Mendja e një kombi është arsimi, zemra e tij - morali i ... · Revistë e përmuajshme, Nr. 5, Viti II, prill 2012 Mendja e një kombi është arsimi, zemra e tij - morali i përgjithshëm!

Revistë e përmuajshme, Nr. 5, Viti II, prill 2012

Mendja e një kombi është arsimi, zemra e tij - morali i përgjithshëm!Mendja e një kombi është arsimi, zemra e tij - morali i përgjithshëm!Sami Frashëri

Mendja e një kombi është arsimi, zemra e tij - morali i përgjithshëm!Sami Frashëri

Mustafa: Jemi të përgatiturpër Maturën Shtetërore 2012Mustafa: Jemi të përgatiturpër Maturën Shtetërore 2012Mustafa: Jemi të përgatiturpër Maturën Shtetërore 2012

Ministri Buja: Festa eAbetares këtë vit e veçantë



Arsimimi imësimdhënësve



Të dashur maturantë,

Sot jeni para një sprove të re! Njëkohësisht, jeni edhepara një momenti të rëndësishëm në jetën tuaj, sepsepo rikonfirmoni rezultatet e arritura në të gjithanivelet e shkollimit. E quaj sprovë provimin ematurës, sepse rezultatet që do t'i arrini do t'u hapinshtigje të reja dhe mundësi që të vazhdoni arsimin elartë universitar.

Gjeneratës suaj do t'u jepet mundësi më e madhe përtë treguar aftësitë dhe shkathtësitë tuaja, tëpërvetësuara gjatë shkollimit, ngase për herë të parëTestit të Maturës do t'i nënshtroheni dy ditë radhazi.Në ditën e parë do t'u nënshtroheni pyetjeve ngalëndët e përgjithshme (Gjuhë amtare, Gjuhë anglezedhe Matematikë), me ç'rast do ta keni një test prej120 pyetjeve. Ndërkaq, ditën e dytë do t'unënshtroheni lëndëve më të afërta me profilin eshkollës së përfunduar. Rezultatet e ditës së parë dhetë dytë do të jenë kusht për pranim tuaj për studimenë Institucionet e Arsimit të Lartë.

Provimi i Maturës Shtetërore është një dëshmi mëtepër për Ju, se jeni të gatshëm të përballeni me sfidate ndryshme të jetës dhe të përgatitur për të vazhduarstudimet e mëtejme në arsimin e lartë universitar.

Provimi i Maturës është një instrument matës për tëgjithë maturantët e Kosovës. Me këtë rast, pranë jushdo të jenë mësimdhënësit, prindërit, përfaqësuesit eDrejtorive Komunale të Arsimit, MAShT-it dheshoqëria në përgjithësi.

Suksesi juaj do të jetë njëherit edhe sukses yni, andajpërgatitjet për një provim kaq të rëndësishëm dherezultatet e synuara do t`ju bëjnë që të ndiheni mirëdhe krenar gjatë gjithë jetës.

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë ështëe përkushtuar që Kosovën ta bëjë shtet të dijes, dukekrijuar një sistem arsimor që përmbush kërkesat dhestandardet evropiane.

Në fund, në emër të Qeverisë së Republikës sëKosovës dhe MAShT, ju uroj sukses në Provimin eMaturës Shtetërore dhe në udhën e mëtejme të dijes.

Suksese!

MAShT gjatë muajit

Ministri Buja: Festa e Abetares këtë vit e veçantëMinistria e Arsimit, Shkencës dheTeknologjisë ka shënuar "Festën eAbetares", në qytetin historik tëPrizrenit.Ministri i Arsimit, Ramë Buja, ka uruarnxënësit pjesëmarrës më dëshirën që tëarrijnë suksese të dëshiruara në mësimedhe jetë. "Të gjithë mësuesit kujtohen,por mësuesi i parë nuk harrohet kurrë.Jam shumë i bindur që as ju nuk do t'iharroni dhe uroj që t'i mbani mend përtë mirë", ka thënë ministri. Ai theksoi sekjo festë sivjet është shumë e veçantë,sepse përkon me 125 vjetorin e shkollësshqipe, 104 vjetorin e Alfabetit tëGjuhës Shqipe dhe 100 vjetorin eshpalljes së pavarësisë së Shqipërisë."Për këto pak vite të shkollës sonë,rezultatet tona janë kolosale dhe tëprekshme", tha ministri Buja.Të pranishmit i përshëndeti edheNaziktere Sylejmani, këshilltareshtetërore në Ministrinë e Arsimit tëMaqedonisë, ndërsa të pranishëm ishinedhe ministri i Ministrisë së Diasporës,Ibrahim Makolli, kryetari i Komunës sëPrizrenit, Ramadan Muja, nxënës,prindër dhe mësimdhënës.Për shkollat pjesëmarrëse, ministri Bujadhe këshilltarja në Ministrinë e Arsimittë Maqedonisë , zn j .Nazik tereSylejmani, kanë ndarë mirënjohje.

Nxënësit e shkollave fillore "Lidhja ePrizrenit" Prizren, "7 Marsi" komuna eQairit - Shkup, "Thimi Mitko" ngaGjilani, "Yll Morina" Gjakovë , "IsmetRraci" Klinë, " Daut Bogujevci" Fushë -Kosovë, "Migjeni" Mitrovicë dhe"Emin Duraku" të Kaçanikut, shfaqenprograme kulturo-artistike.Ndryshe, kjo festë tashmë është

tradicionale dhe në Kosovë kremtohetpër të katërtën herë radhazi, ndërkohëqë koinçidon edhe me 100 vjetorin eshpalljes së pavarësisë së Shqpërisë.Nga ky vit, kjo festë do të ketë karaktergjithëkombëtar dhe do të shënohet në tëgjitha viset shqiptare. Vitin e ardhshëm"Festa e Abetares" do të organizohet nënjë nga qytetet e Shqipërisë.

2 3

KËSHILLI BOTUES ADRESA:Ragip Gjoshi

Afërdita Maliqi

Besa Bytyqi Baraliu

Miranda Kasneci

Qamile Sinanaj

Mensur Neziri

Rr. Agim Ramadani

10000, Prishtinë, Kosovë

Tel. 038 213 065

EMAIL:[email protected]

[email protected]

Dorëshkrimet dhe fotografitë nuk kthehenOpinionet e shprehura të autorëve nuk janë domosdoshmërisht

pikëpamje të MAShT-it

Editorial

Ministri Buja: MAShT gjithnjë në ndihmë të nxënësvetë Luginës së PreshevësMinistri iArsimit,RamëBuja,kapriturnëtakim përfaqësues të Unionit DemokratikShqiptar nga Lugina e Preshevës, ku ështëdiskutuar për problemet në fushën earsimit, me të cilat ballafaqohenshqiptarëteasajane.MinistriBuja,mekëtë rast, ështëzotuar seMinistria e Arsimit gjithnjë do t'u dalë nëndihmë nxënësve dhe studentëve tëLuginës së Preshevës. Ai ka thënë seçështja e furnizimit të nxënësve me teksteshkollore, për aq sa u lejojnë plan-programet, nuk do të jetë e vështirë për t'uu zgjidhur dhe se regjistrimi i studentëvenukdotëketëndonjëpengesë,pavarësishtngarkesës që po iu bëhet Universitetit tëPrishtinësdhetëPrizrenit.Ministri thaseMAShTështëdukepunuarnë rregullimin e çështjes së diplomave nëmënyrë të ndërsjellë, me ç'rast kanënshkruar edhe një marrëveshje, me

motivin e fuqishëm, që t'u ndihmohetstudentëvetëLuginëssëPreshëvës.Ndërkaq, përfaqësuesi i delegacionit,Rami Fazliu, kërkoi nga institucionetarsimore që të ndihmojnë studentët me

benificione të ndryshme, pasi qënëntëdhjetë përqind prej tyre paspërfundimit të shkollës së mesmezgjedhin që të vazhdojnë studimet nëKosovë.

Ministri Buja ndau mirënjohje për shkollat pjesëmarrëse në festë

Ministri Buja gjatë takimit me delegacionin nga Presheva

MAShT gjatë muajit

Mësuesi dhe mësimdhënia

Reportazh


Mësimdhënësi krijues

Arsimi nëpër botë

Fotogaleria

Ministri Buja: Festa e Abetares këtë vit e veçantë ............................3Ministri Buja: MAShT gjithnjë në ndihmë tënxënësve të Luginës së Preshevës ..................................................3MAShT shënoi aktivitetin “Java e Arsimit për të Gjithë” ................4U shënua Dita e Vajzave...............................................................4Edhe 50 bursa për studentët kosovarë nëUniversitetin e Sheffield-it ............................................................5Memorandum për lokacionin e Akademisë së Kosovëspër Lidership ..............................................................................5Nis ndërtimi i Qendrës së Kompetencës në Ferizaj .........................6Ministri Buja priti rektorin e UniversitetitTeknik në Stamboll ......................................................................6MAShT diskuton me nxënës për Kurrikulën ...............................7Debat publik për Draftligjin për Arsimin Profesionaldhe atë për Arsimin e të Rriturve ...................................................7

.......................................8Të informuar me kohë për Provimin e Maturës..........................10

Arsimimi i mësimdhënësve - faktor përcaktues përmësimdhënie cilësore ...............................................................12

Nga anonimiteti në emra të muzikës..........................................14

Mësimdhënësi - agjent i ndryshimit në arsim.............................16Çrregullimet në sjellje, sfida për shkollën moderne........................18Arsim profesional më cilësor......................................................20Veshja apo uniforma..................................................................22Kodi i veshjes në shkolla............................................................24

Poezi........................................................................................25

Mësuesi që mëson vetëpërmbajtjen dhe respektin.......................26...............................................................................27

Mustafa: Jemi të përgatitur për MaturënShtetërore 2012....................................

MAShT gjatë muajit MAShT gjatë muajit

Ministri i Arsimit, Shkencës dheTeknologjisë, z.Ramë Buja, në shkollëne mesme teknike "Fehmi Agani" nëKlinë, hapi aktivitetin "Java e arsimit përtë gjithë" me temë "Të rinjtë,shkathtësitë dhe puna", me theks tëveçantë zhvillimi i shkathtësive të tërinjve në shkollat tona.Këtë javë shkollat realizuan aktivitete tëndryshme edukativo-arsimore (sipaszgjedhjes së tyre: debate, ekspozita, orëletrare, shfaqje teatrale dhe aktivitetetjera) në përputhje me temën epërmendur.Ministri i Arsimit, Ramë Buja, me këtërast tha se kjo javë është e karakteritglobal dhe i kushtohet kryesishtzhvillimit dhe aftësimit profesional të tërinjve, përkatësisht aftësimit të tyre përjetën."Rezultati i juaj është evident ndonësenë kushte jo të mira, ndërkaq çështja eshkollave dhe arsimit profesional ështëbrengë e të gjithë neve. Ne si institucionimë i lartë arsimor i vendit po insistojmëqë kjo të përmirësohet në vazhdimësidhe në këtë kontekst kemi marrëiniciativën dhe do të themelojmëAgjencionin për Arsim dhe AftësimProfesional, i cili do të avancojë më

shumë këtë sektor të arsimit", thaministri Buja.Ministri i Arsimit me bashkëpunëtorë kavizituar punëtoritë e kësaj shkolle ku pozhvillohej mësimi praktik dhe ku ishinekspozuar edhe punimet nga ky procesmësimor, me ç`rast për së afërmi bisedoiedhe me nxënësit lidhur me procesinmësimor, kushtet për mësim dhe çështjetjera. "Porosia ime është që të mësoni samë shumë. Kosova është dhe do të jetëvend i mundësive të mëdha dhe meperspektivë të ndritshme edhe për ju, tëdashur nxënës", theksoi ministri Buja.Ministri Buja dhe kryetari i komunës sëKlinës, Sokol Bashota, kanë vizituar

objektin në ndërtim të shkollës sëmesme në qytet. Ai tha se kjo shkollë dotë ndërtohet sa më parë që të jetë emundur.Për nxënësit e dalluar në mësim dhepunën praktike, ministri Buja ka ndarëmirënjohje dhe shpërblime të veçanta.Kjo fushatë është aktivitet i shpallur ngaUNESKO dhe çdo vit mobilizonvendimmarrësit dhe ministrat e arsimitnga e gjithë bota me synim që tëpromovojë arsimin si e drej tëfundamentale e çdo individi.Kësaj iniciative i është bashkangjituredhe Kosova, respektivisht MAShT-i qënga viti 2005.

Edhe 50 bursa për studentët kosovarë nëUniversitetin e Sheffield-it

4 5

MAShT shënoi aktivitetin “Java e Arsimitpër të Gjithë”

Ministri i Arsimit, Ramë Buja dheIoannis Ververidis, rektor i Universitetittë Sheffield-it me seli në Selanik,nënshkruan Marrëveshje - ProtokolBashkëpunimi për rundin e ri tëbursave. Me këtë marrëveshje ofrohetasistencë teknike nga Departamenti iArsimit të Universitetit të Sheffield-itdrejt organizimit të fëmijërisë sëhershme ose arsimit fillor dhe të mesëmdhe bashkëpunim në hulumtim,teknologji dhe inovacion.Ministri Buja me këtë rast tha se "ponënshkruajmë marrëveshje të radhësme Universitetin e Sheffield-it për 50bursa për studentët e niveleve tëndryshme. Jemi shumë falënderues përkëtë ndihmesë dhe kujdes tëvazhdueshëm, i cili vazhdon të jetë meqasje shumë serioze dhe të përkushtuarpër të qenë studentët tanë të trajtuar siështë më së miri. Jemi të gëzuar edhepër faktin se studentët tanë do të pajisenme dije vërtetë serioze për të qenë nënivelin e asaj që dëshirojmë për ta pasurnë Kosovë", tha ministri Buja.Ndërkaq, rektori Ioannis Ververidis, kafalënderuar ministrin Buja përbashkëpunim, i cili po rezulton edheme 50 bursa për studentët kosovarë."Jam krenar që studentët tanë tashmëjanë në pozita të ndryshme të larta nështete të rajonit. Këtë vit po japim mëshumë bursa se vitin e kaluar, që kanë

vlerë 700 mijë euro", tha Ververidis dheshtoi se fituesve do t'iu ofrojnë mundësiunike studimi në një ambientndërkombëtar.Rektori Ververidis, gjithashtu sqaroi sejanë 4 lloje të bursave: për ata që kanëkryer Bachelor dhe duan të ndjekinstudimet Master, bursa të nivelit MBA icili është për punonjësit e sektoritpublik dhe bursa të nivelit tëdoktoraturës.

Ky bashkëpunim do të realizohetpërmes Qendrës së Hulumtimit tëEvropës Jug-Lindore.Diploma jepet drejtpërdrejtë ngaUniversiteti i Sheffield.Universiteti Shefieldit hyn në grupin e100 universiteteve më të mira në botëdhe 25 universiteteve më të mira nëEvropë, ndërsa ka fituar 5 çmimeNobel.

Ministri Buja takohet me nxënës të Klinës gjatë “Javës së Arsimit”

U shënua Dita e VajzaveMinistria e Arsimit, Shkencës dheTeknologjisë me një sërë aktivitetesh, kashënuar Ditën e Vajzave, e cila ka përqëllim që nxënëset të njihen më mirë memundësitë e zhvillimit profesional nëato fusha, të cilat rrallë ndiqen ngafemrat apo kryesisht konsiderohen siprofesione të meshkujve.Drita Kadriu, këshilltare e ministrit tëarsimit, tha se ky është një aktivitet irëndësishëm për arsye se inkurajojmëvajzat edhe për profesione të ndryshme."Me këtë aktivitet, ne duam të thyejmëkëto stereotipie dhe natyrisht vajzatduke parë profesione të ndryshme tëndërtojnë karrierën e tyre, por edhe tëgjenden në tregun e ri të punës. Këtë vitpër MAShT është prioritet Arsimi dheAftësimi Profesional, ndërsa gjatë ditëssë sotme gjatë vizitës së shkollave tëmesme profesionale, vajzat kanë pasurmundësinë të shohin se si zhvillohet

mësimi në shkolla të tilla, cilat janëkompetencat apo shkathtësitë që atomund t'i fitojnë në këto shkolla", thaznj.Kadriu.Gjatë kësaj ditë, rreth 25 vajza tëshkollave të ndryshme, kanë vizituar

disa shkolla të mesme të lartaprofesionale në Prishtinë.Për nxënëset pjesëmarrëse në këtëaktivitet MAShT ka ndarë disa dhuratamodeste.

