İnstagram:kimyaci_gln_hoca

www.kimyafull.com

MODERN ATOM TEORİSİ-2

İnstagram:kimyaci_gln_hoca

www.kimyafull.com

Şekil-3

PERİYODİK ÖZELLİK DEĞİŞİMİ ATOM

YARIÇAPI

•Kovalent Yarıçap: Tek bir kovalent bağla bağlanmış eşdeğer iki atomun çekirdekleri arasındaki uzaklığın yarısına kovalent yarıçap denir.(Şekil1) Van der Waals yarıçap • Soy gazların katı hâllerinde komşu atomların çekirdekleri arasındaki uzaklığın yarısıdır.(Şekil2)

Birbirleriyle etkileşim halinde olan aynı cins moleküllerdeki atomların birbirlerine en yakın olduğu andaki çekirdekleri arasındaki uzaklığın yarısıdır.

(Şekil1)

Şekil2

İyon Yarıçapı

İyonlar aynı büyüklükte olmadığından iyon yarıçapı iyonların çekirdekleri arasındaki uzaklığın yarısına eşit değildir.

Nötr bir atom elektron verdiğinde iyon yarıçapı azalırken, elektron aldığında iyon yarıçapı artarak atom büyüklüğü değişir

Periyodik Tabloda Atom Yarıçaplarının Değişimi

Periyodik sistemin bir periyodunda soldan sağa doğru gidildikçe;

Çekirdek yükü artarken katman sayısı değişmez.

Çekirdeğin çekim gücünün artmasıyla katmanlar çekirdeğe yaklaşır

Atom yarıçapı küçülür. Gruplarda yukarıdan aşağıya doğru inildikçe

Çekirdek yükü artar

Katman sayısı artar

Atom yarıçapları artar

İnstagram:kimyaci_gln_hoca

www.kimyafull.com

Gaz halindeki nötr bir atomdan bir elektron koparmak için verilmesi gereken enerjiye iyonlaşma enerjisi (İE) denir.

X(k) + Enerji→ X1+

(k) + e–

X(s) + Enerji → X1+

(s) + e– (

İyonlaşma enerjisi değildir.)

Bir atomun elektron sayısı kadar iyonlaşma enerjisi değeri ölçülebilir.

Atomdan her elektron uzaklaştırıldığında; atom yarıçapı ve elektron sayısı azalacağından birim elektron başına uygulanan

çekim kuvveti artar. Bu nedenle her elektronu koparmak için gereken enerji bir öncekinden daha büyük olur.

Aynı periyot boyunca soldan sağa doğru birinci iyonlaşma enerjisi genellikle artar.

Aynı periyotta A grubu elementlerinin birinci iyonlaşma enerjisi 1A < 3A < 2A < 4A < 6A < 5A < 7A < 8A şeklindedir.

2A ve 5A gruplarındaki elementlerin elektron dağılımı sırasıyla s2

ve p3

ile biter(Küresel simetri)

İYON YARIÇAPI: Bir atomun elektron verdiğinde katyon hâlindeki, elektron aldığında ise anyon hâlindeki yarıçapına iyon yarıçapı denir.

1- Nötr bir atom elektron verdiğinde; Elektron başına düşen çekim kuvveti arttığı için atomun yarıçapı azalır.

2-Nötr Atom, elektron aldığında; Elektron başına düşen çekim kuvveti azaldığından atomun yarıçapı artar.

3- İzoelektronik iyonlarda atom numarası büyüdükçe iyon yarıçapı küçülür. Klor ve kalsiyum iyonlarının iyon yarıçapları 17Cl¯ > 20Ca

2+ şeklindedir.

ÖRNEK ÇALIŞMA:

13Al3+,

9F¯, 10Ne, 12Mg2+

taneciklerinin yarıçaplarını büyükten küçüğe sıralayınız.

Elektron başına düşen çekimkuvveti, p

+ sayısı/e

-sayısı oranından

bulunur. Elektron başına düşen çekim kuvveti arttıkça tanecik yarıçapı küçülür.

