MATURANTI TEHNIČKIH I STRUČNIH ŠKOLA U BiH Izvještaj o ... STUDY REPORT for BiH 2018 SR.pdf · • Maturanti Tehničkih škola (četvrti razred obrazovanja) • Maturanti Stručnih

IZVJEŠTAJ O STUDIJI PRAĆENJA 2018 1

ANALIZA I IZVJEŠTAJ IMPLEMENTACIJE PRVE FAZE U HNK I BPK

MATURANTI TEHNIČKIH I STRUČNIH ŠKOLA U BiH

Izvještaj o Studiji Praćenja 2018

2 Izvještaj mentorskog programa “Moje znanje - tvoje

buduće zvanje?”

Maturanti Tehničkih i Stručnih škola u BiH

Izvještaj o Studiji Praćenja 2018

Oktobar 2018.

4

Sadržaj

I. Završni izvještaj ........................................................................................................................................................... 6

II. Opšti pregled uzorka ................................................................................................................................................... 8

2.1. Izrada studije .......................................................................................................................................................... 8

2.2. Sastav uzorka po regiji i tehničkim i stručnim školama ....................................................................................... 12

2.3. Društveno-demografske karakteristike populacije uzorka .................................................................................. 13

2.3.1. Starosna struktura i bračni status ............................................................................................................... 13

2.3.2. Rodni sastav ................................................................................................................................................. 13

2.3.3. Stepen obrazovanja roditelja ....................................................................................................................... 14

2.3.4. Kvalifikacije i profili profesija maturanata srednjih tehničkih i stručnih škola .......................................... 15

III. Analiza podataka ................................................................................................................................................... 16

3.1. Tehnička i Stručna Škola ............................................................................................................................................... 16

3.1.1. Praktična nastava .............................................................................................................................................. 16

3.1.2.Procjena kvaliteta obrazovanja i obuke u Tehničkoj i Stručnoj Školi ................................................................ 17

3.2. Status zaposlenja maturanata godinu nakon mature .................................................................................................. 19

3.2.1. Društveno-demografske karakteristike zaposlenih naspram nezaposlenih maturanata ............................... 20

3.2.2. Kvalifikacijski profil zaposlenih naspram nezaposlenih maturanata ............................................................. 20

3.3. Status zaposlenih maturanata ............................................................................................................................. 20

3.4. Strategije traženja posla zaposlenih i nezaposlenih maturanata........................................................................ 22

IV. Sažetak glavnih rezultata i preporuke .................................................................................................................. 24

Aneksi.................................................................................................................................................................................. 29

Tabele procjeneTabela 1: Tehničke i Stručne škole i veličina uzorka ............................................................................................................ 12

Grafikon 2: Starosna struktura ispitanika ............................................................................................................................ 13

Grafikon 3: Rodni sastav maturanata tehničkih i stručnih škola u BiH u 2016/17 ................................................................ 14

Grafikon 4: Stepen obrazovanja roditelja ............................................................................................................................. 14

Grafikon 5: Tehničke kvalifikacije i stručne kvalifikacije prema veličini uzorka .................................................................. 15

Grafikon 6: Rasprostranjenost i tip praktične nastave ........................................................................................................ 16

Grafikon 7: Procjena praktične nastave u odnosu na razvoj vještina .................................................................................. 17

Grafikon 8: Procjena razvoja vještina u Tehničkoj i Stručnoj Školi ...................................................................................... 18

Grafikon 9: Procjena nedostataka u stručnom obrazovanju ................................................................................................ 18

Grafikon 10: Status zaposlenja maturanata tehničkih i stručnih škola ................................................................................ 19

Grafikon 11: Status zaposlenja prema očevom stepenu obrazovanja* ................................................................................ 20

Grafikon 12: Profili poslodavaca ........................................................................................................................................... 21

Grafikon 13: Mjesečna neto plata maturanata tehničkih i stručnih škola ............................................................................ 21

Grafikon 14: Ključni faktori za zapošljavanje ....................................................................................................................... 22

Grafikon 15: Trajanje procesa traženja zaposlenja, zaposleni maturanti tehničkih i

stručnih škola naspram nezaposlenih ............................................................................................................. 22

Grafikon 16: Strategije traženja zaposlenja, zaposleni naspram nezaposlenih maturanata tehničkih i stručnih škola ..... 23

Grafikon 17:Procjena razvoja vještina u tehničkoj i stručnoj školi od strane praktične nastave ........................................ 28

Grafikon 18: Procjena nedostataka praktične nastave u stručnom obrazovanju............................................................... 29

Tabela 19: Sastav uzorka po tehničkim i stručnim školama i zanimanjima ........................................................................ 30

Uptitnik 20: Upitnik za maturante…………………………………………………………………………………….............………………………..32

AkronimiGIZ Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH

BiH Bosna i Hercegovina

RS Republika Srpska

FBiH Federacija Bosne i Hercegovine

BMZ Njemačko Savezno Ministarstvo za Ekonomsku Saradnju i Razvoj

MOR Memorandumi o razumijevanju

MSP Mala i srednja preduzeća

BDP Bruto domaći proizvod

MATURANTI TEHNIČKIH I STRUČNIH ŠKOLA U BiH 6

I. Završni izvještaj

Projekat “Stručno obrazovanje u Bosni i Hercegovini” (2017-2019) implementiran od strane GIZ-a, podržava reforme stručnog

obrazovanja, koje se odvijaju u zemlji kroz saradnju sa različitim implementacionim partnerima, kao što su relevantna Ministarstva,

stručne škole, školska administracija, privredne komore, itd. Fokus na aktivnosti projekta je, između ostalih, usmjeren na razvoj

standarda zanimanja, nastavni plan orijentisan na kompetencije i tržiše rada, propise za obavljanje tehničke i stručne obuke u

stručnim školama i preduzećima, stručno osposobljavanje nastavnika za stručno obrazovanje i poboljšanje slike o stručnom

obrazovanju uopšteno. Projekat se realizuje u Bosansko-podrinjskom kantonu, Hercegovačko-neretvanskom kantonu i Republici

Srpskoj u ukupno 6 srednjih tehničkih i stručnih škola u Goraždu, Mostaru, Gradišci i Prijedoru.

Projekat se često susretao sa raznim izazovima u svim kontekstima, jer nema pouzdanih i relevantnih podataka i informacija

vezanih za značaj sistema stručnog obrazovanja za tržište rada, a samim time ni za učenike. Uzevši u obzir da je cilj projekta

poboljšanje usluga stručnog obrazovanja u zemlji, kao i mogućnost pružanja savjeta donosiocima odluka, sljedeći logični korak

je bio da se sprovede studija o praćenju kako bi se dobili podaci koji mogu prikazati trendove, nedostatke i uspjehe postojećeg

sistema stručnog obrazovanja.

Period implementacije Studije o Praćenju je bio 01.06. - 01.08. 2018., a cilj je bio dvostruki; s jedne strane dostupnost podataka

kao indikatora statusa i kvaliteta sistema stručnog obrazovanja, a s druge strane dobivanje informacija o mogućoj proceduri za

prikupljanje i analizu podataka kako bi se uvidjelo na koji način studije o praćenju mogu dugotrajno posmatrano postati sastavni

dio sistema.

Intervjuisani maturanti srednjih tehničkih i stručnih škola su pružili informacije o njihovom trenutnom statusu zaposlenja,

strategiji traženja posla, kvalitetu Praktične nastave koju su dobili, kao i o njihovom zadovoljstvu sa kvalitetom nastave i uslovima

u srednjim tehničkim i stručnim školama koje su pohađali. Kontaktirano je 676 maturanata koji su završili školsku 2016/17 godinu,

iz 5 opština (Sarajevo, Gradiška, Prijedor, Goražde i Mostar) i 10 tehničkih i stručnih škola (Srednja stručna škola “Džemal Bijedić”

Goražde, Srednja tehnička škola “Hasib Hadžović” Goražde, Mešovita srednja škola “Enver Pozderović” Goražde, Srednja škole

mašinstva i saobraćaja Mostar, Srednja škola mehanike “Fausta Vrančića” Mostar, Srednje škole mašinstva Prijedor, Srednja

tehnička škole Gradiška, Srednja škola mašinstva Sarajevo, Srednja škola za upravljanje turizmom i ugostiteljstvo Mostar i Srednja

škola za ekonomiju, ugostiteljstvo i turizam Mostar). Od toga je intervjuisano 294 maturanata koji su pružili odgovore na pitanja

koja su im anketari postavljali iz pripremljenog upitnika.

Glavni rezultati ove Studije o Praćenju:

- 77% anketiranih maturanata su muškog pola, a 23% ženskog pola, što pokazuje ogromnu razliku u zastupljenosti

polova u tehničkim i stručnim školama u BiH.

- 62% anketiranih maturanata iz uzorka imaju tehničku kvalifikaciju (4 razreda) a 38% stručnu kvalifikaciju (3

razreda).

- Od anketiranih maturanata, samo 55% je učestvovalo

u nekoj vrsti praktične nastave za vrijeme njihovog

obrazovanja u stručnoj školi.

- Praktična nastava (kombinacija praktične i teorijske

obuke u Stručnoj Školi i u firmama) u firmama je

pomogla 76% anketiranih maturanata u razvoju njihovih

praktičnih vještina u velikoj mjeri, dok je 69% potvrdilo

da su se istovremeno razvile i njihove društvene i lične

kompetencije.

- Najviši nivo koji se odnosi na razvoj vještina u Tehničkim

i Stručnim Školama je naveden za usvajanje teorijskog

znanja, pokazujući da je 69% maturanata odgovorilo da

im je teorijsko znanje koje su usvojili pomoglo u velikoj

mjeri.