Ministri Ramë Buja, kryetari i Mitrovicës,Avni Kastrati, dhe kryetari i OrganizatësJoqeveritare "Global Neighbors, Inc",D o n a l d F. D av i s , n ë n s h k r u a nMemorandumMirëkuptimipërdhëniennëshfrytëzim të pronës së komunës sëMitrovicës për themelimin e AkademisëKosovare për Lidership (AKL).MinistriBuja tha se kjo është një ditë e gëzuar për tëgjithë qytetarët e Kosovës, e në veçanti përata të Mitrovicës, në qytetin e të cilëve do tëndërtohetkyinstitucion."Jemitëgëzuardhetë ndërgjegjshëm edhe për faktin se kyinstitucion do të ofrojë njohuri tëjashtëzakonshme me perspektivë e rëndësitë veçantë për Kosovën" .Sipas këtijMemorandumi, komuna e Mitrovicës do t'i

japë në shfrytëzim tokën Global Neighbors,Inc (organizatë joqeveritare jofitimprurësemeselinëShBA)përthemelimineAKL-së.AkademiaKosovarepërLidershipdotë jetëshkollë private jofitimprurëse, ndërsa plan-programet, të cilat do t'i ofrojë, janë ato tëRepublikës së Kosovës, me mundësi të

avancimit të tyre në harmoni me rrjetin engjashëmarsimornëShBA.Realizimi i projektit do të bëhet në fazabrenda një afati 3 deri 5 vjeçar, ndërsaMAShT-i ka përgjegjësinë ta licencojëkëtë institucion kur t'i ketë përmbushurkriteret.

Nxënëse që shënuan aktivitetin “Dita e Vajzave”

Ministri Buja dhe rektori Ververidis gjatë nënshkrimit të marrëveshjes për bursa në Sheffield

Memorandum për lokacionin e Akademisë së Kosovëspër Lidership

Gjatë nënshkrimit të marrëveshjes për ndarjen e lokacionin për AKL-në

Procesin e rishikimit të Ligjit përArsimin e të Rriturve dhe Ligjit përArsimin dhe Aftësimin Profesional tëKosovës, MAShT-i e ka përmbyllurme organizmin e një debati publik, nëtë cilin kanë marrë pjesë drejtorët eshkollave profesionale, pjesëtarë tëshoqërisë civile dhe përfaqësues tëtjerë arsimor në vend.Drejtori i Departamentit të Administratëssë Arsimit Parauniversitar,AlushIstogu, duke folur në emër të kryetarittë grupeve punuese për rishikimin ekëtyre dy ligjeve, tha se ligjet janëmjaft të avancuara dhe në përputhjeme nevojat e tregut të punës. Aitheksoi se rishikimi i këtyre dy ligjeveështë mbështetur në disa parime: nëparimin e gjithëpërfshirjes, atë të të

mësuarit teorik dhe praktik,organizimit të nevojave të tregut tëpunës dhe ekonomisë së ardhshme, sidhe parimin e zhvillimit të edukimitnë karrierë dhe kalimit në të mësuaritgjatë gjithë jetës.Procesi i rishikimit të këtyre ligjeveështë bërë në bazë të nevojave tëbrendshme për ndryshime dhe nëbazë të rekomandimeve që kanë dalënga Raporti i Progresit i KomisionitEvropian.Këto ndryshime kanë për qëllim edheharmonizimin e akteve normativeme Kornizën Kombëtare dheK o r n i z ë n E v r o p i a n e t ëKualifikimeve, por edhe Kurrikulën ere të Kosovës dhe dokumenteve tjerastrategjike zhvillimore të arsimit.

Zyrtarë të Ministrisë së Arsimit ekanë prezantuar Kor nizën eKurrikulës së Arsimit Parauniversitartë Kosovës para Këshillit të Nxënësvetë Kosovës (KNK), me të cilët ështëzhvilluar debat lidhur me këtëdokument strategjik. Ky debat uorganizua me iniciatvën e Këshillit tënxënësve dhe pati për qëllim qëpërfaqësuesit e nxënësve të njihen mëdetajisht lidhur me përmbajtjen ed o k u m e n t i t , r ë n d ë s i n ë d h emundësitë e zbatimin në të ardhmen.Ragip Gjoshi, këshilltar i ministritBuja tha se, MAShT-i në vazhdimësipo punon në ngritjen e cilësisë dhe seKorniza e Kurrikulës, në vija të trashapërcakton kahet e zhvillimit të arsimitnë të ardhmen me synimin që të jeminë trend edhe me zhvillimetbashkëkohore arsimore në rajon dhemë gjerë, duke pas parasysh edhespec i f ika t dhe nevo ja t tonazhvillimore.Dokumentin e prezantoi RamushLekaj, udhëheqës i Divizionit përstandarde dhe vlerësim në MAShT,ndërsa nxënësit për dy orë rreshtpatën rastin të bëjnë pyetje lidhur mekëtë dokument. Ata njëherëshshprehën interesin që të merrenparasysh edhe idetë dhe sugjerimet e

tyre më rastin e hartimit tëdokumenteve të rëndësishme tëarsimit.Ata u interesuan për çështjeprogramore, lëndët mësimore, përtestin e maturës, për diplomat eshkollës së mesme, vlefshmërinë ekëtyre diplomave për vlerësimin epërformancës së tyre, por edhe tëmësimdhënësve si dhe menaxherëvetë shkollave.Në të gjitha këto pyetje dhe shumë tëtjera, dhanë përgjigje zyrtarët e lartëtë MAShT-it, të cilët njëherësh

inkurajuan nxënësit që të jenë edhemë aktiv në të ardhmen në kuptimin engritjes së zërit të tyre për kërkesat,apo shqetësimet që ata kanë.Përfaqësuesit e Këshillit të Nxënësveu shprehën të kënaqur me shpjegimetdhe informacionet e marra, të cilat siçthanë ata, do t'ua komunikojnënxënësve tjerë në shkollat përkatëse.Këtë vit, Rishikimi i Përbashkët urealizua më mbështetje financiare tëBashkimit Evropian dhe të Qeverisësë Suedisë, ndërkaq vitin e ardhshëmkëtë pritet ta bëjë MAShT-i.

Nis ndërtimi i Qendrës së Kompetencës në FerizajMinistri i Arsimit, Ramë Buja, dheministrja për Zhvillim e Luksemburgut,Marie Jose Jachobs, vunë gurthemelin eQendrës së Kompetencës në Ferizaj.Ministri Buja me këtë rast tha se "kjo ditëështë e veçantë për të gjithë e veçanërishtpër nxënësit, sepse po nisim një shkollë tëveçantë, e cila do të ketë 8 drejtime tëprofileve shëndetësore". Ai falënderoiQeverinë e Luksemburgut për ndihmënqë ka dhënë për ndërtimin e kësajqendreje, që është investim i përbashkët,ndërkaq ka uruar të gjithë ata nxënës qëdo të jenë pjesë e kësaj shkolle."Uroj që të keni suksese në mësimet që dotë zhvilloni në këtë shkollë. Ndërsaporosia ime do të ishte që kur të jetë egatshme dhe kur ju do të filloni tëvazhdoni mësimet këtu ta ruani si ështëmë së miri", tha ministri Buja.Ministrja Jachobs theksoi se ky projekt ipërbashkët i Qeverisë së Luksemburgutdhe Qeverisë së Kosovës është me rëndësipër të gjithë ne. “Konstruktimi i njëshkolle gjithnjë është konstruktim i sëardhmes. Populli i Luksemburgut ështëgjithmonë i gatshëm të ndihmojë populline Kosovës për të ardhmen, përkonstruktimin e ideve dhe shkollimit përtë ardhmen".Qendra e Kompetencës është dizajnuar

në bashkëpunim me komunën e Ferizajtdhe largohet nga dizajni tradicional ishkollës së Arsimit dhe AftësimitProfesional me përfshirje inovative të njëqendre të vogël të mjekësisë. Kjo Qendërdo të pajiset me premisa të teknologjisë sëfundit për gjuhë të huaja, si një faktor irëndësishëm për t'i mundësuar të rinjve nëKosovë të arrijnë punësim gjithkund nëEvropë.

Në këtë Qendër do të zhvillohen profilet:asistent i or topedisë, asistent iortoprotetikës, asistent i farmacisë nëprodhim, profesionisti shëndetësor nëkomunitet, teknik i audiologjisë, siguriaushqimore dhe nutricioni, opticient dheteknik dental.Sipas dinamikës së punimeve përndërtim, pritet që shkolla të jetë e gatshmepër vitin shkollor 2013-2014.

MAShT gjatë muajit MAShT gjatë muajit

6 7

MAShT diskuton me nxënës për Kurrikulën

Ministri Buja vuri gurthemelin e Qendrës së Kompetencës në Ferizaj

Ministri Buja priti rektorin e UniversitetitTeknik në StambollMinistri i Arsimit, Shkencës dheTeknologjisë, Ramë Buja, ka pritur nëtakim rektorin e Universitetit Teknik(ITU) në Stamboll, Muhamet Sahin, i cilishoqërohej nga ministri i AdministratësPublike, Mahir Yagcilar, më të cilët kad i s k u t u a r p ë r m u n d ë s i n ë ebashkëpunimit të Kosovës dhe Turqisë nësektorin e arsimit, veçanërisht në fushën eteknologjisë.Ministri Buja pasi ka falënderuar rektorinSahin për këtë vizitë bashkëpunimi. Aivlerësoi lartë kontributin e Turqisë nëavancimin e proceseve në arsim, ndërsatheksoi se raportet Turqi - Kosovë janë mëtepër miqësore, duke pasur parasyshfaktin se shteti turk ka pranuar një numërtë madh të studentëve kosovarë nëuniversitete të ndryshme dhe po vazhdonta bëjë këtë.Ndërsa, rektori Muhamet Sahin foli përrëndësinë që ky universitet po u kushtonmarrëdhënieve ndërkombëtare, në

vazhdën e të cilave ishte edhe vizita nëKosovë dhe ky takim me ministrin eArsimit të Kosovës.Rektori Sahin, po ashtu, ftoi ministrin

Buja për një vizitë në këtë institucion tëArsimit të Lartë në Turqi, me qëllim tëkrijimit të një marrëveshje bashkëpuniminë programet master dhe doktoraturë.

Ministri Buja në takim me rektorin e Universitetit të Stambollit

Zyrtarë të MAShT në takim me Këshillin e Nxënësve të Kosovës

Debat publik për Draftligjin për Arsimin Profesional dhe atëpër Arsimin e të Rriturve

Gjatë debatit publik për dy ligjet

Gjithçka është gati për Maturën Shtetërore 2012. Ky projekti madh, për të cilin punojnë një numër shumë i madh injerëzve, për çdo vit po sjell risi, gjithmonë në drejtim tëlehtësimit të kushteve dhe rrethanave që maturantët të mundtë jenë sa më të suksesshëm gjatë testimit të njohurive të tyretë fituara gjatë shkollimit të mesëm të lartë. Këtij procesi iprin Nehat Mustafa, i cili përveçqë është kryetar iKomisionit Qëndror Shtetërore të Maturës, është edhezëvendësministër i Arsimit. Më poshtë po japim intervistënme z. Mustafa.

Matura Shtetërore është provim përfundimtar istandardizuar dhe i vlerësuar, që vërteton mbarimin e shkollëssë mesme të lartë dhe dëshmon shkallën e aftësimit tëkandidatit për punë, si dhe vazhdimin e studimeve nëuniversitet në përputhje me kriteret përkatëse të pranimit.Provimi i maturës mbahet me test të standardizuar që është ekundërta me provimin përfundimtar që mbahet në pjesëtteorike dhe praktike, varësisht nga profilet e caktuara të arsimitprofesional.Provimi i maturës organizohet mbështetur në Ligjin përprovimin përfundimtar dhe provimin e maturës shtetërore, icili dihet seështëmiratuarnëvitin2008.Faktikisht përmes provimit të maturës bëhet vlerësimi i tëarriturave që maturantët i kanë shënuar gjatë 3 ose 4 viteve tëshkollimit në arsimin e mesëm të lartë, por njëkohësishtpërmes kësaj mund të bëhet edhe një analizë dhe vlerësim ishkollave se sa ato kanë arritur të realizojnë planprogramin etyre, sa kanë arritur që të realizojnë punën sa më mirë që ështe emundshme, cila është performanca e komplet shkollës dhemësimdhdhënësvepër lëndë tëveçanta.

Për këtë vit, MAShT mbështetur edhe nërekomandimet që kanë dalur nga konferenca ndërkombëtarepër vizionin 2015 të maturës në Republikën e Kosovës, kavendosur që ta dyfishojë numrin e pyetjeve nga 100 sa kanëqenë në 200. Kjo do të thotë se rritja e numrit të pyetjeve do tëjetë një mundësi shumë herë më e madhe për maturantët që t'itregojnë njohuritë e tyre të fituara në nivelin e arsimit të mesëmtë lartë.Pastaj, e kemi ndarë këtë numër pyetjesh në dy pjesë. Në ditëne parë do t'i kemi 120 pyetje, të cilat do të jenë kryesisht ngalëndët e përgjithshme: gjuhë shqipe, gjuhë angleze dhematematikë dhe ditën e dytë do t'i kemi lëndët më të përafërtame drejtimin që do të jenë 80 pyetje. Kjo ndarje, një afat në dyditë, gjithashtu do të jetë në interes të drejtpërdrejtë tëmaturantëve për arsye se mundësia që një maturant gjatë treorëve të përqendrohet dhe koncentrohet në tri ose katër lëndëështë shumë herë më e madhe se sa kur maturantët ështëdashur që brenda një dite t'i nënshtrohen pyetjeve nga 7 e 8lëndë. Pra, tash kemi një fokus më të veçantë. Normalisht krejtkjo ka kërkuar që Ministria të ketë angazhime shtesë dheshpenzimeshtesë.

E veçantë tjetër e këtij viti është se do të kemi njërritje të numrit të qendrave të testimit. Nga rreth 100 që kemipasur vitin e kaluar, tani do të kemi rreth 260 qendra, çka do tëthotë se nuk do të lejohet që në një qendër të testimit të ketë mëshumë se 150 maturantë. Pra, nuk do të lejohen atomegaqendrat, por gjithashtu nuk do të lejohet që testi i maturëstë mbahet nëpër hapësira të mbyllura siç kanë qenë klasat,sepse mundësia e kontrollimit të administratorëve në hapësiatëgjera ështëmëemadhe.

Kemi shkuar në drejtim të përmirësimit tëadministrimit të testit në mënyrë që të kemi rezultate sa më tëbesueshme. Kemi përzgjedhur mësimdhënës të përgjegjshëmnë të gjitha komunat e Republikës së Kosovës. Kemi bërëtrajnimin e atyre mësimdhënësve në mënyrë që t'i shndërrojmënë administrues profesional. Nga Njësia për Standarde,Vlerësim dhe Monitorim, këta administrues pas shkollimitdhe trajnimit do të certifikohen si administrues profesional.Do të mbajmë trajnime edhe me anëtarët e e komisioneve tëqendrave të testimit. Krejt këto po i bëjmë me qëllim që tarrisim efikasitetineadministrimit të testitnëditët ecaktuara.

