FaculteitRechtsgeleerdheidUniversiteitGent

Academiejaar2008‐09

PRIVACYINDEHULPVERLENINGENDEGEZONDHEIDSZORG

Masterproefvandeopleiding‘Masterinderechten’

Ingedienddoor

DeBackerPieter

Stamnummer:20056658Majorburgerlijkrechtenstrafrecht

Promotor:Prof.dr.G.VermeulenCommissaris:Prof.dr.T.Vanderbeken

Geenmasterproefgaatvoorbijzondereendankwoord.

Indeeersteplaatshadikmijnpromotor,ProfessorVermeulenwillenbedankenvoorde

ondersteuningendebeschikbaarheidgedurendedezetweejaar.Uwraadenopbouwendekritiekhebbenmijdoorheenditprocesenormopweggeholpen.

Ookeendankwoordnaarmijnoudersvoordesteunendebereidwilligheidomfinancieelteinvesterenineentweedeopleiding.

Graaghadikookmijndankbaarheidgetoondnaarmijnvriendendiemijhebbenbijgestaandoorheen

dezeopleiding.Inhetbijzondermijnstudiegenotendiemijblevensteunenenaanmoedigenopdecrucialemomententoendeslaagkanseneerdergeringdanwaarschijnlijkleken.

AlslaatsteookmijndankaanmijnvriendinSandrawienssteunenzorgenonontbeerlijkwarenvooreengoedresultaat.

“Hetbegripdataandehelewetgevingtengrondslagligtisprivacyenpersoonlijkelevenssfeer.Hetis

niemandterwereldbijmijnwetenooitgeluktomdaareenfatsoenlijkehanteerbaredefinitievante

geven.Dusdatbetekentdataandewetookopdatpuntwatgebrekenmoetenkleven.”1

1F.DEGRAAFin:V.A.DEPOUS(red.),DeWetPersoonsregistratie:hedenentoekomst,DenHaag,1990,38.ZoalsgeciteerddoorP.F.P.NABBENenH.J.L.M.VANDELUYTGAARDEN,Deultiemevrijheid.Eenrechtstheoretischeanalysevanhetrechtopprivacy.Utrecht,Kluwer,1996,66.

ii

INLEIDING .......................................................................................................................................2

HOOFDSTUK1:INLEIDENDEPERSPECTIEVENINDEHULPVERLENINGENDEGEZONDHEIDSZORG ...5

AFDELING1:HULPVERLENING ................................................................................................................5

§1.EVOLUTIESBINNENDEGEZONDHEIDSZORG .................................................................................................51.1. Zorgopmaat .................................................................................................................................51.2. Professionaliseringenmultidisciplinariteit ...................................................................................5

1.3. Emancipatievandecliënt .............................................................................................................71.4. Verdwijnenvanhet‘colloquesingulier’ ........................................................................................71.5. Contextueelwerken ......................................................................................................................8

1.6. Zorgcoördinatieenintegralehulpverlening..................................................................................8§2.AANGEWEZENBEROEPENINANDEREREGELGEVINGENMETBIJZONDEREGEHEIMHOUDINGSPLICHT.......................92.1. Jeugdbeschermingswet ................................................................................................................9

2.2. DecreetBijzondereJeugdbijstand..............................................................................................102.3. DecreetAlgemeenWelzijnswerk ................................................................................................102.4. DecreetCentraLeerlingenbegeleiding .......................................................................................10

2.5. DecreetGeestelijkeGezondheidszorg .......................................................................................11§3.HULPVERLENINGSDOSSIER..............................................................................................................11AFDELING2:GEZONDHEIDSZORG..........................................................................................................12

§1.VERKLARINGVANGENÈVE .....................................................................................................................12§2.VERKLARINGVANWASHINGTONVAN2003 .............................................................................................12§3.EEDVANHIPPOCRATES .........................................................................................................................13

§4.PATIËNTENRECHTEN .............................................................................................................................144.1. Rechtopbeschermingvandepersoonlijkelevenssfeer ............................................................144.2. Rechtopinzagedossier..............................................................................................................14

4.3. Rechtopinformatie....................................................................................................................15§5.HETMEDISCHDOSSIER ..........................................................................................................................15AFDELING3:INSTELLINGEN..................................................................................................................16

§1.COMMISSIEVOORDEBESCHERMINGVANDEPERSOONLIJKELEVENSSFEER.....................................................161.1. Bevoegdheden ............................................................................................................................171.1.1. Adviesbevoegdheid ..................................................................................................................17

1.1.2. Bevoegdheidtotrichtenvanaanbevelingen............................................................................171.1.3. Klachtenbehandeling................................................................................................................181.1.4. Toezichtophetnalevenvandewet ........................................................................................18

1.2. SectoraleComités .......................................................................................................................201.2.1. SectoraalComitévandegezondheidenvandesocialezekerheid..........................................20§2.ORDEDERGENEESHEREN.......................................................................................................................21

2.1. CodeGeneeskundigePlichtenleer..............................................................................................21

iii

HOOFDSTUK2:PRIVACY ...............................................................................................................23

AFDELING1:BEGRIP..........................................................................................................................23AFDELING2:BESCHERMENVANDEPRIVACY............................................................................................24§1.ALSMENSENRECHT...............................................................................................................................24

1.1. Uitzonderingen...........................................................................................................................241.2. Inmengingdoorparticulieren .....................................................................................................251.3. Gezondheidsgegevens................................................................................................................25

1.4. Persoonsgegevens......................................................................................................................27§2.Alsgrondrecht .................................................................................................................................28§3.Alspersoonlijkheidrecht..................................................................................................................28

AFDELING3:WETSOCIALEKRUISPUNTBANK ..........................................................................................29§1.TakenvandeSocialeKruispuntbank...............................................................................................301.1. Uitwisselingvansocialegegevenstussensocialegegevensbanken ...........................................30

1.2. Onderzoekvoordekennis,deconceptieenhetbeheervandesocialezekerheid ....................31§2.Beschermingsmaatregelen..............................................................................................................312.1. Algemenemaatregelen ..............................................................................................................32

2.2. Veiligheidsstructuur ...................................................................................................................322.3. Gezondheidsgegevens................................................................................................................33AFDELING4:WETVERWERKINGPERSOONSGEGEVENS ..............................................................................33

§1.EVOLUTIE ...........................................................................................................................................33§2.TOEPASSINGSGEBIEDRATIONEMATERIAE .................................................................................................352.1. Persoonsgegevens......................................................................................................................35

2.2. Verwerking .................................................................................................................................362.3. Bestand.......................................................................................................................................36§3.TOEPASSINGSGEBIEDRATIONEPERSONAE.................................................................................................37

§4.PLICHTENVANDEHOUDER ....................................................................................................................39§5.Finaliteitsbeginsel............................................................................................................................39§6.Toelaatbaarheidsvereisten..............................................................................................................40

§7.VERWERKINGVANGEZONDHEIDSGEGEVENS..............................................................................................417.1. Definitie ......................................................................................................................................417.2. Wettelijkbepaaldeuitzonderingenophetabsoluutverwerkingsverbodvan

gezondheidsgegevens ................................................................................................................427.2.1. Algemeneuitzonderingen .......................................................................................................427.2.2. Uitzonderingenomredenvanzwaarwegendalgemeenbelang.............................................44

7.3. Wettelijkewaarborgenbijdeverweringvangezondheidsgegevens.........................................457.3.1. Verwerkingonderdeverantwoordelijkheidvaneenberoepsbeoefenaarinde

gezondheidszorg......................................................................................................................45

7.3.2. Gezondheidsgegevensmoetenwordeningezameldbijdebetrokkene .................................46§8.VERWERKINGVANGEVOELIGEGEGEVENS .................................................................................................47

§9.VERWERKINGVANGERECHTELIJKEGEGEVENS............................................................................................48§10.HETRECHTOPMEDEDELINGVANDEGEGEVENSINDEHULPVERLENINGENDEGEZONDHEIDSZORG....................4910.1. Welkegegevens?......................................................................................................................49

10.2. Toegangtothetdossier............................................................................................................5010.3. Uitstelvanmededelingbijverwerkingvoormedischwetenschappelijkonderzoek ...............51

iv

10.4. Restrictiesbijtoegangtothetdossier......................................................................................52

10.4.1. Derden...................................................................................................................................5210.4.2. Contextueleinformatie .........................................................................................................5210.5. Conclusie ..................................................................................................................................53

AFDELING6:EHEALTH .......................................................................................................................53§1.E‐healthinEuropesecontext ..........................................................................................................551.1. algemeen.....................................................................................................................................55

1.2. Nieuweuitdagingen ....................................................................................................................57§2.E‐HEALTHINBELGISCHECONTEXT ...........................................................................................................582.1. DoelstellingvaneHealth‐platform .............................................................................................59

2.2. NieuweuitdagingenvoorhetSectoraalComitévandeSocialeZekerheidendeGezondheid..........................................................................................................................................................60

2.3. GebruikvanhetRijksregisternummer .......................................................................................60

2.4. Beginselenbijdebeschermingvandepersoonlijkelevenssfeervandepatiënt .......................612.5. Coderingenanonimisering ........................................................................................................612.6. Kritischeanalyse.........................................................................................................................62

HOOFDSTUK3:BEROEPSGEHEIM..................................................................................................64

AFDELING1:HISTORIEKENFILOSOFIEVANART.458SW. ..........................................................................64AFDELING2:ARTIKEL458SW. ............................................................................................................66

§1.TOEPASSINGSGEBIED ............................................................................................................................661.1. RationePersonae .......................................................................................................................661.1.1. Personen .................................................................................................................................67

1.1.2. Vertrouwenspersoon ..............................................................................................................671.1.3. Noodzaak..................................................................................................................................681.1.4. Maatschappelijkbelang ..........................................................................................................68

1.2. RationeMateriae........................................................................................................................681.2.1. Informatieontvangenwegensstaatofberoep........................................................................691.2.2. Hetgeheimekarakter..............................................................................................................71

1.2.3. Hetgeheimmoettoevertrouwdzijn .......................................................................................72AFDELING2:CONSTITUTIEVEBESTANDDELEN ..........................................................................................73§1.MATERIEELELEMENT:HETBEKENDMAKENVANHETGEHEIM........................................................................73

1.1. Onderscheidnaargelangvanverschillendepersonenenverschillendehoedanigheden ..........731.1.1. Leidinggevenden/oversten......................................................................................................731.1.2. Nabestaanden .........................................................................................................................74

1.1.3. VoorlopigBewindvoerder .......................................................................................................761.1.4. Ouders .....................................................................................................................................781.1.5. Vertrouwenspersoon ..............................................................................................................80

1.1.6. Cliënt/patiënt ..........................................................................................................................81§2.MOREELELEMENT:ALGEMEENOPZET(DOLUSGENERALIS) ..........................................................................83

AFDELING3:ONDERSCHEIDDISCRETIEPLICHT–AMBTSGEHEIM....................................................................84§1.DISCRETIEPLICHT..................................................................................................................................84§2.AMBTSGEHEIM ....................................................................................................................................85

