HISTORIKU I ZHVILLIMIT TË MEKANIKËS SË SHKATËRRIMIT

- Rrënjët-Leonardo da Vinçi (shek.XV)

-Vazhdon Galileo Galilej

-R. Mariot (1650)

-Vazhdon me disa avari të urave dhe rezervuarëve nën presion-shkatërrimi i të cilëve shkaktoi dëme të mëdha materiale dhe viktima njerëzore.

Vlen të theksohet se eksperimentet e para në drejtim të përcaktimit të qëndrueshmërisë ndaj thyerjes ku është vu në pah roli i plasaritjes ndaj thyerjes, janë bërë nga Leonardo Da Vinçi. Këto eksperimente janë bërë në telat e çelikut me gjatësi të ndryshme.

Në bazë të njohurive të proceseve të përpunimit të telit në vitin 1500, rezultatet e Da Vinçit janë të besueshëm dhe reale nga pikëpamja e propabilitetit të pranisë së plasaritjeve. Pra sa më e madhe që është gjatësiae telit aq më të mëdha janë gjasat e pranisë së plasaritjeve në tel.

Pothuajse një shekull më vonë Galileu ka konsideruar se qëndrueshmëria e shtyllës së zgjatur varet nga aspekti përmasor (dimensional).

Rreth vitit 1650 mbreti francez Lugji i XIV, vendosi që të ndërtojë pallat dhe kopsht të madhësisë së jashtëzakonshme në Versaj. Madhësia e jashtëzakonshme ka nënkuptuar ujëvaret e lartësisë të konsiderueshme de kjo ka kërkuar rezervuar me sasi të mjaftueshme të ujit nën presion. Inxhinieri francez, Marioti e ka projektuar mënyrën e transportit të ujit gjerë në Versaj nga lumi Sena përmes Parisit, me presionin e nevojshëm që ti furnizoj ujëvaret. Shqyrtimi i enëve cilindrike prototipe të Mariotit deri në shkatërrim me presion hidraulik është prezantuar gjerë në detaje të caktuara në Akad. e shkencave të Francës.

Ai ka prezantuar se shkatërrimi e enëve bëhet kur zgjatja relative e perimetrit arrin vlerën kritike. Vlen të theksohet se kjo ka ndodhur në prag të zbulimit dhe shpalljes së ligjit të Hukut, i cili ka theksuar se ekziston varësia proporcionale ndërmjet presionit në enën dhe zgjatjes në drejtimin perimetrit. Pra, paralelisht nga dy shkencëtarë u zbulua e njejta dukuri, që ka të bëjë me korrelacionin ndërmjet sforcimit dhe deformimit.

«Çdo njeri është shumë i gatshëm që nëpërmjet dëmeve të shkaktuara të bëhet i mençur dhe pas ndodhjes së dëmit pastaj të thotë se ky dëm ka mundur të shmanget»

Lichtenberg 1789

*Filozofia e Mekanikës së Shkatërrimit do të thotë të mësohemi të jetojmë me gabime, por ato duhet të mbisundohen ashtu që mos të shkaktojnë dëme të mëdha*

Albert Kochendörfer

Është provojë e përgjithshme që dukuria e thyerjes është e pa pritur, befasuese dhe e dëmshme. Është e natyrshme që vëmendja të drejtohet se si të zvogëlohen pasojat e padëshirueshme kur vjen gjerë tek kjo dukuri.

Sqarimi i hollësishëm i sjelljes së befasishme dhe dukshëm të ndërlikuar gjatë thyerjes duke marrë parasysh mekanizmat e thyerjes mund të duket e parëndësishme. Mirëpo nevojitet sqarim i këtyre detajeve nga arsyet praktike.

Me zhvillimin teknologjik është rritur nevoja e dukshme për sigurinë e konstruksioneve. Qëndrueshmëria ndaj thyerjes është faktor kyç për sigurinë e konstruksioneve.

Njohuritë me të cilat mund të arrihet siguria ndaj thyerjes varet shumë nga të dhënat si dhe pse ndodh dukuria e thyerjes dhe nga shfrytëzimi i drejt i këtyre të dhënave në projektim, prodhim, kontroll të kualitetit dhe në përcaktimin e kritereve të eksploatimit të sigurt.

Në aspkektin historik, vlen të theksohet se ekzistojnë tre periudha kohore të zhvillimit të mekanikës së thyerjes.

Në periudhën e parë është zhvilluar principi i ngjashmërisë (krahasimit), ndërsa ndikimi individual i plasaritjeve nuk është marrë parasysh. Gjatë periudhës së dytë është hulumtuar ndikimi i dimensioneve në thyerje, kryesisht me shqyrtimin e shufrave me kanale të formave të caktuara në trupin e tyre.

Zhvillimi i teknologjisë së prodhimit të çelilut (1860) mundësoi prodhimin e çeliqeve të leguruar (përlidhur) me qëndrueshmëri të lartë dhe këto çeliqe u përdoren me të madhe në fusha të ndryshme të industrisë dhe veçmas në industrinë e ndërtimit të armëve dhe pajisjeve tjera luftarake.

1m

e

R

R

Raporti i qëndrueshmërisë ndaj aftësisë për deformim

Lavjerrësi i Charpy-it

Idetë themelore të cilat kanë sjellë fillimin e zhvillimit të mekanikës moderne të thyerjeve ndërlidhen me teorinë e rezistencës ndaj thyerjes që e ka vendos A.A.Griffith në vitin 1920 dhe me teorinë e dislokimeve.

Teoria e Grifitit e bazohet në supozimin e pranisë së plasaritjeve fillestare në trupin e ngurtë.