“Mësuesi i Kosovës”: Z. Mustafa, fillimisht a mund të

thoni pak fjalë për atë se çfarë paraqet Provimi i

Maturës?

“Mësuesi i Kosovës”: Këtë vit është vendosur që

maturantët të testohen dy ditë në një afat dhe është

dyfishuar edhe numri i pyetjeve.Pse?

“Mësuesi i Kosovës”: Në çfarë hapësira do të testohen

maturantët sivjet?

“Mësuesi i Kosovës”: A do të jetë e mundur të

menaxhohet kjo situatë e re sa i përket administrimit të

testit?

“Mësuesi i Kosovës”: Gjatë viteve të kaluara, në disa

raste ka pasur përsëritje të testit aty ku janë vërtetuar

keqpërdorime dhe shkelje të rregullave. A do të ndodhë

kjo edhe këtë vit?

Mustafa:

Mustafa:

Mustafa:

Mustafa:

Mësuesi dhe mësimdhënia Mësuesi dhe mësimdhënia

Mustafa: Nuk do të ketë më përsëritje të testit. Në ato qendra tëtestimit në të cilat vërtetohet se ka pasur shkelje të rregullave,keqpërdorime ose kompromitim të procesit, KQShM e anulontestin dhe më nuk e përsërit, por pritet afati i ardhshëm. Do tëthotë se, në këtë rast maturantët duhet të jenë shumë tëkujdeshëm, por edhe vetë shkollat, për arsye se në të kaluarënka ndodhur që shkollat me zyrtarë komunalë kanë qenë tëpërfshirë në tentim për manipulim të rezultateve të testit tëmaturës,prandajkëtëvitnemënukdo t'i lejojmëkëtogjër

Sa i përket çështjes së informimit të maturantëve,mendojmë që konform planit dinamik ne i kemi shpërndarëme kohë broshurat, të cilat kanë qenë të përgatitura. Gjatëmuajit shkurt kemi mbajtur edhe konsulta. Kemi organizuardebate me përfaqësues të të gjitha shkollave të mesme tëKosovës, ku kanë prezantuar drejtorët e shkollave dhepërfaqësuesit e këshillave të shkollave, të maturantëve të atyreshkollave të mesme. Në konsultime kanë marrë pjesë mbi 90për qind e përfaqësuesve të shkollave, ku bashkarisht kemidiskutuar edhe rritjen e numrit të pyetjeve, kemi identifikuarlëndët të cilat do të jenë pjesë e testit të vitit 2012, çka do të thotëse apsolutisht nuk qëndrojnë akuzat dhe tentimet përmanipulimin e opinionit nga disa subjekte politike, të cilatshfrytëzojnë fjalën e lirë për të përhapur dezinformata dhe mbitë gjitha për t'i traumatizuar maturantët siç kanë bërë edheviteve të kaluara me akuza dhe shpërndarje të informatave tëpasakta, sepse MAShT me kohë gjithmonë i ka informuarmaturantëtdheështëkonsultuarme ta.

Nuk qëndrojnë dezinformtatat e përhapura ngasubjekte të caktuara, të cilat kanë deklaruar se në teste ka pasurpyetje që nuk kanë qenë pjesë e planprogramit. Iu kemi bërëthirrje edhe në të kaluaren dhe ju bëjmë thirrje edhe tash atyreqë përhapin informacione të tilla: le të urdhërojnë të tregojnë secila është vetëm një pyetje e viteve të kaluara që nuk ka qenëpjesëeplanprogramit.Në të kundërtën ata po bëjnë një mëkat të madh, sepse t'itraumatizosh maturantët para provimit të maturës për qëllimepolitike është mëkat të cilin disa të ashtuquajtur ekspertë tëarsimitpo ia lejojnëvetvetes.

Këtë vit është shtuar numri i njësive akademike kuregjistrimi do të bëhet pa provim pranues. Vitin e kaluar kemipasur katër njësi akademike, ndërsa këtë vit kemi shtimin edhetë katër njësive të tjera, të cilat kanë vendosur që të pranojnëstudentë pa provim pranues, pra duke u mbështeturekskluzivishtnë rezultatet e testit tëmaturës.

Ne jemi në kontakte të vazhdueshme dhe në bashkëpunim meRektoratin e UP-së dhe do të dihet që në këtë provim tëmaturës roli i UP-së dhe stafit të saj do të jetë shumë më i madhnë raport me atë që ka qenë vitet e kaluara, për arsye se poshtohet edhe numri i studentëve që po regjistrohenekskluzivishtmeproviminshtetëror tëmaturës.

Më këtë rast, dua të falënderoj drejtorët komunal tëarsimit, të cilët që nga fillimi kanë përkrahur të gjitha reformatqë ka bërë MAShT dhe shpresojmë se me ndihmën dhepërkushtimin e tyre matura do të shkojë si është më së miri.Unë po shfrytëzoj rastin edhe kësaj here që t'iu bëjë thirrje edheorganizatave joqeveritare, por edhe subjekteve të ndryshme, tëcilat janë të interesuara për ta monitoruar procesin eadministrimit të testit të maturës, mund të paraqiten me kohënë MAShT në mënyrë që ne ta lejojmë ose ta bëjmëakreditimin e tyre dhe ata të kenë mundësi ta monitorojnëadministrimin e testit.Një falënderim i veçantë shkon përPolicinë e Kosovës, e cila gjithmonë ka qenë afër MAShT nëorganizimin e testit të maturës, por edhe gjithë mediat eRepublikës së Kosovës, të cilat vazhdimisht kanë përcjellë tëgjitha mesazhet,ose informacionetderi tematurantët.Falënderoj dhe shkollat, të cilat sipas informacioneve që kemi,kanë organizuar mësime plotësuese për maturantët einteresuar në lëndët e caktuara.Në fund, kam një apel për tëgjithë maturantët që kohën që ka mbetur le ta shfrytëzojnë përtë mësuar dhe të përsëritin ato që i kanë mësuar dikur, nëmënyrë që në testin e maturës të përqendrohen ekskluzivishtnë njohuritë që ata i kanë fituar.Testi është i përpiluar konformplanprogrameve shkollore, pra as edhe një pyetje e vetme nukmund të jetë, e cila nuk ka qenë pjesë e planprogrameve. Nëse

a.

maturantët do të jenë të përkushtuar dhe të koncentruar qëekskluzivisht të punojnë vet, atëherë edhe suksesi nuk do tëmungojëdhedo të jetëedhemë imadhseviteve tëkaluara.

“Mësuesi i Kosovës”: A i kanë marrë me kohë

maturantët informacionet e duhura për Provimin e

Maturës?

“Mësuesi i Kosovës”: Ka pasur zëra që kanë kritikuar

procesin dhe mënyrën e menaxhimit të Provimit të

Maturës?

“Mësuesi i Kosovës”: Cili është roli i Universitetit të

Prishtinës në këtë proces dhe a ka ndryshime sa i përket

regjistrimitnë këtë universitet publik?

Mustafa:

Mustafa:

Mustafa:

Mustafa:

“Mësuesi i Kosovës”: Cili është roli i akterëve tjerënë mbarëvajtjene Provimit Shtetëror të Maturës?

8 9

Intervistë me kryetarin e Komisionit Qendror Shtetëror të Maturës

Mustafa: Jemi të përgatitur për MaturënShtetërore 2012

Mësuesi dhe mësimdhëniaMësuesi dhe mësimdhënia

Të informuar me kohë për Provimin e MaturësNgjarja e madhe e maturantëve poofron dhe tashmë të gjitha institucionetarsimore, por edhe prindërit janëmobilizuar që të krijojnë kushtet sa mëtë mira për maturantët, në mënyrë qëata ta kenë më të lehtë dhe të mund tëjenë të suksesshëm gjatë testimit tënjohurive të tyre të fituara gjatëshkollimit të mesëm. Duke qenë seMinistria e Arsimit, Shkencës dheTeknologjisë (MAShT), është epërkushtuar që të jetë pjesë erëndësishme e kësaj ngjar je tërëndësishme të të rinjve të Kosovës,ndër të tjera ka bërë hapa të nevojshëmnë informimin me kohë të maturantëverreth të gjitha detajeve të Provimit tëMaturës Shtetërore. Përveë shumëaktiviteteve në këtë drejtim, MAShT kabotuar edhe një broshurë që ështëshpërndarë në të gjitha shkollat dhetashmë të gjithë maturantët e kanë nëduar.

ndërsa paraqitja e provimit bëhet më 14– 31 maj 2012. Provimi mbahet nëQendrat e Testimit, të cilat i caktojnëDKA/MAShT, derisa lista me emrat ematurantëve dhe Qendrat e Testimit dotë jetë në drejtorinë e shkollës së mesmetë lartë, ku maturantët kanë mbaruarshkollën.Edhe këtë vit, të dy pjesët e provimit nëdatat e caktuara fillojnë në orën 10:00,ndërsa maturantët duhet të jenë në orën8:30 te Qendrat e Testimit, për t'iunënshtruar testimit, i cili zgjatë 180minuta (pra mbaron në orën 13:20), pae llogaritur këtu kohën e shpërndarjessë testeve dhe kohën e udhëzimeveteknike, të cilat nxënësit do t'i merrinnga administruesit e testit.Ajo që është shënuar edhe në broshurë,është fakti se maturantët duhet tëtregojnë kujdes në plotësimin eBroshurës së testit, e sidomos nëFletëpërgjigjen.Edhë këtë vit, është vendosur që pagesapër Provimin e Maturës Shtetërore tëjetë 5 euro.

Provimi i Maturës Shtetëroreorganizohet në dy ditë. Në ditën e parënxënësit do t'i nënshtrohen provimitnga lëndët e përgjithshme, ndërsa në tëdytën, nga lëndët profesionale, sipasprofileve përkatëse. Të drejtën eProvimit të Maturës Shtetërore do takenë nxënësit që e kanë përfunduar mesukses shkollën e mesme të lartë, si dheProvimin Përfundimtar, për arsiminprofesional.Ndërsa, kriteri i kalueshmërisë nëprovimin e maturës është 50 për qindnga rezultati i përgjithshëm i testit,duke përfshirë atë të ditës së parë dhe tëdytë. Ata, të cilët arrijnë të kalojnë këtëkriter shpallen të diplomuar, pajisen meDiplomë dhe fitojnë të drejtën epjesëmarrjes në konkurrim për studimeuniversitare.Por, është menduar një zgjidhje edhepër ata që nuk do të mund të arrijnëpikët e nevojshme apo kriterin ekalimit. Për ata kandidatë do të ketëedhe një shpresë për këtë vit: afati igushtit, në të kundërtën, duhet të presinafate të tjera.Për pranim në universitet llogariten: 80për qind e pikëve nga rezultati i Testit tëMaturës dhe 20 për qind nga suksesi nëshkollën e mesme të lartë, për ato njësiakademike, të cilat i pranojnëkandidatët pa provim pranues. Ndërsa,për ato njësi akademike, të cilat iorganizojnë provimet pranuese, pikëtllogariten 50 për qind nga rezultati iTestit të Maturës, 20 për qind ngasuksesi i arsimit të mesëm të lartë dhe30 për qind nga provimi pranues nënjësi akademike.

Testi përmban kërkesa (pyetje) të tipit tëmbyllur, me zgjidhje të shumëfishta,me katër alternativa, nga të cilat vetëmnjëra është e saktë. Në ditën e parë tëtestimit, testi do të përmbajë 120kërkesa (pyet je) nga lëndët epërgjithshme: Gjuhë amtare, Gjuhëangleze, Matematikë. Ndërsa, në ditëne dytë, testi përmban 80 kërkesa (pyetje)nga lëndët e profilit përkatës arsimor.

në ditën e parë do tëtestohen në: Gjuhë amtare - 50 kërkesa;Gjuhë angleze - 30; Matematikë - 40.Në ditën e dytë do të testohen nëMatematikë - 30; Fizikë - 20; Kimi - 15;Biologji – 15.

në ditën e parë testi do të jetë në: Gjuhëamtare - 50 kërkesa; Gjuhë angleze –30; Matematikë – 40.Në ditën e dytë: Matematikë - 10kërkesa; Fizikë – 20; Kimi – 25; Biologji– 25.

Ditae parë e testimit do të përmbajë pyetjenga: Gjuha amtare - 60 kërkesa; Gjuhaangleze – 30; Matematika – 30.Dita e dytë: Histori - 30 kërkesa;Gjeografi – 15; Sociologji – 25;Psikologji – 10.Për

Gjuhë amtare - 60 kërkesa;Gjuhë angleze - 40; Matematikë – 20.Dita e dytë: Gjuhë shqipe - 10 kërkesa;Gjuhë e dytë e huaj – 20; Histori – 25;Sociologji – 25.M a t u r a n t ë t e

, në ditën e parë do tëtestohen në: Gjuhë amtare - 50 kërkesa;Gjuhë angleze – 30; Matematikë – 40;Dita e dytë: Shkenca natyrore - 50kërkesa (Fizikë 16, Kimi 17, Biologji17); Shkenca shoqërore - 30 (Hisori 10,Gjeografi 10, Sociologji 10).Sa i përket arsimit profesional, tëdhënat në broshurë flasin për një ndarjetë profileve.

(Shëndetësi,Bujqësi, Hortikulturë, Teknologjiushqimore, Kimi – teknologji,Gjeologji), maturantët e të cilavedrejtime në ditën e parë do të testohennë:Gjuhë amtare - 60 kërkesa; Gjuhëangleze – 30; Matematikë – 30.Dita e dytë: Kimi- 25 kërkesa; Biologji –25; Informatikë – 15; Ekonomi mendërmarrësi – 15.

(Elektroteknikë,Komunikacion, Ndërtimtari,Gjeodezi,Grafikë, Tekstil, Xehetari) në ditën e

Procedurat e provimit

Kriteret e Provimit të Maturës

Modeli i testit

Tipi i shkollës dhe profiliarsimor

P r ov i m i i M a t u r ë s k ë t ë v i torganizohet më 9 dhe 23 qershor,

Maturantët e Gjimnazit Matematikë– Informatikë

Në Gjimnazin e Shkencave Natyrore:

Gjimnazi i Shkencave Shoqërore:

Gjimnazin Gjuhësor dita e parë dotë jetë në:

G j i m n a z i t t ëPërgjithshëm

Arsimi Profesional I

Arsimi Profesional II

10 11

parë do t'i nënshtrohen testit në Gjuhëamtare - 50 kërkesa; Gjuhë angleze –30; Matematikë – 40.Dita e dytë: Matematikë - 25 kërkesa;Fizikë – 15; Informatikë – 20; Ekonomime ndërmarrësi – 20.

(Administratë,Ekonomi, Hoteleri, Turizëm, Postë –telefon). Në këto drejtime maturantëtnë ditën e parë do të testohen në: Gjuhëamtare - 60 kërkesa; Gjuhë angleze –30; Matematikë – 30.Dita e dytë: Edukata qytetare - 25kërkesa; Informatikë – 20; Ekonomi mendërmarrësi – 35.Në (Muzikë),testi i ditës së parë do të përmbajë:Gjuhë amtare - 60 kërkesa; Gjuhëangleze – 30; Matematikë – 30.Dita e dytë: Histori e muzikës dheharmoni – 25; Intervalet dhe akordet –25; Teori e muzikës, ritmet dhe masat –30.

(Art), testi i ditës së parë do të përmbajë:Gjuhë amtare - 60 kërkesa; Gjuhëangleze -30; Matematikë – 30.Dita e dytë: Histori e artit - 30 kërkesa;Teori e formës – 30; Informatikë – 20.