§3.BIJZONDERETOEPASSING:RELATIECLB‐SCHOOL ......................................................................................85

v

AFDELING4:ALDANNIETSPREKEN.......................................................................................................87

§1.ZWIJGPLICHT .......................................................................................................................................87§2.ZWIJGRECHT .......................................................................................................................................87§3.SPREEKRECHT ..............................................................................................................................88

3.1 Getuigenisvooreenrechterofeenparlementaireonderzoekscommissie ................................883.1.1. Gedragslijnvoorburgerlijkerechtbanken...............................................................................893.1.2. Gedragslijnvoordestrafrechtbanken.....................................................................................90

3.1.3. Huiszoeking .............................................................................................................................913.1.4. Beslaglegging...........................................................................................................................923.1.5. Overleggingvanstukken .........................................................................................................93

§4.SPREEKPLICHT .....................................................................................................................................944.1. Eenwettelijkeverplichtingtotspreken......................................................................................944.1.1. Algemeneaangifteplicht:art30Sv. .......................................................................................94

4.1.2. Bijzondereaangifteplicht:art.29Sv.......................................................................................954.1.3. Artikel422bisSw. ....................................................................................................................964.2. Onweerstaanbaredwang ...........................................................................................................98

4.3. Dwaling.......................................................................................................................................98§5.RECHTVAARDIGINGSGRONDEN ...............................................................................................................995.1 Noodtoestand .............................................................................................................................99

5.2 Wettelijkvoorschrift(art.70Sw.) .............................................................................................1015.3 Overheidsbevel(art70Sw.) ......................................................................................................102§6.Andereuitzonderingen..................................................................................................................103

6.1 Vorderingtotbetalenvandehonorariavandeberoepsbeoefenaar .......................................1036.2 Verdediginginrechte ................................................................................................................1036.3 Aangiftevanstrafbarefeitenindiendecliënt/patiëntslachtofferis ........................................104

6.4 Aangiftevaneenmisdrijfdoordegeneesheer .........................................................................105AFDELING5:ART.458BISSW. ........................................................................................................... 105§1.CONSTITUTIEVEELEMENTEN.................................................................................................................107

1.1. Personeeltoepassingsgebied ...................................................................................................1071.2. Beschermdepersonen..............................................................................................................1081.3. Materieeltoepassingsgebied ...................................................................................................108

1.3.1. Beperkingopbasisvandestrafrechtelijkekwalificatievandefeiten...................................1081.3.2. Slachtofferdienttezijnonderzochtofdoorslachtofferinvertrouwengenomenzijn.........1081.3.3. Defeitenmoeteneendreigendenernstiggevaarbetekenenvoordefysischeenpsychische

integriteitvandeminderjarige..............................................................................................1081.3.4. Subsidiariteit .........................................................................................................................109§2.SLOTBESCHOUWING ...........................................................................................................................110

AFDELING6:GEDEELD–GEZAMENLIJKBEROEPSGEHEIM................................................................................110§1.GEDEELDBEROEPSGEHEIM...................................................................................................................111

1.1. Voorwaardenvoorgedeeldberoepsgeheim............................................................................1111.1.1. Doorhetberoepsgeheimgebondenhulpverleners ..............................................................1111.1.2. Finaliteitscriterium:betrokkenheidbijdehulpverlening ......................................................113

1.1.3. Noodzakelijkheidscriterium...................................................................................................1131.1.4. Belangvandecliënt ..............................................................................................................1141.1.5. Betrokkenheidvandecliënt?................................................................................................114

vi

1.2. Wetgeving,rechtspraakenDeontologischecodes ..................................................................115

§2.GEZAMENLIJKBEROEPSGEHEIM ............................................................................................................115AFDELING7:BIJZONDERETOEPASSING:INSTEMMING/TOESTEMMING........................................................ 116§1.ABSOLUUTVERSUSFUNCTIONEEL..........................................................................................................116

§2.EVOLUTIEINDERECHTSLEER ................................................................................................................117§3.EVOLUTIEINDEWETGEVING ................................................................................................................118§4.CONCLUSIE .......................................................................................................................................119

AFDELING8:VRIJWILLIGERSWERK ....................................................................................................... 120

HOOFDSTUK4:VERHAALSMOGELIJKHEDEN ............................................................................... 122

AFDELING1:ALGEMEEN ................................................................................................................... 122

AFDELING2:VERHAALBIJDEWETVERWERKINGPERSOONSGEGEVENS ........................................................ 122§1.ALGEMEEN .......................................................................................................................................122§2.RECHTOPSCHADEVERGOEDING............................................................................................................122

§3.PROCEDUREVOORDERECHTBANKVANEERSTEAANLEG...........................................................................1233.1. Bevoegdheid..............................................................................................................................1243.2. Ontvankelijkheid .......................................................................................................................124

3.3. Rechtspleging ............................................................................................................................1253.4. Maatregelen..............................................................................................................................125§4.STRAFBEPALINGEN .............................................................................................................................126

4.1. Overtredingvanderechtmatigheids‐oftoelaatbaarheidsvoorwaarden ................................1264.1.1. Verwerkingvanpersoonsgegevensmetovertredingvandevoorwaardenopgelegdinartikel

4§1WVP ...............................................................................................................................126

4.1.2. Verwerkingvanpersoonsgegevensbuitendedoorartikel5WVPtoegelatengevallen.......1274.1.3. Uitoefeningvandwangomintestemmenmetdeverwerkingvangegevens .....................1274.2. Verwerkingvanpersoonsgegevensinovertredingvanartikel7(gezondheidgegevens) ........128

4.3. Besluit.......................................................................................................................................128§5.STRAFFEN .........................................................................................................................................1295.1. Hoofdstraffen ...........................................................................................................................129

5.2. Bijkomendestraffen .................................................................................................................1295.2.1. Publicatievanhetvonnis ......................................................................................................1295.2.2. Verbeurdverklaringvandedragersvanpersoonsgegevens .................................................129

5.2.3. Uitwissingvandegegevens...................................................................................................1305.2.4. Verbodomhetbeheertehebbenovereenverwerkingvanpersoonsgegevens .................130AFDELING3:VERHAALBIJDESCHENDINGVANHETBEROEPSGEHEIM........................................................... 130

§1.STRAFRECHTELIJKEVERVOLGING ...........................................................................................................130§2.TUCHTRECHTELIJKEVERVOLGING ..........................................................................................................1302.1. Artikel6lid1EVRMinmedischetuchtzaken ...........................................................................131

2.1.1. Ingesteldbijwet ....................................................................................................................1312.2.2. Onafhankelijkheidvanderechter .........................................................................................131

2.1.3. Onpartijdigheidvanderechter .............................................................................................1322.1.4. Openbaarheid........................................................................................................................1322.1.5. Redelijketermijn ....................................................................................................................133

2.1.6. Rechtvanverdediging ...........................................................................................................133

vii

2.2. Tuchtprocedure........................................................................................................................133

2.3. Aardvandetuchtvordering .....................................................................................................1332.4. Hetberoepsgeheimintuchtzaken ...........................................................................................1342.5. Tuchtsancties............................................................................................................................134

§3.BURGERRECHTELIJKEAANSPRAKELIJKHEID...............................................................................................1353.1. Contractueleaansprakelijkheid................................................................................................1353.2. Buitencontractueleaansprakelijkheid......................................................................................136

3.2.1. Voorwaarden..........................................................................................................................1373.2.2. Beperkingaansprakelijkheidm.b.t.defout ..........................................................................1383.2.3. Bijzondereaansprakelijkheidvoorbijzonderjeugdzorg?......................................................139

3.2.4. Samenloop.............................................................................................................................140§4.ARBEIDSRECHTELIJK ............................................................................................................................142§5.SCHADEVERGOEDINGVOORDESTRAFRECHTER ........................................................................................142

§6.SCHRAPPINGVANDEBEWIJSVOERING....................................................................................................143

BESLUIT ....................................................................................................................................... 146

BIBLIOGRAFIE .............................................................................................................................. 153

2

Inleiding

1. In onze moderne maatschappij worden meer en meer gegevens gedigitaliseerd en

gecatalogeerd in databanken. Zo ook met medische gegevens en gegevens betreffende een

begeleidinginhetkadervandehulpverlening.Ditbrengtgrotegevarenmetzichmee.Enerzijdszijn

deze gegevens door meerdere personen opvraagbaar waardoor de confidentialiteit tussen

hulpverlener/arts en cliënt/patiënt teloor kan gaan. Anderzijds zijn deze gevoelige gegevens zeer

gegeerdbijonderandereverzekeringsmaatschappijendieopdiemaniervoordeeltrachtentehalen

uiteenbepaaldesituatie.Onderandereomdezeredenisdiscretieomtrentdegegevenstenzeerste

aangewezen. Toch is het ook belangrijk dat bij een efficiënte hulpverlening ruimte wordt gelaten

voor overleg tussen verschillende beroepsgroepen en instellingen over een bepaalde case. De

toenemende complexiteit van problemen, de doorgedreven fragmentisering van het hulp‐ en

dienstverleningsaanbodendegebrekkigeafstemmingvandegebodenhulpzorgenvooreensteeds

groterwordendenoodaanoverlegmethetoogophetaanbiedenvankwaliteitsvollehulpverlening.2

2. Vanuitdiversehoekenindewelzijnssectorisereengroeiendebelangstellingwaartenemen

voor de problematiek van het beroepsgeheim en de omgang met vertrouwelijke informatie. De

welzijns‐ en gezondheidsvoorzieningen staan voor de opdracht om de verschillende bepalingen

(wetten,decreten,deontologischecodes,…)omtezettenenteconcretiserennaarhundoelgroep.

Dit alles zet hen ertoe aan om na te denken over hoe zij tot nog toe omsprongen met het

beroepsgeheimeninformatie‐uitwisselingenhoezijdatindetoekomstwillendoen.Ditprocesheeft

geleidtoteenverhoogdebewustwordingopdewerkvloer.Dezebewustwordingdoetophaarbeurt

de behoefte ontstaan naar kennis van en inzicht in het algemeen juridisch kader inzake het

beroepsgeheimendebeschermingvandepersoonlijkelevenssfeerenhuntoepassingdaarvanopde

verschillendesectoren.3

3. Meerenmeerdanvroegerisereenvereistedatallegegevensdieineenbegeleiding(inde

meestruimezin)aanbodkomen,dienentewordengeregistreerd.Alleinformatiewordtzorgvuldig

bijgehoudenineendossier,watmaaktdatdebeschermingviadefiguurvanhetberoepsgeheimlang

niet meer voldoende is om een effectieve privacybescherming van een patiënt of cliënt te

garanderen. De Privacywet heeft op dit vlak trachten tegemoet te komen om een effectieve

beschermingterealiserenmaartochkangesteldwordendatookdezewetnietaltijdsoelaasbiedt.2“Hetgedeeldberoepsgeheimindepraktijkvandeintegralejeugdhulpverlening.”Verslagboekstudie‐enwerkdag,1maart2007,provinciaaladministratiefcentruminGent.(methodiekvancliëntoverlegmetbijhorenddeontologischkader)blz5(25)3I.VANDERSTRAETEenJ.PUT,Beroepsgeheimenhulpverlening,Brugge,DieKeure,2005,3.

