Miwa mung, Yunan mungdaw Asuya Ka-ni Nanghpam Pat jasan Komiti Amu Madu Mr. Guo Bao hte hpung ni KIO Ginjaw Komiti hpe sa du jahkrum 1-8-2019

Hpyen Yen Tsin-Yam Kata Na Ja Ginshang

Aten Galu Namsi NamsawHpun Hkai Ladat

Pape (12) De....

Pape (4) De.....

SHINGGYIM MASHA HTA BYIN LAW AI

ANA HPAN NI HTE SI SHANGUN DIK AI

ANA NI

Miwa Asuya salang Mr. Guo Bao woi awn ai salang ni sa du jahkrum ai yaw shada lam gaw, galoi mung hku hkau kanawn mazum nga ai jinghku ni rai nga ga ai majaw, sa du jahkrum let, jarit mayan ngwi pyaw simsa na hte mung shawa ni a nga ngwi nga pyaw hku hkau kanawn mazum nga lu na matu gaw lahkawng maga jawm galaw sa wa ra ai lam, grau nna jarit mayan hta ka ni nanghpam hkoi tsai wa hkra jawm gasat shamyit sa wa lu na matu madung yaw shada let sa du hkrum ai re lam Mr. Guo Bao tsun ai.

Page 3 De.....

AMYU SHA LAWT LU NA SHAWNGLAM MASA HTE RAMMA Page 16De.....

Pape (5) De.....

Laiza Shi Shanan Volume 7 Issue-3

Laiza Shi Shanan 2

Waimaw, Shwe Nyawng Pin mare na buga masha ni a lamu ga

hpe Myen hpyen dap ni zing la da ai lam hte seng nna, dai lamu ga shara hpe Myen hpyen dap ခမရ (၃၂၁) dapdung kaw nna zing la ai ten ေျမလြတ္ ေျမရုိင္း re majaw, sum machyi, hka sang jaw na n re lam ginra uphkang du buga masha ni hpe tsun ai. Ya aten dai lamu ga shara ni hta tissue langu sun hkrai rai nna, buga masha ni hku nna gaw seng ang ai de matut tang madun

TSI RUNG HTE TSI MAGAM GUN NI A NTA HPE GALAW LA LU

hpyi shawn na re lam, buga masha ni kaw nna hpyen dap shara hpe gashun nga ai n re, sum machyi, hka n sang jaw yang mung rai nu ga, tinang a lamu ga hpe gaw bai madu la mayu ai nga nna lamu ga zing la kau hkrum ai salang langai tsun da ai. Buga masha ni tang madun da ai hta, kahtawng lup wa lamu ga Eka 8, htingra nta wang lamu ga Eka 10, hkauna lamu ga Eka

Sumpra Bum, Hka Garan Yang mare kaw Japan (GGP) hpung kawn galaw ya ai tsi

rung hte tsi magam gun ni a dum nta hpe July 27 ya shani htingshawn akyu hpyi hpawng lamang galaw la lu sai lam na chye lu ai. Tsi rung hpe lai wa sai ten hta Sumpra Bum de Japan ni sa du ai shaloi ginra masha ni garum hpyi ai hte maren Sumpra Bum kaw lawu tsang jawng langai hte Hka Garan Yang kaw tsi rung gap ya ai re, lai wa sai ten hta hpyen majan byin nna mung shawa ni hpyen koi yen ra mat ai majaw galaw ngut

ai hte htingshawn n lu shang ai re lam, ya aten mungshawa nkau tinang a dum nta buga de bai du wa lu ai hte tsi rung hpe hkam la lu ai majaw ginra masha ni grai kabu chyeju dum ai lam buga masha ni tsun ai. Lamang hta mungdaw rapdaw dat kasa salang Zau Doi, Muklum Uphkang Du U Za Ni Toe hte hkamja rung na Dr Aung Nai Tun rau mungshawa marai 200 jan sa du shang lawm ai lam na chye lu ai.

NID

MYEN HPYEN DAP KAW NNA ေရြေညာင္ပင္ KAHTAWNG MASHA NI A LAMU GA ZING LA

45 hte yi sun hkauna lamu ga Eka 46 hpe hpyen dap lamu ga hku nna zing la da ai re, Ndai manghkang hpe hparan ya na matu seng ang ai asuya tsang hte tsang de tang madun lai wa sai sha n-ga, 2019 March 21 ya shani hta mung Mungdan Gumsan Magam hpang de laika hte hpyi shawn lai wa yu sai re.

Shwe Nyawng Pin mare hpe 1984 ning shawng daw kaw nna gawde hpang wa sai re hte 1991 ning hta Myen hpyen dap

ခမရ (၃၂၁) dapdung kaw nna hpyen dap shara galaw hpang wa ai re lam chye lu ai. Dai hpang 2016-2017 ning hta buga masha ni a lup wa hte hkauna sun wang ni hpe hpyen dap lamu ga re nga nna zing la kau ai re lam buga masha ni tsun ai .

NID

MASAT YAN (5) MEDIA WUNKAT YU

Wunpawng Mungdan Shanglawt Asuya Shiga Magam Dap Ginjaw Rung kaw Masat Yan (5) Media Wunkat hpe July shata (10) ya shani kaw nna August (17) ya shani du hkra hpaw sharin la lu sai.

Shiga Magam Dap Ginjaw Rung kaw nna laning mi laman galaw na magam bungli masing hte maren magam gun masha nnan jat bang la lu na matu, shiga magam bungli hta grau greng grak wa lu na matu yaw shada ai. Wunkat hta jinghpaw laika, ka htung

ka lai, hte shiga magam bungli galaw ai hta n chye n mai rai nga ai ningpawt ninghpang shiga ka ladat, shiga hti ladat, ningpawt ninghpang Camera / Video gayet ai hpaji, ningpawt ninghpang Sumla hkrung matut shatsawm hpaji (Edit), Ninggawn Mungmasa ni hpe sharin ya ai.

NID

Laiza Shi Shanan Volume 7 Issue-3

Laiza Shi Shanan 3

Mr. GUO BAO HTE HPUNG NI KIO GINJAW KOMITI HTE HKRUM Page 1 Matut....

Mr. Guo Bao hte Miwa Asuya salang ni hpe KIO Ginjaw Komiti Tingnyang Up Du Daju Jum Nban La woi awn ai Ginjaw Komiti salang ni gaw Padang Rung Gawknu hta kabu gara hkaptau hkalum la ai hte KIO Ginjaw Komiti Tingnyang Up Du Daju Jum Nban La hkalum mungga shaga ai hta ya na zawn jinghku ni sa jahkrum ai majaw kabu ai, jinghku ni myit mang yaw shada ai jarit mayan simsa lam, mung shawa nga mu nga mai lam, ka ni nanghpam gasat shamyit lam ni yawng gaw anhte a matu akyu rawng manu dan ai

lam hkrai rai sai. Raitim anhte ni gaw

lam shagu hta yak hkak nga ga ai re majaw, jinghku ni kaw nna

(DMP) SARAWUN JAWNG SHAYU

Wunpawng Mungdan Shanglawt Asuya Mungdan Hkamja

Dap, Wunjat Gawk nu kaw July 9 ya shani Diploma Of Medicine Professsional (DMP) Sarawun Jawng yu lamang galaw ai. Hpawng lamang hta Wunpawng Mungdan Shanglawt Kongsi Ningtau Amu madu hte magam dap makan dap du salang ni, jawngma kanu kawa ni, mung mare masha ni sa du shang lawm nna DMP sarawun jawng yu sai Jawngma ni hpe magam aming hti ya ai hte shatsam mungga jaw ai lam ni galaw ai. KIC ningtau amu madu Dukaba Hpauna Gum San Seng kaw nna shatsam mungga shaga ai hta;- "Magam gun ngu ai ni gaw

mung shawa ni a ningshawng re majaw tinang du ai ginra hta kamhpa ging ai, ningshawng jaw lu ai, kasi kamang tai lu ai magam gun kaja ni byin tai wa hkra shakut shaja sa wa mu" nga nna shatsam mungga jaw ya ai . Diploma Of Medicine Professsional (DMP) Sarawun jawng yu sai jawngma ni marai 55 re. Miwa Gumsan Mungdan Pao Shan tsi dakkasu kaw mali ning tsi hpaji hkaja la ngut nna tinang KIO uphkang ginra kata nga ai tsi rung tsi jaw gawk ni hta, lata tut bunglii shang nhtawm 2019 ning June shata hta ngut kre la lu ai lam, (DMP) Jawngyu sai saranwun ni gaw Wunpawng Mungdan kata na ginwang ginjaw shara shagu, amyu sha hkamja lam a matu

Ginjaw Ginra Ginwang injaw Masat (5) Dapba kata na magam gun amyu

shayi ni hpe ginjaw amyu shayi rung kaw nna mawn sumli lata hpaji sharin ya ai lam chye lu ai. Amyu sha magam lit hta apnawng gunhpai nga ai magam gun amyu shayi ni nampan mawn sumli lata hpaji hpe chye la lu na matu, tinang dum nta de du wa ai aten ni hta mung mawn sumli hpaji hpe lu jai lang na matu hte ginjaw ginra ginwang ginjaw amyu shayi a laning mi magam bungli masing

Magam Gun Amyu Shayi Ni Hpe Mawn Sumli Hpaji Sharin Ya

kata hta lata tut bungli shang ai re nga nna Ginjaw Amyu Shayi Komiti Amu Madu Hpawmi Mawtawng Ja Ring tsun ai Mawn sumli lata hpaji sharin ai hta August shata praw-1 ya shani kaw nna praw 3 ya shani du hkra magam gun amyu shayi marai (17) tup sa du sharin hkam la ai.

Ahnaw

hpaji jaw madi shadaw la na hpe mung ra sharawng ga ai nga nna hkalum mungga shaga la sai re. Lahkawng maga na Salang ni shada hku hku hkau hkau jawm hkrumzup la nna Laiza Muklum kata nga ai Laika Sharin Jawng, MungShawa Tsi Rung, Hkai Rem Hpaji Sharin Jawng ni de sa du gawan n-gun jaw da nna dai shani jang Mr. Guo Bao woi awn ai Miwa Asuya salang ni Miwa mung de bai nhtang wa sai.

Bum Chyangau

tsi sarawun magam bungli hpe gun hpai sa wa sana re nga nna Ginjaw Hkamja Dap Ningtau Amu Madu Dukaba Kadang Manau Tu Awng tsun ai. Sarawun Jawng-yu ai jawngma ni gaw N0.1 lang ngu na (DMP) sarawun tsi jawng

madang hku tsi hpaji hpe sharin la ai rai nna No.2 lang pang hpe mung, kade nna ai aten hta hpaw sharin sa wa na re.