- Nedostatak obuke iz praktičnih vještina u tehničkim

i stručnim školama je potvrđen od strane 67%

maturanata, dok je nedostatak opreme i materijala za

obuku naveden od strane 63% anketiranih maturanata.

- Procenat nezaposlenih maturanata iznosi 34%.

- 51% zaposlenih maturanata ima posao koji je povezan sa

njihovom profesijom.

- 48% nezaposlenih maturanata traži posao putem

Republičkog Zavoda za Zapošljavanje dok je 50%

zaposlenih maturanata posao pronašlo putem ličnih

poznanstava.

7IZVJEŠTAJ O STUDIJI PRAĆENJA 2018

IZVJEŠTAJ O STUDIJI PRAĆENJA 2018MATURANTI TEHNIČKIH I STRUČNIH ŠKOLA U BiH 8 9

Ciljna populacija ove studije o praćenju je grupa od 22,257 učenika, od kojih su svi maturanti srednjih tehničkih i stručnih škola u

BiH u školskoj 2016/17 godini.

Veličina uzorka: Broj popunjenih anketa koje je ovo istraživanje primilo. Naziva se uzorkom jer predstavlja samo dio grupe

maturanata tehničkih i stručnih škola u BiH (ili ciljne populacije).

Margina greške: Procenat koji opisuje tačnost odgovora datog u uzorku je “prava vrijednost” unutar određene populacije. Što je

manja granica greške, to je bliže tačnom odgovoru na datom nivou pouzdanosti.

Nivo pouzdanosti: Mjerenje pouzdanosti na način da uzorak tačno odražava stanovništvo, u okviru svoje margine greške.

Zajednički standardi koje koriste istraživači su 90%, 95% i 99%. Nivo pouzdanosti od 90% znači da je 90% vremena (tj. 9 od

10 puta) nepoznatog parametra populacije (npr. srednja vrijednost) sadržano u izabranom intervalu pouzdanosti (tj. procjena

+/- margina greške).

Prema ciljnoj populaciji od 22,257, minimalna veličina uzorka sa marginom greške od 5% i nivoom pouzdanosti od 90% je 266,

kako bi bio reprezentativan.

Radi dovoljno velike veličine uzorka, zaključci u ovoj studiji su zasnovani na razumno visokom nivou pouzdanosti i relativno niskoj

margini greške, što je obično glavni izazov za studije o praćenju.

Kako bi se dobila potrebna veličina uzorka, 676 maturanata iz 5 opština (Sarajevo, Gradiška, Prijedor, Goražde i Mostar) i 10

tehničkih i stručnih škola (Srednja stručna škola “Džemal Bijedić” Goražde, Srednja tehnička škola “Hasib Hadžović” Goražde,

Mješovita srednja škola “Enver Pozderović” Goražde, Srednja mašinsko-saobraćajna škola Mostar, Srednja strojarska škola

“Fausta Vrančića” Mostar, Srednja mašinska škola Prijedor, Srednja tehnička škola Gradiška, Srednja mašinska škola Sarajevo,

Srednja turističko-ugostiteljska škola Mostar i Srednja ekonomska, ugostiteljsko-turistička škola Mostar) je kontaktirano putem

telefonskog istraživanja. Broj popunjenih odgovora u ovom istraživanju bio je 294, tj. anketa je uspješno završena u skladu sa

međunarodnim standardima koji se odnose na veličinu uzorka.

2.1.3. Izrada studije

Studija je sprovedena među maturantima 10 tehničkih i stručnih škola iz 5 opština u BiH, kako bi se stekli uvidi u relevantnost i

kvalitet programa koje nude stručne škole, kao i uslove koje tržište rada pruža maturantima tehničkih i stručnih škola.

Ciljna populacija studije se sastojala od sljedećih grupa:

• Maturanti Tehničkih škola (četvrti razred obrazovanja)

• Maturanti Stručnih škola (treći razred obrazovanja)

II. Opšti pregled uzorka

2.1 Izrada studije

2.1.1. Metodologija studije o praćenju

Studija o Praćenju je sprovedena u okviru projekta “Stručno obrazovanje u Bosni i Hercegovini” (2017-2019), koji je finansiran od

strane BMZ-a i implementiran od strane GIZ-a, sa osnovnim ciljem da obezbijedi informacije o maturantima srednjih stručnih

škola u BiH: metodama traženja posla, aktuelnom statusu zaposlenja, uslovima zapošljavanja i obuke na radnom mjestu, kao

i kvalitetu usvojenog srednjeg obrazovanja, uključujući i uslove u tehničkim i stručnim školama i firmama u kojima su dobili

tehničku i stručnu obuku. Pristup ove Studije o Praćenju se uvelike primjenjuje posebno u obrazovnim institucijama za praćenje i

vođenje evidencije učenika nakon završetka školovanja. To je nastavak praćenja maturanata, u ovom slučaju iz srednjih tehničkih

i stručnih škola. Cilj je da se procijeni pojedinačni napredak do trenutka kada dobiju posao i dalje. Može se posmatrati kao

jednostavno sredstvo osmišljeno za mjerenje relevantnosti stručnog usavršavanja. Takođe pomaže u praćenju isporučene obuke.

Značaj toga je prikazan činjenicom da pokazuje relevantnost i kvalitet programa koji nudi stručna škola, kao i uslove koje tržište

rada pruža zaposlenima i učenicima koji dobijaju tehničku i stručnu obuku. Informacije dobijene u ovoj studiji o praćenju će se

koristiti za minimiziranje svih mogućih deficita u datom obrazovnom programu u smislu sadržaja, isporuke i relevantnosti i za dalji

razvoj institucije u smislu osiguranja kvaliteta. Stručne škole, firme i kreatori politike će imati koristi od studije o praćenju, jer će

im pomoći da se upoznaju sa statusom njihovih proizvoda nakon mature. Značaj ove Studije o Praćenju je mjerenje relevantnosti

stručnog usavršavanja.

2.1.2. Ciljna populacija i Veličina uzorka

U BiH je ukupno 22.257 učenika maturiralo u srednjim tehničkim i stručnim školama u školskoj godini 2016/17, od ukupno 68.743

(35.435 žena) učenika upisanih u Tehničke škole i 23.642 (6.896 žena) učenika upisanih u Stručne škole. Ukupan broj klasa u BiH

je 2.969 razreda u Tehničkim školama, dok u Stručnim školama ima 1.183 razreda. Ukupan broj maturanata za školsku godinu

2016/171 je sastavljen kako slijedi:

RS Tehničke škole 6,2762

RS Stručne škole 1,8463

FBiH Tehničke škole 9,0104

FBiH Stručne škole 5,1255

1 http://www.bhas.ba/saopstenja/2017/EDU_01_2016_Y2_1_BS.pdf2 http://www.rzs.rs.ba/front/article/2923/?left_mi=None&add=None3 http://www.rzs.rs.ba/front/article/2923/?left_mi=None&add=None4 http://fzs.ba/index.php/publikacije/saopcenjapriopcenja/obrazovanje/5 http://fzs.ba/index.php/publikacije/saopcenjapriopcenja/obrazovanje/


2.1.4. Izvor uzorka

Spiskovi maturanata koji su kvalifikovani za ovu anketu su obezbijedile tehničke i stručne škole koje su učestvovale u istraživanju.

Navedene liste su sadržavale osnovne informacije o maturantima (Prezime, ime i kućni broj telefona). Ti podaci su bili dovoljni,

uzimajući u obzir da je u pitanju bila telefonska anketa.

2.1.5. Pristup odabiru uzorka

Liste svih maturanata u školskoj 2016/17. godini su obezbijeđene od strane 10 tehničkih i stručnih škola iz 5 pomenutih opština.

Listama su zatim dodijeljeni redni brojevi do ukupnog broja kvalifikovane populacije od 676 maturanata. Svi maturanti koji su

obezbijedili potrebne informacije prema upitniku su uključeni u ovu studiju o praćenju.

Na početku telefonskog istraživanja postalo je jasno da je potrebno 50% preklapanja uzorka kako bi se kompenzovalo

neodgovaranje (tj. maturanti koji nisu bili dostupni ili nisu bili zainteresovani za učešće u istraživanju), kako bi se postigla

minimalna veličina uzorka od 266 maturanata.

Dogovoreno je da se sprovede najmanje dupli broj intervjua, kako bi se postigao reprezentativniji rezultat u skladu sa pravilom.

Stoga je obavljeno više od 676 telefonskih poziva, dok je finalni uzorak bio 294 obavljenih intervjua za svih 5 opština. To znači da

je ukupno obavljeno dodatnih 382 intervjua.

Na početku telefonskih intervjua, svakom maturantu je dodijeljen nasumični broj, identičan broju na upitniku koji koriste anketari.

Prvih 266 maturanata bio je ciljani uzorak; preostali maturanti (u opadajućem redoslijedu) su bili alternativa. Ukoliko se učesnik

nije mogao dobiti putem telefona, ili nije pokazao interes za učešće u anketi, maturanti sljedeći po redu na listi su birani. Proces

je nastavljen sve dok se nije postigla potrebna veličina uzorka, koja je u ovom slučaju čak i prevaziđena.

Odgovore na pripremljeni upitnik su registrovali anketari po završetku telefonske ankete, kao i broj maturanata koji nisu bili

kontaktirani, ili nisu bili zainteresovani za učestvovanje u anketi.

Rodna ravnoteža se nije mogla uzeti u obzir, radi činjenice da je broj učenika upisanih u srednje stručne škole u BiH6 značajno veći

od broja učenica. Statistički podaci pokazuju da je za školsku 2016/17 godinu u tehničkim školama bilo samo 50% maturantkinja,

dok se u stručnim školama procenat smanjuje čak do 29%.

