Probleme të matjes së GDP- së

Në praktikë, në produktë të dhënat e GDP përdoren jovetem përdoren jo vetem për të matur se sa prodhohet poredhe për të matur mirëqeninen e banorëve të një vendi. Ekonomistët dhe polikikanët flasin sikur një rritje nga GDP real nënkupton që njerzitë janë më mire matrealisht. Por tëdhënat e GDP janë shumë large nga matja e saktë, si tëGDP ashtu edhe të mirëqenjes. Në mënyrë tëveqantë, ekzistojnë katër problem kryesore:

Shumë produkte maten jo saktë sepse nuk tregtohen nëtrege.Shembujë të veqantë janë shërbimetshtetërore, aktivitetet jo tregtare si, p.sh., puna vullnetaredhe aktivitetet që bëhen vetëm në shtëpi.

Llogaritja e saktë e përmirsimit të cilësisë së tëmirave është e veshtirë. Veqanërisht, kjo duketnë rastin e kompjuterave, cilësia e të cilaveështë permirësuar shumë, ndërsa çmimi i tyreka rënë me shpejtësi. Por kjo ka vend pothuajsepër të gjithë të miratsi, p.sh., automobilat, cilësia e të cilëvendryshonë gjatë gjithë kohës. Llogaritarët e tëardhurave kombëtare përpiqen të përshtasinpërmirsime e cilëis, por pë detyra nuk ështe e lehtë, veqanerishtë, kur janë duke shpikurprodukte modele të reja.

Disa aktivitete të matura duke ja shtuar GDP real, në faktë, përfaqsojnë përdorimin e burimeve për të shmanguar ose kufizuar ”tëkëqijat” si ,p.sh. krimi ose rreziqet për siguriminkombëtar.

Llogarit nuk marrin parasysh ndotjen dhedegramimin të ambientit.

Ky problem është i rënësishëm, veqanerisht, në vendë nëzhvillim. Përshembullë, një studim përIndonezinë protendon se llogaritja siqëduhet e degradimit të ambientit reduktonritmin vjetor të rritjes së ekonomis nëvitin e fundit me 3-4%.

Një nga konceptet kryesore makroekonomikeështë koncepti i produktit të përgjithshëm, sitreguesi me sintetik i aktivitetit ekonomik.

Duke u nisur nga niveli i produktit tëpërgjithshem, mund të gjykojme për gjendjen e ekonomis në tërsi dhe për dinamiken e saj. Duke pasur parasysh faktorët që ndikojnë në nivelin e produktit të përgjithshëm, behet i mundur edheevidencimii i problemeve kryesore ekonomike qëpërballon një vend në një periudhe të caktuar sidhe i shkallës së acarimit të tyre.

Rëndesia e matjes së produktit tëpërgjithshëm dhe problemi i agregimit

Por mos harroni se:

Treguesi i produktit të përgjithshem jepnjë bazë objektive si për vlersimin e politikave të përshtatsheme përpërballimin e problemeve të ndryshmeekonomike tërsor, por edhe të kuptojmefunksionimin e ekonomisë.

Llogaritja e produktit të përgjithshëm për njëvendi ndesh në problemin e agregatimit, domethënje të përfshirjes së produktit të tëgjithë firmave në një tregues të vetëm. Kyproblem ka disa dimensione. Së pari, ailidhet me nevojen e përdorimit të një njësietë vetme, të përbashkët matjeje, përballnjësive të ndryshme natyrore të matjes sëproduktit të degëve të veqanta të aktivitetekonomik. Si njësi e përbashket matjejepërdoret paraja.

Vlera e produktit të përgjithshëmparaqitet si shumë e çmimeve të mallravetë ndryshme të shumëzuara me sasitpërkatëse. Së dyti, përdorimi i parasë simas e vlerës se produktit të përgjithshëmkushte zon lindjen e një problemi tjeter: në qoftë së, përshembull, një rritjeçmimesh, a munde të themi se u rrit edheprodukti i përgjithshëm? Në termanominale po, por jo në terma reale.

Për dinamikën e produktit të përgjithshemmund të gjykojmë vetëm në terma reale. Së treti agregatet në vetvete fshehingjendjen e elementeve përbërës të tyre; ata nuk janë vetmjaftushem për njëanalize të gjithëanëshme tëjetesës, përderisa nuk kemi gjykuar mëparë për shpërndarjen e këtij produkti.