NID

Laiza Shi Shanan Volume 7 Issue-3

Laiza Shi Shanan 4

Share shagan ni a atsam marai ningja ni hpe myit dum nga lu na matu hte shanhte ap nawng

shakut shaja lai wa sai Mungdan magam bungli hpe hkungga la ra manu shadan labau matsing ningting galaw da lu na matu Share Shagan Masat Ninghtoi hpe masat dingsat galaw ai re. Share shagam masat ninghtoi gaw yawn hkyen ai, na na nhtoi n re, shagrau sha-a ai masat masa ninghtoi she re. Tinang a amyu, tinang a Mungdan lawt lu nhtawm rawt jat galu kaba ngang grin ai amyu mungdan byin tai wa na hpe tup hkrak myit mada kam sham let tinang a hkum shan hten za machyi hkrum, nsoi nsa asak ap nawng kau ai kaw du hkra shakut shaja mat wa sai anhte a share shagan ni a majaw, dai ni na ten hta Wunpawng Mungdan Shanglawt magam bungli gaw rawt jat galu kaba wa nga sai. Shanhte galaw lai wa sai magam bungli hta laklai dawn jan ai magam amu ni hpe shakawn shagrau ya ra ai. Shanhte a kaja ai arawn alai, lai kyang myit masa ni hpe kasi la lu ra ai. Shanhte galaw da lai wa sai magam bungli hpe rawt malan hkrun lam labau hta kyem mazing da ra ga ai. Dai ni mungkan hpaji sharin hkaja nga ai jawngma ni hte ramma ni hpe anhte a share shagan ni a lam sharin ya ra ai. Share shagan ni a labau hpe tsun ginlen ya ra ai. Myu hte mungdan hpe tsaw ra chye ai mungdan masha kaja byin tai lu

KIO GINJAW KOMITI TINGNYANG UP A SHARE SHAGAN MASAT NINGHTOI SHATSAM MUNGGA

Wunpawng Amyusha ni Shiga Sawk Sagawn htinglet ai magam

lam hta rawt jat galu kaba wa nna, ladat jaw ai Shi Sawk ninghkring ni hpe shalat la lu na matu yaw shada let Mai Ja Yang Amyu Sha Hkawlik kaw hpaw jat ai shiga sawk sagawn hpaji hpe June (24) ya shani kaw nna sharin hpang nga sai. Sharin ya nga ai Hpaji ni gaw, Ningpawt Ninghpang Shi Sawk Hpaji, Shiga Ka Ladat, Radio shi shapoi hpaji, Online Tv shapoi hpaji, English hte

Miwa Laika ni hpe sharin ya ai rai nna , Jawng lung ladaw hpe shata (10) rai nhtawm lata tut

hkaja lam galaw ai hpang Mai Ja Yang Amyusha Hkawlik kaw nna Diploma lekmat jaw shagrau na re

Amyu Sha Hkawlik Kaw Shiga Sawk Sagawn Hpaji Sharinhpe chye lu ai. Ndai jawng hpe shaning shagu hpaw sharin sa wa na lam nga ai rai nna sharin hkam la na jawngma langai, laning mi jawng lung jarik, lu sha manu yawng Miwa gumhpraw Yuan 3820 (snr) Myen Gumhpraw Ks 850, 000 re hpe Jawng Komiti kaw nna masat da sai re.

NID

hkra sharin ya ra ai. Rawt malan myit jasat rawng wa nhtawm, amyu mungdan shanglawt magam bungli hta gun hpai lu ai ramma ni byin tai wa hkra woi awn sharin achyin ya ra ai. Share shagan ni gaw gap shachyaw da ai yi-ngam hpe matut gaw sharawt ra ai. Wunpawng amyu sha ni myit mada ai mungmasa pandung de du lu wa na matu yawng lahkrip ra ra shang lawm ra ai. Amyu mungdan hpe shalawt mayu ai tengman ai myu tsaw myit, mung tsaw myit hpring tsup ai ramma ni yawng rawt malan magam yi-ngam hta shang lawm gun hpai ra ai. Myen mung a mungmasa manghkang hte mungdan d i n g h k u majan hpe loi loi hte hparan shangut kau na grai yak ai hpe mu lu ai. Ndai zawn yak ai lam gaw, Myen Mung Asuya hte Myen Mung hpyen dap gaw bum nga amyu sha ni a mungmasa ahkang aya hpe myit hpraw san

ai hte garan jaw ap ya mayu ai myit jasat n nga ai majaw re. KIO gaw Myen Mung Asuya, Myen Mung hpyen dap hte gap hkat jahkring da lu na matu NRPC hte hkrum bawngban nga ai. Dai Zawn gap hkat jahkring bawngban ninggam hpe Myen mung Dingdung daw e nga ai rawt malan hpung ni hte rau kalang lata galaw lu hkra lam tam shakut nga ai. Majan shazim da lu ai hpang, hpyen yen mungshawa ni tinang a buga ginra de bai ning-htang wa na masing hpe lit nga ai wuhpung wuhpawng ni hte lata gindun galaw sa wa na re. Hten za mat sai buga mare kahtawng ni a gaw sharawt masing hpe n-gun dat galaw na. Tinang a mare kahtawng ni hta kan bau amu makan bungli ni hpe gyin shalat na. Mare buga shimlum lam hpe nganggrin lu hkra lam tam shakut sa wa na re. Hpyen yen mungshawa ni a mare buga gaw sharawt bungli hpe

hkrang shapraw galaw nga let, maga mi e gaw mungmasa bawngban lu na lam hpe tam shakut sa wa na re. Wunpawng amyu sha ni hte Wunpawng Mungdan masha ni yawng gaw kaja ai ningmu hte shang lawm garum ra na re. Dai ni na prat hta Social Media gaw grai lawan, grai dam lada ai hku nna rawt jat nga ai re majaw, dai hpe akyu rawng hkra hte akyu rawng kaja ai hku nna sunglang lu ai rai yang anhte amyu sha ni a matu myit hkrum kahkyin gumdin wa na matu hte amyu sha lawt lu lam a matu ahkaw ahkang kaba ginjang kaja rai nga ai hpe myit dum ra ga ai. Kaja wa byin tai lu hkra mung asung jashawn jai lang wa na matu shadut dat nngai, nga nna KIO Ginjaw Komiti Tingnyang Up Du Daju Jum Nban La tsun shaga ai mungga hpe ka matsing htinglet shalai dat nngai.

kumshan

Laiza Shi Shanan Volume 7 Issue-3

Laiza Shi Shanan 5

Wunpawng amyu sha ni hta aten galu namsi nam-saw hpun ni hpe hkai lu hkai sha ai lam ni galaw ai raitim gawn lajang ai ladat ni, hkai hkai da ai hte gara hku galaw yang namsi hpun ni tu kaba wa na pru shadang law na ngu ai hkai hkai ladat ni grai naw ra nga ga ai. Tinang hkai da ai namsi ni apu pu nna asi si wa yang di sha na ngu ai sha naw chye nga ga ai. Dai majaw aten galu namsi namsaw hpun ni hpe ladat jaw jaw hte hkai lu hkai sha lu na matu hkai hkai ladat ni hpe garan gachyan hpaji jaw dat nngai. Aten galu namsi namsaw hpun ni hpe hkai da sai nga hte maren hkai shut kau ai lam ni n nga hkra hkai sha lu na matu namsi sun galaw yang myit ra chye da ra ai lam ni gaw;- (1). Tinang a namsi hkaili gaw kaning re lamu ga kaw hkai yang grau kaja ai ngu hpe lamu ga lata nna hkai ra ai.(2). Hkai da sai namsi hpun ni tu kaba tsawm wa lu na matu du hkra ladaw hte makau grup yin mung grai ahkyak nga ai.(3). Namsi hpun ni shi aten hte aten apu pu asi si lu na matu hka hte nhpan ni hte nbung makawp hpun ni ra ahkyak nga ai. Namsi namsaw hpun ni hpe hkai shatut wa ai shaloi dai namsi hpun hte htap htuk ai lamu ga ni hpe lata na gaw ahkyak dik re, tinang hkai ai namsi hpun gaw tinang ginra hta masha law law ra sha ai gumhkawng ai namsi hpun rai ra na hte gat lawk hte ni ai htaw wa htaw sa lam hkrang ai shara ni hta rai ra ai. Tinang hkai na namsi hpun gaw tinang lamu ga du hkra ladaw hte htap htuk ai shara rai nna lamu ga alaw ahtam lu ai shara rai ra na, du hkra ladaw ngu ai hta tinang hkai ai namsi hpun ni gaw kahtet ai shingra hpe ra ai kun, katsi ai hpe ra ai kun ngu ai hpe chye ra ai. Nam si hpun law malawng

gaw zai bru, zai nyi ni hta hkai yang grau kaja ai re. Namsi hpun hkai sana nga yang ga shan hpa ai, ga kata de pe 1’mi pe 2’ daram kaw e nlung rawng ai ga, hka ing ai shara, hka hte tsan ai shara lamu ga shara ni hpe n mai lata ai sha n-ga ga shan htat shadang gaw n law htum pe 3’kaw na pe 4’ daram nga ra ai re. Hpun langai tu kaba wa na matu lamu ga ahkyak ai zawn hka mung grai ahkyak nga ai. Dai majaw tinang hkai da ai namsi hpun ni hka alaw alam lu lang na matu hka hte ni ra ai. Tinang hkai da sai namsi namsaw hpun ni aten galu lu sha na matu nhpan ni hpe mung shangang ra nga ai re, anhte Wunpawng amyu sha ni hkai lu hkai sha lam ni galaw ai raitim hkang zing makawp maga ai lam hta gawng kya nga ai hpe mung mu mada ai. Namsi hpun ni asi si kaja na matu nbung makawp hpun ni hpe mung hkai shatut ya ra ai. Ga shadawn;- tinang hkai da ai namsi hpun ni apu pu tsawm nga ai ten nbung kaba bung wa yang apu ni run mat nna lakying ni daw ye ai lam ni byin ai majaw namsi si shadang pru shadang ni

yawm shangun ai re. Nbung makawp hpun ni hpe namsi namsaw hpun ni ga-rai n hkai yang lahkawng ning jau tau nna hkai da ra ai. Tinang hkai ai namsi hpun hte pe 10’-pe 15’ gang nna hkai ya ra ai. Nbung makawp hpun a pe 10’ daram kaw e pe 3’,4’ daram nga ai nhkun ni hpe htu di tawn da ya ra ai. Hpa majaw nga yang nbung makawp hpun kaw na aru ni namsi namsaw hpun ni de n du lu na matu re. Dai majaw aten galu namsi namsaw hpun ni hpe ladat jaw jaw hte tinang ginra lamu ga ni hte htap htuk ai namsi hpun ni lata nna hkai lu hkai sha

Aten Galu Namsi Namsaw Hpun Hkai Ladat

ai lam ni galaw sa wa ga, hkai shatut da nna atsawm yu gawn lajang ai lam n nga yang tinang a salu salat hte tinang a hkaili ni gaman sha rai mat na re. Dai majaw myit galu ai hte aten galu namsi hpun nga ai hte maren tinang kalang mi hkai shatut da lu ai namsi namsaw hpun ni hpe gawn lajang nhtawm aten na na lu sha lu hkra galaw sa wa ga ngu hpaji jaw garan gachyan dat nngai….…..

