Morfološke i motori čke karakteristike odbojkašica razli ... · Moderno doba, radi postizanja vrhunskih rezultata, zahteva veoma stru čan rad kako pri selekciji tako i pri samom

1

Danilo Popov - Morfološke i motoričke karakteristike odbojkašica različitih igračkih pozicija _____________________________________________________________________________________

UNIVERZITET “EDUCONS”- SREMSKA KAMENICA

FAKULTET ZA SPORT I TURIZAM - NOVI SAD

Morfološke i motoričke karakteristike odbojkašica različitih igra čkih funkcija

(D I P L O M S K I M A S T E R R A D)

Mentor: Kandidat:

Doc. dr Nedžad Osmankać Danilo Popov

Novi Sad, septembar 2013.

2


SADRŽAJ

1. UVOD........................................................................................................................................4

2. ANALIZA ODBOJKAŠKE IGRE ..........................................................................................6

2.1 Teorijski pristup....................................................................................................................6

2.2 Struktura odbojkaške igre....................................................................................................8

2.3 Specifične igračke funkcije...................................................................................................9

3. ANTROPOLOŠKA ANALIZA .............................................................................................12

3.1 Pojam antropologije.............................................................................................................12

3.2 Morfološke karakteristike....................................................................................................12

3.3 Motoričke karakteristike......................................................................................................14

3.4 Morfološke karakteristike odbojkašica................................................................................15

3.5 Motoričke karteristike odbojkašica......................................................................................16

3.5.1 Opšte motoričke karateristike.........................................................................................17

3.5.2 Specifične motoričke sposobnosti..................................................................................18

3.5.3 Morfološke i motoričke razlike po igračkoj ulozi..........................................................23

4. PREDMET, PROBLEM I CILJ ISTRAŽIVANJA.......... ..................................................29

4.1 Predmet istraživanja...............................................................................................................29

4.2 Problem istraživanja..............................................................................................................29

4.3 Cilj istraživanja......................................................................................................................30

4.4 Zadaci istraživanja.................................................................................................................30

5. HIPOTEZE..............................................................................................................................31

3


6. METODE ISTRAŽIVANJA.................................................................................................32

6.1 Uzorak ispitanika.................................................................................................................32

6.2 Uzorak varijabli....................................................................................................................33

6.3 Metode obrade podataka......................................................................................................35

7. REZULTATI ISTRAŽIVANJA...........................................................................................36

8. DISKUSIJA.............................................................................................................................39

9. ZAKLJUČAK.........................................................................................................................41

10. LITERATURA.......................................................................................................................43

4


1. UVOD

Jedna od najpopularnijih i najtrofejnih kolektivnih sportova kod nas je svakako odbojka.

To je sport koji privalači sve strukture stanovništva, svojom specifičnošću, igrom na mreži koja

nema direktan kontakt sa protivnikom ali zahteva brzinu pokreta i razmišljanja.

Ona na poseban način oblikuje ljudski život i kretanje. Nastala je iz potrebe da se reše

praktični problemi ponašanja ljudi, koji su posledica modernog načina življenja. Kroz dosadašnja

istraživanja dokazano je da se odbojkom mogu rešavati problemi telesnog razvoja, određenih

oblika ponašanja, te problem duhovnih i moralnih vrednosti (Vujmilović, 2012).

Odbojka je nastala 1895.godine u Sjedinjenim Američkim Državama, kada je g. Vilijam

G. Morgan, profesor fizičkog vaspitanja u Holiouku (Masačusets), izmislio novu igru koju je

nazvao ,,Mintonette”. Prvi egzibicioni meč je održan na Springfild koledžu 1896.godine, nakon

čega je ubrzo igra dobila naziv koji će ostati sve do današnjih dana- eng. Volleyball (u početku

Volley Ball). Odbojku je u našu zemlju 1924. godine doneo g. Vilijam Vajland, profesor folklora

i narodnih sportova iz Ouklenda (Kalifornija), kada je u organizaciji Crvenog krsta održao niz

predavanja i demonstracija američkih sportova u Beogradu i Novom Sadu.

Odbojkaški savez je osnovan 1946. godine u okviru Saveza za fizičku kulturu

Jugoslavije. Godinu dana kasnije, 1947. godine, osnovana je Svetska odbojkaška federacija

(FIVB), a tadašnja Jugoslavija je bila jedan od 14 osnivača (uz Belgiju, Brazil, Čehoslovačku,

Egipat, Francusku, Holandiju, Mađarsku, Italiju, Poljsku, Portugal, Rumuniju, Urugvaj i SAD).

Od 13. februara 1949. godine, Odbojkaški savez je postao samostalna sportska organizacija.

Dve godine kasnije, na Evropskom prvenstvu za seniorke održanom u Parizu, stigla je i

prva medalja za naš sport. Ženska odbojkaška reprezentacija Jugoslavije osvojila je bronzanu

medalju.

Moderno doba, radi postizanja vrhunskih rezultata, zahteva veoma stručan rad kako pri

selekciji tako i pri samom trenažnom procesu.

Selekcija u odbojci od stručnjaka zahteva posebnu odgovornost. Ona traži znanje i

sposobnost za stručno prikupljanje informacija, poznavanje najspecifičnijih i najsigurnijih

modela za otkrivanje i objektivnost prikupljenih informacija, a koje se odnose na tražene osobe i

sposobnosti (Paranosić i Savić, 1977, 14).

5


U dugogodišnjem razvoju, specijalizacija igračkih uloga predstavlja kompleksan proces

učenja s naglaskom na specifičnu pripremu, te fazu izbora i formiranja igrača u onoj ulozi u kojoj

može maksimalno iskoristiti svoje predispozicije. Na taj način specijalizacija u odbojci

podrazumeva formiranje dizača ili organizatora igre, primača servisa, srednjeg blokera, korektora

i libera.

Prioritet u procesu specijalizacije ima diferenciran rad sa svakom igračkom ulogom

posebno, te rad na integraciji s grupnom dinamikom odbojkaške ekipe (Janković, Đurković,

Rešetar, 2009, 4)

Odbojka kao i ostale sportske grane, zahteva određeni nivo morfoloških i motoričkih

funkcija, kako bi igrači - ce upešno delovali u situacionim uslovima. Iz navedenog, jasno je da je

potrebno neprekidno teorijsko istraživanje i praktična provera pomenutih specifičnosti, a u

odbojci bi to značilo i provera pojedinih morfoloških karakteristika. Sem različitosti sportova,

koja je očigledna, postoji različitost struktura antropoloških sposobnosti i karakteristika među

sportistima, jer ako njih ne bi bilo istraživanje trenažnih sredstava, metoda i opterećenja, kao i

njihov uticaj na razvoj antropoloških sposobnosti i karakteristika, bio bi bezpredmetan i

nepotreban (Malacko i Rađo, 2004, 158).

Odbojka je, trenutno kod nas, jedan od najpopularnijih kolektivnih sportova kod ženske

populacije. U svakodnevnom rečniku dobila je pridev najlepši sport, što je potvrđeno

masovnošću, rezultatima i dobrom organizacijom, te je po odluci od dana 28. decembra 2012.

pod brojem 451-02-1970/2012-03 Ministarstva omladine i sporta RS za dodelu dotacija u 2013.

Odbojkaški savez Srbije prvi na listi od granskih saveza po iznosu odobrenih novčanih sredstava.

Kada je izbor đaka u pitanju, za predmet izabrani sport u osnovnim školama, može se

reći da je npr. u opštini Senta, odakle ja dolazim, po arhivi OŠ ,,Stevan Sremac” za školsku

2012/2013. godinu, najveći broj učenica izabralo odbojku.

Sve ovo govori da se radi o sportu, kojem treba posvetiti veliku pažnju. Ozbiljnim i

stručnim radom doprineti omasovljavanju i vrhunskim rezultatima, čemu će i ovaj rad, nadam se,

doprineti.

6


2. ANALIZA ODBOJKAŠKE IGRE

2.1 Teorijski pristup

Odbojka pripada grupi visoko - intenzivnih intermitentnih sportskih igara (engl. HIIE –

High-Intensity Intermittent Exercise), koje karakterišu višestruki kratki periodi visokointenzivnih

eksplozivnih kretnji, razdvojenih periodima kratkog odmora, tokom kojih se sportista u manjoj ili

većoj meri oporavlja. Kao i kod ostalih sportskih igara, odnosno timskih sportova, uspeh u

odbojci zavisi od mnoštva kompleksnih i međusobno povezanih faktora.

Sportske igre se mogu klasifikovati (FSN Banja Luka, Jovanović, 2010, 1) u (1)

osvajačke (engl. Invasion games), (2) igre na mreži ili zidu (engl.Net/Wall games), (3) udaračke

(engl. Striking/Fielding games) i (4) igre sa metom (engl.Target games).

Odbojka pripada grupi igara na mreži i specifična je po tome što je jedina timska igra u

ovoj kategoriji, ako se izuzmu duel igre u tenisu, stonom tenisu i badmintonu.

Da bi razumeli specifičnosti odbojke kao sporta, neophodno je objasniti karakteristike

osvajačkih igara i igara na mreži/zidu.

Kod osvajačkih igara timovi osvajaju poene tako što moraju da prenesu loptu ili neki

drugi projektil na teritoriju protivničke ekipe, te da šutiraju u nepokretan objekat (koš ili gol),

odnosno da prenesu loptu preko linije (npr. ragbi). Da bi sprečili osvajanje poena, ekipa mora da

spreči protivničku ekipu da unese loptu u njihovu teritoriju i pokuša da ostvari poen. Rešavanje

napadačkih i odbrambenih problema zahteva slične taktičke veštine i principe u različitim

osvajačkim igrama, iako su tehničke veštine za njihovo ostvarivanje različite. Na primer, iako

igrači razumeju potrebu da se šutira na gol da bi se osvojio poen u fudbalu i hokeju na travi,

tehničke veštine šutiranja su itekako različite. Kretanje bez lopte je karakteristično u svim

osvajačkim igrama. Napadači se moraju kretati bez lopte ne bi li se postavili u povoljnu poziciju

da prime loptu od saigrača i ugroze gol/koš. Odbrambene komponente osvajačkih igara su takođe

slične u smislu da igrači moraju markirati ili čuvati protivničkog igrača i moraju napraviti pritisak

na nosioca lopte pre pokušaja da loptu osvoje. Efektivno donošenje odluka (taktičke veštine) su

kritičan faktor koji odlučuje kada da se doda, šutira ili kreće sa loptom, odnosno gde, kad i kako

da se kreće kad igrač nema loptu. Tradicionalno učenje osvajačkih igara stavlja preteran naglasak

7


na tehničke veštine (pogotovo u netakmičarskim uslovima, odnosno u uslovima izvan igre, tzv.

drilovima), a zanemaruje taktičke veštine odnosno donošenje odluka u igri.

Kod igara na mreži, igrač ili ekipa ostvaruju poen udarajući loptu u prostor na terenu

dovoljnom preciznošću i jačinom, tako da protivnik nije u stanju da loptu vrati pre nego ona

padne jedanput (kao u odbojci i badmintonu) ili dva puta (kao u tenisu) na teren. Kod svih igara

na mreži/zidu lokacija plasiranja lopte je od ultimativnog značaja, tako što igrač mora da je

plasira u slobodan/otvoren prostor ne bi li ostvario poen. Dobra percepcija i svesnost prostora,

odnosno terena, je neophodna ne bi li igrač, odnosno ekipa, uspešno pomerala protivnika sa

ciljem da napravi prostor za napad. U drugu ruku, igrači moraju da brane prostor na terenu, tako

što se postavljaju u najbolju poziciju da bi vratili loptu. Igrači moraju da uzmu u obzir svoje

prednosti i mane, kao i protivničke, pre odabira i izvođenja tehničkih veština. Odluka jednog

igrača mora uzimati u obzir i pozicije vlastitih i suparničkih igrača.