2.1.6. Ograničenja Studije o Praćenju

Uobičajeni glavni nedostaci studije o praćenju su: niska stopa odgovora na upitnike, odustajanje ispitanika tokom pojedinačnih

anketa i značajni troškovi prikupljanja informacija, ukoliko se kao metod istraživanja primjenjuje intervju licem u lice. Niska

stopa odgovora znači da analiza možda ne odražava stvarnu situaciju. Takođe, razni su razlozi za neodgovaranje maturanata, npr.

razlog za pojedine da ne učestvuju u istraživanju je mogla biti njihova frustriranost.

6 http://www.bhas.ba/saopstenja/2018/EDU_04_2017_Y2_0_BS.pdf

Ograničenja aktuelne studije o praćenju:

a) Nekonzistentni i parcijalni podaci na listama maturanata koje su obezbijedile tehničke i stručne škole. Spisak

maturanata koje su obezbijedile tehničke i stručne škole uglavnom je uključivao telefonske brojeve roditelja, jer

je u školskoj arhivi bio registrovan samo kućni broj telefona ili broj mobilnog telefona jednog od roditelja, i to na

početku obrazovanja učenika. Ovo je naravno za rezultat dalo to da anketar nije bio u mogućnosti direktno doći

do maturanata, već je morao da obavlja duple pozive, kako bi dobio broj mobilnog telefona maturanta. Navedene

liste imale su visok procenat telefonskih brojeva koji su bili isključeni i više nisu aktivni.

b) Bez sastanaka obavještavanja o radu na terenu i senzibilizacije između terenskog istraživačkog osoblja

i relevantnih aktera zbog vremenskog ograničenja. U nekim slučajevima nije bilo moguće održati sastanke

sa tehničkim i stručnim školama u vezi sa sprovođenjem Studije o Praćenju, jer je bio kraj školske godine i liste

maturanata su morale biti prikupljene vrlo brzo. Za buduće studije o praćenju, vremenski okvir prikupljanja listi

mora biti bolje vremenski planiran, kako bi se postigao bolji odziv, a također bi se dobijene liste trebale provjeriti

i tražiti dodatne informacije, ukoliko su primljene liste nepotpune ili nisu validne, što je bilo djelimično slučaj sa

ovom studijom o praćenju.

c) Nedostatak Studija o Praćenju sprovedenih u BiH uopšteno. Budući da Studije o Praćenju, kao što je ova, nisu

do sada bile sprovođene u BiH, ponekad je anketaru bilo teško da objasni zašto je ovo istraživanje važno i koji je

njegov cilj. Za buduću referencu; ukoliko se studije o praćenju budu sprovodile redovno, vrlo je vjerovatno da će se

procenat završenih anketa povećati.

d) Srednji procenat maturanata koji nisu spremni da učestvuju u istraživanju. Zbog visoke stope nezaposlenosti

i teške finansijske situacije većine učenika, bilo je za očekivati da određeni broj maturanata neće htjeti učestvovati

u anketi, jer nisu vidjeli nikakvu korist za sebe. Ovo nije uticalo na rezultat ankete u velikoj mjeri, ali je razlog za

brigu za buduće aktivnosti. Iz dostupne liste od 676 maturanata za ovu Studiju o Praćenju, za 382 maturanata nije

bilo moguće dobiti bilo kakve podatke. Za to su bila dva glavna razloga; prvi razlog je to što od pomenutih 382

maturanata oko 30% nije bilo voljno da pruže neophodne potrebne informacije, dok se sa 70% od pomenutih 382

maturanata nije moglo stupiti u kontakt radi nejavljanja na telefon ili nepostojećeg broja telefona koji je prethodno

obezbijeđen od strane tehničkih i stručnih škola.

e) Relativno mala geografska pokrivenost uzorka koji se koristio u ovoj studiji o Praćenju. Budući da ovakva

Studija o Praćenju nikad ranije nije bila sprovedena u BiH, uzorak je bio držan dovoljno velikim da bi Studija o

Praćenju bila reprezentativna, međutim, nije preporučljivo da prva Studija o Praćenju bude velikih razmjera.

Rezultati bi možda bili slični, ali to se ne može tvrditi sa sigurnošću.

f) Relativno mali broj stručnih škola obuhvaćenih istraživanjem. Broj od 10 stručnih škola je relativno mali broj

škola obuhvaćen ovom Studijom o Praćenju sa ove tačke gledišta. Međutim, GIZ je bio ograničen iz istog razloga

kao što je navedeno pod (e).


2.2. Sastav uzorka po regiji i stručnim školama

Ukupno 294 maturanata iz 10 tehničkih i stručnih škola u Bosni i Hercegovini je učestvovalo u Studiji o Praćenju Maturanata

Stručnih Škola 2018 (vidi Tabelu 1). Kao što pokazuje, veličina uzorka na nivou škole je relativno mala i značajno varira od škole

do škole. Iz tog razloga nije moguće sprovesti detaljnu analizu u vezi sa statusom maturanata stručnih škola iz određenih škola.

Tabela 1: stručne škole i veličina uzorka

Regija Grad Škole Frekvencija% od

ukupno

Fede

racij

a Bo

sne

i Her

cego

vine

Mostar Srednja turističko-ugostiteljska škola Mostar 39 13,3

Srednja strojarska škola F.V. Mostar 32 10,9

Srednja mašinsko-saobraćajna škola Mostar 30 10,2

Srednja ekonomska i ugostiteljsko-turistička škola

Mostar

3 1,0

Goražde Srednja tehnička škola H.H. Goražde 21 7,1

Srednja stručna škola D.B. Goražde 20 6,8

Mješovita srednja škola E.P. Goražde 8 2,7

Sarajevo Srednja mašinska tehnička škola Sarajevo 12 4,1

Međuzbir 165 56,1

Repu

blik

a

Srps

ka

Gradiška Srednja tehnička škola Gradiška 76 25,9

Prijedor Srednja mašinska škola Prijedor 53 18,0

Međuzbir 129 43,9

Ukupno 294 100,0

Dodatno, naredna analiza neće praviti razliku između maturanata stručnih škola iz Republike Srpske i Federacije Bosne i

Hercegovine, jer bi odgovarajući pod-uzorci bili inače premali za sprovođenje smislenih analiza. Buduće ankete treba da imaju za

cilj adekvatnu veličinu uzorka po regiji (npr. definisanjem kvota prije utvrđivanja uzorka), kako bi se procijenio status maturanata

u ovim regijama.

2.3. Društveno-demografske karakteristike populacije uzorka

2.3.1. Starosna struktura i bračni status

Većina ispitanika rođena je 1998. i 1999. godine, stoga su u periodu sprovođenja ankete imali od 19 do 20 godina (vidi Grafikon 2).

Samo mali broj anketiranih je stariji ili mlađi. Kako je prosječna starosna dob za završavanje višeg srednjeg obrazovanja 18 godina,

starosna struktura uzorka je reprezentativna za maturante stručnih škola u Bosni i Hercegovini.

Na pitanje o njihovim životnim uslovima, 99% se izjasnilo da su neoženjeni/neudate.

Grafikon 2: Starosna struktura ispitanika

2.3.2. Rodni sastav

Ukupan uzorak sastoji se od 23% žena i 77% muškaraca. Za razliku od toga, statistika obrazovanja Agencije za statistiku za BiH

prijavljuje rodni odnos za 49% žena u odnosu na 51% muškaraca među maturantima srednjih tehničkih škola (Srednja tehnička

škola) i 30% žena u odnosu na 70% muškaraca među maturantima iz stručnih škola (Srednja stručna škola) na kraju školske

2015/167,8 godine.

Čak i kada se uzme u obzir da su anketirani maturanti iz srednjih tehničkih škola i stručnih škola (vidi poglavlje 1.4), mora se pret-

postaviti da uzorak nije reprezentativan u odnosu na rodni sastav, odnosno da su maturantkinje izuzetno nedovoljno zastupljene.

Jedno od mogućih objašnjenja može biti odgovarajući profesionalni profil maturanata iz uzorka (vidi poglavlje 1.4). Međutim,

nikakve informacije nisu dostupne o odnosu polova za određene stručne smjerove unutar populacije u stručnim školama.

7 Može se pretpostaviti da odnos polova ne pokazuje značajne varijacije u periodu od tri školske godine. Izvor: Agencija za Statistiku za Bosnu i Hercegovinu (2018): De-mografija i Društvena Statistika. Statistika edukacija. Br.2.

8 GIZ-ova publikacija “Stručno Obrazovanje u Bosni i Hercegovini” navodi slične odnose polova među upisanim učenicima u srednje tehničke (54:46) i stručne škole (19:81) za školsku godinu 2016/17.

3

57

36

4

0 10 20 30 40 50 60

21

20

19

18

Procenat

Star

osna

dob


Grafikon 3: Rodni sastav maturanata stručnih škola u BiH u 2016/17

2.3.3. Stepen obrazovanja roditelja

Stepen obrazovanja roditelja je uobičajeni indikator za procjenu društveno-ekonomskog statusa učenika. U aktuelnom uzorku

maturanata tehničkih i stručnih škola, oko tri četvrtine roditelja završilo je srednju školu (72% majki, 77% očeva), dok je 20%

majki i 16% očeva od anketiranih maturanata završilo samo osnovnu školu. Stepen visokog obrazovanja je prilično neuobičajen

među roditeljima maturanata (oko 7-8% roditelja).

Pored toga, čini se da je stepen obrazovanja roditelja povezan9, odnosno da roditelji obično imaju sličan stepen obrazovanja.