2. İYONLAŞMA ENERJİSİ

İnstagram:kimyaci_gln_hoca

www.kimyafull.com

Element İE1 İE2 İE3 İE4 Değerlik Elektron Sayısı

Grup Numarası

11Na 496 4560 6900 9540

12Mg 738 1450 7730 10500

13Al 578 1820 2750 11600

Elektron İlgisi:

Gaz hâlindeki nötr bir atomun bir elektron alması sırasındaki enerji değişimine elektron ilgisi denir. 1-Periyodik sistemdeki gruplarda yukarıdan aşağıya İnildikçe

Çekirdek yükü ve atom yarıçapı artar ,elementlerin elektron alma isteği azalır. (İstisna: klorun elektron ilgisi florunkinden büyüktür.)

2-Periyodik sistemde periyotlarda soldan sağa doğru gidildikçe; Elementlerin, atom yarıçapı azalırken elektron alma isteği artar.

3- Elektron ilgisi endotermik ya da ekzotermik olabilir. 4-Metallerin ve soy gazların elektron ilgisi önemsizdir. Yani bir periyotta elektron ilgisi en büyük olan element 7A grubundaki halojendir.

ELEKTRONEGATİFLİK (EN)

Bir atomun bağ yapan elektronlarını kendine çekme yeteneğine (atomun bağ elektronlarına sahip çıkma isteğine) elektronegatiflik denir

Metallerin elektronegatiflikleri 1,7 değerinden aşağıda, ametallerin ise 2,0 değerinden yukarıdadır. Bu iki değer

arasında yer alan elementler yarı metaldir.

Elektronegatifliği en büyük olan flordur. Bu nedenle flor en aktif ametaldir.

Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe genellikle elektronegatiflik azalır

Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe genellikle elektronegatiflik artar.

Atom yarıçapı küçüldükçe elektronegatiflik artar.

Örnek: 4Be, 5B, 9F atomlarının birinci ve ikinci iyonlaşma enerji değerlerini karşılaştırınız. Örnek: 9F¯, 10Ne, 11Na+ taneciklerinden bir elektron koparmak için gerekli enerjileri karşılaştırınız.

İnstagram:kimyaci_gln_hoca

www.kimyafull.com

Oksit ve Hidroksit Bileşiklerinin Asitlik/Bazlık Eğilimleri

Genel olarak metallerin elektronegatiflikleri küçük olduğu için metal oksitleri sulu çözeltisinde bazik özellik gösterir.

Genel olarak ametallerin elektronegatiflikleri büyük olduğu için oksijence zengin olan ametal oksitleri suda

çözündüğünde asit özellik gösterir (CO2, SO2, SO3...).

Hem asit hem de baz özelliği gösteren maddelere amfoter madde, oksitlere ise amfoter

oksit denir (Al2O3, ZnO...)

İnstagram:kimyaci_gln_hoca

www.kimyafull.com

1.soru:

K L M

Periyodik sistemde bir kesit verilmiştir.Buna göre; I-L toprak alkali metal ise K alkali metal,M ise toprak metaldir. II- L elementi 5A grubunda ise birinci iyonlaşma enerjileri arasındaki ilişki L > M>K şeklindedir. III- M soygaz ise K nın değerlik elektron sayısı 6 dır. Yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? a) Yalnız I b) Yalnız II c) Yalnız III d) II ve III e) I,II,III

2.soru: Birisinin soygaz olduğu bilinen X,Y,ve Z elementleri aynı periyotta bulunmaktdır. I-X in elektron ilgisi en fazladır. II-Yalnız Z elektriği iletmektedir. Buna göre elementlerin atom numaralarının artışına göre sıralanışı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? Çözüm:

a)Y,Z,X b) X,Y,Z c) Y,X,Z d) Z,Y,X e) Z,X,Y

3.soru: Temel Hal elektron dağılımları; X:1s

2

Y:1s2 2s

2 2p

6

Z: 1s2 2s

2 2p

5

Şeklinde verilen X,Y, ve Z element atomlarının aşağıdaki niceliklerinden hangisi için Y>Z>X sıralaması yapılabilir?