Kao što je navedeno, odbojka je specifičan sport po tome što je jedini timski sport u

kategoriji sportova na mreži. Pošto su protivničke ekipe odvojene mrežom, ne postoji duel igra

(ako se izuzme guranje u bloku). Pored ove karakteristike, zbog vrlo kratkog kontakta sa loptom,

odbojku karakteriše veoma velika serijska povezanost tehničkih elemenata, odnosno faza igre

(prijem- dizanje- smeč), tako da element koji je loše izveden uzročno deluje na elemente koji

slede. Iz navedenih razloga (izostanak duel igre i serijska povezanost faza igre, odnosno tehničkih

elemenata) odbojkaška igra je taktički vrlo predviljiva u poređenju sa igrama iz kategorije

osvajačkih igara. U poređenju sa osvajačkim igrama, kod odbojke taktička pripremljenost i

donošenje odluka u igri imaju znatno manju ulogu. Naravno, to ne znači da ovaj faktor nije

značajan (kod nekih pozicija u igri ima veću, odnosno manju ulogu), već da je zbog

predvidljivosti igre (prijem servisa- dizanje lopte za napad) od daleko manjeg značaja nego

tehnička pripremljenost (zbog kratkog kontakta sa loptom i serijskog karaktera faza igre),

psihološka pripremljenost i mentalna čvrstina (koji direktno utiču na kvalitet tehničkih

elemenata), komunikacione veštine između članova ekipe, te dobro utvđena strategija igre,

odnosno plan igre na temelju analize vlastitih i protivničkih jakih i slabih strana (čemu za potvrdu

imamo izuzetnu važnost analize odbojkaške igre, odnosno notacijske analize igre, te postojanje

specijalnog člana stručnog štaba – analitičara odbojkaške igre).

8


Kao i kod osvajačkih igara, u odbojci je takođe važna igra bez lopte, odnosno donošenje

odluka gde, kad i kako se kretati, ne bi li igrač stao u optimalnu poziciju da se odbrani (faza

odbrane) odnosno da napadne (faza napada) ili da brzo pređe iz faze odbrane u fazu napada (faza

tranzicije) i obrnuto. Međutim, uloga donošenja odluka i taktičke pripremljenosti je umanjena iz

razloga postojanja sistema igre (sistem napada, odbrane, tranzicije), unapred pripremljenih akcija,

te definisane strategije i plana igre. Naravno, i kod unapred pripremljenih akcija, te jasno

definisanih uloga, postoji element donošenja odluka, kao recimo promena akcije napada od strane

tehničara kod lopte izvan sistema (lopta koja nije primljena idealno) u zavisnosti od pozicije

protivničke ekipe; odluka smečera gde da uputi loptu u odnosu na postavljeni blok i igrače u

drugoj liniji ili donošenje odluke srednjeg blokera na temelju percepcije kretanja protivničkih

igrača. Kao što je navedeno, u poređenju sa osvajačkim igrama, donošenje odluka i taktička

pripremljenost igra daleko manju ulogu, ali to ne znači da tog faktora uspeha u odbojci nema, već

je manji u odnosu na druge navedene faktore.

2.2 Struktura odbojkaške igre

U sportskim igrama postoje dve osnovne faze: faza napada i faza odbrane. Svaku od

navedenih faza karakterišu određeni taktički problemi i specifične tehničke veštine kojima se ti

problemi rešavaju. Međutim, često se zaboravlja i treća faza: faza tranzicije, koja je za razliku od

ostalih sportskih igara u odbojci vrlo kratka i profinjena, te je iz tog razloga veoma važna u igri.

Vrhunske ekipe karakteriše visoko efikasna i brza tranzicija u igri, što omogućuje efikasnije

sprovođenje faze napada i faze odbrane, a gledaocu sa strane deluje kao „koordinisani ples“ koji

se odvija između članova ekipe.

Jedan odbojkaš kroz jednu “tešku” utakmicu od 5 setova izvede oko: 250 - 300 akcija.

Od toga su 50 - 60% skokovi, 27 - 33% brza kretanja i promene pravca kretanja na malom

prostoru, te 12 - 17% prizemljenja - padovi (Jovanović, 2010, 10).

Nova pravila igre, odnosno uvođenje “Rally Point System” (svaka akcija poen), donela

su nove i vrlo značajne podatke kao što su: trajanje igre oko 90 min (pre oko 120 min), trajanje

aktivne faze (faza igre) od 3-10 sek; trajanje pasivne faze od 13-16 sekundi (kod žena je trajanje

aktivne faze duže nego kod muškaraca) 53,02% akcija traje manje od 5 sekundi; 15,43% akcija

9


traje od 5 - 7 sekundi (po starim pravilima do 1999. god. te akcije su bile dominantne – činile su

oko 42% akcija); 11,36% akcija traje od 7-10sek, u petom setu značajno povećanje; aktivna faza

izvodi se iznad 6 sekundi (Jovanović, 2010,11).

Odbojkaška igra, posle podele na fazu odbrane, napada i tranzicije, može da se podeli na

sledeće elemente: servis, prijem, dizanje, smeč, blok i odbrana.

Navedeni tehnički elementi su deo kretnih obrazaca koji se dešavaju sa loptom.

Međutim, u igri se javljaju kretanja, odnosno kretni obrasci koji se dešavaju bez lopte i koji su

podjednako važni. Svi kretni obrasci koji se javljaju u sportskim igrama mogu se podeliti na tri

grupe: inicijalizacijske kretne obrasce, tranzicijske kretne obrasce, aktualizacijske kretne obrasce.

2.3 Specijalizovane igračke funkcije

Uprkos univerzalnosti koja se poslednjih godina zahteva od odbojkaša u obavljanju

skoro svih tehničkih i taktičkih radnji, praksa odbojkaške igre je identifikovala niz specifičnih

funkcija mesta u timu, koje su dovele do stvaranja, ,,specijalizovanih“ igrača.

Pojavom raznih sistema igre u odbojci, navedeni tehnički elementi i kretni obrasci se u

manjoj ili većoj meri javljaju u određenim pozicijama igrača (specijalizovanim igračkim

ulogama). U odbojci postoje sistemi napada i sistemi odbrane, ali kada se misli na sistem igre,

uglavnom se misli na sistem napada. Sistemi su se vremenom razvijali kako je odbojka postajala

sve popularnija, te je postojao zahtev za sve većom specijalizacijom igrača. Isto se može reći i za

igranje odbojke u različitim uzrasnim kategorijama igrača.

Sistem se označava sa dva broja. Prvi broj označava broj igrača koji mogu da napadaju,

dok drugi broj označava broj dizača. U modernoj odbojci prevladava sistem 5-1, za kojeg je

karakteristično da ima samo jednog dizača koji obavlja funkciju dizanja (igra i u prvoj i u drugoj

liniji iz koje utrčava u zonu za dizanje) i 5 napadača.

10


Kod sistema 5-1 javljaju se sledeće pozicije igrača odnosno specijalizovane uloge (Jovanović,

2010, 7):

Pozicija Tehnički elementi i karakteristike

Dizač � ,,mozak” ekipe (organizator napada) � zadužen za dizanje lopte, ali takođe blokira i ima ulogu u

odbrani polja, zaštiti napadača i servisu, ali ne učestvuje u prijemu

� igrač koji ima najviše kretanja u tranziciji, te stoga zahteva najveću aerobnu pripremljenost u poređenju sa drugim pozicijama

Srednji bloker � specijalista za blokiranje � neophodno izuzetno čitanje igre (protivničkog dizača i

napadača), te organizovanje bloka � igra brzi napad, servira i tada igra u drugoj liniji, te

takođe mora da učestvuje u odbrani � kada prelazi u drugu liniju (posle servisa) zamenjuje se sa

liberom � u zavisnosti od dogovorenog sistema, preuzima ulogu

dizača kada dizač nije u stanju da dođe do lopte

Primač servisa � tehnički najobučeniji igrač � napad iz prve i druge linije, prijem servisa, odbrana

polja, blokiranje i servis

Korektor � najbolji napadač u ekipi, igra u dijagonali sa dizačem, najčešće, napada iz zone 2, 1 i 4.

� blokira, servira, učestvuje u odbrani, ali ne učestvuje u prijemu servisa, mada, može da pomogne po potrebi

Libero � specijalista za odbranu � prijem servisa, odbrana polja i u nekim slučajevima

dizanje i prebacivanje lopte (slobodna lopta) � ne sme da napada i ne sme da servira � kada prelazi u prvu liniju po rotaciji, menja se sa srednjim

blokerom

11


Odrediti igraču pravu ulogu znači usmeriti ga na pravi put na kojem njegov potencijal

može doći do punog izražaja, kako u individualnom tako i u ekipnom smislu (Đurković, Marelić,

Rešetar, 2012).

Jedan od faktora određivanja prave uloge igraču je poznavanje morfoloških i motoričkih

karakteristika odbojkaša/ica.

12


3. ANTROPOLOŠKI STATUS

3.1 Pojam antropologije sportista

Čovekovo poreklo i njegov razvoj danas proučavaju razne naučne oblasti: biologija,

medicina, fiziologija, psihologija, pedagogija, istorija, filozofija, ekologija, istorija umetnosti,

geografija, arheologija, etnologija, demografija, sociologija i mnoge druge. Sva ova saznanja o

čoveku objedinjava antropologija, koja se najčešće definiše kao nauka o čoveku u vremenu i

prostoru. Njen naziv, po ugledu na druge nauke, nastao je od grčkih reči anthropos - čovek i

logos - nauka, što označava nauku o čoveku.

Pošto u naukama, koje se bave ljudskim bićem, interdisciplinarni pristup izučavanja

ličnosti predstavlja osnovnu metodološku orijentaciju, predmet nauke i u oblasti sporta je

antropološki status sportista. Pod antropološkim statusom podrazumevaju se sledeće čovekove

sposobnosti i karakteristike: morfološke karakteristike, funkcionalne sposobnosti, motoričke

sposobnosti, specifično-motoričke karakteristike, kognitivne sposobnosti, konativne

karakteristike, sociološke karakteristike (Dautbašić, Bradić, 2005).

Kako postoje određene specifičnosti pojedinih sportova i sportskih disciplina, koje se

ogledaju u različitosti njihove takmičarske strukture, samim tim postoji i izrazita potreba za

neprekidnim istraživanjem i u praksi proveravanjem specifičnosti pojedinih sportova, uključujući

prvenstveno genetičku uslovljenost (ograničenost) pojedinih antropoloških sposobnosti i

karakteristika, zatim njihovu hijerarhijsku vrednost po sportovima, kao i njihovu strukturu i

razvoj pod uticajem određenih trenažnih sredstava, metoda i opterećenja (Malacko, Rađo

Sarajevo, 2004).

3.2 Morfološke karakteristike

Pod morfološkim karakteristikama antropološkog statusa čoveka najčešće se

podrazumevaju procesi rasta i čovekovog ontogenetskog razvoja.

Međutim, da bi se u morfološkom prostoru utvrdila struktura i razvoj antropometrijskih

karakteristika, rešenja su tražena u faktorskim matematičko- statističkim postupcima, pomoću

13


kojih su izolovane antropometrijske karakteristike, koje su iz serije manifestnih varijabli

(antropometrijskih mera koje se mogu direktno meriti) definisane kao latentne morfološke

varijable (dimenzije), koje se ne mogu direktno meriti, jer se dobijaju sažimanjem informacija

dobijenih na osnovu izmerenih antropometrijskih mera.

U toku telesnog rasta i razvoja pojedini delovi tela prate različitu krivu, dostižući svoj

maksimum u različitim vremenskim tačkama. Iz tih razloga, morfološka struktura tela, koja se

bazira na međusobnim interakcijama svih antropoloških mera, u različitim fazama razvoja može

biti različita, odnosno, pojedine morfološke karakteristike mogu u različitim vremenskim

tačkama učestvovati sa različitim koeficijentima učešća u određenoj morfološkoj strukturi tela.

