Upload
rofik-sang-peter-parker
View
219
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/17/2019 modul3 sem2222222
1/50
Laporan Praktikum
Desain Eksperimen
Modul 3
Penerapan Rancangan Bujur Sangkar Latin Terhadap
Pertumbuhan Tanaman Biji Kacang ijau! Kacang Tanah! dan
"agung pada Media Tanam Tanah Biasa! Tanah umus! dan
Kapas pada #ntensitas $aha%a &elap! Terang! dan Lembab
'leh (
Ilma Tamarina Arba 1314 030 094
Mokh. Khanif F 1314 030 110
)sisten Dosen(
Dimas Ewin Ashari 1313 030 087
PR'&R)M ST*D# D#PL'M)
"*R*S)+ ST)T#ST#K)
,)K*LT)S M)TEM)T#K) D)+ #LM* PE+&ET)*)+ )L)M
#+ST#T*T TEK+'L' SEP*L* +'PEMBER
S*R)B)-)
./01
8/17/2019 modul3 sem2222222
2/50
)BSTR)K
Ranan!an b"#"rsan!kar la$in %R&'() a*alah m+n,"s"n -+rlak"an-+rlak"an *i *alam
k+lom-ok *+n!an *"a ara/ ,an! biasan,a *is+b"$ m+lal"i baris *an kolom. '+$ia- -+rlak"an
han,a *ib+rikan s+kali "n$"k s+$ia- baris *an kolom. a*a -rak$ik"m ini *ilak"kan analisis
$+rha*a- +r$"mb"han Tanaman &i#i Kaan! i#a"/ Kaan! Tanah/ *an 2a!"n! -a*a M+*ia Tanam
Tanah &iasa/ Tanah "m"s/ *an Ka-as -a*a In$+nsi$as aha,a +la-/ T+ran!/ *an (+mbab.
+robaan ,an! *ilak"kan *alam -rak$ik"m ini m+n!!"nakan m+$o*+ s$a$is$ika *+skri-$if/ "#i
A56A/ "#i +rban*in!an &+r!an*a%"#i Tukey)/ *an -+m+riksaan as"msi r+si*"al IID5.
rak$ik"m ini b+r$"#"an m+n!+$ah"i karak$+ris$ik *a$a -+r$"mb"han $anaman -a*a bi#i kaan!
hi#a"/ kaan! $anah *an #a!"n! $+rha*a- m+*ia $anah biasa/ $anah h"m"s/ *an ka-as -a*a
in$+nsi$as aha,a $+ran!/ l+mbab/ *an !+la-. +n+ra-an ranan!an b"#"rsan!kar la$in *ilak"kan
*+n!an m+nanam bi#i kaan! hi#a"/ kaan! $anah *an #a!"n! -a*a 3 m+*ia $anam ,an! b+rb+*a
,ai$" $anah/ h"m"s/ *an ka-as *+n!an in$+nsi$as aha,a !+la-/ $+ran!/ *an l+mbab #"mlah masin!
masin! -a*a $ia- m+*ia s+ban,ak 3 bi#i *an bahwa -a*a "#i A56A a*a -+n!ar"h *ari #+nis bi#i
kaan!/ m+*ia $anam/ *an in$+nsi$as aha,a -a*a -+r$"mb"han $anaman. a*a "#i Tukey -+rlak"an
in$+nsi$as aha,a !+la- *+n!an $+ran! m+miliki -+rb+*aan ,an! n,a$a. '+*an!kan -a*a
-+rban*in!an b+r!an*a m+*ia $anam ,an! m+miliki -+rlak"an ,an! b+rb+*a n,a$a a*alah -a*a
m+*ia $anam $anah biasa *+n!an $anah h"m"s. Dan -a*a -+rban*in!an b+r!an*a #+nis bi#i kaan!
,an! m+miliki -+rb+*aan n,a$a a*alah bi#i kaan! hi#a" *+n!an kaan! $anah *an bi#i kaan! hi#a"
*+n!an #a!"n!. r+si*"al $+rs+b"$ m+m+n"hi as"msi normal/ b+rsifa$ $i*ak i*+n$ik *an $i*ak
in*+-+n*+n/ s+r$a $i*ak b+r*is$rib"si normal.Kata Kunci( ANOVA, Distribusi Normal, Tidak Identik, Tidak Independen, Rancangan
Bujursangkar Latin, tatistika Deskripti!, "ji perbandingan Berganda #uji Tukey $
8/17/2019 modul3 sem2222222
3/50
D),T)R #S#
alaman
)BSTR)K ........................................................................................................ ii
D),T)R #S# ..................................................................................................... iii
D),T)R T)BEL .............................................................................................
D),T)R &)MB)R ........................................................................................ i
B)B # PE+D)*L*)+ ................................................................................. 1
1.1 (a$ar &+lakan! ............................................................................................ 1
1. R"m"san Masalah .......................................................................................
1.3 T"#"an rak$ik"m ........................................................................................ 1.4 Manfaa$ rak$ik"m ...................................................................................... 3
1.: &a$asan Masalah........................................................................................... 3
B)B ## T#+")*)+ P*ST)K) ...................................................................... 4
.1 '$a$is$ika D+skri-$if ...................................................................................... 4
.1.1 Ra$aRa$a ......................................................................................... 4
.1. M+*ian ............................................................................................. 4
.1.3 arians ............................................................................................. :
.1.4 5ilai Maksim"m .............................................................................. :
.1.: 5ilai Minim"m ................................................................................ :
. Ranan!an &"#"r 'an!kar (a$in .................................................................. :
..1 '$r"k$"r Da$a Ranan!an Aak K+lom-ok ...................................... ;
.. '$r"k$"r Da$a Ranan!an Aak K+lom-ok....................................... 8
.3
8/17/2019 modul3 sem2222222
4/50
.13 In$+nsi$as aha,a (+mbab......................................................................... 13
B)B ### MET'DE PE+EL#T#)+ ................................................................. 14
3.1 '"mb+r Da$a ................................................................................................. 14
3. ariab+l +n+li$ian ....................................................................................... 14
3.3 Ala$ *an &ahan ............................................................................................. 14
3.4 (an!kah K+r#a .............................................................................................. 1:
3.: (an!kah Analisis .......................................................................................... 1:
3.; Dia!ram Alir ................................................................................................. 1;
B)B #2 )+)L#S#S D)+ PEMB))S)+.................................................... 18
4.1 Karak$+ris$ik Da$a ........................................................................................ 18
4.1.1 Karak$+ris$ik Da$a 2+nis M+*ia Tanam............................................18
4.1. Karak$+ris$ik Da$a 2+nis &i#i Kaan!..............................................19
4.1.3 Karak$+ris$ik Da$a In$+nsi$as aha,a..............................................19
4.
8/17/2019 modul3 sem2222222
5/50
D),T)R T)BEL
alaman
Tabel .0 '$r"k$"r Da$a R&'( .............................................................................. ;
Tabel .. R"m"s +rhi$"n!an R&'( Mo*+l T+$a- ................................................ 7
Tabel .3 Tab+l A56A Mo*+l Aak.................................................................... 8
Tabel .4 R"m"s +rhi$"n!an R&'( Mo*+l Aak................................................. 9
Tabel .4 Tab+l A56A Mo*+l Aak.................................................................. 10
Tabel 30 ariab+l +n+li$ian ............................................................................... 14
Tabel 3. Ala$ *an &ahan ..................................................................................... 1:
Tabel 40 Karak$+ris$ik Da$a a*a 2+nis M+*ia Tanam........................................ 18Tabel 4. Karak$+ris$ik Da$a a*a 2+nis &i#i Kaan!........................................... 19
Tabel 43 Karak$+ris$ik Da$a a*a In$+nsi$as aha,a........................................... 19
Tabel 44 +rhi$"n!an A56A M+n!!"nakan o!t%are...................................... 1
Tabel 41 asil +rhi$"n!an Man"al Anoa ........................................................ 4
Tabel 45 +rhi$"n!an '+lisih Ra$aRa$a +rlak"an ............................................ 7
Tabel 46 +rhi$"n!an '+lisih Ra$aRa$a &aris .................................................... 9
Tabel 47 +rhi$"n!an '+lisih Ra$aRa$a Kolom ................................................. 3
:
8/17/2019 modul3 sem2222222
6/50
D),T)R &)MB)R
alaman
&ambar 34 Dia!ram Alir Ranan!an &"#"r 'an!kar (a$in %R&'()................. 17
&ambar 40 hasil -+rban*in!an b+r!an*a in$+nsi$as aha,a m+n!!"nakan
so!t%are============================.
:
&ambar 4. hasil -+rban*in!an b+r!an*a M+*ia Tanam m+n!!"nakan
so!t%are============================. 8
&ambar 43 hasil -+rban*in!an b+r!an*a #+nis bi#i kaan! m+n!!"nakan
so!t%are&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&''' 30
;
8/17/2019 modul3 sem2222222
7/50
;
8/17/2019 modul3 sem2222222
8/50
&ambar 44 Residual (lots ................................................................................. 3
;
8/17/2019 modul3 sem2222222
9/50
B)B #
PE+D)*L*)+
00 Latar Belakang
Eks-+rim+n a*alah s"a$" -ros+s -+n,+li*ikan s+ara sis$+ma$is ,an!
*i$"#"kan -a*a -+n,+*iaan informasi "n$"k m+n,+l+saikan s"a$" masalah. Dalam
s"a$" +ks-+rim+n -+mani-"lasian $+rha*a- ariab+l b+bas san!a$ b+r-+n!ar"h
*alam m+n+n$"kan h"b"n!an s+bab *an akiba$n,a. '+lain i$"/ -+n!"#ian hi-o$+sis
*+n!an +rma$ *an $+r$a$a #"!a *i-+rl"kan "n$"k m+n+n$"kan k+m"n!kinan ,an!
akan $+r#a*i *alam +ks-+rim+n. 5am"n s+b+l"m m+lak"kan +ks-+rim+n/ -+n+li$i
-+rl" m+ranan! s"a$" +ks-+rim+n ,an! *ik+nal *+n!an *+sain +ks-+rim+n.'alah
sa$" -+n+ra-an *+sain +ks-+rim+n ,ai$" *+n!an m+lak"kan -+robaan Ranan!an
&"#"r 'an!akar (a$in.
rak$ik"m kali ini m+mbahas m+n!+nai a*a a$a" $i*ak a*an,a -+rb+*aan
-+r$"mb"han $anaman kaan! hi#a"/ kaan! $anah *an #a!"n! *+n!an m+*ia
$anam $anah biasa/ $anah h"m"s *an ka-as -a*a in$+nsi$as aha,a l+mbab/ !+la-/
*an $+ran!. Dikar+nakan -a*a -+robaan kali ini m+miliki #"mlah kolom/ baris/
*an -+rlak"an ,an! sama *an -a*a sa$" baris a$a" kolom $i*ak a*a "lan!an
b+rlak"an ,an! sama s+hin!!a -rak$ik"m kali ini m+n!!"nakan Ranan!an &"#"r
'an!kar (a$in %R&'().
8/17/2019 modul3 sem2222222
10/50
mahasiswi *a-a$ m+mahami s+r$a m+n!a-likasikan m+$o*+ Ranan!an &"#"r
'an!kar (a$in %R&'() *alam k+hi*"-an s+harihari.
