MIASTA

CZAS PRZEŁOMU

JANUSZ SZEWCZUKCzerwiec 2006

CZAS PRZEŁOMU

–Dwa lata w Unii Europejskiej

–Koniec czwartej kadencji samorządu

MIASTA POLSKIE CZAS PRZEŁOMU

Negatywne zmiany demograficzne i społeczne

• spadek przyrostu naturalnego• odpływ ludzi młodych i przedsiębiorczych• zmiana struktury wiekowej społeczności lokalnych• wzrost liczby ludzi nie posiadających stałych dochodów z pracy

lub działalności gospodarczej

0

50

100

150

200

250

300

350

400

1950 1960 1970 1978 1980 1988 1990 2002 2005 2010 2015 2020 2025 2030

Prognoza ludności dla Bydgoszczy

Struktura wieku - prognoza dla Bydgoszczy

0

50000

100000

150000

200000

250000

300000

350000

400000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2015 2020 2025 2030

60+/65+

45-59/64

18-44

0-17

Saldo migracji w Bydgoszczy

1706

1207

553

-985

-1556

-946

-432

-1800

-1500

-1200

-900

-600

-300

0

300

600

900

1200

1500

1800

Bydgoszcz 1706 1207 553 -432 -946 -985 -1556

1980 1988 1990 2000 2002 2003 2004

Prognoza ludności dla powiatów - 2030 r.

-88000

-80000

-72000

-64000

-56000

-48000

-40000

-32000

-24000

-16000

-8000

0

8000

16000

24000

32000

byd

gosk

i

inow

rocła

wski

mog

ileńs

ki

nakie

lski

sęp

oleńs

ki

świec

ki

tuch

olski

żniń

ski

m. B

ydgo

szcz

alek

sand

rowsk

i

bro

dnick

i

che

łmińs

ki

golu

bsko

-dob

rzyń

ski

grud

ziądz

ki

lipno

wski

radz

iejow

ski

Powiat

rypiń

ski

toru

ński

wąb

rzes

ki

włoc

ławsk

i

m. G

rudz

iądz

m. T

oruń

m. W

łocław

ek

-200

-100

0

100

200

300

400

1980 1988 1990 2000 2002

Migracje w gminach Powiatu Bydgoskiego

Białe Błota Dąbrowa Ch. Dobrcz Nowa Wieś Osielsko Sicienko Solec Kuj.

Miasta weszły w nową fazę transformacji gospodarczej

• wyczerpały się możliwości rozwoju miasta w oparciu o tradycyjne rodzaje i formy aktywności gospodarczej

• słabość lokalnej infrastruktury instytucjonalnej wspomagającej rozwój siły roboczej i wzrost konkurencyjności firm

Ograniczenia finansowe ludzi firm i samorządów

• spadek dochodów firm• spadek ilości miejsc pracy w gospodarce

• spadek dochodów ludności

• kurczące się możliwości finansowania programów rozwoju przez samorządy

0

5 000

10 000

15 000

20 000

25 000

30 000

35 000

40 000W

ynag

rodz

enie

ze s

tosu

nku

prac

y (

PIT

-37,

PIT

-36,

PIT

-40

)

Ren

ty i

emer

ytur

y (

PIT

-37,

PIT

-36,

PIT

40A

)

Dzi

ałal

ność

wyk

onyw

ana

osob

iści

e (

PIT

-37

, PIT

-36

)

Pra

wa

auto

rski

e (

PIT

-37

)

Kap

itały

pien

iężn

e (

PIT

-36

)

Naj

em i

dzie

rżaw

a (

PIT

-36

)

Inne

źró

dła

(P

IT-3

7, P

IT-3

6 )

Poz

arol

nicz

adz

iała

lnoś

ćgo

spod

arcz

a (

PIT

-36

)