Grafikon 4: Stepen obrazovanja roditelja

9 Spearman’s rho=0.55

U ovoj anketi nisu prikupljeni podaci o trenutnoj situaciji statusa zaposlenja roditelja. Međutim, istraživanje je pokazalo da ljudi

sa višim stepenom obrazovanja imaju generalno bolju perspektivu zapošljavanja. Imajući u vidu da roditelji često imaju sličan

stepen obrazovanja i da je njihovo obrazovanje vjerovatno povezano sa statusom zaposlenja, stepen obrazovanja roditelja može

se smatrati dobrim pokazateljem za ukupnu društveno-ekonomsku situaciju porodice maturanata.

2.3.4. Kvalifikacije i profili profesija maturanata srednjih stručnih škola

62% maturanata iz uzorka imaju tehničku kvalifikaciju (4 godine) i 38% stručnu kvalifikaciju (3 godine). Pored toga, 85%

anketiranih ispitanica ima tehničku kvalifikaciju i 15% njih stručne kvalifikacije. Među maturantima muškog pola, 55% ih ima

tehničku kvalifikaciju, a 45% stručne kvalifikacije. Grafikon 5 navodi odgovarajuće profesije (u apsolutnim frekvencijama)

maturanata tehničkih i stručnih škola iz uzorka. Tabela 19 u aneksu pokazuje podjelu profesija između škola.

Grafikon 5: Tehničke kvalifikacije i stručne kvalifikacije prema veličini uzorka

Mora se napomenuti da su pojedinačne frekvencije relativno male i stoga nije moguće sprovesti detaljne analize u vezi sa

statusom maturanata stručnih škola i specifičnih profila profesija.

23%

77%

female

male

16

77

16

20

72

2 6

0

20

40

60

80

100

Osnovna škola Srednja škola VSŠ VSS

Proc

enat

Obrazovanje otac Obrazovanje majka

2724

1611

88

66

32

2620

19181818

1510

98

77

62

0 5 10 15 20 25 30

Mehaničar tehnike grijanja i hlađenjaVarioc

KonobarKuhar

Proizvođač gume i plastikeMehatronički tehničar za vozila

KrojačAutomehaničar

VozačBravar

Tehničar drumskog saobraćajaTehničar drvoprerade

Računarski tehničarMašinski tehničar za kompjutersko konstruisanje

Web dizajnerMašinski tehničar

Hotelijersko-turistički tehničarElektrotehničar

Građevinski arhitektonski tehničarPoljoprivredni tehničar

Tehničar za mehatroniku Računarski tehničar u mašinstvu

Elektronski mehaničar Hemijski tehničar

Apsolutne frekvencije

Tehničke kvalifikacije

Stručne kvalifikacije


III. Analiza podataka

Što se tiče analize ove Studije o Praćenju koja je sprovedena u okviru projekta “Stručno obrazovanje u BiH”, važno je napomenuti

da će prikupljene informacije biti dostupne svim akterima koji imaju koristi ili su zainteresovani za rezultate.

Podaci prikupljeni u ovoj Studiji o Praćenju uključuju informacije o društveno-biografskim karakteristikama maturanata kao što

su pol, bračni status i pozadinske informacije o roditeljima, informacije o strategijama za traženje posla zaposlenih i nezaposlenih

maturanata, kao i o statusu zaposlenja, trajanju zaposlenja, trajanju traženja posla, profilu poslodavaca, mjesečnoj neto zaradi

itd., ali i kvalitetu nastave/obuke u stručnim školama i firmama. Ova analiza bi trebala poslužiti kao osnova za odluke u kontekstu

daljnjeg razvoja sistema stručnog obrazovanja, ali i kao mjerilo za buduće Studije o Praćenju koje će biti sprovedene u ovom

sektoru.

3.1. Srednja Tehnička i Stručna Škola

3.1.1. Praktična nastava

55% anketiranih maturanata je navelo da su učestvovali u nekom tipu praktične nastave tokom vremena provedenog u tehničkoj

školi. Kao što se može vidjeti na Grafikonu 6, postoje različiti oblici onoga što se smatra “praktičnom” nastavom u sistemu

stručnog obrazovanja u Bosni i Hercegovini.

Među učesnicima praktične nastave, 39% je navelo da su učestvovali u redovnoj praktičnoj nastavi u preduzeću, dok je 9% izjavilo

da su stažiranje obavili za vrijeme provedeno u srednjoj stručnoj školi. Štaviše, još 7% je odgovorilo da su posjetili preduzeće prije

ili poslije školovanja u srednjoj stručnoj školi.

Grafikon 6: Rasprostranjenost i tip praktične nastave

Za potrebe naknadne analize izračunata je nova varijabla za praktičnu nastavu, uzimajući u obzir samo ferijalnu praksu i obuku

na redovnoj osnovi kao vid praktične nastave, dok se posjete preduzećima prije ili poslije školovanja u srednjoj tehničkoj i

stručnoj školi ne mogu smatrati praktičnim. Međutim, treba napomenuti da se dimenzija praktične nastave u preduzeću ne može

precizno procijeniti na osnovu raspoloživih podataka, jer se anketom nisu prikupljale informacije o organizaciji i obimu ovih oblika

takozvane praktične nastave.

Na pitanje u kojoj mjeri je praktična nastava pomogla u razvijanju praktičnih vještina, 76% anketiranih koji su proveli neko

vrijeme u preduzeću tokom svog stručnog obrazovanja, je navelo da im je to pomoglo u velikoj ili određenoj mjeri. Isto tako, 69%

maturanata smatra da im je praktična nastava pomogla u razvijanju društvenih i individualnih kompetencija (vidi Grafikon 7).

Nije bilo značajnih razlika među anketiranima koji su obavili stažiranje i onima koji su učestvovali u redovnoj praktičnoj nastavi

u preduzeću.

Grafikon 7: Procjena praktične nastave u odnosu na razvoj vještina

Među maturantima sa stručnim kvalifikacijama, 72% njih je učestvovalo na praktičnoj nastavi, dok je među maturantima iz

tehničkih škola učestvovalo 34%.

Međutim, ne mogu se provesti dalje analize za procjenu odnosa između praktične nastave i stručnih škola i/ili profesionalnih

kvalifikacija zbog male veličine uzorka. Za buduće ankete, bilo bi značajno prikupiti više informacija o obimu i organizaciji

praktične nastave, kako bi se steklo više znanja o zajedničkim karakteristikama i potencijalnim dobrim praksama.

3.1.2. Procjena kvaliteta obrazovanja i obuke u Tehničkoj i Stručnoj školi

Kada se posmatra sveukupna procjena stručnog obrazovanja, većina maturanata stručnih škola je izjavila da im je stručno

obrazovanje doprinijelo (u velikoj ili određenoj meri) u razvoju teorijskih vještina (69%), praktičnih veština (64%), društvenih i

individualnih kompetencija (64%) i preduzetničkih veština (54%) (vidjeti Grafikon 8).

45%

39%

7%bez praktične nastave

redovna praktična nastava u preduzeću

ferijalna praksa

posjeta preduzeću prije/posliješkolovanja u srednjoj stručnoj školi

2

9

6

15

23

25

36

51

33

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Praktične vještine

Društvene ilične kompetencije

Ne znam Nebitno Malo bitno Donekle bitno Veoma bitno


Dalje analize pokazuju da se ove procjene značajno razlikuju među maturantima koji su bili uključeni u neku vrstu praktične

nastave (tj. redovnu praktičnu nastavu ili ferijalnu praksu), i onih koji nisu bili. Što se tiče razvoja praktičnih vještina i društvenih

i ličnih kompetencija, značajna većina maturanata koji su učestvovali u praktičnoj nastavi, je izjavila da je stručno obrazovanje

podržalo ovaj razvoj (vidi aneks, Grafikon 17). To ukazuje na to da praktična nastava doprinosi uočenom kvalitetu stručnog

obrazovanja.

Grafikon 8: Procjena razvoja vještina u Stručnoj Školi

Na pitanje o njihovom individualnom poimanju nedostataka u stručnom obrazovanju, 67% anketiranih je izjavilo da u toku

stručnog obrazovanja nedostaje značajna obuka iz praktičnih veština (tj. u velikoj mjeri ili donekle). Slično tome, 63% je prijavilo

nedostatak opreme i materijala za obuku. Za razliku od ovog rezultata, manjina anketiranih ispitanika je navela nedostatke u

prenosu teorijskog znanja (21%), nedostatak metoda u nastavi i obuci (17%) ili nedostatak posvećenosti nastavnog osoblja (15%)

(vidi grafikon 9).

Grafikon 9: Procjena nedostataka u stručnom obrazovanju

Ovi rezultati ukazuju na značajne slabosti vezane za praktičnu obuku, kao i neophodnu opremu i materijale u stručnom

obrazovanju. Ovo naglašava činjenica da udio anketiranih koji navode nedostatke u obuci praktičnih vještina “u velikoj mjeri”

(46%) (vidi Grafikon 9,) prevazilazi udio anketiranih (30%), koji smatraju da je stručno obrazovanje doprinijelo razvoju praktičnih

vještina (vidi Grafikon 8).

Međutim, analize takođe pokazuju da partnerstva sa preduzećima koje nude redovnu praktičnu nastavu ili privremeno stažiranje

utiču na razliku: Maturanti koji su učestvovali u praktičnoj nastavi ukazali su na nedostatke u ovim oblastima u znatno manjoj

mjeri (vidi aneks, Grafikon 18).

3.2. Status zaposlenja maturanata godinu nakon mature

Kao što se može videti na Grafikonu 10, 36% maturanata tehničkih i stručnih škola se izjasnilo kao zaposleni, u vrijeme intervjua,

dok ih 33% traži zaposlenje, a 31% se izjasnilo da trenutno ne traže zaposlenje. Ova druga grupa se sastoji uglavnom od ispitanika

koji su nastavili studij nakon završetka stručne škole (98%), a samo mali dio (2%) je odgovorio da su zauzeti sa porodičnim

zadacima i / ili djecom. Većina maturanata, koji su nastavili studirati, imaju tehničku kvalifikaciju (94%). Osim toga, ne postoje

značajne razlike između maturanata sa tehničkom i stručnom kvalifikacijom u odnosu na stepen (ne)zaposlenosti.

