Mesleki Sorumluluk ve Etik - sanitasmagisteriumcoop.comsanitasmagisteriumcoop.com/upload/files/Mesleki Sorumluluk ve Etik... · Egoizm ve pragmatizm hakimdir. Toplam sosyal faydanın

Mesleki Sorumluluk ve Etik-Ders 1

Sorumluluk-Ahlak-Etik-Etik Teorileri

Öğr. Gör. Hüseyin ARI

İstanbul Arel Üniversitesi M.Y.O Sağlık

Kurumları İşletmeciliği

1

Sorumluluk



2

Sorumluluk; “kişinin kendi davranışlarının veya kendi

yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını

üstlenmesi; mesuliyet” şeklinde tanımlanmaktadır (Türkçe

Sözlük, 1998 Cilt 2:2013)

Sorumluluk

Geriye Doğru Sorumluluk

İleriye Doğru Sorumluluk

Sorumluluk



3

Sorumluluk

Geriye Doğru

Sorumluluk

İleriye Doğru

Sorumluluk

Geriye Doğru Sorumluluk: Daha önce yapılmış olan hukuki işlemlerden bugün de sorumlu tutulma halidir. İleriye Doğru Sorumluluk: Bugünden yapılmış olan hukuki işlemlerden gelecekte de sorumlu tutulma halidir.

Sorumluluk Sahibi Olmanın Şartları



4

Sorumluluk

Akıl Özgür İrade

Yetki Sahibi Olma



5

Sorumluluk

Akıl Özgür İrade

Yetki Sahibi Olma

Akıl: «doğru» ve «yanlış» kavramlarına ve buna bağlı olarak mantık

yürütebilme becerisine sahip olma halidir.

Örgür İrade: seçenekler arasından nedensel etkide bulunabilme

durumudur.

Yetki Sahibi: hukuki işlemde bulunabilen ve bunun doğuracağı

sorumlulukları zımnen kabul etme durumudur.



6

Sorumluluk

Bireysel S. Sosyal S. Görev S. Yönetsel S.

Ahlak ve Etik



7

Genellikle ahlak ile etiği birbiri yerine kullanırız.

Esasında ikisi birbiriyle yakın ilişkili olan ancak

birbirinden ayrı kavramları içerir.

Ahlak



8

Ahlak: Belli bir dönemde belli insan topluluklarınca

benimsenmiş olan, bireylerin birbiriyle olan ilişkilerini

düzenleyen törel davranış kurallarının, yasalarının ve

ilkelerinin toplamıdır (Akarsu, 1984).

Ahlak: Bir toplum içinde kişilerin uymak zorunda

oldukları davranış biçimleri ve kuralları, aktöre, sağtöre

(TDK).

Ahlak



9

Kavram tek başına iyi ve kötü diye ikiye ayrılamaz.

Ayrımı yapan toplumdur. Toplumsal değerler açısından

bakınca iyi ya da kötü ahlak ayrımı yapılabilir.

Ahlak; doğruluk, alçakgönüllülük, cömertlik gibi iyi

huylar ve bunlara ulaşmanın yolları, ana ve baba hakkı,

komşuya karşı görevler, evlilik, yurt sevgisi, askerlik,

çeşitli sanatlarla uğraşma ve bunlarda benimsenmesi

gereken yollar, sözünde durmak, hainlik etmemek gibi

tutum ve davranışları içeren değerlerle ilgilidir.

Ahlak



10

Görüldüğü üzere ahlak, bir toplumda kabul görmüş

değerler setidir.

Ahlakın temelinde insanların eylemleriyle birbirilerine

zarar vermemeleri ya da olası en az zararı vermeleri

yatar (Stenberg, 1994).

Ahlak, kişi vicdanının belirli hareketleri “doğru” ve “iyi”

olarak vasıflandırmasıdır.

Ahlak



11

İnsanın her davranış, tutum ve düşünceleri bireye ahlaki

yükümlülük yüklemez!

Yeni bir ayakkabı almak veya almayı düşünmek.

Galatasaray-Fenerbahçe derbi maçına gitmek veya gitmeyi

düşünmek.