Ajo që është e rëndësishme të dihetështë se paraqitja e provimit të maturësbëhet në drejtorinë e shkollës dheevidentohet në fletore të posaçme, menumër protokolli, me dokumente tënevojshme dhe me dëshmi për pagesë.Ndërsa, kandidatët që nuk e paraqesinme kohë provimin, konsiderohet sekanë hequr dorë nga provimi, derisakandidatët e kthyer nga bota e jashtmeparaqiten në MAShT – DVSM,verifikojnë suksesin e pastaj caktohense ku duhet t'i nënshtrohen Provimit tëMaturës, më së largu deri më 31 maj2012.

Gjatë ditës kur maturantët do tëtestohen është e rëndësishme të dijnë seatyre iu lejohet: Të jenë të pranishëm nëQendrën e Testimit një orë e gjysmëpara fillimit të testimit; Të kenë me veteletërnjoftimin; Të hyjnë brenda nëkohën e caktuar, pas apelit të personit tëautorizuar; Të ulen sipas udhëzimeve të

administruesit / personit të autorizuar;Të kenë me vete një laps grafit, HB. Tëkenë me vete një shishe me ujë të pijes;Të plotësojnë me kujdes të gjitha tëdhënat në Fletëpërgjigje.Nxënësve nuk iu lejohet që: Tëvonohen në provim; Të kenë celularapo ndonjë mjet tjetër për komunikimgjatë testimit; Të ndërrojnë vendin palejen e administruesit; Të kopjojnë nëasnjë lloj forme; Të përshpëritin apo tëkomunikojnë me të tjerët, në asnjë llojëforme; Të dëmtojnë Fletëpërgjigjen,apo broshurën e testit; Të pengojnë tëtjerët gjatë kohës së testimit.Është tërhequr edhe vërejtja sematurantët që nuk u përmbahen këtyrerregullave, do të largohen nga Provimi iMaturës.

Në broshurën që tashmë është në duarte të gjithë maturantëve është shënuar qëtë gjitha shënimet e kërkuara duhet tëbarten në fletëpërgjigje, ndërsa ështëshënuar madje edhe me shembujmënyra e plotësimit të fletëpërgjigjes sidhe sqarime të tjera.Në Broshurën e testit do të jenë kërkesat(pyetjet) me nga katër alternativa, prejtë cilave vetëm njëra është e saktë.Përgjigjen që kandidatët mendojnë seështë e saktë duhet rrethuar në test dhetë njëjtën duhet bartur në fletëpërgjigje.Do të konsiderohet gabim nëseplotësohet në formë tjetër.Duhet pasur kujdes që përgjigjen esaktë të një kërkese të mos e vendosimmbi kërkesën tjetër, sikur që duhetpasur kujdes që hijezimi i shënimeve tëjetë i plotë.Çdo pyetje e saktë vlerësohet me pikë,ndërsa çdo pyetje e pasaktë vlerësohetme zero pikë (0).Pyetja e paplotësuar po ashtuvlerësohet me zero pikë (0).Duhet pasur kujdes që Fletëpërgjigjja tëplotësohet vetëm me laps të grafit,ndërsa maturantët duhet të jenë tëkujdesshëm gjatë mbushjes dhe bartjessë përgjigjeve nga broshura e testit nëFletërgjigje, sepse vetëm Fletpërgjigjetlexohen, krahasuar me Broshurën etestit.Përgjigjen e saktë, ata duhet ta

plotësojnë në Broshurën e testit dhenjëkohësisht ta bartin në Fletpërgjigje.Pikë negative nuk ka, por maturantëveiu është tërhequr vërejtja që të mos iplotësojnë dy alternativa, sepse nuk dotë lexohet asnjëra dhe nuk do të merrinasnjë pikë!Llogaritjet apo ndonjë shënim tjetërmund ta bëjnë në Broshurë të testit eassesi nëFletpërgjigje.Ajo që duhet diturs është se: Lapsat mengjyrë nuk lexohen nga “LexuesiOptik”

Arsimi Profesional III

Arsimin Profesional IV

Ndërsa, në Arsimin Profesional V

Çfarë duhet të dihet në ditën eprovimit?

Mënyra e plotësimit tëFletëpërgjigjes

Data me rëndësi

Afati i Qershorit:

Afati i Gushtit:

- Mësimi për maturantë përfundon më

18 maj 2012

- Riprovimet mbahen më 24 -25 maj

2012

- Provimi përfundimtar më 29-30 maj

2012

- Rezultatet e Provimit përfundimtar

më 31 maj 2012

- Paraqitja e Provimit të Maturës

Shtetërore më 14-31 maj 2012

- Dorëzimi i shënimeve përfundimtare

më 1 qershor 2012 me listë të nxënësve

dhe me Qendra të Testimit

- Provimi i Maturës Shtetërore, Dita e

parë, më 9 qershor 2012

- Provimi i Maturës Shtetërore, Dita e

dytë, më 23 qershor 2012

- Publikimi i rezultateve, më 30 qershor

2012

- Ankesat e nxënësve, më 2–4 korrik

2012

- Publikimi i rezultateve të ankesave,

më 5 korrik 2012

- Provimi i Maturës Shtetërore, pjesa e

parë, më 31 gusht 2012

- Provimi i Maturës Shtetërore, pjesa e

dytë, më 8 shtator 2012

- Publikimi i rezultateve më 17 shtator

2012

- Ankesat e nxënësve më 17-20 shtator

2012


Arsimimi i mësimdhënësve - faktorpërcaktues për mësimdhënie cilësoreSa herë që flitet për ngritjen e cilësisë sëarsimit, mësimdhënia është vazhdimishtpikëevështrimitkritikdheevlerësimitngaanaeshoqërisënëpërgjithësi.Mësimdhënësit para se të fillojnë tëushtrojnë profesionin e mësimdhëniesmarrin një kualifikim, megjithatëpërgatitja dhe kualifikimi i tyre nukpërfundon me marrjen e titullitprofesional, ngase profesioni imësimdhënies kërkon një matricëkomplekse njohurish dhe aftësish, gjatëgjithë jetës. Mësimdhënësit sot përballenme presionin në rritje për të rifreskuarvazhdimisht njohuritë dhe aftësitë e tyre,andaj profesioni i mësimdhënies duhet tëshihet si një proces i vazhdueshëm, i cilikalonnëpërdisahallkatëarsimimit.Në këtë proces të përgatitjes dhekualifikimit të mësimdhënësve ndërlidhentri hallka të arsimimit, të cilatkontribuojnë në zhvillimin e njëmësimdhënësi profesional: Përgatitja dhekualifikimi për mësimdhënie; Zhvillimiprofesional;Arsimigjatëgjithëjetës.Qëllimi i përbashkët i tyre ështëpërmirësimi i cilësisë së edukimit tëmësuesve në perspektiven e arsimimitgjatë gjithë jetës. Sipas këtij parimi,mësimdhënien e kemi analizuar në triaspekte.

P ë r g a t i t j a d h e k u a l i f i k i m i imësimdhënësve realizohet mbi bazën earsimimit universitar, i cili u jep njohuridheaftësimësimdhënësvepërpunënetyrenë shkollë. Kjo hallkë e arsimimit ështëshumë e rëndësishme për mësimdhënësit,sepse ka një lidhje të ngushtë me njohuritëteorike që ata i përvetësojnë në fakultetetpërkatëse me punën e tyre praktike nëklasë.Këto njohuri janë shumë të rëndësishmepër të mundësuar që mësimdhënësit gjatëkarrierës të jenë praktikues, në funksion tëpërmirësimit të cilësisë së mësimdhëniesnëshkollë.Nisurngarolidherëndësiae fakulteteveqëpërgatisin mësimdhënës, shtrohet kërkesapër kujdes maksimal gjatë rishikimit tëprogrameveuniversitarenëtëardhmen.

Programet e përgatitjes së mësimdhënësitduhet të zhvillojnë te çdo studentedukimin e tij të përgjithshëm dhekulturën profesionale, aftësinë e tij për tëmësuar dhe edukuar të tjerët, njohuri tëparimeve që nxjerrin në pah marrëdhëniete mira njerëzore dhe një ndjenjëpërgjegjësie për të kontribuar nëpërmjetmësimdhënies dhe shembullit individualnë progresin shoqëror, kulturor dheekonomiktëvendit.

Një program universitar i përgatitjes sëmësimdhënësveduhettëpërmbajë:a) Studimetepërgjithshme;b) Studimetëelementevebazë:

filozofisë,pedagogjisë,sociologjisë,psikologjisësëaplikuarpërmësimdhënie,teorisëdhehistorisësëarsimit,arsimit tëkrahasuar,pedagogjisëeksperimentale,administrimit tëshkollës,metodavetëmësimitmesubjektetëndryshmedhearsimimitgjatëgjithëjetës;

c) Studimespecifike,nëlidhjemefushënemësimdhëniesqësynonstudentipërgrupmoshënecaktuar;

d) Praktikënëmësimdhëniedhenëushtrimineaktivitetevejashtëkurrikulës,nënudhëheqjenemësimdhënësvementorë;

Këtu nuk përfshihen të gjitha kërkesat, porvetëm disa rekomandime që mbështetennë studimet e bëra për mësimdhënien nëdisashteteevropiane,megjithatëpërgatitjae mësimdhënësve te ne duhet tëmbështetet në kërkime dhe në studime nëkontekstinkosovar.Konkluzionet nga këto hulumtime do tëndihmonin të nxirreshin rekomandimepër përmirësimin e programetuniversitare, të fakulteteve që përgatisinmësimdhënës, gjithnjë me qëllim që kjopërgatitje të jetë në koherencë me atë qëdiktojnë koha dhe proceset e ndryshimevenësisteminearsimit.Për një mësimdhënie cilësore, çfarësynojmë në perspektive, normalisht edhesi kërkesë e kohës për zbatimin ereformavearsimore,mësimdhënësitduhettë përgatiten me njohuri pedagogjike,

psikologjike dhe didaktike bashkëkohore,ngase ato janë baza dhe themeli për njëmësimdhëniecilësore.Sa u përket përgatitjes me njohuripedagogjike, psikologjike dhe didaktike tëmësimdhënësve tanë nga fakultetet qëpërgatisin mësimdhënës, nuk mund tëjapim një konkluzion të përgjithshëm pa umbështetur në një hulumtim të mirëfilltëshkencor, sepse ky problem kërkon njëqasje serioze. Megjithatë, nga vëzhgimet ebëra në terren kemi konstatuar semësimdhënësit e përgatitur me njohuri

pedagogjike, psikologjike dhe didaktikebashkëkohore e përmirësojnë cilësinë emësimdhënies, ndërsa mësimdhënësit epapërgatiturnëkëtoaspekteeulinnivelinecilësisësëmësimdhëniesnëshkollat tona.Mësimdhënësite rinj, tëcilëtnukzotërojnënjohuri pedagogjike, psikologjike dhedidaktike bashkëkohore, për moshatspecifike me të cilat ata punojnë, hasin nëvështirësi gjatë punës së tyre në shkollë.Mungesa e njohurive te mësimdhënësve tërinj për disa koncepte pedagogjike,psikologjike dhe didaktike shkaktonpaqartësi gjatë praktikës në procesin emësimdhënies. Këto nuk janë tërëndësishme të mësohen vetëm sikoncepte, edhe pse nuk do të thotëmësimdhënësit nuk kanë nevojë përnjohuri teorike, por këto njohuri duhet t'ishërbejnë më shumë praktikës sëmësimdhënies.

Përgatitja dhe kualifikimi përmësimdhënie

Ata duhet të përvetësojnë njohuri teorikedhe aftësi praktike për punën edrejtpërdrejtë me nxënës, si të organizojnëpunën në grupe dhe të dinë pse e bëjnë atë,cili është qëllimi i punës në grupe, si bëhetvlerësimiipunësnëgrupeetj.Një dukuri shqetësuese në praktikën emësimdhënies është edhe mungesa enjohurive për Kurrikulën ndërlëndore,sidomos te mësimdhënësit e rinj, sepse atakanë pak njohuri për realizimin eprogramitmësimorbazuarnëstandardetekërkuara.Mësimdhënësve të rinj u mungojnë edheaftësitë praktike themelore përorganizimin e mësimit, për zbatimin eplanit dhe programit, integrimin e temave,kapitujve dhe lëndëve mësimore,organizimin e orës mësimore, format e

punës, përdorimin e mjeteve mësimoredhe ato ndihmëse për përgatitjen emësimit, praktikimin e teknikavemësimore, punën me tekste mësimore,punën me projekte mësimore,mësimdhënien me nxënësin në qendër,vlerësiminenjohurive,etj.Mësimdhënësit e rinj nuk aftësohen,gjithashtu,përhulumtiminnëveprim, icilido t'u ndihmonte të vëzhgonin se sa njëmetodë ose teknikë mësimore ka zbatimpraktikë në shkollë, si pasqyrohet ajo dhesa ka ndikim të drejtpërdrejtë nëmësimdhëniencilësore.

Realizimi i planit dhe programit kërkonnjë mësimdhënës me përgatitje e

kualifikim të vazhdueshëm, për tëpërballuar kërkesat gjithnjë në rritje tëshkollësdhetëshoqërisë.Mësimdhënësve sot u nevojiten njohuridhe aftësi të avancuara pedagogjike, aftësitë përshtatjes së mësimdhënies me nevojate çdo nxënësi në veçanti dhe të grupeve tënxënësvenëtërësi.Nga një këndvështrim i tillë, domosdoshtrohet nevoja e trajnimeve tëmësimdhënësve, jo vetëm nga aspekti ipërfshirjes së mësimdhënësve në trajnime,por më shumë për të ngritur cilësinë emësimdhënies.Për t'u ofruar njohuri dhe aftësim e t o d o l o g j i k e b a s h k ë k o h o r emësimdhënësve për një mësimdhënie mëcilësore, atyre duhet t'u ofrohen programetrajnimi, që në fokus kanë njohuritëpedagogjike, psikologjike dhe didaktikebashkëkohore. Zhvillimi profesional imësimdhënësve mund të bëhet dukefilluar nga trajnimet për njohuri lëndore,metoda të ndryshme të mësimdhënies,pedagogjisë, psikologjisë, trajnimeorganizative për punë me nxënës në klasë,si në aspektin teorik, po ashtu edhe në atëpraktik. Në këtë hallkë të arsimimit duhettë vlerësohet procesi i licencimit tëmësimdhënësve, pasi brenda kuadrit tëkërkesave për kualifikim (licencim)vlerësohet edhe zhvillimi profesional imësuesit, nëpërmjet trajnimeve tashme tëakredituara.

Profesioni i mësimdhënies është specifik,për faktin se mësimdhënësi kualifikimin evazhdueshëm profesional e ka'bashkëudhëtar” gjatë gjithë jetës. Kjo dotë thotë se mësimdhënësit i duhet njëpërditësim i njohurive dhe praktikavepedagogjike, sa herë që ballafaqohet mekërkesat e kohës në fushën emësimdhënies, pavarësisht kualifikimitdhetrajnimeveqëposedon.Përkushtimi ndaj zhvil l imit tëv a z h d u e s h ë m t ë r ë j e t ë s o r t ëmësimdhënësit buron nga bindja em ë s i m d h ë n ë s i t s e ava n c i m i ivazhdueshëm për të siguruar njëpërmirësim sistematik dhe performancë tëlartë gjatë shërbimit në këtë profesionështë përgjegjësi personale dheprofesionaleetij.Një mundësi e arsimimit gjatë gjithë jetëstë mësimdhënësit në kohën tonë është sesot ka një literaturë të bollshmepedagogjike, psikologjike dhe didaktike,në gjuhën shqipe dhe në gjuhë të huaja,

andaj mësimdhënësit kanë mundësi tëshfrytëzojnë literaturë bashkëkohore edhepërmespërdorimit të internetit.Koncepti arsim gjatë gjithë jetës përmësimdhënësit i referohet jo vetëmrëndësisë së arsimimit gjatë gjithë jetës përmësimdhënësit, por edhe kërkesave tëkohës, gjithnjë në funksion dhe koherencëme zhvillimet në lëndën e tyre dhe nëfushën e edukimit, në të cilën ata japinmësim.Nga një këndvështrim i tillëdomosdoshmërisht shtrohet nevoja earsimimit gjatë gj i thë jetës tëmësimdhënësve, jovetëmsiqëllimnëvete,por si domosdoshmëri për përmirësimin emësimdhënies, gjithnjë duke përvetësuarnjohuri dhe zotëruar aftësi të avancuarapedagogjike.