Sr.Lahpai Brang Nu

Laiza Shi Shanan Volume 7 Issue-3

Laiza Shi Shanan 6

Yu Ma Sam Naw gaw Nga Ma Pan Raw hpe sa hpyi ai da. Nga Ma

Pan Raw gaw mungkan hta hkik hkam atsam rawng dik ai wa kaw she wa sana ngu ai. Shaloi kadai wa rai a ta? Ngu san yang Jan re Jan kaw wa na nang hkik dik nit dai ngu yang, ngai n re ngai hta grau ai wa nga ai, kadai taw? ngu yang mahtat ningni summwi ngu ai wa shinggang kau yang nip rai ra ai. Mahtat ningni nang grau ai da. Ngai n grau ai, Kaba Bum lung ngu ai wa gang rai yang hkring ra mat ai. Kaba

Yu Nga Mayawn

LAIZA MUKLUM DE SHANG WA AI MASHA NI HPE TUKKWI ANA JEP YA NGA

Munglai Hkyet shagyit kaw Laiza muklum kata de shang wa ai

hkrun lam hkawm masha ni hpe August shata praw (1) kaw nna tukkwi ana jep ya nga ai lam chye lu ai. Laiza muklum hkamja rung ni woi awn let mungshawa hkamja lam a matu Myitkyina lam de na Modo, Cycle hte shang wa ai hkrun lam hkawm masha ni hpe hkum gahtet shadang

shadawn ya nna gahtet shadang (38c.)lahta hte tukkwi ana jep mu ai ni hpe Laiza Mungshawa Tsi rung de tsi tsi hkam la shangun na re lam mungshawa hkamja lam matsun up Dukaba Labang Shing Rip tsun ai. aoG;vGefwkyfauG; ana gaw shani ka-ang gawa ai Ji grawng a majaw byin ai rai nna asak naw kaji ai ma hte asak kaba sai gumgai dingla ni hta grau

nna byin chye ai ana re. Dum nta grup-yin hta sanseng lam nga ra ai hte ji grawng n gawa hkra sadi ra ai lam, machyi makaw byin ai, sai hkrat ai, kan machyi, madawn ai, nga n pyaw ai zawn rai yang seng ang ai tsi rung tsi gawk ni de lawan sa tsi gawn lajang la ra ai lam Ginjaw Hkamja Dap kaw nna tsun ndau ai lam nga ai. Lai wa sai 2017 hta

mung tukkwi ana byin ai masha law wa ai majaw shagyit kaw hkrunlam hkawm masha ni hpe hkali ana, tukkwi ana jep ya ai lam ni galaw lai wa sai lam chye lu ai.

NID

Bum Lung nang grau ai da. Ngai n grau ai shala hpun gam hpun ni nye ntsa kaw tu nga, ai Shala hpun gam hpun grau sai da. Nang kaw wa na, ngai n grau ai, MyenJi shamyen she grau ai ngai hpe shi aru hte shinggrum kau jang ngai n lu dap ai, Myen Ji shamyen nang grau sai da le. Ngai n grau ai ngai hta grau ai gaw Yu Ma Sam Naw nga ai. Shi Ru pawt kaw kawa di yang si hkraw mat ai. Dai shaloi Nga Ma Pan Raw gaw Yu Ma Sam Naw hte mayaw htinggaw de ra wa sai da. ( Lanyi ga kaw

lawm ai Lamyi Laman hpe kadun ai hku hkai ai).Lachyum;-1. Nga gaw grai san tsawm nna hka kata kaw nga ai amyu re.2. Yu gaw gaw ng shing-yan n tsaw m matsat shabat re kaw ng kaw nga ai amy u re .3. Yu hte nga gaw nga shara, lai masa, gawng shing-yan ni n bung ai raitim baw kum maka rum, gamung sumdu hkrum nna mayaw htinggaw de wa sai.4. Num sha hte la sha, mayu hte da-ma, buga ginra, gawng shing-yan, lai kyang, myit masa, atsam madang ni n bung ai raitim hkum shan langai zawn nga pra sa wa ra ai. Dai majaw mayu dama myit hkrum nna num jaw, num

la, num hpyi, num wa ai shaloi nbaw nneng shat lit hta nga jahkraw hte Yu (Snr) Gadu Hka jahkraw hpe lahpaw hte makai nna magun lit kaw bang ai. Dai shan jahkraw hpe makai ai ngu lachyum la nna nba yan lang ai. Dai nba yan hpe yu nga mayawn ngu ai. Hpaga shachying ai. Ya ginra shara nkau hta nba yan n re sha, kaga bau zawn re hpe, Yu Nga Mayawn hpaga hku shachying lang ai ni mung nga ma ai. Ndai gaw Yu Nga Mayawn ngu ai lachyum hpe kadun ai hku tsun shaleng ai lam re.

Chyana

Laiza Shi Shanan Volume 7 Issue-3

Laiza Shi Shanan 7

Mungkan prat labau hta masha a makam masham myit masa

hpe jai lang nna n jaw n hkru ai shingyim masa lam de woi dun bang mat ai myi htoi masu law law nga lai wa sai, masha langai a hkaw tsun ai lam hpe kam sham dinglai nna masha wuhpung hku arau sat si mat ai mabyin ni mung nga lai wa sai re hpe na chye lu ai. Lai wa sai 1978 shaning Afrika dan, Guyana ngu ai shara kaw Jim Warrens Jones ngu ai Hpung Sara woi awn ai Peoples Temple ngu ai nawku hpung hta mung masha w uhpung hku sat s i mat ai mabyin nga lai wa sai. " S i m s a a i ht e r au ng a pr a n lu a i r a i y a n g s imsa ai mungkan de rau nga pra lu na matu jawm sat si mat ai gaw tsaw htum ai arawng hte si mat ai lam re " nga nna Jim Jones kawn shi a hpung masha marai (900) jan hpe mungga jaw nna Cyanide gung tsi gayau da ai sabyi ntsin gam garan jaw let tinang hkum tinang sat si mat shangun ai mabyin nga lai wa sai. Ndai mabyin n'pawt gaw, lai wa sai 1950 shaning hta Amerika Mungdan, Indiana Polis na mare kahtawng kasha langai kaw Jim Jones ngu ai wa gaw nawku hpung kaji langai hpe woi awn gaw de hpang wa sai re, dai nawku hpung gaw lani hte lani nawku hpung masha law jat wa ai hte maren 1960 ning hta Jim Jones gaw shi a nawku hpung masha ni hte rau myo

mare grau kaba ai California de bu htawt mat wa sai, aten kadun laman shi a nawku hpung masha hkying lam law jat wa ai majaw nawku hpung hpe grau dam lada ai hku maden sa wa lu na matu 1970 ning hta San Francisco myo mare kaba de shi a nawku hpung masha ni hte rau kalang bai bu htawt wa masai. "Ngwi pyaw simsa ai hte maren mara madu lu ai ahkaw ahkang, ngu ai Communism masa gaw Karai ra sharawng awng ai lam re" ngu hkam la let Jim Jones gaw Peoples Temple ngu ai nawku hpung hpe woi awn gaw de sai, nawku hpung n-gun kaba wa ai hte maren shi shing-ran da ai "Mung" gaw de na matu hpung masha ni kaw nna alu ja gumhpraw kahkyin la nna kanu mungdan hte tsan dik ai Africa dan na "Guyana" ngu ai shara hpe mari la lu sai. "Jones Town" ngu amying shingteng jaw da ai mare hta n bung pre ai shinggyim lai masa ni a lapran garan ginhka ai lam nnga, maren mara nga pra lu ai Mung de rawt sa wa na matu Peoples Temple nawku hpung na masha hkying lam gaw kun dinghku nawng nawng America mungdan kaw nna sumtsan ginra na Jones Town ngu ai mare nnan de bu htawt wa masai, Jones Town mare de du shang wa ai hpang kadai mung ngwi pyaw simsa ai Mung mare kaw na n pru mat lu na matu hpung masha yawng a Passport hkawm sa lekmat hpe nawku hpung shimlam hpung ni kaw nna zing kau

ya masai, ndai ngwi pyaw simsa ai Jones Town mare kaw nna Jim Jones a ahkang sha n lu yang kadai mung n mai pru hkawm sai. Jones Town mare masha ni hpe hkum gudek magam bungli sha-ang da ma ai re, nkau gaw Hkai sun galaw, nkau gaw dum nta gaw gap, nkau gaw malu masha shadu gachyawng ai raitim maling mala shinggrup da ai ginra hta myu mare kaba hkan sha nga lai wa ai nawku hpung masha ni gaw kade shakut shaja tim mare gawgap magam bungli gaw n loi la nga ai. nkau gaw myit daw myit kya wa magang sai, lale ai masha ni mung nga wa sai raitim ngwi pyaw simsa ai Jones Town mare a uphkang tara tawt lai ai masha ni gaw Jim Jones kaw nna dam ari hte sharin shaga nga ai lam ni galaw ma ai. Yakhkak jamjau ai lam hpe n hkam jan lu ai nawku hpung masha nkau ni gaw kanu mungdan de bai n htang wa mayu ai lam aput angun wa ai nsen ni gaw Jim Jones a na kaw du shang wa sai, Ngwi pyaw simsa ai Jones Town mare tara hpe ninghkap ai masha ni, hprawng pru hkyen ai masha ni nga wa yang shi hpe dantawk shiga jaw ra ai ngu Jim Jones gaw shi a hpung masha ni hpe ja ja matsun da sai, ya gaw Jones Town mare ting hkrit kamin ai myit masa hte shada ntsen nhten hkat ai myit masa ni hkrai mawng ka-up mat sai, kun dinghku dum nta masha shada du hkra ntsen nhten

hkat nna simsa ngwi pyaw myit masa gaw lani hte lani tsan gang wa magang sai. Jones Town mare masha nkau tinang kanu mungdan de bai nhtang wa mayu ai lam ni mung American Asuya rapdaw salang ni a na kaw tsam mari du shang wa sai, American Asuya gaw Congress Rapdaw Salang Leo Ryan hte hpung ni hpe lawan dik ai hku Jones Town mare de sa du gawan shangun dat masai. 1978 November (18) ya shani Leo Ryan woi awn ai hpung ni gaw Jones Town mare kaw sa du gawan sai, mare masha ni mung Asuya dat dat ai Rapdaw Salang Leo Ryan hpung ni hpe alum ala hkap tau hkalum la nht-awm mani sumsai myiman hte yawng myit sim myit sa ngwi pyaw let Jones Town mare kaw shanu shingbyi nga ai lam hkap tsun dan ma ai, shinggan de mawng pru nga ai shiga ni gaw anhte a ngwi pyaw simsa dik ai Jones Town mare hpe jahten sharun mayu ai masha ni a n teng n man ai shiga masu ni re ngu nna mare masha ni tsun nga ma ai raitim mare masha nkau gaw Leo Ryan hpung ni hte rau kalang ta America Mungdan de hkan nang mat wa mayu ai lam hpyi shawn wa ai majaw Leo Ryan hpung ni gaw Jones Town mare masha marai (15) hpe woi wa na matu dawdan sai. Ngwi pyaw simsa ai Jones Town mare hten run mat na ngu ai gaw Jim Jones

Masha Wuhpung Hku Arau Sat Si Mat Na Matu Hkaw Tsun Lu Ai

Myi Htoi Masu

"Jim Jones"

Page (11) De....

