzGm;wdkif;&if;om;vlrsKd;rsm;tm;vHk; cHpm;Edkif=uap&ef

tcdkiftrm oEMdÏmefjyK=u&rnfjzpfygonf? odk@rSom wnfjidrfat;csrf;jyD;

zGH@+zdK;wdk;wufI 'Drdkua&pDESifhvl@tcGifhta&;rsm;udk tmrcHEdkifrnfh ppf

rSefonfh 'Drdkua&pDjynfaxmifpkEdkifiHopfudk wnfaxmifEdkifrnfjzpfyg

onf?

trsKd;om;acgif;aqmif}uD; AdkvfcsKyfatmifqef;u wdkif;&if;om; aoG;

pnf;nDnGwfa&; ydkrdkcdkifjrJap&efESifh wdkif;jynfzGH@+zdK;wdk;wufa&;udk &nf&G,f

Page 232: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 231

vsuf -

“wwdkif;jynfvHk; }uD;yGm;apcsif&if ²²² ArmuwrsKd;/ u&ifwzHk/ &Srf;/

ucsif/ csif;wdk@u wjcm; tuGJuGJtjym;jym;vkyfae=u&if tusKd;&SdrSm r

[kwfbl;/ pkaygif;vkyf=urSmom tusKd;&SdEdkifr,f?”[k rdef@=um;cJhygonf?

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfacgif;aqmif taxGaxGtwGif;a&;rSL;

a':atmifqef;pk=unfuvnf; trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&;ESifh pyf

vsOf;I usrwdk@taeeJ@ tjrJwrf;yJ trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&;udk

,Hk=unfyga=umif;/ usrwdk@jrefrmppftpkd;&ESifhtwlwl ajymif;vJr_awG vkyf

csifyga=umif;[kvnf;aumif;/ wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDnGwfr_ESifh pyfvsOf;

I wdkif;&if;om;rsm;&JΠjyif;jywJhqEN/ ar#mfvifhjcif;awGeJh OD;wnfcsufwpfck

udkoGm;jyD; tJ'Djyif;jywJhqENudk tajccHwJh jynfaxmifpkpdwf"mwfwpfckudk

wnfaqmuf&rSmjzpfa=umif;[k vnf;aumif;/ wdkif;jynfESifh jynfolvlxk

. ypPKyefESifh tem*wftrsKd;om; tusKd;pD;yGm;rsm;udk ar#mfudk;I ajym

=um;cJhjyD; jzpfygonf?

xdk@tjyif (1989)ckESpf/ azazmf0g&Dv(12)&ufae@wGif yifvHk+rdKŒY usif;

yaom jynfaxmifpkae@tcrf;tem;Y wdkif;&if;om;vlrsKd;tm;vHk; vuf

wGJrjzKwfpwrf; aoG;pnf;nDnGwfr_jzifh jynfaxmifpk}uD; wnfwHhcdkifjrJa&;/

jynfaxmifpk}uD; zGHh+zdK;wdk;wufa&;ESifh jynfaxmifpk}uD; jidrf;csrf;om,m

a&;udk OD;wnfa&S;±_a=umif;udk trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfu a=unm

csuftrSwf - (9) jzifh twdtvif;zwf=um; ajujimcJhjyD;vnf; jzpfyg

onf?

odk@ygI EdkifiHzGH@+zdK;wdk;wufa&;/ trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&;/ wdkif;

&if;om;vlrsKd;rsm; aoG;pnf;nDnGwfa&;/ jynfaxmifpkpdwf"mwf odk@r

[kwf yifvHkpdwf"mwf &Sifoefxufjrufa&;wdk@twGuf-

(u)trsKd;om;&if=um;apha&;udk taumiftxnfazmfEd kif&ef

EdkifiHa&;t"dyg,f jynfh0aom awG@qHkaqG;aEG;jcif;udk tjrefqHk;usif;y&ef?

(c) rdrdwdk@. EdkifiHa&;,Hk=unfcsufa=umifh jypf'%fusjcif; cHae=u&

aom q&mawmf/ oHCmawmft&Sifoljrwfrsm;/ wkdif;&if;om;acgif;

Page 233: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif232

aqmifrsm;tygt0if EdkifiHa&;tusOf;om;tm;vHk;udk c|if;csufr&Sd tjref

qHk; jyefv$wfay;&ef” ponfwdk@udk tm%mydkifwdk@u tjrefqHk; aqmif&Guf

ay;yg&ef Tjynfaxmifpkae@jrwf}uD;wGif awmif;qdkvdkufonf?

24 - 1 - 11 ae@wGif usif;yaom A[dktvkyfr_aqmiftzGJ@

tpnf; ta0;qHk; jzwfcsuft&?

&efukef+rdKŒ

A[dktvkyftr_aqmiftzGJ@

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf

2011 ckESpf/ arv 19 &uf naeydkif;wGif a':atmifqef;pk=unfonf

tar&duefjynfaxmifpk 'kwd,vufaxmuf EdkifiHjcm;a&;0ef}uD; *sKd;Zuf

,Gef;ESifh olraetdrfY t&ifqHk; oD;jcm;awG@qHkaqG;aEG;cJhonf? xdk@aemuf

*sKd;Zuf,Gef;onf NLD A[dkaumfrwD0ifrsm;/ CRPP ac: jynfol@v$wfawmf

udk,fpm;jyKaumfrwD0ifrsm;udk oD;jcm;awG@qHkcJhonf?

2011 ckESpf/ arv 20 &ufae@wGif jrefrmEdkifiHqdkif&m ukvor*~

tcsdefjynfhtxl;udk,fpm;vS,fwOD;xm;&Sdzdk@ jrefrmh'Drdkua&pDacgif;aqmif

a':atmifqef;pk=unfu vdkvm;a=umif; ukvor*~twGif;a&;rSL;csKyf.

txl;udk,fpm;vS,f rpPwmADa*s;erfbD;,m;u vHkjcHKa&;aumifpD aqG;aEG;

yGJY vHkjcHKa&;aumifpDudkf tpD&ifcHcJha=umif; ajym=um;cJhonf? xdk@tjyif

jrefrmtpdk;&opfonf jrefrmEdkifiHqdkif&m ukvor*~ vl@tcGifhta&; udk,f

pm;vS,f rpPwm aomrwfpfuifwm;em;udk a':atmifqef;pk=unfESifh

awG@qHkcGifhjyK&ef awmif;qdkr_udk jiif;y,fcJhjcif;ESifhywfoufIvnf; jrefrm

EdkifiHwGif vl@tcGifhta&;csKd;azmufr_rsm;ESifhywfoufjyD; pHkprf;a&;aumfr&Sif

w&yf zGJ@pnf;ay;&ef ukvor*~vl@tcGifhta&;aumifpDodk@ wifjyawmif;

qdkaeolvnf;jzpfonf?

jrefrmh'Drdkua&pDacgif;aqmif a':atmifqef;pk=unfarG;ae@udk jrefrm

EdkifiHtrsKd;orD;rsm;ae@[lI jrefrmEdkifiHESifh urBmw0Srf;Y ESpfpOfusif;y vm

cJhonfrSm ,cktcg (15) ESpf wdkifcJhjyD;jzpfonf? 2011 ck ZGefvwGif jrefrm

Page 234: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 233

EkdifiHtrsKd;orD;rsm;ae@txdrf;trSwf ±kd;&m,Ofaus;r_*DwyGJawmfudk 2011

ck ZGefv 10 &ufrS 19 &ufae@txd 10 &ufwkdifwdkif pnfum;odkuf+rdKuf

pGm usif;ycJh=uonf?

,ae@ ZGefv 19 &uf we*FaEGae@onf a':atmifqef;pk=unf.

(66) ESpfajrmufarG;ae@jzpfonf? a':atmifqef;pk=unfonf 1988

ckESpfrSpI jrefrmhEdkifiHa&;avmuodk@ ajcpkefypf0ifa&mufum jrefrmEdkifiH

wGif ppftm%m&Siftpdk;&tm; jzKwfcsI 'Drdkua&pD&&Sda&;twGuf vl

xk}uD;ESifhtwl OD;aqmifwdkufyGJ0ifaeonfrSm (23) ESpfwdkifcJhjyDjzpfonf?

odk@aomf 23 ESpfumvtwGif; ppftpdk;&. aetdrftus,fcsKyf t}udrf}udrf

csxm;jcif;cH&onfhtwGuf olr.arG;ae@yGJrsm;udk ESpfpOf rusif;yEkdifcJhacs?

,ckESpf a':atmifqef;pk=unfarG;ae@yGJY jynfe,fESifhwdkif;toD;oD;rS

wkdif;&if;om;rsm;. ±dk;&mtursm;/ ±kd;&m"avhrsm;/ pmaytEkynm/ ,Of

aus;r_jyyGJrsm;/ aps;a&mif;yGJawmfESifh *Dw+ydKifyGJrsm;/ ajzazsmfyGJrsm;udkvnf;

pnfum;odkuf+rdKufpGm usif;ycJh=uonf? a':atmifqef;pk=unf. 66

ESpfjynfharG;ae@yGJodk@ trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (vGwfajrmufe,fajr)

rSvnf; o0%fv$mwapmifay;ydk@cJhonf? ,if;o0%fv$mY -

2011 ckESpf/ ZGefv (19) &ufae@/ Tae@wGif usa&mufaom

trsKd;om;acgif;aqmif 1991 ckESpf urBmhjidrf;csrf;a&;Edkb,fqk&Sif a':

atmifqef;pk=unf. (66) ESpfjynfharG;ae@tcgor,wGif a':atmifqef;

pk=unf usef;rm&$ifvef;ygapa=umif;ESifh pdwfcsrf;omudk,frmusef;pGmjzifh

touf&mausmf&Snfygapa=umif; OD;pGmyxr qkrGefaumif;awmif; arwœm

ydk@otyfygonf?

ppfrSefaom 'Drdkua&pD&&Sda&;/ vl@tcGifhta&;rsm;udk tmrcHr_&&Sd ap

a&; ponfh jynfolvlxk.ppfrSefvHkjcHKonfhb0rsm; cHpm;pHpm;Edkif&eft

wGuf ESpfaygif; 20 ausmf=um rarmryrf; tifwdkuftm;wdkuf aqmif&Gufvsuf

&Sdaom u|[email protected];aqmif a':atmifqef;pk=unf. aqmif&Gufcsuf

rsm;udk rdrdwdk@trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (vGwfajrmufe,fajr) rS OD;

nGwf*k%fjyKvdkufygonf?

Page 235: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif234

tcsdefaygif;rsm;pGm rw&m;tusOf;csxm;r_/ t}udrfaygif;rsm;pGm uef@

owfaESmifh,Sufr_rsm;t=um;rS arwœmw&m;udk &if0,fxm;jyD; jidrf;csrf;

aomenf;vrf;udk tcdkiftrmpGJudkifjyD; ra=umufr&GHŒ aemufrqkwfbJ a&SŒ

wef;rS OD;aqmifav#mufvrf;aeonfh a':atmifqef;pk=unf. &yfwnf

csufoabmxm;rsm;onf rdrdwdk@twGuf cGeftm;w&yfudk jzpfapygonf?

rdrdwdk@twGuf twk,l pHerlemxm;p&mvnf; jzpfayonf?

rjyD;qHk;ao;aom jynfolvlxk. ar#mfvifhcsufrsm;/ ra&muf&Sdao;

aom 'Drdkua&pDyef;wdkiftwGuf atmifjrifacsmarG@pGm taumiftxnf

azmfaqmif&GufEkdif&ef u|Ekfyfwdk@. acgif;aqmif a':atmifqef;pk=unfESifh

twl rdrdwdk@ trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (vGwfajrmufe,fajr) taejzifh

udk,fpGrf;&Sdor#/ Om%fpGrf;&Sdoavmuf tpGrf;ukef0ef;&H}udK;yrf; aqmif&Guf

oGm;rnfjzpfa=umif; av;eufwnf=unfpGm uwdopPmjyK&if; TarG;ae@

o0%fv$mudk ay;ydk@vdkufygonf?

a':atmifqef;pk=unfusef;rmygap?

a':atmifqef;pk=unf oufawmf&mausmf &Snfygap?

A[dkaumfrwD

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (vGwfajrmufe,fajr)

&ufpGJ 2011 ckESpf/ ZGefv 19 &uf

15 }udrfajrmuf jrefrmEdkifiH trsKd;orD;rsm;ae@ESifh a':atmifqef;

pk=unf. (66) ESpfajrmufarG;ae@txdrf;trSwfudk jrefrmedkifiH trsKd;orD;

xkv_yf&Sm;r_aumfrwDu trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (vGwfajrmufe,f

ajr)/ vl@abmifopf'Drdku&ufwpfygwD (tvkyform;Xme) wdk@u yl;aygif;

I xdkif;EdkifiH/ rJaqmuf+rdKŒY usif;ycJhjyD; arG;ae@txdrf;trSwf a=unm

csufw&yfukd xkwfjyefcJhygonf? tqdkyga=unmcsufY -

vlxkacgif;aqmifa':aqmifqef;pk=unf/ trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@

Page 236: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 235

csKyfESifhjynfol@v$wfawmfudk,fpm;jyKaumfrwDwdk@tay: ,ckvuf&Sd t&yf

om;ta,mifaqmif ppftpdk;&. tav;rxm;ajymqdkwkH@jyefr_rsm;udk

jyif;xefpGm uef@uGuf±_wfcsjyD; vuf&SdOD;odef;pdeftpdk;&taejzifh -

Ù trsKd;orD;rsm;tay: t=urf;zufr_rsm;tygt0if vl@tcGifhta&;

csKd;azmufaer_rsm;udk csufcsif;&yfwef@ay;&ef?

Ù trsKd;orD;EdkifiHa&;tusOf;ol (143) OD;tygt0if EdkifiHa&; t

usOf;om;rsm;tm;vkH;udk c|if;csufr&Sd tjrefqHk;v$wfay;&ef?

Ù wdkif;&if;om;a'orsm;odk@ xkd;ppfqifwdkufcdkuf&ef jyifqifaejcif;

rsm;ESifh vufawG@xdk;ppfqifwdkufcdkufaejcif;rsm;udk csufcsif;&yfwef@ay;

&ef?

Ù EdkifiHa&;jy\emrsm;udk EdkifiHa&;enf;vrf;t& tiftm;pktoD;

oD;yg0ifjyD; awG@qHkaqG;aEG;tajz&Smjcif;jzifh trsKd;om;jyefvnfoifhjrwf

a&;vkyfief;pOfrsm;udk csufcsif;taumiftxnfazmf&ef?

rdrdwdk@jrefrmEdkifiHtrsKd;orD;xkv_yf&Sm;r_aumfrwDu awmif;qdkvdkufyg

onf” [lI azmfjyxm;ayonf?

(64) ESpfajrmuf tmZmenfaeY

wyfrawmfzcif}uD;ESifh vGwfvyfa&;AdokumAdkvfcsKyfatmifqef;ESifh

tmZmenfacgif;aqmif}uD;rsm;tm; aemifvmaemifom;rsm;ESifh vli,f

rsm; trSwfw&&Sdapjcif;iSm ESpfpOf Zlvdkifv 19 &ufwdkif;wGif ‘tmZmenf

ae@’ tjzpf usif;yvmcJhonfrSm ,ckESpf 2011 ckESpf/ Zlvdkifv 19 &ufae@

wGif 64 ESpfajrmuf jynfhcJhjyD;jzpfonf? odk@aomf ppftm%m&Sifwdk@onf

tmZmenfae@udk wjznf;jznf; arS;rSdefaysmufuG,foGm;&ef &nf&G,fI

EdkifiHawmftqifhusif;ycJh&mrS ,cktcg wdkif;a'o}uD;pnfyifom,ma&;

aumfrwDtpDtpOfjzifhom usif;yvmcJhygonf? xdk@tjyif jrefrmEdkifiH&Sd

EdkifiHjcm;oHwrefrsm;/ ukvor*~Xmaeudk,fpm;vS,frsm;ESifh tjcm;tpdk;&

r[kwfaom vlr_tzGJ@tpnf;rsm;rS wm0ef&Sdolrsm;udk tmZmenfae@Y

oGm;a&mufvGrf;olyef;acGcsjcif;ESifh tav;jyKr_ tpDtpOfrsm;tm;vHk;udk

Page 237: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif236

ydwfodrf;ypfcJhonf? tpkd;&Xmersm;Yvnf; AdkvfcsKyfatmifqef;. "mwf

yHkrsm;udk csdwfqGJjcif;rjyKawmhbJ vuf&Sdxkwfa0oHk;pGJaeaomaiGpuULrsm;Y

AdkvfcsKyfatmifqef;. "mwfyHk/ ±kyfyHkrsm;udk z,f&Sm;ypfcJhonf? tmZmenf

ae@ta=umif; pmoifausmif;rsm;Y a[majymyGJ rsm;jyKvkyfjcif;/ pmpDpm

uHk;+ydKifyGJusif;yjcif;/ jyKvkyfjcif;wdk@udkvnf; ydwfyifwm;qD;cJhonf? xdk@t

jyif jrefrmEdkifiHodk@ vma&mufvnfywfaom tpdk;&{nfhonfawmfrsm;udk

tmZmenfukef;Y vGrf;ol@yef;acGcsI *g&0jyKr_ tpDtpOfrsm;tm;vHk;udk

ydwfyifcJhonf? AdkvfcsKyfatmifqef;jywdkufudkvnf; tmZmenfae@ w&uf

rSvGJI usef&ufrsm;wGif rzGifhvSpfawmhay?

jrefrmppftm%m&Sifrsm;onf tmZmenfae@udk arS;rSdefatmif

jyKvkyfaeonfh &nf&G,fcsufrSm -

(1) tmZmenfacgif;aqmif}uD;AdkvfcsKyfatmifqef;onf vlxkw&yf

vHk;tm; pkpnf;IvGwfvyfa&;t&,lay;onfh trsKd;om;acgif;aqmif}uD;

jzpfouJhodk@ ‚if;.orD;jzpfol a':atmifqef;pk=unfuvnf; vlxktm;

OD;aqmifOD;&GufjyKum 'Drdkua&pDEdkifiHawmf wnfaxmifaeonfukd rvdk

vm;jcif;?