a) Elektron ilgisi b) Değerlik Elektron sayısı c) Elektronegatiflik d) Grup No e) İyonlaşma Enerjisi

4.soru: Aynı periyotta atom çapının azaldığı yönde; I-Atom Kütlesi II-İyonlaşma Enerjisi III-Elektronegatiflik Niceliklerinden hangileri genellikle artar*

a) Yalnız I b) Yalnız II c) I ve III d) II ve III e) I,II,III

5.soru Elektron sayıları eşit olan(izoelektronik) X

a,Y,Z

b

taneciklerinin çaplarına göre sıralanışı Xa> Y > Z

b dir

Buna göre;

I- Xa anyondur

II- Zb nin elektron başına düşen çekim

kuvveti en küçüktür. III- Atom numarası en büyük olan Y dir Yargılardan hangileri kesinlikle doğrudur? a) Yalnız I b) Yalnız II c) I ve II d) II ve III e) I,II,III

6.soru:

16X,20Y,18Z,19T elementleri için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a) İyonlaşma enerjisi en büyük olan T dir. b) Elektron ilgisi en fazla olan X dir. c) Atom çapları sıralaması T>Y>X>Z dir d) Değerlik elektron sayısı en büyük olan Z dir. e) Y oksidinin sulu çözeltisi baziktir.

KONU KAVRAMA TESTİ

İnstagram:kimyaci_gln_hoca

www.kimyafull.com

Periyodik sistemdeki elementler (He dışındakiler) değerlik orbitallerinin doluşuna göre s, p, d ve f olmak üzere DÖRT BLOĞA AYRILIR.

S BLOK ELEMENTLERİ

1A GRUBU:

1-Alkali metaldir. 2-Değerlik elektron sayıları 1 dir 3-Değerlik orbitalleri s dir 4-Kolayca tepkime verdikleri için doğada saf olarak bulunmaz 5-Erime noktaları düşüktür.(Civa ve Galyum hariç) 6-Grupta erime ve kaynama noktası azalır 7-Oksitli bileşikleri baz karakterlidir. 8-ısı ve elektriği iletirler 9-Atomik yapılıdırlar(H2 hariç) 10-Su ile verdikleri tepkimelerinde H2 gazı açığa çıkar Örnek: 11-Halojenlerle tuz oluştururlar

P BLOK ELEMENTLERİ

ELEMENTLERİ TANIYALIM

2A GRUBU

1-Toprak Alkali Metaldir 2-Değerlik elektron sayıları 2 dir. 3-Değerlik orbitalleri s dir. 4-Erime noktaları alkali metallerden yüksek 5-Isı ve elektriği iletir 6-Be hariç su ile tepkimesinden H2 gazı açığa çıkarırlar. Örnek: 7-Aktiflikleri 1A grubundan düşüktür. 8-Doğada bileşikleri halinde bulunur. 8-Oksitlerinin sulu çözeltisi (BeO:Amfoter) bazik özelliktedir. 9-Asitlerle tepkimelerinden Tuz ve H2 gazı açığa çıkarırlar

3A GRUBU(TOPRAK METAL) 1-Bor yarı metal, alüminyum amfoter metal, diğer elementler metaldir. 2-Değerlik elektron sayıları 3’tür.

3-Değerlik orbital türleri s ve p’dir. 4-Borun oksidi asidik, alüminyum ve galyumun oksidi amfoter, indiyum ve talyumun oksidi bazik özellik gösterir. 5-Gruptaki bor elementi iyonik bileşikler oluşturmaz. Bor elementi BH3,BCl3, BI3 gibi moleküler yapıda kovalent bileşikler oluşturur. 6-Alüminyum AlH3 bileşiği kovalent karakterlidir. Alüminyum metali amfoter olduğu için asitlerle ve kuvvetli bazlarla tepkimeye girer.