0. Rumusan Masalah
Dalam -rak$ik"m ini/ -+rmasalahan ,an! m"n"l s+ba!ai a"an "n$"k
analisis a*alah s+ba!ai b+rik"$.
1 &a!aimana karak$+ris$ik *a$a -+r$"mb"han $anaman -a*a bi#i kaan!
hi#a"/ kaan! $anah *an #a!"n! $+rha*a- m+*ia $anah biasa/ $anah h"m"s/
*an ka-as -a*a in$+nsi$as aha,a $+ran!/ l+mbab/ *an !+la->
&a!aimana hasil A56A -a*a -+r$"mb"han $anaman -a*a bi#i kaan!
hi#a"/ kaan! $anah *an #a!"n! $+rha*a- m+*ia $anah biasa/ $anah h"m"s/
*an ka-as -a*a in$+nsi$as aha,a $+ran!/ l+mbab/ *an !+la->
3 &a!aimana hasil "#i -+rban*in!an b+r!an*a -a*a -+r$"mb"han $anaman
-a*a bi#i kaan! hi#a"/ kaan! $anah *an #a!"n! $+rha*a- m+*ia $anah
biasa/ $anah h"m"s/ *an ka-as -a*a in$+nsi$as aha,a $+ran!/ l+mbab/ *an
!+la->
4 &a!aimana hasil -+m+riksaan as"msi IID5 %I*+n$ik/ In*+-+n*+n/ *an
&+r*is$rib"si 5ormal) -a*a -+r$"mb"han $anaman bi#i kaan! hi#a"/
kaan! $anah *an #a!"n! $+rha*a- m+*ia $anah biasa/ $anah h"m"s/ *an
ka-as -a*a in$+nsi$as aha,a $+ran!/ l+mbab/ *an !+la->
03 Tujuan Praktikum
T"#"an *alam -rak$ik"m ini a*alah s+ba!ai b+rik"$.
1 M+n!+$ah"i karak$+ris$ik *a$a -+r$"mb"han $anaman -a*a bi#i kaan!
hi#a"/ kaan! $anah *an #a!"n! $+rha*a- m+*ia $anah biasa/ $anah h"m"s/
*an ka-as -a*a in$+nsi$as aha,a $+ran!/ l+mbab/ *an !+la-.
M+n!+$ah"i hasil A56A -a*a -+r$"mb"han $anaman -a*a bi#i kaan!
hi#a"/ kaan! $anah *an #a!"n! $+rha*a- m+*ia $anah biasa/ $anah h"m"s/
*an ka-as -a*a in$+nsi$as aha,a $+ran!/ l+mbab/ *an !+la-.3 M+n!+$ah"i hasil "#i -+rban*in!an b+r!an*a -a*a -+r$"mb"han $anaman
-a*a bi#i kaan! hi#a"/ kaan! $anah *an #a!"n! $+rha*a- m+*ia $anah
biasa/ $anah h"m"s/ *an ka-as -a*a in$+nsi$as aha,a $+ran!/ l+mbab/ *an
!+la-.
4 M+n!+$ah"i hasil -+m+riksaan as"msi IID5 %I*+n$ik/ In*+-+n*+n/ *an
&+r*is$rib"si 5ormal) -a*a -+r$"mb"han $anaman -a*a bi#i kaan! hi#a"/
kaan! $anah *an #a!"n! $+rha*a- m+*ia $anah biasa/ $anah h"m"s/ *an
ka-as -a*a in$+nsi$as aha,a $+ran!/ l+mbab/ *an !+la-.
8/17/2019 modul3 sem2222222
11/50
04 Man8aat Praktikum
Manfaa$ *ari -rak$ik"m ini ,ai$" mam-" m+mahami kons+- *asar m+$o*+
Ranan!an &"#"r 'an!kar (a$in/ mam-" m+n!analisis s+r$a m+mb+rikan
k+sim-"lan *ari analisis *a$a *+n!an m+n!!"nakan m+$o*+ Ranan!an &"#"r
'an!kar (a$in/ m+mb+rikan informasi $+n$an! -+r$"mb"han $anaman -a*a #+nis
bi#i kaan! hi#a"/ kaan! $anah *an #a!"n! $+rha*a- m+*ia $anah biasa/ $anah
h"m"s/ *an ka-as -a*a in$+nsi$as aha,a $+ran!/ l+mbab/ *an !+la-.
01 Batasan Masalah
a*a -rak$ik"m ini *ilak"kan a*alah 9 bi#i kaan! hi#a" ,an! *i $+m-a$kan
-a*a 3 m+*ia $anam ,an! masin!masin! *ib+ri 3 bi#i kaan! m+*ian,a ,ai$"$anah biasa/ $anah h"m"s/ *an ka-as *+n!an in$+nsi$as aha,a l+mbab/ $+ran!/ *an
!+la-. 9 bi#i kaan! $anah ,an! *i $+m-a$kan -a*a 3 m+*ia $anam ,an! masin!
masin! *ib+ri 3 bi#i kaan! m+*ian,a ,ai$" $anah biasa/ $anah h"m"s/ *an ka-as
*+n!an in$+nsi$as aha,a l+mbab/ $+ran!/ *an !+la-. 9 bi#i #a!"n! ,an! *i
$+m-a$kan -a*a 3 m+*ia $anam ,an! masin!masin! *ib+ri 3 bi#i kaan!
m+*ian,a ,ai$" $anah biasa/ $anah h"m"s/ *an ka-as *+n!an in$+nsi$as aha,a
l+mbab/ $+ran!/ *an !+la-.
B)B ##
T#+")*)+ P*ST)K)
.0 Statistika Deskripti8
3
8/17/2019 modul3 sem2222222
12/50
'$a$is$ika *+skri-$if a*alah m+$o*+m+$o*+ ,an! b+rkai$an *+n!an
-+n!"m-"lan *an -+n,a#ian s"a$" !"!"s *a$a s+hin!!a m+mb+rikan informasi
,an! b+r!"na $an-a m+narik inf+r+nsia a$a" k+sim-"lan %?al-ol+/ 1993).
.00 Rata9rata
Ra$ara$a a*alah #"mlah k+s+l"r"han -a*a *a$a ,an! *i-+rol+h k+m"*ian
*iba!i *+n!an ban,akn,a *a$a. R"m"s ,an! *i!"nakan a*alah s+ba!ai b+rik"$
%?al-ol+/ 1993).
n
)
n
i
i∑== 1 χ
%.1)
K+$+ran!an@
= * Ra$ara$a hi$"n!
∑=
=n
i
*i1
2"mlah *a$a k+i sam-ai k+ n
n &an,akn,a *a$a
!i Fr+k"+nsi
%?al-ol+/ 1993)
.0. Median
M+*ian a*alah s+k+lom-ok *a$a ,an! $+lah *i"r"$kan $+rl+bih *ah"l" *ari
*a$a ,an! $+rk+il hin!!a ,an! $+rb+sar k+m"*ian *iari nilai $+n!ahn,a.
+n!ama$an ,an! $+-a$ *i$+n!ah$+n!ah bila ban,akn,a -+n!ama$an i$" !an#il/
a$a" ra$ara$a k+*"a -+n!ama$an ,an! *i$+n!ah bila ban,akn,a -+n!ama$an i$"
!+na-. R"m"s ,an! *i!"nakan "n$"k m+n!hi$"n! m+*ian a*alah %?al-ol+/ 1993).
1+= n ) +e
%.)
K+$+ran!an @
+e M+*ian a$a" nilai $+n!ah
n ban,akn,a *a$a
)1
% +n )
Da$a s"k" *ari $+n!ah #"mlah k+m"*ian *i$ambah 1
%?al-ol+/ 1993)
4
8/17/2019 modul3 sem2222222
13/50
.03 2arians
arians *i!"nakan "n$"k m+n+n$"kan s+b+ra-a b+sar k+ra!aman *ari s"a$"
*a$a. R"m"s ,an! *i!"nakan a*alah s+ba!ai b+rik"$.
( )1
−
−=
∑n
* * s
i
%.3)
K+$+ran!an @
' arians
Bi 5ilai In*ii*"
* 5ilai T+n!ah a$a" Ra$ara$a
n 2"mlah Da$a
f Fr+k"+nsi
%?al-ol+/ 1993)
.04 +ilai Maksimum
5ilai maksim"m a*alah nilai ,an! m+miliki $in!ka$an -alin! $in!!i a$a"
-alin! b+sar *ari nilai lainn,a
%?al-ol+/ 1993).
.01 +ilai Minimum
5ilai minim"m a*alah nilai ,an! m+miliki $in!ka$an -alin! k+il a$a"
-alin! r+n*ah *ari nilai lainn,a
%?al-ol+/ 1993).
.. Rancangan Bujur Sangkar Latin
a*a Ranan!an &"#"r 'an!kar (a$in m+n,"s"n -+rlak"an-+rlak"an *i
*alam k+lom-ok *+n!an *"a ara/ ,an! biasan,a *is+b"$ m+lal"i baris *an kolom.
'+$ia- -+rlak"an han,a *ib+rikan s+kali "n$"k s+$ia- baris *an kolom. Ranan!an
ini *ik+nal s+ba!ai s"a$" ranan!an ,an! mam-" m+n!+lom-okkan baris *an
kolom. +rs,ara$an R&'( ,an! ka*an! *ian!!a- s+ba!ai s"a$" k+$+rba$asan *ari
ranan!an ini a*alah bahwa #"mlah "lan!an har"s sama *+n!an #"mlah -+rlak"an.
&+rik"$ a*alah k+"n$"n!an *ari Ranan!an &"#"r 'an!kar (a$in@
1 Analisis r+la$if m"*ah.
+n!ar"h -+rlak"an *a-a$ *i lak"kan "n$"k -+robaan b+rskala k+il.
3 M+n!"ran!i k+ra!aman !ala$.
:
8/17/2019 modul3 sem2222222
14/50
4 &aris a$a" kolom bisa *i!"nakan "n$"k -+n!ambilan k+-"$"san.
%as-+rsC/ 1991)
'$r"k$"r *a$a -+n!ama$an "n$"k RAK ,an! $+r*iri $ -+rlak"an *an r
k+lom-ok %"lan!an) a*alah s+ba!ai b+rik"$.
Tabel .0 '$r"k$"r Da$a R&'(
&aris Kolom To$al &aris
M 51 A & $1 & A $3 A & $1
To$al
Kolom
1# # 3# ..
%as-+rCs/1993).
Dalam Ranan!an &"#"r 'an!kar (a$in/ *a$a -+robaan *iabs$raksikan
m+lal"i mo*+l *ibawah ini "n$"k mo*+l $+$a- *an mo*+l aak a*alah s+ba!ai
b+rik"$@
i# αi G # Hk ϵi#
K+$+ran!an @
i# asil -+n!ama$an -a*a -+rlak"a k+i / *an "lan!an k+#
Ra$a kain o-"lasi
αI +n!ar"h a*i$if *ari baris k+i
G # +n!ar"h a*i$if *ari kolom k+#
Hk +n!ar"h a*i$if *ari -+rlak"an k+k
ϵi# +n!ar"h !ala$ -+robaan *ari baris k+i kolom k+# *an -+rlak"an k+k
%as-+rCs/1993).