Laiza Shi Shanan Volume 7 Issue-3

Laiza Shi Shanan 8

1. Ndai ga si ga ngau gaw, kagwi kagrawng kaw nna sa wa ai re. Tinang Kanu Kawa, Kaji Kawoi ni si wai mat wa ai shaloi, n-gaw nja let yu chyai na matu si wai mat wa sai dinggai dingla ni ayan jum lang / jai lang lai wa ai arung arai / shi kagwi kagrawng kap arung arai lama ma garan jaw ai hpe shamying ai re lam chye lu ai .

2. Ndai ga si gaw, “Lachyum madung” (Subject) ngu nna jai lang ai re lam chye lu ai.

3. Ndai “Ma-oi I” ngu ai ga si a lachyum gaw, masha langai ngai bungli galaw ai shaloi (or) ga tsun shaga ai shaloi (or) shi hta rawng ai mawn nsam shapraw ai hta tsawm ai, ngang kang tsawm htap, matu dim hkra galaw ai, lagawn lamawn gawdawng

gawngan ahprup ahprap n re, myit sumnung sumdi ai laisat laisa hpe tsun shamying ai re lam rai nga ai.

4. . Ndai ga si gaw, tsawm htap ngang kang hkra, ngut kre matu dim hkra, shabyin ra ai hpe byin hkra, awngdang hkra, lu la ging / lu la ang ai hpe lu la hkra ladat shaw galaw lu ai lam hpe shamying ai rai nga.

5. Ndai ga si gaw, poi tung ai, (Hka kaba ai) hpe “Hka tung ai” shani ka-ang hpe “shani chyingtung” ngu ai hta jai lang nga ai hpe chye lu ai.

6. Ndai ga si gaw, Namsi namsaw grai si sumroi / marak jawng ai hpe namsi si an ai,

7. Ndai ga hkaw gaw, lamuga ginlut ai, sutgan ginlut ai, sut

masa ginlut ai, sut hpaga ginlut ai ngu ai shara hta jai lang ai re. Ginlut ai hpe yawm wa ai, grit nem mat wa ai, shawoi lu ai daram n lu wa ai masa hta jai lang ai ga hkaw re lam chye lu ai.

8.

Ndai ga si ga hkaw, shawng masha langai nga lai wa ai shara (snr) galaw lai wa ai bungli langai ngai hpe matut galaw ai. Dai shara (snr) dai dum nta kaw alu tsu rai nga ai hpe tsun ai ga hkaw re.

9. Ndai ga hkaw gaw, madu jan si mat ai shadang la ni hpe shamying ai re.

10. Ndai ga hkaw gaw, madu wa si mat ai shayi num sha ni hpe tsun ai re. Num ni hpe “gaidawng gaida” ngu nna mung shamying ma ai. La sha ni hpe shingkra wa la nga nna mung shamying tsun shaga ai lam chye lu ai.

11. Ndai ga si gaw, masha langai ngai kaw nna masha langai ngai (snr) uhpung uhpawng (snr) bungli masing langai ngai (snr) dum n’ta langai ngai a ntsa, mang gala jaw shaman ya ai shaloi, awngdang u ga ngu yang kaja wa awngdang ai, sum uga ngu tsun yang kaja wa sum mat ai, si u ga ngu yang kaja sha si wa ai “ga ningjap” “ga kang ai” hpe tsun ai re lam chye lu ai.

12.

Ndai ga gaw, dinghku jan hte shaning hti nna hka bra nga ai, madu jan hte jahkrung hka bra mat ai shadang la sha hpe shamying ai rai nga ai.

13. Ndai ga hkaw mung,

madu wa hte aten na na shaning hti nna hka bra nga ai (snr) lam amyu myu a majaw dinghku la wa hte jahkrung hka bra mat ai shayi num sha ni hpe shamying lang hkrat wa ai ga hkaw rai nga ai.

14. Ndai ga si gaw, malu masha rai rai, ja gumhpraw mi rai rai, gambum garan jaw ya hkat ai shaloi shinggyim masha lam hta jai lang ai ga si (ga hkaw) re hpe chye lu ai.

15. Ndai ga hkaw gaw, gambum gam garan jaw ya hkat ai lachyum bung ai. raitim, ndai ga si gaw, ji jaw nat jaw prat e Nat Lam hta jai lang ai re lam chye lu ai.

15. Ndai ga si gaw, gambum garan ai, mahkau htu ai, Wa, Gwi, Lanyau dusat ni a mahkau htu shalawm ra ai ngu ai kaw nna byin wa ai re majaw n’ta dusat yam nga hte seng ai lam hta jai lang ai re hpe chye lu ai. Ndai ga si (ga hkaw) labau hta, n’ta langai na Wa ni gaw, shanhte kata na Wa langai rim sat sha kau ai mu jang “Ya chyawm mahkau langai yet sai, anhte ngam ai ni grau hkru hkra lu sha na saga ai” ngu kabu let tsun ai ga kaw nna “Wa a mahkau yet” ngu byin pru wa ai lam chye lu ai.

17. Ndai ga hkaw gaw, kanu kawa n lu mat ai, masha jahkrai, dusat jahkrai hte ya prat masa hta makau grupyin a madi shadaw lam n lu ai, mungmasa jahkrai, hpyen masa jahkrai, sut masa jahkrai, masing masa jahkrai, hpaji jahkrai ngu ai lam masa ni kaw jai lang mai ai hpe chye lu ai.

Loiyang Hkruji

JINGHPAW GA SI GA NGAU

Issue (4) kaw bai batut na

Shachyaw Daw 4

Laiza Shi Shanan Volume 7 Issue-3

Laiza Shi Shanan 9

Ngai n du yu mat ai (10) ning hkawt rai sai Zup Ja Mare dingsa hte Ma-

sum Zup Hka Nawng maga de sa chyai yu na kun ngu myit lu ai hte gawk kaw noi tawn da ai Digital Camera wa la lang nna Ningbaw Kaba Maran Brang Seng a Lup nga ai hku garet lung mat wa ni ai. Moi gaw ndai lup hpe hpri tsut galup hkra di galaw da ma ai ngu yang ya gaw shadaw pyi nmu mat sai. Shi hkrai hten agrawp mat ai kun, masha e da sang run kau ai kun n chye ai. Masat dingsat sumla lahkawng, masum gayat la nna Zup Ja mare dingsa maga de bai yawng mat wa ni ai. Mare nga tim magam gun jan ni nga ai kahtawng kaji sha rai nga ai.Htingra n kau mi atsawm pyi n chye yu mat sai. Ndai gaw dai yan nu ni a htingra, wora gaw dai ni a htingra re ngu tak maram mat wa let moi na lam ni hpe bai myit dum marit ningtsing nga n ngai. Pa Jau ga a laklai nna Hpun ting hkyeng tsawm ai Lap hkyeng hpun ni hpe yu mau let sumla mung gayat la ni ai. Shingrai bai matut hkawm mat wa yang, Masum Zup Hka Nawng makau

na Lungbyen pa kaba hpe loi lak-lai ai majaw masat dingsat a matu sumla gayat la nga ai shaloi shingdu maga de na sharat ai nsen na dat ai majaw gayin yu dat yang, grai tsawm la ai num sha she rai nga ai. Ngai shi hpe mada dat ai hte rau shi mung ngai hpe hpraw san tsawm ai myi man hte mani sum rai yu dat ai hpe n chye tsun hkra hkam sha dat ni ai. Ngai mung akajawng sha hpa n chye tsun mat nna “ Gara de nna wa ai rai.” ngu nna san dat yang “Sha-it Yang de nna lung wa ai re Gu” . “Taw ya gara de.” “Laisin Dabang de wa hkyem ai re. Gu nang n wa na i? rau wa ga le.” “Wa na wa na chyahkring naw ngai Hka Nawng sumla langai lahkawng naw gan gayat la de ga.” Sumla gayat la ngut ai hte an lah-kawng rau sha Laisin Dabang de rai mat wa ni ai. Shi a shingnoi hpe tau ya na kun ngu sa hpai yu yang, atsang sha nga ai ( kata kaw Wa Lai hte Ang-nam lap sha rawng ai) majaw kaga n tau gun ya sai. Kaja wa tsun ga nga yang shi a sumla grai gayat la mayu ai re raitim ya sha naw hkrum ai hte ahkaw ahkang la ai zawn re ai majaw sari makawp hku ( Du sari makawp ai chyawm

n re) kaga mi n tsun sai. Shachyen na kun ngu yang hkrum ai hte shi mahtang “A Gu” hkrai ding yang tsun taw ai majaw kaga n shachyen kau sai. “Ngai nam gaw gara mare kaw na rai, gara nta kaw na kun ya kawn sa dam chyai na le” “Mai gaw e Salang (..........) a n-ta ngu jang yawng chye ai.” “Mying gaw kaning nga ai kun?” “ Hpraw Sha Majan nga ai re.” “Oh! grai laklai ai mying she rai nga ai. hpawt ni hkan sa chyai na yaw ” ngu let, n dum shami shi a lata layung ni hpe sa jum magra dat ni ai. Kya la ai lata yung tsang ni gaw Panglai Hkumbawp (ေရျမဳပ္) hte galaw da ai kun she ngu mat ni ai. “Daina chyawm sa chyai rit le Gu, Laisin Lam numshe kaw sa tau na le” grai sa mayu sai rai-tim sari makawp hku “Daina gaw nau n rau na tai ai hpawt ni mad-aw sa chyai na yaw” “ E law Gu a myit sha re.” Shi bai matut tsun ai gaw “Ndai zawn re ai sumt-saw sumtsan ga kaw magam gun nga ai Gu ni hpe grai matsan yu dum dik ai.” “Re law ngai nam e Gu mung ndai lang hte rai yang (12 ) lang tup htawt sit hkrum yu sai. Shawng de gaw manaw manang ni tinang a magam gun

ma ni hte garu gachyi rai jawm nga ai majaw grai wa garen hkrum ai zawn nnga ai ya na lang gaw jut de kabai da hkrum ( Meza de sa kau hkrum ) ai zawn nan she nga mat ni ai.” Jahta chyai let hkawm mat wa ai gaw ningsin rim rai mat nna shata jan pyi bai pru wa ra ai, “ Gu nang nga ai ndai kawng kaw re i?” “Re gau ngwi yu wa u yaw” ngu nna shi a lata hpe yat sha tat kau yu yang shi naw manat taw nga ai majaw ngai mung shi hpe gang ahpum dat ai hte shi a shingnoi mashi kaw na ga de gumshut hkrat wa ai hpe pyi an lahkawng yan n hta jum lu hkra kyin mat ga ai. Tsawm ra na ai hpang she “ Kam kaja yang gaw bai hkrum ga yaw Gu” nga let nye a lata hpe gau ngwi sha tat ya wa sai majaw “ She kaja gaw e hpawt de hkrum na rai nga ai le gau ngwi wa u yaw Bye bye” ngu jang shi mung “Bye bye” nga let hkrap hkyen hkrap hkyen re ai myi man sha madun kau da nna gayin mat wa sai. Shi hpe mu jahtum kau dat ai du hkra ngai gaw lagaw lahkam mi pyi nhtawt ai sha mau tsap nga nna myit hta lama mi ra ra nga let nye a shara de lung mat wa sai. Shi a tsawm ai lam hpe tsun ga nga yang, Jan Pan group ni a Bum tsaw shayi hte ganoi bung na zawn re ai. Hkrak gaw dai hta pyi grau tsawm ai. Shi hpe ngai ndai Pa Jau Bum hta galoi mung n mu yu ai gaw teng sha re. Hpraw sha Majan ngu ai mying mung kalang mi pyi n na hkrup yu ai. Hpami raitim shi hte hkrum lu ai majaw kabu ai, grai myit dik ai. Ndai zawn tinang a dum nta hte tsan nna myit ru garen ai kaw myit tau chye, myitsu la na zawn re ai jan hte hku hkau lu ai

NAW SHALAN YA RIT LE MASUM ZUP SHAYI E!

