-
395
MONIKA ANNA KUBIACZYK, WIERNE CZY PIKNE?
Monika Anna Kubiaczyk
(Gniezno)
WIERNE CZY PIKNE? KILKA UWAG
NATEMAT PIERWSZEGO TUMACZENIA
CENSORYNUSA NA JZYK POLSKI
Censorini, Liber De Die Natali ad Quintum Caerel-
lium/Censorynus, Ksiga odniu narodzin dla Kwintusa
Caereliusza, przek., wstp ikomentarz B.J. Kooczek,
Wydawnictwo Naukowe UAM, Pozna 2014 [=Fontes
Historiae Antiquae, 30], 121 s.
Jubileuszowy trzydziesty zeszyt serii Fontes Historiae Antiquae,
wydawanej pod redakcj Marii Musielak iLeszka Mrozewicza, powicony
zosta tumaczeniu dziea, ktrego przez dugi czas brakowao wPolsce.
Arogancka para'aszczyzna na granicy milczenia, jak okrela brak
przekadu Georg Steiner, trwaa jednak zde-cydowanie zbyt dugo1.
Podczas gdy przekady Liber De Die Natali ad Quintum Caerellium
Censorynusa na inne jzyki narodowe powstaway ju od XIX w., my
dopiero teraz moemy si cieszy kompletnym ibardzo wartociowym
tumacze-niem, ktrego autorem jest Bartosz Jan Kooczek.
Zeszyt skada si zsiedmiu zasadniczych czci: obszernego wstpu,
tekstu wa-ciwego Ksigi odniu urodzin (aciski tekst2 oraz tumaczenie
na jzyk polski), komentarza, indeksu cytowanych lub wzmiankowanych
autorw, sownika postaci inazw miejscowych, tabeli wit Stulecia3
oraz bibliogra'i. Brak jest ilustracji, ktre wzbogacaj chociaby
tumaczenie na jzyk angielski4.
Autor tumaczenia rozpoczyna swe rozwaania od stwierdzenia, e
staroyt-no pozostawia nam poza omawianymi wszkole ipodziwianymi
dzieami take pomniejsze pisma, ktre mogy by obiektem
zainteresowania wycznie uczo-
1 G. Steiner, Spotwarza czy przetwarza. Oprzekadzie poezji
wspczesnej, Przegld Po-lityczny 93, 2009, s.150.
2 Autor opar tumaczenie na tekcie aciskim zgodnym zniemieckim
wydaniem Liber de Die Natali: Censorinus, ber den Geburtstag,
trans. et ed. K.Brodersen, Darmstadt 2012.
3 Do nazwy tej odnosz si wdalszym toku recenzji.4 Censorinus, 8e
Birthday Book, trans. H.N. Parker, Chicago 2007.
DOI 10.14746/SEG.2014.10.20
-
396
STUDIA EUROPAEA GNESNENSIA 10/2014 RECENZJE
nych. Rysujc stereotypowy obraz zwykego czytelnika, ktry omija
tego typu dziea, Bartosz Jan Kooczek nie precyzuje kontekstu
historycznego owego czy-telnika, czasu jego ycia ani epoki. Wane
bowiem jest, by piszc orecepcji dzie, ich popularnoci lub te jej
braku nie umieszcza ich poza czasem. Zamiast stwierdza, e powodem
braku popularnoci trudniejszych dzie staroytnych byo stopniowe
odrywanie si literatury naukowej od literatury piknej, oddzielanie
poezji od narracji historycznej, relacjonowania suchych faktw od
powabu stylu iwysublimowanej retoryki5 autor mgby dostrzec co
przeciwnego. Dzisiaj, jak to okrela epoka szumnie nazywana
postmodernistyczn6 (szkoda, e nie wyjani, jak rozumie ten termin),
wcale nie cechuje si oderwaniem literatury od historii; mao tego,
wduchu inter- itransdyscyplinarnym wane s relacje, jakie midzy nimi
zachodz. Historycy traktuj narracj historyczn nie jako
relacjono-wanie suchych faktw, bo nigdy nim nie byo ale jako wytwr
konkretnej epoki, swoisty palimpsest dowiadcze autora danego
tekstu, wktrym pobrzmiewa echo przeczytanych dzie, ale take mona
mniej lub wyraniej dostrzec jego wiatopo-gld. Sprzyja temu chociaby
analiza warstwy retorycznej tekstu7.