Međutim, razvoj pojedinih morfoloških karakteristika u značajnoj je meri determinisan i

individualnim sklopom endogeno i egzogeno uslovljenih činilaca, koji u istom razvojnom

periodu različitim subjektima određuje različitu fiziološku starost. Kod nekih morfoloških

karakteristika, naročito kod onih koji su pod znatnijim uticajem egzogenih činilaca, varijacije u

populaciji iste hronološke dobi mogu biti veoma velike.

Na osnovu dosadašnjih mnogobrojnih istraživanja došlo se do diferencijacije dveju

mogućnosti utvrđivanja morfoloških struktura a to su: faktorski pristup (F) i taksonomski

pristup (T).

Faktorskim pristupom se sa znatnom sigurnošću može tvrditi da je morfološki prostor u

suštini četvorodimenzionalan, a to znači da se može govoriti o modelu strukture morfoloških

karakteristika, koji se sastoji od sledeća četiri morfološka faktora:

L - longitudinalna dimenzionalnost skeleta, odgovoran za rast kostiju u dužinu

T- transverzalna dimenzionalnost skeleta, ogovoran za rast kostiju u širinu,

V- volumen i masa tela, odgovoran za ukupnu masu i obim tela,

M - potkožno masno tkivo, odgovoran za ukupnu količinu masti u organizmu

(Malacko, Rađo, 2004).

14


3.3 Motoričke sposobnosti

Prema Zaciorskom (1975) motoričke sposobnosti su oni oblici motoričke aktivnosti koji

se pojavljuju u kretnim strukturama koje se mogu opisati jednakim parametarskim sistemom,

koje se mogu izmeriti istovetnom grupom mera i u kojima nastupaju analogni fiziološki, biološki

i psihički procesi, odnosno mehanizmi.

Motoričkim sposobnostima nazivaju se one sposobnosti čoveka koje učestvuju u

rešavanju motornih zadataka i uslovljavaju uspešno kretanje, bez obzira da li su stečene

treningom ili ne.

Po pitanju utvrđivanja strukture motoričkih sposobnosti ima još uvek dosta nejasnoća, a

dosadašnja istraživanja pokazuju da je problem njihove strukture tek počeo da se razrešava.

Sve se više zapaža da se motoričke sposobnosti manifestuju u veoma složenim i

različitim zadacima. Faktorskim pristupom u istraživanju ovog antropološkog prostora,

vremenom se nakupilo sve više informacija koje potvrđuju da postoji više faktora snage, brzine,

koordinacije i drugih, što je dovelo do pitanja o strukturi motoričkih sposobnosti, odnosno do

pitanja koliko motoričkih sposobnosti objektivno postoji i kakve su njihove međusobne relacije.

Na osnovu istraživanja koja su imala taksonomski ili fenomenološki karakter, strukturu

motoričkog prostora (faktori prvog reda) definisali su faktori akcionog tipa (snaga, brzina,

fleksibilnost, ravnoteža, koordinacija i preciznost) i topološkog tipa (snaga ruku i ramenog

pojasa, snaga nogu, snaga trupa, fleksibilnost trupa, fleksibilnost zgloba kuka, fleksibilnost

pojasa, koordinacija nogu, koordinacija ruku i tako dalje).

Dve nove dimenzije iz najnovijih istraživanja motoričkog prostora sa kondicionog

aspekta se često pojavljuju, a to su: relaksibilnost i vidne sposobnosti (Dautbašić, Bradić, 2005).

15


3.4 Morfološke karakteristike odbojkašica

Odbojka je sportska igra koja se odvija preko mreže visoke 224cm (za žene). Zbog toga

visina dohvata iznad mreže ima veliki uticaj na uspešnost u bloku i smeču. Vrhunska odbojka

zahteva od igračica da blokiraju i smečuju loptu u zoni oko 300cm iznad poda, odnosno oko

metar iznad mreže.

Ovo je razlog zašto se u selekciji devojčica odabiraju one kojima se proračunima

predviđa velika konačna visina tela. Osim visine tela u selekciji se zahteva i izražena sposobnost

skoka uvis sa eksplozivnom snagom kako mišića donjih, tako i gornjih ekstremiteta (Mladenović-

Ćirić, Đurašković, 2008, 207).

Za odbojkašice, kako navodi Vujmilović (2012, 6) je najprihvatljivija je Kretschmerova

klasifikacija (1921), koja kaže da se sportski tip (odbojkaša/ice) i pored svoje vitkosti i atletske

konstitucije, sve više približavaju leptosomnom konstitucionalnom tipu. Prema toj klasifikaciji

dominantna je visina, a svi ostali parametri obima i širine, a time i čitavog tela su mali. Osobe

ovog tipa su vitke, gracilnog skeleta, uzanih ramena, dok je grudni koš dug, uzan od napred,

nazad pljosnat, te je epigastrični ugao oštar. Mišići su kao i udovi dugi i tanki, lice izduženo, nos

dug i uzan, brada slabo izražena, a vrat tanak i dug.

Ako uzmemo u obzir relevantna istraživanja, mogu se izdvojiti sledeći parametri, koji

upućuju na razlike između muškaraca i žena;

Antropometrijska analiza navodi da je prosečan procenat masnog tkiva kod odbojkaša

7-14%, a kod odbojkašica 10-18%. Prosečan dohvat u bloku za muškarce je između 320 i 335cm,

a za žene između 280 - 290. Prosečan dohvat kod smeča za muškarce je između 345 i 355cm, a

za žene između 305 i 325cm. (Jovanović, 2010, 10-11).

Uspeh u odbojci svakako zavisi i od morfoloških karakteristika formiranog

odbojkaša/ice, od kojih su osnovne telesna visina i masa, a koje se valorizuju s obzirom na

trenutni uzrast odbojkaša/ica (Marelić, Đurković i Rešetar, 2008, 31).

Sličnu potvrdu ovoj konstataciji daje istraživanje (Cabral, Miranda, Dantas i Reis, 2011),

kojim je zaključeno da ne postoji povezanost antropometrijskih mera i visine vertikalnog skoka i

maksimalne visine u napadu između elitnih i neelitnih odbojkašica uzrasta do 17 godina, ali je

16


telesna visina jedan od glavnih morfoloških determinanti za postizanje visokog nivoa efikasnosti

u odbojci.

Takođe, rezultati su pokazali da postoji značajna generalna statitistička razlika AM

profila između odbojkašica različitog takmičarskog nivoa i to najviše u telesnoj visini,

bezmasnom tkivu, telesnoj masi i kožnom naboru podlaktice.

Posmatrano sa aspekta selekcije a u funkciji AM prostora, vrhunske odbojkašice moraju

biti nadprosečno visoke i sa morfološkim karakteristikama koje im obezbeđuju nadprosečni

brzinsko - eksplozivni motorički potencijal (Dopsaj, Nešić, Ćopić 2010, 57).

3.5 Motoričke karakteristike odbojkašica

Kako u svakoj sportskoj aktivnosti, tako i u odbojci, nijedan tehnički element se ne

može izvesti bez adekvatne motoričke sposobnosti i u punoj meri ispoljiti bez racionalne tehnike

izvođenja kretanja.

Iz tog razloga se ogleda jedinstvo motorike, tj. uzajamno dejstvo motoričkih sposobnosti

i motoričkih navika, pa je nezamislivo govoriti o razvoju i usavršavanju motoričkih sposobnosti

izolovano od razvoja i usavršavanja motoričkih veština.

Pored toga što između motoričkih sposobnosti i motoričkih znanja postoji uzajamno-

posledična veza izražena kroz objašnjeno jedinstvo motorike, ove dve strane motorike su na

izvestan način i nezavisne jedna od druge.

Ne treba zaboraviti da je motorika jedna celina, koja se često odvaja na opštu i

specifičnu. U odbojci je isto primenjeno, bez obzira na veliki broj teorestkih sporenja oko

terminologije i klasifikacije i različitih pristupa.

U tom smislu valja naglasiti da se pod opštim motoričkim sposobnostima, po svojoj

opštosti, mogu pronaći i kod drugih vrsta sportova. S druge strane, specifi čne motoričke

sposobnosti su one motoričke sposobnosti koje se specifično razvijaju kod svake posebne

sportske grane, s tim što one nisu u potpunosti nove motoričke sposobnosti, već sposobnosti koje

se iz prostora opštih motoričkih sposobnosti, specifičnim treningom „izgrađuju“ ili kombinuju u

specifične motoričke sposobnosti za svaki poseban sport (Bokan, 2009, 118).

17


3.5.1 Opšte motoričke karaktesitike odbojkašica

Opšte motoričke sposobnosti (termin „opšte“ ili „bazične“ motoričke sposobnosti se

ustalio u stručnoj i naučnoj literaturi, i pod njim se podrazumevaju fundamentalne, osnovne,

opšte ili bazične motoričke sposobnosti) su genetski određene u većem ili manjem stepenu, i one

se kao latentne (prikrivene) dimenzije ili svojstva, nalaze zabeležene u genetskom kodu svakog

čoveka, a u neposrednoj testovnoj situaciji ili živoj sportskoj aktivnosti se manifestno ispoljavaju,

otuda izraz manifestne dimenzije.

Na osnovu istraživanja, domaćih i stranih autora, Nićin (2000) navodi jednu opšte-

prihvaćenu strukturu bazičnih motoričkih sposobnosti: koordinacija, snaga, brzina, izdržljivost,

gipkost, ravnoteža, preciznost.

Među autorima koji su se uže bavili odbojkom, u odnosu na iznete opšte zakonitosti iz

antropomotorike i osnova sportskog treninga, navodi se mišljenje Strahonje (1975), koji u

pogledu treninga vrhunske odbojkaške smatra da igrači koji žele postići sportsku formu, u

saglasnosti s kalendarom takmičenja, razvijaju uporedo, na treninzima, opštu i specijalnu fizičku

pripremu, pa i onu tehničku, taktičku i psihičku. Da takav trening čini nedeljivu celinu, uprkos

tome što se pojedine vrste treninga ponekad organizuju zasebno. Opšta fizička priprema razvija

odabranim vežbama bazične i potencijalne funkcije organizma i ona razvija bazičnu snagu,

specifičnu brzinsku snagu, bazičnu izdržljivost i svestranu koordinaciju pokreta.

Generalno posmatrano, koordinacija je osnovni okvir od kojeg zavisi organizacija

aktivnosti, što je i razlog što autori u okviru novijih istraživanja stavljaju ovu motoričku osobinu

na prvo mesto, dok snaga, kao motoričko svojstvo, omogućava visoki intenzitet aktivnosti.

Prava je pak istina, da sve komponente zajedno, doprinose uspešnosti u najvećem broju

aktivnosti, odnosno u najvećem broju sportskih disciplina, pri čemu neke sposobnosti imaju samo

vodeću funkciju, u sadejstvu sa ostalim sposobnostima (princip jedinstva motorike),

(Bokan, 2009, 118).

18


3.5.2 Specifične motoričke sposobnosti

Za svaki element odbojkaške igre karakteristični su taktički problemi i tehničke

veštine/elementi. Postoji više tehničkih elemenata koji se koriste u određenom elementu igre, te

za njihovo uspešno sprovođenje neophodne motoričke sposobnosti- fizičke pripremljenosti.

Pod eksplozivnom snagom se podrazumeva ispoljavanje maksimalne snage za što kraće

vreme. Ova snaga je dominantna u odbojci jer je ovaj sport praćen skokovima i brzim

promenama pravca kretanja. Razvojem ove snage može se poboljšati celokupan rezultat kome se

teži. Urođenost ove snage je velika što nam omogućava malo prostora za njen dodatni razvoj, pa

je od velikog značaja pristupiti njenom razvoju pravilno i u pravo vreme.