4A Grubu Elementleri (Karbon Grubu) 1- C ametal, Si ve Ge yarı metal, Sn ve Pb

metaldir. 2- Değerlik elektron sayıları 4’tür. 3- Bileşiklerinde 4– ile 4+ arasında

yükseltgenme basamağına sahip olurlar. 4- Elektron dizilimleri p2 ile sonlanır.

5- Değerlik orbital türleri s ve p’dir

5A Grubu Elementleri (Azot Grubu) 1- N ve P ametal, As ve Sb yarı metal, Bi ise

metaldir. 2- Değerlik elektron sayıları 5’tir 3- 5+’dan 3–’ye kadar değişken yükseltgenme

basamaklarına sahip olabilirler. 4- Elektron dizilimleri p

3 ile sonlanır

5- Değerlik orbital türleri s ve p’dir.

➣

İnstagram:kimyaci_gln_hoca

www.kimyafull.com

7A GRUBU(HALOJENLER)

1- F, Cl, Br, I ametal, At ise yarı metaldir.

2- Oda koşullarında F2 ve Cl2 gaz, Br2 sıvı, I2

katı halde bulunur

3- Doğada iki atomlu moleküller halinde bulunurlar.

(F2,Cl2, Br2 gibi)

4- (F, sadece 1– değerliklidir.)

5- En kararlı bileşiklerinde 1– olmak üzere 7+’ya

kadar çeşitli yükseltgenme basamaklarında

olabilirler

6- Elektron dizilimleri p5 ile sonlanır.

7- Halojenler zehirlidirler.

8- Grupta aşağıya doğru erime ve kaynama

noktaları artar.

9- Hidrojenli bileşikleri asidik özellik gösterir.

(HCl, HI gibi...)

10- En aktif ametallerdir. Aktiflikleri grupta

aşağıya doğru inildikçe azalır.

.

8A Grubu Elementleri (Asal gazlar-Soy gazlar) ( He, Ne, Ar, Kr, Xe, Rn) 1-Periyodik cetvelin 18. grup elementleridir. 2-Elektron dizilimleri He s

2 diğerleri p6 ile sonlanır.

3-Değerlik elektron sayıları 8’dir.(Helyum hariç). 4-He hariç değerlik orbital türleri s ve p’dir

5- Oda koşullarında tek atomlu gaz halde bulunurlar.

6- Tüm enerji düzeyleri doludur. Bu nedenle kimyasal aktiflikleri yoktur.(Asaldır)

7-Tabiatta en kararlı elementlerdir.Diğer elementler elektron alarak ya da vererek, elektron dizilimlerini soy gazlara benzetmek ister.

8-Aynı periyotta iyonlaşma enerjileri en yüksektir.

9- Erime ve kaynama noktaları çok düşüktür.

10-Yapılan çalışmalar sonucunda Xe’nin florlu bileşiği sentezlenmiştir. Helyum elementinin elektron dizilimi s orbitali ile sonlanmasına rağmen (1s

2) helyum 1. periyot 8A

grubundadır.

d Bloğu Elementleri 1-Hepsi metaldir (geçiş elementleri) 2-Peritodik cetvelde s ve p blok arasında yer alır. 3-4.Periyottan itibaren başlar.(2A ve 3A grubu arasında yer alır) 4-Birden fazla pozitif yükseltgenem basamağına sahip olabilirler 5-Elektron dizilimleri d orbitali ile sonlanır. 6-10 sütundan oluşup 8 tane B grubu yer alır. 7- 3B ile başlar 2B gurubu ile biter 8-Hepsi katıdır(Civa hariç) 9-Aynı periyottaki geçiş metalleri arasında atom hacmi,iyonlaşma enerjilerinde değişiklik görülmez. 10- Metalleri sert, yoğunlukları, ısı ve elektrik iletkenlikleri fazla, erime ve kaynama noktaları yüksek maddelerdir. 11-Bileşik oluştururken dizilimde yer alan en sondaki önce s orbitalinden daha sonra d orbitalindeki elektronları verir.

f Bloğu Elementleri(iç geçiş elementleri) 1-6. periyottaki iç geçiş metallerine lantanitler 2-7. periyottaki iç geçiş metallerine aktinitler adı verilir 3- d blok elementlerini uzunluktan kurtarmak için alt tarafa alınan ve f orbitallerinin dolmaya başlamasıyla oluşturulan bloktur. 4- Lantanitlerde 4f orbitalleri, aktinitlerde ise 5f orbitalleri dolmaktadır.