Wypada zgodzi si zautorem tumaczenia, gdy twierdzi, e dzieo
Censory-nusa jest dla nas nie tylko niepowtarzaln skarbnic wiedzy
np. omao znanych lozofach iuczonych, zaginionych etruskich ksigach
kultowych czy obchodach rzymskich wit, na czele ze witem Stulecia,
ale rwnie jednym znajwaniej-szych rde do odtwarzania chronologii
staroytnego wiata8. Wyeksponowanie tego aspektu mogoby by kluczowe
dla wstpu. Wkolejnej czci, noszcej tytu Kontekst historyczny
powstania Ksigi odniu urodzin, brakuje pogbionej reeksji, co mona
by zrozumie, gdyby autor nie zarzuca nas wydarzeniami
po-litycznymi. Chyba e historia to tylko daty, wojny, bitwy suche
fakty
Nie ma adnych dowodw na jakikolwiek mecenat artystyczny
roztaczany nad gramatykiem ze strony lokalnego dygnitarza, jak
chciaoby to widzie wielu wspczesnych badaczy. Kwintus Caerelliusz
jest pono bogaty iwpywowy, ale to jeszcze nie oznacza, e nasz autor
uzyskuje od niego jakie wsparcie nansowe czy prawne stwierdza
Kooczko, krelc obraz Censorynusa iadresata Liber
5 Ksiga odniu narodzin dla Kwintusa Caereliusza, przek., wstp
ikomentarz B.J. Kooczek, Pozna 2014, s.7 (wstp).
6 Ibidem.7 Zob. H.White, Poetyka pisarstwa historycznego, pod
red. E.Domaskiej iM. Wilczy-
skiego, Krakw 2000.8 Ksiga odniu narodzin, s.8 (wstp).
-
397
MONIKA ANNA KUBIACZYK, WIERNE CZY PIKNE?
de Die Natali. Argument ten jest mao przekonujcy, zwaszcza gdy
przyjrzymy si bliej fragmentowi II 8: poniewa wiem, e najwicej
nauczyem si wTwoim
towarzystwie, postpiem za przykadem naszych dawnych
najczcigodniejszych
przodkw, by nie wyda si niewdzicznym wobec wywiadczonych przez
Ciebie
dobrodziejstw9. Dalej Censorynus porwnuje swj stosunek do
Kwintusa Caerel-
liusza do tego, ktry istnia midzy dawnymi przodkami aich bogami.
Kolejne
kategoryczne stwierdzenie autora tumaczenia, e na temat Kwintusa
Caerelliu-
sza nie wiemy zupenie nic nie jest do koca prawd. Dysponujemy
kilkoma
informacjami na temat rodu Caereliuszy, ktrego obecno
potwierdzona jest od
czasw republikaskich a do schyku staroytnoci10. Kwintus
Caerelliusz legatus
pro praetore (po raz trzeci) pojawia si winskrypcji CIL VI
1364=ILS 943, Gajusz
Caerelliusz Sabinus legatus Augusti legionu XIII Gemina wlatach
183185 n.e.11,
ale take Gajusz Caerelliusz Fu!dius Annius Ravus Pollittianus
vir clarissimus,
prokonsul Macedonii wczasach Aleksandra Sewera12. Natomiast eska
przedsta-
wicielka rodu Caerellia pojawia si wepigramach Marcjalisa13.