2000

2001

2002

2003

LICZBA PODATNIKÓW Koszalin

- zł

100 000 000,00 zł

200 000 000,00 zł

300 000 000,00 zł

400 000 000,00 zł

500 000 000,00 zł

600 000 000,00 zł

700 000 000,00 zł

800 000 000,00 zł

Wynagrodzenie zestosunku pracy (

PIT-37, PIT-36, PIT-40 )

Renty i emerytury (PIT-37, PIT-36,

PIT40A )

Działalnośćwykonywana

osobiście ( PIT-37,PIT-36 )

Prawa autorskie (PIT-37 )

Kapitały pieniężne (PIT-36 )

Najem i dzierżawa (PIT-36 )

Inne źródła ( PIT-37,PIT-36 )

Pozarolniczadziałalność

gospodarcza ( PIT-36 )

2000

2001

2002

2003

DOCHODY

- zł

5 000,00 zł

10 000,00 zł

15 000,00 zł

20 000,00 zł

25 000,00 zł

30 000,00 zł

35 000,00 zł

Wyn

agro

dzen

ie

ze s

tosu

nku

prac

y (

PIT

-

37,

PIT

-36,

PIT

-40

)

Ren

ty i

emer

ytur

y (

PIT

-37,

PIT

-36,

PIT

40A

)

Dzi

ałal

ność

wyk

onyw

ana

osob

iści

e (

PIT

-37,

PIT

-36

)

Pra

wa

auto

rski

e (

PIT

-

37 )

Kap

itały

pien

iężn

e (

PIT

-

36 )

Naj

em i

dzie

rżaw

a (

PIT

-36

)

Inne

źró

dła

(

PIT

-37,

PIT

-36

)

Poz

arol

nicz

a

dzia

łaln

ość

gosp

odar

cza

(

PIT

-36

)

2000

2001

2002

2003

DOCHÓD NA PODATNIKA

CZAS PRZEŁOMU

–Zmiany kulturowe

–Nowe technologie

–Transformacja ustrojowa

–Transformacje społeczno-gospodarcze

ZMIANY KULTUROWE W KRAJACH ROZWINIĘTYCH

–Zmiana modelu rodziny–Zmniejszenie gospodarstw domowych

–Spadek liczby małżeństw

–Wzrost liczby rozwodów

–Spadek przyrostu naturalnego–Tylko Albania w Europie ma przyrost naturalny pozwalający na wzrost demograficzny bez imigracji

–Liczba mieszkańców Europy spadnie z 728 mln w 2000r. do 600 nlm w 2050r.

–Zwrot koncentracji z czynników wytwarzania na pozyskanie odbiorców wytworzonych dóbr i usług

ZMIANY USTROJOWE

Regulowany rozdział dóbr, ludzi, idei

Swobodny przepływ dóbr, ludzi, idei

TRANSFORMACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA

–Zmiany technologii, organizacji i lokalizacji produkcji

–Zmiana kwalifikacji i wynagradzania pracowników

–Zmiana nośnika kapitału i podziału dochodów

POLACY W IRLANDII

-120 tyś imigrantów z Polski

- 34% posiada własne mieszkanie lub dom

-Planowana imigracja 1 mln do 2020 r

-Zarobki - 3,3 tyś Euro średnio miesięcznie

POLACY W ANGLII

-200 tyś Polaków wg danych brytyjskiego MSW

-400 tyś wg. Michała Garapicha

-80 % nowych emigrantów w Anglii jest poniżej 32 roku życia

- 97 % pracuje na cały etat

- Zarobki - 4-5 tyś zł średnio miesięcznie

Dol

lars

per

Ton

Mile

(R

eal)

Railroad Revenue per Ton Mileyear

1890 2000

.02323

.185063 Przepływ towarów

The Economics of Cities. Edward L. Glaeser Harvard University

CZYNNIKI ZMIAN W GOSPODARCE USA

KLASTERY ZMIANA ZATRUDNIENI

A

1975-95 (%)

ZMIANA WARTOŚCI DODANEJ NA

ZATRUDNIONEGO (%)

ZMIANA WYNAGRODZENIA

1975-95 (%)