3

Deontwikkelingen inde ICT‐sectormakendatmeerenmeergegevensgedigitaliseerdwordenwat

beveiligingsproblemenmetzichmeebrengt.Dezenieuweevolutiewaarbijorganisatiesgenoodzaakt

wordenelektronischedossiersaantemaken,deopkomstvanhetnieuweeHealth‐netwerkwaarbij

allegezondheidsinformatielangselektronischewegzalverlopenenhetdagelijkseveelvuldiggebruik

van het internet zorgen ervoor dat ook nieuwe juridische regelgeving nodig is, aanvullend op de

bestaande bescherming van het beroepsgeheim en de Privacywet. Een goede en adequate

beveiliging van deze elektronische gegevens is onontbeerlijk in een tijdperkwaar digitale virussen

hun opwachting maken en waar gezondheidsgegevens een gegeerd goed zijn geworden bij

verschillendegegadigden.

4. Vanuit mijn eigen ervaringen als maatschappelijk werker en uit contact met

collega’s/vrienden is gebleken dat voor velen in het werkveld de regels omtrent privacy erg

onduidelijkensomszelfsnietgekendzijn.Ookzijndetalrijkeuitzonderingendiedoorheendejaren

doorderechtspraakzijnontstaanvoorvelenonbekendterrein.Indemedischesectorsteltzicheen

gelijkaardigprobleem.Doorheendezemasterproefwilikdanookdieperingaanopwelkemanierde

geheimhouding in de meest ruime zin kan worden verzekerd en men toch tot een effectieve en

degelijkehulpverleningkankomenzowel indemedischealsdesociale sectorwaaroverleg tussen

verschillendecategorieënhulpverlenerstochmogelijkmoetkunnenblijven.

5. In hoofdstuk 1 wil ik vooral ingaan op de twee sectoren en hun specifieke problemen,

evoluties en sommige bijzondere decretale regelgevingen. Ik acht het ook nodig hier beknopt de

verschillende instanties en organen die van belang zijn doorheen deze masterproef te belichten

betreffendehunwerkingendoelstelling.

Hoofdstuk 2 zal vooral handelen over het begrip privacy. Wat is nu privacy? Hoe wordt het

omschreven?Hoewordthet gewaarborgd?Ookwordtbestudeerdhoemengegevensomtrentde

privacy kan gaan verwerken en welke regels daarbij in acht dienen genomen te worden. Zijn er

regimesvoorbepaaldesoortengegevensenwelkezijnvantoepassing?Watzegtdeprivacywet?Ook

wordt indithoofdstukeensignificantdeelvandezemasterproefbesteedaanhetnieuweconcept

eHealth. Dit is gloednieuwe materie die volop in zijn kinderschoenen staat. Alhoewel het nog

koffiedikkijkenishoedezedigitaletrendvangezondheidsgegevensindetoekomstzalevoluerenen

ofhetdegemaakteverwachtingenkanoverstijgen,vindikhettochbelangrijkdezeevolutieenhaar

toekomstperspectieventebelichten.

Hetberoepsgeheimendeverschillendeuitzonderingenwordenonderdeloepgenomeninhoofdstuk

3.Watisnujuisthettoepassingsgebiedvandewettelijkebepaling?Zijneruitzonderingenmogelijk

en zo ja, kunnen deze zomaar naar elke beroepsgroep of sector worden doorgetrokken? Is er

4

evolutieinderechtspraak?Ookwordensomsperdeelonderwerpbepaaldespecifieketoepassingen

belichtenproblemenbesprokendiezichvoordoeninbepaaldesectoren.

6. Ik hebmet dezemasterproef niet de pretentie willen hebben om iets exclusiefs te willen

neerzetten en/of nieuwe theorieën te ontwikkelen. Alles is reeds gefragmenteerd besproken of

ontleed inanderebijdragen.Mijnopzetwasveeleerdereenbundeling tegevenvandeheersende

regelgevingtotvandaageneenaanzettegeventotevoluties indetoekomst. Ikhoophiermeehet

meesteaangaandeditonderwerptehebbenbesprokenenhopelijkkandezemasterproefgebruikt

wordenindetoekomstalsleidraadvoorvriendenoffamilieleden,werkzaamindehulpverleningof

degezondheidszorg.

5

Hoofdstuk1:Inleidendeperspectievenindehulpverleningendegezondheidszorg

Afdeling1:Hulpverlening

§1.Evolutiesbinnendegezondheidszorg

1.1. Zorgopmaat

7. Delaatstejareniserindehulpverleningeentendensnaarzorgopmaatvandecliënt.Waar

vroegerdeprofessionelehulpverlenergespecialiseerdwasop1gebied,dienthijzichnu‘allround’te

gaan gedragen. Dit vereist een grotere specialiteit en soepelheid die tegelijk de professionele

identiteit vande social caseworker kanuithollen.Deze flexibiliteit ligthierindat iedere individuele

cliëntinzijnuniciteitcentraalstaatendatdesocialcaseworkerzichopbasisvanhettempovande

cliënt toespitstopdie takenwaaraandecliëntopdatmomenthetmeestnoodofbehoefteheeft,

m.a.w.hetaanbiedenvaneen‘zorgopmaat’.4

Hoewelhetcriteriumvanzorgopmaatbetrekkingheeftopalleaspectenvandebehandeling,betreft

hetmetnamede inhoudelijkekwaliteitvandebehandeling.Optimaleafstemmingvereistnamelijk

een grondige kennis van de problematiek,mogelijkheden en perspectieven van de te behandelen

personen enerzijds en van de behandelingsmogelijkheden, de werkbaarheid en het uiteindelijke

effectvaninterventiesanderzijds.Dezekenniskanalleenwordenverkregendooreenvoortdurende

uitwisseling van informatie tussen het behandelingsteam en de cliënten en tussen de diverse

disciplineswaaruithethulpverleningsteambestaat.5

1.2. Professionaliseringenmultidisciplinariteit

8. Deinstellingenwaarbinnenhulpverlenersoptredenzijnveelmeermetvroegeralshetware

‘bedrijven’ geworden. De toenemende regelgeving die op hen toepasbaar is, de economische

werkelijkheid waar ze moeten mee rekening houden en de rendabiliteit maakt dat ook op

hulpverleningsorganisatiesmeerenmeerdrukkomttestaantotpresterenwatnefastkanzijnvoor

dehulpverleningwattochhunprimairetaakzoumoetenzijn.

4H.VLAEMINCK,W.MALFLIETenS. SAELENS,Social casework inde21eeeuw:eenpraktischhandboekvoorkwaliteitsvolhulpverlenenvanmaatschappelijkwerkers.,Mechelen,Kluwer,2002,162.5M.SPROET,e.a.,Goedgezin(d):klinischegezinsbehandelinginverslavingszorgenggz.,Leuven,Garant,2003,35.

6

9. Kenmerkend voor professionals is dat ze voortduren bezig zijn met beroepsvormende

activiteiten:zijontwikkelenhunkennisenlerennieuwemethodieken.Tegelijkertijdbekommerenze

zichomdepositievanhunberoepsgroep,ennietzeldenleggenzijeisenoptafelopgrondvanhun

deskundighedenofeisenzijeenuitzonderingspositieopbinnendeorganisatie.Ditproceswordt in

de literatuur met het begrip professionalisering aangeduid. Professionalisering leidt enerzijds tot

uitdiepingenverbeteringvanhetvakendusdezorg.Anderzijdsstaatprofessionaliseringvooreen

organisatorisch en politiek proces waarin groepen van professionals deskundigheden opeisen,

daarovervolledigezeggenschapwillenenaandringenopwettelijkebeschermingvanhunvak.6

Professionalshebbenperdefinitieeengespannenverhoudingmetdeinstellingenwaarinzewerken.

Datheefttemakenmethunovertuigingdatde instellingeneralleenzijnomhunwerkmogelijkte

maken. De instellingen moeten echter ook allerlei organisatorische randvoorwaarden scheppen,

waardoor ze hulpverleners dwingen te werken binnen kaders en regels. De natuurlijke spanning

tussen instelling en professional lijkt de laatste jaren verstoord geraakt. De effecten van de grote

overhead worden door de professionals sterk gevoeld: steeds meer moet in steeds minder tijd

wordengedaan. Instellingenhebbenbovendienveelmeer controlerende takengekregen,ookmet

betrekkingtothetprimaireproces.7Hierdoorwordenmeerenmeerregelgevingvantoepassingop

instellingenwaardoorzeookhieraanaandachtdienentebesteden.Privacybeschermingdringtzich

danookwettelijkopaandeinstellingenendezedienenditteimplementereninhunwerking.

10. De doorgedreven professionalisering die zich de laatste decennia in de welzijnszorg heeft

doorgezet, werkt wellicht de unidisciplinaire samenwerking in de hand. Naarmate er meer

gespecialiseerde beroepskrachten actief zijn in de sector, doet zich voor de hulpverlenermeer de

mogelijkheid voor om de eigen hulpverleningsvisie te toetsen aan die van collega‐vakgenoten die

dezelfde kennis en technieken hanteren. Omwille van hun verregaande complexiteit vragen de

welzijnsproblemen van vandaag om een gediversifieerde aanpak en wordt de inbreng vanuit

verschillendedisciplineswenselijkgeacht.Een juistediagnostiekeneendoeltreffendebehandeling

eisendat rekeningwordt gehoudenmetdemens in zijn geheel enbestrijkt zowelde lichamelijke,

psychische en sociale aspecten van het mens‐zijn.8 Deze holistische benadering zal zoals later zal

blijkeneenenormeimpacthebbenopdeprivacyvandecliënt.

6G.HUTSCHEMAEKERS,Onderprofessionalsindegelijkegezondheidszorg.,Boom,2001,11.7G.HUTSCHEMAEKERS,Onderprofessionalsindegelijkegezondheidszorg.,Boom,2001,11.8 I.VANDERSTRAETE, ‘Beroepsgeheimineenevoluerendehulpverleningscontext.’, in:Socialebeschermingopnieuwepaden:LiberAmicorumBéatriceVanBuggenhout.,2003,Leuven,UniversityPress,165.