David Braund
wymienia Kwintusa Caereliusza syna Kwintusa, ktry przeszed
cursus honorum za
czasw cesarza Tyberiusza, oraz jego ojca, take Kwintusa
Caereliusza (legata Mar-
ka Antoniusza), syna Marka wgronie senatorw14. Sam Censorynus
pisze: Ty
jednak jeste sawny wrd elit swojej krainy zpowodu wypeniania
obowizkw
municypalnych, godnoci kapaskiej, aco wicej przekroczye stopie
godno-
ci prowincjonalnego stanu ekwickiego15. Na tej podstawie mona
stwierdzi, e
Kwintus Caerelliusz przyjaciel czy te patron Censorynusa wswoich
czasach
9 Prze. B.J. Kooczko.10 Na steli grobowej datowanej na V wiek,
aznajdujcej si wMuzeum wParmie, !guruje
take Kwintus Caerelliusz M.G. Arrigoni Bertini, Parmenses, Parma
1986, s.66. Odsyam autora tumaczenia do RE 3.5.
11 CIL XIII, 6806 = AE 1989, 563; CIL III, 1075; PIR I383.731.
G.Winkler nazywa go Cae-reliuszem Priskusem (Die Statthalter de
rmischen Provinz Raetien unter dem Prinzipat, Bvbl XXXVI 1971,
s.75). Datacja wedug A.Jitrel, Aspecte sociale ale cultului
mithriac n Dacia, Arheologie-Istorie, XIIXIII, 20042005, s.203,
www.muzeulbanatului.ro/mbt/istorie/publi-catii/analele_banatului_2005/cultul_mithriac.pdf
(dostp: 24.09.2014).
12 J. Rpke, A.Glock, Fasti sacerdotum: die Mitglieder der
Priesterscha&en und das sakrale Funktionspersonal rmischer,
griechischer, orientalischer und jdisch-christlicher Kulte in der
Stadt Rom von 300 v.Chr. bis 499 n.Chr, 2, Stuttgart 2005,
s.837.
13 IV 63.14 Augustus to Nero: ASourcebook on Roman History 31
BC-AD 68, New York 2014, s.132,
zob. EJ 212.15 Cens. XVI 4, prze. B.J. Kooczko.
-
398
STUDIA EUROPAEA GNESNENSIA 10/2014 RECENZJE
odgrywa wan rol, cho do tej pory nie odkryto adnych inskrypcji
zwizanych bezporednio znim.
Dalsze czci wstpu: Ksiga odniu urodzin, Utwr Censorynusa jako
rdo historyczne ikulturowe, Czas wnarracji Censorynusa, Historia
umo-cowana wczasie. Mit ahistoria, Recepcja dziea, tradycja
rkopimienna iwy-dawnicza s dobrze napisane, zawieraj wystarczajc
doz informacji niezbd-nych do krytycznego odczytania dziea, cho
nieraz take do kontrowersyjne sdy. Autor tumaczenia przedstawia
rda, zktrych korzysta Censorynus, konstrukcj Liber de die Natali,
atake pniejsze losy dziea. Za jedn zklu-czowych dla zrozumienia
ksiki kategorii uznaje czas, ktry czyni tematem jednego zrozdziaw
wstpu16. Stwierdza, e na przykadach wieku, lustrum czy wielkiego
roku [Censorynus M.K.] wskazuje jak bardzo nawet tak zdawaoby si
jasne pojcia mog by rnie odbierane ide!niowane wrnych kultu-rach,
anawet przez rnych uczonych, yjcych wtym samym czasie (s. 24). Za
nadinterpretacj naley uzna stwierdzenie: fatalizm gramatyka
przejawia si midzy innymi przy okazji opisu systemu chronologii
stosowanego przez Etru-skw (s. 27). Censorynus wrozdziale XVII
opisuje saeculum naturale, uznajc, e saeculum est spatium vitae
humanae longissimum partu et morte detinit-um17, powouje si na rne
przykady, wtym te na rozumienie saeculum przez Etruskw18. Nastpnie
podaje informacje na temat rzymskiego saeculum19, zatem nie
widziaabym wtym fatalizmu autora. Zwaszcza e winnych fragmentach
Censorynus take powouje si na autorytet etruskich ksig rytualnych,
ktre s dla niego jednym zrodzajw rde20.