Mësimdhënia është një faktor irëndësishëm për arsimim cilësor për faktinse janë pikërisht mësimdhënësitprotagonistë kryesorë në zbatimin ereformavenëarsim.Cilësia e kualifikimit të mësimdhënësveështë faktor esencial brenda shkollës, i cilindikon pozitivisht në performancën emësimdhënësit gjatë realizimit tëprogramitmësimor.Procesi i përgatitjes dhe i kualifikimit tëmësimdhënësve në fakultetet që përgatisinmësimdhënës duhet të rishikohet meprofesionalizëm dhe përgjegjësi më tëmadhe, në mënyrë që programet të jenë nëpërputhjemekërkesatekohës.Përgatitja e tyre me njohuri dhe aftësipedagogjike, psikologjike dhe didaktikepër një mësimdhënie cilësore, çfarësynojmë në perspektivë, është shumë erëndësishme.Në këtë mënyrë, fakultetet që përgatisinmësimdhënës do të mund të ndihmoninnë ndryshimin pozitiv të gjendjes, për njëmësimdhënie cilësore në shkollë dheprocesin e reformave në arsiminparauniversitar.Megjithatë, ngritja e performancës sëmësimdhënësve nuk mund të arrihet lehtëdhe vetëm me punën e fakulteteve qëpërgatisin mësimdhënës, por për njëprofesionalizëm në mësimdhëniekërkohet një ndërlidhje e tri hallkave tëarsimimit të mësimdhënësve: përgatitjesdhe kualifikimit për mësimdhënie,zhvillimit profesional dhe arsimit gjatëgjithë jetës, me të vetmin qëllim ngritjen ecilësisësëmësimdhëniesnëshkollat tona.

Zhvillimi profesional imësimdhënësve

Arsimigjatëgjithëjetës

Përfundim

Bashkim Ali Azemi

12 13

Reportazh Reportazh

Ëndrrën e kthejnë nëprofesion

Lea Salihu, nxënëse e klasës së tretë eciklit të ulët në Shkollën e Muzikës“Prenk Jakova” në Prishtinë ëndërronqë bëhet emër i njohur në jetënmuzikore në vend dhe më gjerë. Ajothotë se përcaktimi i saj në piano është

bërë nga dëshira për t' u bërëinstrumentiste model për të tjerët dhe jose të tjerët i'a kanë imponuar. Por,ambiciet e Leas nuk përfundojnë këtu,pasi ajo krahas muzikës ka zgjedhur qëtë merret edhe me basketboll, ndërkohëqë edhe matematikën veçon si njërënnga lëndët e saj të preferuara ngamësimet e rregullta.Ndërsa, Vjosana Sina një nxënëse tjetër

e talentuar, e cila ndjek mësimet në vitine tretë të ciklit të lartë, në drejtimin ebaletit, thotë se përzgjedhja e këtijdrejtimi ka të bëjë pak me evitimin ematematikës, por më shumë mepërkushtimin e saj për zhvillimin e artit.Vjosana është e kaulifikuar në mesin enxënësve të talentuar të kësaj shkolledhe për të baleti ka qenë një ngadëshirat e saj të fëmijërisë, të cilën

synon ta kthejë në profesion. Ajo gjatëkëtij vitit shkollor është paraqitur nëshfaqjen “Don Kishoti” në TeatrinKombëtar, në kuadër të trupës sëbaletit, ndërkaq është duke u përgatiturpër paraqitjen e saj të dytë “Dasma”, ecila pritet që të jepet gjatë këtij muaji, ponë Teatrin Kombëtar të Kosovës.Meqenëse kjo shkollë karakterizohetpër udhëtime jashtë vendit dhe

performanca të shumta muzikore,Vjosana beson që edhe ajo në tëardhmen do të ketë oferta për paraqitjetë tilla.

Shkolla e Mesme e Muzikës “PrenkJakova” plan programet e saj i ka tëndara në tri cikle: shkollën fillore,

shkollën e mesme të ulët dhe shkollën emesme të lartë, ku në secilin prej këtyrecikleve mësimi zgjat nga katër vjet.Nxënësit e ciklit të ulët, të cilëtpërzgjidhen përmes konkursit, i cilihapet çdo vit, paralelisht mësojnë edhenë shkolla të tjera. Secili prej tyrepërzgjedh që të mësojë për pianon,violinën, kitarën, flautin, klarinetin apoviolinçelon, të cilat mësohen në kuadër

Të shpërblyer në gara ndërkombëtare

t ë kë t i j c i k l i . Shko l l imi pë rinstrumentet piano, violinë dhe kitarez g j a t k a t ë r v j e t , n d ë r s a p ë rinstrumentet frymore pesë vjet.Drejtoresha e kësaj shkolle, VioletaKrasniqi, bën të ditur se numri inxënësve në ciklin e ulët sillet rreth 500dhe se gjithmonë ka tendenca të rritjes,porse aktualisht kjo kërkesë nuk mundtë realizohet për shkak të kushteve joedhe aq të përshtatshme për zhvillimine procesit mësimor. Krasniqi thotë senë këtë cikël mësimi zhvillohet në dylëndë, të cilat fëmijët i vijojnë dy herënë javë: në solfezhë dhe instrument.Ndërkohë që cikli i ulët zhvillonmësimet vetëm dy ditë në javë, nxënësite ciklit të mesëm, të cilët mësojnë në tridrejtime: bashkëpunëtorë muzikorë,instrumental dhe balet ndjekinprocesin e rregullt edukativ, i cili ështëmjaft i avancuar.“Në ciklin e mesëm apo shkollënprofesionale muzikore mësimet nëlëndët e përgjithshme dhe profesionale

i ndjekin 118 nxënës. Në kuadër tëshkollës organizohen kori, orkestra, sidhe formacione të vogla kamertale.Nxënësit gjatë tërë vititi shkollor i kanëtë obliguara koncertet e rregullta, orëtinterne, koncertet për festa dhepjesëmarrjen në manifestime tëndryshme, të cilat organizohen brendadhe jashtë vendit”, thotë drejtoreshaKrasniqi, e cila sqaron se mësimiorganizohet nga një staf profesionalishti kualifikuar, i përbërë nga 64mësimdhënës, të rregullt dhe të

anagazhuar. “Nxënësit e shkollës sonëprofesionalisht janë në një nivel me atatë rajonit dhe për këtë besoj se duhet tëkrenohemi”, thekson më tej Krasniqi,ndërkohë që rrëfen edhe për përpjekjeqë janë duke u bërë në zhvillimin e njëbashkëpunimi të mirëfilltë me shkollate muzikës së vendeve të rajonit dhe mëgjerë.

Shkolla e Muzikës fillimisht ishtethemeluar më 21 shtator 1949 si njëiniciativë për të mbledhur në gjirin e vet

nxënësit dhe fëmijët e talentuar. Ngaviti 1961- 62, funksiononte si paralele endarë e Shkollës Normale të Prishtinës“Milladin Popoviq”. Si Shkollë eMesme e Muzikës hapet më 1963-64d h e m b a n t e e m r i n “ S t e v a nMukrranjac”, ndërsa më 1991- 92, mevendim të Ministrisë së Arsimit tëatëhershme merr emrin “PrenkJakova”.

Ekziston më shumë se gjashtëdekada

14 15

Nga anonimiteti në emra të muzikës

Nxënësit e shkollës së muzikës “Prenk Jakova” në Prishtinë, pritjet e

të cilëve janë kyçja aktive në jetën muzikore, disa herë janë shpërblyer

me vendet e para në garat e ndryshme, të organizuara në Kosovë,

Shqipëri, Maqedoni, Itali dhe vende të tjera.

Nga ky vend kanë dalë emra të njohur të muzikës, të cilët performojnë me shumë sukses në vend dhe mëgjerë dhe të cilët janë bartës të vlerave kulturore në përgjithësi. Ata të cilët vendosin që t'ia mësyjnëkësaj vatre hyjnë me shpresën e pafund se emri i tyre, përpos në ditarët e shkollës, do të shkruhet edhe nëskenat më të mëdha të muzikës dhe kjo jo rrallë rezulton me sukses. Disa prej tyre, përpos talentit dhedëshirës që kanë për t' u zhvilluar artistikisht, arsye tjetër për t'u përcaktuar në shkollën e mesme tëmuzikës përmendin edhe faktin se në këtë mënyrë ata u shmangen shkencave ekzakte, por ka edhe ngaata që thonë se matematika hyn në rangun e lëndëve të pëlqyera.

Shpresa Kokollari - Berisha


Agjentët e ndryshimeve luajnë një rol tëveçantë dhe specifik në procesinedukativo-arsimor për arsye se këtoduhet t'i përshtaten mirë dhe me kujdesnjëri-tjetrin, me qëllim që ndryshimi tëjetë i suksesshëm dhe të arrijë tërealizohet lehtë, shpejtë, të përballohetekonomikisht dhe të ketë rezultate tëlarta.Për përgatitjen, rolin dhe rëndësinë earsimtarëve kanë folur shumë pedagogëveçanërisht Jan Amos Komenski. Rrethshekullit XVIII pranë shkollave tëashtuquajtura normale filluan përgatitjetepara profesionale tëarsimtarëveTani përgatitja e arsimtarëve bëhet nëpërnivele të studimeve universitare, si dheme programe të specializuara, sipasprofilit të kërkesave bashkëkohore tëorganizimit të punës mësimore.Gjithashtu, edhe nxënësi ka pësuarndryshime të mëdha si në aspektin socialashtu edhe në atë intelektual, sepse mezhvillimin e teknikave dhe ndyshimin eteknologjisë, roli i mësimdhënësit ështëshumë më përgjegjës se sa gjatë mësimittradicional, për arsye se ai duhet t'izbulojë interesimet e nxënësit, t`ipërcjellëdhe t`iorientojë saktësisht.Ndryshimet në arsim-mësim patjetërduhet të orientohen drejt aktivitetit tënxënësit, derisa arsimtarët duhet të“shihen” nga të tjerët si njohës dhespecialistë të dinamikës së ndryshimeve,kurse të veprojnë në atë mënyrë që“nxënësi të zbulojë sa më tepër që është emundur”.

Ndryshimi i referohet një game të gjerë tëp r o c e s e ve d h e s p e c i a l i t e t e veprofesionale që kanë për qëllim futjen mesukses të ndryshimeve brenda njëshkolle. Ai fokusohet në ndryshimin emetodave, proceseve, procedurave,sistemeve dhe si rezultat i ndryshimevenë faktorët e brendshëm dhe të jashtëm,që ndikojnë në aftësinë e organizimit tëproceseveedukativo-arsimore.Ndryshimi është sistematik në qasjen evetë dhe përdor një shumëllojshmëri tëmjeteve të tilla si formimi i ekipit,agjentët e ndryshimit dhe trajnim për tësjellë ndryshimet e nevojshme. Shembujtku menaxhimi i ndryshimit nuk ndodhme sukses është në sferën e kërkësave

autentike të përbashkëta të shkollës kuduhet të bëhen projekte të nevojshmedhe të realizueshmemesukses.Fullan, një nga studiuesit më në zë tëteorisë dhe praktikës së ndryshimit,shkruan: “Kjo është një botë në të cilënndryshimi është një udhëtim kupikëmbërritja është e panjohur, kuproblemet janë miqtë tanë, ku kërkimi indihmës është shenjë e forcës, ku nismate njëkohshme nga lart-poshtë dheposhtë-lart përzihen me njëra-tjetrën, kukolegialiteti dhe individualizmibashkëjetojnë në një tension produktiv.Vetëm njerëzit që zotërojnë njohuritëdhe aftësitë për ndryshim mund tërealizojnënjëndryshim tëefektshëm”.

Pra, ndryshimi i vërtetë, qoftë ky idëshiruar ose jo, përfaqëson një përvojëserioze vetjake dhe kolektive, qëkarakterizohet nga paqartësia dhepasiguria; dhe nëse ndryshimi është isuksesshëm, ai mund të sjellë njëndjenjë zotërimi, arritjeje dhe zhvillimiprofesional. Ndryshimi, në një kuptimtë gjerë, shënon çdo veprim përmes tëcilit bëjmëdiçka ndryshenga ç'është.Çdo njeri është agjent i ndryshimit.Mësuesit, drejtuesit, nxënësit, prindërit,bashkësia, qeveria - janë agjentë tëndryshimit të shkollës.Punëtorët earsimit duhet ta shohin veten dhe tëshihen nga të tjerët si njohës e specialistëtëdinamikës sëndryshimit.

Rolet dhe përgjegjësitë e mësuesit janëqë ta përgatisin nxënësin për jetë,prandaj shëmbëlltyra e tij është vënë nërolin e sjelljes, në rolin e një pozicionishoqëror, në rolin e mësimdhënësit, nërolin e përcaktimit të objektivave nëpërputhje me lëndën që zhvillon, nëdiagnostifikimin e nxënësve, nëvlerësimin e njohurive, në rolin ezhvillimit profesional, në rolin endikuesit, në rolin e kërkuesit, në rolin eanimatorit, ai është njëkohësisht edheburim njohurish, mbështetës, terapeut,etj.

Profesioni i mësuesisë është profesionme një përgjegjësi të madhe shoqërore.Me të drejtë pedagogët klasikë kanëthënë se: “Thirrja mësues është thirrjamë e bukur, por njëkohësisht është edhethirrja mëerëndë”.

Ekziston një tezë se udhëheqësit endryshimit arsimor duhet të jenëudhëheqës dhe menaxherë njëkohësisht.Megjithatë, teza se ndryshimi vjen ngaindividët që ndodhen në pozicionedrejtuese injoron udhëheqësit epadukshëm që veprojnë nga poshtë.

Studimet e sotme janë përqendruar temësuesit si udhëheqës të ndryshimit.Reformat aktuale e kanë nxiturpjesëmarrjen e mësuesve në udhëheqjenendryshimevedhemarrjenevendimeve.

Vi z i o n i p ë r f s h i n : z h v i l l i m i n ,transmetimin dhe zbatimin e imazhit tëdëshiruar. Këto tri aspekte janë nëqendër të vëmendjes të udhëheqësve tëndryshimit arsimor. Vizioni i drejtuesvepërfshin ndryshimet në nivelin es h k o l l ë s : n ë m e n a x h i m i n emësimdhënies dhe të të nxënit, në

Ç'është ndryshimi?

Karakteristikat e njerëzve qësjellin ndryshim në shkollë dheklasë

Karakteristikat eudhëheqësve të ndryshimit

a.Vizioni

Mirëlindë.I.Rexhepi-Alidemi

Mësimdhënësi - agjent i ndryshimit në arsim

16 17

m e n a x h i m i n e n j e r ë z v e , n ëmenaxhimin e politikës dhe tëplanifikimit të zhvillimit të shkollës, nëmenaxhimin e burimeve dhe financimittë shkollës. Vizioni i mësuesve përfshinndryshimet në nivel klase: ndryshimetnë përdorimin e kurrikulës, të modelevetë organizimit të punës me nxënësit, tëm e t o d av e t ë m ë s i m d h ë n i e s ,bashkëpunimit me prindër, si dhendryshimet për pjesëmarr jen emësuesve në vendimmarrje.