Şehir trafiğinde toplum taşıma aracı kullanmak gerekir.

Ahlaki Akıl Yürütmenin Temelleri



12

Yaş Grubu Gelişim Düzeyi Ahlaki Akıl Yürütmenin

Temelleri

1. aşama: Çocukluk Güce boyun eğme, cezadan

kaçma

Ben merkezli

2. aşama: Okul Öncesi Çağ Ödül arama, öz çıkar,

karşılıklılık

Ben merkezli

3. aşama: Okul Çağı ilk

Gençlik

Sosyal gruplar, arkadaşlar, okul Grup merkezli

4. aşama: Yetişkinlik Toplum, gelenekler, görenekler,

hukuk

Toplum ve hukuk merkezli

5. aşama: Olgun Yetişkinlik Geleneklerin ötesindeki ahlaki

felsefeler, insan hakları, sosyal

sözleşme

İlke merkezli

6. aşama: Olgun Yetişkinlik Evrensel ilkeler, adalet İlke merkezli

Kohlberg, L. (1981). The philosophy of moral development, Hatperand Row, New York

Ahlakın Özellikleri



13

Ahlakın dili normatiftir; yasaklar veya buyurur.

İnsan ahlakı belirlenimcidir; insan eylemlerinin aynen doğal olaylarındaki gibi doğal süreçlerle belirlendiği savıdır. Bu savın temel dayanağı insanın bizatihi kendisini doğanın bir parçası olduğu görüşüdür.

Ahlaki yargılar öznelcidir; salt bir kişiye ait olması nedeniyle doğru veya yanlış olamayacağı savunur.

Ahlaki yargılar evrenselcildir; bazı ahlaki yargıların herkes için gereçli olduğunu savunur.

Ahlaki yargılar kültürel göreliliğe sahiptir; ahlaki yargıların kültürel temele sahip olması sebebiyle farklı kültürler açısından aynı davranış veya tutumun ahlaki olması/olmaması durumudur.



14

O halde etik nedir?

Etik



15

Etik, ahlaksal olanın özünü ve temellerini araştıran, insanın

kişisel ve toplumsal yaşamdaki ahlaksal davranışları ile ilgili

sorunları ele alıp inceleyen felsefe dalıdır (Akarsu, 1998).

Etik bir bakıma ahlak felsefesidir.

Etik (ahlak anlayışları) sonuçsalcı (teleolojik) ve

deontolojik olarak ikiye ayrılmaktadır (Pettit, 1994).



16

Ahlak Teorileri (Etik)

Sonuçsalcılık (Teleoloji)

Haklar Teorisi (Deontoloji) Kant Ahlakı



17

Sonuçsalcı Etik

Hazcılık ve Yararcılık İlkeleri

Sonuçsalcı Etik:

Hazcılık ve Yararcılık



18

Haz, Aristippos’a göre, insan doğasına ve onun psikolojik

yapısına dayandır ve hazzın en yüksek iyi ve tek bir türden

olduğunu da ilk dile getirenlerdendir.

Düşünüre göre, sadece “haz” kendi başına bir erektir,

bütün başka şeyler ancak hazza araç olabildikleri ölçüde

arzuya değerdir (Aster, 1999).

Sonuçsalcı Etik:




19

Jeremy Bentham, teleolojik ahlak anlayışı benimseyen

felsefecilerden biridir.

O, etik alanında yönteminin gözlem olduğunu ifade etmiş,

insanın bir takım arzuları olduğunu ve bu arzuların

doyurulması gerektiğini hareket noktası olarak almıştır

(Macit, 2009).

Sonuçsalcı Etik:




20

Bentham’a göre, hayat içerisinde her şeyimizi arzular, tüm

söylediklerimizden, tüm düşündüklerimizden çok onlar

vardır.

Biz her ne kadar sözcüklerle onların egemenliğini

reddediyormuş gibi görünsek de gerçekte her zaman

onların uyruğu altında kalmaktayız (Macit, 2009).