Bartosz J.Kooczko nie unikn jednak bardziej racych bdw, ktre
poja-wiaj si ju na wstpie. Za najwikszy uznaj przetumaczenie ludi
saeculares jako wit Stulecia ani to pikny, ani wierny przekad.
Pozostawienie oryginalnego aciskiego brzmienia lub wybr rozwizania
poowicznego, mianowicie uycia igrzysk wiekowych jak to uczyni
chociaby Mirosaw Kocur, zauwaajc jed-nak niedostatki tego21, byoby
owiele adekwatniejsze iczytelniejsze. Za pozosta-
16 Ksiga odniu narodzin, s.24 (wstp).17 Cens. XVII 2.18 Cens.
XVII 56.19 Cens. XVII 713. 20 Zob. Cens. XI 6.21 M. Kocur, We wadzy
teatru. Aktorzy iwidzowie wantycznym Rzymie, Wrocaw 2005,
s.110113. Autor zdaje sobie spraw, e saeculum nie oznacza
wiek.
-
399
MONIKA ANNA KUBIACZYK, WIERNE CZY PIKNE?
wieniem aciskiego brzmienia przemawia historiograczna
tradycja22, cho mo-
na spotka tumaczenia ludi saeculares jako Skularspiele23, jeux
sculaires24
czy saecular games25. Najnowsza monograa autorstwa Jussi Rantali
nosi tytu:
Maintaining Loyalty, Declaring Continuity, Legitimizing Power.
Ludi saeculares
of Septimius Severus as aManifestation of the Golden Age26. Na
gruncie polskim
wszyscy badacze pozostawiaj ludi saeculares27, gdy wtym wypadku
traductore
traditore. Saeculum nie mona tumaczy jako wiek.
W tym miejscu pragn si odnie do tabel republikaskich wit
stulecia ice-
sarskich wit stulecia28. Autorowi tumaczenia niestety zabrako
wiedzy na temat
ludi saeculares iludi Tarentini. Umieszczajc wtabeli kolumn rok
wedug innych
rde, pomin datowanie pierwszych igrzysk na czwarty konsulat
Publiusza Wa-
leriusza Publikoli idrugi Tytusa Lukrecjusza Triciptinusa 250
AUC/504 p.n.e.29,
22 H. Erkell, Ludi saeculares und ludi Latini saeculares. Ein
Beitrag zur rmischen *eaterge-schichte und Religionsgeschichte,
Eranos 67, 1969, s.166174; F.Barnabei, Icommentari dei ludi
secolari Augustei e Severiani scoperti in Roma sulla sponda del
Tevere presso S.Giovanni deiFioren-tini, Mon Al 1, 1891, s.601610;
A.Boyce, Processions in the Acta Ludorum Saecularium, TAPhA 72,
1941, s.3648; M.A. Cavallaro, Economia e religio nei ludi secolari
Augustei: per una nuova interpretazione di CIL VI 32324, RhM 122,
1979, s.4987; F.Coarelli, Note sui ludi saeculares, [w:]Spectacles
sportifs et scniques dans le monde trusco-italique. Collection de
LEcole franaise de Rome 172, 1993, s.211245; L.Moretti, Frammenti
vecchi e nuovi dei ludi secolari del 17 a.Chr., RPAA, 55/56,
19821984, s.361379; M.P. Nilsson, Saeculares Ludi, RE 2.2, 1920,
s.16961720; G.B.Pighi, De ludis saecularibus, Amsterdam 1965;
H.Wagenvoort, *e Origin of the Ludi Saecu-lares, [w:] idem, Studies
in Roman Literature, Culture and Religion, Leiden 1948,
s.193232.