Udhëheqja vizionare kalon në tri stade:

• Formulimi i vizionit për të ardhmen edëshiruar

• Ndarja e vizionit me të tjerët• S igur imi i mbështe tësve që

përqafojnë vizionin

Udhëheqësit efektivë besojnë se të nxënite nxënësit është çështja më erëndësishme. Drejtorët efektiv besojnënë plotësimin e nevojave të nxënësve.Drejtues e mësues bëjnë përpjekje për tëpërmirësuarmjedisine tënxënit.

Udhëheqësit e ndryshimit pranojnë senjerëzit e shkollës janë burimi më irëndësishëm.

“Për të realizuar ndryshimin drejtuesiduhet të besojnë se njerëzit janë pasuriamë e rëndësishme e organizatës.Udhëheqësit e ndryshimit bazohen nëanët e forta të njerëzve dhe i vlerësojnëpërpjekjet e tyrepër realiziminevizionit.

Udhëheqësit e ndryshimit duhet të jenëkomunikues dhe dëgjues.

Udhëheqësit e ndryshimit janëproaktivë. Ata marrin nismën,parashikojnë dhe pranojnë ndryshimet emjedisit dhe të organizatës së tyre dhefillojnë të eksplorojnë kurset emundshme të veprimit për t'iu përgjigjurkëtyre ndryshimeve. Udhëheqësitproaktivë janë njerëz që sfidojnë statusquo – në e organizatës dhe shpesh atapërshkruhen si individ që nuk i pranojnërregullat, traditat e shkollës së tyre.

Udhëheqësit e ndryshimit marrinrrezikun mbi vete. Ata nxisinpersonelin të eksperimentojë metoda tëmësimdhënies për të plotësuar nevojat enxënësve.

Udhëzimepërdrejtuesit endryshimeve

1. Shmang qetësinëe rreme2.Mbështet rrezikun te siguria

(nxit ndërmarrjen e rrezikut,por krijon rrjete sigurie, përmesmarrëdhënieve tëpërkrahjes).

3. Respektoata qëdo t'umbyllëshgojën (përfshij në synimet e tuadhemësoprej kundërshtarëve).

4. Shko drejt rrezikut, kur krijonaleanca (“bota atje, jashtë'',mund të

jetëe rrezikshme,por juduhenpartner të jashtëm).

5. Bëj, si menaxhim emocional, ashtuedhe logjik (puno me inteligjencëntënde emocionale, mos i merrkundërshtimet si të drejtuara,personalisht, kundër teje).

6. Lufto për çështje të humbura(ruaj shpresat edhe kur gjëratduken të pamundura).

1. Procesi diagnostikues përfshin trehapa:

• Përshkrimi i tablosë aktuale tëdukurisë, çështjes, situatës,

institucionit.• Matja e dukurisë, e çështjes

nëpërmjet vrojtimit,intervistimit,anketimit,testimit.

• Specifikimi i problemeve dhe in e v o j av e d u k e k r a h a s u a rmospërputhjen e tablosë sëvrojtuar me atë ideale, përcaktimineshkaqeve tëkësajmospërputhjeje

2. Ndërhyrja për të realizuar ndryshiminpërmban trehapa:

• Z g j e d h j a e e l e m e n t eve k uduhet ndërhyrë, të nxjerra ngadiagnostikimi.

• Ndryshimi i roleve dhe i normavepër të institucionalizuarproceduratdhesjelljet e reja.

• Vlerësimi i suksesit të ndërhyrjeveduke rimatur funksioniminaktual.

Në punën mësimore dominojnëfenomenet objektive të integrimit tëndryshimeve sipas rolit dhe rëndësisë qëato kanë situata të caktuara mësimore.Pa mësues cilësor nuk mund të ketëarsim cilësor për të gjithë. “Mësuesit janëagjentët e pazëvendësueshëm tëndryshimeve të sistemitarsimor”,Puna mësimore s i fenomen iveprimtarisë shoqërore, me përbërje tëcaktuar të nxënësve për nga aftësitë dheshkalla e zhvillimit fizik dhe psikik, ështëproces i veprimtarisë dhe i ndikimit tënjë sistemi të shumëfishtë të faktorëve tëndryshëm.Si përfundim mund të themi searsimtarët si agjent ndryshimi janëshumë të rëndës i shëm, se pse“përgjegjësia morale e arsimtarëve merrrëndësi më të dukshme kur jetët emësuesve dhe nxënësve kryqëzohen menjëra-tjetrën” dhe si përfundim nëseduam që shkolla të kthehet në atoinstitucione vepruese dhe rinovuese,mësuesit duhet të marrin pjesë nëprocesin e rinovimit në mënyrë tëqëllimshme.Pra shkurt pa aftësitë dhe marrëdhënjetbashkëvepruese të arsimtarit nuk ështëe mundur të mësohet dhe të vazhdohettë mësohet aq sa duhet për t'u bërëagjent ndryshimi për përmirësimin eshoqërisë; agjentët e ndryshimit kanënevojë për aftësi, sepse proceset epërmirësimit janë të ndërlikuara dhedinamike dhe deri ne një farë masë janëtë panjohura.

b. Besimi se shkollat janë për të mësuarnxënësit

c. Vlerësimi iburimeve njerëzore

d.Të qenët komunikues dhe dëgjues

e.Tëqenëtproaktivë

f.Bartës të rrezikut

Ndryshimi realizohet përmesdy lloj procesesh:

Çrregullimet emocionale dhe të sjelljes(delikuenca) përfshijnë të gjitha devijimetnga sjelljet jo të rregullta që manifestohensi te fëmijët,poashtudhete të rinjtë, tëcilëtparaqesin shkelje të rregullave tëpërcaktuara (p.sh. i padëgjueshëm, ikjaprej shtëpisë, të munguarit nga shkolla,pirja e duhanit, sjellje e vrazhdët etj.), derite ato të cilat dënohen me ligj. Delikuencae të miturve nënkupton sjelljen agresivendaj njerëzve dhe ndaj pasurisë materialenë aspektin e shkatërrimit të tyre. Por,delikuenca e të rinjve dallohet prejdelikuencës së të rriturve. Një prejshkaqeve dalluese është qëndrimi më izbutur ikërkesavesociale,psikologjikedhejuridike, që te të rinjtë trajtohen në mënyrëtjetër në krahasim me të rriturit. Ndërsa siarsye tjetër mjaft e rëndësishme ështëtrajtimi risocializues krejtësisht indryshëm për të rinj në krahasim me tërriturit.

Është një numër i madh i faktorëve qëndikojnë në sjelljet e njeriut. Sjelljet enxënësveasnjëherënukduhet interpretuarpa një kuptim të caktuar. Nësemësimdhënësi vëren se fëmija nuk është idisponuar, është e natyrshme të pyes përarsyen e gjendjes së tij. Ekzistojnë dymënyra të interpretimit të sjelljes, modelimjekësordheaipsikologjik.Nëse merret parasysh vetëm fëmija dhesjellja e tij në shqyrtim për të identifikuar“arsyen” apo diagnozën patologjike të

sjelljes së tij të karakterit mjekësor, më parëduhet supozuar se shkaktar i saj mund tëjanë viruset ose ndonjë çrregullimneurologjik. Modeli i dytë ështëpsikologjik dhe sociologjik. Sipas këtijmodeli, merret parasysh konteksti ipërgjithshëm nëshqyrtim (shokët, familja,shkolla, pozita financiare) në aspektinndërveprues. Shpeshherë “arsyet” përsjellje jo të mirë të fëmijës janë të natyravetëndryshme, tëcilatndërlidhenmefaktorëdhe shkaktarë të shumtë të karakteritneurologjik, infektiv, të sëmundjes apo tëshkaktuara nga faktorë të rrethit. Hapi iparë trajtues në intervenimin te këtoçrregullime, është njohja e shkaktarëve,klasifikimi dhe diagnostikimi i tij gjithnjëduke pyetur fillimisht se çka nuk është nërregull me fëmijën? Rreth çrregullimeve tëvëmendjes te fëmijët janë bërë shumëhulumtime në vitet e fundit. ShkurtesaADHD (mungesa e vëmendjes dhehiperaktiviteti) tani më veç është e njohurpër shumicën e mësimdhënësve. Numri imadh i fëmijëve (afër 3-5 për qind) janë tëprekur nga çrregullimi i vëmendjes.Prejardhja është përgjithësisht e tipitneurologjik si shkak kur truri nukfunksionon si duhet në mungesë tësubstancave kimike të nevojshme nëpërbërjen e qelizave nervore. Fëmijët meçrregullime dhe mungesë të vëmendjes,botën e përjetojnë në mënyrë të veçantë nëkrahasim me moshatarët e tyre. Shumëvështirë mund ta kuptojnë dhe ta pranojnëse përse moshatarët nuk i kuptojnë edhepse ata japin gjithçka nga vetja për të qenëtë barabartë me ta dhe anasjelltas. Ndodhqë mësimdhënësi të mos kuptojë arsyenpse fëmija ka vazhdimisht probleme memoshatarët e tij ose pse është i lëvizshëmnëorëmësimore.

– mund të jenëshumë agresive, deri në atë masë sa mundtë manifestohen edhe me veprime tejetasociale.Agresivitetidhedhunanëshkollëndikon në mënyrë analoge edhe nëshoqëri. Dukuritë e shfaqura të këtyresjelljeve shpesh kanë rezultuar edhe meaktin më të rëndë siç janë vrasjet nëpërshkolla (raste individuale dhe ato nënumër më të madh), të cilat kanë goditurrëndë (stepur) njerëzit në mbarë botën.Andaj, pas këtyre rasteve, shpesh kërkohet

shkaktari i këtyre dukurive duke shtruarpyetjensepërsepovjenderi tekjotragjediepërmasave alarmante? Epilogu i gjithëkëtyre trandjeve shoqërore, shpesh ndodhqë të ketë aktorë kryesor të rinjtë. Prapakëtyre ngjarjeve ekstreme kanë qëndruartë rinjtë e tërhequr, djelmoshat të cilët mëherët nuk janë trajtuar si vrasës tëmundshëm. Agresioni i fshehur ështëzbuluar papritmas. Shtrohet pyetja, çkas'është në rregull me mjedisin dheshoqërinë? Ose çka s'është në rregull meaftësitë e shkollës për të identifikuarsimptomate(heshtura) tëçrregullimevenësjellje? Mësimdhënësit dhe profesionistëttjerë kanë detyrë dhe punë shumëngulmuese për identifikimin e hershëm tëçrregullimeve në sjellje te nxënësit. Nëqoftë se këto probleme zgjasin gjatë nëjetën e individit, pasojat janë shumë më tëmëdha, dhe anasjelltas, sa më herët qëvërehen dhe diagnostikohen këto,mundësitë (shanset) janë shumë më tëmirapërintervenim.

- janëndër shkaktarët kryesorë të çrregullimevenë sjellje të cilat ndikojnë në veprimeabuzive të shënuara si sjellje sistematike tëkundërligjshme ndaj normave tëshoqërisë.

-mund të krijojnë situatë ku patjetër do tënevojitet kujdesi psikiatrik, e ndonjëherëedhe kujdesi spitalor. Depresioni i rëndëmund të çojë deri te vetëvrasja, në qoftë sesjelljete fëmijësnukkuptohendrejtdhemekohë. Trajtimet psikike duhet tëkoordinohenmeatopedagogjike.

Përgjithësisht janë të identifikuara disaraste, të cilat janë të ndërlidhura meçrregullimet e sjelljes. Sipas Kauffmanit(1997, 189-320) shkaqet mund tëkategorizohennëkatërgrupekryesore:

- e përbëjnë grupin e

Klasifikimi i sjelljes – ndërhyrjapedagogjike

Faktorët e përditshëm qëndikojnë në çrregullimet e sjelljes

Çrregullimet në sjellje

Delikuenca, abuzimi me substancanarkotike të llojeve të ndryshme dhemarrëdhëniet seksuale të hershme

Çrregullimet psikike (obsesionet,depresioni, çrregullim i personalitetit)

Faktorët biologjikë

Çrregullimet në sjellje, sfida përshkollën moderne

18

parë të arsyeve për çrregullimet në sjellje.Çrregullimi i sistemit qendror nervor kalidhje të drejtpërdrejt me sjelljen eindividit.NjihetedhesiSindromaADHD.Trashëgimia dhe temperamenti i fëmijësjanë shumë stabil dhe nuk ndryshojnëshumëgjatëzhvillimit.Sëmundjetkronikendikojnë shumë në vetëdijen e fëmijës.Fëmija me çrregullime fizike, reumë osealergji, astmë ose ndonjë sëmundje tjetër,duhet të jetojë me këto probleme dukepasur gjithmonë parasysh se çka do tëpunojë. Ushqimi jo i rregullt dhe më mepak kalori, ka pasoja të rënda nëse zgjatëpërnjëkohëshumëtëgjatë.Nëseedukatori–mësimdhënësidyshonsefaktorët biologjik janë shkak içrregullimeve në sjellje, gjithnjë duhet tështrojëpyetjet sinëvijim:Cilatnganevojatthemelore fizikenuk janë tëpërmbushura?Cili lloj i trajtimit mjekësor është inevojshëm? A duhet kërkuar prej fëmijësqë të qëndrojë qetë gjatë mësimnxëniesapo i nevojitet një program trajtimi iveçantë? Çka dimë për qëndrimin eprindërvepërsjelljetenxënësit?.

- Kërkesambështetet në faktin që prindërit tëmësojnë se si të komunikojnë me fëmijët,çka pritet prej anëtarëve të familjes dhecilat janë masat nëse nuk plotësohenobligimet që u takojnë faktorëve familjar.Në raste të veçanta kur faktori familjar nukështë në gjendje të ndikojë nëpërmirësimin e sjelljes së fëmijës, atëherëduhet kërkuar edhe ndihma nga qendratsociale për ato familje, që ndihen në rrezikpas konstatimit përfundimtar të pyetjes se:a janë prindërit të aftë që t'i ofrojnë fëmijëskujdesin si në aspektin fizik dhe në atëpsikologjik. Ndonjëherë rrethi fizik mundtë jetë shumë i ndryshëm, nëse flasim përvendin e jetesës, ushqimi, veshja etj.Fëmija mund të vuajë prej kontakteve dhelidhjeve të mangëta me moshatarët e tij,mundtëmosketëshokëosekontaktet tjerashoqërore.Për taedukuar fëmijënsipjesëeshoqërisë i nevojiten shokët dhe hobi meinteraksionetëndryshme.Përmeskësajdotë mësojë domethënien e jetës shoqërore.Fëmijës gjithashtu i nevojitet dashuria,përkrahja dhe mbështetja gjatë zhvillimittë tij. Prindërit duhet të jenë koherent nëarsimim. Për fëmijën është shumëdestruktive nëse prindërit nuk mund tëmarrin vesh për kufizimet p.sh., rreth asajseçkaështëepranueshmeeçkanukështë.Vështirësitë (kërcënimet) e jashtme me tëcilat ballafaqohet familja nuk duhet tëharrohen.Papunësia,varfëria,përjashtimi

dhe refuzimi janë problem serioz nëKosovë. Shkollat duhet të jenë shumëvigjilente në të kuptuarit drejtë të këtyrefaktorëve, t'i identifikojnë në kohë dhe tëndërmarrinveprimekonkrete.Mësimdhënësit në këto raste, përherëduhet t'i shtojë pyetje vetit: Çka dimë përkushtet e nxënësit (kushtet e jetës,qëndrimeve sipas arsimimit, aftësitë eprindërve) në shtëpi? Çfarë lloji i ndihmësmund t'i ofrohet familjes nga ana einstitucioneve (shërbimit social, kujdesishëndetësor)?