Među onima koji su se izjasnili da traže zaposlenje, 10% ispitanika je reklo da stažiraju. Bez obzira na to, čini se kao vjerovatno za

pretpostaviti da oni u principu pripadaju grupi koja traži zaposlenje.

Ovi rezultati ukazuju na to da je stopa nezaposlenosti od 33% među maturantima tehničkih i stručnih škola jednu godinu nakon

maturiranja, znatno ispod nacionalne stope nezaposlenosti mladih, što je 45,8% kako prijavljuje Državna Agencija za Statistiku10

za 2017. godinu. Istovremeno, stopa zaposlenosti anketiranih od 31% je dvostruko veća od stope zaposlenosti mladih za 2017.

godinu, što je 17,6% u starosnoj grupi od 15-24 godine u BiH. Ako uzmemo u obzir da 36% nije aktivno, tada se procenat može

razlikovati na obje strane. Ostaje da se vidi, da li će se više maturanata stručnih škola zaposliti, u periodu od godinu dana nakon

što završe sa stručnim obrazovanjem.

Grafikon 10: Status zaposlenosti maturanata stručnih škola

10 http://www.bhas.ba/index.php?lang=ba

9.5

12.9

11.9

5.4

10.5

8.5

23.5

24.5

25.9

14.3

34.4

46.6

44.9

39.5

29.3

22.8

9.2

24.8

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Praktične vještine

Teorijsko znanje

Preduzetničke vještine

Društvene i ličnekompetencije


8

9

7

17

43

42

46

16

15

34

33

30

14

21

19

14

11

20

46

2

3

4

43

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Obuka iz praktičnih vještina

Prenos teorijskog znanja

Metode/obuke vježbe

Predanost zaposlenika

Materijali/oprema za obuku


36%

33%

31%zaposleni

traže posao

trenutno neaktivni


3.2.1. Društveno-demografske karakteristike zaposlenih naspram nezaposlenih maturanata

Podaci pokazuju jasnu vezu između trenutne situacije maturanata tehničkih i stručnih škola i njihovog društvenog porijekla.

Najznačajnije je da je znatno niži udio anketiranih iz porodica sa niskim društveno-ekonomskim statusom navelo da studiraju (tj.

oni su naveli da im je jedan ili oba roditelja završilo samo osnovnu školu). Umjesto toga, većina ove grupe je ili zaposlena ili traži

zaposlenje (tj. nezaposlena) (vidi Grafikon 11).

Grafikon 11: Status zaposlenja prema očevom stepenu obrazovanja*

3.2.2. Kvalifikacijski profil zaposlenih naspram nezaposlenih maturanata

Kada se razmatraju razlike između anketiranih iz različitih tehničkih i stručnih škola ili profesija, može se primijetiti značajna

razlika u pogledu trenutnog statusa zaposlenja. Međutim, mala veličina uzorka ne dozvoljava valjanu detaljniju analizu ovih

obrazaca (npr. u pogledu razlika između stručnih škola ili profesija).11

3.3. Status zaposlenih maturanata

Godinu dana po završetku stručnog obrazovanja, većina zaposlenih maturanata je još uvijek zaposlena na prvom poslu (84%).

Poslodavci su gotovo sve privatna preduzeća (93%), od malih preduzeća sa manje od 6 zaposlenih do srednjih preduzeća sa više

od 50 zaposlenih. Samozaposlenje je rijetkost među maturantima.

Samo 3% anketiranih je izjavilo da su samozaposleni. Na pitanje o radnom rasporedu, većina zaposlenih maturanata je izjavila da

radi 6 dana nedjeljno sa radnim danom od 8 sati. To je 41,6% iznad opšteg prosječnog radnog vremena od 41,6% i može ukazivati

na loše uslove rada i moguću preokupaciju prvog radnog iskustva maturanata.

11 Potencijalno rješenje za buduće ankete je povećana veličina uzorka i / ili primjena tehnika uzimanja uzorka kako bi se obezbijedila dovoljno velika veličina u interesnim pod-grupama, kao što su stručne škole, kvalifikacije itd.

Grafikon 12: Profili poslodavaca

Većina maturanata je navela da njihova mjesečna neto zarada iznosi od 500 do 1000 KM (vidi Grafikon 13). Nema značajnijih razlika

između maturanata i maturantkinja sa tehničkim i stručnim kvalifikacijama. Ovaj rezultat je u skladu sa državnim statistikama,

koje prijavljuju prosječnu neto platu od 878 KM (= 450 €) za juli 201812.

Oko polovine zaposlenih maturanata navelo je da je njihov trenutni posao povezan sa njihovom kvalifikacijom (51%), dok je 49%

ispitanika izjavilo da njihov trenutni posao nije vezan za njihovu stručnu kvalifikaciju.

Grafikon 13: Mjesečna neto plata maturanata stručnih škola

Na pitanje o početnoj fazi na radnom mjestu, samo oko 17% zaposlenih anketiranih je odgovorilo da su imali neku vrstu obuke na

poslu, koja obično traje manje od mjesec dana (tj. u 58% slučajeva obuke na poslu).

Zbog ograničene veličine uzorka i nedostatka dodatnih informacija (na primjer, u sektoru zapošljavanja), ne mogu se vršiti dalje

analize koje bi mogle pružiti detaljnije informacije o karakteristikama statusa zapošljavanja maturanata.

12 http://www.bhas.ba/index.php?lang=ba

48%

35%

33%

11%

44%

33%

67%

6%

8%

32%

83%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Osnovna škola

Srednja škola

VSŠ

VSS

Procenat

zaposlen traži posao trenutno neaktivan

25%

16%

20%

4%

32%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Javno preduzeće Privatno preduzeće

Proc

ent

< 6 zaposlenih 6-10 zaposlenih 11-50 zaposlenih > 50 zaposlenih

8

57

11

2

1

21

0 10 20 30 40 50 60 70

< 500 KM

500 - 1000 KM

1001-1500 KM

1501-2000 KM

> 2000 KM

Ne želim da kažem

Procent

Mjesečni neto prihod


Grafikon 14: Ključni faktori za zapošljavanje

Na pitanje o faktorima koji se matraju važnim za trenutno zaposlenje, većina anketiranih navela je da su ocjene iz škole igrale

važnu ulogu (oko 70%), dok je nedostatak zaposlenih u odgovarajućoj profesiji bio bitan za oko 65 % i reputacija stručne škole za

cca. 55% anketiranih. Za razliku od toga, više od 50% zaposlenih maturanata smatra da odgovarajuća kvalifikacija nije važna, a

64% ne smatra da su društvene i lične kompetencije jednako važne za zapošljavanje (vidi Grafikon 14).

3. Strategije traženja posla zaposlenih i nezaposlenih maturanata

Prilikom posmatranja trajanja traženja posla nakon mature, rezultati ukazuju na to da se uspjeh u pronalaženju posla odlučuje

relativno brzo nakon maturiranja iz tehničke i stručne škole. Dok je 66% zaposlenih maturanata pronašlo posao u prva tri

mjeseca nakon njihove mature, nezaposleni maturanti prijavili su da traže posao već više od 9 mjeseci, što ukazuje na to da su od

završetka stručnog obrazovanja nezaposleni (vidi Grafikon 15).

Grafikon 15: Trajanje procesa traženja zaposlenja, zaposleni maturanti stručnih škola naspram nezaposlenih

U odnosu na strategije za pronalaženje posla, gotovo polovina zaposlenih maturanata je kao uspješnu strategiju pronalaženja

posla navela privatne odnose kao uspješnu strategiju za pronalaženje njihovog trenutnog posla, 17% izjavilo da su pronašli svoje

trenutno zaposlenje putem javnog oglasa, a još 17% je izjavilo da su kontaktirali firme na sopstvenu inicijativu. Nasuprot tome,

najčešće strategije traženja posla koje navode nezaposleni maturanti: su javni oglasi (52%), traženje podrške od državnog zavoda

za zapošljavanje (50%) ili se oslanjaju na privatne odnose (38%) (vidi Grafikon 16).

Grafikon 16: Strategije traženja zaposlenja, zaposleni naspram nezaposlenih maturanata stručnih škola13

Ovi rezultati ukazuju na to da društveni kapital maturanata tehničkih i stručnih škola izgleda nije važna odrednica za pronalaženje

posla. Pored toga, imajući u vidu jasnu vezu između društvene pozadine maturanata stručnih škola i njihovog trenutnog statusa

zaposlenja (vidi poglavlje 2.1, Grafikon 11) i učestalo potvrđenu vezu između društveno-ekonomskog statusa i društvenog kapitala,

čini se vjerovatnim za pretpostaviti da nezaposleni maturanti rjeđe mogu da se oslanjaju na dobijanje podrške iz svog društvenog

okruženja.

Takođe, većina zaposlenih maturanata je navela da su njihove ocjene igrale važnu ulogu u pronalaženju posla (vidi poglavlje 3,

Grafikon 14). Kako nema dostupnih informacija o završnoj ocjeni anketiranih ispitanika, nije moguće utvrditi da li i u kojoj mjeri

pojedinačne razlike u učinku utiču na uspjeh u pronalaženju posla.

13 Napomena: nezaposleni maturanti su dobili pitanje sa mogućnosti višestrukog odgovora („Na koji način ražite posao?“), dok su zaposleni maturanti naveli strategiju tražen-ja koja im je zaista pomogla da pronađu aktuelni posao.