Eksplozivna snaga prvenstveno zavisi od broja aktiviranih motornih jedinica, čija je

genetska uslovljenost 80%. To je sposobnost ispoljavanja maksimalne snage za maksimalno

kratko vreme. Pokreti koji se izvode u što kraćem vremenskom intervalu, a gde dominira

eksplozivna snaga su skokovi, trčanja na 100 i 200 m, bacanja u atletici, sportske igre, karate.

Eksplozivna snaga se zadržava do 28. godine, nakon toga opada, da bi se posle 35. godine

smanjila na 60%. Za ovu vrstu snage može se reći da je „generalnog tipa“. Dakle, onaj ko ima

dobar rezultat u skoku u dalj iz mesta, taj ima i dobar smeč u odbojci, jak šut u rukometu i sl. u

Prema Nejiću, Herodeku, Živkoviću i Protiću (2008), faktori koji utiču na eksplozivnu snagu su

morfološke karakteristike (potkožno masno tkivo) i konativne osobine (temperament).

Odbojkaška snaga je delom urođena i delom stečena sposobnost odbojkaša da telom ili

pojedinim delovima izrazi određeni stepen mišićne sile. U svakoj odbojkaškoj tehnici se ispoljava

određena mišićna snaga na karekterističan odbojkaški način. Odbojkaške tehnike se razlikuju po

načinu ispoljavanja mišićne snage u pokretu. Za svaki pokret formira se određeni mišićni

kinetički lanac. U celokupnoj akciji (lokomociji) povezuje se više kinetičkih lanaca u jednu

celinu. Od osnovnog načina delovanja zavise veličina i oblik snage.

Snaga odbojkaša zavisi od dva faktora: stečenih i urođenih. Od naslednih faktora

značajnu ulogu imaju: sastav osnovnih tkiva i urođena sposobnost kordinacije mišićnih

kontrakcija. Od spoljašnjih faktora su bitni: treninzi, stanje treniranosti, materijalni i društveni

faktori.

19


Skočnost je specifičan primer brze snage u ekscentrično – koncentričnim uslovima koja

se javlja u različitim cikli čnim, acikličnim i kombinovanim motoričkim situacijama. Skočnost je

jedan od limitirajućih faktora uspešnosti u odbojkaškoj igri, pa ju je potrebno što je moguće bolje

razviti. Efikasnost skoka prvenstveno zavisi od brzine, visine i tajminga izvođenja skoka. Brzina

skoka u mnogome je determinisana morfološkim karakteristikama igrača (visina, težina, dužina

ekstremiteta i tako dalje), fiziološkim karakteristikama igrača (brzina skraćivanja mišićnih

vlakana) kao i sposobnostima stečenim trenažnim procesima (veličina sile, tehnika izvođenja

strukture pokreta- skoka i tako dalje).

Za visinu skoka značajni su brzina njegovog izvođenja čiji su delovi eksplozivna snaga

ekstenzora nogu, veličina reaktivnog prenošenja zamaha, zalet, dubina počučnja, položaj stopala,

te naskok. Pored navedenih faktora, značajni su i sledeći faktori: telesna visina igrača, dužina

ruku, funkcionalna pokretljivost ramenog pojasa i dužina stopala, kao poluga. Tajming izvođenja

skoka je esencijalni parametar efikasnosti izvođenja strukture pokreta skoka. Najvažniji faktori

skočnosti su: mišićni sistem i nervni sistem.

Zbog velike brzine leta lopte i male putanje traži se od odbojkaša, pre svega, sposobnost

dobrog predviđanja, odnosno postavljanja i reagovanja. Igra u odbrani zahteva dobru

fleksibilnost, koordinaciju i brzinu kretanja, često sa promenom pravca i položaja tela. Reaguje se

brzo iz mesta ili iz kretanja, zavisno od situacije u igri. Uz sve pomenuto od odbojkaša se traži

savršena preciznost u dodavanju i upućivanju lopte, što zahteva izvanrednu fizičku, tehničko-

taktičku i psihološku pripremljenost odbojkaša. Jedna od karakteristika savremene odbojke je da

se njome sve više bave uglavnom izrazito visoki odbojkaši. Prosečne vrednosti visine naprednijih

ekipa kreću se oko 200 cm. Visoki igrači sa više uspeha obavljaju određene zadatke u igri,

posebno na mreži (smeč, blokiranje).

Do sličnih ocena karakterističnih za kondicione sposobnosti mlađih kategorija

odbojkaša, došli su autori Marelić, Đurković i Rešetar (2007). Po njima je opšte poznato, što je i

potvrđeno brojnim istraživanjem, da najveći uticaj na uspeh u ovom sportu imaju longitudinalna

dimenzionalnost skeleta, eksplozivna snaga (tipa skoka u vis i udaraca) te koordinacija,

prvenstveno agilnost. Obeležje koje ima negativan uticaj na uspeh u igri je potkožno masno

tkivo.

20


U sledećoj tabeli možemo videti elemente odbojkaške igre, tehničke elemente i

motoričke sposobnosti neophodne za izvođenje istog (Jovanović, 2010; Silinger, 1999):

Elementi igre

Tehnički elementi/veštine Motori čke sposobnosti

SERVIS � donji (školski)servis � tenis servis � gornji lelujavi servis � skok servis � bočni servis sa rotacijom � bočni lelujavi servis

� eksplozivna - reaktivna snaga nogu (sposobnost skoka iz zaleta)

� eksplozivna – reaktivna - brzinska snaga ruku (pravovremeni brzi udarac po lopti)

� koordinacija pokreta (tajming) (izbačaj lopte – zalet, odraz, udarac, doskok)

� fleksibilnost – pokretljivost (rameni pojas, lakat, ručni zglob)

� fina diferencijacija sile (snažniji – plasirani udarac, odn. optimizacija snaga – preciznost)

PRIJEM SERVISA

� prijem servisa podlakticama

� prijem servisa prstima

� ravnoteža (zaustavljanje u poziciju za prijem) � brzina premeštanaj (1 - 2 koraka bočno –

napred – nazad) � koordinacija celovitog pokreta (pravovremena

procena trajektorije leta lopte, postavljanje tela – ruku u projekciju leta lopte, prijem i usmeravanje lopte prema dizaču)

� brzina pokreta ruku (spajanje ruku i postavljanje u projekciju leta lopte u otežavajućim uslovima kada lopta dolazi bočno ili ispod tela)

� snaga anti-gravitacijskih mišića ruku – nogu (u cilju što bolje amortizacije velike brzine lopte)

DIZANJE Po osnovu usmeravanje lopte :

� dizanje ispred glave � dizanje iznad glave � dizanje iza glave � dizanje u stranu

Po položaju tela u odnosu na podlogu:

� dizanje s podloge � dizanje u skoku � dizanje sa

prizemljenjem

� eksplozivno-reaktivna snaga nogu (dizanje u

skoku nakon naskoka iz jednog koraka)

� brzina pokreta ruku (brza tempo dignuta lopta)

� koordinacija celovitog pokreta (tajming skoka,

optimalizacija odraza, preciznost – brzina)

� brzina premeštanja (brzi dolazak pod loptu iz

raličite udaljenosti od iste)

� brzina reakcije (nakon prijema ili odbrane

saigrača)

21


Po zavisnosti od brzine: � sporo dizanje � ubrzano dizanje � brzo dizanje

Po dužini leta lopte:

� dizanje u dugom luku � dizanje u srednjem

luku � dizanje u kratkom

luku

Po visini lopte:

� dizanje u visokom luku

� dizanje u srednjem visokom luku

� dizanje u niskom luku

NAPAD U zavisnosti od zaleta: � napad iz zaleta � napad iz mesta

U zavisnosti od odskoka: � sunožni odskok � odskok izveden sa

jedne noge U zavisnosti od jačine udarca:

� snažan napad � plasirani napad � napad,,kuvanjem”(laž

ni udarac)

� eksplozivna - reaktivna snaga nogu

(sposobnost skoka iz zaleta)

� eksplozivna - reaktivna - balistička snaga ruku

(pravovremeni brzi i snažni udarac)

� koordinacija celovitog pokreta (procena

podignute lopte, pravovremeni zalet, odraz,

udarac, doskok)

� fleksibilnost – pokretljivost ručnog zgloba

(raznovrsnost usmeravanja lopte)

� agilnost – raznovrsni zaleti i prelazi iz jedne

akcije u drugu

22


U zavisnosti od protivničkog bloka:

� napad blok - aut � napad po vrhovima

prstiju � napad preko bloka � napad guranjem u

protivnički blok U zavisnosti od udaljenosti dizača i smečera:

� napad iz velikog zaleta (6 do 8 m)

� napad iz srednjeg zaleta (3 do 5 m)

� napad iz malog zaleta (2 do 3m)

U zavisnosti od udarnog pokreta:

� napad u pravcu zaleta � napad okretanjem ruke

unutra � napad okretanjem ruke

u polje � bočni napad

BLOK Prema broju učesnika: � individualni blok � dvojni blok � trojni blok

Prema akciji ruku:

� aktivni blok (sadrži zamah rukama prema lopti)

� pasivni blok (nema zamaha)

Prema poziciji blokera na mreži:

� uži sastav blokiranja � širi sastav

blokiranja

� eksplozivna - reaktivna snaga nogu

(sposobnost skoka iz bočnog kretanja)

� brzina pokreta ruku (pružanje gore – napred

preko mreže i brzo povlačenje nazad)

� brzina reakicje (na akciju protivničkog dizača

i smečera)

� ravnoteža u vazduhu (orijentacija u prostoru u

cilju vertikalnog skoka u vazduh)

� koordinacija celovitog pokreta (bočno

kretanje, skok – pružanje ruku, doskok)

23


IGRA U ODBRANI

POLJA

� prijem lopte u stojećem stavu obema rukama

� prijem lopte u stojećem stavu jednom rukom

� prijem lopte obema rukama sa prizemljenjem nazad i u stranu

� prijem lopte jednom rukom sa prizemljenjem nazad i u stranu

� prijem lopte sa prizemljenjem, padom napred – upijač

� Ravnoteža (zaustavljanje u poziciju) � agilnost (brzi prelaz iz početne u finalnu

poziciju, kao i promene pravca kretanja naročito nakon odbijene lopte od bloka ili od saigrača)

� brzina reakcije (nakon akcije protiv dizača i smečera)

� koordinacija celovitog pokreta (analiza situacije – anticipacija – dolazak pod loptu, akcija odbrane)

� snaga anti - gravitacijskih mišića ruku – nogu (u cilju što bolje amortizacije velike brzine lopte)

3.5.3 Morfološke i motoričke razlike po igračkoj funkciji

S obzirom na specifičnosti odbojke, logičan je značajan uticaj pojedinih morfoloških

karakteristika na uspeh u igri. Morfološkom antropometrijom može se prikupiti deo informacija

za primarnu selekciju kandidata za odbojku, ali i informacija koje se mogu koristiti u sekundarnoj

selekciji- specijalizaciji tj. određivanju specifičnih igračkih uloga sa specifičnim igračkim

zadacima. Zadaci su karakteristični za svaku igračku poziciju, pa je i važnost pojedinih

morfoloških mera različita.

Kod istraživanja o morfološkim razlikama prvoligaških odbojkaša po igračkim

pozicijama, dobijeni rezultati potvrđuju hipotezu o postojanju značajnih razlika u prostoru

antropometrijskih karakteristika između ekipa odbojkaša različitih igračkih uloga – funkcija.

Faktor longitudinalne dimenzionalnosti skeleta je identifikovan kao jedini na kojem se igračke

pozicije značajno razlikuju. Pozicija srednjih blokera postigla je značajno više rezultate od svih

ostalih, osim pozicije korektora. Dobijene informacije mogu poslužiti kao normativne vrednosti

te kao podrška u usmeravanju igrača prema određenoj igračkoj ulozi u cilju optimalnosti

24


njihovog situacijskog učinka, te postizanju optimalnih takmičarskih rezultata u sportskoj karijeri

(Ðurković , Marelić, Rešetar, 2012, 72).