ŚREDNIE WYNAGRODZENIE

(TYS. $)

USŁUGII WYKONYWANE OSOBIŚCIE

163 -32 16 33,39

USŁUGI MEDYCZNE 132 -29 13 30,38

TURYSTYKA I ROZRYWKA 115 13 -2 14,47

USŁUGI FINANSOWE 61 16 34 41,01

BUDOWNICTWO 49 0 -9 30,73

PRODUKTY MEDYCZNE 45 66 16 43,95

TRANSPORT I SPEDYCJA 41 40 -16 32,09

DOSTAWY DLA PRZEMYSŁU

31 62 2 36,42

PRZEMYSŁ WYDAWNICZY 23 3 1 33,20

TELEKOMUNIKACJA 15 145 14 40,32

ŚRODKI TRANSPORTU 7 64 8 41,54

ZAOPATRZENIE MATERIAŁOWE

2 60 3 32,10

CZYNNIKI ZMIAN W GOSPODARCE USA

KLASTERY ZMIANA ZATRUDNIENIA

1975-95 (%)

ZMIANA WARTOŚCI DODANEJ NA

ZATRUDNIONEGO (%)

ZMIANA WYNAGRODZENIA

1975-95 (%)

ŚREDNIE WYNAGRODZENIE

(TYS. $)

ZAOPATRZENIE MATERIAŁOWE

2 60 3 32,10

PRZEMYSŁ OBRONNY I LOTNICZY

-11 54 10 44,11

ROLNICTWO I PRZETWÓRSTWO

-17 75 18 24,44

WYDOBYCIE SUROWCÓW

-18 77 9 43,07

PRZEMYSŁ MASZYNOWY

-20 86 -5 38,39

TOWARY KONSUMPCYJNE

-23 79 12 37,79

PRZEMYSŁ TEKSTYLNO WŁOKIENNICZY

-28 117 0 20,75

SKUTKI ZMIAN STRUKTURALNYCH GOSPODARKI DLA MIAST

•Firmy przenoszą działalność lub bankrutują • Firmy zwalniają pracowników o najniższych kwalifikacjach • Rośnie trwałe bezrobocie i ubóstwo, patologie najniżej wykwalifikowanych mieszkańców • Wykwalifikowani mieszkańcy opuszczają miasta podążając za miejscami pracy

SKUTKI ZMIAN STRUKTURALNYCH GOSPODARKI DLA MIAST

•8 z 15 największych miast USA z 1950 traciło mieszkańców w każdej dekadzie• 12 miast ma dziś mniej mieszkańców niż w 1950• Spadek liczby mieszkańców osiągnął 33%• Wzrost ubóstwa

SKUTKI ZMIAN STRUKTURALNYCH GOSPODARKI DLA MIAST PRZYKŁAD DETROIT

•Spadek liczby miejsc pracy w przemyśle •338 tyś miejsc pracy w 1963•62 tyś - w 1992

•Spadek dochodów mieszkańców, mediana dochodów gospodarstwa domowego - 62% poziomu USA•Spadek wartości nieruchomości wartość 80 % domów i 30 % mieszkań spada poniżej 70 % kosztu budowy nowych

ZMIANY SYTUACJI MIAST W OSTATNICH DEKADACH ( USA)

Dekady kryzysu lata 70 i 80 te•Wzrost ubóstwa i spadek liczby mieszkańców•Wzrost przestępczości i kryzys systemu edukacji•Spadek tempa zrostu i tworzenia miejsc pracy w porównaniu z przedmieściami ( 3 krotna różnica)

ZMIANY LATA 90-te PIERWSZY FEDERALNY PROGRAM ROZWOJU MIAST

•Sytuacja miast poprawia się ale wyzwania pozostają aktualne•Dysproporcje powstawania miejsc pracy pomiędzy miastami i przedmieściami ( 87% miejsc pracy nie wymagających wysokich kwalifikacji powstało na przedmieściach)•" Biedna Ameryka" społecznie i ekonomicznie izolowana, geograficznie skoncentrowana•Migracja klasy średniej do przedmieść trwa.