(2) jrefrmEdkifiHwGif 'Drdkua&pDpepf tajcwnfoGm;ygu ppfrSefaom

tkyfcsKyfa&;/ Oya'jyKa&;/ w&m;pD&ifa&;ponfh r¾dkKif}uD; (3) &yf ay:xGef;

vmygu ppftm%m&Siftqufquf usL;vGefcJhaom/ usL;vGefqJjzpf

aomtjypfrsm;udk wefjyefta&;,lrnfudk pdk;&drfae=ujcif;?

(3) vlxkw&yfvHk;udk pkpnf;Edkifrnfh NLD ESifh a':atmifqef;pk=unf

udk z,f&Sm;Edkifygu jrefrmEdkifiHudk ppftm%m&Sifacgif;aqmifrsm; pdwf

}udKuf qufvuf}udK;udkifEdkifrnf[k xifjrif,lqaejcif;?

(4) tmZmenfacgif;aqmif}uD;rsm;. &ifaoG;rsm;ESifh vli,frsm;

onf vuf&Sdppftm%m&Siftpdk;&. ppftjrif/ ppf&yfwnfr_/ ppftm%m

&SifpepfwnfwHhcdkifjrJa&;udk qef@usifwdkufyGJ0ifaeonfh vlxkacgif;aqmif

rsm; jzpfaejcif;? ponfhtcsufrsm;a=umifh jzpfayonf?

odk@aomf ,ckESpf 2011 ck/ Zlvdkifv 19 &ufae@wGif usa&mufcJhaom

Page 238: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 237

(64) ESpfajrmuf tmZmenfae@tcrf;tem;odk@ a':atmifqef;pk=unf

onf eHeuf (8) em&DwGif &efukefwdkif;a'o}uD;tpDtpOfjzifh yxrt}udrf/

ae@v,f 1 em&Dcef@wGif NLD .tpDtpOfjzifh 'kwd,t}udrf pkpkaygif;

(2) }udrfwufa&mufI vGrf;ol@yef;acGcsum *g&0jyKcJhonf?

a':atmifqef;pk=unfonf 1947 ckESpf / Zlvdkifv 19 &uf eHeuf

10 ; 35 em&D wGif usqHk;oGm;aom wyfrawmfzcif}uD;ESifh trsKd;om;

acgif;aqmif}uD; AdkvfcsKyfatmifqef;tm; &nfpl;I oHCmawmfrsm;tm;

tm±HkqGrf; qufuyfvSL'gef;jyD; ae@v,f 11 em&DwGif NLD tzGJ@csKyf±Hk;Y

usif;yonfh tmZmenfae@tcrf;tem;udk CRPP acgif;aqmifrsm;/ tzGJ@

csKyfacgif;aqmifrsm;/ 0g&ifhEdkifiHa&;acgif;aqmifrsm;/ EdkifiHjcm;oHwrefrsm;

ESifhtwl wufa&mufcJhavonf?

2011 Zlvdkifv 25 &ufae@wGif tpdk;&opftzGJ@rS jynfaxmifpk0ef}uD;

OD;atmif=unf (tvkyform;0ef}uD;ESifh vlr_0efxrf;/ u,fq,fa&;ESifh

jyefvnfae&mcsxm;a&;0ef}uD;) ESifh a':atmifqef;pk=unfwdk@onf

ae@v,f 1 em&DrS 2 ; 10 em&Dtxd &efukef+rdKŒ/ A[ef;+rdKŒe,f&Sdf tpdk;&{nfh

64 ESpfajrmuf tmZmenfaeY tcrf;tem;wGif a':atmifqef;pkMunf

vGrf;olUyef;acGcs&ef a&muf&SdvmpOf

Page 239: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif238

a*[m pdrf;vJhuefomY awG@qHkjyD; ,ae@jrefrmEdkifiH. EdkifiHa&;tajctae

rsm;tay:tajccHI awG@qHkaqG;aEG;cJhonf? ,cif etztpdk;&vufxuf

wGif tvkyform;0ef}uD;ESifh qufoG,fa&;0ef}uD;jzpfcJhol OD;atmif=unf

ESifh a':atmifqef;pk=unfwdk@onf 9 }udrfwdkifwdkif awG@qHkaqG;aEG;cJhaomf

vnf; xifomjrifom&Sdonfhwdk;wufr_ wpHkw&mr&SdcJhacs? ,cktpkd;&opf

vufxufYvnf; tvkyform;0ef}uD;tjzpf qufvufxrf;&Gufaeaom

jynfaxmifpk0ef}uD; OD;atmif=unfESifh a':atmifqef;pk=unfwdk@. (10)

}udrfajrmufawG@qHkaqG;aEG;r_tay: Yvnf; EdkifiHa&;avhvmoHk;oyfol

rsm;ESifh urBmhacgif;aqmifrsm;u owdxm;apmifh=unfhae=uayonf?

tpdk;&opfonf oufwrf;umv 4 veD;yg;&SdjyDjzpfaomfvnf; jrefrmEdkifiH

Y &ifqdkifawG@=uHKae&aom EdkifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ vlr_a&;/ usef;rma&;/

ynma&;jy\emrsm;tjyif uav;ppfom;ta&;/ vufeufudkiftzGJ@ t

pnf;rsm;tm; e,fjcm;apmifhwyftoGifajymif;vJa&;/ wdkif;&if;om;rsm;

ta&;/ uav;oli,frsm;ESifh trsKd;orD;rsm; vlukeful;cH&r_/ ay:wmqJGcH&

r_/ ucsifjynfe,f/ &Srf;jynfe,f/ u&ifjynfe,fwdk@Y jzpfyGm;aeaom jynf

wGif;ppfwdkufyGJrsm;ta&; ponfwdk@udk ,ae@wdkif rajz&Sif;Edkifao;ay?

jrefrmEdkifiHonf tjcm;tmqD,HEdkifiHrsm;xuf edrfhusaeayonf? xdk@jyif

EdkifiHwum. pD;yGm;a&;/ EdkifiHa&; zdtm;ay;tusyfudkifr_rsm;ESifh 2014

ckESpfwGif tmqD,HtvSnhfusacgif;aqmiftjzpf wm0ef,lEdkifa&;wdk@t

wGuf EdkifiHwum. zdtm;rsm;av#mhcsa&;ESifh vlxktm; vSnhfpm;&ef t

wGuf awG@qHkaqG;aEG;r_rsm;jyKvkyfcJhonf[k avhvmoHk;oyfolrsm;&Sdovdk/

tcsKdŒuvnf; odk@avm ²²²odk@avmESifh pdwf0ifwpm; apmifh=unfhvsuf

&Sdaeayonf?

awG@qHkaqG;aEG;yGJtjyD;Y owif;axmufrsm;.tar;udk 0ef}uD; OD;

atmif=unfu “tckawG@qHkr_uawmh tJh'D&v'frsm;xuf ydkrdkaumif;rGef

wJh &v'fjzpfvmvdrfhr,fvdk@ u|efawmftaeeJ@ar#mfvifhygw,f”[lI ajz

=um;cJhonf?

a':atmifqef;pk=unfurl -

Page 240: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 239

“usrwdk@uawmh wdkif;jynftwGuftusKd;jzpfapr,fh &v'fawGyJvdk@

ar#mfvifhygw,f? bmyJvkyfvkyfayghaemf/ bmpum;yJajymajym/ b,foleJ@

yJawG@awG@/ usrwdk@&JŒ&nf&G,fcsufuawmh EdkifiHESifhwdkif;jynftwGuf

jynfoljynfom;rsm;udk tusKd;jyKzdk@ygyJ? tJh'DvdkyJ usrwdk@ar#mfvifhygw,f”

[lI ajym=um;oGm;onf?

a':atmifqef;pkMunf\ tdwfzGifhay;pm

xdk@aemuf vlxkacgif;aqmifa':atmifqef;pk=unfonf 2011 ckeSpf

Zlvdkifv 28 &ufae@wGiftpdk;&opf (jynfaxmifpkorRwjrefrmEdkifiHawmf)

orRwOD;odef;pdefESifh ucsifvGwfajrmufa&;tzGJh (KIO)/ u&iftrsKd;om;

tpnf;t±Hk; (KNU)/ rGefjynfopfygwD (NMSP)/ &Srf;jynfwyfrawmf (SSA)

wdk@udk vdyfrlI tdwfzGifhay;pmwpfapmifudk ay;ydk@cJhonf? ,if;tdwfzGifh

ay;pmY -

jynfaxmifpkorRwjrefrmEdkifiHawmfonf wdkif;&if;om;vlrsKd;pkrsm;

ESifh aygif;pyfzGJ@pnf;xm;aom EdkifiHjzpfygonf? ,if;wkdif;&if;om;tm;vHk;

onf ESpfy&dap'>rsm;pGmuyif wajrwnf;ae/ wa&wnf;aomuf twl

1994 ckESpf? pufwifbm 1 &ufaeYu a':atmifqef;pkMunf

AdkvfcsKyfrSL;BuD;oef;a&T? ppfaxmufvSrf;a&;csKyf 'kwd,AdkvfcsKyfBuD;cifnGefYwdkYESifh awGUqkHpOf

Page 241: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif240

aexdkifcJh=uaom nDtudkarmifESrrsm;jzpf=uygonf? xdk@a=umifh wdkif;&if;

om;vlrsKd;pkrsm;tm;vHk; cspf=unf&if;ESD; aoG;pnf;nDnGwfa&;onf t

vGefta&;}uD;ygonf?

,cktcg ucsif/ &Srf;/ u&ifESifh rGefponfhjynfe,frsm;wGif wyfr

awmfESifh wdkif;&if;om;vufeufudkiftzGJ@tpnf;rsm;t=um;/ yÉdyuQrsm;

jzpfyGm;vsuf&Sda=umif; =um;odae&ygonf? ,if;yÉdyuQrsm;a=umifh ao

a=uqHk;±_H;ysufpD;r_rsm;/ 0rf;enf;zG,f&mrsm; jzpfyGm;vsuf&Sdonfhtjyif wef

zdk;}uD;rm;onfh EdkifiHydkiftaqmuftODrsm;/ pDrHudef;vkyfief;rsm;/ ,dk,Gif;

ysufpD;r_rsm; =uHKawG@ae&ygonf? a'ocHwdkif;&if;om;jynfolrsm;vnf;

twd'kuQrsm;pGm usa&mufae=uonfhtjyif tdrfeD;csif;EdkifiHrsm;udkyg ul;

pufysHŒESH@rnfh tEœ&m,f&Sdaeygonf?

,if;yÉdyuQrsm;ESifh jy\emrsm;udk tiftm;oHk;I ajz&Sif;=urnf

qdkv#if ESpfOD;ESpfzuf tusKd;qkwf,kwfr_rsm;om jzpfay:ygrnf? trsKd;om;

&if=um;apha&;udk ppfa&;enf;rsm;jzifh wnfaqmufIr&Edkifyg? EdkifiHa&;

enf;vrf;jzpfaom aqG;aEG;n‡dE_dif;ajz&Sif;jcif;jzifhom wnfaqmufoGm;=u

&rnfjzpfygonf? EdkifiHa&;t&/ nd‡Ed_if;a&;t& nd‡E_dif;ajz&Sif;Edkif=urSom

v#if jynfaxmifpk}uD;tem*wfudk tmrcHEdkifrnfh ppfrSefaom wdkif;&if;

om; aoG;pnf;nDnGwfr_udk &&Sdrnfjzpfygonf? ppfrSefaom jidrf;csrf;ajy

vnfr_r&&Sdv#if jynfwGif;ppfrD;[lonf us,fjyef@oGm;Edkifonfh tEœ&m,f

&Sdwwfygonf?

jynfaxmifpkom;tcsif;csif;t=um; jzpfay:aeaomjy\emrsm;udk

wOD;ESifhwOD;/ wzGJ@ESifhwzGJ@ tjyeftvSef em;vnfr_/ tjyeftvSef ,Hk=unf

av;pm;r_wdk@jzifh ajz&Sif;=urnfqdkv#if ajyvnfr_&&Sd=ujyD; jynfaxmif

pk}uD; jidrf;csrf;wnfjidrfrnfjzpfygonf? jynfaxmifpk}uD; jidrf;csrf;wnfjidrf

rSom wdkif;jynfzGH@+zdK;wdk;wufa&;vkyfief;rsm;udk atmifjrifpGm aqmif&Guf

Edkifrnfjzpfygonf?

odk@ygI jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHawmftwGif; rSDwif;aexdkif=uaom

wdkif;&if;om;vlrsKd;tm;vHk;. tusKd;pD;yGm;udk a&S;±_I ,ckjzpfyGm;aeaom

Page 242: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 241

yÉdyuQrsm;udk jidrf;csrfpGmajz&Sif;=uyg&efESifh tjrefqHk; typftcwf &yfpJ

=uyg&ef av;eufpGm yef=um;tyfygonf?

typfcwf&yfpJa&;ESihf jidrf;csrf;a&;vkyfief;pOfrsm;udk yHhydk;&eftwGuf

usrtaejzifh udk,fpGrf;&Sdor# yg0if}udK;yrf;ay;&ef toifh&Sdygonf?

atmifqef;pk=unf

rnfokd@qdkap²²²vlxkacgif;aqmif 'Drdkua&pDrdcif}uD; a':atmifqef;

pk=unfonf trsKd;om;acgif;aqmif}uD;AdkvfcsKyfatmifqef;. orD;yDyD

jrefrmEdkifiHwGif ppfrSefaom 'Drdkua&pD&&Sda&;twGuf wdkif;jynfESifh jynfol

vlxktay:wGif opPm&Sd&Sd/ Om%ftajrmftjrif&Sd&Sd &J&J0hH0Hhowœd&SdpGmjzifh wdkuf

yGJ0ifae&m jynfolvlxkw&yfvHk;uvnf; trSefw&m;onf aemufqHk;

atmifyGJ[k rSwf,lum a':atmifqef;pk=unf. OD;aqmifr_atmufY pk

pnf;nDnGwfpGm wm0efodod/ Om%ftajrmftjrif&Sd&Sd yl;aygif;yg0ifaqmif

&GufI 'Drdkua&pDa&;twGuf rdrdus&mtcef;u¾rS wdkufyGJ0ifygu ‘t

a&SŒu ae0ef;xGufonfhyrm’ 'Drdkua&pDacwfudk u|Ekfyfwdk@a&mufrnfrSm

rvGJ{uef[k ±dk;om;pGm ,Hk=unfaerdygawmhonf?

oef;0if;v_dif

31 - 7 - 2011

Page 243: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif242

tcef; (12)

a':atmifqef;pkMunf\ rdefYrSmcsufrsm;

Ù wdkif;jynfrSm vGwfvyfr_ydkjyD;awmh&csif&if/ vl@tcGifhta&;rsm;

jynfhjynfhpHkpHkcHpm;csifvdk@&Sd&if vlwdkif;vlwdkif;[m EdkifiHa&;udk 0goemyg

&r,f? EdkifiHa&;udk vkyf&J&r,f? vkyfcsif&r,f?

Ù wcsKdŒu EdkifiHa&;qdkwm[m EdkifiHa&;ygwDawGvkyfwJh tvkyfvkd@

xifw,f? r[kwfygbl;? wcgwkef;u azazu ajymygw,f? EdkifiHa&;[m

udk,feJ@rqdkifbl;xifayr,fh EdkifiHa&;[m udk,fhqDa&mufvmvdrfhr,f? 'gudk

a&Smifvdk@r&bl;? 'g bmjzpfvdk@vJqdkawmh 'DEdkifiHwGif;rSm jzpfaewJhudpPrSef

or#[m EdkifiHa&;yJ? a&Smifvdk@r&bl;aemf? pD;yGm;a&;qdkwmvJ EdkifiHa&;yJ?

vlr_a&;qdkwmvJ EdkifiHa&;yJ? bmrqdk EdkifiHa&;yJ? 'ga=umifhrdk@vdk@ jynfolvl

xk[m EdkifiHa&;u|rf;usifEdkifrS EdkifiH[m wdk;wufrSmyg? jynfolvlxk[m

EdkifiHa&;ru|rf;usifbl;? EdkifiHa&;todr&Sdbl;qdkvdk@&Sd&if EdkifiHwEdkifiH wdk;

wufzdk@qdkwm b,fvdkrSrjzpfEdkifygbl;? tJ'Dawmh udk,fh&JŒrdom;pk/ udk,fwOD;

wa,mufeJ@ ywfoufwJhudpPawGudkyJ pdwf0ifpm;r,fqdkvdk@&Sd&if usrwdk@Edkif

iHudk tusKd;jyKEdkifr,fh jynfoljynfom;awGqdkwmawmh b,fawmhrS jzpf

vmrSmvJ r[kwfygbl;? tJ'Dawmh udk,fh&JŒrdom;pkeJ@ udk,fhwOD;wa,muf

aumif;usKd;twGufyJ rpOf;pm;=uygeJ@? tJ'DvdkpOf;pm;vdk@&Sd&if a&&SnfrSm

udk,fhtusKd;vJ rjzpfvmEdkifygbl;?