..0 Model Tetap
1. As"msi
As"msi ,an! *i!"nakan "n$"k analisis ranan!an aak k+lom-ok mo*+l
$+$a- a*alah s+ba!ai b+rik"$.
( ) , , j jii - - - τ τ β β α α === )%II
( ) ( ) )%II , , j jii - - - τ τ β β α α ===
∑ ∑ ∑= = =
===r
i
r
j
r
r
k ji
1 1 1
0τ β α
;
8/17/2019 modul3 sem2222222
15/50
( )/0J σ ε NI ijk
. i-o$+sis
i-o$+sis ,an! akan *i"#i *+n!an mo*+l $+$a- ini/ a*alah s+ba!ai b+rik"$@
0 @ H1 H .... Hk 0 % $i*ak a*a -+n!ar"h -+rlak"an $+rha*a- r+s-ons
,an! *iama$i)
1 @ Minimal a*a sa$" Hi 0 % i 1//../$) % minimal a*a sa$" -+n!ar"h
k+lom-ok ,an! m+m-+n!ar"hi)
3. +rhi$"n!an Analisis Ra!am
+rhi$"n!an ranan!an aak l+n!ka- *+n!an mo*+l $+$a- *a-a$ *iliha$
-a*a $ab+l s+ba!ai b+rik"$.Tabel .. R"m"s +rhi$"n!an R&'( Mo*+l T+$a-
Mo*+l
T+$a-+rhi$"n!an
D+ra#a$
&+bas %*b)
*b $o$al r 1
*b -+rlak"an r L 1
*b !ala$ %r1)%r)
*b baris r1
*b kolom r1
2"mlah
K"a*ra$ %2K)
Fak$or Kor+ksi %FK)
(∑i , j
Y ij)2
rt
2K To$al %2KT) ∑i , j
Y ij2− FK
2K +rlak"an %2K)
∑ (totalperlakuan)2
r − FK
2K &aris %2K&)
∑ (totalbaris)2
r − FK
2K Kolom %2KK)
∑ (totalkolom)2
r − FK
2K ala$ %2K) 2KT L 2K2KK
2K&
7
8/17/2019 modul3 sem2222222
16/50
K"a*ra$ T+n!ah %KT)
KT +rlak"an %KT)JKP
dbp
KT ala$ %KT) JKG
dbg
KT &aris %KT&)JKB
dbb
KT Kolom %KTK)JKK
dbk
F
i$"n!
Fhit = KTP
KTG
4. M+n+n$"kan 5ilai F Tab+l 5ilai F$ab+l *a-a$ *iliha$ -a*a $ab+l *is$rib"si f *+n!an *b1 -+rlak"an s+ba!ai
1 *an *b !ala$ s+ba!ai -a*a $araf 0/0:.
:. Tab+l A56A
Tabel .3Tab+l A56A Mo*+l Aak
'"mb+r
ariasi
D+ra#a$
&+bas
%D&)
2"mlah
K"a*ra$
%2K)
K"a*ra$
T+n!ah
%TK)
F hi$"n! F $ab+l
8/17/2019 modul3 sem2222222
17/50
... Model )cak
1. As"msi
As"msi ,an! *i!"nakan "n$"k analisis ranan!an aak k+lom-ok mo*+l
aak a*alah s+ba!ai b+rik"$.
( ( )%II τ β α σ τ σ β σ α === , ji - - -
)%I0)% σ ε ε == ij k ijk - -
. i-o$+sis
i-o$+sis ,an! akan *i"#i m+lal"i mo*+l analisis ranan!an aak l+n!ka-
*+n!an mo*+l aak a*alah s+ba!ai b+rik"$@
0 @0 =τ σ
%,an! b+rar$i $i*ak a*a k+ra!aman *alam -o-"lasi -+rlak"an)
1 @0 >τ σ
% ,an! b+rar$i a*a k+ra!aman *alam -o-"lasi -+rlak"an)
3. +rhi$"n!an Analisis Ra!am
+rhi$"n!an ranan!an aak l+n!ka- *+n!an mo*+l $+$a- *a-a$ *iliha$
-a*a $ab+l s+ba!ai b+rik"$.
Tabel .4 R"m"s +rhi$"n!an R&'( Mo*+l Aak
Mo*+l
T+$a-+rhi$"n!an
D+ra#a$
&+bas %*b)
*b $o$al r 1
*b -+rlak"an r L 1
*b !ala$ %r1)%r)
*b baris r1
*b kolom r1
2"mlah
K"a*ra$ %2K) Fak$or Kor+ksi %FK)
(∑i , j
Y ij)2
rt
2K To$al %2KT) ∑i , j
Y ij2− FK
2K +rlak"an %2K)
∑ (totalperlakuan)2
r − FK
2K &aris %2K&)
9
8/17/2019 modul3 sem2222222
18/50
∑ (totalbaris)2
r − FK
2K Kolom %2KK)
∑ (totalkolom)2
r − FK
2K ala$ %2K) 2KT L 2K2KK
2K&
K"a*ra
$ T+n!ah %KT)
KT +rlak"an %KT)JKP
dbp
KT ala$ %KT) JKG
dbg
KT &aris %KT&)JKB
dbb
KT Kolom %KTK)JKK
dbk
F
i$"n!
Fhit = KTP
KTG
4. M+n+n$"kan 5ilai F Tab+l
5ilai F$ab+l *a-a$ *iliha$ -a*a $ab+l *is$rib"si f *+n!an *b1 -+rlak"an s+ba!ai
1 *an *b !ala$ s+ba!ai -a*a $araf 0/0:.
: Tab+l A56A
Tabel .1 Tab+l A56A Mo*+l Aak
'"mb+r
ariasi
D+ra#a$
&+bas
%D&)
2"mlah
K"a*ra$
%2K)
K"a*ra$
T+n!ah
%TK)
F hi$"n! F $ab+l
8/17/2019 modul3 sem2222222
19/50
a 2ika Fhi$"n! l+bih b+sar *ari-a*a F$ab+l -a*a $araf 0/0: -+rb+*aan *i an$ara
nilai $+n!ah -+rlak"an %a$a" -+n!ar"h -+rlak"an) *ika$akan n,a$a
%Tolak)
0
0
b 2ika Fhi$"n! l+bih k+il *ari-a*a F$ab+l -a*a $araf 0/0: -+rb+*aan *i an$ara
-+rlak"an *ika$akan $i*ak n,a$a. %a!al Tolak)0 0
7 M+narik K+sim-"lan
%as-+rsC/199:).
.3 Perbandingan Berganda
2ika *alam -+n!"#ian k+samaan ra$ara$a b+b+ra-a -+rlak"an m+n"n#"kkan
hasil -+rb+*aan hi-o$+sis $olak 0/ maka -+n!"#ian *ilan#"$kan k+ lan!kah
s+lan#"$n,a ,ai$" -+n!"#ian -+rban*in!an b+r!an*a. a*a -rak$ik"m ini "#i
-+rban*in!an b+r!an*a m+n!!"nakan "#i Tukey'
1. i-o$+sis
0 @ i # %-+rlak"an k+i b+rb+*a *+n!an k+#)
1 @ i # i1//..n #1//3/../k
. Taraf 'i!nifikan @ 0/0:
3. '$a$is$ik
8/17/2019 modul3 sem2222222
20/50
.4 Pemeriksaan )sumsi ##D+ :#dentik! #ndependen! Distribusi +ormal;
a*a as"msi s+$ia- mo*+l baik aak ma"-"n $+$a- m+miliki nilai)% ij - ε
,an! *ias"msikan IID5 s+hin!!a -a*a analisis ini *ib"$"hkan "#i as"msi IID5.
2ika -a*a hasil output so!t%are 2ersus !it m+mb+n$"k s"a$" -ola s+-+r$i oron!
a$a" -olar maka m+n"n#"kkan bahwa *a$a $+rs+b"$ $i*ak i*+n$ik. a*a hasil output
so!t%are 2ersus order a-abila $i$ik$i$ik m+n,+bar *an $i*ak b+r-"sa$ -a*a *a+rah
bawah a$a" a$as !aris maka *a$a $+rs+b"$ in*+-+n*+n. a*a normal probability
plot #ika $i$ik$i$ik b+ra*a *is+ki$ar a$a" -a*a !aris normal maka *a$a $+rs+b"$
b+r*is$rib"si normal. Dan -a*a his$o!ram -"n #ika hasil output so!t%are
m+mb+n$"k lon+n! a$a" oron! maka m+n"n#"kkan #ika *a$a $+rs+b$ b+r*is$rib"sinormal %?al-ol+/ 199:).
.1 Kacang ijau
Kaan! hi#a" %i!na ra*ia$a) a*alah s+#+nis -alawi#a ,an! *ik+nal l"as *i
*a+rah $ro-ika.T"mb"han ,an! $+rmas"k s"k" -olon!-olon!an %Faba+a+) ini
m+miliki ban,ak manfaa$ *alam k+hi*"-an s+harihari s+ba!ai s"mb+r bahan
-an!an b+r-ro$+in naba$i $in!!i %AnonimP1/ 01:).
.5 Kacang Tanah
A*alah $anaman -olon!-olon!an a$a" l+!"m an!!o$a s"k" Faba+a+ ,an!
*ib"*i*a,akan/ s+r$a m+n#a*i kaan!kaan!an k+*"a $+r-+n$in! s+$+lah k+*+lai *i
In*on+sia. Tanaman ,an! b+rasal *ari b+n"a Am+rika ini $"mb"h s+ara -+r*"
s+$in!!i 30 hin!!a :0 m %1 hin!!a 1Q kaki) *+n!an *a"n*a"n k+il $+rs"s"n
ma#+m"k.Tanaman ini a*alah sa$" *i an$ara *"a #+nis $anaman b"*i*a,a
s+lain kaan! bo!or / Voand4iea subterranea ,an! b"ahn,a m+n!alami -+masakan
*i bawah -+rm"kaan $anah. 2ika b"ah ,an! masih m"*a $+rk+na aha,a/ -ros+s
-+ma$an!an bi#i $+r!an!!".
.6 "agung
2a!"n! a*alah $anaman s+m"sim *an $+rmas"k #+nis r"m-"$an!ramina+ ,an!
m+m-"n,ai ba$an! $"n!!al/ m+ski $+r*a-a$ k+m"n!kinan m"n"ln,a aban!
1
http://id.wikipedia.org/wiki/Polong-polonganhttp://id.wikipedia.org/wiki/Legumhttp://id.wikipedia.org/wiki/Fabaceaehttp://id.wikipedia.org/wiki/Fabaceaehttp://id.wikipedia.org/wiki/Kacang_bogorhttp://id.wikipedia.org/wiki/Kacang_bogorhttp://id.wikipedia.org/wiki/Cahayahttp://id.wikipedia.org/wiki/Cahayahttp://id.wikipedia.org/wiki/Bijihttp://id.wikipedia.org/wiki/Bijihttp://id.wikipedia.org/wiki/Legumhttp://id.wikipedia.org/wiki/Fabaceaehttp://id.wikipedia.org/wiki/Kacang_bogorhttp://id.wikipedia.org/wiki/Cahayahttp://id.wikipedia.org/wiki/Bijihttp://id.wikipedia.org/wiki/Polong-polongan
8/17/2019 modul3 sem2222222
21/50
anakan -a*a b+b+ra-a !+no$i-+ *an lin!k"n!an $+r$+n$". &a$an! #a!"n! $+r*iri a$as
b"k" *an r"as. Da"n #a!"n! $"mb"h -a*a s+$ia- b"k"/ b+rha*a-an sa$" sama lain.