Mënyrat e matjes së produktit tëpërgjithshem dhe treguesit përkatës

Në parim, vlera e produktit tëpërgjithshëm mundet të matet në tri mënyra:

Mënyra e prodhimit,

Mënyra e shpenzimeve dhe

Mënyra e të ardhurave.

Mënyra e prodhimit

Sipas kesaj mënyrë, produkti i pergjithshëm llogaritet duke mbledhurvlerën e të gjithë produkteve dheshërbimeve përfundimtare të prodhuaranë vend.

Treguesi i llogaritur me këtë mënyrëquhet Produkti Kombëtar. Gjatëpërdorimit të kesaj metode duhet tëmbahen parasysh dy momente kryesore.

Së pari, është e rëndësishme që nëtreguesin e produktit të përgjithshëm tëpërfshihen e të gjitha mallrat dheshërbimet përfundimtare, pavarsisht ngadestinacioni i tyre, domethën pavarsishtnga fakti nëse u shitënkonsumatoreve, qeverisë, eksportohenapo u shiten firmave te tjera si kapital.

Së dyti, është e rëndësishme që në këtëtregues të përfshihen vetem mallrat dheshërbimet përfundimtare.

Mallrat dhe shërbimet e ndërmjetme, domëthën mallrat dheshërbimet që përdorën si inpute përprodhimin e mallrave dhe shërbimevetjera, duhen përjashtuar për të evituarpërsëritjet. Po marrim një shembull. Supozojme se e gjithë ekonomia përbëhetnga në fabrike bukë.

Për prodhimin e bukës përdoret si lëndë e parë mielli, ndërsa për prodhimin e miellit, gruri. Sipas përcaktimit tëmësipërm, në vlerën e produktit tëpërgjithshëm do të përfshihet vetëm vlera e bukes si produkt përfundimtar dhe jo vlera e miellit apo e grurit.

Për llogaritjen e produktit kombetarmund të përdorën dy metoda, metoda e transaksionit të fundit dhe metoda e vlerës së shtuar. Po vazhdojme me shembullin tonë.

Tabela për llogaritjen e vleres sëproduktit kombëtare

Stadet e prodhimit Vlera e transaksionit

(ne EURO per cdo 100

kg buke)

Vlera e shtuar(ne EURO

per cdo 100 kg buke)

Fermerët e grurit ia shesin

grurin fabrikes së miellit

1000 1000

Fabrikanti i miellit e kthen

grurin në miell dhe ia shet

atë prodhuesit e bukës

2100 1100

Prodhuesi i bukes ua shet

buken e prodhuar

konsunatoreve

4000 1900

I gjithë procesi i prodhimit 7100 4000

Sipas metodes së parë, në produktinkombetar përfshihet vetëm vlera e transaksionit të fundit. Domethen4.000Euro për 100kg bukë.Vlera e përgjithshme e transaksioneve është7.100Euro. Diferenca prej 3 100 Euro është vlera e përsëritur nga një stad tektjetri, ose vlera e produkteve tëndërmejtme, prandaj dhe përjashtohetnga llogaritja.

Përdorimi i kësaj menyrë shoqërohet me disa veshtirësi.

Para se gjithash, na duhet të sigurohemipër stadin e fundit të përpunimit të çdoprodukti.

Në shembullin tonë, jo i gjithë miellishkon për prodhimin e bukes. Një pjesë e konsiderushme e tij konsumohetdrejtpërdrejt nga familjarët për produktetë ndryshme kuzhine. Në këtë rast do tëduhej që mielli të konsiderohej si produktpërfundimtare.

Këtu qëndron vështirësia. Është shumë e mundur që një pjesë e miellit të prodhuar, që nuk kalon në stadin përfundimtar tëpërpunimit,të mos llogaritet në produktinkombëtar.

Kjo mundësi lidhet me shumëllojshmërinëe lëndëve të para dhe matrealeve tëpërdorura si dhe me shumëllojshmërin e qëllimeve të përdorimit të tyre.