Page (11) De....

Laiza Shi Shanan Volume 7 Issue-3

Laiza Shi Shanan 10

Rawt malan hpungtun, aten ladaw ka-ang daram rai nga, 1994 ning February (24) ya shani kaw nna, Myen hpyen dap hte KIO/KIA lahkawng maga simsa lam hpe myit mada let, gasat gala majan hpe gan jahkring tawn ai lam nga sai. Gap hkat jahkring nga ai aten hta, mungmasa hte seng ai, mungdan a simsa lam, amyu sha ni a hkrat sum mat wa ai ahkaw ahkang kaw nna lawt lu lam ngu ai gaw kachyi mi pyi n-gale pru wa ai. N pru wa ai sha, shanhte a hpyen dap (Myen) hpe shachying shachyip la ai lam galaw wa ai. (17) ning tup gap hkat jahkring ai ten hta buga gaw sharawt ai bungli kaji kajaw hte hkrun lam kaji kajaw sha galaw nga masu nna, aten shalai kau masai. Buga gaw sharawt ai bungli mung hpa lachyum n pru mat ai. Hpang e yawng bai hten bya mat ai sha rai ga ai. Dai hpang lamu mu, marang htu, lanam ta ngu ai, du hkra ladaw de shang wa ai, 2011 ning, June (9) ya shani gap hkat jahkring ai ga sadi hpe tawt lai kau nna, Sinpraw Ginwang Ginjaw , Manmaw Ginwang kata na, Sanggang mare na KIO. Kyithkai Rung hpe sa gap zing la kau ai lam galaw wa sai. Dai Rung kaw magam gun nga ai Gyi Gawmaw Chyang Ying hpe rim la nna, asi asat, galun kahtam ahpya alam, zing-ri sat kau ya ai lam nga ai. Dai ten kaw nna, matut manoi majan byin wa ai gaw, buga shara shagu hta chyam bra wa sai. Myen hpyen ni, mungchying mung shawa, gumgai, dingla ni hpe zingri zingrat galaw wa ai. Num ma ni hpe mazut roi rip wa ai. Dai majaw, buga shara shagu na mungchying mung shawa yawng asak shim lam a matu, mare buga dum nta, yi sun hkauna, sutgan yamnga ni hpe masin salum she goi wat, hkrap myi prwi si hkrat nna, kabai tawn da nhtawm, tinang kamhpa ai shimlum lam nga na re ngu ai shara de hpawng yen koi hkawm mat wa ra sai. Ginjaw kaw Ginjaw Hpyen Yen Lakawn Lanawn Komiti hpaw nna,

HPYEN YEN TSIN YAM KATA NA JA GINSHANG

du pru wa ai hpyen yen mungchying mung shawa ni hpe hkap lakawn, shara jahkrat zinlum la ai lam ni galaw sa wa ai. Matut manoi hpyen yen dabang ni hpaw nna, komiti tsang hte tsang woi awn lakawn zin-lum sa wa nga ai. Hpyen yen masha lani hte lani law jat wa ai hte, lu na, sha na nga na dum nta, ginsum ni, lang na arung arai, bu hpun nba ni kaw na hkawt grai ra wa ai. Hpyen yen masha (IDPs) ni a lam shinggan maigan de, mung kata de, NGO, INGO, wuhpung wuhpawng ni de ndau shabra (Advocacy) ai lam ni galaw sa wa ga ai. Ndai zawn hpyen yen dabang nga wa ai hte gaw, UN, NGO, INGO, ni hte wuhpung wuhpawng, nawku makam masham hpung mung shawa wuhpung ni, sut du ni kaw nna, malu masha, ja gumhpraw, arung arai bu hpun nba ni kaw na hkawt garum ningtum jaw ai hpe hkam la lu ai. Shadu lu shadu sha na di sumla, shat gawk lang arung arai hkum sumhpa garum jaw ai hpe hkam la lu wa ai. Nta buga kaw nga yang n mu ga, n lang ga, n sha yu ai ni, ya hpyen yen dabang du nga ai hte mu ga lang ga, sha ga ai. Shinggyim masha ni chye ra, hkan sa ra ai hpaji ni hpe mung, wuhpung wuhpawng NGOs, CSO, amyu shayi hpung ni kaw nna Wunkat jaw sharin achyin ya ai lam ni hkam la lu ai. Galaw lu galaw sha lam, hkailu hkai sha lam, rida maka hpaji, jak chywi hpaji ni, wa rem U rem hpaji ni sharin ya ai. Sabya (ဆပ္ျပာ)galaw ai hpaji ni

sharin ya ai. Bum tsi zawn re ai ni hte kaga hpaji hpan amyu myu sharin la lu ai. Shadu kachyawng hpaji, mawn sumli hpaji, sanseng hkamja lam hpaji ni sharin la lu ai. Human right (Shinggyim ahkaw ahkang) hte seng ai lam, dinghku kata kanawn mazum lam hpaji, Ma makawp maga (Child right / Child protection) hte ma bau maka lam ni sharin la lu ai. Chye la lu ai. La num kanawn mazum lam, prat asak hta hkan nna dinghku de ai lam ni chye la lu ai. Amyu shayi hte seng ai lam, masha dut hpaga lam (Trafficking) pat hkum hpaji ni hte seng ai lam ni sharin la, chye la lu ai. Ta tut mung hkrum sha yu ai mahkrum madup ni lu la ai. Shin-ggyim wuhpung wuhpawng shada da kanawn mazum lam, uphkang hparan hpareng ladat ni grau mu mada chye la lu ai. Hpun kawa hkai ta tut hpaji ni hpe chye la lu ai. Tinang lu ging ai ahkaw ahkang ni hte nga pra lu na matu kade daram ahkyak ai hte kade daram ru yak tsin-yam hkrum katut yang she lu la mai ai lam, rawt malan ai bungli gaw kade daram yak hkak ai bungli re lam, namchyim ni hpe chye la lu ai. Mung masa hpaji ni mu mada wa ai. Mung up ai asuya (Shadip magam ) ningbaw ningla ni gaw, kade daram myit sanseng ra ai, kade daram machyi hkam ra ai, mungchying mungshawa ni hpe tsawra shawang myit kaba hte garum shingtau lakawn lanawn ra ai, mung shawa ni a asak hpe makawp maga ya ra ai lam ni hpe

atsawm sha chye na wa ai. Galoi mung n mu ga ai, n hkrum ga ai, n na ga ai Mungkan Rapdaw (UN) salang ni, CSO, NGOs salang ni, mungdan law law de na amyu sha ni hte mu hkat, hkrum hkat, hku hkau hkat lu ai gaw n dang tsun ai shaman chyeju rai nga ai. Ndai majan tsin yam a majaw, Kachin amyu ni mungkan ntsa hta dandawng danhkung wa sai. Kachin amyu ngu ai hpe mungkan ting chye na wa sai. Tsin-yam hkrum sha nga ai Wunpawng amyu sha ni a sumla ni gaw, laika buk a ntsa, lamu ganhkau ntsa hpring nga sai. Ru yak tsin-yam hkrum sha shangun ai Tai hpyen (Myen hpyen ) wa hpe amyu sha yawng gaw, grau nna myit machyi wa ai. Myit hkrum lam grau lu la ai. Maroi nni, masin nsi ai. Myu tsaw ai myit, buga tsaw ai myit, mung tsaw myit grau rawng wa ai. Shinggyim nauna myit rawt ai, Myen hpyen wa kaw nna hpyen majan htu shadut, zingri zingrat mazut roi rip wa nna, mung chying mung shawa masha ni, tinang a mare buga, htinghput htingra, yi sun, hkauna, dusat yam nga ni hpe tawn kau da nht-awm, nyep myi prwi mayut, buga htawt hkawm ra mat tim, maga mi de n dang tsun hkra kaja ai hpaji hparat mahkrum madup ni lu la ai. Myit masa ni galai shai wa ai. Hpyen yen dabang gaw “Ja Di Bu” hte bung nga ai. Ngwi pyaw simsa wa ai lani mi ten hta lu la ai hpaji jai lang nna, tinang a kun dinghku, mare buga rawt galu kaba lam ni galaw sa wa yang amyat kaba, akyu rawng sana rai sai. Kau tawn da ai mare buga de lawan dik ai hku bai nhtang wa lu na matu, lamu ga madu, asuya madu, hpan madu Karai Kasang ahkaw ahkang jaw lajang ya na hpe myit mada let, yawng gaw simsa ai shingnip hta nga pra lu u ga.