ZMIANY LATA 90 TE - PIERWSZY FEDERALNY PROGRAM ROZWOJU MIAST

Sytuacja miast się poprawia

•Najniższe od 25 lat bezrobocie poniżej 5 %•Wzrost gospodarczy ponad 5 %•Wzrost liczby mieszkańców

ZMIANY

Pierwsza dekada 2000 - rozkwit miast i obszarów metropolitalnych

•80% ludności•87% wzrostu gospodarczego•85% dochodów mieszkańców i wzrostu liczby miejsc pracy•93% wzrostu eksportu i rozwoju technologii•48 obszarów metropolitalnych wchodzi do listy 100 największych gospodarek świata

PIERWSZA DEKADA 2000 - ROZKWIT MIASTWYZWANIA

Nowe miejsca pracy oferują wynagrodzenie 15% niższe niż zlikwidowane miejsca pracy

Kryzys lat siedemdziesiątych

•Zmniejszającej się ilości mieszkańców z 788000 w latach 1930 do 560 000 w roku 1980 ( spadek w rankingu miast amerykańskich pod

względem ilości mieszkańców z 9 na 20 pozycję)•Bardzo złe wskaźniki gospodarcze • Regres gospodarczy doprowadził do spadku atrakcyjności miejsca, a tym samym do spadku cen na rynku nieruchomości ( 75% domów kosztowało mniej niż nowobudowane domy w Cleveland lub Filadelfii)

Boston

Rozwój demograficzny Bostonu

Popula

tion

of th

e C

ity o

f B

ost

on

Figure 1: Boston's Population 1790-2000Year

1800 1850 1900 1950 2000

0

200000

400000

600000

800000

1790 1800 1810 18201830

1840

1850

1860

1870

1880

1890

1900

1910

1920

1930 19401950

1960

1970

1980 19902000

The Economics of Cities. Edward L. Glaeser Harvard University

LATA 80 -te PRZYNOSZĄ POLEPSZENIE SYTUACJI

•Powoli zwiększała się ilość mieszkańców•Następuje silny rozwój gospodarczy•Zaczęły podnosić się ceny nieruchomości

Boston

POPRAWA SYTUACJI GOSPODARZEJ BOSTONU OD 1980

•W 1980 dochód per capita w obszarze metropolitalnym Bostonu wynosił 7 547$, co plasowało miasto na 61 pozycji w skali kraju pod względem dochodów mieszkańców•W 1994 dochód per capita wynosił 26 093 $ - miejsce 10 •W 1996 średnia płaca wynosiła już 34 383$ - miejsce 6

Boston

WYKRES

Real H

ousi

ng P

rice

Year1980 1990 2000

100000

200000

300000

1981 19821983

1984

1985

1986

1987 1988

1989

1990

19911992 1993 1994 1995 1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

The Economics of Cities. Edward L. Glaeser Harvard University

Boston

CZYNNIKI ROZWOJU MIAST

Dostępność dróg transportowych

Dostępność czynników produkcji (skilled city)

Dostępność konsumentów (consumer city)

Decyduje czynnik który jest dobrem bardziej rzadkim, mniej dostępnym

ROLA MIAST I OBSZARÓW METROPOLITALNYCH W NOWEJ

GOSPODARCE

–Centra innowacji zaawansowanych technologii, usług i informacji

–Centra edukacji badań i medycyny

–Centra kultury, rekreacji, sportu, rozrywki, turystyki

–Centra handlu i węzły transportowe

–Centra rozwoju technologii i lekkich przemysłów

–Centra siły roboczej i rynek pracy

ROLA MIAST I OBSZARÓW METROPOLITALNYCH W NOWEJ

GOSPODARCE

Formy transformacji centrów nowej gospodarki (USA)

–Nowe centra wzrostu (Austin, Charlotte, Atlanta)