23 Np. B.Schnegg-Khler, Die augusteischen Skularspiele, Archiv
fr Religionsgeschichte 4, Leipzig 2002; P.Weiss, Die Skularspoiele
der Republik-eine annalistische Fiktion? Ein Beitrag zum Verstndnis
der kaiserzeitlichen ludi saeculares, MDAI(R) 80, 1973,
s.205217.
24 Np. J.Gag, Les jeux sculaires de 204 ap. J.-C. et la dynastie
des Svres, MEFR 51, 1934, s.146; P.Brind, Amour, Lorigine des jeux
sculaires, ANRW II, 1934, 16.2, s.13341417.
25 Np. L.R. Taylor, New Light on the History of the Secular
Games, AJPh 55, 1934, s.101120.26 Tampere 2013,
http://tampub.uta./bitstream/handle/10024/67964/9789514490293.
pdf?sequence=1 (dostp: 6.01.2013).27 H. Markowski, Ludi
saeclares [pisownia oryginalna M.K.], Przegld Klasyczny 9,
1936,
s.799846; I.Musialska, Ludi saeculares wcesarskim Rzymie, Studia
Graeco-Latina IV, red. M.Szarmach, S.Wyszomirski, Toru 2002,
s.113121; M.Kempiska, Ludi saeculares aideo-logia wadzy cesarza
Septymiusza Sewera, Antiquitas 29, 2007, s.587600 oraz
nieopubliko-wana praca doktorska na ten sam temat; M.Bernatek, Ludi
saeculares jako rzymska celebracja pocztku wieku, In Tempore 8,
2008, s.19 oraz A.R. Jcka, Ludi saeculares wI wieku n.e., Klio 22,
3, 2012, s.2938.
28 Ksiga odniu narodzin, s.117118. 29 Plut. Popl. 21.
-
400
STUDIA EUROPAEA GNESNENSIA 10/2014 RECENZJE
atake drugich wedug Zosimosa (czwarty niepewny konsulat Marka
Popiliusza Laenasa iMarka Waleriusza Korwusa)30. Krytyczna edycja
tekstu wymagaaby take wyjanienia, chociaby lapidarnego, pocztkw
ludi saeculares, atake zwizanego zich organizacj kolegium
quindecemviri sacris faciundis kwindecemwirw o!arniczych31, ktrzy,
tworzc chronologi igrzysk, dopucili si wielu manipu-lacji32. Tumacz
uywa nazwy Kolegium Pitnastu33 istwierdza, e pierwotnie kolegium
liczyo dwunastu czonkw34. wiadectwa rdowe, jak iopracowania przecz
temu. Pierwotnie mona mwi oduumviri sacris faciundis, ktrzy dziaali
ju wczasach krlewskich35, wroku 367 p.n.e. decemviri sacris
faciundis, apo reformach Sulli quindecemviri sacris faciundis36.
Wydaje si, e autor tumaczenia na chwil straci zoczu to, oczym
nieustannie powinien myle szerszy kontekst.
Przejdmy jednak do najlepszej inajbardziej wartociowej czci
trzydziestego zeszytu Fontes Historiae Antiquae przekadu
Censorynusa na jzyk polski. Bartosz Jan Kooczko wiernie odda tre
Ksigi odniu urodzin, cho myl, e warto byoby pozostawi woryginale
saeculum, gdy czytelniejszy byby wtedy po-dzia na saeculum naturale
icivile. Podobnie polski odpowiednik aevum wiecz-no niezbyt dobrze
oddaje znaczenie, apoza tym nasuwa na myl inne aciskie sowo
Aeternitas37. Wierno oryginaowi czy te dosowno np. wcytacie zCarmen
saeculare Horacego by niezmienny cykl jedenastek dziesiciu, jak pie
iwita trway przez lata, co si wprzecigu trzech wdzicznych dni itylu
nocy wietnych przeplata (B.J. Kooczko)38 spowodowaa brak jasnoci
przekazu. Utracilimy sens. Zdrugiej strony jednak, winterpretacji
Mieczysawa Broka fragment brzmi nastpujco:
30 Zos. II 4.1.31 Pena nazwa kolegium nie pojawia si wtekcie.32
B.J. Kooczko bdnie nazywa prac kwindecemwirw o!arniczych
niedbalstwem, s.29.