&"n!a #an$an $+rl+$ak -a*a ba!ian $+r-isah -a*a sa$" $anaman s+hin!!a laCim
$+r#a*i -+n,+rb"kan silan!. 2a!"n! m+r"-akan $anaman hari -+n*+k/ #"mlah
*a"nn,a *i$+n$"kan -a*a saa$ inisiasi b"n!a #an$an/ *an *ik+n*alikan ol+h
!+no$i-+/ lama -+n,inaran/ *an s"h". %AnonimP4. 01:)
.7 Tanah
Tanah san!a$ i$al -+ranann,a ba!i s+m"a k+hi*"-an *i b"mi kar+na $anah
m+n*"k"n! k+hi*"-an $"mb"han *+n!an m+n,+*iakan hara*an air s+kali!"s
s+ba!ai -+no-an! akar . '$r"k$"r $anah ,an! b+ron!!aron!!a #"!a m+n#a*i $+m-a$
,an! baik ba!i akar "n$"k b+rna-as *an $"mb"h. Tanah #"!a m+n#a*i habi$a$ hi*"-
b+rba!ai mikroor!anism+. &a!i s+ba!ian b+sar h+wan *ara$/ $anah m+n#a*i lahan
"n$"k hi*"- *an b+r!+rak %AnonimP3/ 01:).
.< umus
"m"s a*alah $anah ,an! san!a$ s"b"r $+rb+n$"k *ari
la-"kan *a"n *an ba$an! -ohon *i h"$an h"#an $ro-is ,an! l+ba$. "m"s *ik+nal
s+ba!ai sisasisa $"mb"han *an h+wan ,an! m+n!alami -+rombakan ol+h
or!anism+ *alam $anah/ b+ra*a *alam k+a*aan s$abil/ b+rwarna okla$
k+hi$aman."m"s m+miliki kon$rib"si $+rb+sar $+rha*a- k+b+r$ahanan *an
k+s"b"ran $anah %AnonimP4/ 01:).
.0/ Kapas
Ka-as a*alah s+ra$ hal"s ,an! m+n,+l"b"n!i bi#i b+b+ra-a #+nisoss,-i"m %biasa *is+b"$ S-ohonS$anaman ka-as)/ $"mb"han s+mak ,an!
b+rasal *ari *a+rah $ro-ika *an s"b$ro-ika. '+ra$ ka-as m+n#a*i bahan -+n$in!
*alam in*"s$ri $+ks$il. '+ra$ i$" *a-a$ *i -in$al m+n#a*i b+nan! *an *i$+n"n m+n#a*i
kain. ro*"k $+ks$il *ari s+ra$ ka-as biasa *is+b"$ s+ba!ai ka$"n %b+nan! ma"-"n
kainn,a) %AnonimP/ 01:).
.00 #ntensitas $aha%a &elap
13
http://id.wikipedia.org/wiki/Tumbuhanhttp://id.wikipedia.org/wiki/Harahttp://id.wikipedia.org/wiki/Airhttp://id.wikipedia.org/wiki/Airhttp://id.wikipedia.org/wiki/Akarhttp://id.wikipedia.org/wiki/Habitathttp://id.wikipedia.org/wiki/Mikroorganismehttp://id.wikipedia.org/wiki/Tanahhttp://id.wikipedia.org/wiki/Tanahhttp://id.wikipedia.org/wiki/Daunhttp://id.wikipedia.org/wiki/Daunhttp://id.wikipedia.org/wiki/Batanghttp://id.wikipedia.org/wiki/Pohonhttp://id.wikipedia.org/wiki/Hutan_hujan_tropishttp://id.wikipedia.org/wiki/Hutan_hujan_tropishttp://id.wikipedia.org/wiki/Serathttp://id.wikipedia.org/wiki/Bijihttp://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Gossypium&action=edit&redlink=1http://id.wikipedia.org/wiki/Semakhttp://id.wikipedia.org/wiki/Semakhttp://id.wikipedia.org/wiki/Semakhttp://id.wikipedia.org/wiki/Tropikahttp://id.wikipedia.org/wiki/Subtropikahttp://id.wikipedia.org/wiki/Tekstilhttp://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Pemintalan&action=edit&redlink=1http://id.wikipedia.org/wiki/Benanghttp://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Penenunan&action=edit&redlink=1http://id.wikipedia.org/wiki/Kainhttp://id.wikipedia.org/wiki/Tumbuhanhttp://id.wikipedia.org/wiki/Harahttp://id.wikipedia.org/wiki/Airhttp://id.wikipedia.org/wiki/Akarhttp://id.wikipedia.org/wiki/Habitathttp://id.wikipedia.org/wiki/Mikroorganismehttp://id.wikipedia.org/wiki/Tanahhttp://id.wikipedia.org/wiki/Daunhttp://id.wikipedia.org/wiki/Batanghttp://id.wikipedia.org/wiki/Pohonhttp://id.wikipedia.org/wiki/Hutan_hujan_tropishttp://id.wikipedia.org/wiki/Serathttp://id.wikipedia.org/wiki/Bijihttp://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Gossypium&action=edit&redlink=1http://id.wikipedia.org/wiki/Semakhttp://id.wikipedia.org/wiki/Tropikahttp://id.wikipedia.org/wiki/Subtropikahttp://id.wikipedia.org/wiki/Tekstilhttp://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Pemintalan&action=edit&redlink=1http://id.wikipedia.org/wiki/Benanghttp://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Penenunan&action=edit&redlink=1http://id.wikipedia.org/wiki/Kain
8/17/2019 modul3 sem2222222
22/50
.0. #ntensitas $aha%a Terang
.03 #ntensitas $aha%a Lembab
14
8/17/2019 modul3 sem2222222
23/50
B)B ###
MET'D'L' PE+EL#T#)+
30 Sumber Data
Dalam -+n+li$ian ini *a$a ,an! *i!"nakan a*alah *a$a ,an! b+rasal *ari
*a$a -rim+r. Da$a -rim+r $+rs+b"$ *i*a-a$kan m+lal"i -+n!ama$an s+ara lan!s"n!
,an! *ilak"kan -a*a@
hari *an $an!!al @ 'ab$"/ 18 A-ril 01: L Rab"/ A-ril 01:
-"k"l @ 18.00 ?I&
$+m-a$ @ +r"m*os IT' '"raba,a.
3. 2ariabel Penelitian
ariab+l ,an! *i!"nakan *alam -+n+li$ian kali ini a*alah@
Tabel 30 ariab+l +n+li$ian
ariab+l K+$+ran!an
B1#k M+*ia Tanam Tanah &iasa
B#k M+*ia Tanam Tanah "m"s
B3#k M+*ia Tanam Ka-as
Bi1k 2+nis &i#i Kaan! i#a"
Bik 2+nis &i#i 2a!"n!
Bi3k 2+nis &i#i Kaan! Tanah
Bi#1 In$+nsi$as aha,a T+ran!
Bi# In$+nsi$as aha,a +la-
Bi#3 In$+nsi$as aha,a (+mbab
33 )lat dan Bahan
Ala$ *an bahan ,an! *i-+rsia-kan s+b+l"m m+lak"kan -+robaan
Ranan!an &"#"r 'an!kar (a$in "n$"k m+n!+$ah"i -+r$"mb"han kaan! hi#a"/
kaan! $anah/ *an #a!"n! -a*a m+*ia $anam $anah biasa/ $anah h"m"s/ *an ka-as
-a*a in$+nsi$as aha, $+ran!/ l+mbab *an !+la- a*alah@Tabel 3. Ala$ *an &ahan
5o &ahan Ala$
1 Tanah "m"s &o$ol min+ral :0 ml 9 bo$ol
Tanah &iasa '+n*ok
3 Ka-as Ala$ $"lis
4 Kaan! i#a" +n!!aris
1:
8/17/2019 modul3 sem2222222
24/50
: Kaan! Tanah
; 2a!"n!
7 Air
34 Langkah Kerja
'+b+l"m m+n*a-a$kan *a$a hasil *ari -+n!ama$an/ -+rl" *ilak"kan
-+robaan $+rl+bih *ah"l" *an lan!kah k+r#a -a*a -+robaan ini a*alah s+ba!ai
b+rik"$.
1. M+r+n*am bi#i kaan! hi#a" s+lama 4 #am *an m+milih bi#i kaan! hi#a"/
kaan! $anah/ *an #a!"n! ,an! $+n!!+lam *i air s+ara aak.
. M+lak"kan -+robaan ranan!an b"#"r san!kar la$in -+nanaman bi#i
kaan! hi#a"/ kaan! $ana! *an #a!"n! -a*a 3 m+*ia $anam ,an! b+rb+*a
,ai$" $anah/ h"m"s/ *an ka-as *+n!an in$+nsi$as aha,a !+la-/ $+ran!/ *an
l+mbab #"mlah masin!masin! -a*a $ia- m+*ia s+ban,ak 3 bi#i.3. M+lak"kan -+n,iraman $"mb"han kaan! hi#a" *i s+m"a m+*ia s+$ia- hari
-a*a -"k"l 0.00 ?I& s+lama : hari *+n!an in$+nsi$as -+n,iraman 3
s+n*ok makan $ia- m+*ia $anam.
4. M+n!"k"r -+r$"mb"han $in!!i $"mb"han *i s+m"a m+*ia $anam s+$ia-
hari -a*a -"k"l 0.00 ?I& s+lama : hari *+n!an mis$ar/ k+m"*ian
m+na$a$ -+r$"mb"han $in!!i $"mb"han -a*a l+mbar -+n!ama$an.
:. M+n!hi$"n! ra$ara$a -+r$"mb"han 3 "ni$ $"mb"han.
;. M+n+ra-kan kons+- ranan!an b"#"r san!kar la$in *+n!an m+lak"kan -+n!"#ian hi-o$+sis "n$"k m+n!+$ah"i -+n!ar"h in$+nsi$as aha,a $+rha*a-
-+r$"mb"han $in!!i $"mb"han.
7. M+n,im-"lkan hasil -+n!"#ian hi-o$+sis ,an! $+lah *ilak"kan.
8. M+mb"a$ la-oran -rak$ik"m *alam b+n$"k mo*"l.
31 Langkah )nalisis
a*a -+mb"a$an mo*"l ini/ lan!kahlan!kah ,an! *i!"nakan *alam
m+n!analisis *a$a a*alah s+ba!ai b+rik"$.
1 M+nanam bi#i kaan! hi#a"/ kaan! $anah/ *an #a!"n! -a*a $i!a m+*ia $anam/,ai$" $anah/ h"m"s/ *an ka-as *+n!an in$+nsi$as aha,a $+ran!/ !+la-/ *an l+mbab.