3

5

4

6

10

34

17

6

11

39

18

24

18

19

25

19

16

19

28

17

25

39

52

36

9

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Odgovarajuće kvalifikacije

Reputacija srednje stručne škole

Ocjene

Nedostatak zaposlenih u profesiji

Društvene i lične kompetencije

Ne znam Nebitno malo bitno donekle bitno veoma bitno

66

19

22

22

12

59

0 20 40 60 80 100

Zaposleni maturanti

Nezaposleni maturanti

Procenat

< 3 mjeseci 3-9 mjeseci > 9 mjeseci

17

52

17 19

7 6

48

38

3

50

3

0

10

20

30

40

50

60

Zaposleni ispitanici Nezaposleni ispitanici

Proc

enat

Javni oglasi

Direktno kontaktiranje firmi

Kontakti tokom praktičnenastave

Kontaktirani od strane kompanije

Lična poznanstva

Državni zavod za zapošljavanje


IV. Sažetak glavnih rezultata i preporuke

Ova studija služi za unapređenje obezbjeđivanja tehničkih stručnih veština i obrazovnog razvoja u Bosni i Hercegovini, kao i

obezbjeđivanje preliminarnih istraživanja kreatorima politika za razvoj kapaciteta institucija stručnog obrazovanja u zemlji. Ova

studija je takođe korisna za međunarodne organizacije i razvojne agencije, jer pruža uvid u percipirani kvalitet obuke koju pružaju

programi stručnog obrazovanja u BiH, kao i to da li su vještine koje maturanti steknu relevantne za trenutne zahtjeve tržišta rada.

Rezultati takođe ilustruju moguće postojanje neusklađenosti između vještina koje maturanti poseduju i područja raspoloživog

rada, dok mnogi zaposleni maturanti tvrde da ne rade na polju svog obrazovanja. Ovo dalje ukazuje na to da nastavni plan i

program koji se nudi studentima u ustanovama stručnog obrazovanja možda nije usklađen sa zahtjevima tržišta rada.

Rezultati ove Studije o Praćenju zasnovani su na kvantitativnim podacima prikupljenim iz odabranih 5 opština, i kvalitativnim

informacijama koje su generisane iz telefonskih razgovora sa maturantima iz 10 tehničkih i stručnih škola. Ovi rezultati su

obuhvatili i kvantitativne i kvalitativne podatke. Očekuje se da će ovo poglavlje o rezultatima pružiti uvid u trenutni status

zaposlenja intervjuisanih maturanata, kao i strategiju traženja posla, kvalitet Praktične Nastave koju su dobili, kao i njihovo

zadovoljstvo kvalitetom nastave i uslovima u tehničkim i stručnim školama koje su pohađali.

Rezultati ove studije o praćenju u ovom poglavlju su organizovani u sljedećim tematskim sekcijama:

a) Srednja Tehnička i Stručna škola

b) Status zaposlenja maturanata godinu dana nakon mature

c) Status zaposlenih maturanata

d) Strategije traženja zaposlenja zaposlenih i nezaposlenih maturanata

Na osnovu rezultata predstavljenih u ovim sekcijama, prezentujemo sažetak glavnih rezultata.

a) Srednja Tehnička i Stručna škola

Kako su pokazale analize iz poglavlja III.1, mnoge - ali ni u kojem slučaju sve srednje stručne škole u Bosni i Hercegovini nude

praktičnu nastavu kao dio stručnog obrazovanja. Zbog činjenice da je samo 39% intervjuisanih maturanata bilo uključeno u

redovnu praktičnu nastavu u preduzeću, jasno navodi da je saradnja između srednjih stručnih škola i firmi na niskom nivou.

Budući da je većina tehničkih i stručnih škola u BiH veoma slabo opremljena kada je u pitanju alat i oprema za učenje, sasvim

je jasno da većina maturanata nema dovoljno stručne obuke i stoga nije pogodna za tržište rada. Zbog toga poslodavci moraju

dodatno obučavati maturante kad ih zapošljavaju, što je i skupo i oduzima vrijeme.

Odgovori maturanata tehničkih i stručnih škola su takođe ukazali na to da učešće u praktičnoj nastavi doprinosi razvoju

kompetencija - posebno u razvoju praktičnih vještina. Stoga se može smatrati da praktična nastava doprinosi kvaliteti stručnog

obrazovanja.

Uopšteno gledano, odgovori maturanata tehničkih i stručnih škola ipak ukazuju na značajne slabosti u pogledu količine i kvaliteta

praktične obuke, kao i opreme i materijala koje pružaju tehničke i stručne škole. 67% anketiranih je izjavilo da obuka iz praktičnih

vještina nedostaje u značajnoj mjeri. Zbog nedostatka sredstava, većina tehničkih i stručnih škola je veoma slabo opremljena

i njihove radionice nemaju potrebne alate, opremu ili materijale za obuku kako bi obučavali svoje učenike i pružili im praktične

vještine. Zbog toga se veliki dio njihovog obrazovanja svodi pretjerano na teoriju.

Neusaglašenost u broju učenika muškog i ženskog pola je izuzetno vidljiva. Statistički podaci pokazuju da je za školsku 2016/17

godinu u tehničkim školama bilo 50% učenica, dok je u stručnim školama procenat manji i do 29%. Mali procenat učenica u

stručnim školama može da se zasniva na percepciji da su ove profesije fizički zahtjevne i stoga nisu pogodne za žene.

b) Status zaposlenja maturanata godinu nakon mature

Rezultati u poglavlju III.2 pokazuju da je stopa nezaposlenosti među maturantima tehničkih i stručnih škola godinu dana nakon

mature od 33% znatno ispod nacionalne stope nezaposlenosti mladih, što je za 2017. godinu prijavila Nacionalna agencija za

statistiku za 45.8%14. Ostaje da se vidi, da li će više maturanata stručnih škola naći zaposlenje nakon više od godinu dana nakon

što završe stručno obrazovanje, kao i da li su perspektive tržišta rada za maturante stručnih škola lošije nego za druge dijelove

populacije. Ovo se može identifikovati praćenjem maturanata koji su učestvovali u ovoj Studiji o Praćenju.

Od 31% maturanata koji ne traže posao, 94% nastavilo je da studiraju uglavnom u svojoj struci. Svi ovi maturanti su završili

tehničke škole, tj. imaju četvrti stepen tehničkog stručnog obrazovanja. Prema zakonima o srednjem obrazovanju u BiH, učenici

sa trećim stepenom ne mogu nastaviti studirati, ukoliko ne dobiju dodatno obrazovanje u odgovarajućoj srednjoj školi. Ovo se

ne dešava vrlo često, jer učenici koji su se upisali u stručne škole za treće-stepeno obrazovanje obično planiraju nastaviti raditi

nakon mature.

c) Status zaposlenih maturanata

Nadalje, rezultati u poglavlju III.3 pokazuju da su poslodavci gotovo u potpunosti privatna preduzeća (93%). To su uglavnom mala

i srednja preduzeća (6 - 50 zaposlenih). Ovo je za očekivati, jer mala i srednja preduzeća u BiH15 daju najveći doprinos stvaranju

radnih mjesta i inkluzivnom ekonomskom rastu, učestvujući sa preko 60% u ukupnom zapošljavanju i proizvodeći preko 60%

BDP-a16. Nema raspoloživih informacija o tome zašto javna preduzeća naizgled ne nude mogućnosti zapošljavanja za maturante

tehničkih i stručnih škola. Procenat samozaposlenja od 3% se može smatrati očekivanim, jer u toj dobi bez stvarnog praktičnog

iskustva u vođenju posla malo je vjerovatno da maturant može da vodi uspješan posao. Međutim, uzimajući u obzir kontekst

zemlje, djeluje da se isplati tražiti pouzdane informacije. Jedno od vjerodostojnih objašnjenja bilo bi da je većina industrije BiH

privatizovana i da iz tog razloga profesije koje pružaju stručne škole odgovaraju samo potrebama privatnih preduzeća. Postoji

samo nekoliko državnih preduzeća, poput željeznice, elektroprivrede i vodovoda kojima su potrebni stručni profili zanimanja, dok

većina institucija u javnom ili državnom vlasništvu uglavnom zahtijeva visoku stručnu spremu kao uslov za zaposlenje.

Iako 57% intervjuisanih maturanata u BiH u prosjeku zarađuje 878 KM, što se može smatrati srazmjerno niskim; činjenica je da

su za isto radno mjesto u drugim dijelovima Evrope zarade značajno veće, što ih može motivisati da emigriraju. Ovo se naročito

14 http://www.bhas.ba/15 https://europa.ba/wp-content/uploads/2017/05/SMEs-Factsheet-Eng.pdf16 https://en.wikipedia.org/wiki/Economy_of_Bosnia_and_Herzegovina


dalo primijetiti prilikom intervjua, kada maturanti nisu bili dostupni na telefon, a anketari bi saznali od roditelja da su emirgirali u

potrazi za poslom.