Specifični zadaci koje igrači izvode za vreme igre karakteristični su za svaku igračku

poziciju, pa je i važnost različitih morfoloških mera različita.

Ako se uzme primer libera i srednjeg blokera, libero ne učestvuje u igri na mreži, te

telesna visina nije ključna za tu igračku poziciju.

Suprotno tome, srednji blokeri ključni su u fazi bloka, te o njihovoj anticipaciji,

sposobnosti brze reakcije i maksimalnog dohvata ponajviše zavisi učinak u ovoj fazi igre.

Najčešće su najviši igrači u ekipi. Međutim, srednji blokeri igrači primarno ne učestvuju u fazi

prijema, a u zadnjoj liniji ih menja - nadopunjava upravo libero. Za srednje blokere nije

karakteristično spajanje ruku, prilikom odigravanja lopte podlakticama, što je kod libera

imperativ.

Primači - napadači učestvuju u prijemu servisa, takođe napadaju i blokiraju, dakle kod

ove pozicije ostaje zahtev mogućnost spajanja podlaktica u cilju što bolje kontrole lopte i

preciznosti odbijanja, no pri tome je itekako potrebna visina tela da bi se zadaci na mreži mogli

uspešno realizovati.

Korektor je napadački lider. Da bi uspešno obavio svoje specifične zadatke, osim visine

mora imati i mogućnost generisanja velike sile prilikom udarca što često zavisi od različitih

morfoloških karakteristika– telesnoj visini, telesnoj težini, veličini različitih segmenata tela...itd.

Primarni zadatak dizača je organizacija igre tj. optimalna distribucija lopti za izvođenje

napada ili kontranapada. Iako visoki rezultati u varijablama koje opisuju longitudinalnu

dimenzionalnost skeleta nisu ključni kod ove igračke uloge, jer igrači primarno ne učestvuju u

napadačkim akcijama, oni su itekako dobrodošli, jer omogućavaju dizačima lakše dizanje lopti

koje su upućene oštrijom putanjom i nešto više iznad mreže. Iz odbojkaške prakse je poznato da

dizanje u skoku smanjuje vreme reakcije protivničkog bloka i odbrane. Osim toga, viši dizači

imaju veću mogućnost drugom loptom - kuvanjem mogućnost efikasnije igre protiv krajnjih

protivničkih napadača koji po pravilu dobijaju najveći broj lopti.

Pojedina istraživanja upućuju na indikacije da viši igrači generalno postižu bolje rezultate

u aktivnostima sa značajnim udelom snage u odbojci.

25


Na osnovu deskriptivnih rezultata može se zaključiti da je grupa srednjih blokera najviša,

najteža, te ima najveći raspon ruku i najduže ekstremitete. Vrlo slični, ali ipak nešto niži rezultati

karakterišu poziciju korektora.

Rezultati pozicije primača– napadača i dizača gotovo su identični i niži su od prethodno

spomenutih dveju pozicija, dok su igrači libera postigli najniže rezultate u svim merenim

varijablama koje imaju snažnije projekcije na faktor longitudinalne dimenzionalnosti skeleta.

Dobijeni rezultati vrlo su slični dosada objavljenim istraživanjima na vrhunskim

odbojkašima. Pozicije srednjeg blokera i korektora imaju najviše rezultate u pokazateljima koje

se odnose na većinu varijabli kojima su mereni dijametri zglobova. U većini varijabli kojima su

mereni opsezi segmenata tela, najveći rezultati mogu se registrovati kod korektora, što je vrlo

indikativno, s obzirom da je dotični tip igrača osnovni napadač koji najviše napada protiv

dvojnog i trojnog bloka, te mora imati izuzetno prodoran smeč.

Pripadnost pojedine odbojkašice jednoj od grupa utvrđena je obzirom na plasman ekipe i

status igračice u svojoj ekipi. Rezultati su pokazali da se odbojkašice različite situacijske

uspešnosti značajno razlikuju u visini tela, dok u visini dohvata za smeč i blok nisu dobijene

značajne razlike (Jurko, Grgantov i Čular, 2008).

Cilj istraživanja koje su sproveli Trajković, Milanović, Sporiš i Radisavljević (2011) bilo

je utvrđivanje razlika između funkcija igrača, u sastavu tela i izvođenju skokova mladih elitnih

odbojkaša. Istraživanje je sprovedeno na igračima mlade nacionalne reprezentacije Srbije (n=28,

prosečni uzrast=15.68±0.47 godina). Igrači su kategorizovani kao srednji blokeri (n=7),

dijagonalni smečeri (n=5), spoljni smečeri (n=8), serviseri (n=6) i liberi (n=2). Srednji blokeri i

dijagonalni smečeri su najviši rastom (201.57±4.92 cm; 203.00±4.41 cm) i najteži (86.14±6.79

kg; 91.60±6.69 kg) igrači u selekciji. Najniže vrednosti visine i mase tela su pronađene kod

libera. Rezultati postotka masnog tkiva pokazali su najmanje vrednosti kod libera (11.60±3.06), a

najviše kod dijagonalnih napadača (14.00±1.64). Rezultati testa izvođenja skokova pokazali su

slične vrednosti za sve pozicije u ekipi bez statistički značajne razlike. Statistički značajna razlika

je pronađena među pozicijama za visinu i masu tela, kao i za maksimalni dohvat.

26


Slične rezultate možemo videti (tabela 1) kod ženskog Odbojkaškog kluba”Crvena

zvezda”, koji je prvak države u takmičarskoj 2012/2013.

Tabela 1

Ime i prezime Godina rođenja

Visina Težina Dohvat za smeč

Dohvat za blok

Pozicija Tamičarski brojevi

1. Jadranka Budrović 1992 195 84 302 287 bloker 1

2. Katarina Čanak 1995 189 66 290 280 bloker 3

3. Katarina Marinković 1996 186 72 290 280 primač 4

4. Mina Popović 1994 187 70 297 285 bloker 5

5. Maja Simić 1995 182 64 278 260 tehničar 6

6. Jelena Novaković 1996 189 70 290 275 korektor 7

7. Teodora Pušić 1993 170 62 267 255 libero 9

8. Sara Vojnić Pučar 1996 183 70 295 285 primač 10

9. Ana Bjelica 1992 192 78 304 290 primač 11

10. Jovana Stevanović 1991 192 70 303 289 bloker 12

11. Milica Kubura 1995 192 77 297 280 korektor 13

12 Nadica Dragutinović 1995 161 60 255 240 libero 14

13. Ljubica Kecman 1993 180 66 300 281 primač 15

14. Nikolina Lukić 1994 181 65 285 280 primač 17

15 Julija Milovits 1990 186 73 305 294 tehničar 18

Prosečna visina u ovoj ekipi je 184.33cm, prosečna težina 69,8 kg, prosečan dohvat za

smeč je 290,5 cm a prosečan dohvat za blok je 277,4 cm. Po pozicijama igrača i aritmetičkoj

sredini ovde se potvrđuje da su srednji blokeri najviši igrači (190,75cm), zatim korektori

(190,5cm), primači (184,4cm), tehničari (184cm) i na kraju libero (165,5cm). Ako se analizira

dohvat za smeč, razlika je takođe primetna po pozicijama gde srednji blokeri imaju prosek

(298cm), primači (294cm), tehničari (291cm), korektori (293,5 cm), a najmanje libero (261 cm).

27


Prikaz telesne visine i mase seniorske ekipe 2012/2013 ŽOK ”Vojvodin “ - Novi Sad

Tabela 2

Broj dresa

Ime i prezime Visina Težina Pozicija Datum rođenja

1 Danijela Perišić 174cm 59kg tehničar 02/02/1989

2 Ivana Purić 179cm 65kg bloker 22/09/1996

3 Nikolina Nikolić 169cm 69kg tehničar 23/02/1995

4 Jelena Stanarević 170cm 58kg libero 28/07/1995

5 Aleksandra Gligorić 186cm 73kg bloker 10/03/1995

6 Dunja Šobot 177cm 61kg korektor 24/12/1995

7 Marija Pilipović 177cm 67kg bloker 15/02/1993

8 Maja Babić 179cm 69kg korektor 15/02/1994

9 Mina Grguri 189cm 85kg bloker 09/02/1994

10 Isidora Egić 175cm 57kg primač 10/07/1987

11 Marija Vujnović 179cm 63kg primač 11/05/1997

12 Sara Jovičić 176cm 66kg primač 21/05/1996

13 Jelena Malidžan 175cm 66kg primač 09/01/1995

14 Dolores Kopren 172cm 62kg tehničar 04/05/1996

15 Katarina Nešković 166cm 55kg libero 05/07/1996

16 Andrea Kalman 174cm 63kg primač 08/10/1995

Analizirajući ženski Odbojkaški klub,”Vojvodina”(Tabela 2), primetno je da su

parametri manji u određenom morfološkom prostoru (telesna visina) što se značajno razlikuje od

navedenih rezulatata ženskog Odbojkaškog kluba,,Crvena Zvezda”. Upravo je i to jedan od

razloga imajući u vidu važnost ovih karakteristika za uspeh ekipe da one igraju Prvu ligu Srbije

(jedan rang niže od ŽOK Crvene zvezde), gde su sezonu 2012/2013, završile na devetom mestu.

Prosečna visina ove ekipe je 176,06 cm, što je manje od navedene ekipe u Super ligi za 8,27 cm,

ali što je još važnije u ekipi Vojvodine nema mnogo odstupanja u visini, sem kod blokera koje su

samo za 3 cm niže od ekipe Crvene zvezde, dok su ostale pozicije, pre svega tehničari i korektori,

28


značajno niže. To je očigledno nedovoljno za ostvarivanje značajnih rezultata, a pogotovo uspeha

prvaka države ili reprezentativnog nivoa.

Posmatrano sa aspekta selekcije, a u funkciji AM prostora, vrhunske odbojkašice moraju

biti nadprosečno visoke i sa morfološkim karakteristikama koje im obezbeđuju nadprosečan

brzinsko - eksplozivni motorički potencijal (Dopsaj, Nešić i Ćopić, 2010).

Dobijeni rezultati potvrđuju hipotezu o postojanju značajnih razlika u prostoru

antropometrijskih karakteristika između odbojkaša različitih igračkih pozicija koja je potvrđena u

nizu prethodnih istraživanja. Te razlike uzrokovane su specifičnim zadacima svake od testiranih

igračkih pozicija. Faktor LDS identifikovan je kao jedini na kojem se igračke pozicije značajno

razlikuju (Ðurković T, Marelić N, Rešetar T, 2012, 76).


može doći do punog izražaja, kako u individualnom tako i u ekipnom smislu.

29


4. PREDMET I PROBLEM ISTRAŽIVANJA

4.1 Predmet istraživanja

Predmet ovog istraživanja je upoređivanje dve takmičarske ekipe istog amaterskog

kluba, različite po uzrasnoj kategoriji sa aspekta određenih morfoloških i motoričkih

karakteristika.

4.2 Problem istraživanja

Problem ovog istraživanja je ispitati i utvrditi određene morfološke i specifične

motoričke karakteristike odbojkašica jednog amaterskog kluba.

Ovim istraživanjem treba ustanoviti da li ima razlika u navedenim karateristikama

odbojkašica, imajući u vidu da seniorke i kadetkinje su ili bi trebale biti različito godište, kao i

različitog trenažnog i igračkog staža.

Takođe, dobijeni rezultati, bi mogli da odgovore na pitanje da li igračice ovog kluba

imaju slične sposobnosti i koliko se one razlikuju od igračica višeg i najvišeg ranga, te i njihovo

upoređenje po pozicijama koje igraju u samom klubu i upoređenja sa rezultatima igračica višeg

nivoa takmičenja.