- Duhet të jenë tëndërlidhur me aktivitetet dhe me veprimete përditshme që ushtron secila shkollë.Bashkëpunimi me prindërit ka ndikim tëjashtëzakonshëm në arritshmërinë efëmijësnëshkollë.Kulturae shkollësështëe bazuar në marrëdhëniet e përditshme tëmësimdhënësve dhe fëmijëve. Kjo kulturëmund të inkurajojë ose të dekurajojënxënësit në mësim. Mësimdhënësit mundtë identifikojnë kërkesat dhe masat qëduhet ndërmarrë për përmirësimin esjelljeve të nxënësve. Programi iaktiviteteve me nxënës dhe metodatmësimore kanë lidhje të drejtpërdrejtë menxënësin dhe përjetimin e lëndës dherëndësisë së saj. Me rëndësi është në çfarëmënyre shkolla përkrah individët që tëparandalojnë mossuksesin dhe tëndihmojnë fëmijët me vështirësi në tënxënë.Çështjet në vijim mund të jenë tërëndësishme si: Çfarë është kultura epunës së shkollës? Si janë të ndërtuaramarrëdhëniet mësimdhënës-nxënës? Sivepron bashkëpunimi në shkollë? Si bëhet

shkëmbimi i përvojave në shkollë? A ështëplanprogrami i përshtatshëm sipaskërkesave dhe nevojave të nxënësve dhe tëshoqërisë? Sa është i përgatitur personeli ishkollës për të punuar me nxënësit që janëme nevoja të veçanta? Në çfarë mënyrebashkëpunojnë me institucionetshoqërore?etj.

- Shpesh bien ndeshme shumë vlera dhe norma, të cilatvazhdimisht ndryshojnë në shoqëri.Kuorelati (2001) theksonseekzistojnëdisafaktorë prapa këtyre ndryshimeve siç janë:multikulturalizmi, grupet etnike, mediat,urbanizmidhemoshatarët.Pyetjet e rëndësishme dhe detyrat përshkollën janë: Çfarë është dialogu midisshkollës dhe shoqërisë? A tolerohet oserespektohet dallueshmëria? A edukojmëgrupin kritik të qytetarëve, të cilët janë nëgjendje të analizojnë informacionin? Aduhet ne dhe a guxojmë të nxisim pyetjetnë lidhje me faktorë kulturorë dheproblemearsimore?Problemet emocionale dhe çrregullimetnë sjellje me siguri janë sfidat më të mëdhapër shkollën moderne. Mësimdhënësitdhe edukatorët në çdo vend ballafaqohenme këto probleme. Sqarimet për suksesnukmundtëgjendennënumrine fëmijëvetë talentuar, por në numrin e vogël tënxënësve të dobët. Fëmijët me çrregullimeemocionaledheçrregullime në sjellje janënë rrezik të madh për mosarritjen esuksesit, krahas karakteristikave të tyreose dhuntive në disa fusha në krahasimmeobligimete rregullta shkollore.

Faktorët e lidhur me familje

Faktorët shoqërorë

Faktorët kulturorë

Vedat Bajrami

19



Ndër segmentet më të rëndësishme tësistemit arsimor parauniversitar,padyshim është Arsimi dhe AftësimiProfesional. Andaj, kudo në botëMinistritë e Arsimit përcaktojnëdrejtimin e reformave arsimore. Atokrijojnë politika dhe buxhete për tëmbështetur reformat, në bashkëpunimme institucione profesionale dhendihmojnë shkollat dhe mësimdhënësitnë zbatimin e reformave. Për Kosovën nëveçanti rëndësia e kontekstit të politikavepër arsimin dhe aftësimin profesionaldhe profesionalizmin e mësimdhënësvepër këto fusha është një sfidë e madhe.Edhe synimi i MAShT është të vazhdojëme mbështetjen e politikave tëdecentralizuara dhe fuqizuese të AAP-së. Qëllimi është që për shkollatprofesionale të Kosovës të vazhdohet meqasje sipas standardeve të bashkësisëevropiane. Këtë vit synohet një dinamikëe shtuar në krijimin e infrastrukturësligjore dhe institucionale për tëpërmbushur këto qëllime. Pra, pasmiratimit të Ligjit të ri të Arsimit dheAftësimit Profesional dhe pas krijimit tëAgjencisë për Arsim dhe AftësimProfesional dhe Arsim të të Rriturve dotë vazhdohet me politikbërje të avancuardhe pikëreferencë për mbështetjen ereformës edhe në sistemin e arsimitprofesional. Sipas evidencave sëMAShT-it, vëhet në spikamë se ështëbërë punë kuantitative në shkollatprofesionale sipas zhvillimeve në rajondhe shtetet e bashkësisë evropiane. Përrea l iz imin e plani f ik imeve tëndryshmeve është e krijuar baza estrategjisë së arsimit profesionalmbështetur në kapacitetet ekzistuesefizike dhe njerëzore të shkollaveprofesionale. Sidomos është prioritet dheinteres shumëdimensional krijimi ikushteve të bashkëpunimit të shkollaveme ndërmarrje publike dhe private. NëRepublikën e Kosovës ka një përvojë tëzhvillimit dhe shtrirjes së shkollaveprofesionale. Sipas të dhënave tëMAShT, ato veprojnë në 26 komuna dhesipas fushave të punës (profileveprofes ionale) janë 61 shkol laprofesionale, që sipas tipit paraqiten si:Teknike (18), Mikse (12), Ekonomike -Juridike (9), Mjekësi (7), Artistike (1shkollë arti dhe 5 shkolla muzike),Bujqësore (3),Hotelieri-Turizëm (1) dhe

Fetare (1). Bazuar në faktet epërmenduara, ky vit për MAShT dukettë jetë vit i angazhimeve serioze përpërmirësimin e cilësisë në AAP. Pasthemelimit të Këshillit të AAP-së povazhdojnë përpjekjet e reja në hapattjerë.

MAShT, përmes Divizionit të ArsimitProfesional, ka udhëhequr krijimin dhezhvillimin e politikave administrativedhe profesionale të arsimit të mesëm tëlartë apo nivelit të tretë. Përmes këtijorgani është përgatitur propozimi irregulloreve për funksionimin eshkollave profesionale në përputhje meLigjin e Arsimit të Mesëm, Ligjin eArsimit dhe Aftësimit Profesional,identifikimn e nevojave, mbledhjen e tëdhënave për shkollat dhe propozimin emasave të ndryshme për avancimin earsimitprofesional.Përmes këtij Divizioni, në përputhje mekërkesat e institucioneve qeveritare dhejoqeveritare, bëhet hulumtimi i nevojavetë ekonomisë së tregut në mënyrë që tëbëjë lidhjen e arsimit profesional menevojat e ekonomisë së Kosovës. Kysektor, në bashkëpunim me Sektorin përZhvillimin e Planprogrameve, zhvillonplanprogramet mësimore në përputhjeme rrjetin e profileve të ndryshme tëarsimit profesional. Sistemi i ArsimitProfesional, që shumë vende e kanëtrashëguar nga e kaluara, ka qenë njëzgjidhje për nxënësit me përparim më tëdobët në shkollë, mirëpo politikbërjaaktuale ka një qasje ndryshe. Për tëdemonstruar spektrin e gjerë tëkërkesave edhe në Kosovë, si nëshumicën e vendeve në rajon, MAShTka ofruar një listë të gjerë të mundësivepër Aftësim dhe Arsim Profesional.Brengë e përhershme ka qenë kapaciteti imësimdhënësve për t'i bërë ndryshimetqë i kërkon realiteti. Shumica e kërkesavebazohet në kërkesat e reja të tregut dukeikur nga ato të stërvjetëruara. Kështu,çdo ditë e më shumë statusi i arsimitprofesional po rritet. Te ne arsimi imesëm profesional nënkupton shkollatprofesionale, që qëllim parësor kanëpërgatitjen e kuadrove për treg të punës.

Kohëzgjatja e shkollimit të mesëm tëlartë profesional, pjesë e shkollimitparauniversitar në Kosovë, është enivelizuar. Për t'i përmbushur kërkesat etregut të punës, planprogrami i këtyreshkollave ka 60 për qind teori dhepraktikë profesionale dhe vetëm 40 përqind lëndë të përgjithshme akademike, tëcilat mund të bëjnë bazën e një studimiakademik. Por, nga viti 2012 koncepti iklasës 13 nuk do të ekzistojë. Njëpraktikë e shkollimit profesional nëshumë vende evropiane është edhe nivelii pestë postsekondar jo universitar, për tëcilin planifikohet të shtrihet dhe nëKosovënë tëdysektoret.

Gjithë veprimtaria e Arsimit dheAfëstimit Profesinoal, si dhe aftësimin

Aktivitetet e Divizionit përArsim Profesional

Fusha e legjislacionit nëSektorin e Aftësimin dhe arsimitprofesional

për të rritur është e përfshirë në një vargdispozitash ligjore dhe aktesh nënligjore.Kjo fushëveprimtari rregullohet përmes:Ligjit për Arsimin e Rriturve (2005);Udhëzimi administrativ (Organizimi,plani dhe programi i punës, kriteret dheprocedurat e përzgjedhjes së vijuesve,regjistrimi i vijuesve, licencimi iInstitucioneve për arsim dhe aftësim ,barasvlera dhe nostrifikimi i diplomavedhe çertefikatavë si dhe regjistrimi ,mbajtja dhe ruajtja e të dhënave tëvijuesve të arsimit dhe aftësimit të tërriturve. Nr.40/2006, më 26.09.2006;Udhëzimi administrativ participimi ivijuesve të arsimit dhe aftësimitjoobligues në arsimin dhe aftësimin përtë rritur, Udhëzimet administrative përzbatimin e planprogrameve për të gjitha

lëmitë e Arsimit profesional (gjithsejt33); Ligji mbi Arsimin dhe Aftësiminprofesional (prill 2006) U.A. të nxjerranga Ligji për Arsimin dhe AftësiminProfesional sipas këtyre neneve (5.2, 7.3,24.5, 27.7, 28.2, 27.9) janë: U.A. përprovimet përfundimtare pas nivelit tëparë (kl.10,11-te), pas nivelit të dytë

(kl.12-të) dhe nivelit të tretë (kl.13-te);Vendimi mbi kriteret për kalimin nëkl.12-të dhe 13-të; U.A. për sistemin epavarur të ankesave dhe procedurat eankesave; Kodi i mirësjelljes së nxënësve,kushtet dhe kriteret e themelimit,licencimit dhe fillimit të punës sëinstitucioneve të arsimit dhe aftësimitprofesional; U.A. për zgjerimin eveprimtarisë; Rregullorja e punës sëKAAP-së (Këshillit të arsimit dheaftësimit profesional); Ligji përkualifikimekombëtare tëKosovës, etj.

Vështruar sipas statistikave të MASht,

llogaritet të jenë gjithsej 106.829 nxënësnë shkollimin e mesëm të lartë. Prej tyre59.633 ose 55.8 për qind u takojnëshkollave profesionale, ndërsa 47.196ose44.2përqind janënëgjimnaze.Arsimi profesional është i organizuar në61 shkolla ky dy prej tyre janë Qendra tëKompetencës. Në këto institucione

mësimi zhvillohet në disa profile, qëpërfshin 55.8 për qind e numrit tëpërgjithshëm të nxënësve në arsimin emesëm të lartë. Tipet e shkollaveprofesionale në Kosovë janë: Artit(AM), Bujqësore (AG), Ekonomike,Mjekësisë (ME), Muzikës (AM),Teknike (TE) ,Teologjike (TH), Tregti( T R ) , M i k s e d h e Q e n d r a eKompetencës.

Personel në arsimin e mesëm të lartëgjatë vitit shkollor 2011/12 janë 6316,prej të cilëve 5437 ose 86.1 për qindmësimdhënës, 265 ose 4.2 për qind janëpersonel administrativ si dhe 614 ose 9.7përqind janëpersonelndihmës.

Nxënësit dhe tipet e shkollaveprofesionale

Arsim profesional më cilësor

20

21

Themelimi i Agjencionit për

AAP - truri i sistemit

Duke u mbështetur në Procesin e Torinos

dhe në hulumtimet e deritashme është

identifikuar domosdoja për të ekzistuar

një trup, i cili do t'i bëjë bashkë interesat e

ndryshme të një vistër institucionesh,

organizatash, partnerëve socialë dhe

palëve me interes për AAP. Për të

zhvilluar një pikëpamje strategjike në

sektorin e AAP, nga ministri i MAShT

është marrë iniciativa e themelimit të një

Agjencioni kompetent për këtë fushë. Ky

organizëm synohet të jetë truri i sistemit

që do të kryejë disa detyra specifike të

identifikuara dhe do të jetë pikë adresimi

i problemeve dhe sfidave të AAP-së.

Divizioni i AAP-së ka bërë punë të

çmueshme dhe Këshilli i AAP-së ka vënë

bazën e perspektivës, për të qenë hapi

edhe më i sigurt drejt sigurimit të cilësisë

dhe zhvillimit e sendërtimit të politikave.

Vendim kyç do të jetë përcaktimi i

kompetencave të Agjencionit ku do të

definohet roli i përgjithshëm. Agjencioni

i AAP do të jetë përgjegjës të këshillojë

MAShT dhe Qeverinë e Kosovës për

drejtimin e përgjithshëm të politikave të

AAK, të ofrojë formë gjithëpërfshirësë

për harmonizimin e politikave në tërë

sistemin e AAP, të ndërlidhë interesant

publike dhe interesat e partnerëve

socialë, të ketë mbikëqyrje dhe të

zhvillojë standardet profesionale të AAP-

së, të zhvillojë planprograme për të gjitha

llojet dhe nivelet e AAP, të mbështesë

bordet e shkollave etj.

Ragip Gjoshi


Kostumografia është art që pasqyronkulturën materiale dhe shpirtërore të njëpopulli. Veshja është një element i çmuarestetik si në përmbajtje ashtu edhe nëformë dhe ka rëndësi funksionale,dekorative dhe simbolike. Vihet nëshërbim të propagandimit estetik meparime dhe dallime klasore, midisshtresave të ndryshme shoqërore dhefetare. Veshja stilizon, përfaqësonkuptim dhe mbetet si forcë tradicionale epopujve të ndryshëm. E rëndësishmeështë veshja e cila na shpie drejt barazisëdhe unifikimit në bazë të dallimeveklasoreecila quhetndryshe:Uniformë.

Nxënësit dhe fëmijët e ciklit të ulëtarsimor ushtrojnë veprim të ndjeshëmmbështetës në forcë vepruese të ndjenjësme formën adekuate dhe kapin sinjale tëshpejta nga rrethi në të cilin jetojnë. Ngakjo betejë zhvillohet procesi edukativ,shoqëror, moral, amoral me pasione,

afekte të ulëta, të larta, e që e njerëzon,zhvillon edhe harmoninë shpirtërore.Veshja e tillë apo uniforma grupore ështëkrijuar m'u për këtë arsye: stopimit tëndjenjës së lakmisë.Veshja-uniformë dallon te cikli fillorkrahas me ciklin e mesëm. Te shkollat emesme veshja duhet të ndahet në disavariante ngaqë drejtimet e ndryshme ekarakterizojnë dhe kuptimi i tyrepërcaktohet nga drejtimet siç i kemi:matematiko-shkencor, gjuhësor, pastajshkollën e mesme të mjekësisë,ekonomisë etj. Veshja identifikon,veçon, përfaqëson imazhin, e trupëzonestetikisht idenë dhe bën thirrje apondarje tëndryshmetë shkollëspërkatëse.Kemi lloje të ndryshme të funksioneve tëveshjes. Do të theksojmë funksioninidentifikues, në të cilin gjejmë tiparin eveshjes-uniformë. Në funksioninidentifikues hyjnë elementet e dekorativetë veshjes: ngjyra, prerja si dhe forma ematerialit. Pra, me fjalë të tjera veshja-uniformë identifikon shkollën përkatëse,

zanafillën, ngjarjet si dhe veprimtarinë ethemeluesit të saj.