Sonuçsalcı Etik:




21

Haz ve yarara dayalı sonuçsalcı etik bir bakıma insan

doğasına ilişkin bir tasvirden insanların nasıl davranmaları

gerektiğine dair bir görüşe geçtiği; neyin iyi ve neyin kötü

olduğunu gösterebilmek amacıyla haz ve dolayısıyla

mutluluğun niteliksel ve niceliksel bir ölçümünü yapmaya

kalkıştığı için doğalcı bir etik teorisidir (Pieper, 1999).

Doğalcı bir etik teori olması bakımında sonuçsalcı etik

amprik olgulardan yola çıkarak «iyi veya kötü olanı»

tanımlayarak ahlak anlayışını oluşturur.

Sonuçsalcı Etik:




22

Bentham, yine de “ahlâkî bir eylemin iyi olabilmesi için,

onun mümkün en yüksek sayıda insanın en büyük

mutluluğunu meydana getirmesi gerektiğini” bildiren

yarar ilkesiyle, bireysel mutluluktan toplumsal yarar ve

mutluluğa geçer (Pieper, 1999).



23





24

Haklar teorisi yani deontolojik etik, sonuçsalcı etik

anlayışa tepki olarak doğmuştur.

Söz konusu tepkiyi ilk ortaya koyan Immanuel Kant

sonuçsalcı etik anlayışıya iki noktada eleştiride bulunur

(Macit, 2009).

Amprik olana ilişkin tutumlar evrensel olanı dile getiremez.

Yararcıların savunduğu iyi anlayışının ahlaki bir ilke olarak

kabul edilemeyeceği




25

Deontolojik Etik, ahlaki bir eylemin doğruluğu ya da

yanlışlığının, eylemin sonuçlarından bağımsız olarak onun

birtakım ahlaki ödev ya da eylem kurallarını yerine

getirip getirmemesi tarafından belirlendiğini öne sürer.




26

Ahlakta eylemin sonucundan ziyade, eylemin temelindeki

niyet, ilke ve gerçekleştirdiği ödevin önemli olduğunu öne

süren deontolojik etik anlayışı, insanın akıllı ve sorumlu

bir varlık olarak yerine getirmek durumunda olduğu

birtakım ödevleri bulunduğu düşüncesinden hareketle,

ahlakın temeline ödevi yerleştirir.

Başka bir deyişle, deontolojik etik anlayışı sadece

deontik, yani ödevle ilgili kavramlar kullanır ve yalnızca

ahlaki eylemin doğruluğu veya ödeve uygunluğu üzerinde

yoğunlaşır.

Sonuçsalcı Etik & Deontolojik Etik

İstanbul Arel Üniversitesi M.Y.O Sağlık Kurumları

İşletmeciliği

27

Sonuçsalcı Etik Deontolojik Etik

Amprik gözlemlerden hareket eder. İnsana ait doğuştan hak ve ödevlerinden

hareket eder.

En yüksek iyi olanı elde etmeye çalışır. Eylemin doğrulunu esas alır.

Kar-zarar durumuna göre davranışın ahlaki

olup olmadığını belirler.

Davranışın doğuştan hak ve ödevlerden

kaynaklı ilkeler setine uygun olup

olmadığıyla ilgilenir.

Haz veya mutluluk gibi maddi ve göreli

ölçütleri esas alır.

Adalet, eşitlik, tarafsızlık ya da

evrenselleştirilebilirlik sağlayan ölçütleri

esas alır.

Egoizm ve pragmatizm hakimdir. Toplam sosyal faydanın her birey için

geçerli kılınmasını dikkate alır.

Örnek Soru



28

«seçenekler arasından nedensel etkide bulunabilme

durumudur» ifadesi aşağıdaki şıklardan hangisini

açıklamaktadır?

A. Akıl

B. Sorumluluk

C. Bilinç

D. Benlik

E. Özgür İrade



29

Bu sunumdakiler sadece

ders notu amaçlı

hazırlanmıştır; akademik makalelere kaynak olarak

gösterilemez.

Documents

Mesleki Sorumluluk ve Etik - sanitasmagisteriumcoop.comsanitasmagisteriumcoop.com/upload/files/Mesleki Sorumluluk ve Etik... · Egoizm ve pragmatizm hakimdir. Toplam sosyal faydanın