–Mega miasta (New York, Los Angeles, Miami)

–Miasta przechodzące strukturalne zmiany (Detroit, Portland, Boston, Philadelphia)

ROLA MIAST I OBSZARÓW METROPOLITALNYCH W NOWEJ

GOSPODARCE

Udział w gospodarce obszarów zurbanizowanych jest proporcjonalnie wyższy od udziału mieszkańców w liczbie ludności kraju

Miasta fundamentem zamożności i jakości życia dla kraju, społeczności lokalnych i rodzin

Miejski Paradoks:

–Koncentracja ubóstwa

–Centra rozwoju gospodarczego

WYZWANIA STOJĄCE PRZED MIASTAMI

-nowa gospodarka-ograniczone zdolności dochodowe-migracje ludzi i firm-suburbanizacja-potrzeba nowej edukacji-zmiana roli administracji samorządowej

CZYNNIKI ZMIAN W GOSPODARCE

TRADYCYJNA GOSPODARKA NOWA GOSPODARKA

Lepsze i bardziej efektywne wykorzystanie energii i surowców

Lepsze i bardziej efektywne wykorzystanie wiedzy

Wymiana i konkurencja wewnątrz gospodarek narodowych

Wymiana i konkurencja globalna

Protekcjonizm, regulowanie importu, strategie krajowe

Wolny handel i produkowanie na globalne rynki, strategie lokalne

Miasta przemysłowe z powiązaniami sektorowymi

Metropolitalne i regionalne klastery uzupełniających się firm i sektorów gospodarki

ZMIANA TRENDÓW W ROZWOJU GOSPODARCZYM

(działalność gospodarcza a polityka gospodarcza)

STARY MODEL NOWY MODEL

Rząd kierował gospodarką przez decyzje polityczne, ulgi.

Rozwój gospodarczy jest procesem współpracy angażującym różne poziomy rządu, firmy, instytucje edukacyjne i badawcze.

FILARY ROZWOJU W DOBIE NOWEJ GOSPODARKI

• rozpoznanie roli w globalnej gospodarce• kreowanie wysoko kwalifikowanej siły roboczej• inwestowanie w infrastrukturę dla innowacji• poprawa jakości życia• pielęgnowanie klimatu dla innowacyjnej gospodarki• zdefiniowanie na nowo roli i form działania administracji

samorządowej

WYZWANIA STOJĄCE PRZED MIASTAMI BRYTYJSKIMI

•Wzmocnienie konkurencyjności i gospodarki opartej na wiedzy•Miasta przyjazne dla różnych grup społecznych, etnicznych, kulturowych•Przezwyciężanie polaryzacji społecznej•Kreowanie wysokiej jakości życia w środowisku równoważącym funkcje pracy i wypoczynku•Włączanie różnych poziomów rządu w współpracę wokół celów rozwoju miast

ENGLISH CORE CITIES

•Birmingham, •Bristol, •Leeds, •Liverpool, •Manchester, •Newcastel, •Nothingham, •Shaffield

PROBLEM GŁÓWNYCH MIAST ANGIELSKICH

•Pozostają w tyle za Londynem•Nie wspierają gospodarki kraju, tak jak porównywalne miasta na kontynencie

KRYZYS MIAST ANGIELSKICH

•PKB•Poziom innowacyjności•Poziom edukacji•Dostępność•Spójność społeczna•Jakość życia•Jakość zarządzania i współdziałanie miast z otoczeniem

PRZYCZYNY ZMIAN W MIASTACH

•Globalizacja gospodarki•Strukturalne zmiany ekonomiczne•Konkurencja między miastami•Reforma państwa dobrobytu " Walfare state"

MIASTA W WIELKIEJ BRYTANII

•Lata 70 i 80 dekady kryzysu gospodarczego i demograficznego•Lata 90 - wzrost zrozumienia roli miast dla gospodarki narodowej•2000 - miasta priorytetem polityki brytyjskiej