Ù vl@tcGifhta&;qdkwm vlwdkif;vlwdkif; ydkifqdkifcGifh&Sdw,f? udk,fwif

r[kwfbl;? udk,hf&efolrsm;yifv#if vl@tcGifhta&;&Sd&r,f? tJh'Dawmh wae@

usrwdk@&JΠ'Drdkua&pDv_yf&Sm;r_}uD; atmifjrifoGm;wJhtcgus&if &_H;wJhol

awG[m olwdk@tcGifhta&;awGudk jynfhjynfh00cHpm;Edkif&r,f? 'g[m usr

wdk@&JŒ'Drdkua&pDwm0ef jzpfw,f?

Ù 'Drdkua&pDrwdk;wufwJhwdkif;jynf[m pD;yGm;a&;t&vnf; rwdk;

wufEdkifygbl;? EdkifiHa&;a&m/ pD;yGm;a&;a&m rwdk;wufwJhwdkif;jynf[m tif

rwefrS qif;&JEGrf;yg;jyD; 'kuQrsm;wJhwdkif;jynf jzpfoGm;rSmyJ? tck usrwdk@

wdkif;jynfvnf; 'Dtwdkif;yJ jzpfcJhygjyD? tJ'Dawmh EdkifiHa&;t& pjyD; wnf

Page 244: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 243

axmifjyD;rS pD;yGm;a&;t& jyefjyD; wnfaxmif&rSm jzpfygw,f?

Ù pD;yGm;a&;udk EdkifiHa&;eJ@ cJGxm;vdk@ rjzpfygbl;? aemufqkH; pD;yGm;a&;

pepfwckatmifjrifzdk@qdkwm[m EdkifiHa&;pepfcdkifrmrS jzpfygvdrfhr,f? EdkifiH

a&;pepfu rrSefuefbl;qdk&if/ rcdkifrmbl;qdk&if b,folrS pD;yGm;a&;t&

}uD;yGm;EdkifrSm r[kwfygbl;?

Ù EdkifiHa&;tusOf;om;awGqdkwm olwdk@&JŒ EdkifiHa&;,Hk=unfcsufawG

udk pum;vHk;awGeJ@jzpfap/ v_yf&Sm;r_awGeJ@jzpfap azmfxkwfwmuvGJvdk@

&mZ0wfr_wckckudk usL;vGefwmrsKd; b,fwkef;urS r&SdcJhygbl;? 'gayrJhvnf;

usrwdk@&JŒ EdkifiHa&;vkyfazmfudkifzuftcsKdŒ[m &mZ0wfjypfr_rsm;eJ@ etz

tzGJ@&JΠpGyfpGJzrf;qD;xdef;odrf;wmudk cHae=u&ygw,f? wu,fawmh 'D

yk*~dKvfawG[m olwdk@&JŒEdkifiHa&;v_yf&Sm;r_awGa=umifhom zrf;qD;cH=u&

w,fqdkwmudk usrwdk@tm;vHk; od=uygw,f? tJ'DtwGufa=umifh ppfrSef

wJh trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&;vrf;a=umif;qDudk wu,fav#mufvSrf;

csifw,fqdk&if EdkifiHa&;tusOf;om;awGtm;vHk;udk c|if;csufr&Sd v$wfay;

zdk@vkdw,fvdk@ usrwdk@ ajymqdkae=uwmyg?

Ù ppfrSefwJh trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&;vkyfief;pOf jzpfrvm

ao;oa&GΠusrwdk@b,fvkdrS vufcHEdkifrSmr[kwfygbl;? jyD;awmh EdkifiHa&;

tusOf;om;awGtm;vHk; jyefvnfvGwfajrmufrvmao;oa&GΠusrwdk@

EdkifiHrSm ppfrSefwJh'Drkdua&pDvrf;a=umif;qDudk OD;wnfoGm;aeygjyDvdk@

b,fvdkrS ajymvdk@r&Edkifygbl;?

Ù rSefuefwJh EdkifiHa&;pepfrSm/ usrwdk@vdkcsifwJhacgif;aqmifawGudk

usrwdk@azmfxkwf&r,f? vdkcsifwJhykHoGif;&r,f? udk,fvdkcsifwJhyHk udk,f

roGif;vdk@&Sd&if acgif;aqmifvkyfwJholrsm;u wdkif;jynfudk olwdk@vdkcsifwJhyHk

olwdk@oGif;oGm;vdrfhr,f? t"dyg,fu bmjzpfrvJqdkawmh tm%m&Sifpepf

}uD; jzpfoGm;rSmyJ?

Ù EdkifiHa&;qdkwm vlwdkif;vlwdkif;eJ@ qdkifwJhudpPyg? EdkifiHwEdkifiH

wkd;wufzdk@/ wnfwHhcdkifjrJzdk@qdkwm tm;vHk;0dkif;jyD; }udK;pm;zdk@vdkygw,f?

vlwdkif;vlwdkif;[m wdkif;jynftay:rSm ppfrSefwJhapwemxm;&ygvdrfhr,f?

Page 245: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif244

udk,fhtzGJ@ tpnf;tusKd;udkyJ vkyfaer,f? udk,hftodkif;t0dkif;tusKd;yJ

vkyfaer,fqdkvdk@&Sd&ifawmh ppfrSefwJhapwemvdk@ rac:Edkifygbl;?

Ù wygwDtm%m&Sifpepf pdk;rdk;oGm;&w,fqdkwm jynfolvlxk[m

rSefuefwJh EdkifiHa&; todtjrifawG r&Sdvdk@bJ jzpfygw,f? 'Dawmh aemuf

wcg xyfjyD;awmh tm%m&Sifrjzpfapcsifbl;? usrwdk@EdkifiHudk 'Drkdua&pD

pepft& tm;vHk;pdwfcsrf;oma&;twGuf xlaxmifapcsifw,fqdkvdk@&Sd&if

EdkifiHolEdkifiHom;tm;vHk;[m udk,fhrSm&SdwJh EdkifiHa&;wm0efawGudk xrf;

aqmifzkd@vdkygw,f?

Ù 'Dwdkif;jynf/ 'Dajr}uD;[m tifrwefrS csrf;omw,f? jynfolvlxk

awG[m tifrwefrS qif;&Jaew,f? 'grjzpfoifhwJhudpPyJ? 'Dwdkif;jynf

'Dajr}uD;[m 'DavmufawmifrS csrf;omae&if rSefrSefuefuefvrf;pOfeJ@

jynfolvlxktwGuf tusKd;aqmifoGm;r,fh tpdk;&rsm;[m jynfolvlxk

udkvnf; csrf;omatmif vkyfay;Edkif&r,f?

Ù usrwdk@[m t=urf;zufwJhEdkifiHa&;tqdk;ausmhoHo&m}uD;udk

csKd;zsufypf&awmhr,f? vGefcJhwJh q,fpkESpf wcsKdŒudkjyef=unfhr,fqdk&if

jrefrmjynf&JΠtpdk;&tajymif;tvJ[m t=urf;zufenf;awGuae ay:

aygufvmwmcsnf;yJ? 1958 rSm yxrt}udrf ppfwyftm%modrf;wm/

1962 ckESpfrSm 'kwd,t}udrf/ 1988 ckESpfrSm wwd,t}udrf/ EdkifiHa&;

tajymif;tvJrSm t=urf;zufenf;udkoHk;wm jrefrmjynfrSm raumif;wJh

tpOftvmwckjzpfaejyD?

t=urf;zufr_ ²²jyD;awmh ²²² tajymif;tvJ

t=urf;zufr_ ²²² jyD;awmh ²²² tajymif;tvJqdkwJh tqdk;oHo&mudk

usrwdk@tqHk;owfvdkcsifjyD? t=urf;rzufenf;uae xGufay:vmwJh

ppfrSefwJh tajccHuswJh EdkifiHa&;tajymif;tvJqdkwmrsKd;udk topfujyefp

csifw,f? 'Denf;u t=urf;zufenf;xuf trsm;}uD;ydkcufw,fqdkayr,fh

a&&SnftwGufawmh yifyef;&usKd;eyfygw,f?

Ù wdkufyGJqdkvdk@ t=urf;zufwJhoabmrsKd;eJ@ ajymwmr[kwfbl;?

&J&J&ifh&ifh/ ZGJowœdeJ@ vkyf&r,fhoabmrsKd;eJ@ajymwmyg? ppfwdkufyGJqdk&if

Page 246: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 245

vufeuftiftm;eJ@ ppfajrjyifudkqifjyD;awmh &efoludk wdkufcdkufwmyg?

tck[mu ESvHk;&nfwdkufyGJ? ESvHk;&nfwdkufyGJqdkwm[m ppfajrjyifudk

qif;rS &efoludk &ifqdkifjyD;wkduf&rS r[kwfbl;? wcsdefvHk; wdkufae&wm?

ESvHk;&nfwdkufyGJqdkwm udk,hfESvHk;om;xJrSm tjrJyJwdkufcdkufae&r,f?

udk,fhESvHk;om;xJrSm udk,fvdkcsifwJhatmifjrifr_r&rcsif;/ ±kef;uefr,f/

}udK;pm;r,fqdkwJhtod[m &Sd&ygr,f?

Ù wu,fqdk&if owœd&Sdw,fqdkwm ra=umufwm[m wu,fh

owœdr[kwfbl;? a=umufvsufeJ@ udk,fvkyfoifhvkyfxdkufwmudk

vkyfwm [m wu,fhowœdyJ? tJ'Dawmh 'l;wkefwkefeJ@ vkyfwJhol[m

awmfawmfowœd &Sdw,fvdk@ ac:&rSmyJ?

Ù usrwdk@[m yef;wdkifra&mufao;ygbl;? yef;wdkifudka&mufzdk@u

Om%feJ@ 0d&d,eJ@ vHk@veJ@ vdkygw,f? 'DwdkufyGJ}uD;[m ESvHk;&nfwdkufyGJ}uD;

rdk@vdk Om%fynmudkoHk;zdk@ trsm;}uD;vdkygw,f? usrwdk@jynfolvlxk[m

vkyfwJht&mwdkif;ukd qifqifjcifjcif pOf;pOf;pm;pm;vkyf&ygr,f? trsm;

tusKd;udk OD;wnf&ygr,f?

Ù usrwdk@ EdkifiH[m wu,fhjynfaxmifpkppfppfjzpfzdk@ vlwdkif;rSm

wm0ef&Sdygw,f?

Ù usrwdk@wOD;csif;&yfwnfvdk@ b,fvdkrS rjzpfbl;? Armcsnf;yJvnf;

&yfwnfvdk@ rjzpfbl;? rGefcsnf;yJvnf; &yfwnfvdk@rjzpfbl;? &Srf;csnf;yJ

vnf; &yfwnfvdk@rjzpfbl;? usrwdk@ jynfaxmifpk}uD; wnfwHhcdkifjrJa&;

qdkwm tm;vHk;uae wpnf;w±Hk;wnf;aerS jzpfr,fqdkwm usr,Hk =unf

w,f?

Ù ArmvlrsKd;[m vlrsm;pk}uD;jzpfaevdk@ wdkif;&if;om;rsm;udk av;pm;

yg? wdkif;&if;om;rsm;&JΠ,Ofaus;r_udk av;pm;yg? pdwf0ifpm;=uyg? avh

vm=uyg? tJ'Dvdk wa,mufeJ@wa,muf&JΠ,Ofaus;r_/ wa,mufeJ@

wa,muf&Jh ,Hk=unfcsufrsm;udk avhvmem;vnfrS usrwdk@tcsif;csif;

wu,hfoabmwlawGtjzpfeJ@ &EdkifrSmyg?

Ù igu ucsif/ iguArm/ igu&Srf;qdkwJh pdwf"gwfawG tckxm;vdk@

Page 247: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif246

rjzpfygbl;? igwdk@tm;vHk;[m 'Drkdua&pDvl@tcGifhta&;awGudkvdkcsifvdk@

±kef;uefaewJh&JabmfawGqdkwJh pdwf"gwfrsKd;xm;zdk@yJvdkygw,f? tm;vHk;[m

nD&if;tudkvdk wpdwfxJ/ woabmxJvkyf&r,f? 'grSvnf; usrwdk@ atmif

jrifedkifrSmyg?

Ù jynfaxmifpk}uD;wckvHk; wnfwHhcdkifjrJzdk@/ wdk;wufzdk@/ om,m0

ajymzdk@qdkwm[m jynfwGif;jidrf;csrf;a&;vdkygw,f? jynfwGif;jidrf;csrf;a&;udk

EdkifiHa&;enf;vrf;eJ@&Sm&r,fqdkwm usrwdk@trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf&JŒ

,Hk=unfcsufjzpfygw,f?

Ù 'Drdkua&pDtpkd;&wckwufvmwJhtcgus&if usrwdk@ yifvHkvdk nD

vmcH}uD;udk xyfjyD;awmhac:&r,fvdk@ usrwdk@,Hk=unfygw,f? 'Dvdk yifvHk

uJhodk@aom nDvmcH}uD;xyfac: jyD;awmh usrwdk@ jynfaxmifpkopfudk

b,fyHk/ b,fenf;eJ@xlaxmifr,fqdkwm usrwdk@ wdkif;&if;om;vlrsKd;pkawG

tm;vHk;eJ@ aqG;aEG;jyD;awmh usrwdk@ qHk;jzwf&rSmjzpfygw,f?

Ù yifvHknDvmcHrsKd;qdkwm jynfolvlxku wifajr‡mufwJh tpdk;&rsKd;

urSom ac:,lydkifcGifh&Sdygw,f? 'DnDvmcHuaejyD;awmh 'Drdkua&pDEdkifiH

jynfaxmifpkopfazmfxkwfa&;twGuf aqG;aEG;&rSmjzpfygw,f? 'DvdkudpP

rsm;[m trsm;jynfolvlxkuaejyD;awmh/ vGwfvyfjyD; w&m;r#wwJh a&G;

aumufyGJrsm;rSwqifh wifajr‡mufvdkufwJhtpdk;&rsm;uom vkyfydkifcGifh&Sd

w,fvdk@ usrwdk@,Hk=unfygw,f? trsm;jynfolu rwifajr‡mufxm;wJh

tzGJ@tpnf;rsm;u 'DvdknDvmcHrsKd;udk bmrSxdxda&mufa&muf vkyfEdkifrSm

r[kwfygbl;?

Ù ppfrSefwJh'Drdkua&pDqdkwm udk,fhjynfolvlxkudk vGwfvyfr_eJ@ vHkjcHK

r_ay;EdkifwJhpepfjzpfygw,f?

Ù 'Drdkua&pDqdkwm ukd,f&ifqdkifae&wJhjy\em/ udk,f&ifqdkifae&

wJh udpPrsKd;awGudk udk,fwdkifudkifwG,fajz&Sif;EdkifwJh tcGifhta&;awG jzpfyg

w,f?

Ù wdkif;jynfudktkyfcsKyfwJhacgif;aqmifrsm;[m jynfolvlxk axmufcH

r_ tiftm;eJ@yJ tkyfcsKyfwm jzpf&r,f? vufeuftiftm;eJ@ tkyfcsKyfwm

Page 248: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 247

rjzpf&bl;?

Ù wudk,faumif;r=uH=uygeJh? trsm;twGufvkyf=uyg? trsm;t

usKd;aqmifwJhvlrsm;[m vlomaooGm;r,f? b,fawmhrS emrnfrao

bl;?

Ù usrwdk@ tck'Drdkua&pDv_yf&Sm;r_xJ yg0ifvmwm[m tm%mvdk

csifvdk@ yg0ifvm=uwmr[kwfbl;? wm0efudkxrf;aqmifcsifvdk@ yg0ifvm

=uwmyg?

Ù rw&m;wJhudpPudkvkyfzdk@ a=umuf&r,f? rrSefwJhudpPudk vkyfzdk@

a=umuf&r,f? avmurSm a=umufzdk@qdkwm 'DESpfckyJ&Sdw,f?

Ù w&m;r#wwJhOya'awGudk usifhoHk;rSom vlom;awG[m wu,fh

udk ,Ofaus;wJhvuQ%m ay:vmrSmyg?

Ùvdyfjymoef@&if tm%mrJholrSmvnf; pGrf;tm;&Sdw,f?

Ù EdkifiHa&;t&/ vlr_a&;t& tajymif;tvJwckudkvdkcsif&if nD

nGwf=uzdk@vdkw,f?

Ù ra=umufatmifqdkwm udk,fhrSmcH,lcsufwck&Sd&r,f? udk,f

a=umufwJhpdwfxuf ydkjyD;jyif;xefwJhpdwfwckudkarG;&r,f? udk,fa=umuf

wJhpdwfxuf ydkjyD;awmh vkyfcsifwJhpdwfu rsm;&r,f? 'Dvdkpdwf"gwfawGarG;rS

&rSmyJ?

Ù trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfudk ygwDwcktaeeJ@&yfwnfzdk@ wnf

aqmufcJhwmr[kwfygbl;? 'Drdkua&pD&atmif v_yf&Sm;aqmif&Gufr,hf

tzGJ@wcktaeeJ@ wnfaxmifcJhwmyg? jrefrmEdkifiHrSm jynfolawG[m 'Drdk

ua&pDudk vdkvm;aeoa&GŒ/ tm%mydkifawGu w&m;0ifw,fyJajymajym/

w&m;r0ifbl;bJajymajym trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfuawmh quf

vuf&SdaeOD;rSmyJ?