M+n!analisis karak$+ris$ik *a$a -+r$"mb"han $anaman ,an! *i$anam -a*a
in$+nsi$as aha,a $+ran!/ !+la-/ *an l+mbab.
3 M+lak"kan "#i homo!+ni$as arians $+rha*a- *a$a -+r$"mb"han $anaman ,an!
*i$anam -a*a in$+nsi$as aha,a ,an! b+rb+*a ,ai$" !+la-/ $+ran!/ *an l+mbab.
4 M+lak"kan "#i Anoa "n$"k m+n!"#i a*a a$a" $i*ak a*an,a -+n!ar"h -+rlak"an
,an! b+rb+*a -a*a -+robaan -+r$"mb"han $anaman.
: M+lak"kan "#i as"msi r+si*"al "n$"k m+n!+$ah"i -+robaan -a*a -+r$"mb"han
$anaman $+rs+b"$ m+m+n"hi as"msi IID5 a$a" $i*ak.
1;
8/17/2019 modul3 sem2222222
25/50
Selesai
Melakukan Pengamatan
Memasukkan Data
Statistika Deskriptif
Uji ANOVA
Menarik
Kesimpulan
Mulai
Perbandingan Berganda
Asumsi IIDN
; M+mb"a$ la-oran "n$"k -+robaan -+r$"mb"han $anaman kaan! hi#a"/ kaan!
$anah/ *an #a!"n! -a*a m+*ia $anam $anah biasa/ $anah h"m"s/*a ka-as -a*a
in$+nsi$as aha,a !+la-/ $+ran!/ *an l+mbab.
7 M+n!ambil k+sim-"lan *an saran.
35 Diagram )lir
&+n$"k *ia!ram alir *ari lan!kah analisis *a$a hasil -rak$ik"m a*alah
s+ba!ai b+rik"$.
17
8/17/2019 modul3 sem2222222
26/50
a!al $olak 0
&ambar 30 Dia!ram Alir Ranan!an &"#"r 'an!kar (a$in %R&'()
B)B #2
)+)L#S#S D)+ PEMB))S)+
40 Karakteristik Dataa*a analisis kali ini m+n!!"nakan $i!a karak$+ris$ik *a$a ,ai$"
karak$+ris$ik *a$a b+r*asarkan -+rlak"an/ karak$+ris$ik b+r*asarkan baris/ *an
karak$+ris$ik b+r*asarkan kolom. asil *ari analisis *a$a a*alah s+ba!ai b+rik"$.
400 Karakteristik Data "enis Media Tanam Terhadap Pertumbuhan
Tanaman
&+rik"$ ini a*alah hasil -+n!ama$an ra$ara$a wak$" -+r$"mb"han $anaman
$+rha*a- $i!a #+nis m+*ia $anam.
Tabel 40 Karak$+ris$ik Da$a a*a 2+nis M+*ia Tanam
M+*ia Tanam Ra$ara$a arian Minim"m M+*ian Maksim"m
Ka-as 1.497 0.711 0.730 1.3;0 .400
Tanah &iasa 0.8;0 0.:0 0.3;0 0.8;0 1.3;0
Tanah "m"s 1.1 0.:39 0.;00 0.800 1.9;0
18
8/17/2019 modul3 sem2222222
27/50
a*a Tab+l 4.1 *i-+rol+h bahwa ra$ara$a -+r$"mb"han $anaman -a*a
m+*ia $anam ka-as a*alah 1.497 m *an *a-a$ *ika$akan bahwa :0U *a$a $+rs+b"$
*ia$as 1.3; m *+n!an in$+ral m"lai *ari 0.73 m sam-ai *+n!an .4 m *an
k+ra!aman *a$a s+b+sar 0.711. '+r$a -a*a m+*ia $anam $anah biasa *i-+rol+h *a$a
bahwa ra$ara$a -+r$"mb"han $anaman a*alah 0.8; m *an *a-a$ *ika$akan bahwa
:0U *a$a $+rs+b"$ *ia$as 0.8; m *+n!an in$+ral m"lai *ari 0.3; m sam-ai
*+n!an 1.3; m *+n!an k+ra!aman *a$a s+b+sar 0.:. Dan -a*a m+*ia $anam $ana
h"m"s *i-+rol+h informasi bahwa ra$ara$a -+r$"mb"han $anaman a*alah 1.1 m
*an *a-a$ *ika$akan :0U *a$a $+rs+b"$ *ia$as 0.8 m *+n!an in$+ral m"lai *ari
0.; m sam-ai *+n!an 1.9; m.
40. Karakteristik Data "enis Biji Kacang Terhadap Pertumbuhan
tanaman
&+rik"$ ini a*alah hasil -+n!ama$an ra$ara$a -+r$"mb"han $anaman -a*a
#+nis bi#i kaan! ,an! b+rb+*ab+*a ,ai$" kaan! hi#a"/ kaan! $anah/ *an
#a!"n!@
Tabel 4. Karak$+ris$ik Da$a a*a 2+nis &i#i Kaan!
2+nis &i#iRa$a
ra$aarian Minim"m M+*ian Maksim"m
2a!"n! 0.940 0.149 0.;00 0.8;0 1.3;0
Kaan! i#a" 1.907 0.73 1.3;0 1.9;0 .400
Kaan! Tanah 0.;30 0.0:; 0.3;0 0.730 0.800
&+r*asarkan Tab+l 4. *a-a$ *i-+rol+h bahwa ra$ara$a -+r$"mb"han
$anaman bi#i #a!"n! a*alah 0.94 m *an *a-a$ *ika$akan bahwa :0U *a$a $+rs+b"$
*ia$as 0.8; m *+n!an in$+ral m"lai *ari 0.; m sam-ai *+n!an 1.3; m *an
k+ra!aman *a$a s+b+sar 0.149. '+lain i$" ra$ara$a -+r$"mb"han $anaman bi#i
kaan! hi#a" a*alah s+b+sar 1.907 m *an *a-a$ *ika$akan bahwa :0U *a$a
$+rs+b"$ *ia$as 1.9; m *+n!an in$+ral m"lai *ari 1.3; m sam-ai *+n!an .4 m
*an k+ra!aman *a$a s+b+sar 0.73. '+*an!kan ra$ara$a -+r$"mb"han $anaman bi#i
19
8/17/2019 modul3 sem2222222
28/50
kaan! $anah a*alah s+b+sar 0.;3 m *an *a-a$ *ika$akan bahwa :0U *a$a
$+rs+b"$ *ia$as 0.73 m *+n!an in$+ral m"lai *ari 0.3; m sam-ai *+n!an 0.8 m
*an k+ra!aman *a$a s+b+sar 0.0:;.
403 Karakteristik Data #ntensitas $aha%a Terhadap Pertumbuhan
Tanaman
&+rik"$ ini a*alah hasil -+n!ama$an ra$ara$a -+r$"mb"han $anaman -a*a
in$+nsi$as aha,a !+la-/ $+ran!/ *an l+mbab.
Tabel 43 Karak$+ris$ik Da$a a*a In$+nsi$as aha,a
In$+nsi$as
aha,aRa$ara$a arian Minim"m M+*ian Maksim"m
+la- 0.897 0.1;: 0.;00 0.730 1.3;0
(+mbab 1.7 0.;:3 0.3;0 1.3;0 1.9;0T+ran! 1.3:3 1.3:3 0.800 0.8;0 .400
&+r*asarkan Tab+l 4.3 *a-a$ *i-+rol+h bahwa ra$ara$a -+r$"mb"han
$anaman -a*a in$+nsi$as aha,a !+la- a*alah 0.897 m *an *a-a$ *ika$akan bahwa
:0U *a$a $+rs+b"$ *ia$as 0.73 m *+n!an in$+ral m"lai *ari 0.; m sam-ai
*+n!an 1.3; m *an k+ra!aman *a$a s+b+sar 0.1;:. '+lain i$" ra$ara$a
-+r$"mb"han $anaman -a*a in$+nsi$as aha,a l+mbab a*alah s+b+sar 1.7 m *an
*a-a$ *ika$akan bahwa :0U *a$a $+rs+b"$ *ia$as 1.3; m *+n!an in$+ral m"lai
*ari 0.3; m sam-ai *+n!an 1.9; m *an k+ra!aman *a$a s+b+sar 0.;:3.
'+*an!kan ra$ara$a -+r$"mb"han $anaman -a*a in$+nsi$as aha,a $+raan! a*alah
s+b+sar 1.3:3 m *an *a-a$ *ika$akan bahwa :0U *a$a $+rs+b"$ *ia$as 0.8; m
*+n!an in$+ral m"lai *ari 0.8 m sam-ai *+n!an .4 m *an k+ra!aman *a$a
1.3:3.
4. *ji )+'2)
8/17/2019 modul3 sem2222222
29/50
i#k αi G # Hk ϵi#
K+$+ran!an @
i 1//3 # 1//3 k 1//3
i# asil -+n!ama$an -+r$"mb"han $anaman -a*a m+*ia $anam k+ L i/ #+nis
kaan! k+ L #/ *an in$+nsi$as aha,a k+ L k.
Ra$a o-"lasi
αI +n!ar"h a*i$if *ari m+*ia $anam k+i
G # +n!ar"h a*i$if *ari #+nis bi#i k+#
Hk +n!ar"h a*i$if *ari in$+nsi$as aha,a k+k
ϵi# +n!ar"h !ala$ -+robaan *ari m+*ia $anam k+I/ #+nis kaan! k+#/ *an
in$+nsi$as aha,a k+k
As"msi @( ) ( , , j jii - - - τ τ β β α α === )%II
( ( )%II , , j jii - - - τ τ β β α α ===
∑ ∑ ∑= = =
===r
i
r
j
r
r
k ji
1 1 1
0τ β α
( )
/0J σ ε NI ijk
i-o$+sis +rlak"an @
0 @ H1 H .... Hk 0 % in$+nsi$as aha,a !+la-/ $+ran!/ *an l+mbab $i*ak
m+m-+n!ar"hi -+r$"mb"han $anaman )
1 @ Minimal a*a sa$" Hi 0 % i 1//../$) % minimal a*a sa$" in$+nsi$as aha,a ,an!
m+m-+n!ar"hi -+r$"mb"han $anaman)
i-o$+sis &aris @
0 @0...1 ==== iα α α
%m+*ia $anam $i*ak m+m-+n!ar"hi -+r$"mb"han
$anaman).
1 @ minimal a*a sa$"1α 0 %minimal a*a sa$" m+*ia $anam ,an!
m+m-+n!ar"hi -+r$"mb"han $anaman)
i-o$+sis Kolom @
1
8/17/2019 modul3 sem2222222
30/50
0 @031 === β β β
%-+rb+*aan #+nis bi#i kaan! $i*ak m+m-+n!ar"hi
-+r$"mb"han $anaman)
1 @ minimal a*a sa$"0≠ jβ
%minimal a*a sa$" #+nis bi#i kaan! ,an!
m+m-+n!ar"hi -+r$"mb"han $anaman)
$araf si!nifikan @ 0/0:
*a+rah kri$is @
Tolak 0/ #ika Fhi$"n!%-+rlak"an) N F$ab+l %19) a$a" 2alueO
Tolak 0/ #ika Fhi$"n!%baris) N F$ab+l %19) a$a" 2alueO
Tolak 0/ #ika Fhi$"n!%kolom) N F$ab+l %19) a$a" 2alueO
s$a$is$ik"#i @ / hi$"n!