Zob. P.J. Davis, 'e Fabrication of Tradition: Horace, Augustus,
and the Secular Games, Ramus 30, 2001, s.111127.
33 Jest to dosowne tumaczenie Censorynusa.34 Ksiga odniu
narodzin, s.29, przypis 39.35 J. Gag, Apollon romain. Essai sur le
culte dApollon et le dveloppement du ritus Gra-
ecus Rome des origines Auguste, Paris 1955, s.697.36 Zob.
A.Gillmeister, Stranicy ksig sybilliskich. Collegium viri sacris
faciundis wrzym-
skiej religii publicznej, Zielona Gra 2009.37 Ksiga odniu
narodzin XVIIXVII.38 C.S. 2124.
-
401
MONIKA ANNA KUBIACZYK, WIERNE CZY PIKNE?
By gdy sto dziesi lat obiegnie wkoo39,
Mona ci pie t powtrzy wesoo
I te obchody przez trzy noce cae
I trzy dni biae.
Zoty rodek midzy wiernoci apoetyck fantazj znalaz Andrzej
Lam:
aby nawrotem lat stu idziesiciu
Pie rozbrzmiewaa iigrzyska tumne
Trway przez trzy soneczne dni ityle
Nocy pogodnych.
Mona znale take kilka gorzej przetumaczonych fragmentw, ktrych
obec-
no wynika zapewne zwyej wzmiankowanej chci bycia wiernym
oryginaowi:
Grecy nazywaj je mojrami bez wtpienia dlatego, e Mojrami s
okrelane bo-
ginie losu, aowe czci s dla nas niczym wyroki przeznaczenia,
bowiem ma na
nas najwikszy wpyw wczasie wzejcia ktrego ze znakw si rodzimy
(s. 53)
lub chociaby czas trwania rzymskiego wieku jest zmienny, gdy
przerwy wter-
minach, wktrych te wita naley odbywa nie tylko ignoruj czas,
jaki upywa
midzy minionymi uroczystociami, ale nie wykazuj nawet wiadomoci,
jak du-
gi powinien on by (s. 75). Niestety, jak to okrela Clare
Cavanagh tumaczenie
jest sztuk tracenia40, dokonujcy przekadu jest zmuszony do
wyboru pomidzy
dosownoci, oddaniem waciwego sensu ibrzmieniem efektu kocowego.
Nie-
ktrzy wol rozpatrywa te dylematy wkategoriach marginesw
niewiernoci,
na ktre moe sobie pozwoli tumacz41.
Innym mankamentem pracy s do liczne bdy jzykowe: !eksyjne,
ska-
dniowe istylistyczne42. Autor stwierdza: w istocie zbliajce si
do pojmowania
historii jako sekwencji ulotnych (o ile nie zostan upamitnione)
niepowtarzal-
39 Pisownia oryginalna.40 C. Cavanagh, Sztuka tracenia. Poezja
polska iprzekad, tum. M.Heydel, Zeszyty Literackie
82, 2003, s.123132; zob. A.Legeyska, Tumacz jako drugi autor
dzi, [w:] A.Nowicka-Je-owa, D.Knysz-Tomaszewska (red.), Przekad
literacki, Warszawa 1997, s.4050.