Ù usrwdk@trsKd;orD;awG[m t&nftcsif;&Sdw,fvdk@ usr,Hk=unf

ygw,f? b0rSm ±kef;uefEdkifwJh t&nftcsif;qdkwm enf;wJht&nftcsif;

r[kwf? 'Dvdk b0rSm ±kef;uefEdkifwJht&nf;tcsif;&Sdvdk@vnf; pGef@pGef@pm;pm;

eJ@ jynfyudkoGm;jyD;awmh b0opfxlaxmifzdk@ }udK;pm;=uwmyg? 'Dvdk}udK;

Page 249: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif248

pm;wJhae&mrSm wcsdefvHk;a&&SnftusKd;twGufudk pGef@pm;apcsifygw,f?

a&&Snf&nfrSef;csufudk rsufajcrjywf&Sdapcsifygw,f? a&&Snf&nfrSef;csuf

qdkwmuawmh usrwdk@EdkifiHudkjyefvmjyD;awmh usrwdk@EdkifiHtusKd; twGuf

wifr[kwfbJeJ@ urBmhjynfolrsm;tusKd;twGufyg xrf;aqmifEdkifr,fh

trsKd;orD;rsm;jzpfatmif vkyfzdk@yJjzpfygw,f?

Ù azazajymcJhwJhpum;wcGef;&Sdygw,f? ol@vdyfjym&JŒcHk±Hk;a&SŒrSm ol

rm;rm;rwfrwf&yfjyD;awmh tppfcH&Jw,fwJh? usr&JŒ vdyfjymcHk±Hk;a&SŒrSmvnf;

aewdkif;rwfwyf&yfjyD;awmh usrwdk@jynfolawGvJ 'DvdkyJ udk,fh&JŒvdyfjym

cHk±Hk;a&SŒrSm aewdkif;rwfwyf&yfygw,f? rm;rm;rwfrwf tppfcH=unfh=uyg?

tJ'Dvdk tppfcH=unfhwJhtcgh udk,f[m vkyfoifhvkyfxdkufwmawGudk vkyf

aeovm;qdkwJhtajzu ay:vmygvdrfhr,f? tJ'Dvdk ay:vmvkd@&Sd&if

usrwdk@&JŒtiftm;awGu t&rf;wefzdk;wufvmrSm? tiftm;qdkwm rSef

rSefuefuefoHk;rS wu,fhudktzdk;wefwm? rSefrSefuefuefoHk;wJhtiftm;&JŒ

tmedoifudk b,folrS+zdKvdk@r&bl;?

Ù trsKd;om;&if=um;apha&;qdkwm r&Sdrjzpf wdkif;jynf&JŒ aumif;usKd;

twGuf vdktyfwJhudpPyJ?

Ù tajymif;tvJvdkcsif&if tajymif;tvJ&atmifvdk@ vkyf&rSmyJ?

Ù 'Drdkua&pDwdkufyGJqdkwm yHko¿meftrsKd;rsKd;&Sdygw,f? qENjyrS 'Drdk

ua&pDwdkufyGJr[kwfygbl;? usrwdk@[m udk,fvkyfoifhvkyfxdkufwJhudpPudk

wdk;wdk;wdwfwdwf vlrodatmifvkyfjcif;[mvnf; wkdufyGJ0ifjcif;yHkpHwrsKd;

ygyJ?

Ù rqvpepfqdk;a=umifhrdk@vdk@ usrwdk@wdkif;jynf[m trsm;}uD;qkwf

,kwfoGm;&wm? 'gayr,fh ²²² bmjzpfvdk@ rqvpepfqdk;[m usrwdk@ wdkif;

jynfrSm 'Davmuf=um=umwnfwHhcdkifjrJoGm;ovJqdkwm usrwdk@ jyefjyD;

awmh ar;&ygr,f? usrwdk@EdkifiHol/ EdkifiHom;rsm;[m &yf=unfhaevdk@om

'Drqvpepf[m 'Davmuftxd wnfwHhcdkifjrJoGm;wm?

Ù wyfrawmfxJrSm tm;vHk;qdk;wm r[kwfbl;? qdk;wJhvlawG&Sdovdk

aumif;wJhvlawGvnf;&Sdw,f? wu,fqdkvdk@&Sd&if 'Dvdk wyfrawmf emrnf

Page 250: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 249

ysufapwmu udk,hf&JŒtm%mwnfwHhcdkifjrJa&;twGufvkyfaewJh vlenf;

pkvlwpka=umifhomjzpfygw,f?

Ù jrefrmjynfrSm 'Drkdua&pD&atmif vkyf&r,fvdk@ usrwdk@qHk;jzwf&

wm[m u|efb0rSm vHkjcHKat;csrf;pGm rv_yfr,Sufaexdkifr,fhtpm; t

ajccHvl@tcGifhta&;twGuf wdkufyGJ0if&if; zdESdyfwJhtEœ&m,fudk &ifqdkif&

r,fvdk@ ,Hk=unfvdk@ygyJ?

Ù vuf&Sdtajctaeudk vufcHwmyJaumif;w,fvdk@ ,Hk=unfae

ao;wJh vlawG&Sdaeao;wm tHh=op&mygyJ? ajymif;vJzdk@vdkwmawGudk

ajymif;ypfEdkif&r,fqdkwJh pGrf;tm;udk usrwdk@,Hk=unfygw,f?

Ù ppftm%m&Sifpepfuae 'Drdkua&pDudk toGifajymif;wm[m

vG,fr,fvdk@ r,lqygbl;? 'Drdkua&pDtpdk;&wufvmvdk@ jy\emawGtm;

vHk; jyD;oGm;r,fvdk@vnf; r,lqygbl;? cdkifrmwJh 'Drdkua&pDvl@abmifudk

wnfaqmuf&mrSm usrwdk@oufwrf;ukefqHk;oGm;wmawmif rsKd;quf

opfawG[m qufvuf}udK;yrf;ae&tHk;rSmyg?•

Ù vGwfvyfpGmxkwfazmfajymqdkcGihfray;wJh vl@tzGJ@tpnf;rSm &Sd

ae=uayr,fh usrwdk@&,l&r,fht&mudk qHk;jzwfEdkifygw,f?

Ù jynfolvlxkeJ@ wyfrawmf=um;rSmvnf; pdwf0rf;uGJatmif vkyf

aew,f? 'Dvkd pdwf0rf;uGJatmifvkyfaewm[m jynfolvlxku vkyfae

wmr[kwfbl;? usrwdk@ EdkifiHa&;vkyfaewJh vlawGuvnf; vkyfaewm

r[kwfbl;? wyfrawmfudk udk,fusKd;twGuf oHk;csifwJhvlrsm;u vkyfae

wmyJjzpfw,f? tJ'Dawmh 'DvkdpepfrsKd;udk usrwdk@tm;vHk;uaejyD;awmh

twdkuftcHvkyf&r,f?

Ù 'Dacwfvli,fawG[m aemifwacwf&JŒ acgif;aqmifjzpf&r,f/

acgif;aqmifjzpfr,fhvlawG[m t&nftcsif;&Sdzdk@/ vl}uD;eJ@vli,f tjyef

tvSef av;pm;zdk@vdkw,f? vli,fawGu acwfrDenf;ynmawG ydkjyD;awmh

em;vnfu|rf;usifr,f/ tJ'Dvdk u|rf;usifr_eJ@vl}uD;awG&JŒtawG@t}uHK

awG qufpyfjyD;awmh aumif;rGefatmif aqmif&GufoGm;zdk@ wdkufwGef;yg

w,f?

Page 251: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif250

Ù vli,frsm;&JŒb0udk om,mygap? vli,frsm;&JŒb0 om,mrS

usrwdk@&JŒwdkif;jynf[m wdk;wufEdkifrSmyg? vli,frsm;&JŒb0 om,matmif

zefwD;ray;Edkif&if aemifacwftqufquf usrwdk@vlrsKd;rsm; om,mr_

&EdkifrSm r[kwfygbl;?

Ù vl}uD;awG/ vlvwfydkif;awGu jrefrmEdkifiHrSm vli,frsm; aemifrsKd;

qufudk ysKd;axmifzdk@vdkw,f? tJ'Dvdk ysKd;axmifr,fhtvkyfu tpdk;&a&m/

EdkifiHa&;ygwDa&m/ jynfolvlxktm;vHk;rSmvnf; wm0ef&Sdw,f? ysKd;axmif

r,hfyk*~dKvf[m oabmxm;}uD;&r,f/ &Jabmf&JbufpdwfeJ@ ysKd;axmif&

r,f?

Ù etztaeeJ@ trsKd;om;jyefvnfoifhjrwfa&;udk t&ifrvkyfbJ

2010 a&G;aumufyGJudk vkyfr,fqdk&if 'D 2010 a&G;aumufyGJ[m r#wr_

vnf; &SdrSmr[kwfbl;? w&m;vnf;0ifrSmr[kwfbl;vdk@ urBm@ukvor*~

taeeJ@ a=unmcsufxkwfjyD; ajymoifhw,f?

Ù rJay;zdk@ tcGifhta&;&Sdovdk rJray;zdk@vnf; tcGifhta&;&SdwJh Oya'

jyÏmef;csuf&Sdw,f? vlxktaeeJ@ rJray;wmuvnf; Oya't& tcGifh

ta&;yJ?

ÙÙÙ

Page 252: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 251

tcef; (13)

a':atmifqef;pkMunf 'dkif,m&D

1942/ pufwifbmv 6 Ù ae@v,f 2 em&DwGif *syefacwfaq;±Hk

}uD; (,ckEdkifiHawmfumuG,fa&;wuUodkof) ta&SŒbuf tpGefqHk;cef;r

aqmifwGif olejyKq&mr rcif=unfESifh ArmhumuG,fa&;wyfrawmf Adkvf

csKyfAdkvfawZwdk@ vufxyfr*FvmyGJjyKvkyfonf?

pufwifbmv 7 Ù nae 5 em&DtcsdefwGif &efukef+rdKŒ Nippon

Military Club (rifwdkrpf&Sif[dkw,f) Y ArmhumuG,fa&;wyfrawmf Adkvf

csKyfAdkvfawZESifh ZeD;a':cif=unfwdk@ r*Fvmxrif; wnfcif;{nfhcHau|;

arG;onf?

1943/ ZGef 13 Ù AdkvfcsKyfatmifqef;ESifh a':cif=unfwdk@. om;OD;

atmifqef;OD;udk zGm;jrifonf?

1944 ar 10 Ù AdkvfcsKyfatmifqef;ESifh a':cif=unfwdk@. 'kwd,

om; atmifqef;vif;udk zGm;jrifonf?

1945 ZGef 19 Ù AdkvfcsKyfatmifqef;ESifh a':cif=unfwdk@. wwd,

ajrmuforD; atmifqef;pk=unfudk eHeuf 3; 35 em&DwGif zGm;jrifonf?

Page 253: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif252

1946 pufwifbm 22 Ù AdkvfcsKyfatmifqef;ESifh a':cif=unfwdk@

.pwkwÎorD;udk zGm;jrifonf? (zGm;jrifjyD; 5 &uft=umwGif uG,fvGef

onf?)

1947 Zlvdkif 19 Ù eHeuf 10 em&D 35 rdepfY &efukef+rdKŒ&Sd twGif;

0efrsm;±Hk; (,ck0ef}uD;rsm;±Hk;) Y tpnf;ta0;usif;yaepOf *VKefOD;apm.

vufyg;apvlowform;[email protected]=uHowfjzwfr_a=umifh zcifAdkvfcsKyf

atmifqef;usqHk;cJh&onf? vkyf=uHcH& pOfu atmifqef;pk=unfonf

2 ESpforD;t&G,fom &Sdao;onf?

1949 Ù &efukef+rdKŒpdef@z&efppfuGefAifhausmif;wGif a':atmifqef;pk

=unf pwifynmoif=um;onf?

1953 Zefe0g&Dv 16 Ù a':atmifqef;pk=unf. tpfudkvwf

atmifqef;vif;onf trSwf25/ wm0gvdef;vrf; (,ckAdkvfcsKyfatmif

qef;jywdkufvrf;) &SdaetdrfY a&epfaoqHk;onf?

arv Ù trSwf 25 / wm0gvdef;vrf;aetdrfrS A[ef;+rdKŒe,f trSwf

54/ wuUodkvf&dyfomvrf;aetdrfodk@ a':atmifqef;pk=unfwdk@rdom;pk

ajymif;a&$Œonf?

1957 rS 1960 Ù &efukef+rdKŒ t*Fvdyfrufo'pf uGefAifhausmif;

AdkvfcsKyf vkyfMuHcH&onfh twGif;0efrsm;½kH;

Page 254: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 253

(txu - 1 '*Hk) wGif a': atmifqef;pk=unf qufvufynmoif=um;

cJhonf?

1960 Ù rdcifjzpfola':cif=unf tdENd,EdkifiHqdkif&m jrefrmEdkifiH oH

trwf}uD;tjzpf cef@tyfjcif;cH&I rdcifESifhtwl tdENd,EdkifiH e,l;a'vD+rdKŒ

odk@ vdkufygaexdkifcJhonf?

1960 rS 1961 Ù a':atmifqef;pk=unfonfa,±lESifh ar&DuGefAifh

ausmif; (Convent of Jesus and Mary) ESifh av'D&S,f&D&rfaumvdyf (Lady

Sheri Ram College) wdk@Y qufvufynmoif=um;onf?

1962 rS 1963 Ù a'vDwuUodkvfY EdkifiHa&;odyHbmom&yfudk

avhvmqnf;yl;cJhonf?

1964 rS 1967 Ù atmufpzdk@wuUodkvf [l@pfaumvdyfY '\eaA

'/ EdkifiHa&;odyHESifh pD;yGm;a&;ynm&yfrsm;udk avhvmqnf;yl;cJhjyD; 0dZ…m*k%f

xl;bGJ@udk &&SdcJhonf?

1968 Ù vef'efwuUodkvfta&SŒwdkif;ESifh tmz&duavhvma&;Xm

e/ EdkifiHa&;odyHXmeY okawoevufaxmuftjzpf wm0efxrf;aqmif

onf?

trSwf 54 wuúodkvf&dyfomvrf;? a':atmifqef;pkMunfaetdrf

Page 255: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif254

1969 rS 1971 Ù e,l;a,muf ukvor*~taxGaxG twGif;a&;

rSL;csKyf±Hk;/ tkyfcsKyfa&;ESifh b¾ma&;qdkif&mudpP&yfrsm;t=uHay;aumfrwD

(Advisory Committee on Administrative and Budgetary Questions United

Nations Secretariat, New York) wGif vufaxmuftwGif;a&;rSL;tjzpf wm

0efxrf;aqmifcJhonf?

1971 Edk0ifbm 31 Ù ajrmufydkif;Ak'<bmomr[m,e. vlr_a&;ESifh

,Ofaus;r_qdkif&mordkif;a=umif; okawoDa'gufwmrdkufu,ftJ&pf (Dr.

Michael Viallancourt Aris) ESifh a':atmifqef;pk=unfwdk@ xdrf;jrm;vuf

xyfonf?

1972 rS 1973 Ù a':atmifqef;pk=unfonf blwefEdkifiH EdkifiHjcm;

a&;0ef}uD;±Hk;ESifh ukvor*~rsm;qdkif&m t=uHay;t&m&Sdtjzpf wm0efxrf;

aqmifcJhonf?

1973 {jyD 12 Ù a':atmifqef;pk=unfESifh a'gufwmrdkufu,f

tJ&pfwdk@. om;}uD; jrifhqef;atmif ac: tvufZef'g; (Ale»ander John

Christopher Aris) udk zGm;jrifcJhonf?

1975 rS 1977 Ù atmufpzdk@wuUodkvf abmh'vD,ef pm=unfh

wdkuf (Bodleian Library) Y jrefrmpmESifh ay/ yk&ydk'f uwfwavmuf jyKpkol

Page 256: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 255

ynm&Siftjzpf aqmif&Gufonf?

1977 pufwifbm 24 Ù a':atmifqef;pk=unfESifh rdkufu,ftJ&pf

wdk@. om;i,f xdefvif;ac: uifrf (Dannian Kim Arundel Aris) udk zGm;jrif

onf?

1995 rS 1986 Ù *syefEdkifiH/ wdkusKdwuUodkvf ta&SŒawmiftm&S

qdkif&mavhvma&;XmewGif okawoeynm&Siftjzpf oGm;a&muf okaw

oejyKcJhonf?

1987 Ù tdENd,EdkifiH/ qif;rvm;+rdK@&Sd txl;avhvma&; tdENd,

odyHXmewGif okawoDtjzpfvkyfudkifonf?

Ù vef'efwuUodkvfta&SŒwdkif;ESifh tmz&duavhvma&;XmewGif yg&

*lbGJ@twGuf “1920-1945 twGif; xkwfa0cJhaom pme,fZif;rsm;onf

jrefrmhvGwfvyfa&;udk taxmuftultjyKcJhyHk” trnf&Sd bGJ@vGefpmwrf;

udk wifoGif;onf?

1988 Ù vef'efwuUodkvfu a':atmifqef;pk=unftm; yg&*l

bGJ@,l&eftwGuf xdkufwefoltjzpf owfrSwfonf?

1988 rwf Ù rdcif}uD;a':cif=unfemrusef;jzpfr_a=umifh rdcif}uD;

tm; jyKpkapmihfa&Smuf&ef a':atmifqef;pk=unfonf jrefrmEdkifiHodk@

a&muf&Sdvmonf?

=o*kwfv 8 Ù jrefrmEdkifiH w0Srf;vHk;Y 88 'Drdkua&pD ta&;awmf

yHk}uD; ay:aygufcJhonf?

=o*kwf 26 Ù a&$wD*HkapwDawmftaemufbufrkcfwGif a':atmif

qef;pk=unfonf rqvtpdk;&. jynfolvlxktm; t=urf;zuf+zdKcGJaer_

udk qef@usifcJhaom rdef@cGef;udk vlaygif;wpfodef;ausmfwufa&mufonfh

vlxktpnf;ta0;yGJY yxrqHk;t}udrf rdef@cGef;ajym=um;cJhonf?