7

1.3. Emancipatievandecliënt

11. Sedert de jaren zestig van de twintigste eeuw zijn cliënten van hulpverleningsinstellingen

geëmancipeerd.Deprofessionalheeftaanautoriteit ingeboetendient zichmeerdemocratisch tot

cliëntenteverhouden.Ditkomtondermeertotuitdrukkingindemedezeggenschapvancliëntenin

probleemanalyse e.d. Cliënten kunnennet zoveel ofmeer kennis verzamelen (bijvoorbeeldophet

internet). Het inboeten van autoriteit van de professional spreekt ook uit wie bepaalt wat goed

leven is,welke veranderingengewenstofnodig zijn.Ditwordtook somsbenoemdonderde term

vraaggestuurd werken. Zowel in de betrekkingen tussen cliënten en hulpverleners, als in de

betrekkingen tussen hulpverleners onderling is het machtsverschil kleiner geworden. Er is meer

ruimte voor inspraak en overleg gekomen, te benutten door iemand zelf of door zijn

vertegenwoordiger.Naastdeverschuivingvandenormendiederolverhoudingenheeftbepaald, is

detoegankelijkheidvaninformatiezeerwezenlijk:demaatschappelijkwerkerkannetzoveelkennis

vergarenalsdepsycholoogendecliëntnetzoveelalsdebeidesamen.9

12. Cliëntenkomenookmeerenmeeropvoorhunbelangen.Zezijnzichmeerenmeerbewust

vanhun rechtenenvindensteeds snellerhunwegnaardevoorziene instanties indienzeklachten

hebben.Ookmaaktdatcliëntenhedentendagemeerenmeergerichtzijnopdebeschermingvan

hun persoonlijke levenssfeer. Privacygegevens zijn in sommige sectoren als hetware een gegeerd

goed en daarom zal de cliënt ook alles doen om zijn privacy te beschermen. Dit maakt dat ze

gevoeligerzijnvooroverdrachtvaninformatiebetreffendehunpersoonenooksnellerberoepzullen

doenophunwettelijktoegekenderechten.

1.4. Verdwijnenvanhet‘colloquesingulier’

13. Deze tendens geldt als het ware als een overkoepelende evolutie. Met colloque singulier

wordtderelatietussendehulpverlenerendecliëntaangeduid.Hierbovenwerdreedsomschreven

dat multidisciplinariteit aan een opmars bezig is maar ook tussen welzijnsorganisaties ontstaan

nieuwe samenwerkingsverbanden. Hierdoor ontstaat het logische gevolg dat meer en meer

cliëntinformatiebeschikbaarisvooreengroteregroep(verschillende)welzijnswerkers.

Samenwerkingenoverlegnopenonvermijdelijktotuitwisselingvanconfidentiëleinformatieoverde

tebehandelenproblematiek.Vanuitjuridischoogpuntdoetditvragenrijzenoverhetberoepsgeheim

9F.BRINKMAN,Denkenoverjevak:deugdenalshandreikingvoorsociaalwerkers.,Utrecht,BohnStafleuvanLoghum,2005,28‐31.

8

van de welzijnswerker en bijgevolg de privacybescherming van de cliënt10. Later in deze bijdrage

wordtuitvoerigingegaanopdezeproblematiek.11

1.5. Contextueelwerken

14. Wanneer men werkt met cliënten is het volgens sommige theorieën belangrijk om het

volledige cliëntsysteem te betrekken in de begeleiding. Het contextueel denken is een van deze

theorieën. Hierbij dient niet alleen de cliënt maar ook de personen rondom hem te worden

betrokken.Dezemaniervanwerkenwordtvaaktoegepastwanneermenwerktinsettingsdiegericht

zijn op gezinsrelaties. Als men met kinderen werkt, zal men bijvoorbeeld ook de ouders moeten

horenensamenmethennaaroplossingenzoeken.Dezemaniervanwerkendientnietnoodzakelijk

beperkttewordentothetkerngezinalleen.

15. Het is dus logisch dat bij dergelijkemanier vanwerken, verschillende personen informatie

gevenaandehulpverlenerdiezorgvuldigmoetwikkenenwegenwatnodigisbinnendebegeleiding

enwatniet.Welkegegevenswordenprijsgegeven,welkenietenwatisdeafspraakmetdecliënten

daarrond.Dezehulpverleningsbenaderingheeftdusindepraktijktotnieuweproblemengeleidmet

betrekking tot de privacybescherming daar men te maken heeft met een groep cliënten en niet

zozeermeteenindividuelecliënt.

1.6. Zorgcoördinatieenintegralehulpverlening

16. Reedsgeruimetijdleeftdegedachtedatwelzijnsproblemeneenintegraleaanpakbehoeven.

Makkelijker gezegd, ermoet gewerktwordenover de grenzen van de verschillende voorzieningen

heen.Deconceptenzijngerichtopcontinuïteitensamenhangvandezorgzowelinruimtealsintijd.

Welzijnszorgwordt er aangeboden in kleine, afgelijnde pakketjes (‘zorgmodules’), opmaat van de

individuelebehoeftenenmogelijkhedenvandecliënt.Uiteindelijkresulteertditinhetuittekenenen

opzetten van een zorgprogramma waar de inbreng van alle afzonderlijk ingeschakelde

hulpaanbiederswordt verenigd in een logisch en samenhangend geheel.12Dit hangt uiteraardook

nauwsamenmetheteerderbesprokenprincipevan‘zorgopmaat’.

10I.VANDERSTRAETE,‘Beroepsgeheimineenevoluerendehulpverleningscontext.’,in:Socialebeschermingopnieuwepaden:LiberAmicorumBéatriceVanBuggenhout.,2003,Leuven,UniversityPress,160.11Infranr.322e.v.blz11012I.VANDERSTRAETE,‘Beroepsgeheimineenevoluerendehulpverleningscontext.’,in:Socialebeschermingopnieuwepaden:LiberAmicorumBéatriceVanBuggenhout.,2003,Leuven,UniversityPress,167.

9

17. Vandaag de dag is deze manier van werken vertegenwoordigd in bijna alle sectoren. Het

schoolvoorbeeldvanzorgcoördinatie istevindenbinnendeintegrale jeugdhulpverlening13waardit

zelfsdecretaal14werdverankerd.

Dergelijke initiatieven en samenwerkingsverbanden hebben ongetwijfeld hun impact op het

beroepsgeheimaangezienditeenstijgingvanhet informatieverkeermetzichzalmeebrengen.Het

opstellen van een zorgtraject zal zowel professionele als niet‐professionele hulpverleners in het

proces betrekken. Deze moeten allen informatie krijgen over de cliënt maar toch moet er over

gewaaktwordenwelke infoaanwiewordtprijsgegeven.Niet iedereenheeft zomaar recht totalle

informatiemetbetrekkingtotdepersoonvandecliënt.Uiteraardzalhierbijhetberoepsgeheim in

hetgedrangkunnenkomen.

§2.Aangewezenberoepeninandereregelgevingenmetbijzonderegeheimhoudingsplicht

18. Indezebijdrageacht ikhetopportuunomnaasthetalgemeenstrafrechtelijkverbodopde

schending van de geheimhoudingsplicht voor hulpverleners (artikel 458 Sw.) ook kort de

verschillende decretale wetgeving te belichten waarin een specifieke geheimhoudingsplicht per

sectorwordtopgelegd.Dezebestaannaasthetalgemeenstrafrechtelijkverbodendoenditverbod

nietteniet.Meestalzalhetomeensectorspecifiekeinvullingofeenherhalinggaanvanhetalgemeen

strafrechtelijkverbodopdegeheimhoudingsplicht.

2.1. Jeugdbeschermingswet

19. Elkepersoondie, inwelkehoedanigheidook,zijnmedewerkingverleentaandetoepassing

vandezewet,staatdaardoorinvoordegeheimhoudingvandefeitendiehemindeuitoefeningvan

zijn opdracht worden toevertrouwd en die hiermede verband houden. Artikel 458 van het

Strafwetboekisophenvantoepassing.15AldebepalingenvanheteersteboekvanhetStrafwetboek,

hoofdstukVIIenartikel85nietuitgezonderd,zijnhieroptoepasselijk.16

13Voormeerinformatieoverintegralejeugdhulp:D.BROOSenK.CLAES,“Opwegnaarintegralejeugdhulp.”,in:D.LEFBVRE,Jaarboektendensenindesocial‐proficsector2003‐2004:verleguwgrenzen.,2003,Mechelen,Kluwer,177‐190.14 Artikel 54‐58 Besluit van de Vlaamse Regering van 8 december 1998 betreffende de organisatie en dewerkingvandecomitésvoorbijzonderejeugdzorg,B.S.27maart1999.15Artikel77Wetvan8april1965betreffendedejeugdbescherming,hettenlastenemenvanminderjarigendieeenalsmisdrijfomschrevenfeithebbengepleegdenhetherstelvandedoorditfeitveroorzaakteschade,B.S.15april1965.16Artikel89Jeugdbeschermingswet

10

2.2. DecreetBijzondereJeugdbijstand

20. Hetdecreet17heefteenbijzonderebepalinggewijdaanhetdegeheimhoudingsplicht.Artikel

7steltuitdrukkelijkdatelkepersoondie,inwelkehoedanigheidook,zijnmedewerkingverleentaan

detoepassingvanditdecreetervoormoetzorgendatdegeheimhoudingvandefeitendieheminde

uitoefening van zijn opdracht worden toevertrouwd en die hiermee verband houden wordt

gerespecteerd. Opvallend is dat dit artikel ook de strafrechtelijke sancties van artikel 458 Sw.

opnieuw formuleert. Elke overtreding wordt namelijk gestraft met een gevangenisstraf van acht

dagentotzesmaandenenmeteengeldboetevanhonderdeurototvijfhonderdeuro.

2.3. DecreetAlgemeenWelzijnswerk

21. Het Decreet Algemeen Welzijnswerk aanvaardt als werkingsprincipe dat het algemeen

welzijnswerk voor iedereen, zonder enige discriminatie, toegankelijk moet zijn. Eenieder die met

toepassing van dit decreet in contact komt met hulpvragers dient hun ideologische, filosofische

overtuiging te eerbiedigen en is tot geheimhouding verplicht, overeenkomstig artikel 458 van het

Strafwetboek.18

2.4. DecreetCentraLeerlingenbegeleiding

22. OokhetDecreetCentraLeerlingenbegeleidinglegteenberoepsgeheimaandemedewerkers

van eenmultidisciplinair team op.19 Hier zal dan ook de leer van het gedeeld beroepsgeheim zijn

ingangvinden.Hieropwordtechterlateruitvoerigingegaan.20

Het Decreet legt ook extra waarborgen op ter bescherming van het cliëntendossier. De regering

bepaaltderegelsvoordesamenstelling,hetbijhoudenendevernietigingvanhetleerlingendossier,

evenals deprocedure voorde raadpleging en voordeoverdracht vandit dossier. Zehoudthierbij

rekeningmetdegeldenderegelsinzakehetberoepsgeheim,dedeontologieendebeschermingvan

depersoonlijkelevenssfeer.21

17Decreetinzakedebijzonderejeugdbijstandvan7maart2008,B.S.15april2008.18Artikel9Decreetvan19december1997betreffendehetAlgemeenwelzijnswerk,B.S.17februari1998.19 Artikel 11 Decreet van 1 december 1998 betreffende de Centra voor Leerlingenbegeleiding, B.S. 10 april1999.:“Geziendemultidisciplinairewerkingvanhetcentrum,behoorthettotdeverantwoordelijkheidvaniederpersoneelslidomdeanderedisciplinesbijdewerkingtebetrekken.Zonderdezemultidisciplinairewerkinginhetgedrangtebrengenmoetenallepersoneelsledenhetberoepsgeheimrespecteren.”20Infranr.323blz11121Artikel10CLB‐Decreet