41 U. Eco, Dire quasi la stessa cosa. Esperienze di traduzione,
Milano 2003, s.910.42 Strona 10 recenzowanej ksiki jest: pewn
wskazwkami, powinno by: pewn wska-
zwk lub pewnymi wskazwkami; s.73 jest: za znale, powinno by: za
mona zna-le; s.107 jest: Deukalion iPyrra jedyni zludzi, jacy
ocaleli, powinno by: Deukalion iPyrra jedyni ludzie, ktrzy ocaleli;
literwki: s.25, 28, 73, 77, 101, 104, 107, 111, 112, 114 iin.
-
402
STUDIA EUROPAEA GNESNENSIA 10/2014 RECENZJE
nych zdarze, ktre ju nigdy si nie powtrz (s. 27) lub Pozostali
wydawcy
zachowuj wtekcie aciskim liczb pierwotn, ale wtumaczeniu jakby
nigdy
nic, bez dodatkowego tumaczenia zmieniaj na 6940 (s. 101).
Podczas korekty
nie wychwycono bdu ortogracznego epopeji (s. 115). Siedliskiem
bdw
jest Sownik postaci inazw miejscowych wystpujcych wtekcie.
Afrodisjosa
sklasykowano dwa razy, gaj Akademosa sta si gajem Akadeosa,
Markowi Anto-
niuszowi autor powici nieproporcjonalnie duo miejsca, podczas
gdy chociaby
Oktawian August iTytus widocznie na to nie zasuyli, poza tym nie
brak sfor-
muowa potocznych lub niepoprawnych pod wzgldem stylistycznym43.
Autor
tumaczenia przyj peny zapis imion rzymskich postaci, na
pierwszym miejscu
stawiajc nazwisko rodowe, na drugim cognomen ina kocu praenomen,
np. Emi-
liusz Lepidus Marek, cho wwielu miejscach jest niekonsekwentny
(np. Dolabel-
la Korneliusz Serwiusz, Cezar Juliusz Gajusz, August Oktawian
Gajusz). Owiele
prociej byoby, gdyby przyj: Oktawian August, Juliusz Cezar etc.
(umieszczajc
wnawiasie pene aciskie brzmienie imienia postaci).
W kwestii przytoczonej przez tumacza bibliograi (do obszernej),
myl, e
warto byoby wzbogaci j oartykuy Gerarda Freyburgera44 czy
Alfrediny Storchi
Marino45. Nie mona te pomin Mito y religon en el De Die Natali
de Censo-
rino Mari del Carmen Hoces Snchez46.
Reasumujc, pragn zcaym przekonaniem poleci wszystkim lektur
Ksigi
odniu narodzin dla Kwintusa Caereliusza Censorynusa, ktrej
pierwszym tuma-
czem na jzyk polski ju zawsze pozostanie Bartosz Jan Kooczek.
Szkoda tylko,
e to neglected masterpiece musiao tak dugo czeka na przekad.
Odpowiadajc
na tytuowe pytanie, ktre jest nawizaniem do sw Woltera, mog
stwierdzi, e
niniejsze tumaczenie znajduje si gdzie pomidzy wiernoci apiknem,
zlekkim
odchyleniem wkierunku tego pierwszego.
43 Np. kojarzyli ich zazwyczaj ze sztuk wrbiarsk (s. 108), sam
zosta ocalony przed onierzami osobicie przez cesarza Karakall (s.
110).
44 G. Freyburger, Un paen du IIIe sicle: Censorinus, auteur du
De die natali, REL, 70, 1992, s.215227; Le savoir philologique du
grammairienCensorinus, Ktma 13, 1988, s.149154.
45 A. Storchi Marino, C.Marcio Censorino, la lotta politica
intorno al ponticato e la forma-zione della tradizione liviana su
Numa, Aion (arch.) 14, 1992, s.105147.
46 M. del Carmen Hoces Snchez, Mito y religon en el De Die
Natali de Censorino, [w:]M.Nieves Muoz, J.A. Snchez Marn (red.),
Homenaje ala Profesora Mara Luisa Pickle-simer (In memoriam),
Coimbra 2010, s.143162.