Uzorak koji se ispituje su sem seniorki, koji bi već trebali imati izgrađenu ulogu u

takmičenju i kadetkinje. To je uzrast gde se iz univerzalnog modela igranja prelazi u

specijalizovani model.

Uzimajući dobijene rezultate određenih morfoloških i motoričkih osobina i njihovo

upoređenje sa igračicama seniorskog uzrasta, pogotovo sa igračicama višeg nivoa takmičenja,

može se pokazati put pronalaženja odgovarajuće igračke funkcije, koja može biti presudna, kako

za karijeru i uspeh same igračice, tako i tima za koji igra.

30


4.3 Cilj istraživanja

1. Ispitati postoje li statističke i značajne razlike u pojedinim morfološkim osobinama

odbojkašica u sedam varijabli u odnosu na različite takmičarske selekcije - kategorije jednog

kluba

2. Ispitati postoje li statističke i značajne razlike u pojedinim specifičnim motoričkim

sposobnostima odbojkašica u dve varijable između različitih selekcija - kategorija jednog kluba

4. 4 Zadaci istraživanja

1. Ispravno i bez grešaka sprovesti sva merenja ispitanika u sedam varijabli morfološkog prostora

i dve varijable specifičnog motoričkog prostora.

2. Utvrditi morfološki status odbojkašica i razlike među dve takmičarske selekcije - kategorije

istog kluba.

31


5. HIPOTEZE

H-1 Ne očekuju se značajne razlike u rezulatima merenja pomenutih varijabli u kategorijama

seniorki i kadetkinja kluba OK”Senta” .

H-2 Očekuju se značajne razlike u rezulatima u odnosu na vrhunske ekipe Super i Prve lige

Srbije.

H-3 Očekuje se razlika morfoloških karakteristika i specifičnih motoričkih aktivnosti odbojkašica

u odnosu na igračke funkcije

32


6. METODE ISTRAŽIVANJA

Uzimajući u obzir da su dosadašnja saznanja ukazala da morfološke i motoričke

karatkeristike sportista, ne može uticati izolovano bez odgovarajuće promene u nekim drugim

antropometričkim dimenzijama, uzet je interdisciplinarni pristup.

Postići dobar rezultat u nekoj motoričkoj aktivnosti je rezultat nivoa razvijenosti onih

dimenzija koje učestvuju u toj aktivnosti, kao i njihovih međusobnih relacija. Uspeh zavisi od

mnogo faktora, te se ova vrsta istraživanja može smatrati primarnom ili preduslovom za

aktiviranje i ostalih potencijala, zarad postizanj zadatog cilja, odnosno što boljeg uspeha.

Merenja se koriste kao skup radnji koje je potrebno obaviti da se realizuju merenja

odgovarajućih antropomotoričkih sposobnosti, osobina i karakteristika i uslova koje su u relaciji

ili prate odgovarajuće subjekte u realizaciji odgovarajućih kinezioloških aktivnosti.

6.1 Uzorak ispitanika

Uzorak čine 24 odbojkašice Odbojkaškog kluba ”Senta” iz Sente. Sve igračice su

aktivne članice kluba od kojih su 12 igračica kadetkinje uzrasta do 16 godina i dvanaest igračica

seniorske kategorije uzrasta do 18 godina.

Obe kategorije su takmičarske u 2012/2013. Seniorska ekipa je igrala Drugu

vojvođansku ligu – grupa sever, sa osvojenim drugim mestom na kraju sezone, dok su kadetkinje

igrale regionalnu ligu za mlađe selekcije, sa osvojenim četvtim mestom. Seniorke imaju

trenažnog staža tri godine, dok kadetkinje samo godinu dana i prvu godinu ligaškog takmičenja.

Sve odbojkašice koje čine uzorak, treniraju tri puta nedeljno i čine prve generacije

odbojkašica u Senti, jer taj sport dosad nije postojao u opštini Senta.

Upoređenje se vrši između kategorije istog kluba i odbojkaških klubova OK” Crvena

Zvezda” i OK”Vojvodina” u morfološkom i motoričkog prostoru, u onim varijablama koje su

dostupne za analizu.

33


6. 2. Uzorak varijabli

Za ovo istraživanje primenjen je skup od pet varijabli iz oblasti morfoloških

karakteristika i dve varijable iz oblasti opštih motoričkih sposobnosti i dve od specifičnih

motoričkih sposobnosti.

Ukupno devet varijabli i to :

� morfološke varijable :

1. telesna masa (TM)

2. telesna visina (TV)

3. procenat vode (PV)

4. mišićna masa (MM)

5. procenat kosti (PK)

� opšte motoričke sposobnosti:

6. stojeća visina dohvata s jednom rukom (VDJ)

7. stojeća visina dohvata s dve ruke (VDD)

� specifične motoričke sposobnosti :

8. dohvat za smeč (DS)

9. dohvat za blok (DB)

Testiranje je obavljeno u prostorijama fiskulturne sale OŠ ,,Stevan Sremac“ u Senti, u

maju mesecu 2013. Merenje morfoloških dimenzija se radilo po internacionalnim standardima

biološkog programa (IBP). Motorička merenja su modifikovana prema Metikošu i sar. (1989) i

preuzeti od Marelić N, Đurković T. Rešetar T (2008),,Razlike u kondicijskim sposobnostima i

morfološkim karakteristikama odbojkašica različitog statusa u ekipi” i od projekta magistarskog

34


rada Vujmilović A. (2012) ,,Relacije telesnih dimenzija i specifičnih motoričkih sposobnosti

odbojkašica – kadetkinja u odnosu na igračku poziciju”.

Prikaz rezulatata merenja seniorske ekipe OK ”Senta”

Tabela 3

RB Ime i prezime

takmičara God.

Igračka pozicija

Kat. TM TV PV MM PK VDJ VDD DS DB

1. Andreja Manojlović 1995 tehničar sen. 58,3 181 63.4 23.2 12,0 235 230 277 275 2. Agota Farkaš 1997 tehničar sen. 64,9 172 58.5 24.9 12.1 217 214 269 250 3. Tijana Matić 1996 primač sen. 61.8 169 56.6 23.4 10.5 215 213 264 250 4. Virdžinija Stantić 1995 korektor sen. 73,7 164 50.7 25.7 9.7 214 212 255 243 5. Melita Knipl 1995 tehničar sen. 59.6 171 58.5 23.9 11.0 218 217 256 245 6. Andrea Terek 1997 libero sen. 56,4 161 56.4 21.5 10.3 205 203 243 236 7. Horti Katalin 1998 primač sen. 96,4 172 52.4 25.7 10.5 223 220 268 253 8. Nikolina Živanović 1995 korektor sen. 82,9 172 50.4 28.7 9.5 215 213 254 245 9. Nikolet Reković 1997 korektor sen. 60.2 169 53.5 26.7 10.4 214 212 256 245 10. Reka Buranj 1995 libero sen. 66.0 175 57.1 24.7 10.8 214 211 256 247 11. Jelena Đurović 1996 primač sen. 56.6 169 57.5 23.0 10.6 215 213 267 250 12. Nikolina Stančević 1995 korektor sen. 60.2 169 56.3 21.9 11.2 220 217 276 271

Prikaz rezultata merenja kadetske ekipe OK ”Senta”

Tabela 4

Red broj

Ime i prezime takmičara

God. Igračka pozicija

Kat. TM TV PV MM PK SVJ SVD DS DB

1. Luca Nađ Abonji 1998 libero kad. 55.6 163 57.5 21.5 10.5 213 210 245 239

2. Nikolet Černak 1998 korektor kad. 71.3 175 52.0 25.5 9.6 222 220 264 258

3. Dominik Černak 2000 libero kad. 71.1 159 50.3 25.1 9.1 203 200 235 228

4. Jovana Nenadić 1997 korektor kad. 56.8 182 64.4 22.2 11.0 237 234 277 260

5. Sič Šara 1998 primač kad. 57.3 171 61.0 22.8 11.1 222 220 261 253 6. Reka Repaš 1999 primač kad. 38.4 153 63.3 21.9 11.9 198 194 248 235

7. Tijana Ljesar 2000 tehničar kad. 61.4 168 56.2 23.1 10.1 216 213 250 240

8. Maja Umićević 1999 tehničar kad. 46.9 166 65.3 19.9 11.8 217 214 261 252

9. Silivia Horvat 1999 primač kad. 61.6 170 57.7 23.7 10.4 213 211 253 243

10. Milica Opančar 1999 primač kad. 39.5 176 66.1 17.2 11.9 198 195 234 226

11. Ines Kočiš 1998 bloker kad. 62.9 179 63.2 24.2 12.5 236 233 276 259

12. Tamara Milanović 2000 primač kad. 56,1 168 56.2 24.1 10.1 215 212 249 236

35


6.3 Metode obrade podataka

Tabele predstavljaju skup centralnih i disperzionih parametara primenjenih morfoloških i

motoričkih varijabli na ukupnom uzorku u (tabeli 5) i po takmičarskim kategorijama (tabela 6).

Analiza dobijenih podataka urađena je uz pomoć programa SPSS 19.0.

Deskriptivnom statistikom utvrđeni su osnovni centralni i disperzioni parametri:

� broj ispitanika (N),

� raspon (Range),

� minimalna vrednost (Minimum),

� maksimalna vrednost (Maximum),

� aritmetička sredina (Mean),

� standardna greška aritmetičke sredine (Std.Error),

� standardna devijacija (Std.Deviation),

� varijansa (Variance).

Normalnost distribucije varijabli ispitivana je na osnovu sledećih mera:

� koeficijent zakrivljenosti (Skewness),

� koeficijent izduženosti (Kurtosis).

36


7. REZULTATI ISTRAŽIVANJA

Skup centralnih i disperzionih parametara primenjenih morfoloških i motoričkih varijabli na ukupnom uzorku

Tabela 5

Varijable N Range Min. Max. Mean Std.Error Std.Dev. Variance Skewness Kurtosis K.V. Tel.masa (kg) 24 58 38,4 96,4 61,50 2,499 12,245 149,940 0,754 2,349 19,9%

Tel.visina (cm) 24 29 153 182 169,75 1,378 6,752 45,587 -0,393 0,649 4,0% Procenat vode (%)

24 15,8 50,3 66,1 57,69 0,975 4,776 22,806 0,156 -0,848 8,3%

Mišićna masa (kg)

24 11,5 17,2 28,7 23,52 0,479 2,344 5,497 -0,441 1,635 10,0%

Procenat kosti % 24 3,4 9,1 12,5 10,78 0,185 0,905 0,819 0,181 -0,674 8,4% Stojeća visina dohvata jednom rukom (cm)

24 39 198 237 216,46 2,047 10,026 100,520 0,307 0,636 4,6%

Stojeća visina dohvata s dve ruke (cm)

24 40 194 234 213,79 2,028 9,934 98,694 0,097 0,651 4,6%

Dohvat za smeč (cm)

24 43 234 277 258,08 2,542 12,455 155,123 -0,147 -0,575 4,8%

Dohvat za blok (cm)

24 49 226 275 247,46 2,429 11,902 141,650 0,441 0,400 4,8%

Tabela 5 predstavlja skup centralnih i disperzionih parametara primenjenih morfoloških

i motoričkih varijabli na ukupnom uzorku. Za sve varijable su izračunate sledeće vrednosti:

raspon, minimalna i maksimalna vrednost, aritmetička sredina, standardna greška aritmetičke

sredine, standardna devijacija, varijansa, skewness, kurtosis i koeficijent varijacije.