11

23. Belangrijk te vermelden is dat het centrum recht heeft op alle informatie die over de

leerlingen in de school aanwezig is en de school heeft recht op de relevante informatie over de

leerlingen in begeleiding. Ze houden allebei bij het doorgeven enhet gebruik vandeze informatie

rekeningmetdegeldenderegelsinzakehetberoepsgeheim,dedeontologieendebeschermingvan

depersoonlijkelevenssfeer.22

2.5. DecreetGeestelijkeGezondheidszorg

24. Degeestelijkegezondheidszorgheeftalsopdrachtdeverantwoordezorgaantebiedenmet

het oog op het herstel van het psychisch evenwicht of het draaglijk maken van psychische

stoornissenvoorpatiëntenenhunleefomgeving,zodathierdoorpatiëntencompetentiesverwerven

of ontwikkelen die de basis vormen voor hun emancipatie en hun maatschappelijk geïntegreerd

functioneren.23Teneindebij tedragentothetvervullenvandezeopdrachtdienthetcentrumvoor

geestelijke gezondheidszorg een deontologische code te ontwikkelen enmoeten demedewerkers

vanhetcentrumvoorgeestelijkegezondheidszorghetberoepsgeheimrespecteren.24

25. De regering dient de regels te bepalen voor de samenstelling, het bijhouden, het

vermenigvuldigen en de vernietiging van het patiëntendossier evenals de procedure voor de

eventuele raadpleging en eventuele overdracht van het dossier. Zemoet hierbij rekening houden

met de geldende regels inzake het beroepsgeheim, de deontologie en de bescherming van de

persoonlijkelevenssfeer.25

§3.Hulpverleningsdossier

26. Een hulpverleningsdossier wordt opgesteld bij een begeleiding in de welzijnssector. Het

bevatallegegevensdietijdenseengesprekoftherapieaanbodkomen. Inhetdossierwordenalle

confrontaties tussen hulpverlener en cliënt zorgvuldig genoteerd. Dit kan eventueel gemengd zijn

met gezondheidsgegevens aangezien in begeleidingen de strikte scheiding tussen welzijnszorg en

gezondheidszorgnietaltijdevenmakkelijktemakenis.

27. Eenhulpverleningsdossierbevatnietuitsluitendgegevensoverdecliëntzelf,maareveneens

overdepersonenuitdiensleefomgeving.Dezehebbendikwijlseenaandeelindebegeleidingofzijn

22Artikel36CLB‐Decreet23Artikel7Decreetvan18mei1999betreffendedegeestelijkegezondheidszorg,B.S.17juni1999.24Artikel9§18°DecreetGeestelijkeGezondheidszorg25Artikel14DecreetGeestelijkeGezondheidszorg

12

op een significante wijze betrokken bij de te behandelen welzijnsproblematiek. Het betreft vaak

contextuele gegevens die tegelijkertijd betrekking hebben op verschillende personen en die iets

zeggenoverhetfunctionerenvandecliëntinhetgezinofindebrederesocialeomgeving.26

28. Ook is verschillende decretale wetgeving uitgevaardigd die bepaalde verplichtingen in het

leven roeptmetbetrekking tothethulpverleningsdossier inbepaalde sectoren. Zo zalhetDecreet

RechtspositieMinderjarigen27bepalendatdeminderjarigerechtheeftopeendossierdatzorgvuldig

wordt bijgehouden. Belangrijk is dat hier de gegevens betreffende de gezondheid apart dienen te

worden bijgehouden. Ook heeft de minderjarige een recht op toegang tot zijn dossier en de

bijhorendegegevensdieophembetrekkinghebben.28

Afdeling2:Gezondheidszorg

§1.VerklaringvanGenève

29. NaWOII(1948)werdbekenddatartsenhaddenmeegewerktaandegruwelijkewandaden29

diezichvoordeden indeconcentratiekampen. Als reactiehieropenookomtevoorkomendatde

medischesectoropnieuw ineenslechtdaglichtzouwordengesteld,werd,doordeWorldMedical

Association,deVerklaringvanGenèveopgesteld.

Gepoogd werd de om de oorspronkelijke eed (van Hippocrates) toepasbaar te maken voor de

omstandighedenwaarindeartsenvantoenwerktenenvooruiteenlopendeculturele,religieuzeen

etnischebevolkingsgroepen.Metbetrekkingtotdeprivacyvandepatiëntwerdveelnadrukkelijker

uitgesprokendatdeprivacyvandepatiëntmoetwordengerespecteerdwaaronderverstaanwerd

datdezwijgplichtvandepatiëntonverkortgeldt,zelfsnadedoodvandepatiënt.30

§2.VerklaringvanWashingtonvan2003

30. DeWorldMedicalAssociationnamrecentin2003nogeennieuweVerklaringopaangaande

de confidentialiteit die een arts dient te hebben in relatie tot zijn patiënt. Hierin wordt op

26I.VANDERSTRAETEN,“Beroepsgeheimineenevoluerendehulpverleningscontext.”,in:Socialebeschermingopnieuwepaden:LiberMémorialisBeatriceVanBuggenhout,Leuven,UniversityPress,2003,174.27Decreetvan7mei2004betreffendederechtspositievandeminderjarigeindeintegralejeugdhulp,B.S.11oktober2004.28Voormeerspecifiekeinformatieziedeartikelen20‐28DecreetRechtspositieMinderjarigen.29 Erwerd selectiedoorgevoerddoordeartsen: abortussen, ‘euthanasie’ vankinderenmeteenaangeborenafwijking,personenmeteenverstandelijkehandicap,…30H.A.M.J.TENHAVE,R.H.J.TERMEULENen E.VANLEEUWEN,Medischeethiek.,Houten,BohnStafleuVanLoghum,2003,64.

13

uitdrukkelijke wijze de principes behandeldwaaraan de artsmoet voldoen bij het verwerken van

gegevens van een patiënt en welke regels hij in acht moet houden met betrekking tot zijn

beroepsgeheim. De verklaring komt ook tegemoet aan de nieuwe tendensen binnen de

gezondheidszorgwatbetreftdemedischedatabanken.

Volgens de Verklaring is het recht op privacy cruciaal omdat het personen controle helpt te

behoudenoverhunpersoonlijke informatie.Doordegeheimhoudingsplichtvandeartswordtdeze

controleinstandgehouden.Ookisconfidentialiteitinfeitehethartvandemedischepraktijkendus

essentieel voor de relatie arts‐patiënt. Indien patiënten weten dat hun persoonlijke informatie

geheimwordtgehoudenzullenzeooksnellerdezeinformatiedelenmethunarts.31

§3.EedvanHippocrates

31. DeeedvanHippocratesiseeneedwaarinartsenzichzelfverplichtenbepaaldeberoepsregels

te zullen handhaven. De eed is opgesteld in het Oudgrieks en is vernoemd naar de Griekse arts

Hippocrates,dieomstreeks400v.Chr. zijn leerlingenvanhetAsklepieion32opheteilandKosdeze

belofte lietafleggen.33Detekstenzelfmoetenbehoedzaamwordengeïnterpreteerd,metaandacht

voor de multipele betekenislagen die zich in bepaalde concepten verdichten, en vooral ook voor

somsnietonaanzienlijkeverschuivingeninbetekenis.34

32. Deze eedwerd onder andere in België overgenomen en dient te worden afgelegd na het

eindevandeartsenopleiding.Alhoeweldezeeedgeenjuridischebetekenisheeft,acht ikhemtoch

relevant binnen deze context. Een bepaalde passage uit de eed luidt als volgt: “Ik zal het geheim

eerbiedigen van al wie zich aan mijn zorgen toevertrouwt”. Het duidt op een bewustzijn dat het

beroepsgeheimenhierbijdeprivacyvandepatiënthooginhetvaandelgedragenwordtendusook

effectief van de arts (in wording) wordt verwacht. De eedwerd doorheen de jaren aangepast en

passages werden geschrapt onder invloed van de evoluerende maatschappij. Deze eed werd het

laatstaangepastin1994onderinvloedvandeVerklaringvanGenève.

31 WORLD MEDICAL ASSOCIATION, The world medical association declaration on ethical considerationsregardinghealthdatabases,2003,http://www.wma.net/e/policy/d1.htm,[21april2009].32EenasklepieioniseenantiekGriekssanatorium.33http://nl.wikipedia.org/wiki/Eed_van_Hippocrates#In_Belgi.C3.AB,[21april2009].34 J.GODDERIS,EedvanHippokrates:Historischebeschouwingen inzakedeopdrachtendebegrenzingenvanhetmedischhandelen.,Antwerpen/Apeldoorn,Garant,2005,17.

14

§4.Patiëntenrechten

33. Met de komt van de wet patiëntenrechten35 werden een aantal fundamentele rechten

ingebouwd voor de patiënt. Sommige van deze rechten hebben betrekking op de

privacybescherming van de patiënt en kunnen dus niet ontbreken in de algemene bepalingen van

dezemasterproef.

4.1. Rechtopbeschermingvandepersoonlijkelevenssfeer

34. Artikel10vandeWetPatiëntenrechtensteltdatdepatiëntrechtheeftopbeschermingvan

depersoonlijkelevenssfeerbijiederetussenkomstvandeberoepsbeoefenaar.Erisgeeninmenging

toegestaantenopzichtevanditrecht,tenzijditisvoorzienbijwetennodigisvoordebescherming

vandevolksgezondheidofvoordebeschermingvanderechtenendevrijhedenvananderen.

Erwordt de nadruk gelegd op de intimiteit van de patiënt. Zo is bepaald dat bij een tussenkomst

enkelpersonenaanwezigmogenzijnvanwiedeaanwezigheidberoepshalvevereistis.Ookmoetde

informatie betreffende de gezondheid van de patiënt worden beschermd. Zo is het bijvoorbeeld

verbodenomdepatiëntofdeberoepsbeoefenaaronderdruk tezettenom informatieaanderden

meetedelenzoalsaanverzekeringsmaatschappijenofdewerkgever.

4.2. Rechtopinzagedossier

35. De patiënt heeft ten opzichte van de beroepsbeoefenaar recht op een zorgvuldig

bijgehouden en veilig bewaard patiëntendossier. Op verzoek van de patiënt voegt de

beroepsbeoefenaar de door de patiënt verstrekte documenten toe aan het hem betreffende

patiëntendossier.36

Depatiëntheeftookrechtop inzage inditdossier.37Deartsdientgevolg tegevenaandezevraag

binnen de 15 dagen. De persoonlijke notities van de arts en eventuele gegevens die betrekking

hebben op derden worden hier van uitgesloten en kunnen dus niet worden bekeken. Hij kan dit

inzagerechtookuitoefenenviaeendoorhemaangezochteberoepsbeoefenaarofzichlatenbijstaan

dooreenpersoonnaarkeuze.Depatiëntkanhiervanookeenafschriftbekomen.38

35Wetvan22augustus2002betreffendederechtenvandepatiënt.,B.S.26september2002.36Artikel9§1WetPatiëntenrechten37Artikel9§2WetPatiëntenrechten38 Artikel 9 §3Wet Patiëntenrechten en L.WOSTYN, “Inzagerecht in hetmedische dossier en recht op eenafschriftvandepatiënt.”, in:A.HUTSEBAUT (ed.),Overhandigenmedischegegevens.,Gent,AcademiaPress,2004,51.