PRIORYTETY PROGRAMU CORE CITIES

•Pozyskanie konkurencyjnych firm międzynarodowych•Wzrost wydatków na badania i rozwój•Otwarcie, połączenie miast z rynkami krajowymi i międzynarodowymi•Wzmocnienie udziału edukacji i kwalifikacji w budowie konkurencyjności miast•Wzrost profesjonalizmu, planowania rozwoju ( renesansu) miast•Wykorzystanie roli sportu i kultury we wzmocnieniu konkurencyjności•Wzmocnienie miast jako kreatora konkurencyjności regionów•Analizy i modelowania konkurencyjnego miasta regionalnego

DZIAŁANIA PROGRAMU " GŁÓWNE MIASTA"

•Przegląd i analizy dokumentów nt. zmian w miastach i programów rozwoju na poziomie lokalnym i krajowym•Przegląd i analizy dokumentów nt. konkurencyjności miast•Analiza danych porównawczych miast w Europie•Zebranie opinii specjalistów i decydentów na poziomie miast, rządów, komisji

CZYNNIKI KONKURENCYJNOŚCI MIAST BRYTYJSKICH ( TRADYCYJNE)

•Dostępność transportowa i telekomunikacyjna z zewnętrznymi rynkami i wewnątrz obszaru•Centrum miasta rozpoznawalne w wymiarze europejskim•Rozpoznawalne w kraju i poza granicami obiekty spotkań ( kultura, biznes, sport)•Reputacja ośrodka badań i wdrożeń innowacji•Reputacja dobrze zarządzanego miasta i wysokiej jakości usług•Atrakcyjna infrastruktura, oferta kulturalna i usługi•Szeroka oferta wysokiej jakości miejsc zamieszkania•Reputacja doskonałego środowiska i poszanowanie dla środowiska naturalnego•Zróżnicowana i otwarta społeczność•Wysoko wykwalifikowana siła robocza

CZYNNIKI KONKURENCYJNOŚCI (NOWE)

•Wizja, przywództwo, zdolności podejmowania decyzji strategicznych•Innowacyjność w firmach, organizacjach i funkcjonowaniu miasta•Ulgi fiskalne dla miast

KRYTYCZNE CZYNNIKI

•Innowacyjność firm i organizacji•Wykwalifikowana siła robocza•Dostępność zewnętrzna i wewnętrzna•Zróżnicowanie gospodarki•Zdolność podejmowania strategicznych decyzji

AMBITNE CZYNNIKI

•Miejsce spotkań•Rozpoznawalne centrum miasta•Obiekty kulturalne•Wysokiej jakości mieszkania•Ulgi fiskalne i polityka krajowa•Reputacja doskonałego środowiska•Reputacja dobrze zarządzanego miasta i wysokiej jakości usług

KONKURENCJNOŚĆ MIAST ( CORE CITIES UK)

•Zdywersyfikowana gospodarka•Wykwalifikowana siła robocza•Zdolność wdrażania długoterminowych strategii•Innowacyjność firm i organizacji•Jakość życia

KLUCZOWY PROBLEM

Konkurencyjność miasta wobec:

-Mieszkańcówdobre miejsca pracy, jakość życia, edukacja

-Pracodawcówwykwalifikowana siła robocza, kooperanci, usługi biznesowe, infrastruktura, przestrzeń, regulacje

-Odwiedzającychatrakcyjne usługi

KONKURENCYJNOŚĆ MIASTA

Konkurencyjność miasta określa produktywność z jaką miasto wykorzystuje zasoby ludzkie, kapitał, zasoby naturalne.

Produktywność jest wyznacznikiem poziomu płac, zysków, podatków.

Miasta i regiony konkurują oferując bardziej produktywne środowisko. Partnerzy publiczni i prywatni odgrywają różne ale powiązane role w kreowaniu bardziej produktywnego środowiska.

Ul. Marii Skłodowskiej Curie 4

71 - 332 Szczecin

www.srgg.org.pl

office@srgg.org.pl

Tel/ fax 091 4874480