MesopotamyaMula sa Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedya

Talaan ng mgadiyosng mga taga Sumeria sa sulatingcuneiform.SinaunangMesopotamya

EufratesTigris

Mga Imperyo/Lungsod

Sumerya

EriduKishUrukUrLagashNippurNgirsu

Elam

Susa

Imperyong Akkadiano

AkkadMari

Amorreo

IsinLarsa

Babilonya

BabilonyaCaldea

Asiria

AssurNimrudDur-SharrukinNineve

HiteoKasitaHuriano/Mitani

AngMesopotamya(Griyego: , isinalin mula saSinaunang PersikonaMiyanrudan"angLupainsa pagitan ng mga Ilog"; sa pangalangAramaicnaBeth-Nahrain"Bahaysa Dalawang Ilog"), ay isang lugar saTimog-kanlurang Asya.Ito angIraqat kanlurang Syria sa kasalukuyan. Sa isang mahigpit na pananalita, ito ang kapatagangalluvialna matatagpuan sa pagitan ng mga ilog ngTigrisatEuphrates, binubuo ng mga bahagi ngIraqatSyria. Sa mas pangkaraniwang gamit, kabilang sa termino ang mga ilog kapatagan nito sa kabuuan at kasama din ang mga napapaligirang teritoryo ngDisyerto ng Arabiasa kanluran at timog, angGulpo Persikosa timog-silangan, angmga Bundok ng Zagrossa silangan at mga bundok ngCaucasussa hilaga. Kilala angMesopotamyabilang ang lugar ng ilang sa mga pinakamakasaysayang kabihasnan o sibilisasyon sa daigdig.Ang mga kasulatan mula sa Mesopotamya (Uruk, makabagong Warka) ay ilan sa mga kilalang pinakaunang kasulatan sa daigidig, nagbibigay sa Mesopotomya ng isang reputasyon sa pagiging "Duyan ng Sibilisasyon". Kapantay ng mga kasulatang Sumeryong ito angmga hieroglyph ng Ehipto, at ilan sa mga mas matandang kilalang sulat, marahil itinituring bilang pagsusulat naproto(Porma ng sulat ng Sinaunang Europeo),Naqada. Nasasakop ang Mesopotamya ng malawak ng Fertile Crescent - isang rehiyon sa kanlurang asya na may matabang lupain at angkop sa pagsasaka. Ito ay may hugis crescent ngbuwan.[1].Mga nilalaman[itago] 1Kontribusyon ng Mesopotamia 1.1Pagsulat 1.2Matematika at astronomiya Puno 1.3Transportasyon 1.4Relihiyon 1.5Sining 1.6Batas 2Mga sanggunianKontribusyon ng Mesopotamia[baguhin]Ang mga kontribusyon ng Mesopotamya ay may kinalaman sa paraan ng pagsulat,transportasyonatkalakalan,matematika,astronomiya,relihiyon,batas, at iba pa.Pagsulat[baguhin]Ang mga manunulat o tagapagtala na Sumeryo ay lumikha ng sistema ng pagsulat na tinatawag nacuneiform. Ito ang tinatayang pinakaunang pamamaraan ng pagsulat. Matulis nastylusang ginagamit na panulat. Sa isang parisukat na tapyas ng malambot na luad ay umuukit sila ng larawan na sumasagisag sa mga kaisipan.Pagkatapos, pinatutuyo ang mga ito at itinatago. Nakatala angkasaysayansa mga tapyas na mga batong ito (cuneiformtablet). Gumagamit ang mga mangangalakal ng tatak (seal) ng namimili, nagbebenta, at saksi. Ang mga selyo ng lagda (signature seal) na ginawa sa hugiscylinderay inuukit sa bato at isinusuot ng may-ari na parang kwintas.Matematika at astronomiya Puno[baguhin]Samatematika, ang mga taga-Mesopotamya ang nagpakilala ng talaangmultiplikasyonatdibisyon. Ipinapalagay na sila rin ang nagturo ng pagkalkula sa pamamagitan ngsugkisano dyometri at pinagmulan ng kaisipang may 360 digri ang isang bilog at 60 minuto sa isang oras.Isa sa pinaka matandang ulat ngastronomiyaay ginawa rin sa Mesopotamya. Itinala