Tabel 44 +rhi$"n!an A56A M+n!!"nakan o!t%are
'"mb+r
ariasi
D+ra#a$
&+bas
2"mlah
K"a*ra$
Ra$a L Ra$a
2"mlah
K"a*ra$
Fhi$"n! 2alue
&aris 0.;148 0.30741 88.39 0.011
Kolom .;;04 1.3301 38.49 0.003
+rlak"a
n 0.33349 0.1;;74
47.9: 0.00
ala$ 0.00;9; 0.00348
To$al 8 3.;1:;9
&+r*asarkan Tab+l 4.4 m+n"n#"kan bahwa nilai Fhi$"n! baris s+b+sar 88.39
l+bih b+sar *ari F$ab+l s+b+sar 19 s+r$a nila 2alue s+b+sar 0.011 l+bih k+il *ari
$araf n,a$a s+b+sar 0.0: s+hin!!a m+n!hasilkan k+-"$"san $olak 0 0 "n$"k baris.
Maka/ *a-a$ *ika$akan bahwa minimal a*a sa$" m+*ia $anam ,an! m+m-+n!ar"hi
-+r$"mb"han $anaman bi#i kaan! hi#a"/ kaan! $anah/ *an #a!"n! -a*a in$+nsi$as
aha,a l+mbab/ !+la-/ *an $+ran!. Dan -a*a analisis kolom *a-a$ *ik+$ah"i bahwa
Fhi$"n! kolom s+b+sar 38.49 l+bih b+sar *ari F$ab+l s+b+sar 19 s+r$a nila 2alue
s+b+sar 0.003 l+bih k+il *ari $araf n,a$a s+b+sar 0.0: s+hin!!a m+n!hasilkan
k+-"$"san $olak o/ maka *a-a$ *ika$akan bahwa minimal a*a sa$" #+nis bi#i
kaan! ,an! b+r-+n!ar"h $+rha*a- -+r$"mb"han $anaman -a*a m+*ia $anam $anah
8/17/2019 modul3 sem2222222
31/50
biasa/ $anah h"m"s/ *an ka-as -a*a in$+nsi$as aha,a l+mbab/ $+ran!/ *an !+la-.
'+*an!kan -a*a -+rlak"an *a-a$ *ik+$ah"i bahwa nilai Fhi$"n! -+rlak"an s+b+sar
47.9: l+bih b+sar *ari F$ab+l s+b+sar 19 s+r$a nila 2alue s+b+sar 0.0 l+bih k+il
*ari $araf n,a$a s+b+sar 0.0: s+hin!!a m+n!hasilkan k+-"$"san $olak 0 0 "n$"k
-+rlak"an. Maka/ *a-a$ *ika$akan bahwa minimal a*a sa$" in$+nsi$as aha,a ,an!
m+m-+n!ar"hi -+r$"mb"han $anaman bi#i kaan! hi#a"/ kaan! $anah/ *an #a!"n!
-a*a m+*ia $anam $anah biasa/ $anah h"m"s/ *an ka-as.
4.. Perhitungan )+'2) Secara Manual
8/17/2019 modul3 sem2222222
32/50
0 @ H1 H .... Hk 0 % in$+nsi$as aha,a !+la-/ $+ran!/ *an l+mbab $i*ak
m+m-+n!ar"hi -+r$"mb"han $anaman )
1 @ Minimal a*a sa$" Hi 0 % i 1//../$) % minimal a*a sa$" in$+nsi$as aha,a ,an!
m+m-+n!ar"hi -+r$"mb"han $anaman)
i-o$+sis &aris @
0 @0...1 ==== iα α α
%m+*ia $anam $i*ak m+m-+n!ar"hi -+r$"mb"han
$anaman).
1 @ minimal a*a sa$"1α 0 %minimal a*a sa$" m+*ia $anam ,an!
m+m-+n!ar"hi -+r$"mb"han $anaman)
i-o$+sis Kolom @
0 @031 === β β β
%-+rb+*aan #+nis bi#i kaan! $i*ak m+m-+n!ar"hi
-+r$"mb"han $anaman)
1 @ minimal a*a sa$"0≠ jβ
%minimal a*a sa$" #+nis bi#i kaan! ,an!
m+m-+n!ar"hi -+r$"mb"han $anaman)
$araf si!nifikan @ 0/0:
*a+rah kri$is @
Tolak 0/ #ika Fhi$"n!%-+rlak"an) N F$ab+l %19) a$a" 2alueO
Tolak 0/ #ika Fhi$"n!%baris) N F$ab+l %19) a$a" 2alueO
Tolak 0/ #ika Fhi$"n!%kolom) N F$ab+l %19) a$a" 2alueO
s$a$is$ik "#i @ / hi$"n!
+rhi$"n!an @
087/19
43/10...)% ===
N
1 /,
( ) ( ) ( ) ;1:/3087/1)73.0...3;.1% =−++=−= /, 1 5,T ijk
( ) ( )( );1:/0087/1
3
49/4..:8/)%
.. =−++
=−= /,
r
1 5,B i
4
8/17/2019 modul3 sem2222222
33/50
( );;0/087/1
3
89/1...7/:)%
..=−
++=−= /,
r
1 5,,
j
( ) 333/0087/13 0;/4..;9/)%
... =−++
=−= /, r
1 5,( k
007/0333/0;;/;1:/0;1:/3 =−−−=−−−= 5,, 5,B 5,( 5,T 5,.
Tabel 41 asil +rhi$"n!an Man"al A56A
'"mb+r D+ra#a$
&+bas
2"mlah
K"a*ra$
Ra$ara$a
2"mlah
K"a*ra$
Fhi$"n!
&aris 0/;1: 0/307: 87/8:Kolom /;;0 1/3333 380
+rlak"an 0/333 0/1;;: 47/:7
ala$ 0/007 0/003:
To$al 8 3/;1:
&+r*asarkan Tab+l 4.: m+n"n#"kan bahwa nilai Fhi$"n! baris s+b+sar 87/8:
l+bih b+sar *ari F$ab+l s+b+sar 19 s+hin!!a m+n!hasilkan k+-"$"san $olak 0 0 "n$"k
baris. Maka/ *a-a$ *ika$akan bahwa minimal a*a sa$" m+*ia $anam ,an!
m+m-+n!ar"hi -+r$"mb"han $anaman bi#i kaan! hi#a"/ kaan! $anah/ *an #a!"n!
-a*a in$+nsi$as aha,a l+mbab/ !+la-/ *an $+ran!. Dan -a*a analisis kolom *a-a$
*ik+$ah"i bahwa Fhi$"n! kolom s+b+sar 380 l+bih b+sar *ari F$ab+l s+b+sar 19
s+hin!!a m+n!hasilkan k+-"$"san $olak o/ maka *a-a$ *ika$akan bahwa minimal
a*a sa$" #+nis bi#i kaan! ,an! b+r-+n!ar"h $+rha*a- -+r$"mb"han $anaman -a*a
m+*ia $anam $anah biasa/ $anah h"m"s/ *an ka-as -a*a in$+nsi$as aha,a l+mbab/
$+ran!/ *an !+la-. '+*an!kan -a*a -+rlak"an *a-a$ *ik+$ah"i bahwa nilai Fhi$"n!
-+rlak"an s+b+sar 47.:7 l+bih b+sar *ari F$ab+l s+b+sar 19 s+r$a nila s+hin!!a
m+n!hasilkan k+-"$"san $olak 0 0 "n$"k -+rlak"an. Maka/ *a-a$ *ika$akan bahwa
minimal a*a sa$" in$+nsi$as aha,a ,an! m+m-+n!ar"hi -+r$"mb"han $anaman bi#i
kaan! hi#a"/ kaan! $anah/ *an #a!"n! -a*a m+*ia $anam $anah biasa/ $anah
h"m"s/ *an ka-as.
43 Perbandingan Berganda
+rban*in!an &+r!an*a *ilak"kan "n$"k m+mban*in!kan an$ara
-+rlak"an *ari in$+nsi$as aha,a !+la-/ $+ran!/ *an l+mbab $+rha*a- -+r$"mb"han
$anaman. M+mban*in!kan kolom ,ai$" bi#i kaan! hi#a"/ kaan! $anah/ #a!"n!
:
8/17/2019 modul3 sem2222222
34/50
$+rha*a- -+r$"mb"han $anaman. M+mban*in!kan baris ,ai$" m+*ia $anam $anah
biasa/ $anah h"m"s/ *an ka-as $+rha*a- -+r$"mb"han $anaman. &+rik"$ a*alah "#i
-+rban*in!an b+r!an*a m+n!!"nakan "#i Tukey.
430 *ji Tukey Perlakuan
a. +rhi$"n!an -+ban*in!an b+r!an*a m+n!!"nakan so!t%are'
8/17/2019 modul3 sem2222222
35/50
&+rik"$ ini a*alah -+rhi$"n!an -+rban*in!an b+r!an*a in$+nsi$as aha,a
!+la-/ $+ran! *an l+mbab s+ara man"al.
i-o$+sis I @
0 @ V1
l+mbabW1
$+ran!V 0 %$i*ak a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a
in$+nsi$as aha,a l+mbab *an in$+nsi$as aha,a $+ran!)
1 @ V1
l+mbabW1
$+ran!V 0 %a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a in$+nsi$as
aha,a l+mbab *an in$+nsi$as aha,a $+ran!)
i-o$+sis II @
0 @ V1
l+mbabW1
!+la-V 0 %$i*ak a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a
in$+nsi$as aha,a l+mbab *an in$+nsi$as aha,a !+la-)
1 @ V1
l+mbabW1
!+la-V 0 %a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a in$+nsi$as
aha,a l+mbab *an in$+nsi$as aha,a !+la-)
i-o$+sis III @
0 @ V1 !+la-W 1 $+ran!V 0 %$i*ak a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a in$+nsi$as
aha,a !+la- *an in$+nsi$as aha,a $+ran!)
1 @ V1
!+la-W1
$+ran!V 0 %a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a in$+nsi$as
aha,a !+la- *an in$+nsi$as aha,a $+ran!)
Taraf si!nifikan @ 0/0:
Da+rah kri$is @
Tolak 0 #ika V1
aW1
bV N 'D
'$a$is$ik "#i @ V1
aW1
bV
+rhi$"n!an @
'D r
,T.3 2 p )/%α
3
0/00;9)/3%0:.0%3
7
8/17/2019 modul3 sem2222222
36/50
8/33 %0/047)
0/39
Tabel 45 +rhi$"n!an '+lisih Ra$aRa$a +rlak"an
Ra$ara$a In$+nsi$as aha,a1
!+la-
%0/89;7)
1 l+mbab
%1/;7)
1 $+ran!
%1/3:33)
1 !+la-
%0/89;7)0
1 l+mbab
%1/;7)0/33 0
1 $+ran!
%1/3:33)
0/4; 0/13 0
K+-"$"san @
1. a*a -+rban*in!an l+mbab *+n!an $+ran! m+n!hasilkan k+-"$"san !a!al
$olak o/ kar+na V1
l+mbab W1
$+ran!V %0/13) O 'D %0/39)
. a*a -+rban*in!an !+la- *+n!an l+mbab m+n!hasilkan k+-"$"san !a!al
$olak o/ kar+na V1
l+mbab W1
!+la-V %0/33) O 'D %0/39).