15

4.3. Rechtopinformatie

36. Artikel7vandeWetPatiëntenrechtenregelthetrechtopinformatievoordepatiënt.Hoewel

privacybeschermingmeergerichtisophetbeschermenvandeprivacynaarderdentoe,achtikhet

tochbelangrijkdezebepalingookoptenemen.

Depatiëntheeft rechtopallehembetreffende informatiedienodig isom inzicht tekrijgen in zijn

gezondheidstoestandende vermoedelijkeevolutie ervan.Dit lijkt logischmaar veel belangrijker is

dat de arts informatie voor de patiënt kan achterhouden voorzover het meedelen ervan

klaarblijkelijk ernstig nadeel voor de gezondheid van de patiënt zou meebrengen en mits de

beroepsbeoefenaarhierovereenandereberoepsbeoefenaarheeftgeraadpleegd.Ookkandepatiënt

zelferomverzoekengeeninformatietekrijgenoverzijngezondheidstoestand.

§5.Hetmedischdossier

37. Een medisch dossier kan omschreven worden als de materiële vorm van het geheel van

gegevensmetbetrekking totdegezondheidstoestandvaneenpatiënt, verzamelddooreenarts in

hetkadervanzijn/haarrelatiemetdepatiënt.Hetiseenfunctioneleenselectievegecentraliseerde

verzameling van relevante administratieve (identificatie), sociale, psychische enmedische (fysieke)

gegevensvaneenbepaaldepatiëntmetalsdoelbruikbaartezijnvooreenoptimalepreventieveen

curatievegezondheidszorgvoordezepatiënt.39

38. Inmei1999werden2K.B.’suitgevaardigdwelkeminimumvoorwaardenopleggenwaaraan

het medisch dossier moet voldoen.40 Zo wordt onder andere bepaald dat het dossier volgende

gegevensmoetbevatten:desocio‐administratievegegevensm.b.t.depatiënt,ziektegeschiedenisen

antecedenten, een lijst van problemen, de verslagen van geneesheren‐specialisten en van andere

zorgverstrekkers,alsmededelaboratoriumonderzoeken,eendeeldatmeerspecifiekbestemdisvoor

dehuisarts, en in voorkomendgeval, dossiers voor specifieke rubrieken.41Het andereK.B.42 van3

mei 1999 heeft een striktere regeling uitgewerkt. Het toepassingsgebied wordt verruimd tot

daghospitalisatie en ambulante behandelingen. Ook worden de eerste stappen gezet naar een

elektronischmedischdossier.39 L. WOSTYN, “Het medisch dossier.”, in: A. HUTSEBAUT (ed.) Overhandigen medische gegevens, Gent,AcademiaPress,2004,5.40K.B. van3mei1999betreffendehetalgemeenmedischdossier,B.S. 17 juli 1999.EnK.B. van3mei1999houdendebepalingenvandealgemeneminimumvoorwaardenwaarvanhetmedischdossier,bedoeldinartikel15vandewetopdeziekenhuizen,gecoördineerdop7augustus1987,moetvoldoen,B.S.30juli1999.41Artikel1§2KB3mei1999betreffendehetalgemeenmedischdossier.42 K.B. van 3mei 1999houdendebepalingen vande algemeneminimumvoorwaardenwaarvanhetmedischdossier, bedoeld in artikel 15 van de wet op de ziekenhuizen, gecoördineerd op 7 augustus 1987, moetvoldoen,B.S.30juli1999.

16

39. Op15april2004werdeenK.B.gepubliceerdbetreffendehetelektronischmedischdossierin

dehuisartsengeneeskunde.Eenwerkgroepwerdbelastmetdehomologatievansoftwarepakketten

voorhetbeheervanhetmedischedossier.43Toendertijdwasdeevolutievandedigitaletoepassing

inzakemedischedossiersnogmaarnetbegonnen.Nuiserechtermeerenmeersprakevanonline

inzage van medische dossiers, online medische voorschriften doorsturen, enz… Dit kan benoemd

wordenalseHealthenwordtlateruitvoerigbesproken.

Afdeling3:Instellingen

§1.CommissievoordeBeschermingvandePersoonlijkeLevenssfeer

40. Doorheen demasterproefwordt vaak gesproken over de Commissie voor de Bescherming

vandePersoonlijkeLevenssfeer,vooralinhetkadervanverwerkingvanpersoonsgegevens.Daarom

achtikhetnoodzakelijkomhiereensummiereweergavetegevenvanwatdeCommissienueigenlijk

isenhaaropdrachtenentaken.

41. DeCommissievoordeBeschermingvandePersoonlijkeLevenssfeerwerdopgerichtdoorde

wet van 12 december 1992 (Wet Verwerking Persoonsgegevens).44 Ze is ondergebracht bij het

MinisterievanJustitieenbezitgeenrechtspersoonlijkheid.DeCommissiekreegeenbelangrijkerol

bijdetoepassingvandeWetVerwerkingPersoonsgegevens.

42. Naast de diverse bevoegdheden die de wet haar uitdrukkelijk toekent, heeft zij vooral de

mogelijkheidomdoorhaarmoreel gezagde toepassing vandewet af tedwingen.Haar adviezen,

aanbevelingenenstandpuntenzijndaartoedeidealeinstrumenten.45Dezeadviezene.d.netalseen

jaarlijks verslag van haar werkzaamheden en activiteiten zijn te vinden op de website van de

Commissie.46

43. Indezemasterproefwordtdieper ingegaanopdebevoegdhedenvandeCommissieomdat

dezevrijalgemeenzijn.Verder legtdewethaarnogenkelespecifieketakenenopdrachtenopdie

verband houden met de concrete toepassing en die voortvloeien uit de wet zelf en het

Uitvoeringsbesluit.Hieropwordtechternietingegaanomdatdittespecifiekematerieis.Ookkunnen

43 L. WOSTYN, “Het medisch dossier.”, in: A. HUTSEBAUT (ed.) Overhandigen medische gegevens, Gent,AcademiaPress,2004,6.44Zieartikel23WVP45D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,327.46www.privacycommission.be

17

bijzondere wetten de Commissie nog bepaalde taken geven maar hier wordt vooral specifiek

gekekennaardeWetVerwerkingPersoonsgegevenswaardoordezeooknietwordenbehandeld.

1.1. Bevoegdheden

1.1.1. Adviesbevoegdheid

44. DeCommissieisbevoegdtothetgevenvanadviezen.Zedoetdit,hetzijuiteigenbeweging,

hetzijopvraagvaneenOverheidzoalsbepaalddoorartikel29WVP.47Andereoverhedenkunnendus

inprincipegeenverzoektotdeCommissierichten.ErisechternietsdatdeCommissiebeletomop

eigeninitiatieftocheenadviestegeven.

Dezeadviezenhebbenbetrekkingopdetoepassingvandegrondbeginselenvandebeschermingvan

depersoonlijkelevenssfeerinhetkadervandewetenvandewettendiebepalingenbevatteninzake

debeschermingvandepersoonlijkelevenssfeertenopzichtevanverwerkingvanpersoonsgegevens.

Dezeadviezenzijnookmetredenomkleedennietbindend.

45. In de gevallen waarin het advies van de Commissie wettelijk vereist is, gaat het om een

substantiëlevormvereiste.Ondervoorbehoudvanderegelingbetreffendehetverstrijkenvandeaan

deCommissietoegekendetermijn,houdtditindathetontbrekenvanhetadviesvandeCommissie

de onwettigheid van het desbetreffende besluit met zich meebrengt. Bovendien moet benadrukt

wordendatalseenoverheid,naontvangstvanhetadviesvandeCommissie,haarontwerpwijzigt,in

een andere zin dan door de Commissie werd gesuggereerd, of aanvult, zij ertoe gehouden is de

gewijzigdeofaangevuldeversieopnieuwteradviesdientvoorteleggen.48

1.1.2. Bevoegdheidtotrichtenvanaanbevelingen

46. De aanbevelingsbevoegdheid is op dezelfde wijze omschreven in de wet als de

adviesbevoegdheid.49Alvorenseenaanbevelingtegevenaaneenbepaaldeverantwoordelijkevoor

deverwerking,geeftdeCommissiedeverantwoordelijkevoordeverwerkingdegelegenheidomzijn

standpunt te doen kennen. Erwordt echter algemeen aangenomendat dit ook een categorie van

verantwoordelijken mag zijn waardoor de Commissie zich kan wenden tot een bepaalde sector

bijvoorbeeld.

47 Het gaat om de Regering, Wet gevende Kamers, van de Gemeenschaps‐ of Gewestregeringen, deGemeenschaps‐ofGewestparlementen,vanhetVerenigdCollegeofvandeVerenigdeVergaderingbedoeldinartikel60vandebijzonderewetvan12 januari1989metbetrekkingtotdeBrusselse instellingenofvaneentoezichtscomité48D.DeBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,338.49Zieartikel30WetVerwerkingPersoonsgegevens

18

1.1.3. Klachtenbehandeling

47. Onverminderd enige vordering voor de rechtbanken en tenzij de wet anders bepaalt,

onderzoektdeCommissiedegetekendeengedateerdeklachtendiehaarwordentoegestuurd.Deze

klachten kunnen betrekking hebben op haar opdracht in verband met de bescherming van de

persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens of op andere

opdrachtendiehaardoordewetzijntoevertrouwd.50Detekstvandewetlaatergeentwijfelover

bestaan: iemand die zich in zijn rechten geschonden voelt, moet nooit eerst de Commissie

raadplegen alvorens een vordering in te stellen en evenmin zal verhaal halen bij de Commissie

invloedhebbenophetrechtomjetoteenrechtbanktewenden.

48. DeklachtenmoetenbetrekkinghebbenopdeopdrachtvandeCommissies inverbandmet

de bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van

persoonsgegevensofopandereopdrachtendiehaardoordewetzijntoevertrouwd.Ditbetekentdat

als er op bepaalde specifieke domeinen waarvoor er een toezichtscomité is opgericht, klachten

wordeningediend,deklachtenaandittoezichtscomitémoetenwordengericht.51

De klachten zijn onderworpen aan 3 ontvankelijkheidsvereisten: ze moeten (1) uitgaan van

natuurlijkepersonen(2)dieeenbelanghebbenen(3)moetengedateerdzijn.52Indienaaneenvan

deze voorwaarden niet is voldaan, zal de klacht onontvankelijk moeten worden verklaard. De

Commissie kan uiteraard nog steeds na een onontvankelijk klacht uit eigen beweging een

aanbevelingofeenadviesrichtenzoalsreedseerderwerdbesproken.53

49. De rechtsplegingwordt geregeld in het reglement van orde.Dit voorziet in de uitoefening

vaneenrechtvanverdediging.54

1.1.4. Toezichtophetnalevenvandewet

50. AandeCommissie is eenalgemene controlebevoegdheid toegekenddie zichuitstrektover

alle verwerkingendieonderde toepassingvandewet vallen.Hieraanwordtgeenafbreukgedaan

doorhet feitdatbijzonderewettenvoorbepaalde verwerkingen inbijzondere regels voorzien.Dit

betekentenkeldathetniet (meer)nodig isom indiebijzonderewettenmelding temakenvande

controlebevoegdheid van de Commissie: zij vindt van rechtswege toepassing ingevolge de Wet

50Artikel31§1WetVerwerkingPersoonsgegevens51D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,339.52D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,340.53Supranr.44‐46blz17.54Artikel31§2WetVerwerkingPersoonsgegevens

19

VerwerkingPersoonsgegevens.55Dezecontrolebevoegdheidkanwordenopgesplitstinverschillende

deeltaken.Dezezijneenonderzoeksbevoegdheid,eenbevoegdheidommisdrijvenaantegevenen

eenvorderingsrechtvandevoorzittervandeCommissie.