Nje vështërsi e tillë kapërcehet në qoftë sëpërdoret mënyra e dytë, ajo e vlërës sështuar. Në çdo stad llogaritet jo vlera e plotee transaksionit, por vetem vlera që ky stadshton realisht në vleren e produktitkombëtar.

Përshembull, në stadin e dytë vlera e transaksionit është 2100Euro, ndërsa vlera e shtuar eshte 1100Euro.

Shuma e përgjithshme e vlerës së shtuarështë e barabart me vlerën e transaksionit tëfundit.

E=C+I+G+NX

Pra, të dy metodat japin të njejtin rezulltat. Mënyra e shpenzimeve. Sipas kesajmënyre,vlera e produktit të përgjithshëmllogaritet duke mbledhut të gjitha shpenzimete subjekteve te ndryshme per blerjen e mallrave dhe sherbimeve përfundimtare.

Përfitohet kështu treguesi i ShpenzimeveKombëtare, që përfaqëson shumën e konsumit të mallrave dhe shërbimeve tëprodhuara në vend, investimeveprivate, shpenzimeve qeveritare dheeksporteve neto:

Ku:

E- përfaqësonë Shpenzimet Kombetare,

C-konsumin,

I-investimet private,

G-shpenzimet qeveritare,

NX-eksportin neto.

E=C+I+G+NX

Konsumi përfaqëson shpenzimet e konsumatoreve,domethënë të familjeve dheindivideve,për mallëra dhe sherbime prej tëcilave nxiret dobi në periudhenkorrente, përfshire këtu mallrat e përdorimitafatëshkurtër dhe mallra të përdorimitafategjatë.

Me konceptin e konsumit është lidhur edhekoncepti i kursimit, i cili përfaqson pjesën e të ardhurave të disponushme, për atëardhurave personale që mbeten pas pagimittë taksave personale, që nuk shpenzohet nëperiudhën korrente, domëthën nukshpenzohet për konsum.

-Investimet përfaqësojnë shpenzimet qëbëjnë për blerjen e mallrave kapital, përatë mallrave që perdoren per prodhimin e mallrave dhe sherbimeve te tjera.

-Shpenzimet qeveritare përfshijnë tëgjitha shpenzimet që bën qeveria, si përmallra konsumi ashtu dhe përinvestime, përjashtuar pagesattransferuse ndaj individeve dhe pagesat e interesit per borxhin shtetëror, përderisaato nuk përfaqësojnë pagesa për blerjemallrash e shërbimesh.

-Eksporti neto përfaqëson diferencenmidis vleres së eksporteve dhe vleres sëimporteve gjatë periudhës përkatëse.

Ne të gjitha rastet, pavarësisht nga lloji i shpenzimeve, bëhet fjalë për blerjenvetëm të mallrave dhe shërbimevepërfundimtare.

Gjatë përdorimit të mënyrës sëshpenzimeve duhet mbajtur parasyshedhe një moment tjeter i rëndësishem. Firmat mund të kenë gjendje mallëra tëprodhuara por ende të pashitura

Me mënyrën e prodhimit vlera e ketyremallrave perfshihet drejperdrejt ne vlerene produktit të përgjithshëm. Më mënyrëne shpenzimeve kjo vlerë nuk mund tëllogaritet si pjesë e shpenzimeve tëfirmave për investime. E njejta gjë duhetthëne edhe për prodhimin në proces.

Mënyra e të ardhurave. Sipas kësajmënyre vlera e produktit të përgjithshëmllogaritet duke mbledhur të gjitha tëardhurat e të gjithë zoteruesve tëfaktoreve të prodhimit, të përdorur si përprodhimin e mallravepërfundimtare, ashtu edhe për prodhimine mallrave të ndërmjetme.

Treguesi i Të Ardhurave Kombetare

(i përdorur ku të në një kuptim të gjerë) i përfituarme këtë mënyrë përfshinë:

1) Kompensimin e punonjësve, domëthënë pagat, kontributet për sigurimetshoqerore, të ardhura të tjera nga puna, sitë ardhurat në natyre,etj.

2) Të ardhurat e firmeve joaksionare, domethen të ardhurat e firmave të pa korpuruara, të ardhurat e vetëpunësuarve, ku përfshihen të ardhurate fermerëve dhe të ardhurat e profesionisteve që ushtrojnë aktivitetprivat, etj.