1988 pufwifbmv 14 Ù OD;atmif}uD;/ a':atmifqef;pk=unfESifh

ol&OD;wifOD;wdk@. jynfolw&yfvHk;odk@ yef=um;csufpmwapmif xkwfjyef

a=unmonf?

pufwifbm 18 Ù &Spfav;vHk;ta&;awmfyHk}uD;udk ppfwyfrS vuf

Page 257: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif256

eufjzifh t=urf;zuf+zdKcGif;ypfvdkufjyD;aemuf ppfwyfrS tm%modrf;ydkuf

um e0w ac: EdkifiHawmfjidrf0yfydjym;r_wnfaqmufa&;tzGJ@udk zGJ@pnf;cJh

onf?

pufwifbm 27 Ù trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJ@csKyfudk a':atmifqef;pk

=unf/ OD;atmif}uD;/ ol&OD;wifOD;/ OD;0if;wifwdk@jzifh pwifzGJ@pnf;cJhonf?

pwifzGJ@pnf;pOfu trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf (NLD) . A[dktvkyftr_

aqmiftzGJ@0ifrsm;rSm -

(1) OD;atmif}uD; - OuUX

(2) ol&OD;wifOD; - 'kOuUX

(3) a':atmifqef;pk=unf - taxGaxGtwGif;a&;rSL;

(4) OD;=unf[ef - twGif;a&;rSL;tzGJ@0if

(5) OD;cspfcdkif - twGif;a&;rSL;tzGJ@0if

(6) OD;0if;wif - twGif;a&;rSL;tzGJ@0if

(7) a': jrifhjrifhcif - vlxkvlwef;pm;XmerSL;

(8) OD;vGif - b¾ma&;XmerSL;

(9) OD;atmifvGif - jyef=um;a&;XmerSL;

(10) OD;atmifa&$ - pnf;±Hk;a&;XmerSL;

(11) OD;=unfarmif - okawoeXmerSL;

(12) OD;ba&$ - tkyfcsKyfa&;XmerSL;

wdk@ jzpfonf?

pufwifbm 30 Ù trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfudk a&G;aumufyGJ

aumfr&Sifodk@ w&m;0ifrSwfyHkwifcJhonf? tzGJ@csKyfY a':atmifqef;pk=unf

onf taxGaxGtwGif;a&;rSL;wm0efudk ,lcJhonf?

atmufwdkbm 3 Ù trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfudk a&G;aumufyGJ

aumfr&Sifu a=unmcsuftrSwf (3) jzifh EdkifiHa&;ygwDtjzpf twnfjyK

a=unmonf?

'DZifbm 10 Ù trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf OuUXtjzpf 'kwd,

OuUXOD;wifOD;tm; a&G;cs,fwifajr‡mufvdkufa=umif;ESifh OD;atmif}uD;ESifh

Page 258: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 257

twl tjcm; A[dkOD;pD;tzGJ@0ifrsm;jzpf=uaom(1) OD;=unf[ef (2) OD;ba&$

(3) OD;eef;EG,f (4) OD;ausmfjrifhav; (5) OD;cifarmifarmif (6) OD;omxdk

(7) OD;odef;Edkif (8) OD;rif;'if (9) OD;cifndK (10) OD;bdk;atmif (11) OD;

armifarmif (12) OD;aZmf0if;OD;wdk@uvnf; tzGJ@csKyftzGJ@0ifrsm;tjzpf Ekwf

xGufjyD;jzpfa=umif; a&G;aumufyGJaumfr&Sifodk@ ta=umif;=um;cJhonf?

'DZifbm 13 Ù tzGJ@csKyfrS OD;atmif}uD;tygt0if yk*~dKvf (12) OD;udk

xkwfy,fvdkufa=umif; aumfr&Sifodk@ ta=umif;=um;pm ay;ydk@onf?

'DZifbm 27 Ù a':atmifqef;pk=unfrdcif r[moD&dok"rR a':cif

=unfonf &efukef+rdKŒY uG,fvGefonf? uG,fvGefcsdefY om;atmifqef;OD;

ESifh orD;jzpfol a': atmifqef;pk=unfwdk@ usef&pfcJhonf?

1989 azazmf0g&D 9 Ù trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf A[dktvkyftr_

aqmiftzGJ@udk jyifqifzGJ@pnf;I a&G;aumufyGJaumfr&Sifodk@ ay;ydk@onf?

,if;wdk@rSm -

(1) OD;wifOD; - OuUX

(2) a':atmifqef;pk=unf - taxGaxGtwGif;a&;rSL;

(3) OD;0if;wif - twGif;a&;rSL;

(4) OD;cspfcdkif - twGif;a&;rSL;

(5) OD;=unfarmif - okawoerSL;

(6) OD;atmifa&$ - pnf;±Hk;a&;rSL;

(7) OD;vGif - b¾ma&;rSL;

(8) OD;atmifvGif - jyef=um;a&;rSL;

(9) a': jrifhjrifhcif - vlxkvlwef;pm;XmerSL;

wdk@ jzpfonf?

Zlvdkif 20 Ù a':atmifqef;pk=unftm; e0w tpdk;&u EdkifiHawmf

tm; aESmifh,SufzsufqD;vdkolrsm;. ab;tEœ&m,frS umuG,fapmifha&Smuf

onfhOya'yk'fr 10 (c) t& aetdrfwGifwm;qD;rdef@xkwfjyefI wm;qD;

vdkufonf?

'DZifbm 22 Ù a':atmifqef;pk=unfonf aetdrftus,fcsKyfjzifh

Page 259: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif258

xdef;odrf;cHaepOftwGif; ygwDpHk'Drdkua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJwGif yg

0if,SOf+ydKifrnf[k a=unmonf? odk@aomf wdkif;&if;om;pnf;vHk;nDnGwf

a&;ygwDtm; udk,fpm;jyKI &efukefwdkif;A[ef;+rdKŒe,f rJqENe,ftrSwf

(1) wGif a':atmifqef;pk=unfESifh ,SOf+ydKif&ef tqdkjyKxm;jcif;cH&ol OD;

vbef*a&mifrS uef@uGufv$mwifoGif;cJ h&m &efukefwdkif;a&G;cs,f wif

ajr‡mufyGJusif;ya&;aumfr&SifrS vufcHppfaq;I a&G;aumufyGJOya'yk'fr

10 (i) jzifh jidpGef;onf[kqdkum trnfpm&if; wifoGif;v$mudk y,fcscJh

ojzifh 0ifa&muf,SOf+ydKifcGifh r&cJhacs?

1990 rwfv 27 Ù ygwDpHktaxGaxGa&G;aumufyGJudk usif;ycJh&m/

trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyfonf rJqENe,f 447 e,fY 0ifa&muf ,SOf

+ydKifcJh&m 392 e,fY tEdkif&&SdcJhonf? tzGJ@csKyfonf wEdkifiHvHk;wGif rJ

qENe,f 485 ae&mY 392 ae&mtEdkif&&Sdaoma=umifh 82 &mcdkifE_ef;

ausmf tEdkif&&SdcJhonf?

Zlvdkifv 27 Ù e0w ppftpdk;&onf twGif;a&;rSL; AdkvfcsKyfcifnGef@

vufrSwfjzifh trdef@trSwf 1§90 udk xkwfjyefI 1990 jynfhESpf/ Zlvdkifv

28-29 wGif tzGJ@csKyfA[dkOD;pD;tzGJ@rS }uD;rSL;jyKvkyfrnfh v$wfawmfudk,fpm;

vS,frsm; yxrt}udrf nd‡E_dif;tpnf;ta0;}uD;udk [ef@wm;uef@owf

vdkufonf?

Zlvdkif 28/ 29 Ù ,m,DOuUXOD;=unfarmifOD;pD;onfh *ENDcef;r t

pnf;ta0;}uD;udk jyKvkyfcJhonf?

1991 'DZifbm 10 Ù

1991 ckESpftwGuf jidrf;csrf;a&;

Ed kb,fqkudk a':atmifqef;pk

=unftm; ay;tyfcsD;jr‡ifhcJh&m jidrf;

csrf;a&;Ekdb,fqkudk rdcifudk,fpm;

om;}uD;jzpfol jrifhqef;atmifu

aemfa0;EdkifiH/ atmfpvdk+rdKŒY wuf

a&mufqk,lcJhonf? Nidrf;csrf;a&;Edkb,fqkwHqdyf

Page 260: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 259

1995 Zlvdkifv 10 Ù a':atmifqef;pk=unftm; aetdrftus,f

csKyftjzpf wm;qD;xm;onfhtrdeftm; e0wtpkd;&rS jyefvnf±kyfodrf;

ay;cJhonf?

Ù e,l;a,muftajcpdkuf ‘rpf’ (Ms) r*~Zif;rS 1995 ckESpftwGuf

trsKd;orD; xl;c|efqka&G;cs,f&mY a':atmifqef;pk=unfyg0ifcJhhonf?

1999 rwfv 27 Ù a':atmifqef;pk=unfcifyGef;jzpfol rkdufu,f

tJ&pf vef'ef +rdKŒY uG,fvGefcJhonf?

2000 rwf 18 Ù tdkif,mvefEdkifiH 'AŠvif+rdKŒwGif a':atmifqef;pk

=unftm; 'AŠvif+rdK@awmf vGwfvyfa&;qkudk *k%fjyKcsD;jr‡ifhcJhonf?

=o*kwf 24 Ù a':atmifqef;pk=unfonf 'kwd,OuUXol&OD;wifOD;

&efukefwdkif;pnf;±Hk;a&;aumfrwDOuUXocifpdk;jrifh/ &efukefwdkif; pnf;±Hk;a&;

tzGJ@0ifa'gufwmrsKd;atmif/ tzGJ@csKyfvli,f 16 OD; (,mOfarmif;ESpfOD;

tygt0if) wdk@ESifhtwl &efukefwzufurf; 'v+rdKŒrSwqifh &efukefwkdif;

uGrf;jcHukef;ESifh aumhrSL;+rdK@rsm;odk@ pnf;±Hk;a&;udpPrsm;aqmif&Guf&ef &ef

ukef+rdKŒyef;qdk;wef;qdyfurf;rSwqifh c&D;xGuf&ef pDpOfcJh&m yef;qdk;wef;

qdyfurf;wGif 1 em&DcGJcef@ tm%mydkifrsm;rS ydwfqdk@xm;cJhjyD; wzufurf;odk@

ul;cGifh&cJhonf? 'v+rdKŒodk@a&muf&Sdonfhtcg }udKwifapmifhqdkif;aeonfh

tzGJ@csKyfum;ESpfpD;jzifh uGrf;jcHukef;odk@c&D;xGufvmpOf 'v+rdKŒrS 3 rdkifcef@

ta&muf usefppfom;&yfuGufwGif tm%mydkifrsm;rS a&SŒc&D;rqufEdkif&ef

Page 261: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif260

twif;t"rR ydwfqdk@wm;jrpfxm;cJhojzifh pufwifbmv (1) &uf ae@n

11; 15 em&DtcsdefwGif &JwyfzGJ@ESifh ppfaxmufvSrf;a&;tiftm; 300 ausmf

u a':atmifqef;pk=unftzGJ@tm; 0ifa&mufpD;eif;jyD; twif;t=uyfzrf;

qD;csKyfaESmifac:aqmifjyD; &efukef+rdKŒaetdrfodk@ jyefydk@cJhonf?

pufwifbm 1 rS 14 xd Ù a':atmifqef;pk=unftm; 'kwd,

t}udrf aetdrftus,fcsKyf zrf;qD;cJhjyefonf?

2000 pufwifbm 21 Ù a':atmifqef;pk=unfonf 'kwd,OuUX

OD;wifOD;ESifhtwl tzGJ@0ifrsm;vdkufygI tzGJ@csKyf v_yf&Sm;r_r&SdEdkif&ef ydwfyif

wm;qD;r_rsm;/ tzGJ@csKyf±Hk;rsm;ydwfodrf;jcif;/ qdkif;bkwfrsm;csapjcif;rsm;udk

pHkprf;avhvm&ef yxrc&D;pOftjzpf naerD;&xm;jzifh rEœav;+rdKŒokd@ oGm;

a&muf&efpDpOfcJh&m rD;&xm;vufrSwfukefaeonf[k ta=umif;jyI vuf

rSwfa&mif;csray;bJ aemufwae@ eHeufapmapm 2000 jynfhESpf pufwif

bm 22 &ufae@wGif &efukefblwm}uD;rS t"rR aetdrfodk@jyefydk@jyD; wwd,

t}udrf aetdrftus,fcsKyf zrf;qD;xdef;odrf;cJhonf?

2001 Ù a':atmifqef;pk=unftm; *smreDtajcpdkuf EdkifiHwum

EdkifiHa&;ESifh ,Ofaus;r_rsm; vGwfvyfpGmaygif;pnf;a&;qdkif&m qkay;a&;

tzGJ@}uD;u Collegue United Nations qkcsD;jr‡ifhonf?

2002 ar 6 Ù ukvor*~. v#KdŒ0Suf,Hk=unfr_nd‡E_dif;csuft&

a':atmifqef;pk=unftm; etztpkd;&u aetdrftus,fcsKyfrS jyefvnf

v$wfay;cJhonf?

ar 23 Ù AdkvfrSL;atmifOD;aqmifonfh 0g&ifhEdkifiHa&;orm;}uD;rsm;u

a':atmifqef;pk=unftm; ocifodef;azaetdrfwGif *k%fjyKyGJusif;yonf?

ar 25 Ù tar&duefjynfaxmifpk&Sd bmhofaumvdyf. 142 }udrf

ajrmuf bGJ@ESif;obiftcrf;tem;Y a':atmifqef;pk=unftm; *k%fxl;

aqmifyg&*lbGJ@ csD;jr‡ifhonf?

2003 ar 30 Ù a':atmifqef;pk=unfonf tzGJ@0ifrsm;ESifhtwl

ppfukdif;wkdif;/ 'DyJ,if;+rdKŒe,f pnf;±Hk;a&;c&D;pOftwGif; olr. ,mOfwef;

tm; ppftpkd;&. a'gufwdkiftzGJ@tpnf;rsm;jzpf=uaom =uHŒzGH@ESifhpGrf;tm;

&Sifrsm;u 'DyJ,if;+rdKŒe,f usD&GmteD; t=urf;zufwdkufcdkufcJh=uonf?

Page 262: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 261

olrtm; axmufcHonfhtzGJ@0ifrsm; 282 OD; aoqHk;I &maygif;rsm;pGm

xdcdkuf'%f&m&&SdcJhonf?

ar 31 Ù a':atmifqef;pk=unfonf etzvufyg;aprsm;. acsmif;

ajrmif; wdkufcdkufr_cHcJh&mrS toufraovGwfajrmufcJhjyD;aemuf a&OD;+rdKŒ

t0if*dwfta&mufY tm%mydkifrsm;. zrf;qD;jcif;cH&onf?

ZGef 2 Ù a':atmifqef;pk=unftm; trSwf (6) wifhum;wyf&if;

{nhf&dyfomwGif zrf;qD;xm;&mrS tif;pdefaxmifodk@ydk@I xdef;odrf;cJhonf?

ZGef 24 Ù tif;pdefaxmifrS a':atmifqef;pk=unftm; &JrGefwyf

pcef;&Sd &Jacgif&dyfomodk@ ajymif;a&$Œxdef;odrf;cJhonf?

pufwifbm 16 Ù a':atmifqef;pk=unftm; aq;±HkwufcGJpdwfuk

o&eftwGuf &JrGef&dyfomrS &efukef+rdKŒtm&Sawmf0ifaq;±Hkodk@wifydk@cJh

onf?

2003 pufwifbm 27 Ù a':atmifqef;pk=unftm; tm&Sawmf

0ifaq;±HkrS aetdrfodk@jyefydk@I pwkwÎt}udrf aetdrftus,fcsKyf xdef;odrf;

cJhonf?

2004 {jyD 27 Ù a':atmifqef;pk=unftm; awmfudk&D;,m;EdkifiHrS

2004 ckESpftwGuf *Grf*sL;vl@tcGifhta&;qk csD;jr‡ifhonf?

Edk0ifbm 27 Ù a':atmifqef;pk=unftm; EdkifiHawmftm; aESmihf

,SufzsufqD;vdkolrsm;. ab;tEœ&m,frSumuG,fapmifha&Smufonfh

Oya'yk'fr 10 (c) jzifh jypf'%fwESpf xyfrHwdk;cJhonf?

2005 Edk0ifbm 27 Ù etz ppftpdk;&u a':atmifqef;pk=unf

tm; aemufxyfjypf'%f (6) v xyfrHwdk;cJhonf?

2006 rwf 1 Ù qGD'ifEdkifiHpawmh[krf;+rdKŒwGif jrefrmh'Drdkua&pDacgif;

aqmif a':atmifqef;pk=unftm; 2005 ckESpftwGuf tdkavmhyef;qk

csD;jr‡ifhcJhonf?

arv 20 Ù a':atmifqef;pk=unftm; ukvor*~edkifiHa&;XmerS

vufaxmuftaxGaxGtwGif;a&;rSL; tDb&m[if*rfbm&Du awG@qHkcJh

onf?

Page 263: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif262

arv 27 Ù a':atmifqef;pk=unftm; etztpkd;&u tus,f

csKyfoufwrf;wESpf xyfrHwdk;cJhonf?

Edk0ifbm 11 Ù a':atmifqef;pk=unftm; ukvvufaxmuf t

axGaxGtwGif;a&;rSL; *rfbm&Du oGm;a&mufawG@qHkcJhonf?

2007 Zefe0g&D 1 Ù ukvor*~taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf bef

uDrGef;onf jrefrmEdkifiH&Sd ppfacgif;aqmifrsm;udk a':atmifqef;pk=unf

tm; c|if;csufr&Sd jyefvnf v$wfay;&ef awmif;qdkcJhonf?