nila ang paiba-ibang posisyon ng mgaplanetaat iba-ibang yugto ng pag-ikot ngbuwan. Hinati nila ang isang taon sa 12buwan. At ang isang buwan sa 30 araw.Transportasyon[baguhin]Sa paggamit nila ng gulong, napadali ang pagdadala ng mga produkto sa ibang lugar. Maging ang paggamit ng layag sa paglalakbay-dagat ay pinangunahan din ng mga taga-Mesopotamya. Nakatulong ito sa kanilangkalakalansa malayong lugar.Relihiyon[baguhin]Naniniwalang ang mga Sumeryo sa maramingdiyos---tinatawag itongpoliteismo. Bawat lungsod-estadoay itinuturing na pag-aari ng bawatdiyos. Pinaniniwalaan nilang ang diyos ang pumipili ng pinuno at nangangalaga sa mga lungsod. Ang mga diyos ang nagdadala ng pagpapala at kalamidad tulad ng baha, taggutom, at iba pa. Ang mga Sumeryo ay nagsasagawang mga ritwal tulad ng pag-aalay at pasasalamat.Ang mga ito ay nangangailangan ng dasal opista. Si An oAnuay diyos ng langit. SiKiang tagapagtanggol ngdaigdig, at siEnlilang nagdadala ng malalakas na hangin at ulan. SinaInannaatDumuziang pinagkalooban ng fertilidad.Pinag-aralan naman ng mga pari ang ibig ipakahulugan ng mga panaginip at galaw ng mgabituin. Ayon sa kanila, ang mga ito ay may pahiwatig na galing sa diyos.Naniniwala rin ang mga taga-Mesopotamya na may lugar sa ilalim ng lupa. Sa Epiko ngGilgamesh, inilarawan ito bilang madilim na kweba kung saan alikabok at luad angpagkain.Sining[baguhin]Ang mga Sumeryo ay mahilig sa magagandang bagay. Ang mga manggagawaang may kasanayang gumawa ng alahas, kasangkapan sabahay, at dekorasyon.Angmusikaay isang kakayahan na kanilang napalawak at napaunlad. Ang mga instrumentong tulad ngharpaatliraay ilan sa nagawa nila. Ang mga Sumeryo ay mayroon ding mgapipa,plauta, at pati na rintamburin.Ang pinakakilalangpanitikanng Sumeryo ay ang tulang epiko niGilgamesh. Si Gilgamesh ay isang hari saUruk.Batas[baguhin]Sa larangan ngbatas, kinilala angKodigo ni Hammurabi. Sa bato na may taas na 2.44 na metro nakaukit ang batas ng kaharian. Si Hammurabi, pinuno ngBabilonyanoong17921750 BCE, ang nagpagawa ng mga batas. Naglalaman ito ng 285 na konstitusyon.Ang batas ni Hammurabi ay may kaugnayan sa lahat na makaaapekto sa pamayanan, kasama na angrelihiyon,pamilya, kabuhayan, atkrimen. Ang mga sumusunod na pahayag ay nakuha saKodigo ni Hammurabi: "Kapag ang isang tao ay nagnakaw ngkapong baka(ox),tupa,baboy, okambingna pag-aari ngestado, dapat bayaran niya ito ng 30 beses sa tunay na halaga nito. Kung ito naman ay pag-aari ng pribadong mamamayan, dapat bayaran niya ito ng 10 beses sa tunay nitong halaga. Kung ang nagnanakaw naman ay hindi kayang magbayad, parurusahan siya ng kamatayan" "Kapag ang isang tao ay masyadong tamad sa pag-aayos ngdikeng kanyanglupain, at pinabayaan niyang umagos ang tubig sa taniman o sa palayan na pag-aari ng ibang tao, dapat makalikha siya ng ani para sa mga naapektuhan niyang taniman" "Kapag nasira ng isangtaoang mata ng isang kasapi ng aristokrata, sisirain din ang kanyang mata" "Kapag tinanggal ng isang tao angngipinng kapwa o kauri niya, tatanggalan din siya ng ngipin."Sa paglalahat ng kodigo, ito ay pagpapahiwatig ng pagsunod sa batas o pagtanggap ng parusang nauukol sa paglabag