Umma Sau

Laiza Shi Shanan Volume 7 Issue-3

Laiza Shi Shanan 11

Masha Wuhpung Hku Arau Sat Si Mat Na Matu Hkaw Tsun Lu Ai

Myi Htoi Masu "Jim Jones" Page (7) Matut....

tsep kawp hkap la lu na n re, Asuy a k aw n d at dat ai . Rapdaw Salang Leo Ryan hpung ni kadai mung n wa lu u ga ngu nna nbungli jahkring da ai Port Kaituma de sa wa ai hkrun lam kaw Jim Jones na luksukmasha ni kawn Leo Ryan hpung ni hpe sinat hkap gap kau sai, Leo Ryan hte shi kaw hkan nang ai masha nkau dai shara kaw nan si sum mat sai, Jones Town mare na hkan pru wa ai masha nkau ni mung dai shara kaw si lawm mat sai raitim Jones Town mare a nhkru n kaja ai lam gaw

hprawng lawt wa ai masha ni hte rau American Asuya a na kaw du mat wa masai re. American Asuya gaw ndai mabyin hpe zim sha tawn da na n re ngu ai hpe Jim Jones chye ai majaw nsen htawn hte "white night" ngu ai ga makoi hte shi hpung masha ni hpe zuphpawng shaga dat sai, mare masha yawng wa du zup ai hpang American Asuya gaw anhte a ngwi pyaw simsa ai Jones Town mare masha yawng hpe sat kau na matu hpyenla luksuk sa dat sai ngu ndau nhtawm "Asuya hpe dang

manga kau lu na matu gaw tinang hkum tinang sat si mat ai lam langai sha ngam sai, Simsa ai hku n lu nga pra ai rai yang simsa ai ladat hte arau sat si mat ga, ndai gaw tinggyeng a matu tinang hkum tinang sat si ai lam n re, hta ni htana lawt lu na matu tsaw htum ai arawng sadang hte tinang hkum asak dawdan kau ai lam she re " ngu mungga hkaw tsun nhtawm "Cyanide" gung tsi gayau da ai sabyi ntsin hpe gam garan jaw nna jawm lu shangun masai, ma kaji ni hpe kanu kawa ni shawng jaw lu, de hpang kanu kawa ni bai hkan lu, n-gwi lu ai masha ni hpe gaw sinkawp ni sinat hte madi nna lu shangun rai langai hpang langai si wai ma masai, Jim Jones a matsun hte ngwi pyaw simsa ai Jones Town mare na masha yawng marai (918) si sum mat ai hta ma kaji marai (276) si lawm mat sai. Jim Jones hte shi a salung sala ni chyawm gaw sinat hte tinang hkrai gap sat si mat ai, Jim Jones a moimang hte rau shi a madu

jan Marceline, Tsi sara num Annie Moore hte salung sala nkau ni gaw Jones Town mare ka-ang shawa dum nta kaw sai la-ing hkrai rai si taw nga masai. Mungkan labau leng hta Jones Town mabyin zawn shingyim kam sham lam hpe n hkru n kaja ai hku jai lang kau ai mabyin lang hte lang nga lai wa sai.Myi htoi masu gaw tinang makau grup-yin hkan du hkra paw pru wa chye ai majaw agung alau law la ai prat hta tengman ai lam hpe manoi manat nna tinang nan mung myit dum myit sawn chye ra ai lam rai nga ai law.

Gauri Shagawng Ref;- - en.wikipedia.org - biography.com

majaw n chye tsun hkra nan hkam sha mat ni ai. Oh! nye a garen gari ai myit masin, Salum hpe shalan shabran jaw la na matu du sa ai Masum zup a Nat shayi she rai na sai. Shana tup myit sumru yu nna ninghtoi htoi wa na she ndawt hkra rai jahpawt ninghtoi san, Hkying sanit jan wa ai hte kara ni sha masit nhkyeng kau hkra di n na Mare de nye a Mawdaw ( Van ) hte awi mat wa ni ai. Mawdaw Speaker kaw na “Di hkyen ai Sumri” nga ai mahkawn hpe myit nau n lawm tim madat chyai let yu wa yang, shawng ningnan du ai nta kaw san dat yu ai shaloi Miwa ding-

la langai mi “ Anhte ni mi hpa n chye, htaw kyinghpo nta wa san mu.” nga tsun ai majaw Jinghpaw nta nga ai de bai tam san mat wa saga ai.“Dai zawn nga ai nta gaw anhte kaw n nga ai law !Tsa nang madat shut ai kun?” “Madat shut ai gaw n re, shaloi Hpraw Sha Majan ngu ai Num sha gaw i nga a ta?”“Dai zawn nga ai mung n nga ai. Manam mi she rai kun Wora nta gat seng kaw chyawm san yu su. Dai de she manam la yup yup re ai.” nga dat ai majaw sa yu yang, Gumgai hpawmi ni hte Ma ni hpawng nga ai majaw shiga gaw lu na sai ngu ai myit hte san dat yu ai shaloi,“Mana de anhte a n-ta kaw manam num lahkawng gaw

wa yup ai dai hpawt Hpa Lap lam maga de grai jau rai mat wa sai” nga nna hpawmi langai tsun pru wa ra ai. Atsawm galaw san yu yang, “Li Su yan nu rai ma ai Kanu a mying gaw n chye ya ai kasha mahkawn jan na mying gaw Taw Ma Sa da.” Dai zawn tsun garu nga yang Ma langai mi mung “Anhte a nta kaw mung marai langai wa yup ai. Dai hpawt grai jau Laiza maga de yu mat wa sai”“ Mying nchye ai i? ma.” “ Chye ai. Hkawn Ling da”. Nye a sagawn ai lam gaw ndai hte kaw htum mat sai. Kaning n chye di mat sai. Gumra tam shamat ai Miwa la zawn nga hkam sha let shi hte hkrum katut la ai Masum Zup

ginra de bai nhtang kagat sa yu yang, lam galaw nga ai hpyen la manga, kru hta lai “Ayi”hte bung ai Jinu yi pyi n mu mada ai. Masum zup kaw hkrum ai Masum zup shayi e! byin mai yang gaw nye a myit masin hpe naw shalan ya rit le ! Masum Zup Shayi nang gaw Hpa Lap de yu mat wa ai Taw Masa kun? Lai Za de yu mat wa ai Hkawn Ling mahtang rai kun? Shing n rai yang gaw.......!

DakkasuTsa Dim

NAW SHALAN YA RIT LE MASUM ZUP SHAYI E! Page (9) Matut....

Laiza Shi Shanan Volume 7 Issue-3

Laiza Shi Shanan 12

Shinggyim masha ni a lapran majan, ana zinli ni, du hkra ladaw hpyen ni hte yakhkak

jamjau lam ni gaw galoi mung nga na re, dai ni hpe koi yen n lu ai. Hpa majaw nga yang masha gaw dagam dala hte gawmai gawsha hkrum ai masha re. Frederick The Great (31.5.1740 17.8.1786)Anhte hta ana ahkya byin ai lam law n law hte hkamja lam nga ai, n nga ai ni gaw anhte a ngasat nga sa madang, myit masa ni hte dantawk seng nga ai. Tinang a dum nta masha ni hta lu ai magam bungli ni, shang gumhpraw hte hpaji madang ni mung hkamja lam madung ka-up da ai lawnglam kaba ni rai nga ai. Shinggyim asak gaw jaw ya ai karai kasang dawm la yang, aten du ai hte kadai nlu jahkring da ai, yawng wa na hkrai re. Masha ni hpe si shangun lu, tsang ra ai ana law law nga ai.

Raitim asak naw hkrung nga ai laman, hkam hkam ja ja nga lu u ga, lama na tinang kaw na ana gaw kap bra wa ai hpan rai yang mung, tinang kaw nna kaga ni kaw n kap u ga, n kap bra mai ai hpan ana rai yang mung grau n sawng wa u ga, tau hkrau makawp maga lu yang asak galu nga pyaw na re. Karai Kasang shaman jaw ya da ai asak, shyinggyim hkum hkrang hpe manu shadan ai hte hkamja lam hpe bawnu hte rau nga pra asak hkrung yang ngwi pyaw na re. Anhte nga ai mungkan gaw dingyang kri gayin nga ai zawn, shyinggyin wuhpawng, masa lam amyu myu ni mung mau na zawn rai galai shai nga ai, dai hte maren hkamja lam, ana ni, tsi hte tsi gawn lajang lam/ladat ni ding yang galai shai

nga ai. Hkamja lam hte seng nna tang madun da ai ni gaw hkrang chyasi n re ai hpe chye na shangun dat nngai. Na a masin salum hte bawnu hpe hpaw nna ladat jaw jaw hte tam yu u, yawng a matu akyu rawng nna kaja ai ni ndai mungkan kaw grai nga nga ai. Hkamja ai (Health) a lachyum - Shinggyim hkum hkrang hta gawng kya ai hte machyi makaw ana n nga ai, sai shan, nsoi nsa ginlam hte seng ai (biological factor), myit masa ginlam, hkrang hte seng ai lam (Psychomatic), shinggyim uhpawng ni hte seng ai lam (Social) ni yawng kaja ra na. Hkam n kaja ai (Unhealthy) a lachyum - Shinggyim hkum gawda ai hkrang (Systems) ni n kaja ai, hkum daw shan, sumting tingse (Organs) ni

zeng galu kaba wa na hte bungli galaw lu ai lam n nga/n kaja ai hte hkum hkrang a shinggan makau grup-yin ni hte jahtuk, jahkaw, shachyaw, htaphtuk ai lam n nga ai. Ana ahkya byin ai (Disease) a lachyum - Lahta na hkamja ai a lachyum hpe nhtang hku myit sawn la mai nga ai hta n-ga, anhte a shinggyim hkum hta machyi ai hpan hkum, myit masa lam amyu myu ni kumla hte kaga masat masa (Sign and Symptom) ni byin madun wa nga ai. Hkamja ai, n hkamja ai hte ana ahkya byin ai lam ni gaw kaga alak mi masat/jarit madin malai n nga ai, hkamja ai kawn n hkamja ai de, ana, masha hte makau grup yin ni matut hkat nga ai re. N bung ai aten, shara hte n bung ai masha ni, n bung

SHINGGYIM MASHA HTA BYIN LAW AI ANA HPAN NI HTE SI SHANGUN DIK AI ANA NI

ai myit masa, nga sat nga sa, malu masha hte akyang lailen ni hta gau-ngwi (sh) akajawng machyi wa, mai wa na, dai rai nna hkamja ai ten, n hkamja ai aten hte loi hkamja ai aten, loi nhkamja ai aten (lapran aten) ngu na ni yawng gaw, anhte a shinggyim hkum hta sha nga/ byin ai. Grai law ai ana ni hta na masha asak si law/shangun lu ai nkau mi a lam ni hpe hproi rai nna tang madun dat nngai.