51. WatdeonderzoeksbevoegdheidbetreftmagdeCommissievoorhetvervullenvanhaartaken

eenberoepdoenopdemedeweringvandeskundigen.Zemaghaarleden,aldannietsamenmetde

deskundigen, gelasten een onderzoek ter plaatse te verrichten. In dit geval hebben de leden de

hoedanigheidvanofficiervangerechtelijkepolitie,hulpofficiervandeProcureurdesKonings.Hierbij

kunnenzemededelingeisenvanbepaaldestukkenenhebbenzetoegangtotalleplaatsenwaarvan

ze redelijkerwijs kunnen vermoeden dat erwerkzaamhedenworden verricht die in verband staan

metdetoepassingvandewet.56

52. IndiendeCommissietijdenshaaronderzoekkenniskrijgtvanbepaaldemisdrijven,zaldeze

aangifitekunnendoenbijdeProcureurdesKonings.57Redelijkerwijsmoetaanvaardwordendatde

Commissie van alle misdrijven waarvan zij kennis zou kunnen krijgen, zonder enig onderscheid,

aangifte moet doen. Elke andere interpretatie zou ertoe leiden dat aan de Commissie de

bevoegdheidwordttoebedeeldomtebeslissenofhetopportuunisomeenzaakovertemakenaan

het parket. Anderzijs moet er rekening mee gehouden worden dat deze vaststelling de

geloofwaardigheidvanderolvandeCommissiealsbemiddelingsorgaansterkzalaantasten,zoniet

minstens zal doen afnemen. In de praktijk zal de Commissie dan ook pas overgaan tot

klachtneerleggingbijhetparketindienerkwadetrouwisinhoofdevandeverantwoordelijkevande

verwerking, d.w.z. wanneer hij volhardt in de boosheid na herhaaldelijke aanmaningen van de

Commissie.58

53. Devoorzitterkanook iedergeschilmetbetrekkingtotdetoepassingvandezewetenhaar

uitvoeringsbesluiten aan de rechtbank van eerste aanleg voorleggen. Dit ‘onverminderd de

bevoegdheidvandegewonehovenenrechtbankenmethetoogopdetoepassingvandealgemene

beginseleninzakedebeschermingvandepersoonlijkelevenssfeer’.59

55D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,341.56Artikel32§1WetVerwerkingPersoonsgegevens57Artikel32§2WetVerwerkingPersoonsgegevens: “Tenzijdewetandersbepaalt,doetdeCommissiebijdeprocureurdeKoningsaangiftevandemisdrijvenwaarvanzijkennisheeft.”58D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,343.59Artikel32§3WetVerwerkingPersoonsgegevens

20

1.2. SectoraleComités

54. DeWetPersoonlijkeLevenssfeervoorzietindeoprichtingvansectoralecomités,diebevoegd

zijn om aanvragen met betrekking tot de verwerking of mededeling van gegevens waarvoor

bijzonderewetgevingengelden,teonderzoekeneneruitspraakovertedoenbinnendedoordewet

vastgestelde perken.60 M.a.w. deze comités zijn verantwoordelijk voor de bescherming van de

privacy bij de verwerking van persoonsgegevens in een bepaalde sector. Momenteel zijn er zes

sectoralecomitésopgericht.

1.2.1. SectoraalComitévandegezondheidenvandesocialezekerheid

55. HetsectoraalComitévandegezondheidenvandesocialezekerheidwerdopgerichtdoorde

WetopdeKruispuntbank.61Ditbestaatuit2afdelingen:eenafdelingvandesocialezekerheideneen

afdelingvandegezondheid.Hetsectoraalcomité isbelastmethet toezichtophetnalevenvande

bepalingenvandeWetKruispuntbankSocialeZekerheid,inhetbijzonderdegegevensbeschermende

bepalingen. Dit sectoraal comité is daarnaast bevoegd om aanvragen met betrekking tot de

verwerkingofdemededelingvangegevenswaarvoorbijzondereregelingengelden,teonderzoeken.

Zo is voor de mededelingen van sociale gegevens van persoonlijke aard aan derden, een

voorafgaande machtiging vereist van dit sectoraal comité, behalve in het geval voor

informatieoverdracht binnen secundaire netwerken en voor mededelingen van

basisidentificatiegegevens (vb rijksregisternummer) binnen het netwerk, zelfs indien ze niet tot

eenzelfdesecundairnetwerkbehoren.Indezeuitzonderingsgevallenmoetweleenaangiftevandeze

informatieoverdracht gebeuren bij het sectoraal comité. De Kruispuntbank staat in voor het

opstellingvaneenjuridischentechnischadviesmetbetrekkingtotelkeaanvraagvoordeverwerking

ofmededelingvansocialegegevensvanpersoonlijkeaardwaarvanhemdoorhetsectoraalcomitéof

doordeCommissieterbeschermingvandepersoonlijkelevenssfeereenafschriftwerdbezorgd.Het

sectoraal comiténeemtopbasishiervaneenbeslissing.62HetComité verzekerthet toezichtopde

toepassingvandewetgevingterzakeendenalevingervan.Hetkanklachtenbehandelen,geschillen

helpenoptelossenenbepaaldeonderzoekingenverrichten.63

60Artikel31bisWetVerwerkingPersoonsgegevens61Zieartikel37e.v.Wetvan15januari1990houdendeoprichtingenorganisatievaneenKruispuntbankvandesocialezekerheid,B.S.22februari1990.62J.PUT,Praktijkhandboeksocialezekerheid2007:voordeondernemingenendesocialeadviseur.,Mechelen,Kluwer,2007,20‐21.63 COMMISSIE VOOR DE BESCHERMING VAN DE PERSOONLIJKE LEVENSSFEER,http://www.privacycommission.be/nl/sectoral_committees/social_security/competences/,[14april2009]

21

§2.Ordedergeneesheren

56. DewerkingvandeOrdedergeneesherenwordtvooralbepaalddoorhetKBnr.79van10

november 1967.64 De Orde heeft publiekrechtelijke rechtspersoonlijkheid en heeft drie soorten

organen:deprovincialeraden,deradenvanberoependenationaleraad.65

57. Deprovincialeradenzijnondermeerbevoegd“tewakenoverhetnalevenvanderegelenvan

demedischeplichtenleerenoverdehandhavingvandeeer,debescheidenheid,deeerlijkheidende

waardigheidvangeneesheren”,66alsopgestelddoordenationale raad67.Hiertoezijnzijbelastmet

hettreffenvantuchtmaatregelen68wegensfoutendiedezegeneesherenindeuitoefeningvanhun

beroep of naar aanleiding ervan begaan, alsook wegens zware fouten bedreven buiten de

beroepsbezigheid,wanneerdiefoutendeeerofdewaardigheidvanhetberoepkunnenaantasten.69

58. De nationale raad heeft belangrijke taken toebedeeld gekregen inzake de werking en de

verwezenlijkingvanhetdoelvandeOrde.Zoheeftzetotbelangrijkstetaakallenuttigemaatregelen

te treffen die nodig zijn voor de verwezenlijking voor het doel van de Orde en dient zij op eigen

initiatiefofopverzoekvandeoverheid,vaneenopenbare instellingofeenberoepsverenigingvan

artseneengemotiveerdadvies tegevenoveralgemenevragen,overbeginselvraagstukkenofover

regelenvanmedischeplichtenleerenhetgoedkeurenvandeadviezendiedoordeprovincialeraden

wordengegeven.70

2.1. CodeGeneeskundigePlichtenleer

59. De Nationale Raad stelt de algemene beginselen en de regels vast betreffende de

zedelijkheid, de eer, de bescheidenheid, de eerlijkheid, de waardigheid en de toewijding die

onontbeerlijkzijnvoordeuitoefeningvanhetberoep.Dezebeginselenenregelenvormensamende

code van medische plichtenleer. De Koning kan, bij een Ministerraad overlegd besluit, bindende

kracht verlenen aan de code van geneeskundige plichtenleer en aan de aanpassingendie door de

nationale raadworden gedaan.Dit gebeurde echter niet ten aanzien van de CodeGeneeskundige

Plichtenleer.71Decodebevatregelenbetreffendedecontinuïteitvandeverzorgingwaartoeookhet

64 Koninklijk Besluit nr. 79 van 10 november 1967 betreffende deOrde der geneesheren,B.S. 14 november1967.65Artikel1KBnr.7966Artikel6KBnr.7967Artikel15KBnr.7968Supranr.397e.v.blz.131.69K.BROECKX,Gandaiusactueel3:Beslagrecht‐aansprakelijkheid.,Kluwer,1998,145.Enartikel6KBnr.79.70 ORDE DER GENEESHEREN, http://www.ordomedic.be/nl/nationale‐raad/over‐de‐nationale‐raad/, [20 april2009].71K.BROECKX,Gandaiusactueel3:Beslagrecht‐aansprakelijkheid.,Kluwer,1998,145.

22

inrichten van de wachtdienst behoort, het beroepsgeheim, het doorgeven van bescheiden of

medischeinlichtingenaanconfraters,enz…72

60. Indecodewordendebeginselengeformuleerd,opgrondwaarvandesocialeverplichtingen

van de geneesheer worden vastgesteld. Indien er redenen toe zijn kan de code ook de bedingen

bepalen die verboden zijn in de overeenkomsten door de geneesheren te sluiten betreffende de

uitoefening van hun beroep.73 De artikel 38‐47 van de Code behandelen de bepalingen over het

medischdossier.Deartikel55‐70bevattenophunbeurtdebepalingenoverhetberoepsgeheimvan

dearts.Dezewordenlaternoguitvoerigbesproken.

72Artikel15KBnr.7973Artikel15KBnr.79

23

Hoofdstuk2:Privacy

Afdeling1:Begrip

61. Privacy is een begrip waarover doorheen de jaren al veel is geschreven en gedebatteerd.

Tochwerdnooitechteeneenduidigedefinitieopgesteldaangeziendegegrootheidvandeladingdie

hetwoorddekt. Privacy speelt een rol telkenswanneer eenburger tegenover een andereburger,

onderneming,… staat. Er kan gezegd worden dat er verschillende privacybegrippen gangbaar zijn,

eigen aan de context waarin het begrip wordt gehanteerd. In de praktijk zal het gebruik van het

begripprivacysteedseenafwegingvanbelangenmoetenzijnwaardooreeneenduidigedefiniëring

vanhetbegripdoorderechtspraakdanookeerdertoteenonwerkbaarheidzalleidendantotalshet

ware een leidraad. Zeker nude rechter het begrip kan toetsen aande geest vandewet,wat van

praktischbelang is ineensteedsevoluerendesamenlevingmetbetrekkingtotbeschermingvande

privacy.VooraldoordeinvoeringvandePrivacywetishetbegripprivacyzichjuridischgaansitueren

indeverwerkingvangegevensdieeigenzijnaandepersoonenzijnpersoonlijkelevenssfeer.Dit is

echterslechtseenbepaalddeelvandeprivacy.