Që të krijohet një uniformë, të realizohetnga pozitat e idealit estetiko-etik, së pariduhet të theksohet emri i shkollës, tëhulumtohet veprimtaria, mesazhikryesor i ndërtimit të kësaj shkolle dhelëmi apo drejtimi qoftë matematiko-shkencor, gjuhësor, mjekësi, ekonomi ekështu me radhë. Të gjitha këto do tëpasqyrohen në veshje, të cilat do tëidentifikohen përmes ngjyrës, formës,prerjes si dhe materialit të veshjespërkatëse. Në veshje mund të përdorimedhe elemente dekoruese si simbole apoidentifikim në atë ngjarje apo të lidhenmeemrine themeluesitpërkatës.Rehatia apo komoditeti i një individi nëveshje është një tjetër funksion tejet irëndësishëm në kostumografi. Kjoarrihet së pari përmes llojit të materialit,e pastaj përmes formës dhe prerjes. Si

Krijimi iveshjes

Sikrijohet një uniformë ?

material tejet i rehatshëm në uniformëpreferohet pambuku, në të katër stinët evitit.

Ngjyrat te fëmijët e arsimit fillor duhet tëjenë të lehta, si dhe të hareshme, pasi qëdihet fakti që fëmijët e klasës së parë,hasin në vështirësi në adaptimin e tyre tëjetës së re. Mund ta quajmë kështu sepseaty ndahen nga prindërit dhe ndihen paktë pambrojtur. Kjo uniformë ështëshumë e qëlluar ngase aty fëmija shehdiçka më ndryshe se tek ajo ezakonshmja, çka edhe ndoshta do tanxisë që të vijë në shkollë me padurim, tësheh çdo fëmijë të veshur njëjtë mearritjen e përsosmërisë, vlerave estetikoideore, me paragjykim, apo përtesëskemantike. Me anë të prerjes dhengjyrës së materialit krijojmë veshje, ecila na pasqyron dhe identifikon

nxënësinë e ciklit të ulët fillor nga ai imesëm. Çdo shkollë duhet të ketëveshjen e saj identifikuese. Uniformatpërdoren në shumë shkolla fillore dhe tëmesmebotërore.

Në Angli përdorimi i tyre u fut me njëshkallë të madhe gjatë sundimit tëmbretit Henri VIII. Shkolla e parë meuniformë ngjyrë blu ishte “Christ`sHospital në Sussex”. Nxënësit e moshës11 dhe 16 vjeçare mbanin këtë lloj veshje,e cila përbëhej nga xhaketa, kravata,pantallonat dhe bluza që i karakterizontemeshkujt. Ndërkaq, te vajzat: funde,kravatë dhe gete. Në xhaketën e tyre vihejsimboli apo logo me emër të shkollës.Më vonë te meshkujt uniformatpërmbanin këmishën, pantallonat,kravatën, ndërsa te femrat funde të zeza,përhirta blu.Në Argjentinë uniforma kishte ngjyrë tëbardhë. Në Francë nuk preferohej ky lloji veshjes, përjashtim bëjnë shkollatprivate dhe ato internacionale. Në disashkolla të Australisë preferohejuniforma ngjyrë hiri, derisa në Brazilpërbëhet nga bluza e bardhë me mëngë tëshkurtra mbi të cilën vihej simboli i

shkollës. Këpucët ngjyrë të bardhë ose tëzezë.Sa i përket Kinës kemi dy llojeuniformash. Njëra është e stinës së verës,kurse tjetra i përket dimrit. Janë me

ngjyrë tëbardhëdhe tëkaltër.Edhe te ne në Kosovë, ka disa vite qënëpër shkolla ka hyrë në përdorimuniforma, gjë që është shumë erëndësishme. Por, duhet të rishikohetmateriali, qepja, dizajni estetik, ngjyratdhe komoditeti i nxënësit në veshje.Gjatë mësimit nëse nuk arrin tëpërshtatet ta bëjë për vete materialin,atëherë kjo e stagnon, pengon në vijimine mësimit. Harmonia e trupit dhe eshpirtit, duhet të jetë në përshtatje meqëllim t'i shndëritë dilërisë shpirtërore.Ngjyrat, duhet estetikisht t'i rezistojëndriçimit qoftë ai natyral, apo artificial.P.sh në diell ngjyrat krijon tone tëndryshme të gradacionit dhe kjo ështëmëse e rëndësishme për anën estetike.Ndërsa, në dritën artificiale krijohetiluzioni tërheqës duke i theksuar apombyllur në disa raste nuancat e koloritit.E rëndësishme është të ketë një harmonime ritmin dhe fontet që përdoren të mos

jenë të shumë llojeve, preferohet tëpërdoren dy lloje fontesh në harmonidhe proporcion me ngjyrën dhematerialin.

Ngjyrat në uniformë

Agnesa Muharremi

22 23

Veshja apo uniforma


Mësuesi dhe mësimdhënia Mësimdhënësi krijues

Shahbaze VISHAJ

Kodi i veshjes është obligativ dhe duhettë përfillet nga të gjithë punëtorët gjatëorarit të punës nëpër institucionetpublike. Por, sa po i përmbahemi këtijkodi? Në institucionet publike të shtetittonë, pothuajse nuk vlejnë parimet eveshjes, sepse disa, për të tërhequrkureshtjen dhe vëmendjen e të tjerëve,vishen në mënyrë ekstravagante, gjë qënuk përkon më kodin e veshjes dhe sjelltablo joshëse për syrin, mendjen, etj.Duke pasur parasysh pasojat dhevështirësitë me të cilat përballemi, kodii veshjes mendoj se duhet të zbatohet nëpërpikëri në të gjitha institucionetpublike.

Parim i rëndësishëm dhe kryesor nëshkolla është formimi dhe zhvillimi isjelljes së mirë. Një nga sjelljet më tërëndësishme është përkushtimi përedukim. Mënyrat e sjelljes dhe veshjesreflektojnë sjelljen drejt shkollës dhepunës që bëjmë ne në shkollë. Mënyra esjelljes dhe e veshjes në shtëpi dhe për tëluajtur jashtë, nuk është e pranueshmenë ambientin e shkollës. Drejtori iShkollës dhe Këshilli i Edukimitpërkrahin në mënyrë të plotërregulloren për uniformë. Prindërit janëpërgjegjës për veshjen e fëmijëve.Veshja e nxënësve duhet të jetë sipasrregullores. Pastërtia, shëndeti dhekujdesi për fëmijët janë të rëndësishmepër prindërit, ndaj kërkohet angazhimmaksimal.

Paraqitja e jashtme e mësimdhënësit nëprocesin e edukimit dhe arsimimit, katë veçantën e saj, e që specialistet i kanëkushtuar kujdes në Kodin e Etikës sëmësuesit, të cilët mendojnë se ndikon

suksesshëm në sjelljen dhe formimin enxënësit. Ndaj mësimdhënësi nëshkollë dhe ambiente të tjera publikeduhet të përdorë veshje që i përshtatenfigurës dhe misionit të tij si edukator-pedagog. Ai duhet të jetë shembullhigjiene e pastërtie, të reflektojë shijeqytetare të përparuara dhe harmoni nëgjithë paraqitjen e tij të jashtme. Pra,s i p a s K o d i t , p ë r f i g u r ë n emësimdhënësit nuk janë të pranueshmeveshjet ekstravagante provokuese.Çdo portret buron nga këndvështrimi.Edhe portreti i mësimdhënësit e kavulën e nxënësit të tij. Në historinë enjerëzimit portretet e mësuesve të bëranga nxënësi t duhen vlerësuarobjektivisht në portretizimin e njerëzvetë nderuar, njerëzve të rrallë dhe askushtë mos ndihet në dyshime mosbesimi,sepse ata janë realiteti i edukimit dhe iarsimit të brezave nëpër shekuj. Temësuesit gjejmë urtinë, largpamësinë,thjeshtësinë që te rrallëkush e kemigjetur në jetë. Pra, te mësuesit ne gjejmëmësuesit e jo urdhërdhënësit, gjejmëautoritetin e dijes dhe jo atë tëmbivendosjes së dhunshme. Fanarët edritës mbesin të pashuar ndër furtuna,ndaj gjithmonë meritojnë kujdesin e tëgjithëve.“Shkollën e mirë e bëjnë nxënësit dhemësimdhënësit e mirë. Dhe, pas çdo

nxënësi të mirë, pavarësisht ngaformimi i tij shumë kompleks qëndronmësimdhënësi i mirë”, thënie kjo, qëësh të e n johur për të g j i thëarsimdashësit.Procesi edukativo-arsimor sado ivështirë dhe kompleks, kërkonpërkushtim, përgjegjësi dhe sakrificë.Kjo arrihet me profesionalizëm dheavancim të reformave të reja nëprocesin e mësimdhënies dhemësimnxënies.

Veshja fillon në familje dhe nukpërfundon aty. Shkolla duhet të ketëkodin e veshjes për nxënësit dhemësimdhënësit. Këshilli i Shkollësduhet të vendos kodin e veshjes që nëditën e parë të mësimit. Nxënësve julexohet kodi i veshjes dhe të gjithëobligohen për zbatimin e tij. Kuptohetdisa ditë mësimdhënësit kontrollojnëveshjen e nxënësve dhe pas një kohe atae mësojnë kodin e veshjes dhe rezultatetjanë evidente. Pra, për një rregull të tillëkërkohet bashkëpunim dhe kontribut itë gjithë mësimdhënësve, ngaserregullin nuk e bën vetëm njëmësimdhënës.

Kodi i Etikës

Kodi i veshjes në shkolla

Familja dhe shkolla

POEZI

MAXHUN OSMANAJ

24 25

Kodi i veshjes në shkolla

MËSUES(Emrit të shenjtë-Mësues)

Askush më mirë,shpirtin s'ma

mbush

Ngado të shtegtoj në këtë botë

Fjalë e ëmbël, udhërrëfyes-Mësues

Pa të kujtuar,çdo gjë e kotë.

Dje fëmijë, sot i pjekur, nesër

plakush

Kam çka t'i jap edhe pasardhësve

diç

më shumë se ju nuk u shkri askush

vetëm që unë t'mos mbetem hiç.

Me vitet mbi supe mendjen fanar

Shpërndan kudo shkëndija diturie

përjetë e mot, mbetet lapidar

si lis rrënjëthellë i kësaj

shqiptarie.

BALADË PËRMËSUESIN N'PENSION

E pashë një ditë n'qytet

I tretur thellë në mendime

Sikur kërkonte nxënësit e vet

Të qajë halle në pleqërime.

Më puthi me mall n'ballë

Në faqe iu rrokullisën ca lotë

Ju ishit klasa më e mbarë

Që ju pata deri më sot.

Ecte, pleqëria e rëndonte

Hapin e kohës e lëshonte ngadalë

Oh, më duket se e tërë shoqëria

Borxh i ka mbetur për t'shenjtin ideal…

Ju kur të vini n'kohë…

Mos harroni mësuesit pensionistë

Vec ashtu zemra na ngroh

Shpirtin tonë idealist!

NXËNËSIT E MI

Nxënësit e mi, si për çudi

Shkaktojnë shpesh n'klasë befasi

Njëri mungon,tjetri arsyeton

Por secili nxënës mes vete bashkëpunon.

Nxënësit e mi mirren nëpër gojë

Sesi procesin mësimor e reformojnë n'lojë

Vetëm ashtu pranojnë freskimin

Edhe atëherë kur s'ua do mësimin !!

Nxënësit e mi herë-herë zhurmojnë

Por mësimdhënësit urtësisht i pranojnë

Ndonjëri then rregullat të tjerët i ndëshkojnë

Vetëm ashtu vetveten e përmirësojnë.

Nxënësit e mi edhe ne na qortojnë

Na i tregojnë rastet kur ne gabojmë

Haptas thonë:Kjo është demokraci

Edhe ne i kuptojmë me shumë urtësi.

Nxënësit e mi me huje e vese si moti

Por n'shpirt e n'zemër t'pastër si loti

Herë të qetësuar, herë të lazdruar

N'hap me kohën, gjithnjë t'civilizuar.

Por xënësit e mi secili le ta dijë

Janë lule t'nënës Natyrë frytardhmëri

Kosova krahapur nesër po i pret

Ta rrisin Atdheun ashtu si duan vetë…

Nxënësve në shkolla,

mësimdhënësit nuk ua mësojnë

vetëm lëndët mësimore. Ata

ngulitin në vetëdijen e tyre

moralin, dinjitetin dhe vlerat

etike të jetës

Arsimi nëpër botë Fotogaleria

26 27

“Një mësues i mirë në jetë mundet që ndonjëherë

të kthejë një delikuent në një qytetar solid”

Philip Wylie, autor amerikan

Mësimdhënësit kanë kaluar barrierat e edukimit klasiknë botë. Nuk është më synimi vetëm të njohuritë, porsynimi është që nxënësit të përgatiten për jetën që i pret sitë rritur. Herë pas here në botë janë shfaqur mësues qëkanë arritur të sjellin ndryshime në sistemin e edukimitpo aq sa kanë arritur ekspertët e kësaj fushe. Fryma,filozofia dhe iniciativa e tyre kanë nxitur madje edhekinematografinë botërore, që përmes personazheve tëparaqesin veprimtarinë e tyre.

„Udhëheq“ (Take dhe lead) është filmi që i tregoi botëshistorinë inspiruese të mësuesit të vallëzimit PierreDulaine në New York të Shteteve të Bashkuara tëAmerikës. Ai inicioi organizimin e një klase, ku fëmijëvenë një shkollë të mesme në anën perëndimore tëManhattan iu mësonte vallëzimin klasik. Në njëintervistë për BBC News ai tha se programi i tij që gëzon18 vite ekzistence ka nxjerrë fëmijët nga telashet dhe i kafutur ata në diçka që iu pëlqen. Historia e tij frymëzuese,që paraqitet edhe në filmin „Udhëheq“, tregon për punënqë ai ka bërë për të larguar adoleshentët delikuente ngajeta e ashpër dhe për t'ì transformuar ata në qytetar të

mirë. Sot, programi i tiji Klasave të Vallëzimitka prekur jetën e mbi300,000 nxënësve në509 shkolla dhe 24qytete në botë.

„Mesazhi është ende in j ë j t ë . F ë m i j ë tmëso jnë va l l ëz imballoje, por gjëja ev ë r t e t q ë a t a p om ë s o j n ë j a n ës h k a t h t ë s i t ët r a n s f o r m u e s e t ëetikës, rregullave tëmirësjelljes, të qenit të sjellshëm me njëri - tjetrin,respektin, dinjtitetin. Të gjitha këto gjëra ata po i mësojnëkur vërtet kanë nevojë për to, prandaj unë nuk kisha asnjëshqetësim lidhur me këtë ndryshim në shkollë të mesme.Nuk është se më intereson nëse ti je 10 ose 17 vjeç e t'imbashë mend hapat e vallëzimit kur të bëhesh 25 vjeç,por shkathtësitë transformuese të të qenit i sjellshëm dhetë dish të trajtosh një qenie tjetër njerëzore është i gjithëmesazhi im“ ka thënë mësuesi Dulain, i cili ka arritur tëndryshojë jetën e mijëra njerëve përmes filozofisë së tij tëvallëzimit klasik.

Mësuesi që mëson vetëpërmbajtjendhe respektin

Documents

Mendja e një kombi është arsimi, zemra e tij - morali i ... · Revistë e përmuajshme, Nr. 5, Viti II, prill 2012 Mendja e një kombi është arsimi, zemra e tij - morali i përgjithshëm!