(1). Ma mumu ai ana ( Rabies, Hydrophobia) Ndai ana gaw dusat (gwi, lanyau, hpazip, kaduhka hte kaga dusat ni…) law malawng gaw shan sha ai dusat gawa ai ningma hkang kaw dusat a hkumbai kata lawm ai (virus) ana kanu shang ai a majaw byin wa ai ana rai nga ai. Dai virus ana kanu hta (proteins) hpan (5) lawm nga ai. Dai proteins ni gaw shinggyim masha ni hpe si shangun ai rai nga ai. Ana shang ai hte (3-90) ya laman hta baw machyi ai, nga n pyaw n chyi n mu nga ai, ningma hkang hta machyi ai, gaya ai, hpam ai, lagyin hkawm ai zawn nga hkam sha ai. Hpang daw ni hta shan mawng kya ai (Dump Syndrome), hka hkrit ai (hydrophobia), nbung hkrit ai, masha a nsa sa lam hte hkum kata sai shamu shamawt chyai gayin ai lam ni hten za nna, hkum ting hpam wa ai. Gawa hkrum ai hpang lawan tsi gawn lajang ai lam n hkam la lu yang (3 – 6) ya laman nsa sa lam hte sai lam ni htenza nna si sum lu ai hte si lu ai shadang (100%) rai nna, mungkan ting hta laning mi laman masha mun (5) jan asak si sum nga ai. Dusat ni a gawa ai hte lamyin hte amya mahkyit ai hkrum ai hte rau makawp maga tsi (Rabies Immunoglobulin) htu ra ai. Ana

ndai gaw Tetanus, Phenothiazine, strychnine Toxicity ni hte kumla tsawmra bung ai majaw ana masat shut chye nga ai. Ndai ana hpe makawp maga lu na matu, Nta e rem da ai dusat ni hpe makawp maga tsi htu da na, gwi mana ni hpe sat shamyit ra ai hte kawa hkrum ai rai yang satpya hte hka san hpe lang nna ningma hpe kashin jasan ra na, lawan ai hku makawp maga tsi htu hkam la ra na, kaga dusat ni hpe hkangzing, dusat hkamja lam jep chyoi ai, dusat makawp maga tsi htu ai hte mung shawa hkamja l am machye machyang ningmu jahpaw madang shatsaw ya ra nga ai. Ref;Global Change and Hu-man Health. disease Study.Ox-ford Handbook of linical Medicine.

(2). Grai sawng ai (tsi na hpang hkrat mat sai mawng ana) Late Cancer — `Mai hkra tsi na matu n mai byin mat sai mawng ana re. Machyi masha a nga n pyaw ai lam ni hte machyi shanyem na ram sha mai byin ai. Dai majaw ndai ana byin yang asak si sum lu ai shadang (99.2%) rai nga ai. Mawng ana hpe byin shangun lu ai lawng lam hte malu masha ni gaw anhte a makau grup yin e ani sha nga nga ai hta n-ga mawng ana gaw anhte a hkum, sai shan, hpyi, nra hte kaga kraw kan kata yawng kaw e byin lu nga ai. Grai dam lada ai hte hkrit tsang ra ai ana rai nna, asak kaji kaba n lata byin chye ai rai nga ai. Mungkan ting hta laning mi laman masha wan (1.8) grupyin gaw nsa lam mawng ana a majaw asak si sum nga ai. Mungkan hta mawng ana (mawng hpan hkum) byin ai masha wan (19) jan nga nna, laning mi hta masha wan (9) grup-yin asak si sum nga ai. (2018 WHO Report). Hpa majaw byin ai ngu ai lawng lam gaw grai shuk shanut ai rai nna, daini du hkra mahtai hkrak (sakse) n chye lu ai. Ntsa lam hku nna gaw hkayawm (malut), ana ahkya byin ai

H e a l t h

Page (13) De....

Laiza Shi Shanan Volume 7 Issue-3

Laiza Shi Shanan 13

(Infections), tinang bungli galaw ai shara n sanseng ai, lu sha hte makau grup-yin n sanseng ai, nhprang gung dat Arsenium (As), Cromiam (Cr), Ammonia, Ethylene, Coal, Benzidine hte Radio ray…, nhprang sau ni, ( anhte a makau grupyin hte mawng ana gaw (80%) seng nga ai), aten galu hpye ai ningma hte hkringnang bum ai, shakrwi byin ai, Iatrogenic factor, amyu rusai/ginsai ni hta mung hkan nga ai. Mawng ana byin wa ai hta hkum kaw byin wa ai lam, hkam sha ai lam ni hte madun ai lamik kumla ni n bung nga ai. Dai majaw laning mi hta kalang tinang a hkum hpe hkamja lam jepchyoi (Medical check up) galaw nna tsi rung/Sarawun ni hpe madun, htap htuk manu ai tsi gawn lajang lam ni hpe hkam la ra nga ai. Cancer hpe makawp ya lu na matu sanseng ai namlaw namlap hte namsi namsaw ni hpe aten man man sha ya yang kaja nga ai. Cancer ana hte seng ai tsi ningmu laika ni hpe hti hkaja ra nga ai. Tsi hpaji a kaji kajum Hippocratic (452 BC) tsun ai hta anhte chyu nga ai nbung, lu lang nga ai hka, nga pra nga ai lamu ga ni sanseng ra ai, masha a hkamja lam hte makau grup yin gaw matut mahkai nga ai.

Ref;Global Change and Human Health. disease Study. (3). Salum, bawnu sai lam ana hte hkum chyen si ana [Cardiovascular Disease (CVD),

n jaw ai ni hte myit shuk/ru/tsang re ai ni hta mung ana byin ai shadang tsaw nga ai. Ndai ana gaw anhte a hkum hkrang hta kaga ana machyi makaw ni law law hpe byin shangun ai ningpawt mung rai nga ai.

Ref;Global Change and Hu-man Health. disease Study.

(4). Aten galu nsa sa lam pat (chyat) ai sinwap ana [Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) ] Grai jahkru wa ai, nsa sa chyat wa ai (sh) nsa sa yang lahpyaw hpyaw nsen ngoi ai hte shamu shamawt nkam/nmai ai. Nsa sa lam, sinwawp ni hta manghkang (sh) ana byin ai a majaw rai nga ai. Lawan n lu tsi yang nsa n mai sa mat na, kaga ana ni shang ana byin wa na, ( Polycythaemia ) sai hkyeng di grai law wa na, (Pnenmothorax) sinwawp ting a kata lam hte lam hta nbung hkrai rai mat na, hpang jahtum mawng ana de gale wa lu nga ai. Asak (40) ning a lahta de grau byin law ai re. Tsi la-

jang la mai ai hte makawp maga mai nga ai. Hpa majaw byin ai lawng lam hpe dai ni du hkra hkrak n chye lu ai. Madung gaw makau grup-yin sanseng lam n nga ai (grau nna anhte chyu ai n bung), gawk kata nbung pru shang n kaja ai, malut lu ai hte lu sha dat n-gun (Tsamoi) n grung ai. Kanu a hkri tung e naw rawng nga ai aten, lawnglam amyu myu a majaw hkum hkrang bawng ring ai lam n nga ai ma ni hta grau byin law nga ai. Makawp maga na lam ni, lahta na byin shangun ai lawng lam ni hpe koi na, hkansa ra ai lam ni hpe hkan ra na, nsa lam ana byin yang la-wan tsi u, shamu shamawt lam law law nga ra, du hkra ladaw katsi aten nsa man man sa shaman ra ai hte lu sha tsamoi (Nutrient) kaja hpe sha ra nga ai.

Ref;Global Change and Hu-man Health. disease Study.

Zau

Cardio - Cerebrovascular Dis-ease (CCVD), Stroke] - Ndai ana mung byin ai hte lawan n lu tsi yang si lu ai shadang (100%) re. Lawan lu hkye tim asak hkrung lu na shadang (60%) sha re. Ya aten na madang tsaw dik ai tsi tsi ladat hpe lang nna lu tsi tim (50%) sha kaja lu sai. Mungkan ting hta laning mi laman masha wan (15.8) grupyin asak si sum nga ai ( 2018 WHO Report). Asak (53 – 60) ning a lahta ni grau law nga ai. Muklum kaba hkan nga ai masha ni hta bum nga masha ni grau byin nhtawm, La ni hta byin ai shadang grau law nga ai. Ndai ana mung shi hte shi byin ai hta hkan nna hpan law law garan ginhka da ai re. Anhte a hkum hkrang kata sai lam, bawnu, salum sai lam ni gyip wa ai, sau htat wa ai majaw sai sa/hkawm n kaja nna ra ai nbung Oxygen n lu ai majaw rai nga ai. Nd ai l awnglam hte sha ma-dung npawt byin shangun ai ngu tsun mayu ai n re, kaga byin shangun ai lawng lam ni grai naw dam lada ai. WHO kaw nna ndai ana hpe hpan (5) hku nna garan da nga ai, (

1 ). Kumla n madun ai salum shan sai n gun yawm ai (Asymp-tomatic Myocardial Ischemia ), (2)Salum machyi ai (An-gina Pectoris), (3) Salum shan si ai (Myocardial Infarction), (4). Salum sai n-gun yawm ai (Ischemic Heard disease), (5). Akajawng sha si ai (Sud-den Death) ni rai nga ai. byin ai ana hta hkan nna tsi tsi makawp maga ra nga ai. Nanghpam tsa lu ai, Hka yawm (lu ai maya/maum ai) gaw ndai ana byin na madung rai nna, byin na shadang tsaw dik rai nhtawm, nta dinghku langai hta marai langai malut lu yang nta ting lu ai hte bung sai. Kaga sai n'gun tsaw/rawt ai, hpum ai ni, jum shum ai lusha law sha ai ni, hkum hkrang shamu shamawt n kam ai ni, hkum hkrang hta ra ai hta jan nna lu sha dat/tsi n'gun hpe jan hkra nau sha nau lu ai ni, loi ai lu sha (Ready made food) sha ai ni, nga sat nga sa (Lifestyle)

SHINGGYIM MASHA HTA BYIN LAW AI ANA HPAN NI HTE SI SHANGUN DIK AI ANA NI Page (12) Matut....

Laiza Shi Shanan Volume 7 Issue-3

Laiza Shi Shanan 14

Nang ai ngu dat yang, Tsa chyaru lu sha nang ai lam hpe asan

sha dum shing-ran mu chyalu rai nga ai. Nang ai lam tsun yang Tsa chyaru lu sha nang ai sha n rai kaga lam hta mung nang (bri) ai lam ni law law nga ai. Tsa chyaru lu sha nang ai, Tsa nang ai, kamu mati nang ai, Dat nsa marawp hkrup nna nang ai, laika nang ai, ja gumhpraw nang ai, arawng nang aya nang ai, ngu nna mu lu nga ai. Nang ai lam hpan law law naw nga ai. Anhte a man hta mu lu ai hta na madung tsun mayu ai lam re. Nang ai ngu ai gaw masha hta shinggan na lama ma du shang ai shaloi masha wa hte n htuk ai majaw masha nang wa ai lam rai nga ai. Bai langai gaw masha hkum hte htuk ai raitim masha hkum kaw hkamjan lu ai atsam hte lu sha bang ai, du shang wa ai mahtang ninggun grau ja, grau law wa ai majaw masha hta nang ai lam byin wa ai rai nga ai. Lahta e tang madun da ai nang chye ai lam hpe bai ga garan myit sawn ga pyen shit mali yu na lam nga ai. Lu sha nna nang ai hte lu sha n raitim masha a myit masin bawnu hta shang nna hkam la ai lam hta (bri) nang ai lam ni mung nga ai. Bri nang ai hpe mu yang yu yak ai zawn, mani na zawn, hkrit na zawn, gaya na zawn re lam ni hpe mu lu na re. Shing re (bri) nang ai hta na tsa chyaru lu sha (bri) nang ai gaw grau yu tsang na zawn, grau sawng ai zawn rai nga ai. Makau grup yin ni e yu yang grau yu tsang na