3) Të ardhurat rentore tëindivideve, domethënë të ardhurat e pronarëve nga prona jobujqesore, ngashtëpit e banimit dhe nga prona bujqësore.

4) Fitimet korporative (para taksave) domethenë fitimin e pashpërndarë tëkorporatave, dividendet dhe taksat mbi fitimine korporatave.

5) Interesin neto , domëthenë diferencenmidis interesave që marrin individet ose firmatpër kapitalin e dhën hua dhe interesave që atopaguajnë përjashtuar interesat e paguara ngaqeveria dhe konsumatoret për borxhetpërkates, përderisa ato nuk lidhen me prodhimin e periudhes së shqyrtuar.

Taksat indirekte përbëjnë një element tëveçantë të të ardhurave të përgjithshme. Para së gjithash, ato nuk jane nje e ardhurfaktoriale, përderisa shkojne tek qeveria dheqeveria si rregull nuk konsiderohet prejfirmave si pjesë e kostos se tyre, pra edheçmimit të shitjes së mallrave të prodhuaraprej tyre.

Në këtë mënyrë ato do të reflektohen nëshpenzimet e agjenteve të ndryshëmekonomikë, domëthenë edhe në shpenzimete përgjithshme. Duke shtuar taksat indirektenë shumën e të ardhurave faktoriale bëhet e mundur që treguesin e shpenzimeve tëpërgjithshme.

Produkti Kombëtar=

Shpenzimet Kombëtare=

Të Ardhurat Kombëtare.

Përderisa me tri mënyrat matet i njëjtiagregat, vlera e produktit të përgjithshëmnë një periudhe (vit) të dhënë, duhet qëtreguesit përkatës të janë të barabartëmidis tyre, domethenë duhet që:

Produkti Kombëtar dhe mirëqeniaekonomike

Mirëqenia ekonomike përbën një ngaobjektivat dhe problemet kryesore te çdoshoqëria të bazuar ne ekonomine e tregut, për rrjedhojë edhe një nga konceptetkryesore të shkencës së ekonimiskit, dhe pozë nje vend gjithnjë e më të rëndësishëm nëkëtë shkence. A është treguesi i produktit tëpërgjithshem.

Para së gjithash një matje e saktë e mirëqenies ekonomike të një shoqërieekonomike të një shoqërie do të kërkontetë mbahej parasysh edhe shperndarja e produktit të përgjithshëm sipas grupevetë ndryshme shoqërore, e cila pa dyshimqë nuk shprehet në vet treguesin e GDP.

Mos te harrojme se:

Produkti i brendshëm bruto nominal oseGDP përfaqëson vlerën, të matur mëqmimet e tregut, të produktit të të miravedhe shërbimeve pëfundimtare qëprodhohen Brenda vendit.

Mos te harrojme se:

Produkti kombëtar bruto përfaqson vlerën e produktit të prodhuar nga faktorët e prodhimit që zotërohen nga banorët e njëvendi.

GNP ndryshon nga GDP edhe sepse disa tëmira prodhohen Brenda vendit me faktorëprodhimi që zotërohen nga të huajtë edhesepse qytetarët tanë marrin të ardhura ngajashtë, përshembull, zotërojnë aktive tëhuaja.

GDP real përfaqëon vlerën e produktit tëekonomis të matur me qmimet e një vitibazë.

Krahasimet nëper mjet GDP reale, qëmbështeten të gjitha në të njejtën bashkësicmimesh për vlersimin e produktit, sigurojënjë masë më të mire të ndryshimit tëproduktit fizik të ekonomisë se sa krahasimetnëpërmjet GDP nominal të cilat pasqyrojnëedhe inflacionin.

Mos te harrojme se:

Shpenzimi i GDP ndahet në konsum, investime, blerje shtetërore të të miravedhe shërbimeve dhe eksporte neto.

Ndarja midis konsumit dhe investimevenë llogarit e të ardhurave kombëtareështë deri diku arbitrare.

Mos te harrojme se:

Gurë, gurë bëhet mur!

Andaj, çdo ditë mësoni qënë ditë të provimit të

festoni!

Mos te harrojme se:

www.Biznesi.net