Zefe0g&D 18 Ù a':atmifqef;pk=unfonf ol. Edkb,fqka=u;aiG

rsm;udk tcGefay;aqmifjcif;r&SdbJ jynfywGiftoHk;jyKcJhonf[k ppftpdk;&

ydkif jrefrmhtvif;owif;pmY pGyfpGJa&;om;onf?

atmufwdkbm 2 Ù pufwifbma&$0ga&mif oHCmhawmfvSefa&;}uD;

tjyD; ukvor*~taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf. t=uHay;yk*~dKvf rpPwm

*rfbm&Donf a': atmifqef;pk=unftm; xyfrHawG@qHkcJhonf?

atmufwdkbm 24 Ù a':atmifqef;pk=unf. aetdrftus,fcsKyf

(12) ESpfjynfhtjzpf urBmh+rdKŒ}uD; 12 +rdKŒwGif w+ydKifeufwnf; qENjyyGJ

usif;ycJh=uonf?

atmufwdkbm 25 Ù a':atmifqef;pk=unfESifh pum;ajymqdkEdkif&ef

=um;cH qufoG,fa&;0ef}uD;twGuf tvkyform;0ef}uD; OD;atmif=unf

udk etztpdk;&u cef@tyfcJhjyD; awG@qHkaqG;aEG;a&;twkta,mifrsm;

zefwD;jyocJhonf?

Edk0ifbm 8 Ù a':atmifqef;pk=unf (3) ESpftwGif; yxrqHk;t

}udrf ol. ygwDA[dktvkyftr_aqmiftzGJ@rsm;ESifh awG@qHkcGifh&cJhonf?

2009 ar 6 Ù tar&duefEdkifiHom; *|ef0DvsH,ufawmonf a':

atmifqef;pk=unf. aetdrfjcH0if;twGif;odk@ etzppftpdk;&tm%mydkif

rsm;. pDpOfay;r_jzifh wdwfwqdwf 0ifa&mufcJhonf?

ar 18 Ù ppftpdk;&u a':atmifqef;pk=unfaetdrf tus,fcsKyf

azmufzsufr_yk'fr (22) jzifh tif;pdeftxl;w&m;±Hk;Y w&m;pGJqdkonf?

=o*kwf 11 Ù a':atmifqef;pk=unftm; aetdrftus,fcsKyf

Page 264: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 263

azmufzsufr_yk'fr 22 jzifh tvkyf=urf;ESifh axmif'%f 3 ESpf csrSwfcJhonf?

trdef@csrSwfjyD; rdepfydkif;twGif;rSmyif etzppfacgif;aqmif AdkvfcsKyfrSL;}uD;

oef;a&$. trdef@pmjzifh xdkcsrSwfxm;onfhjypf'%fudk xuf0ufav#mhcs

vdkufjyD; qdkif;iHhjypf'%ftjzpfxm;&Sdum a':atmifqef;pk=unftm; ae

tdrf tus,fcsKyf (18) vodk@ ajymif;vJcsrSwfay;vdkufonf?

atmufwdkbm 2 Ù a':atmifqef;pk=unftay: etzppftpdk;&u

rw&m;jypf'%fcsrSwfr_tay: &efukefwdkif;w&m;±Hk;odk@ a':atmifqef;pk

=unf. tusKd;aqmifa&SŒaersm;u t,lcHv$mwifoGif;r_udk wdkif;w&m;±Hk;

u y,fcscJhonf?

'DZifbmv 21 Ù a':atmifqef;pk=unf. a&SŒaersm;u A[dk w

&m;±Hk;csKyfodk@ t,lcHjyifqifcGifhav#mufxm;r_udk A[dkw&m;±Hk;csKyfu vuf

cHcJhonf?

2010 Zefe0g&D 14 Ù trsKd;om;'Drdkua&pDtzGJ@csKyf A[dktvkyftr_

aqmiftzGJ@udk jyefvnf wdk;csJŒzJG@pnf;cJhonf? tzGJ@csKyfA[dktvkyf tr_

aqmiftzGJ@0ifrsm;rSm -

(1) OD;atmifa&$ - OuUX

(2) ol&OD;wifOD; - 'kwd, OuUX

(3) a':atmifqef;pk=unf - taxGaxGtwGif;a&;rSL;

(4) OD;vGif - twGif;a&;rSL;

(5) OD;0if;wif - tzGJ@0if

(6) OD;cifarmifaqG - tzGJ@0if

(7) OD;oef;xGef; - tzGJ@0if

(8) OD;pdk;jrifh - tzGJ@0if

(9) OD;vSaz - tzGJ@0if

(10)OD;vGef;wif - tzGJ@0if

(11)OD;nGef@a0 - tzGJ@0if

(12)a'gufwmoef;jidrf; - tzGJ@0if

(13)OD;tkef;}udKif - tzGJ@0if

Page 265: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif264

(14)OD;0if;jrifh - tzGJ@0if

(15)OD;xGef;xGef;[def - tzGJ@0if

(16)a'gufwm0if;Edkif - tzGJ@0if

(17)OD;Om%f0if; - tzGJ@0if

(18)OD;[Homjrifh - tzGJ@0if

(19)OD;odef;nGef@ - tzGJ@0if

(20)a'gufwmar0if;jrifh - tzGJ@0if

wdk@ jzpfonf?

2010 Edk0ifbm 13 Ù etzppftpkd;&u a':atmifqef;pk=unfukd

jrefrmpHawmfcsdef nae 5 em&D 15 rdepfwGif aetdrftus,fcsKyfrS jyefvnf

v$wfay;cJhonf? xdk@aemuf a':atmifqef;pk=unfonf rdepfydkif;t

wGif;rSmyif ol@jcHa&SŒodk@xGufI vlxkudk rdef@cGef;wdkajym=um;cJhonf?

Edk0ifbm 14 Ù a':atmifqef;pk=unfonf aetdrftus,fcsKyfrS

vGwfajrmufvmjyD;aemuf A[ef;+rdKŒe,fa&$*Hkwdkifvrf;&Sd trsKd;om;'Drdku

a&pDtzGJ@csKyf±Hk;a&SŒY ae@v,f 12 em&DwGif vlxktm; E_wfcGef;qufrdef@cGef; ajym

=um;cJhonf?

Edk0ifbm 23 Ù a':atmifqef;pk=unfaetdrftus,fcsKyfrS vGwf

ajrmufcJhjyD;aemuf om;i,fuifrfac: udkxdefvif;onf jynf0ifcGifhADZm

&&Sdojzifh jrefrmEdkifiHodk@ vma&mufjyD; rdcifjzpfoltm; awG@qHkonf?

Edk0ifbm 26 Ù vGwfvyfonfhtm&StoH (RFA) rS pDpOfwifquf

onfh vlxkESihfa':atmifqef;pk=unftar;tajzu¾Y te,fe,f t

&yf&yfy&dwfowfrsm;. ar;jref;csufrsm;udk a':atmifqef;pk=unfonf

yxrqHk;t}udrfajz=um;cJhonf?

'DZifbm 28 Ù vlxkacgif;aqmifa':atmifqef;pk=unfonf vl

i,frsm;tm; tzGJ@csKyf±Hk;Y awG@qHkaqG;aEG;I =o0g'pum;ajym=um;onf?

2011 arv 12 Ù ukvor*~taxGaxGtwGif;a&;rSL;csKyf. txl;

t=uHay;yk*~dKvf ADa*s;erfAD;,m;onf ‚if;. jrefrmEdkifiHc&D;pOftwGif; a':

atmifqef;pk=unfESifh awG@qHkaqG;aEG;cJhonf?

Page 266: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 265

ar 19 Ù tar&duefjynfaxmifpk ta&SŒtm&SESifh ypdzdwfa&;&m

'kwd,vufaxmufEdkifiHjcm;a&;0ef}uD;*sKd;Zuf,Gef;onf jrefrmEdkifiHc&D;

pOftwGif; a':atmifqef;pk=unfESifh olr.aetdrfY oGm;a&mufawG@qHk

aqG;aEG;cJhonf?

ZGefv 10 rS 19 Ù jrefrmEdkifiHtrsKd;orD;rsm;ae@ (a':atmifqef;pk

=unfarG;ae@) txdrf;trSwf±dk;&m,Ofaus;r_ *DwyGJawmfudk tzGJ@csKyf±Hk;Y

pnfum;pGmjyKvkyfcJhonf?

ZGefv 19 Ù jynfwGif;jynfy+rdKŒ}uD;rsm;Y a':atmifqef;pk=unf.

66 ESpfajrmufarG;ae@txdrf;trSwfyGJrsm;udk pnfum;odkuf+rdKufpGm usif;

ycJhonf?

ZGef 21 Ù a':atmifqef;pk=unftm; EU Oa&myor*~OuUXESifh

EdkifiHjcm;a&;&mESifh vHkjcHKa&;&mt}uD;tuJ. t=uHay;yk*~dKvf rpPwma&m

bwful;yg;ESifh tD;,ludk,fpm;vS,f (11) OD;wdk@u ‚if;.aetdrfodk@ oGm;

a&mufawG@qHkaqG;aEG;cJhonf?

ZGef 23 Ù a':atmifqef;pk=unftm; tdENd,EdkifiHjcm;a&; 'kwd,

0ef}uD; Ms. Narupama Rao u ol.aetdrfodk@ oGm;a&mufawG@qHkaqG;

aEG;cJhonf?

Zlvdkifv 4 rS 7 Ù a':atmifqef;pk=unfonf jrefrmEdkifiHodk@ a&muf

&Sdaeaom om;i,fudkxdefvif;ESifhtwl (4) &uf=um yk*Hzk&m;zl; oGm;

a&mufcJhonf?

Zlvdkif 19 Ù (64) }udrfajrmuftmZmenfae@tcrf;tem;odk@ a':

atmifqef;pk=unfESifh tzGJ@csKyftzGJ@0ifrsm;wufa&mufI tmZmenf}uD;

rsm;udk vGrf;ol@yef;acGcs tav;jyKcJhonf?

Zlvdki f 25 Ù a':atmifqef;pk=unfESifh jynfaxmifpk0ef}uD; OD;

atmif=unfwdk@onf ae@v,fwem&DwGif wuUodkvf&dyfomvrf; pdef;vJh

uefom tpdk;&{nfha*[mY 1 em&DESifh 15 rdepf=um awG@qHkaqG;aEG;cJhjyD;

jynfwGif;jynfyowif;axmuf 80 ausmf.ar;jref;csufrsm;udk jyefvnf

ajz=um;oGm;cJhonf?

Page 267: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif266

tcef; (14)

a':atmifqef;pkMunf bGJUuAsmrsm;

vlom;wdkif;onf pnf;pdrfcsrf;omudk tvkd&Sd.? qif;&J'kuQrS uif;

a0;vdk.? csD;rGrf;ajr‡mufyifhr_udkcH,lvdk.? uJh&Jh±_wfcsjcif;cH&jcif;rS vGwfuif;

vdk.? olwpfxl;tusKd;xuf rdrdtusKd;ukdom ydkrdkIvdkvm;ayonf? T

onfrSm omrefvlom;wkdif;wGif&Sdwwfaom oabmxm;yif jzpfonf?

omrefvltqifhrSausmfvGefI pnf;pdrfcsrf;omudk rrufarmol/ qif;

&J'kuQudk rr_ol/ ajr‡mufIvnf;rajrmuf/ ajcmufIvnf;ra=umufol/

udk,fusKd;udkpGef@I trsm;tusKd;twGuf rdrd,Hk=unfcsufudk &if0,fydkufI

owœd&Sd&Sdaqmif&Gufaeaom t=uifyk*~dKvfwdk@onf TavmuY wu,f

&SdonfqdktHh? pHwifxdkufol/ armfuGef;wifxdkufoljzpfonf? Todk@ t

rsm;. =unfndKav;pm;xdkufaomyk*~dKvfrsm;wGif a':atmifqef;pk=unf

onfvnf; wpfOD;tygt0ifjzpfonf? xdk@a=umifh a':atmifqef;pk=unf

udk txÎKywWda&;olrsm;ua&;=uonf? aqmif;yg;a&;olrsm;u a&;=u

onf? Zmwfvrf;qifum ol@b0wpfpdwfwpfydkif;udk AD'D,dkrSwfwrf; ±dkuf

olu±kdufI ±kyf&Sif±kdufolu ±kduf=uonf? xdkenf;wlpGm uAsmq&mrsm;u

vnf; uAsma&;pyfI rSwfwrf;wifcJh=uonf?

Todk@ a':atmifqef;pk=unf tm;a&;pyfcJhaom a':atmifqef;pk

=unfbGJ@uAsmrsm;udk vufvSrf;rDa&GŒpkpnf;azmfjyvdkufygonf?

Page 268: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 267

arG;aeYqkrGef

=unf&$ifapaom/ rmapaom[k

arG;aomae@rSm/ wdk@oligonf

arwœm=unfvif/ &$if&$ifydk@?

a'gif;ysKdtdk;a0 wGefapzdk@

jrwfqkrGefaumif; awmif;=updk@? ?

rif;ok0Pf

arG;aeYo0Pf

wdkif;usKd;jynfjyK

udk,fpm;jyK&Sif

r_dif;ocifrSef;

atmif;qef;pk=unf

pk{u&Dtm;

arG;zGm;&ufwGif

usef;rmygap

csrf;om;ygap

qkoGifoGifavmif;vdkufygonf?

'*kefwm&m

rD;vQHxJuMum

&J - ZGJ - Om%f - pnf; - wm

ra=umufw&m;aw;uAsm

rD;v#HxJu=um? ?

OD;0if;wif

Page 269: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif268

&Jqdkwm ] &J&ifhjcif;?

ZGJqdkwm ] pGJjrJjcif;?

Om%fqdkwm ] Om%fynm}uD;rmjcif;?

pnf;qdkwm ] pnf;urf;&Sdjcif;?

wmqdkwm ] wm0efodjcif;/ wm0ef,ljcif;/ wm0efcHjcif;?

66 'grSr[kwf 'Drdkua&pDtvif;yGihfxJu

r[mtmZmenf

“'Drdkua&pDpepfudk yHkazmf&mY

wOD;wa,mufxJvkyfaqmifvdk@r&edkifygbl;?

vkyfom;jynfoltm;vHk; yl;aygif;vkyfudkif

aqmif&GufrSom &&SdedkifrSmjzpfygw,f”

a':atmifqef;pkMunf

66 ²²² wJh

tarSmifacwftdk}uD;xJu

awmufywJhtvif;ouU&mZf

a&$a&mifawGeJ@ 0if;xdef

aojcif;rJhtvif;tdrfay:uaw;

ig ²²² a[m'Dreufcif;opfxJrSmarG;vdk@ ²²²

66 ²²²wJh

'Drdkua&pDopftem*wfac:oH

'Drdk ²²² qdkwm ²²² jynfol

ua&pD ²²² qdkwm ²²² tm%m

'Drdk ²²² qdkwm ²²² vlxk

ua&pD ²²² qdkwm ²²² tcGifhta&;

vlxktm%m vlxktcGifhta&;

vlxkudkjyefay;

Page 270: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 269

igwdk@ r[mjynfolawGudk

igwdk@ r[mjynfolawGydkifwJh

igwdk@ydkifwJh igwdk@'Drdkua&pDudk

ig ²²² r[mjynfolawGudkjyefay;

ESvHk;aoG;xJu igwdk@r[mjynfolw&yfvHk;&JŒ

r[m'Drdkua&pDwdkufyJG

=unfhprf; ²²² aumif;uif}uD;uGJrwwf yGufyGufnHvdk@ ²²²

66 ²²² wJh

a&'D,dktoHvd_if;xJrSm ,Hk=unfyGifhawGv_dif;x

vlxkaA'&eH@opfawGeJ@ ar$;a0aewJh

tar&JΠ'Drdkua&pDac:oH tvif;aw;u

ordkif;trSefw&m;xJrSm

[öopPHawGeJ@ xm0&ysHoef;

'g ²²² igwdk@cspfwJh ighr[mEdkifiHawmf&JŒ tvif;wHcg;aygh²²

66 ²²² wJh

ESif;qD±dkif;opfawG yGifha0v_dif;x

tm%awmfvSefwJhacwf+ydKifxJu r[maEGOD;

ZGef 19 &JΠ,Hk=unfcsufrdk;yGifhOD;udk cl;qGwfzdk@

0dnmOftvif;vrf;udkazmuf

udk,fusKd;pGef@pdwfeJ@ tem*wftdyfrufudkwl;azmf

oHr%da&mifawmufaewJh ±dk;r}uD;awGu

,Hk=unfyGifhtvHudk &ifuGJrwwfv$ifhxlvdk@ ²²²

66 ²²²wJh

urBmxJu r[mtvif;oauFw

ESvHk;om;r[m 'Drdkua&pDtvif;wdkufudkzGifhjy

Page 271: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif270

nom;tarSmiftdkqkd;}uD;xJu

EkysKdpdrf;vef;vmr,fh reufcif;ppfppfudkar#mf

'Drdkua&pDtvif;wdkufyGJac:oH tawmif,Suf

vGwfajrmufa&;wkdufyGJtwGuf,Hk=unfcsuf

toufeJ@ZGJcwf

p=u0ÏmurBmxJrSm &J&Jrufvdk@ ²²²

66 ²²² wJh

tmZmenfr[mol&Jaumif;wdk@vrf;

,Hk=unfr_touf0dnmOfeJ@ jzwfoef;

r[mjynfolawGvmaomvrf;rSm

ESvHk;om;udkcif;