3. a*a -+rban*in!a !+la- *an $+ran! m+n!hasilkan k+-"$"san $olak o/
kar+na V1
!+la- W1
$+ran!V %0/4;) N 'D %0/39)
K+sim-"lan @
1. +rlak"an -a*a in$+nsi$as aha,a $+ran! *an in$+nsi$as aha,a $+ran! $i*ak
b+rb+*a n,a$a.
. +rlak"an -a*a in$+nsi$as aha,a l+mbab *+n!an in$+nsi$as aha,a !+la-
$i*ak b+rb+*a n,a$a.
3. +rlak"an -a*a in$+nsi$as aha,a !+la- *+n!an in$+nsi$as aha,a $+ran!
b+rb+*a n,a$a a$a" a*a -+rb+*aan -+rlak"an an$ara in$+nsi$as aha,a !+la-
*an $+ran!.
8
8/17/2019 modul3 sem2222222
37/50
43. *ji Tukey Baris
a. +rhi$"n!an -+rban*in!an b+r!an*a m+n!!"nakan so!t%are.
&+rik"$ ini a*alah -+rhi$"n!an -+rban*in!an b+r!an*a $+rha*a- -+rb+*aan
m+*ia $anam an$ara $anah biasa/ $anah h"m"s/ *an ka-as.
&ambar 4. hasil -+rban*in!an b+r!an*a m+*ia $anam m+n!!"nakan so!t%are
&+r*asarkan !ambar 4. *a-a$ *i-+rol+h bahwa -a*a baris m+*ia $anam
ka-as *+n!an m+*ia $anam $anah biasa *imana an!ka 0 $+r*a-a$ *alam s+lan!. al
ini m+n"n#"kkan bahwa -+rlak"an m+*ia $anam ka-as *+n!an m+*ia $anam $anah
biasa $i*ak b+rb+**a n,a$a -+rlak"ann,a s+hin!!a $i*ak m+m-+n!ar"hi
-+r$"mb"han $anaman. '+*an!kan -a*a s+lan! baris m+*ia $anam ka-as *+n!an
m+*ia $anam $anah h"m"s $+r*a-a$ an!ka 0 *alam s+lan! $+rs+b"$ s+hin!!a *a-a$
*ika$akan bahwa m+*ia $anam ka-as *+n!an m+*ia $anam $anah h"m"s $i*ak
m+mb+rikan -+n!ar"h ,an! b+rb+*a -a*a -+r$"mb"han $anaman. Dan -a*a s+lan!
baris m+*ia $anam $anh biasa *+n!an $anah h"m"s $+r*a-a$ an!ka 0 *alam s+lan!
s+hin!!a *a-a$ *ika$akan bahwa -+rlak"an m+*ia $anam $anah h"m"s *+n!an
$anah biasa $i*ak m+mb+ri -+n!ar"h $+rha*a- -+r$"mb"han $anaman.
b. +rhi$"n!an -+rban*in!an b+r!an*a s+ara man"al&+rik"$ ini a*alah -+rhi$"n!an -+rban*in!an b+r!an*a *ari m+*ia $anam
,an! b+rb+*a ,ai$" $anah biasa/ $anah h"m"s/ *an ka-as s+ara man"al.
i-o$+sis I @
0 @ V1
$anahW1
h"m"sV 0 %$i*ak a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a m+*ia
$anah biasa *+n!an m+*ia $anah h"m"s)
9
ar,s = kapas
bar,s +---------+---------+---------+---------
%ana ,asa "--------------#-------------$
%ana umus "--------------#--------------$
+---------+---------+---------+---------
-2.) -1.2 . 1.2
bar,s = %ana ,asa subtracted from:
bar,s +---------+---------+---------+---------
%ana umus "--------------#--------------$
+---------+---------+---------+---------
-2.) -1.2 . 1.2
8/17/2019 modul3 sem2222222
38/50
1 @ V1
$anahW1
h"m"sV 0 % a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a m+*ia $anah
biasa *+n!an m+*ia $anah h"m"s)
i-o$+sis II @
0 @ V1
$anahW1
ka-asV 0 %$i*ak a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a m+*ia
$anam $anah biasa *+n!an ka-as)
1 @ V1
$anahW1
ka-asV 0 % a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a m+*ia $anam
$anah biasa *+n!an ka-as)
i-o$+sis III @
0 @ V1
ka-asW1
h"m"sV 0 %$i*ak a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a m+*ia
$anam $anah h"m"s *+n!an ka-as)
1 @ V1
ka-asW1
h"m"sV 0 %a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a m+*ia $anam
$anah h"m"s *+n!an ka-as)
Taraf si!nifikan @ 0/0:
Da+rah kri$is @
Tolak 0 #ika V1
aW1
bV N 'D
'$a$is$ik "#i @ V1
aW1
bV
+rhi$"n!an @
Tabel 46 +rhi$"n!an '+lisih Ra$aRa$a &aris
Ra$ara$a M+*ia Tanam1
$anah
%0/8;)
1 ka-as
%1/1)
1 h"m"s
%1/49)1
$anah
%0/8;)0
1 ka-as
%1/1)0/; 0
1 h"m"s
%1/49)0/;3 0/37 0
30
8/17/2019 modul3 sem2222222
39/50
'D r
,T.3 2 p )/%α
3
0/00;9)/3%0:.0%3
8/33 %0/047)
0/39
K+-"$"san @
1. a*a -+rban*in!an $anah biasa *+n!an $anah h"m"s m+n!hasilkan
k+-"$"san $olak o/ kar+na V1
biasa W1
h"m"sV %0/;3) N 'D %0/39)
. a*a -+rban*in!an $anah biasa *+n!an ka-as m+n!hasilkan k+-"$"san
!a!al $olak o/ kar+na V1
biasa W1
ka-asV %0/;) O 'D %0/39).
3. a*a -+rban*in!a $anah h"m"s *+n!an m+n!hasilkan k+-"$"san !a!al
$olak o/ kar+na V1
ka-as W1
h"m"sV %0/37) O 'D %0/39)
K+sim-"lan @
1. +rlak"an m+*ia $anam $anah biasa *+n!an $anah h"m"s b+rb+*a n,a$a
a$a" b+r-+n!ar"h $+rha*a- -+r$"mb"han $anaman.
. +rlak"an m+*ia $anam $anah biasa *+n!an ka-as $i*ak b+rb+*a n,a$a a$a"
$i*ak b+r-+n!ar"h $+rha*a- -+r$"mb"han $anaman.
3. +rlak"an m+*ia $anam ka-as *+n!an $anah h"m"s $i*ak b+rb+*a n,a$a
a$a" $i*ak b+r-+n!ar"h $+rha*a- -+r$"mb"han $anaman.
433 *ji Tukey Kolom
a. +rhi$"n!an -+rban*in!an b+r!an*a m+n!!"nakan so!t%are.
&+rik"$ ini a*alah -+rhi$"n!an -+rban*in!an b+r!an*a $+rha*a- -+rb+*aan
#+nis bi#i kaan! an$ara kaan! hi#a"/ kaan! $anah/ *an #a!"n!.
31
kolom = /a&un& subtracted from:
kolom ---------+---------+---------+---------+
0acan& ,au "-------#-------$
0acan& %ana "-------#--------$ ---------+---------+---------+---------+
-1.2 . 1.2 2.)
kolom = 0acan& ,au subtracted from:
kolom ---------+---------+---------+---------+
0acan& %ana "-------#--------$
---------+---------+---------+---------+
-1.2 . 1.2 2.)
8/17/2019 modul3 sem2222222
40/50
&ambar 43 hasil -+rban*in!an b+r!an*a #+nis bi#i kaan! m+n!!"nakan so!t%are
&+r*asarkan !ambar 4.3 *a-a$ *i-+rol+h bahwa -a*a #+nis bi#i #a!"n!
*+n!an kaan! hi#a" m+miliki an!ka 0 *alam s+lan! s+hin!!a *a-a$ *ika$akan
bahwa -+rlak"an -a*a #a!"n! *+n!an kaan! hi#a" $i*ak b+rb+*a n,a$a s+hin!!a
$i*ak m+m-+n!ar"hi -+r$"mb"han $anaman. '+*an!kan -a*a -+rban*in!an
#a!"n! *+n!an bi#i kaan! $anah -a*a s+lan! $+r*a-a$ an!ka 0 s+hin!!a *a-a$
*ika$akan bahwa -+rlak"an -a*a -+rb+*aan #+nis bi#i #a!"n! *an kaan! $anah
$i*ak b+rb+*a n,a$a s+hin!!a $i*ak m+m-+n!ar"hi -+r$"mb"han $anaman. Dan -a*a -+rban*in!an bi#i kaan! $anah *+n!an kaan! hi#a" -a*a s+lan! $i*ak
m+l+wa$i an!ka 0 maka *a-a$ *ika$akan bahwa -+rb+*aan -+rlak"an -a*a bi#i
kaan! hi#a" *an kaan! $anah b+rb+*a n,a$a s+hin!!a m+m-+n!ar"hi
-+r$"mb"han $anaman.
b. +rhi$"n!an -+rban*in!an b+r!an*a s+ara man"al
&+rik"$ ini a*alah -+rhi$"n!an -+rban*in!an b+r!an*a *ari m+*ia $anam
,an! b+rb+*a ,ai$" $anah biasa/ $anah h"m"s/ *an ka-as s+ara man"al.
i-o$+sis I @
0 @ V1
kaan! hi#a" W1
kaan! $anah V 0 %$i*ak a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a
bi#i kaan! hi#a" *+n!an kaan! $anah)
1 @ V1
kaan! hi#a"W1
kaan! $anahV 0 %a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a
bi#i kaan! hi#a" *+n!an kaan! $anah)
i-o$+sis II @
0 @ V1
kaan! hi#a" W1
#a!"n!V 0 %$i*ak a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a
bi#i kaan! hi#a" *+n!an #a!"n!)
3
8/17/2019 modul3 sem2222222
41/50
1 @ V1
kaan! hi#a"W1
#a!"n!V 0 % a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a
#+nis bi#i kaan! hi#a" *+n!an #a!"n!)
i-o$+sis III @
0 @ V1
kaan! $anahW1
#a!"n!V 0 %$i*ak a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a
#+nis bi#i kaan! $anah *+n!an #a!"n!)
1 @ V1
kaan! $anahW1
#a!"n!V 0 %a*a -+rb+*aan an$ara -+rlak"an -a*a #+nis
bi#i kaan! $anah *+n!an #a!"n!)
Taraf si!nifikan @ 0/0:
Da+rah kri$is @
Tolak 0 #ika V1
aW1
bV N 'D
'$a$is$ik "#i @ V1
aW1
bV
+rhi$"n!an @
'D r
,T.3 2 p )/%α
3
0/00;9)/3%0:.0%3
8/33 %0/047)
0/39
Tabel 47 +rhi$"n!an '+lisih Ra$aRa$a Kolom
Ra$ara$a -+r$"mb"han
kaan!
1 kaan!