5- Atom yarıçapları birbirine çok yakındır. 6-Aktinitlerin tümü radyoaktif olmasına rağmen, lantanitlerden sadece Pm(prometyum) radyoaktiftir. 7- Kimyasal özellikleri birbirine çok benzerdir.

İnstagram:kimyaci_gln_hoca

www.kimyafull.com

Örnek:Aşağıda koyu yazılmış elementlerin Yükseltgenme basamaklarını bulunuz: Fe2O3

CaCO3 ClO3¯ PO4

-3

HgC2O4

YÜKSELTGENME BASAMAKLARI

İYONİK BAĞLI BİLEŞİK: Metal + Ametal(elektron alışverişi) Örnek: KCl bileşiğinin sulu çözeltisinde K

+ iyonu ile Cl

– iyonu

bulunmaktadır.Burada yer alan iyonlardan K+’nın yükü olan 1+

sodyum iyonunun iyon yükü,-1 ise klor iyonunun iyon yükü olarak belirtilmektedir. -------------------------------******----------------------------------- KOPVALENT BAĞLI BİLEŞİKLER: Ametal + Ametal(elektron ortaklaşması) Bu tür bileşiklerde iyon yükü kavramı yerine yükseltgenme basamağı kavramı kullanılmaktadır.

UYARI: ! SO2 bileşiği için kükürtün iyon yükü +4 ve oksijenin iyon yükü -2’dir demek yanlıştır.

Doğrusu kükürtün yükseltgenme basamağı +4 ve oksijenin yükseltgenme basamağı -2 dir şeklinde kullanılmasıdır.

------------------------------**********-------------------------------- 1- Bir elementin atomik veya moleküler halinde yükseltgenme basamağı sıfırdır.N2 , Cl2 , F2………….

O3, Ca, K, P4, S8 deki her bir atomun yükseltgenme basamağı sıfırdır

2- 1A grubu metalleri (Li, Na, K....) bileşiklerinde +1 yükseltgenme basamağını alır. 3-2A grubu elementleri (Be, Mg, Ca...) bileşiklerinde +2 yükseltgenme basamağını alır. 4-3A grubu elementleri bileşiklerinde +3 yükseltgenme basamağını alır. 5-- Hidrojen çoğu bileşiğinde 1+ değerliklidir. Ancak çok aktif metallerle oluşturduğu bazı bileşiklerde (hidrürlerde) –1 değerlikli olur 5- Oksijen elementi peroksitlerinde (H2O2, K2O2, CaO2 gibi) -1, OF2 bileşiğinde +2, diğer bileşiklerinde 2– değerlik alır. 6-7A grubu elementleri (F, Cl, Br, I) bileşiklerinde genellikle -1yükseltgenme basamağına sahiptir. 7- Bir bileşikte atomların yükseltgenme basamakları toplamı daima sıfır (0) olur.

YÜKSELTGENME BASAMAĞININ BULUNMASI Örnek:

Magnezyum nitrat ve amonyum dikromat

bileşiklerindeki azot atomlarının yükseltgenme

basamakları toplamı kaçtır?

A) -3 B) -1 C) 0 D) +2 E) +5

Örnek:

Aşağıda verilen bileşiklerin hangisinde oksijenin yükseltgenme basamağı diğerlerinden farklıdır? (1H, 6C, 7N, 8O, 11Na, 13AI, 16S, 19K, 20Ca) A) Na2CO3 B) H2SO4 C) CaO2

D) AI(NO3)3 E) K2O