Izračunavanjem koeficijenata varijabilnosti primenjenih morfoloških i motoričkih

varijabli, odnosno koliki procenat aritmetičke sredine iznosi vrednost standardne devijacije,

dobijeno je da mera za procenu tel. mase (kg) najviše varira, ali u granicama normale, jer je KV

manje od 30% (Std. Deviation: 12,245; Mean: 61,50; Koef. Varij. 19,9%).

Normalitet distribucije testiran je na osnovu skewnessa i kurtosisa. Analizirajući

vrednosti skewnessa, tj. analizirajući parametre normaliteta raspodele rezultata, vidljivo je da se

vrednosti skewnessa za većinu varijabli kreću oko nule, a to nam govori o normalnoj distribuciji.

Analizirajući vrednosti kurtosisa možemo reći da se distribucija kod većine varijabli statistički ne

37


razlikuje od normalne. Nešto veće vrednosti i homogenizaciju rezultata možemo videti kod

varijabli tel. masa (kg) i mišićne mase, što ukazuje na leptokurtičnost distribucije.

Centralni i disperzioni parametri primenjenih morfoloških osobina i motoričkih sposobnosti prema takmičarskoj katetgoriji

Tabela 6

Varijable Kat. N Range Min. Max. Mean Std.Error Std.Dev. Variance Skewness Kurtosis K.V.

Tel.masa (kg) kad 12 32,9 38,4 71,3 56,58 3,057 10,590 112,144 -0,472 -0,310 18,7%

Tel.visina (cm) kad 12 29 153 182 169,17 2,402 8,321 69,242 -0,371 -0,077 4,9%

Procenat vode (%)

kad 12 15,8 50,3 66,1 59,43 1,511 5,235 27,404 -0,393 -1,001 8,8%

Mišićna masa (kg)

kad 12 8,3 17,2 25,5 22,60 0,670 2,321 5,389 -1,133 1,545 10,3%

Procenat kosti (%)

kad 12 3,4 9,1 12,5 10,83 0,301 1,044 1,090 -0,001 -0,961 9,6%

Stojeća visina dohvata jednom rukom (cm)

kad 12 39 198 237 215,83 3,641 12,612 159,061 0,253 -0,305 5,8%


kad 12 40 194 234 213,00 3,701 12,820 164,364 0,157 -0,398 6,0%

Dohvat za smeč (cm)

kad 12 43 234 277 254,42 4,016 13,912 193,538 0,237 -0,601 5,5%

Dohvat za blok (cm)

kad 12 34 226 260 244,08 3,469 12,019 144,447 -0,019 -1,410 4,9%

Tel.masa (kg) sen 12 40,0 56,4 96,4 66,42 3,518 12,187 148,534 1,714 2,496 18,4%

Tel.visina (cm) sen 12 20 161 181 170,33 1,453 5,033 25,333 0,216 1,529 3,0%

Procenat vode (%)

sen 12 13,0 50,4 63,4 55,94 1,066 3,692 13,632 0,175 0,273 6,6%

Mišićna masa (kg)

sen 12 7,2 21,5 28,7 24,44 0,595 2,062 4,254 0,557 0,186 8,4%

Procenat kosti (%)

sen 12 2,6 9,5 12,1 10,72 0,227 0,785 0,616 0,433 0,010 7,3%

Stojeća visina dohvata jednom rukom (cm)

sen 12 30 205 235 217,08 2,047 7,090 50,265 1,257 3,824 3,3%


sen 12 27 203 230 214,58 1,840 6,374 40,629 0,929 3,192 3,0%

Dohvat za smeč (cm) sen 12 34 243 277 261,75 2,908 10,074 101,477 -0,076 -0,469 3,8%

Dohvat za blok (cm)

sen 12 39 236 275 250,83 3,252 11,264 126,879 1,368 1,471 4,5%

Rezultati u tabeli 6 predstavljalju skup centralnih i disperzionih parametara primenjenih

morfoloških i motoričkih varijabli prema selekciji. Za sve varijable su izračunate sledeće

38


vrednosti: raspon, minimalna i maksimalna vrednost, aritmetička sredina, standardna greška

aritmetičke sredine, standardna devijacija, varijansa, skewness, kurtosis i koeficijent varijacije.

Izračunavanjem koeficijenata varijabilnosti primenjenih morfoloških i motoričkih

varijabli, odnosno koliki procenat aritmetičke sredine iznosi vrednost standardne devijacije,

dobili smo da mera za procenu tel. mase (kg) najviše varira, ali u granicama normale, jer je KV

manje od 30% za kadetkinje (Std. Deviation: 10,590; Mean: 56,58; Koef. Varij. 18,7%), kao i za

seniorke (Std. Deviation: 12,187; Mean: 66,42; Koef. Varij. 18,4%).

Normalitet distribucije testiran je na osnovu skewnessa i kurtosisa. Analizirajući

vrednosti skewnessa, tj. analizirajući parametre normaliteta raspodele rezultata, vidljivo je da se

vrednosti skewnessa za većinu varijabli kreću oko nule, a to nam govori o normalnoj distribuciji.

Opservacijom prikazanih rezultata možemo videti da manja odstupanja u grupi kadetkinja sa

pozitivnom asimetrijom, ima varijabla mišićna masa, a u grupi seniorki varijable tel. masa (kg),

stojeća visina dohvata jednom rukom i dohvat za blok.

Analizirajući vrednosti kurtosisa možemo reći da se distribucija kod većine varijabli

statistički ne razlikuje od normalne. Nešto veće vrednosti i homogenizaciju rezultata možemo

videti kod kadetkinja kada su u pitanju varijable procenat vode, mišićna masa i dohvat za blok, a

u grupi seniorki kod varijabli tel. masa (kg), tel. visina (cm), stojeća visina dohvata jednom

rukom, stojeća visina dohvata s dve ruke i dohvat za blok, što ukazuje na leptokurtičnost

distribucije.

39


8. DISKUSIJA

Dobijeni rezultati pokazuju da nema značajne razlike ni po jednoj varijabli između

seniorske i kadetske ekipe. U malom procentu igračice seniorke imaju bolje rezulate kod mišićne

mase i dohvata za blok.

Za razliku od kadetske ekipe, seniorska ekipa nema limit po godištu, međutim, ipak

nema veće razlike u godinama, što ukazuje da su igračice podeljene po igračkom i trenažnom

stažu, a ne po drugim parametrima. Ako se uporede igračke pozicije, obe ekipe imaju igračice

bez značajne razlike morfoloških i motoričkih karateristika. Sve ovo ukazuje da seniorska ekipa

ima veći trenažni i takmičarski staž, te je po osnovu toga izvršena selekcija . Ona verovatno

ostvaruje bolje rezulate, jer igru zasniva na uvežbanoj i organizovanoj igri i taktici te se i tehnički

elementi izvode sigurnije i efikasnije.

Kadetska ekipa je u fazi obuke osnovnih tehničkih elemenata i početka izbora iz opšte u

specijalizovane igračke uloge, te je to pretpostavka lošijih rezulata i situacione efikasnosti.

Prethodno navedeno ukazuje na to da su rezultati pokazatelj rada jednog amaterskog

kluba, koji je tek osnovan i koji treba da radi na omasovljavanju i stručnom kontinuiranom radu i

time omogući različite takmičarske kategorije, radi moguće selekcije za seniorsku ekipu i dalje

napredovanje. Sem biloškog i motoričkog - morfološkog razvoja, trebalo bi da postoje značajnije

razlike po godištima i kategorijama usled trenažnog i takmičarskog ciklusa. Igračice mogu

poboljšati, pre svega telesnu masu, samim tim i druge morfološke parametre sem visine,

poboljšati dohvat za smeč i blok i time rezultate u tekućim takmičenjima.

Ako se navedeni rezultati istraživanja uporede sa ekipama ŽOK”Vojvodina” i ŽOK

”Crvena zvezda”, tačno se može videti da su dobijeni rezultati u morfološkom i motoričkom

prostoru bliži ekipi niže rangiranoj ŽOK”Vojvodina”, a sa značajnom razlikom u odnosu na ŽOK

”Crvena zvezda”. Ono što je isto su godišta igračica, uz konstataciju da veliki broj igračica

kadetske i juniorske kategorije igraju za seniorke.

Uzimajući naučna istraživanja slične tematike, Grgantov, Katić, Janković (2006) su

imali za cilj utvrditi razlike u morfološkim varijablama i varijablama za procenu kvaliteta

odbojkaških tehnika mladih odbojkašica u odnosu na starost i situacionu uspešnost, te utvrditi

uticaj kvaliteta tehnike na situacionu efikasnost. U tu svrhu je korištena grupa od 13 morfoloških

40


mera i grupa od šest elemenata tehnike. Uzorak je bio na 246 odbojkašica od kojih su 32 mlađe

kadetkinje starosti 12-13 godina, 147 mlađih kadetkinja starosti 14 - 15 godina i 14 juniorki u

starosti 18 - 19 godina. Utvrđeno je da se odbojkašice različitih uzrasnih kategorija značajno

razlikuju u varijablama koje procenjuju longitudinalnu dimenzionalnost skeleta, volumen i masu

tela, kao i svim testovima za procenu odbojkaških tehnika.

Mladenović - Ćirić i Đurašković (2008) su sproveli istraživanje na 40 devojčica

selektovanih za odbojku u jednom niškom odbojkaškom klubu. Prosečna starost devojčica se

kretala od 9 do 12 godina. Izmereno je 20 antropometrijskih varijabli standardnim instrumentima

po metodologiji koju preporučuje Internacionalni biološki program (Weinwer, Lourie, 1969) i

dve izvedene varijable i to konačnu visinu i indeks stanja uhranjenosti. Analizom dobijenih

rezultata morfoloških karateristika i fukcionalnih sposobnosti spontano selekcionisanih devojčica

za odbojku, zaključeno je da je to slaba baza za odbojku. Predviđene konačne visine sa rasponom

od 159 do 171 cm, ne odgovaraju zahtevima savremene odbojke. Rezultati su bili nešto iznad za

dat pol i uzrast, što je dobra baza za sportove tipa izdržljivosti, te su smatrali da takvu decu treba

uputiti ka drugim sportovima.

Kod navedenog istraživanja u OK”Senta”, treba imati na umu da uzorak nije tako

značajan u smislu broja ispitanika, kao i da su merenja, pre svega mišićne mase, procenta vode i

kostiju rađena na instrumentima koji nisu precizni u toj meri, kako je to slučaj sa savremenim

mernim instrumentima. Klub je nedavno poče sa radom, bez posebne baze i broja takmičarskih

kategorija, te je nelogično očekivati da budu značajne razlike u varijablama koje se mogu

poboljšati trenažnim ciklusima. Odbojkaški sport nema tradiciju u ovoj opštini, samim tim

sportske navike po pitanju ishrane, kontinuiranog trenažnog procesa i motivisanosti za ostvarenje

vrhunskih rezultata. Geografski prostor u kome se nalazi Senta i stanovništvo u njoj nije

karakteristično, odnosno ispod je u faktoru proseka longitudinalne dimenzionalnosti skeleta,

nephodnog za značajna ostvarenja u odbojci.

Sve ukupno, uzimajući u obzir dosadašnja istraživanja o faktorima uspeha odbojkašica,

sprovedeno istraživanje u navedenom klubu i dostupnim podacima o više rangiranim ženskim

ekipama u zemlji, igračice OK”Senta” nemaju potrebne morfološke i motoričke sposobnosti i

karakteristike za ostvarivanje značajnih rezultata.

41


9. ZAKLJUČAK

Odbojka, kao i svi ostali sportovi, zahteva određeni nivo morfoloških i motoričkih

karakteristika, radi što boljeg i uspešnijeg delovanja u situacionim uslovima i ostvarivanje

rezultata.

Kroz razvoj i trenažni proces, specijalizacija uloge igrača, predstavlja kompleksan

proces sa naglaskom na fazu izbora i formiranje igrača, i odabirom uloge gde se mogu

maksimalno iskoristiti njihove predispozicije.