zawn, yu gaya na zawn raitim (bri) nang ai wa gaw dum shai da ai n rai. Raitim Tsa chyaru (bri) nang bran ai hpang gaw makau grup-yin ni mu ai hte maren tinang a hkum hpe ning-htang gaya ai lam byin chye ai. Tsun mayu ai gaw (bri) nang ai lam hta na loi naw tingtsi ai ngu tsun mayu ai re. Bri nang ai hta na aloi ali sha n bran hkraw ai gaw, ja gumhpraw hte arawng aya hta bri nang ai re. Ndai yan mung yu hkrit na zawn, yu tsang na zawn, yu gaya na zawn rai nga ai, (bri) nang ai kaw na aloi sha mung n bran hkraw ai. Gaya mung n chye gaya ai, hkrit mung n chye hkrit ai. Ja gumhpraw nang ai wa hpe yu yu ga Jinghpaw ga malai langai na yu ai, (myi she manaw ai) da. Tsun shale ai hta madang tsaw ai hku tsun shagawp da ai ga malai re. Ja gumhpraw (bri) nang ai ni dai hku rai sai. Ja gumhpraw myi man sha yu ai, mungdan a ningbaw ningla ni hpe du hkra gang kau na gwi nga ma ai. Arawng aya (bri) nang ai wa hpe bai yu yu ga, grau tsang hpa re. Munghpawm mungdan hten bya chyana mat ai lam a tara hkam gaw ahkang aya (bri) nang ai masha ni a majaw re. Arawng aya (bri) nang ai lam hpe sharin la n ra ai. Raitim Myen mung kaw jawng hpaw hkra sharin ya nga ma ai. Shing-rai sharin ya nga ai majaw hpyen gumshem magam uphkang lailen aten galu taw nga ai. Myen hpyen du ni hpe naw yu yu ga. Maga mi de tsang aya lung na ra sharawng, maga mi de ja gumhpraw mung law

NANG AI LAM

Nga chyu kaw hka gayau ai,Chyu zawn mut tim sit mat ai.

Tsa kaw hka gayau ai, Tsa zawn manam tim sit mat ai.

Comunit masa hta hka gayau ai,Myen mung comunit nga ma ai.

Socialit masa kaw hka gayau ai, M.S.L pati nga ma ai.

Democracy masa kaw hka gayau ai,2008 Concituetion nga ma ai.

Federal tara kaw hka gayau ai, Mungdan ga garan masa re nga ma ai.

NCA kaw hka gayau ai,N-gup hta gaw Peace Myanmar nga gaw nga ma ai.

Panglung ga sadi hta hka gayau ai, Tsa ban 21 panglung myit jasat ngu ma ai.

Mungkan ntsa na yawng hkrak ai,Myen mung chye jang hka gayau sai. Hka gayau ( Pau ) ai wa gaw masha n hkru, Shan hte a ga hte tsun yang (အတု ).

Hka gayau ai ni naw nga dingsa,Majan ngu ai mung naw nga na.

Jing Ling U

Hka Gayau Ai.

law lu na ra marin rai nga ma ai. Ndai lam ni gaw mungdan a matu grau tsang ra ai lam re law. Ya mung Tsa Ban 21 Pang Lung zuphpawng ngu jawm garu ninggun dat wa nga ai. Dai kaw mung ja gumhpraw (bri) nang ai ni arawng aya (bri) nang ai ni shanhte a akyu ara a matu gara hku naw maw mawn wa na ma ai kun? Sadi maja ra na ga ai law.

Jing Ling U

Laiza Shi Shanan Volume 7 Issue-3

Laiza Shi Shanan 15

Dingdung Sudan hte Dingda Sudan lamuga Jarit. Dingdung hte dingda Sudan mungdan yan lahkawng a mungdan jarit galu de tsan gang shadang deng (1,350) daram rai nga ai. Sudan mungdan gaw 2011 ning a shawng daw Africa dan hta kaba dik mungdan rai nna, mungkan hta e kaba dik ai mungdan (10) kaw lawm nga ai. Mungdan a labau mung loi laklai nga ai. 1881 ning kawn nna British gaw Egypt hte rau Sudan hpe shi a Colony mungdan shatai hpang wa sai. Dai majaw British hpe ninghkap majan byin nna 1885 ning e British ahkang aya jaw da hkrum ai. Sudan Hkringmang daju gaw gyam sat hkrum sai. British gaw 1953 Febuary hta Egypt hte rau Sudan mungdan hpe (1.1.1956) hta awmdawm shanglawt jaw na matu myit hkrum da sai. Raitim british gaw mi shawng kawn na dingdung hte dingda ngu lahkawng garan nna uphkang wa sai re majaw, shanglawt lu na matu ni wa magang ahkaw ahkang hpyi shawn ai lam ni mung, dingdung hte dingda garan na hku rai wa sai. Dingdung maga na hpu-awn ni gaw dingda sudan hpe federal ahkang aya jaw na masa n pru wa sai majaw 18.8.1955 ning kaw nna dinghku majan byin hpang wa sai. 1.1.1956 ning shawnglawt lu ai hte Egypt kaw nna garan pru wa sai.

Shanglawt lu ai hpang mungdan kata mungdaw ni hta lamu ga jatrit atsawm n masat, amyu n bung ai ginra ni grai law ai hte dingda daw hta gaw Christians, moi na nat jaw htung lai (Nuer hte Dinka) hpe kam sham ai hta shan chyang masha ni grau law nhtawm, madu uphkang na ahkaw ahkang hpe ra sharawng nga ai hte Kenya, Tanzania mungdan ni hte grau ni gahtep jinghku hku ma ai. Sau hte kaga nhprang sut rai mungdan ting hta grau pru ai shara nga ai. Dingdung daw gaw Asuya rung jung ai shara rai nhtawm, Egypt mungdan, Sahara zaibru jang kaba ni hte matut manoi rai nga nna,

lamu ga grau dam, masha n-gun mung mungdan ting a tsa htam shadang 80% rai nga ai hte Muslim makam masham hpe madung kam sham ma ai. Madung grau law ai masha gaw Arab ni rai nna, Egypt hte ni gahtep ai hku magam jinghku hku nga ai. Kaga Arab masha ni a madi shadaw garum ai lam mung lu la nga ai. Dai aten Sudan mungdan gaw ginjaw kawn up hkang lam masa hte kaga masa lam ni hta atsawm n lu jum tek ai kaga ginra shara ni mung grai law nga ai. 1972 ning hta dingda Sudan gaw shan n sha ai amyu ngu hkam la ma ai. Dai re majaw lam masa amyu myu hku na dingdung ni a dip sha ai lam grau hkrum wa sai. Lahta na lawnglam ni a majaw shanglawt pyi garai n lu ai shawng shaning kaw nna, dinghku majan laja lana byin hpang wa sai. 27.3.1972 ning hta Asuya hte dingdung Sudan gaw, Ethiopia mungdan Addis Ababa muklum hta myit hkrum lam lu la nna (16) ning jan na sai dinghku majan hpe lu shazim da sai hte mungdan langai hku nna m a t u t j a w m n g a s a i . Dai hpang Sudan mungdan gaw Sinna mungdan kaw na ga sau hte madung shang gumhpraw law lu wa sai. 1980 ning aten hta dingdung sudan gaw dingda Sudan maga de Muslim makam masham hpe hkap la na matu, atik anang dam lada ai hku nna shamu shamawt wa sai. Dai hpe dingda Sudan nga shan chyang ni mung

laja lana ninghkap wa ai hte, lai wa sai aten na myit ma-ngut ni a majaw, 5.6.1983 ning hta (2) lang ngu na dinghku majan kaba laja lana bai byin hpang wa sai. Majan a majaw masha sen (20) grup-yin si hkrum lai wa sai. 9,1,2005 ning hta Kanye mungdan Niruby muklum hta lahkawng maga myit hkrum ai hte (21) ning jan na sai dinghku majan hpe bai shazim ta masat ka da lu sai. 2011, January shata e mungdan ting ra lata masat pa bang nna, 9,7,2011 ning (0:00) ten hta e awmdawm shanglawt ai mungdan re hpe ndau sai hte Afarica dan kata na No (54) mungdan rai wa sai. Ndai mungdan lahkawng a shara ni gaw mungkan hta tsang ra dik ai jarit mayan ni naw rai nga ai. Dingda sudan gaw kaga san mungdan langai hku nna garan pru mat wa ai hpang 15.12.2013 ning kaw nna 27.6.2018 ning aten du hkra dinghku majan bai byin wa sai. 12.9.1018 aten hta dingda Sudan gumsan magam hte mungdan kata kaga laknak lang wuhpung hkan na ningbaw ni shang lawm nna, Ethiopia mungdan Addis Ababa muklum hta dingdung Sudan gumsan magam hte Uganda gumsan magam yan mung shang lawm rai, myit hkrum ta masat ka rai nhtawm, mungdan dunghku majan hpe lu shazim da sai. Colony mung maden ni a Divide and Rule gaw Sudan mungdan sha n rai anhte mung hkam sha nga ga ai.

Reference; Part of Ethnic Violence in South Sudan and the Sudanese Civil Wars.

Zau

Mungkan Hta Hkrit Tsang Ra dik ai Mungdan Lamu Ga Jarit Ni 2

Laiza Shi Shanan Volume 7 Issue-3

Laiza Shi Shanan 16

AMYU SHA LAWT LU NA SHAWNGLAM MASA HTE RAMMA

Ahpau Hka Li

Sak ram ai ramma ni gaw prat madang hta hkan nna ningmu kaja machye machyang nnan hte mi kaw nna amyu sha lawt lu na lam hta gunhpai nga sai mahkrum mdup nga sai salang ni rau n-gun ginlung nhtawm myit masa bawngring lam law law hte amyu sha lawt lu lam hta shakut shaja na hpe myit mada ai. Amyu hte Mungdan hpe tsawra ai ga hpe N-gup, nten kaw tsun ai hku sha n rai, kaja nan kraw kata na prut pru ai mung tsaw myu tsaw myit ajet hte amyu hte mungdan hpe makawp maga na hpyen dap greng gyak wa hkra shakut sa wa yang kaja ai.

Tangbau Hkun Awng

Bungli n lu ai n nga ga, yawm htum tinang a kan bau bungli langai ngai sha py i lu hkra shakut ga. amy u hte mugdan a shaw nglam magam bungli hta shang tsap gun hpai nga ai ramma ni mung kangka let gun hpai sa wa ga.

Maran Bawk Naw

Awmdawm shanglawt ahkaw ahkang lu ai du hkra shakut sha-ja ra ai gaw kanau kasha ramma ni a lata hta rai nga ai. Daini na chye chyang kunghpan galu kaba sa wa ra ai magam bungli, hpaji lam, mungmasa lam, sut masa lam hte galaw lu galaw sha bawngring rawtjat na lam ma hkra hpe mung kanau kasha ramma ni matut nna gunhpai sa wa ra nga ai. Hkum ngau hkum ding dek shagu hta tinang a mungdan simsa lu na matu myu tsaw mung tsaw myit hte ngangkang ai makam rawng ra ai.