=unfhprf; ²²² 'Drdkua&pDyef;awGu

vif;xdef0if;vufaumif;uifopf}uD;ay:wufvdk@ ²²²

66 ²²² wJh

oHr%d,Hk=unfcsuf[m

vGwfajrmufa&;wdkufyGJtwGuf ²²² "g;

acwfqdk;acwfysuf}uD;&JΠtarSmiftdkxJrSm

&J&JyGifhjyL 'Drkdua&pDacwfOD;tvHrSm

ESvHk;om;eJ@ v$ifhxl

jynfolawGtwGuf xm0&,Hk=unfcsufeJ@

jidrf;csrf;a&;csKd;jzLiSufuav;ysHoef;zdk@

A[k0g'opf&JŒ tvif;+rdKŒudkwnfvmjyD; ²²²

66 ²²² wJh

twkrJhr[mtmZmenfocifatmifqef;&JŒ

vGwfvyfa&;wdkufyGJrSonf

Page 272: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 271

ck ²²² acwf+ydKifxJu r[m'Drdkua&pDopfwdkufyGJ&JŒ

r[mtmZmenf

igwdk@r[mjynfolawGcspfwJh

atmifqef;pk=unf

urBmwnfrnfh tvif;vrf;udkazguf

a[m ²²² 66 ²²²wJh jyuQ'defxJu tvif;ouU&mZf

tarh&iftHkajroif;cJxJu zGm;jrifvmawmhr,f

r[m'Drdkua&pDtvif;vrf;udkazguf

wdk@acwfudka&muf&rnfrSmrvGJyg

wdk@Arm r[moDcsif;xJu r[muAsmpmom;

r[m'Drdkua&pDtvif;vrf;ay:rSm

=unfh=uprf;a[h

r[m'Drkdua&pDyef;opfawG

a0vdk@ ²²²? ?

armifaEGxuf

jynfoludkcspfaom …jynfolucspfaom …ol

tJ'Drsuf0ef;&JŒ

El;nHhjywfom;aom t=unfhawGatmufrSm

pdk;&GHŒtm;i,fpdwfawG ajyavsmhuG,faysufoGm;

tJ'DE_wfcrf;u

0Hhpm;csKdjrdefaomtjyHK;awGzl;tyGifhrSm

ar#mfvifhcsuftaoawG jyef&Sifoefvef;pGifhvm ²²²

tJ'DESvHk;om;u

ajyjypfnifomaom &ifckefoHpnf;csufrS

toG,foG,faomvm;&mawGaygif;qHka&SŒquf=u²²

ol@rsuf0ef;awGu igwdk@twGuf pGrf;tm;

Page 273: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif272

ol@E_wfcrf;u igwdk@vdktyfwJhtvif;a&mif

ol@ESvHk;om;u igwdk@azG&SmaewJhtvSw&m;

ol[m ²²² ydwfxm;cH&wJh wHcg;txyfxyfudk

&ifeJ@&if;jyD; wdk;zGifhwdk;xGufol

ol[m ²²² &J&ifhjcif;jy,k*fudk xkqpfzefqif;

pdwf0dnmOfawGudk a=umuf&GHŒjcif;rS vGwfuif;apol

ol[m ²²²arwœmvufeufudk tjyHK;rysufudkifpGJ

trkef;wHwm;awGudk jidrf;csrf;jcif;ESifh +ydKvJapol

ol ²²²

tbdk;tbGm;wdk@&JŒ ²²² orD;pk

OD;OD;a':a':wdk@&JŒ ²²² rpk

armifwdk@r,fwdk@&JŒ ²²² tefwDpk

om;wdk@orD;wdk@&JŒ ²²² tarpk

wdkif;jynfeJ@vlrsKd;&JŒ ²²² atmifqef;pk=unf

ol[m ²²² rdom;pkwdkif;&JŒ rdom;pk0if

tay;t,lrJh jrwfEdk;cspfcifjcif;awGeJ@

tjyeftvSefarwœmouf0ifcJh=u ²²²

jynfoludkcspfaom ²²² jynfolucspfaomol@udk

jynfolvlxk&JΠESvHk;om;awGxJuae

b,fvkdrS z,fxkwfvdk@r&aybl;? ?

aebkef;vwf

u½kPm

tar

olronf

AdkvfcsKyf.orD;

Page 274: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 273

wdkif;jynf. rD;±_;wefaqmif

'Drdkua&pD. tvSzk&m;

vGwfvyfjcif;. zD;epfiSuf

±dk;om;jcif;. oHwref

nDnGwfjcif;. rsKd;aphcsol

tar

olronf

ppftm%m}uD;pdk;a&;udkwGef;vSef

jynfoltm;vHk;. tonf;ESvHk;

n‡dK;csKH;csdeJ@aewJh trdjynfpD;yGm;a&;udk

xm0pOfawG;tav;ay;ol

wdkif;&if;om;tm;vHk;. rdcif

trsKd;om;&if=um;apha&;

xm0pOfawG; tav;ay;ol

tdkarar

wdkif;jynfwdk;wuf/ udk,fusKd;rzuf

rsKd;jrwfZmenf/ Zmr%Drdk@

xm0pOftjyHK;jynf&Gmu

xm0pOfESvHk;=unfomap? ?

jra'gif;EG,f

armifacG;zdkYuAsm

ajcvufrJ hayr,fh

ypfcsif&mudkypfvdkufwJh

ypfwdkif;axmifw,fuGJ@? ?

Page 275: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif274

armifoif;cdkif

rskd;qufZmwdaoG;

Adkvfrif;a&mifaoG;

atmifqef;aoG;wdk@pka0;cJh&m

ighcE<"monf ighwdkif;jynfESifh

ighjynfolwGufjzpf&rnf? ?

armifMuL;&ifh

2010 Edk0ifbm 13

tara& ²²²

ae&mifr0if va&mifrvif;

arSmifrdkuftcef;usOf;av;&JŒt=um;

tarhowif;rsm; 0ifa&mufvmawmh

usaemfav ²²²

rsuf&nfrsm;awmif0Jrdyg&JŒ? ?

rJarSmifr_efukyfvdk@aewJh

tvsm;&Snf&Snf teHarsmarsm

ausmwcif;pm ae&muav;rSm

usaemf[m

'Dae@udkapmifhar#mfwrf;waecJhwmyg? ?

ae&mifjcnfudkr& vtvif;urjzm

usaemfr±_±_duf&vJ&Sdygap ²²²

jynfolawGtwGuf tvif;a&mif

jynfolawGtwGuf rD;±_;wefaqmif

Page 276: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 275

[dk; tarSmifwdkufawGudkqkwfjzJvdk@

xGef;yaevdkufyHkrsm;

usaemfhtcef;av;xJ=um;

jzmvif;oGm;avovm; ²²² ? ?

aZ,smaomf

(aumhaomif;tusOf;axmifwGif;ü a&;zGJUygonf?)

arG;aeYordkif;

arG;ae@wdkif;rSm

trSwfw&mawG&S dw,f

trSwfw&mwdkif;rSm

'%f&mawG&Sdw,f

'%f&mwdkif;rSm

ordkif;&Sdw,f? ?

opfjidrf;

wdkYAdkvfcsKyf&JU orD;

usKyfwdk@jynfoltuskd;

a&SŒwef;wifxrf;ydk;ayr,fh

jynfolawG&JŒ ±_rnD;wJh

usKyfwdk@AdkvfcsKyf&JŒorD;?

jidrf;csrf;cspf=unf

olrxlaxmifrnfhjynf

igwdk@awG ra&mufa&mufatmif csDwufrnf?

cspf=unfjidrf;csrf;

Page 277: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif276

olr wnfaqmufrnhfvrf;

igwdk@awG ra&mufa&mufatmifvSrf;? ?

ausmf&ifarmif (a&OD;)

tarhaus;Zl;

uGef,ufavvm; ²²²

uGif;qufavvm; ²²²

'Da&tvm; jznf;jznf;wufoGm;?

pnf;vHk;r_tm; nDnGwfr_tm;

vufcsif;wGJxm; cdkifjrJr_tm;

aoG;ruGJwJh 'dk@jynfaxmifpktm;

tjyma&mifEkEk jidrf;csrf;r_tm;

&mZ0ifwGifr,fh *Eœ0ifyef;csDum;

tjzLay:tjymEk ‘tarpk’ qGJwJh arSmif0iftEkynmum;

‘om;qufjyD;qGJ’ wJh vufqifhurf;ay;r_vm;

om;qufjyD; rqGJ&ufbl;tar

tarh&JŒvuf&m om;rzsuf0Hhbl;tar

tarh&JŒcHpm;r_ om;rarS;rSdefapcsifbl; tar

tarh&JŒwifjyr_ om;tusnf;wefatmif rvkyfyg&apeJ@ tar

tarhxuf om; wpfvr}uD;0Hhygtar

om;tmacgif vSHrpl;0Hhyg tar

om; t&Sifvwfvwf r[majr}uD;xJ rqif;0Hhygtar?

tar[m ²²² taryg tar&,f?

tarhaemufrSm om;wdk@&Sdw,f?

tarhab;rSm om;wdk@aer,f?

Page 278: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 277

tarhajcvSrf;aemufudk om;wdk@xyf=uyfruGmvdkufr,f?

tararm&if om;wdk@wGJac:ay;r,f

tarqm&if om;wdk@cl;cyfau|;r,f

tar ²²² av#mufvSrf;aewJhjidrf;csrf;r_udk om;wdk@0dkif;&Hay;r,f

tar ²²² ,ufaewJrsKd;qufopfuGef,ufudk

om;wdk@csnfaESmifay;r,f

om;wdk@tarhudk 'DvdkyJ aus;Zl;qyfcGifhjyKyg tar

uJ a[h tarhom;awG

nDapaemf ²²² nDap

vufcsif;wGJxm; r[mtiftm;

pdwfcsif;qufxm; r[mtiftm;

&JaoG;eDxm; r[mtiftm;

tarhaus;Zl;udk qyf=uygpdk@vm;?

ausmfol

jrwfrdcifa'gif;

tarSmifroef;/

ta&mifrEGrf;ygwJh/

atmifqef;a[h pk=unf?

jrefjynfxk&JŒ

tefwDpk Zmenf?

auG@rajy;ygbl;/

zathaoG;[m eDeD&Jygvdk@/

jynfhta&;rSm nDnDZGJeJ@/

Page 279: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif278

wnf=unfqJa[h bmrxD/

Armjynf&JŒacgif;aqmifaumif;?

wu,f,kwfrm jydwœmrsm;&,fu/

tus,fcsKyfrSm ydwfumxm;±Hkru/

rdp>mw&m; tarSmifOm%fqifhvdk@/

axmif'%fESifhyif xyfzdcsifvnf;/

AswdœOmOf rajymif;ygbl;/

owœdtpOf aumif;ygbd/

jrwfrdcifa'gif;?

a'gif;Munfpif

rdcif rkqdk;r

vifa,mufsm;udk oHa,mZOfrxm;

trSefw&m;udk tm;udk;&Smol

om;orD;awGeJ@ rywfouf

tem*wfeJ@ qufqHcsifol

ajr;uav;awGudk awG@csifpdwfxdef;

jidrf;csrf;a&;udk ar#mfvifhaeol? ?

Munfarmifoef;

qHkrSwf

tar

aeaumif;yg&JŒvm; tar

jcHeHygwf 54 udk

Page 280: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 279

tarhvufeJ@ udk,fwkdifzGihfr,hfwae@udk

wuUodkvf&dyfomu opPmawmfrysuf

apmifhaeqJyg tar ²²² ?

&Sdygw,ftar

u|efawmfholi,fcsif;awGvnf; &Sdygao;w,f

olwdk@vnf; aeaumif;=uyg&Jh

wcsKdŒuawmh

EdkifiHom;ajymif;vJcH,l&if;

jrefrmjynfudk cspfae=uwkef;yJ tar

Zmwdajrudk tvnftywfjyefwdkif;

‘t&iftwdkif;yJaemf’ vdk@

0wfauswef;ausE_wfquf

aps;0,frysuf=uygbl;

wcsKdŒuawmh

'kuQonfa,mifaqmif&if;

(olwdk@ta&;twGuf) 'dk@ta&; 'dk@ta&;eJ@

e,l;a,mufuae

tarhvGwfajrmufa&; }udK;yrf;ae=uowJh ²²²?

tarhygwDvnf; &Sdygao;w,f tar

wcsKdŒu rJqG,fwkef;rSm wcsKdŒu rJray;zdk@ajym

ygwDzsufodrf;cdkif;umrS arG;ae@yGJvkyfeJ@

a=unmcsufrxkwfwmhwmuvGJ&if

t&ifvdk crf;crf;em;em;ygyJ tar

&efukefuawmh csLcsm&Smw,f tar

OD;aESmuf,dkpD;r_udk ukpm;wkef; attdfkif'Dtufpfjzpf

rD;pufarmif;oHawG=um;u ‘pcef;c%vdkufcJhyg’ ac:vdk@ac:

Page 281: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif280

q,fwef;orm;awGu tESdyfcef;rSmpmusuf

wcsKdŒu xrif;rcsufEdkifawmh

xrif;&nf0,faomuf&w,f tar ²²² ?

bmyJajymajym tar

&efukefrSm ausmfoleJ@ axmifrSL;

olwdk@ ESpfOD;avmufawmh

b,folrS tvkyfrrsm;bl;av

tar

tarr&Sdwkef; uGsefawmfwdk@ em*pfudk odoGm;w,f

a&$0ga&mif/ tDvufxa&mepfOya'/ e,fjcm;apmifhwyf/

a&G;aumufyGJ/ aejynfawmf

'gawGeJ@vnf; &if;ESD;oGm;w,f

tajymif;tvJawGuawmh

trsm;}uD;ayghtar&,f

&efukefrSm arG;cJhwJhvlawGu

EdkifiHjcm;om;vkyfjyD; jyefvm

Zmwdudk &GH&SmovdkvdkeJ@ jyef=unfh

rcsdayr,fh rajymomygbl;tar

uGsefawmhwdk@u edrhfyg;csdefudk; ²²²

tar

uGsefawmfwdk@ wdkufyGJrSm

c%c%usqHk;ay;ae&wmu

jyuQ'defpm&GufawGyg tar

a[mwpf&Guf a[mwpf&GufeJ@

qkwfjzJypfaevdkuf=uwm

Page 282: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 281

tJ'g &uf&mZmawGcsnf;yJqdkwm

uGsefawmhwdk@ todaemufuschJygw,f tar

tar

ajym=unfhyg&ap

u|efawmfar#mfvifhaewmuav

'Drdkua&pDvnf; [kwfcsifrS[kwfr,f

jidrf;csrf;a&;vnf; ygcsifrSygr,f

tpnf;ta0;vnf; wufcsifrSwuf&ygvdrfhr,f tar

'gayrJh

EdkifiHom;awG EdkifiHjcm;om; jzpfp&mrvdkawmhwJhae@

'kuQonfawG 'kuQo,fp&mrvdkawmhwJhae@

ESpfa,muf&Sd&if oHk;zGJ@ruGJawmhwJhae@

ynmwwf&if xrif;riwfwJhae@

ta&mifrwlwmudk &efolvdk@ rowfrSwfwJhae@

tJ'Dae@udkyg tar

u|efawmfvJoGm;&if tarxlay;yg

tarhtm;eJ@ raerem;}udK;pm;prf;yghr,f

u|efawmfwdk@tm;vHk; &efukefrSm jyefqHk=uzdk@av?

urÇmpdk;rif;

ol&Jaumif; tmZmenf

a':atmifqef;pk=unfwJh?

oltrnfudk &Gwfqdk=unfh±Hkr#eJ@

ol@udk &efjyKvdkolawGudk uwkefu&ifawGjzpfapovdk

ol@jynfolawGtwGufawmh tm;tifawG opfapolaygh?

ol[m

Page 283: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif282

Adkvfrif;a&mif&JΠjrpf

trsKd;om;acgif;aqmif

vGwfvyfa&;rD;±Sl;wefaqmif&Jh orD;

tmZmenfrsKd;yDyD

rsKd;*k%faqmifonfh trsKd;aumif;orD;aygh?

ykcH k;ay:usvmwJh0efwm

&J&ifhpGmcH,lxrf;

rsKd;qufopfawGeJ@ vufurf;

rsKd;cspfa[mif;awGeJ@ wJGtwl

awmfvSefa&;c&D;=urf;udk

&J&J}uD;v$ifhxlxm;wJh r[mvlom;wa,mufaygh?

rw&m;r_awGudkzDqef

vSHpGyf usnfqH csdef;ajcmufr_'%fawGudk tHwk

&J&ifhr_eJ@ tm%mzDqef&if;

&dk;om;r_eJ@ acgif;aqmif/ Om%fynmeJ@ E_dif;csifh

cdkifusnfr_eJ@ c&D;quf/ jidrf;csrf;a&;twGuf OD;wnf

wdk;wufa&;twGuf&nfn$ef;jyD; em,u*k%feJ@xHkr$ef;wJholjzpfw,f?

tm%m&Siftqufqufu

ppfwyf}uD;wckvHk; tvJ$oHk;pm;jyk

acwftysufysufjyKef;vnf; *±krjyKyJ

trsKd;rsKd;ESdyfpuf/ t}udrf+udrfvSnfhywf

tvDvD &ufpuf/ tcgcg owfjzwf

tzefzefxdk;ESuf ordkif;wGifatmif aumufuspf&ufpufjyD;

“vrif;udk acG;a[mifwJhZmwf”udk ucJhayr,fh

oluawmh

ywœjrm;pdefausmufvdk &J&JawmufcJholjzpfw,f?