S obzirom na to da samo 51% ima poslove koji odgovaraju njihovoj kvalifikaciji naglašava činjenicu da postoji jaz između

obrazovnog sistema i industrije, očigledno zato što se radna snaga proizvodi u određenim profesijama kao suficit, ne odgovara

potrebama industrije, a s druge strane postoji manjak u određenim profesijama. Veća fleksibilnost tehničkih i stručnih škola

prilikom prilagođavanja postojećih nastavnih programa i uvođenja novih profesija orijentisanih na tržište rada, moglo bi da

zaustavi ovaj očigledni jaz.

d) Strategije traženja zaposlenja kod zaposlenih i nezaposlenih maturanata

Rezultati u poglavlju III.4 ukazuju na to da se uspješnost u pronalaženju posla ogleda relativno brzo nakon završetka školovanja u

tehničkoj i stručnoj školi. Nadalje, s obzirom da je 48% anketiranih maturanata izjavilo da odnosi igraju važnu ulogu u pronalasku

posla, rezultati ukazuju na to da ne mogu svi maturanti računati na tu vrstu društvenog kapitala, jer je više od 50% nezaposlenih

maturanata pokušalo da pronađe zaposlenje putem javnih oglasa ili Državnog Zavoda za Zapošljavanje. Stoga, društvena

pozadina maturanata tehničkih i stručnih škola izgleda da igra ulogu, ne samo u pogledu odluke o tome da li nastaviti studiranje,

ili se odlučiti na ulazak u tržište rada, već i u pogledu mogućnosti za pronalaženje zaposlenja stoga nisu podjednako raspoređeni.

Međutim, s obzirom na to da nema dostupnih informacija o završnim razredima maturanata stručnih škola, nije moguće utvrditi

u kojoj meri pojedinačne razlike u učinku utiču na perspektivu zapošljavanja i stoga, gore navedeno tumačenje treba pažljivo

tretirati.

Preporuke

- Zbog ograničene veličine uzorka ove Studije o Praćenju, preporučuje se povećanje broja tehničkih i stručnih škola,

a time i broj maturanata za buduće Studije o Praćenju. Također je važna i šira geografska pokrivenost Studije o

Praćenju.

- Studije tržišta rada treba provoditi na periodičan način kako bi se identifikovale promjene u potrebama na

tržištu rada. Shodno tome, preporučuje se razmatranje i modernizacija nastavnih planova i programa stručnog

obrazovanja, kako bi se zadovoljile potrebe tržišta rada.

- Dodatno, za neophodne buduće Studije o Praćenju sa dovoljno velikom veličinom uzorka, čini se vrijednim istražiti

varijacije koje su posmatrane među anketiranima iz različitih tehničkih i stručnih škola i profesija u pogledu

statusa zaposlenja u više detaljima. Buduće Studije o Praćenju treba sprovesti u širem razmjeru uključujući

stručne škole sa različitih geografskih područja u BiH.

- Trebalo bi ojačati vezu između tehničkih i stručnih škola i industrije ili poslodavaca, tako da programi stručnog

obrazovanja budu ažurni u skladu sa zahtjevima poslodavaca za kadrovima.

- Pobrinuti se da se sprovodi efikasno praćenje kako bi se osiguralo da se nastavni plan i program u potpunosti

realizuje. Naročito osigurati adekvatne praktične mogućnosti za učenike, kao što je predviđeno u nekim nastavnim

planovima i programima. Ustanovljeno je da to posebno nedostaje u firmama.

- Kako bi pripremili učenike za stručno usavršavanje u firmama, preporučuje se da se tehničke i stručne škole u BiH

opreme sa osnovnim alatima za učenje i opremom kako bi ih pripremili za praktično obrazovanje u firmama.

- Preporučuje se godišnja obuka za nastavnike u tehničkim i stručnim školama, naročito u tehničkim i stručnim

predmetima, kako bi držali korak s najnovijim tehnologijama.

- Preporučuje se karijerno vođenje za završne razrede u Osnovnoj školi. Iako je već uobičajeno da tehničke i stručne

škole posjećuju Osnovne škole kako bi upoznale učenike sa stručnim obrazovanjem, od velikog je značaja da firme

aktivno učestvuju u ovom procesu i u saradnji sa tehničkim i stručnim školama.

IZVJEŠTAJ O STUDIJI PRAĆENJA 2018 29

AneksiGrafikon 17:Procjena razvoja vještina u stručnoj školi od strane praktične nastave

*značajan odnos među učešćem u praktičnoj nastavi i procjeni stručnog obrazovanja (p<0.001)

Grafikon 18: Procjena nedostataka praktične nastave u stručnom obrazovanju

*značajan odnos među učešćem u praktičnoj nastavi i procjeni nedostataka u stručnom obrazovanju (p<0.001)

8%

16%

14%

32%

37%

32%

40%

19%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

da

ne

Prak

tična

nas

tava

Praktične vještine*

Ne znam

Nebitno

Malo bitno

Donekle bitno

Veoma bitno

6%

19%

6%

11%

17%

12%

42%

38%

29%

21%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

yes

ne

Prak

tična

nas

tava

Društvene i lične kompetencije*

Ne znam

Nebitno

Malo bitno

Donekle bitno

Veoma bitno

1%

3%

25%

9%

23%

7%

24%

18%

27%

64%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

da

ne

Prak

tična

nas

tava

Nedostatak praktičnih vještina*

Ne znam

Nebitno

Malo bitno

Donekle bitno

Veoma bitno

2%

3%

57%

30%

25%

42%

15%

23%

1%

3%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

da

ne

Prak

tična

nas

tava

Nedostatak teorijskog znanja*

Ne znam

Nebitno

Malo bitno

Donekle bitno

Veoma bitno

7%

7%

25%

8%

18%

11%

25%

16%

26%

58%

0% 20% 40% 60% 80% 100%

da

ne

Prak

tična

nas

tava

Nedostatak opreme i materijala za obuku*

Ne znam

Nebitno

Malo bitno

Donekle bitno

Veoma bitno

30 31

Tabela 19: Sastav uzorak po stručnim školama i zanimanjima

Regija Grad Škole Zanimanja Frekvencije Ukupno% od

ukupno

Fede

raci

ja B

osne

i He

rceg

ovin

e

MostarSrednja ugostiteljsko-

turistička škola

Mostar

Hotelijersko-turistički

tehničar 15

39 13,3Konobar 16

Kuhar 8

Srednja strojarska

škola F.V. Mostar

Računalni tehničar u

strojarstvu

7

32 10,9Web dizajner 18

Tehničar za mehatroniku 7

Srednja mašinsko-

saobraćajna škola

Mostar

Mašinski tehničar

za kompjutersko

konstruisanje

6

30 10,2

Tehničar za mehatroniku 7

Tehničar drumskog

saobraćaja

9

Automehaničar 4

Vozač motornih vozila 3

Tehničar za mehatroniku

za vozila

1

Srednja ekonomsko

i ugostiteljsko-

turistička škola

Mostar

Kuhar 3

3 1,0

Goražde

Srednja tehnička

škola H.H. Goražde

Hemijski tehničar 2

21 7,1Arhitektonski tehničar 9

Elekrotehničar 10

Srednja stručna škola

D.B. Goražde

Elektroničar mehaničar6

20 6,8Krojač 6

Obrađivač gume i plastike 8

Srednja mješovita

škola E.P Goražde

Poljoprivredni tehničar8 8 2,7

Sarajevo

Srednja mašinska

tehnička škola

Sarajevo

Mašinski tehničar za

kompjutersko upravljanje

mašinama

12

12 4,1

Međuzbir 165 56,1

REPU

BLIK

A SR

PSKA

Gradiška

Srednja tehnička

škola Gradiška

Mašinski tehničar 13

76 25,9

Tehničar računarstva 19

Tehničar za obradu drveta 20

Automehaničar 2

Mehaničar grejne i

rashladne tehnike12

Bravar 2

Varilac 8

Prijedor

Srednja mašinska

škola Prijedor

Tehničar drumskog

saobraćaja

17

53 18,0Mašinski tehničar 5

Mehaničar rashladne i

grijne tehnike 15

Varilac 16

Međuzbir 129 43,9

Ukupno 294 100,0

IZVJEŠTAJ O STUDIJI PRAĆENJA 2018MATURANTI TEHNIČKIH I STRUČNIH ŠKOLA U BiH


1

3 Koji je najviši stepen obrazovanja Vaših roditelja (otac i majka)? Otac Majka

1 @ @ Bez ikakvog obrazovanja

2 @ @ Nepotpuno osnovno obrazovanje

3 @ @ Osnovna škola

4 @ @

Srednja škola: I Srednja stručna škola II Tehničke i srodne škole III Gimnazija IV Umjetnička škola V Vjerska škola

5 @ @ VŠS - Viša škola (Bachelor/Baccalaureat – prvi ciklus visokog obrazovanja)

6 @ @ VSS - Visoka škola (Fakultet osnovne studije i Master – drugi ciklus visokog obrazovanja)

7 @ @ Magisterij (Magistar nauka)

8 @ @ Doktorat (Doktor nauka)

9 @ @ Ne znam

C TRAŽENJE POSLA I ZAPOSLENJE

4 Da li ste zaposleni?

1 @ Da → Molim Vas pređite na pitanje br. 9

2 @ Ne → Molim Vas pređite na pitanje br. 5

Samo za nezaposlene osobe 5 Ako niste zaposleni koji odgovor opisuje Vaše trenutno stanje?(Mogućnost više odgovora)

1 @

Nastavljam studirati (navedite zanimanje / mjesto studiranja): ................................................................................................................................................... → Molim Vas pređite na pitanje br. 24

2 @ Brinem se o porodici i/ili djeci → Molim Vas pređite na pitanje br. 24

3 @ Trenutno stažiram → Molim Vas pređite na pitanje br. 24

4 @ Tražim zaposlenje → Molim Vas pređite na pitanje br. 6

5 @ Ostalo ........................................................................................................................................................................... (molim Vas specificirajte)

6 Koliko dugo već tražite zaposlenje?

@@ Mjeseci

Poštovani(a), Ministarstvo prosvjete i kulture XXXXXX u saradnji sa Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH u okviru projekta "Stručno obrazovanje" ima namjeru da unaprijedi sistem srednjeg stručnog obrazovanja u Bosni i Hercegovini sa opštim ciljem omogućavanja maturantima srednjih stručnih škola pronalazak adekvatnog zaposlenja na domaćem tržištu rada. Ovo istraživanje ima za cilj prikupljanje podataka o Vašem školovanju u srednjoj stručnoj školi i trenutnom statusu zaposlenja nakon maturiranja kako bi se izvršila procjena sistema srednjeg stručnog obrazovanja, stanja na tržištu rada kao i potrebe za poboljšanjem ili promjenama. Dobijeni podaci će se koristiti samo u tu svrhu. Vaši odgovori su dobrovoljni i povjerljivi. Odgovori neće biti pojedinčno objavljivanji. Svi odgovori će biti sastavljeni i grupno analizirani. Veoma cijenimo vaš odziv kao važan doprinos razvoju zemlje. HVALA VAM NA UČEŠĆU!