$anah
%0/;3)
1
#a!"n!%0/94)
1 kaan!
hi#a"%1/9)
1 kaan! $anah
%0/;3)0
1 #a!"n!
%0/94)0/31 0
1 kaan! hi#a"
%1/9)
1/7 0/9; 0
K+-"$"san @
33
8/17/2019 modul3 sem2222222
42/50
1. a*a -+rban*in!an $anah biasa *+n!an $anah h"m"s m+n!hasilkan
k+-"$"san $olak o/ kar+na V1
kaan! hi#a" W1
kaan! $anahV %1/7) N 'D %0/39)
. a*a -+rban*in!an $anah biasa *+n!an ka-as m+n!hasilkan k+-"$"san
$olak o/ kar+na V1
kaan! hi#a" W1
#a!"n!V %0/9;) N 'D %0/39).
3. a*a -+rban*in!a $anah h"m"s *+n!an m+n!hasilkan k+-"$"san !a!al
$olak o/ kar+na V1
#a!"n! W1
kaan! $anahV %0/31) O 'D %0/39)
K+sim-"lan @
1. +rlak"an #+nis bi#i kaan! hi#a" *+n!an kaan! $anah b+rb+*a n,a$a a$a"
a*a -+rb+*aan s+hin!!a b+r-+rn!ar"h k+-a*a -+r$"mb"han $anaman.
. +rlak"an #+nis bi#i kaan! hi#a" *+n!an #a!"n! b+rb+*a n,a$a a$a" a*a
-+rb+*aan s+hin!!a b+r-+n!ar"h k+-a*a -+r$"mb"han $anaman.
3. +rlak"an m+*ia $anam ka-as *+n!an $anah h"m"s $i*ak b+rb+*a n,a$a
a$a" $i*ak b+r-+n!ar"h $+rha*a- -+r$"mb"han $anaman.
44 Pemeriksaan )sumsi ##D+
+m+riksaan as"msi IID5 %I*+n$ik/ In*+-+n*+n/ Dis$rib"si 5ormal) ini
*ilak"kan "n$"k m+n!+$ah"i a-akah -+robaan ini m+mb+rikan hasil ,an! i*+n$ik/
in*+-+n*+n *an &+r*is$rib"si 5ormal
34
8/17/2019 modul3 sem2222222
43/50
00!00"000#00"#00!
$$
$0
%0
&0
&
Residual
P e r c e n t
'%'0&%&00%
00'
000
#00'
#00"
Fitted Value
R e s i d u a l
00'00&000#000'#00(#00"
(
'
&
0
Residual
F r e q u e n c y
$!)*%"('&
00'
000
#00'
#00"
Observation Order
R e s i d u a l
Normal Probability Plot Versus Fits
Histogram Versus Order
Residual Plots for data
&ambar 44 Residual (lots
&+r*asarkan !ambar 4.4 *a-a$ *i-+rol+h bahwa r+si*"al *a$a -+r$"mb"han
$anaman *a-a$ *ika$akan $i*ak i*+n$ik/ hal ini *i$"n#"kkan -a*a !rafik residual 2s
!its m+miliki -lo$ ,an! m+mb+n$"k -ola $+r$+n$" a$a" $i$ik m+rah $i*ak m+n,+bar
s+ara aak. 5am"n *a-a$ *ika$akan r+si*"al *a$a $+rs+b"$ in*+-+n*+n *+n!an
*ib"k$ikan -a*a !rafik residual 2s order m+miliki -lo$ ,an! aak a$a" $i*ak
b+r-ola. '+lain i$" *a-a$ *ika$akan r+si*"al *a$a #"!a $i*ak b+r*is$rib"si normal
kar+na $i$ik m+rah $i*ak m+n*+ka$i !aris bir" a$a" !aris normal. '+*an!kan #ika
m+liha$ -a*a 6istogram/ b+n$"k !rafik $i*ak b+rb+n$"k lon+n! maka *a-a$
*ika$akan bahwa r+si*"al *a$a $i*ak m+n,+bar normal. 5am"n r+si*"al *a$a
*ias"msikan b+r*is$rib"si normal *+n!an m+liha$ probability plot r+si*"li$asn,a.
B)B 2
KES#MP*L)+ D)+ S)R)+
3:
8/17/2019 modul3 sem2222222
44/50
10 Kesimpulan
&+r*asarkan analisis ,an! $+lah *ilak"kan/ *a-a$ *i$arik b+b+ra-a
k+sim-"lan s+ba!ai b+rik"$.
1. asil *ari -+n!ama$an karak$+ris$ik *a$a -+r$"mb"han $anaman ,an! *iama$i
*alam m+*ia $anam ,an! $"mb"h -alin! +-a$ a*alan -a*a m+*ia $anam
ka-as *an ,an! -alin! lamba$ a*alah -a*a m+*ia $anahm $anah biasa.
Karak$+ris$ik *a$a -+r$"mb"han $anaman $+rha*a- #+nis bi#i ,an! m+m-"n,ai
-+r$"mb"han $anaman -alin! +-a$ a*alah bi#i kaan! hi#a" *an ,an! -alin!
lamba$ a*alah bi#i kaan! $anah. Dan -a*a karak$+ris$ik *a$a in$+nsi$as aha,a
-+r$"mb"han $anaman -alin! +-a$ $"mb"h -a*a in$+nsi$as aha,a $+ran! *an
-alin! lamba$ -a*a in$+nsi$as aha,a !+la-.
. asil *ari -+n!"#ian *+n!an A56A m+n!!"nakan so!t%are *a-a$ *ik+$ah"i
bahwa a*a -+n!ar"h *ari #+nis bi#i kaan!/ m+*ia $anam/ *an in$+nsi$as
aha,a -a*a -+r$"mb"han $anaman. asil *ari -+n!"#ian *+n!an A56A
s+ara man"al a*alah m+n!hasilkan k+sim-"lan ,an! sama s+-+r$i -+n!"#ian
A56A m+n!!"nakan so!t%are'
3. a*a "#i -+rban*in!an b+r!an*a -+rlak"an -a*a hasil output so!t%are
m+n!hasilkan k+-"$"san !a!al $olak o kar+na -+rb+*aan $i*ak b+!i$"
si!nifikan/ akan $+$a-i -a*a -+rhi$"n!an man"al -+rlak"an in$+nsi$as aha,a
!+la- *+n!an $+ran! m+miliki -+rb+*aan ,an! n,a$a. '+*an!kan -a*a
-+rban*in!an b+r!an*a m+*ia $anam ,an! m+miliki -+rlak"an ,an! b+rb+*a
n,a$a a*alah -a*a m+*ia $anam $anah biasa *+n!an $anah h"m"s. Dan -a*a
-+rban*in!an b+r!an*a #+nis bi#i kaan! ,an! m+miliki -+rb+*aan n,a$a
a*alah bi#i kaan! hi#a" *+n!an kaan! $anah *an bi#i kaan! hi#a" *+n!an
#a!"n!.
4. asil *ari -+m+riksaan as"msi r+si*"al IID5 m+n!hasilkan k+sim-"lan
bahwa r+si*"al $+rs+b"$ m+m+n"hi as"msi normal/ b+rsifa$ $i*ak i*+n$ik *an
$i*ak in*+-+n*+n/ s+r$a $i*ak b+r*is$rib"si normal.
1. Saran
'aran ,an! *a-a$ *ib+rikan "n$"k -rak$ik"m kali ini a*alah *ihara-kan
k+$+li$ian *an k++rma$an -a*a saa$ -+n!ama$an/ -+n!+n$rian *a$a/ *an -+n!"#ian.
'+r$a -as$ikan m+n!!"nakan ara *an r"m"s ,an! $+-a$ a!ar m+n!hasilkan
-+rhi$"n!an ,an! ak"ra$ *an in$+r-r+$asi ,an! b+nar.
3;
8/17/2019 modul3 sem2222222
45/50
37
8/17/2019 modul3 sem2222222
46/50
D),T)R P*ST)K)
8/17/2019 modul3 sem2222222
47/50
L)MP#R)+
Lampiran 0 Da$a asil +robaan RAK Kaan! i#a" 2a!"n! Kaan! Tanah
Tanah &iasa 1/3; %!+la-) 0/3; %l+mbab) 0/8; %$+ran!)
Tanah "m"s 1/9; %l+mbab) 0/8 %$+ran!) 0/; %!+la-)
Ka-as /4 %$+ran!) 0/73 %!+la-) 1/3; %l+mbab)
Lampiran . +rhi$"n!an man"al A56A
Kaan!
i#a"
2a!"n! Kaan!
Tanah
i..
Tanah
biasa
1/3; 0/3; 0/8; /:8
Tanah
"m"s
1/9; 0/8 0/; 3/3;
Ka-as /4 0/73 1/3; 4/49
.#. :/7 1/89 /8 10/43
087/19
43/10...)%
=== N
1
/,
( ) ( ) ( ) ;1:/3087/1)73.0...3;.1% =−++=−= /, 1 5,T ijk
( ) ( )( );1:/0087/1
3
49/4..:8/)%
.. =−++
=−= /, r
1 5,B i
( );;0/087/1
3
89/1...7/:)%
..=−
++=−= /,
r
1 5,,
j
( )333/0087/1
3
0;/4..;9/)%
... =−++
=−= /, r
1 5,( k
007/0333/0;;/;1:/0;1:/3 =−−−=−−−= 5,, 5,B 5,( 5,T 5,.
1;;:/0
3333/0===
DB(
5,( R5,(
8/17/2019 modul3 sem2222222
48/50
33/1
;;/===
DB,
5,, R5,,
003:/0
007/0
=== DB.
5,. R5,.
Lampiran 3 6"$-"$ o!t%are
Karak$+ris$$ik Da$a &aris
Karak$+ris$$ik Da$a Kolom
Karak$+ris$ik Dara +rlak"an
Lampiran 4 Output o!t%are
A56A hasil so!t%are
ar,able bar,s ean ar,ance ,n,mum ed,an a4,mum
data 0apas 1.)'* .*11 .*3 1.3( 2.)
%ana ,asa .!( .25 .3( .!( 1.3(
%ana umus 1.12 .53' .( .! 1.'(
ar,able kolom ean ar,ance ,n,mum ed,an a4,mum
data /a&un& .') .1)' .( .!( 1.3(
0acan& ,au 1.'* .2*3 1.3( 1.'( 2.)
0acan& %ana .(3 .5( .3( .*3 .!
ar,able perlakuan ean ar,ance ,n,mum ed,an a4,mum
data Gelap .!'* .1(5 .( .*3 1.3(
Lembab 1.22* .(53 .3( 1.3( 1.'(
%eran& 1.353 .!23 .! .!( 2.)
ource 67 e8 9d 9d 7
bar,s 2 .(1)!2 .(1)!2 .3*)1 !!.3' .11kolom 2 2.(()2 2.(()2 1.3321 3!2.)' .3
perlakuan 2 .333)' .333)' .1((*) )*.'5 .2
;rror 2 .('( .('( .3)!
%otal ! 3.(15('
= .5!'*2*
8/17/2019 modul3 sem2222222
49/50
Lampiran 1 Output o!t%are
8/17/2019 modul3 sem2222222
50/50
Lampiran 5 Dok"m+n$asi +n+li$ian