Moderna odbojka preudicira od igrača univerzalnost u obavljanju svih tehničkih i

taktičkih radnji, uprkos tome identifikovala je niz specifičnih funkcija, odnosno ulogu i mesto u

timu, koji su dovele do stvaranja igračkih pozicija.

S obzirom na specifičnosti odbojke logičan je značajan uticaj pojedinih morfoloških

karakteristika na uspeh u igri. Morfološkom antropometrijom može se prikupiti deo informacija

za primarnu selekciji kandidata za odbojku, ali i informacije koje se mogu koristiti u sekundarnoj

selekciji- specijalizaciji tj. određivanju specifičnih igračkih funkcija sa specifičnim igračkim

zadacima. Zadaci su karakteristični za svaku igračku poziciju, pa je i važnost pojedinih

morfoloških mera različita.

Analizom dobijenih rezultata morfoloških i motoričkih karakteristika odbojkašica

OK”Senta”, potvrđena je hipoteza (H1), gde nema značajnije razlike u sposobnostima između

kategorija jednog kluba.

Takođe, rezultati su pokazali da postoji generalna statitistički značajna razlika AM

profila između odbojkašica različitog takmičarskog nivoa i to najviše u telesnoj visini,

bezmasnom tkivu, telesnoj masi i kožnom naboru podlaktice.

Dobijenim rezultatatima i upoređivanjem sa klubovima višeg takmičarskog nivoa

potvrđena je hipoteza (H2), gde postoje razlike u morfološkom i motoričkim sposobnostima, u

odnosu na nivo takmičenja.

Odbojka je sportska igra koja se odvija preko mreže visoke 224cm (za žene). Zbog toga

visina dohvata iznad mreže ima veliki uticaj na uspešnost u bloku i smeču. Vrhunska odbojka

zahteva od igračica da blokiraju i smečuju loptu u zoni oko 300cm iznad poda, odnosno oko

metar iznad mreže.

42


Ovo je razlog zašto se u selekciji devojčica odabiraju one kojima se proračunima

predviđa velika konačna visina tela. Osim visine tela u selekciji se zahteva i izražena sposobnost

skoka uvis sa eksplozivnom snagom, kako mišića donjih, tako i gornjih ekstremiteta, morfološka

struktura i funkcionalne sposobnosti.

Kod istraživanja o morfološkim razlikama prvoligaških odbojkaša po igračkim

pozicijama, postoje značajne razlike u prostoru antropometrijskih karakteristika između ekipa

odbojkaša različitih igračkih pozicija, koja je potvrđena u nizu istraživanja. Faktor

longitudinalne dimenzionalnosti skeleta je identifikovan kao jedini na kojem se igračke pozicije

značajno razlikuju.

Na osnovu deskriptivnih rezultata može se zaključiti da je pozicija srednjih blokera

najviša, najteža, te ima najveći raspon ruku i najduže ekstremitete. Rezultati pozicije primača

servisa– napadača i dizača gotovo su identični i niži, dok je pozicija libera postigla najniže

rezultate u svim merenim varijablama koje imaju snažnije projekcije na faktor longitudinalne

dimenzionalnosti skeleta.

Rezultati merenja u ovom radu ne potvrđuju hipotezu (H3), da ima značajne razlike po

pozicijama i igračkoj ulozi igračica, ali to je signal da potencijal igračica koje su bile predmet

istraživanja, ne odgovaraju zahtevima savremene odbojke.


može doći do punog izražaja kako u individualnom tako i u ekipnom smislu.

Nadam se da sam ovim radom, kao i istraživanjem, pomogao sportskim stručnjacima i

odbojkaškim trenerima da svojim polaznicima i igračima odrede najoptimalnije igračke uloge.

43


10. LITERATURA

1. Arie, S. (1999), Snažna odbojka, Beograd: prevod orginala “Power Volleyball”; California

2. Borràs, X., Balius, X., Drobnic, F. i Galilea, P. (2011). Vertical jump assessment on

volleyball: a follow-up of three seasons of a high-level volleyball team. Journal of

Strength & Conditioning Research Vol. 25 Issue6; 1686-1694. Mansfild: University of

Connecticut, USA

3. Bokan, M. (2009), Motoričke sposobnosti odbojkaša i testovi za njihovu procenu (116-

125), Novi Sad: Stručni članak, Fakultet sporta i fizičkog vaspitanja

4. Banković, V. (2012), Specifična priprema odbojkašica, (109-114), Zagreb: 10.

Međunarodna konferencija Kondicisjka priprema sportaša

5. Cabral de Araújo Tonico, B.G., Cabral de Araújo Tonico, S., de Miranda, Dantas i Reis.

(2011). Discriminant effect of morphology and range of attack on the performance level

of volleyball players. Revista Brasileira de Cineantropometria & Desempenho Humano

6. Cvetković, M. (2009) Sportska dijagnostika, Skripta (2-19), Novi Sad

7. Dautbašić, S. i Bradić, A. (2005), Antropomotorika, Priručnik, Sarajevo: Fakultet sporta i

tjelesnog odgoja

8. Dopsaj, M., Nešić G. i Ćopić, N. (2010), The multicentroid position of the

anthropomorphological profile of female volleyball players at different competitive levels,

Facta Universitatis - series: Physical Education and Sport, Vol. 8(1): 47-57. Niš:

Univerzitet u Nišu.

9. Tomić D., Nejić, D. (2004), Odbojka, Niš: Fakulte fizičke kulture

10. Đurković, T., Marelić N., Tomica, R. (2012), Morfološke razlike između skupina

prvoligaških odbojkaša različitih pozicija u igri, Izvorni znastveni članci (72-78), Zagreb:

Kineziloški fakultet sveučilišta u Zagrebu

11. Đurković T., Marelić, N. Rešetar, T. (2009), Razlike u kondicijskim sposobnostima i

morfološkim karakteristikama odbojkašica različitog statusa u ekipi (30-34), Zagreb:

Kineziološki fakultet sveučilišta u Zagrebu

44


12. Gabbett, T., Georgieff, B. (2007). Physiological and anthropometric characteristics of

junior national, state, and novice volleyball players. Journal of Strength and Conditioning

Research. 21(3), 902–908.

13. Nešić, G. (2009), Struktura takmičarske aktivnosti odbojkaša, Stručni časopis (61-78),

Beograd: Republički zavod za sport

14. Grgantov, Z.Katić, R. i Janković, V.(2006). Morphological characteristics, technical and

situation effiacacy off young female volleyball players.Collegicumm antropologycum.

87-96. 30(1) Zagreb: School of Biological Anthropology.

15. Janković, V., Đurković, T. i Rešetar, T. (2009). Uvod u specijalizaciju igračkih uloga u

odbojci, Priručnik. Zagreb: Autorska naklada.

16. Jovanović, M. (2010), Motorička analiza odbojkaške igre, Seminarski rad (1-18): Banja

Luka: Fakultet sportskih nauka

17. Jurko, D., Grgantov, Z. i Čular, D. (2008) Razlike u visini tijela, te visini dohvata za smeč

i blok kod vrhunskih juniorskih odbojkašica različite situacijske uspješnosti. U: Maleš B.

(Ur.). Zbornik radova međunarodnog znanstvenog kongresa ''Suvremena kineziologija''

Mostar. 127 - 131. Split: Kineziološki fakultet.

18. Kretschmer, E. (1921). Körperbau und Charakter. Untersuchungen zum

Konstitutionsproblem und zur Lehre von den Temperamenten. Springer Berlin

19. Mala, L., Maly, T., Záhalka, F., i Bunc, V. (2010). The profile and comparison of body

composition of elitefemale volleyball players International Journal of Fundamental and

Applied Kinesiology. 42 (1), 90-97.

20. Malousaris, G.G., Bergeles, N.K., Barzouka, K.G., Bayios, I.A., Nassis, G.P. i Koskolou,

M.D. (2008). Somatotype, size and body composition of competitive female volleyball

players (337–344), Journal of Science and Medicine in Sport. 11.

21. Malacko J. i Rađo, I. (2004). Tehnologija sporta i sportskog treninga, Sarajevo: Fakultet

sporta i tjelesnog odgoja.

22. Marelić, N., Đurković, T. i Rešetar, T. (2008). Razlike u kondicijskim sposobnostima i

morfološkim karakteristikama odbojkašica različitog statusa u ekipi, Hrvatski

Športskomedicinski Vjesnik, 23 (1), 30–34. Zagreb: Kineziološki fakultet.

45


23. Marelić, N., Đurković, T. i Rešetar, T. (2007). Razlike rezultata motoričko-funkcionalnih

testova odbojkaša mjerenih u dvije vremenske točke. U: (ur.V. Findak), Zbornik radova

16. Ljetne škole kineziologije Republike Hrvatske, “Antropološke, metodičke,

metodološke i stručne pretpostavke rada u područjima edukacije, sporta, sportske

rekreacije i kineziterapije”. 19 (23) 141–148. Zagreb: Hrvatski kineziološki savez.

24. Mladenović, I., Đurašković, R. (2008), Analiza morfoloških karakteristika i fukcionalnih

sposobnosti devojčica selekcionisanih za odbojku (207-211), Novi Sad: Glasnik

Antropološkog društva Srbije 18.

25. Nejić, D, Herodek, K, Živković, M. i Protić, N. (2010). Razvoj ekspolozivne snage u

odbojci. U: Zbornik radova (ur. Stanković, R.), XIV Međunarodni naučni skup – ''FIS

komunikacije 2010 u sportu, fizičkom vaspitanju i rekreaciji (276-285). Niš: Fakultet

sporta i fizičkog vaspitanja Univerziteta u Nišu.

26. Paranosić, V. i Savić, S. (1977). Selekcija u sportu, Beograd: Partizan.

27. Sheppard, J.M., Dingley, A.A., Janssen, I., Spratford, W., Chapman, D.W. i Newton,

R.U. (2010). The effect of assisted jumping on vertical jump height in high-performance

volleyball players. Journal of Science and Medicine in Sport. Vol. 13, Issue 2. 85 – 89.

University of Western Sydney, Australia.

28. Šiljak Violeta (2007), Istorija sporta, Beograd: Fakultet za menadžment,”Braća Karić”

29. Trajković, N. i Milanović, Z., Sporiš, G., Radisavljević, M. (2011). Pozicijske razlike u

tjelesnoj kompoziciji i izvođenju skokova mladih elitnih odbojkaša. Acta Kinesiologica 5

(1): 62-66. Ljubuški: Društvo pedagoga tjelesne i zdravstvene kulture.

30. Telabar Biserka (2012), Analiza razlika u morfološkim obeležjima i motoričkim

sposobnostima između učenica odbojkašica i učenica nesportašica, Znastveni radovi izvan

teme, Zagreb: Ljetna škola kineziologa Republike Hrvatske

31. Vujimilovi ć Aleksandar (2004). Projekat magistarskog rada, Relacija telesnih dimenzija i

specifičnih motoričkih osobina odbojkašica u odnosu na igračku poziciju, Banja Luka:

Fakultet fizičkog vaspitanja i sporta

32. Zaciorski, V. M. (1975). Fizička svojstva sportiste. Beograd: JZFKM.

46


33. Weiner, J.S. i Lourie, J.A. (1969). A Guide to Field Methods. (IBP handbook No. 9)

Section IBP/HA (Human Adaptability). Human Biology. International biological

Programme/Blackwell Scientific Publications: London.

34. http://arhiva.ossrb.org/index.php?option=com_content&view=article&id=2&itemid=4&la

ng=en

35. http://www.okcrvenazvezda.com/seniorska-zenska-ekipa/

36. http://www.zokvojvodina.org.rs/igraci

Documents

Morfološke i motori čke karakteristike odbojkašica razli ... · Moderno doba, radi postizanja vrhunskih rezultata, zahteva veoma stru čan rad kako pri selekciji tako i pri samom