A OPŠTI PODACI

1 Prezime i ime:

2 Datum rođenja:

3 Mjesto rođenja:

4 Kontakt telefon:

5 Naziv i mjesto srednje stručne škole koju ste

završili:

6 Zanimanje:

B DRUŠTVENO - BIOGRAFSKI PODACI

1 Pol

1 @ Ženski

2 @ Muški

2 Bračni status?

1 @ Neoženjen/Neudata

2 @ Oženjen/Udata

A OPŠTI PODACI

B DRUŠTVENO - BIOGRAFSKI PODACI

C TRAŽENJE POSLA I ZAPOSLENJE


2

7 Kako tražite zaposlenje (mogućnost više odgovora)?

1 @ Javni oglasi (npr. internet, novine, radio, TV, oglasne table, itd.)

2 @ Direktno kontaktiram firme

3 @ Kontaktirao sam privatnu agenciju za zapošljavanje

4 @ Preko poznanstva (npr. roditelji, rodbina, prijatelji)

5 @ Preko zavoda za zapošljavanje

6 @ Ostalo, molim Vas specificirajte: ……………………………………………………………………………………………….

8 Na kakva radna mjesta ste aplicirali (mogućnost više odgovora)?

1 @ Radna mjesta vezana za moju profesiju

2 @ Radna mjesta nevezana za moju profesiju

→ Molim Vas pređite na pitanje br. 24

Samo za zaposlene osobe

9 Da li je ovo Vaše prvo zaposlenje odkad ste maturirali?

1 @ Da

2 @ Ne. Molim Vas navedite tačan broj poslodavaca za koje ste radili nakon maturiranja: ………………………………………………………………………………………….

10 Koliko dugo ste tražili svoje prvo zaposlenje?

@@ Mjeseci

11 Koliko dugo radite na trenutnom radnom mjestu?

@@ Mjeseci

12 Ko je Vaš poslodavac?

1 @ Javno/državno preduzeće (Vodovod, Elektrodistribucija, Željeznica, itd.)

2 @ Privatno preduzeće

3 @ Samozaposlen/a

4 @ Javna/državna ustanova (Ministarstvo, opština, škola, policija, itd.)

5 @ Nevladina organizacija (NVO)

3

6 @ Ostalo, molim Vas specificirajte: .................................................................................................................................

13 U kojem gradu radite?

1 Naziv grada:………………………………

2 @ U inostranstvu, molim Vas odredite tačno gdje država I grad: ……………………………………………………………………….

14 Na koji način ste našli svoje trenutno zaposlenje? (mogućnost više odgovora)

1 @ Javni oglasi (npr. internet, novine, radio, TV, oglasne table, itd.)

2 @ Direktno sam kontaktirao preduzeće

3 @ Uspostavio sam kontakt prilikom prakse u preduzeću

5 @ Preduzeće je mene kontaktiralo

6 @ Kontaktirao sam privatnu agenciju za zapošljavanje

7 @ Preko poznanstva (npr. roditelji, rodbina, prijatelji, mentor u preduzeću)

8 @ Preko zavoda za zapošljavanje

9 @ Pokrenuo sam svoj vlastiti posao

10 @ Ostalo, molim Vas specificirajte: ……………………………………………………………………………………

15 Koji je dnevni broj radnih sati na Vašem radnom mjestu?

1 Dnevni broj radnih sati

16 Koji je sedmični broj radnih sati na Vašem radnom mjestu?

1 Sedmični broj radnih sati

17 Koji je broj zaposlenih u preduzeću / ustanovi / organizaciji u kojoj radite?

1 @ Samo ja

2 @ Manje od 6 zaposlenih

3 @ 6-10 zaposlenih

4 @ 11-50 zaposlenih

5 @ Preko 50 zaposlenih

18 Kolika je Vaša mjesečna (neto) plata (KM)?

1 @ Ispod 500 KM

@ 500-1000 KM

2 @ 1001-1500 KM

3 @ 1501-2000 KM


5

D KVALITET OBRAZOVANjA U SREDNJOJ STRUČNOJ ŠKOLI

24 U kojoj mjeri Vam je pomoglo obrazovanje u srednjoj stručnoj školi da razvijete slijedeće kompetencije?

Uopšte mi

nije pomoglo

Malo mi je pomoglo

Donekle mi je pomoglo

Puno mi je pomoglo Ne znam

1 2 3 4 5

a @ @ @ @ @ Praktične vještine

b @ @ @ @ @ Teoretsko znanje

c @ @ @ @ @ Preduzetničke vještine / priprema za samozaposlenje

d @ @ @ @ @ Društvene i lične kompetencije

e @ @ @ @ @ Ostalo, molim Vas specificirajte: ……………………………..

25 Da li ste imali praktičnu nastavu u preduzeću tokom Vašeg školovanja u srednjoj stručnoj školi?

a @ Da → Molim Vas pređite na pitanje br. 26

b @ Ne → Molim Vas pređite na pitanje br. 28

26 Kakvu vrstu praktične nastave ste imali u preduzeću?

a @ Ferijalna praksa u preduzeću

b @ Redovna praktična nastava u preduzeću tokom školske godine

c @ Posjeta preduzeću prije i/ili poslije školovanja u srednjoj stručnoj školi

27 U kojoj mjeri Vam je praktična nastava u preduzeću pomogla da razvijete slijedeće kompetencije?

Uopšte mi nije

pomogla

Malo mi je pomogla

Donekle mi je pomogla

Puno mi je pomogla

Ne znam

1 2 3 4 5

a @ @ @ @ @ Praktične vještine

b @ @ @ @ @ Društvene I lične kompetencije

c @ @ @ @ @ Ostalo, molim Vas specificirajte: ……………………………………..

D KVALITET OBRAZOVANjA U SREDNJOJ STRUČNOJ ŠKOLI

4

4 @ Preko 2000 KM

5 @ Ne želi da se izjasni (nemojte postaviti to pitanje!)

19 Da li je Vaše radno mjesto povezano sa Vašom profesijom?

1 @ Da

2 @ Ne

Samo za zaposlene osobe kod poslodavca

20 Da li ste imali neku vrstu stručnog usavršavanja odkad ste počeli raditi za ovo

preduzeće/ustanovu/organizaciju?

1 @ Da → Molim Vas pređite na pitanje br. 21

2 @ Ne → Molim Vas pređite na pitanje br. 22

21 Ako je Vaš odgovor bio “Da”, molim Vas navedite dužinu trajanja stručnog usavršavanja

1 @ < 1 mjesca

2 @ 1-3 mjeseca

3 @ > 3 mjeseca

22 Po Vašem mišljenju, koliko su bitni bili slijedeći aspekti za Vaše zaposlenje?

Nebitno Malo bitno Donekle bitno Veoma bitno Ne znam

1 2 3 4 5

a @ @ @ @ @ Odgovarajuća profesionalna kvalifikacija

b @ @ @ @ @ Reputacija srednje stručne škole koju sam završio

c @ @ @ @ @ Ocjene u mojoj diplomi

d @ @ @ @ @ Deficitaran broj radnika u mojoj struci

e @ @ @ @ @ Društvene i lične kompetencije

f @ @ @ @ @ Ostalo, molim Vas specificirajte: ……………………………

Samo za samozaposlene osobe

23 Zašto ste pokrenuli svoj vlastiti posao?

1 @ To je uvijek bila moja želja

2 @ Naslijedio sam posao

3 @ Nisam mogao naći zaposlenje na tržištu rada

4 @ Ostalo: ......................................................................................................................................................................... (molim Vas specificirajte)


6

28 Po Vašem mišljenju šta je nedostajalo prilikom Vašeg školovanja u srednjoj stručnoj školi i u kojoj mjeri? (mogućnost više odgovora)?

Uopšte nije nedostajalo

Malo je nedostajalo

Donekle je nedostajalo

Puno je nedostajalo

Ne znam

1 2 3 4 5 a @ @ @ @ @ Praktična nastava

b @ @ @ @ @ Prenošenje teoretskog znanja

c @ @ @ @ @ Način predavanje teoretske I praktične nastave

d @ @ @ @ @ Predanost nastavnika I profesora

e @ @ @ @ @ Oprema za praktičnu nastavu

f @ @ @ @ @ Ostalo:……………………………………………………….

HVALA VAM NA UČEŠĆU!

(Ovo nemojte izgovarati!) Vrijeme završetka intervjua:

Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH

Sjedište društva

Bonn i Eschborn, Savezna Republika Njemačka

Projekat „Stručno obrazovanje“

Splitska 7, 71 000 Sarajevo

Bosnia i Herzegovina

T + 387 33 223 785

F + 387 33 200 494

www.giz.de

U ime

Ministarstva za ekonomsku suradnju/saradnju i razvoj Savezne Republike Njemačke

Documents

MATURANTI TEHNIČKIH I STRUČNIH ŠKOLA U BiH Izvještaj o ... STUDY REPORT for BiH 2018 SR.pdf · • Maturanti Tehničkih škola (četvrti razred obrazovanja) • Maturanti Stručnih