Page 284: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 283

jidrf;csrf;a&; tvHwvlvljr‡ifhjyD;

urBmhtjyifzufxdawmif v$ifhxlcJholjzpfw,f?

ol@ordkif; arS;rSdefjyD;

ol@b0 ao;odrfatmif

tm%m&Sif Om%fwdrfwdrfeJ@

avSmiftdrfpH tusOf;cs

aoa=umif;=uH ao;odrf=uayr,fh

ol@*k%f ol@owœd ol@ordkif; ol@tpGrf;uawmh

vSnf;aeavSatmif;ru urBmt&yf&yfxd ysHŒESH@vsufygyJ?

ol[m

jrefrmtm;vHk;udk,fpm;jyK

trsKd;orD;rsm;tm;vHk;udkf,fpm;jyK

tzdESdyfcHtm;vHk;udk,fpm;jyK

vlom;tm;vHk;udk,fpm;jyK

jidrf;csrf;a&;twGuf udk,fpm;jyKoltjzpf

urBmw0Srf;u av;pm;or_eJ@ cspf=uw,f?

olr[m

&J&JeDpGifh ESif;qDyef;wyGifhjzpfovdk

jidrf;csrf;a&;twGuf csKd;iSufvnf;jzpfw,f?

pdrf;vef;ar$;v$wJh a&=unfcsrf;jr vnf;jzpfovdk

+ydK;jyuf&ifh&ifh jynfwef pdefwyGifhvnf;jzpfw,f?

vlom;tm;vHk;&JŒpHjyjyK ouf&Sd±kyfxkvnf;jzpfovdk

owœd&JŒ udk,fyGm;wck vlom;tusKd;jyKolvnf;jzpfw,f?

Page 285: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif284

arwœm&JŒ jy,k*ftjzpf vlxk&JŒ tarGwck jzpfovdk

awmfvSefjcif;&JŒ"g;wvuf

avmu&JΠtm;aq;wcGufvnf;jzpfw,f?

ol[m wdk@tm;vHk;&JΠrdcif/ avmuudk tvSqifolvnf;jzpfw,f?

ol[m tmZmenfwOD;vnf; jzpfovdk

ol&Jaumif;wOD;vnf; jzpfw,f?

ol[m tmZmenfwOD;vnf;jzpfovdk

ol&Jaumif;wOD;vnf;jzpfw,f?

ol&defxuf

5²8²2011

ÙÙÙ

Page 286: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 285

Daw Aung San Suu Kyi’s

International Awards, Honors & Appointments( 1 9 9 0 - 2 0 1 0 )

1. Honorary Fellow St. Hugh’s College (Oxford, UK) 1990

2. Thorolf Rafto Human Rights (Norway) 1990

3. Sakharov Freedom of Thought (European Parliamnet) 1991

4. Noble Peace Oslo, Norway 1991

5. Honorary Member International EN (Norwegian Center) 1991

6. Humanities Human Rights Award (USA) 1991

7. Honorary Member International PEN (Candian Center) 1991

8. Marisa Bellisario Price Italy 1992

9. Annual Award of the International Human Rights Law Group

(USA) 1992

10. Honorary President Students’ Union London School of Economics

and Political Science (UK) 1992

11. Honorary Member International PEN (English Center) 1992

12. Honorary Life Member University of London Union (UK) 1992

13. Honorary Professional Fellowship Law and Society Trust (Sri

Lanka) 1992

14. Honorary Doctorate in Political Science Thammasat University

(Thailand) 1992

Page 287: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif286

15. International Simon Bolivar prize UNESCO 1992

16. Prix Litteraire des Droits de I’Homme Nouveaux Droits de

I’Homme, France 1992

17. Honorary Member World Commission on Culture and

Development (UNESCO) 1992

18. Member Academie Universelle des Cultures (Paris) 1993

19. Rose Prize arbejderbevaegelsens International Forum/

International Forum of the Danish Labour Movement,

Copehagen 1993

20. Victor Jara International Human Rights Center for Human Rights

and Constitutional Law, Los Angeles, USA 1993

21. Member of the Advisory Board Francois-Xavier Bagnoud Center

for Health and Human Rights, Harvard University 1993

22. Honorary Doctorate of Law University of Toronto (Canada) 1993

23. The Freedom of the City Commune of Giugliano, Italy 1993

24. Bremen Solidarity City of Bremen, Germany 1993

25. Premio Mujer Progresista (Federacion Mujeres Progresistas /

Spanish Federation of Progressive Women, Madrid) 1993

26. Honorary Doctorate Philosophy & Letters, Free University of

Brussels 1994

27. Honorary Adviser Forum of Democratic Leaders in the Asia-

Pacific 1994

28. The Freedom of the City Aversa, Italy 1995

29. Liberal International Prize for Freedom Britain’s Liberal

Democracy Party, UK 1995

30. Honorary Doctorate of Laws Queen’s University, Canada 1995

31. Jawaharlal Nehru Award for International Understanding (for

1993) India 1995

32. Gandhi Award Simon Fraser University, Canada 1995

33. Honorary Doctorate of Civil Law University of Oxford 1995

34. IRC Freedom Award International Rescue Committee 1995

35. Companion of the Order of Australia 1996

Page 288: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 287

36. Liberal International Prize (UK) 1996

37. Asia Human Rights of Law (Japan) 1996

38. W. Averell Harrimen Democracy Award National Democratic

Institute U.S.A 1996

39. Rajiv Shmirti Parashka [ Rajiv Gandhi Memorial Award] India

1996

40. Empty Chair Award Women of the Year Lunch, London, UK

1996

41. Honorary Doctorate of Law Charles University in Prague, Czech

Republic 1997

42. Honorary Doctorate of Letters Sydney University of Technology,

Australia 1997

43. Honorary Doctorate of Letters California Chapman University,

U.S.A 1997

44. Honorary Doctorate of Law Natal University, South Africa 1997

45. Honorary Doctorate of Law America University, Washington

D.C, U.S.A 1997

46. Distinguished Alumni Award Central University/ Delhi University

1997

47. Honorary Citizenship of Rome (Italy) (May 23, 1997)

48. Honorary Doctorate of Letters Glasgow University (UK) 1997

49. Pearl S. Buck Woman’s Award Pearl S. Buck Foundation (USA)

1997

50. International Award St. Angela’s Peace and Justice Group,

Waterford (Eire) 1997

51. Profiles in Courage Award Kennedy Society of Denmark 1997

52. Honorary Doctorate Cambridge University (June 1998) 1998

53. Freedom of the City (Oxford, UK) 1998

54. Honorary Doctorate of Laws University of Wales, Cardiff 1998

55. Honorary Doctorate of Laws University of Bristol (UK) 1998

56. Honorary Doctorate of Laws University of Melbourne (Australia)

1998

Page 289: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif288

57. Honorary degree Universite’ catholique de Louvain, Belgium –

December 1998

58. Honorary Degree University of Bath (UK) – December 1998

59. Honorary Degree Bucknell University – May 1999

60. Freedom Award International Republican Institute, USA

(October 1999) 1999

61. The Freedom of the City of Dublin Award Ireland (November

1999)

62. 2000 CAW Nelson Mandela Human Rights Award Canada

(December 2000) 2000

63. Presidential Medal of Freedom Award U.S.A (December 2000)

2000

64. Collage United Nations Prize 2001 Germany (June 2001) 2001

65. International Social Welfare Prize University of Southern

California School of Social Work (December 8) 2001

66. AI Neuharth Free Spirit Award U.S Foundation, Washington,

USA 2003

67. MTV Humanitarian Award, “Free Your Mind” MTV Europe,

EDINBURGH,UK 2003

68. The 2004 TIME 100, The most influential people in the world

today TIME Magazine 2004

69. Kwangju Human Rights Award May 18 Memory Foundation

from South Korea 2004

70. TIME’s Asia’s Hero 2004 TIME MAGAZINE 2004

71. The Honorary Citizen of Paris France 10/ 12/ 2004

72. Honorary Doctorate in Politics, Philosophy and Economics

Rangsit University, Thailand 13/ 12/ 2004

73. Outstanding Women in Buddhism United Nations Gender and

Religious Department 8/ 03/ 2005

74. Honorary Degree in Political Science Thammasat University,

Thailand 19/ 06/ 2005

75. Freedom of the City Award The City Council of Edinburgh,

Page 290: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 289

Scotland 16/ 06/ 2005

76. Freedom of Galway City Galway city, Ireland June 2005

77. UNISON Honorary Membership UNISON, Britain’s largest trade

union, June 2005

78. Olof Palme Prize Sweden, February 2006

79. Freedom Award Franklin and Eleanor Roosevelt Institute, USA

March 2006

80. New Statesmen Magazine Hero New Statesmen Magazine, May

2006

81. Netaji Subhas Chandra Bose International Deshprem Award,

India 2007, March 2007

82. An honorary doctorate (LLD) honoris causa Award from

University of Cape Town, South Africa, December 2007

83. Freedom of Glasgow (the freedom of Scotland’s largest city)

2007

84. Rome for Peace and Humanitarian Action 2007

85. Special Award for Lifetime Achievement in Politics 2007

86. “Abogados de Atocha” international prize from Spain, 22 January

2008

87. Congressional Gold Medal, United States of America, 24 April,

2008

88. Honorary Canadian Citizenship, May 6, 2008

89. The Freedom of the City, June 10, 2008

90. Catalonia International Prize 2008, MOTHERS OF COURAGE

(shard with Dr. Cynthia Maung), November, 2008

91. Honorary Member of the Club of Madrid, November 20, 2008

92. Honorary Council Member, December 20, 2008

93. Trumpet of Conscience Award, January 19, 2009

94. Freedom of the City of Glasgow, March 4, 2009

95. Mahatma Gandhi International Award for Peace and

Reconciliation – MAGI Award, May 22, 2009

96. Democracy and Peace Award of Japanese Diet Member’s League

Page 291: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif290

Japanese Diet Members’ League in support of Democracy in

Myanmar, Tokyo, Japan (2009, June 19)

97. The Honorary Doctor of Laws (LLD) at Derry’s Millennium Forum,

the University of Ulster in Derry, Ireland, UK on Tuesday, July

7, 2009. (2009, June 24)

98. The Ambassador of Conscience Award the recipient of Amnesty

International’s highest honorary (Irish band U2 is publicly

announcing Aung San Suu Kyi’s award Monday night at a

Dublin concert.) (2009, July 27)

99. Benazir Bhutto Shaheed Award for Democracy instituted. The

Pakistan People’s Party, Islamabad, Pakistan. (2010, June 21)

100. Honorary Individual Membership. Council of Asian Liberals

and Democrats (CALD) (2010, June 29)

101. Queen of Myanmar’s Democracy and Human Rights. Manav

Ekta Parishad, India (2010, November 25)

ÙÙÙ

Page 292: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 291

trnf&if;OD;oef;0if;jzpfonf? 1958 ck/ Zlvdkifv 22 &ufae@wGif

&efukef+rdKŒ/ A[ef;+rdKŒe,fY trda':wifat; (uG,fvGef)/ tzOD;pdefxGef;

(aA'ifvuQ%mq&m) wdk@rS zGm;jrifonfh wOD;wnf;aomom;jzpfonf?

i,fpOfu pmayESifhyef;csD0goemxHkI ausmif;eH&Huyfpmapmifwdk@wGif

aqmif;yg;rsm;a&;om;I yef;csDo±kyfazmfyHkrsm; a&;qGJcJhonf? ausmif;

yef;csD+ydKifyGJY qkt}udrf}udrf&&SdcJhonf? ausmif;aepOfuyif ausmif;pm

=unfhwdkufrSL;tjzpf t}udrf}udrfaqmif&GufcJhonf?

xdk@aemuf 10 wef;atmifjrifjyD;aemuf 1980 jynfhESpfwGif wyfr

awmf (avwyf) odk@ 0ifa&mufI ppfr_xrf;&GufcJhonf? 1977 ckESpf/ Edk0if

bmvxkwf ‘oifhb0’ r*~Zif;yg “tem*wftmumovGef;yHs,mOf”

odyHaqmif;yg;jzifh pmaye,fodk@pwif0ifa&mufcJhonf? 1982 wGif wyfr

awmf(avwyf)rS EkwfxGufcJhonf? 1992 ckESpf xkwfa0cJhaom ‘ausmuf

rsuf&wemvufpGJ’ pmtkyfonf yxrqHk;vHk;csif;pmtkyfjzpfjyD; quf

vufI ‘aer0ifao;onfhbk&ifrsm;’(y/ 'kwGJ)/ ‘vlwdkif;twGuf okw

aA'if’/ ‘±kyfwkrSajymaom jrefrmhordkif;0ifyk*~dKvfxl;rsm;’/ ‘20 &mpk jref

rmhordkif;udkajymjyaeaomae@&ufrsm;’/ ‘tESpfcsKyfjrefrmhordkif; tbd

"mef’ (y/ 'kwGJ)/ ‘20 &mpk tausmf=um;qHk; tm&Sacgif;aqmifrsm;’/

‘toHk;cs±lyo#wœ&ynm’/ ‘tausmfaZ,spmqdkawmfrsm;’/ ‘jrefrmh o

rdkif;Y arhaysmufIr&aom trsKd;om;acgif;aqmif}uD; AdkvfcsKyfatmifqef;’/

‘O=oatmfjrnf ukef;abmifwnf’/ ‘e,fcsJŒqef@usifa&; jidrf;csrf;a&;zcif

}uD; rsKd;cspfpmqdkawmf}uD; ocifudk,fawmfrd_if;’/‘eDaygeef;usbk&if’/ ‘'kwd

Page 293: Mother of democracy dassk

oef;0if;vIdif292

,ajrmuf t,fvDZbufbk&ifr’/ ‘*syef{u&mZfbk&if’/ ‘EdkifiHhOao#mif

rif;{u&mZfrsm;’/ ‘EdkifiHawmfvkyf=uHr_w&m;cH *VKefOD;apm. aemufqHk;

ae@rsm;’ ponfwdk@ a&;om;xkwfa0cJhonf? odk@aomf ‘0ef}uD;csKyfOD;Ekb0

ESifh pmayrSwfwrf;’/ ‘wdk@zcif AdkvfcsKyfatmifqef; bmrSmcJhovJ’/ ‘ol

wdk@jrifaom AdkvfcsKyfatmifqef;’/ ‘±kef;xGufcJh&aom Armjynf’/ ‘a'guf

wmbarmf. EdkifiHa&;aqmif&Gufcsufrsm;’/ ‘19 &mpk jrefrmhordkif;udk

ajymjyaeaomae@&ufrsm;’/ ‘teufazmf&cufaom ae@pOfoHk; jrefrm

a0g[m&rsm;tbd"gef’/ ‘AdkvfcsKyfatmifqef;. b0ESifh "gwfyHkrSwfwrf;’/

‘jrefrmhordkif;0ifpmcsKyfpmwrf;rsm;’/ ‘jrefrmhordkif;wauG@rS txifu&

EdkifiHa&;acgif;aqmifrsm;’ ponfhpmtkyfrsm;onf ,ae@wkdif rxkwfa0&

ao;ay?

,cifu okwpG,fpHk r*~Zif;wGif yifwdkifaqmif;yg;&Siftjzpf 1986

rS 1996 ckESpftxd (10) ESpfwdkifwdkifa&;om;cJhonf? xdk@jyif ‘jrefrmhaps;

uGufpD;yGm;a&;*sme,f’ ESihf ‘jr&dyfndK’ *sme,fwdk@wGif yxrqHk; wm0efcH

xkwfa0cJhjyD; ,if;*sme,fY t,f'DwmcsKyftjzpf aqmif&GufcJhonf? oef;

0if;v_difuavmiftrnftjyif ‘odyHcspfol’/ ‘a&$Gjynfatmif’/ ‘pdefv_dif

wif’/ ‘ae&JpGrf;’/ ‘jynf[def;atmif’/ ‘oef;a&$Edkif’ ponfh uavmifuGJ

rsm;jzifh ydawmufyGifhopf/ jrefrmopf/ EG,feD/ pHy,fjzL/ cs,f&D/ rkc/ ESvHk;tdrf/

ayzl;v$mr*~Zif;rsm;Y a&;om;cJhonf? ,cktcg rdk;rc/ acwf+ydKif/ opPm/

rdk;}udK;/ csKd;vif;jym ponfhtifwmeufbavmufrsm;Y ordkif;qdkif&m

aqmif;yg;rsm;ESifh pmayqdkif&maqmif;yg;rsm; a&;om;vsuf&Sdonf?

2000jynfhESpf/ arvwGif etzppftpdk;&u “±kyfwkrSajymaom jref

rmhordkif;0if yk*~dKvfxl;rsm;” pmtkyfudkta=umif;jyKI yk'fr 17§20 jzifh

axmif'%f 7 ESpfcsrSwfcJh&m tif;pdef/ om,m0wDaxmifrsm;Y &ufaygif;

2387 &uf (6 ESpf ESifh 8 v) wdwduscHjyD;aemuf 2007 ckESpf/ Zefe0g&Dv

3 &ufae@wGif om,m0wDaxmifrS jyefvnfvGwfajrmufvmcJhonf?

vGwfajrmufcJhjyD;aemuf ordkif;qdkif&mpmayrsm;qufvufa&;om;cJh&m

ordkif;qdkif&mpmtkyf pkpkaygif; (15) tkyf ydwfyifwm;jrpfjcif;cH&jyD;

Page 294: Mother of democracy dassk

'Drdkua&pDrdcifBuD; a':atmifqef;pkMunf 293

etztppftpdk;&u ‚if;tm; jyefvnfzrf;qD;&efpDpOfaeonfudk }udKwif

od&SdcJhojzifh 2010 jynfhESpf/ Zlvdkifv 6 &ufae@wGif xdkif;EdkifiHodk@ acwœ

wdrf;a&SmifvmcJhonf? ,cktcg wwd,EdkifiHY tajccsaexdkif&ef jyifqif

vsuf&Sd+yD;/ SAW txufwef;ausmif;Y ausmif;q&mtjzpf jrefrmbmom

ESifh orkdif;bmom&yfrsm;ydk@cs&if; ordkif;qdkif&mpmay jyKpkvsuf&Sdonf?

ÙÙÙ

qufoG,f&efvdyfpm

Ph : (66) 897 -033 -128

Email : [email protected]