62. Een en ander betekent dat privacy bij uitstek een sociaal gegevens is. Het begrip verkrijgt

alleen maar inhoud in een context en door verwijzing naar een complex geheel van

maatschappelijke, institutionele, staatkundige, culturele en situationele parameters waarvan het

afhankelijk is. Privacy is bijgevolg relatief, relationeel, meerduidig en open. En dus tevens

ondefinieerbaar en onzegbaar. Indien privacy zelfbepalingsvrijheid is, dan is het meteen ook

maatschappelijke diversiteit, pluraliteit en culturele rijkdom. Alle gedragwaartoe zij leidtmoet in

principe worden aanvaard zolang het niet botstmet andere rechten, vrijheden, rechtsnormen en

belangen.74

63. InhetkadervanditonderwerpwilikdemeningvanNABBEN75belichtendiehijverwoordin

een bepaald deelaspect van de privacy, namelijk de wat hij noemt ‘informationele privacy’.

Bescherming van de informationele privacy heeft volgens hem temakenmet het gebruik van de

informatietechnologie als middel om in te breken in de privacy. Het opnemen van informatie in

geautomatiseerdesystemenvereenvoudigtenvergroothetprobleemenhetvoordeeldatmethet

74 S. GUTWIRTH, P. DE HERT en R. SAELENS, “Kan privacy nog? Over de voor‐ en achterkant van hetprivacygrondrechtinBelgië.”,in:LiberAmicorumRogierdeCorte.Kanditnog?,Mechelen,Kluwer,2007,47.75P.F.P.NABBEN,H.J.L.M.VANDELUYTGAARDEN,Deultiemevrijheid.Eenrechtstheoretischeanalysevanhetrechtopprivacy.,Utrecht,Kluwer,1996,52‐64.

24

verzamelen van persoonsgegevens kanworden verkregen. De benadering van privacy in dit kader

duidt niet op een inhoudelijk begrip van privacy. Informationele privacy ziet toe op de

privacygevoeligheid van informatie. Niet de privacy als dusdanig maar de informatie over

privacygevoelige zaken lijkt dus object van normering door rechtsregels geworden. Vooral in de

gezondheidszorgheeftsterkgegroeide informatiebehoefteertoegeleiddatdeprivacyproblematiek

dienttewordengezochtbinnenhetkadervaninformationeleprivacy.

64. Indithoofdstukishetdebedoelingomnaderintegaanophetbegripprivacyzoalshetzich

voordoetinverschillendeinternationaleennationalewetten.Erwordtingegaanopdeverschillende

wetten: welke doelstellingen ze hebben, wat hun functie is en welke bescherming ze bieden zijn

hierbijmaarenkelezakendienaderzullenwordenbekeken.

Afdeling2:Beschermenvandeprivacy

§1.Alsmensenrecht

65. Artikel8vanhetEuropeesVerdragvandeRechtenvandeMens ishetbasisartikelvoorde

privacy. Dit artikel werd doorheen de jaren talloze keren opgeroepen voor het Europees Hof

waardooreengrote jurisprudentieoverditartikel isontstaan. Indezebijdrage ishetdebedoeling

omalleenhetaspectmetbetrekkingtotgezondheidsgegevensenpersoonsgegevenstebelichten.

Luidensartikel8EVRMheefteeniederrechtopeerbiedigingvanzijnprivé‐leven,zijngezinsleven,zijn

huisenzijnbriefwisseling.Erkunnenvieronderscheidenrechten76wordenafgeleiduitartikel8. In

deze bijdrage is alleen de bescherming van het privé‐leven van belangwant zoals later zal blijken

behorendegezondheids‐enpersoonsgegevensonderdezecategorie.

1.1. Uitzonderingen

66. Paragraaf 277 van artikel 8 EVRM formuleert enkele uitzonderingen op de naleving van de

rechten zoals gedefinieerd in §1. Hieruit volgt dus dat niet elke inbreuk op de in artikel 8 EVRM

vervatterechtenonmiddellijkookonwettig is.De inbreukdientdussteedstewordengetoetstaan

76Namelijkbeschermingvanhetprivé‐leven,beschermingvanhetgezinsleven,beschermingvandewoningenbeschermingvandecommunicatie.77“Geeninmengingvanenigopenbaargezagistoegestaanmetbetrekkingtotdeuitoefeningvanditrechtdanvoorzoverbijdewetisvoorzienenineendemocratischesamenlevingnodigisinhetbelangvan’slandsveiligheid,deopenbareveiligheidofheteconomischwelzijnvanhetland,debeschermingvandeopenbareordeenhetvoorkomenvanstrafbarefeiten,debeschermingvandegezondheidofdegoedezeden,ofvoordebeschermingvanderechtenenvrijhedenvananderen.”

25

drie voorwaarden namelijk: de inbreuk op het privé‐ of familieleven moet voorzien zijn bij wet

(legaliteitstoets), noodzakelijk zijn in een democratische samenleving (noodzakelijkheidstoets) en

eenlegitiemdoelnastreven(legitimiteitstoets).Indienaaneenvandezevoorwaardenisvoldaan,is

eeninbreukopdeprivacygerechtvaardigd.

1.2. Inmengingdoorparticulieren

67. Deletterlijkeaanhefvan§2wektdeindrukdatdezebepalingalleenvantoepassingisophet

openbaar gezag (‘Geen inmenging van enig openbaar gezag is toegestaan…’). Het Verdrag geeft

ogenschijnlijkgeenexplicietantwoordopdevraagofdegrondrechtenvervatinartikel8EVRMtegen

medeburgers in het verweer kunnenworden gebracht.Hoewel er geendiscussie bestaat over het

gegeven dat particulieren niet te Straatsburg veroordeeld kunnen worden wegens een

verdragsschending,ishetantwoordnochtansoverwegendpositief.78

68. HetwordtookaanzienalseenpositieveverplichtingvandeLidstaatomervoortezorgendat

eenburgervaneenLidstaateffectiefzijnrechtkanuitoefenenenerkanvangenieten.DeLidstaatzal

bijgevolg in haar nationale rechtsorde regels moeten implementeren zodanig dat burgers wiens

rechtendoorparticulierenzijngeschondenrechtsherstelkunnenbekomen.

1.3. Gezondheidsgegevens

69. De gezondheid vormt een rechtsgoed datwordt beschermd door de privacy. Vooral in de

westerselanden(endusindeLidstatendieonderhetEuropeesVerdragvallen)wordtbescherming

vangezondheidsgegevenshooginhetvaandelgedragen.

70. HetHofvanJustitieteLuxemburg79steldedatdemogelijkheidvaneenHIV‐testinhetkader

van een aanwervingniet is uitgesloten, doch getoetst dient teworden aan artikel 8 §2 EVRM.Dit

arrestkanomverschillenderedenalsbelangrijkbestempeldworden.Zoleerthetmetbetrekkingtot

artikel 8 EVRM dat een persoon het recht heeft zijn gezondheidstoestand geheim te houden en

bescherminggeniettegengezondheidstestenzondertoestemming.Ookheefteenpersooneenrecht

‘om niet te weten’ en gevrijwaard te blijven van schadelijke medische informatie. Het

privacygevoelige karakter van gezondheidstesten hangt niet af van de aard van een test, maar is

78 P. DE HERT, “Artikel 8: Recht op privacy.”, in J. VANDELANOTTE en Y. HAECK:Handboek EVRM. Deel 2:Artikelsgewijzecommentaar.,Antwerpen,Intersentia,2004,715.79H.v.J.zaaknr.C‐404/92P,5oktober1994(Xt.Commissie),JaarboekMensenrechten1994,1995,257,nootJ.TERHEERDT.

26

verbondenaanhetbestaanvandetestzelf.Medischetestenuitgevoerdzondertoestemmingdienen

getoetsttewordenaandevoorwaardenvanlegaliteit,legitimiteitennoodzakelijkheid.80

71. IneenmijlpaalarrestZ tegenFinlandoverweegthetEuropeesHofvoordeRechtenvande

Mens, dat het respect voor het vertrouwelijk karakter omtrent gezondheidsgegevens (HIV‐status)

eenessentieelbeginselisvanhetjuridischsysteemvandelandenvandeRaadvanEuropa.81Indeze

zaakkwaménhetvergaren,énhetvastleggen,enhetopenbarenvangegevensaanbod.Omvastte

stellen of de verdachte in een strafproces wist dat hij seropositief was op het moment dat hij

anderen besmette, werden zijn arts en psychiater als getuigen gehoord. Het Hof achtte dat

geoorloofd omdat het belang gemoeidmet het voorkomen van strafbare feiten en de rechten en

vrijhedenvananderenhier zwaarderwogen.De bekendmakingvandenaamvandeverdachte in

een persbericht afkomstig van het gerecht was echter geen goede reden. Deze bekendmaking

leverde een schending van artikel 8 EVRM op. De regel dat processtukken na 10 jaar openbaar

wordentenbehoevevandetransparantievangerechtelijkeprocedureshieldnaardemeningvanhet

Hof eveneens te weinig rekening met de belangen van de klager. Het recht op inzage door het

publiek valt weliswaar onder de rechten van anderen uit het tweede lid van artikel 8, maar de

vertrouwelijkheidvan‘healthdata’enzekerdietenaanzienvanHIV,istebeschouwenalseen‘vital

principle’.82

72. De interne wet moet dan ook in passende waarborgen voorzien om elke mededeling of

verspreiding van gezondheidsgegevens, die niet noodzakelijk is in de zin van artikel 8 EVRM te

voorkomen. Ook in het Verdrag van de Raad van Europa ter bescherming van het individu met

betrekkingtotdeverwerkingvanpersoonsgegevenswordengezondheidsgegevenstoteenspeciale

categorievangegevensgerekend,dieslechtsinzeeruitzonderlijkeomstandighedenmogenworden

verwerkt.83Hetopenbaarmakenvanmedischegegevensvormteeninmenginginhetrechtopprivé‐

leven, die nochtans uitzonderlijk gerechtvaardigd kan worden volgens de voorheen reeds

aangehaaldeuitzonderingsgronden.84

80 P. DE HERT, “Artikel 8: Recht op privacy.”, in J. VANDELANOTTE en Y. HAECK:Handboek EVRM. Deel 2:Artikelsgewijzecommentaar.,Antwerpen,Intersentia,2004,732.81HofMensenrechten25 februari1997 (Z. t.Finland), JaarboekMensenrechten1996‐97 (verkort),297,nootDUMORTIER,J.;NJB(Ned.)1997,1722.82 A.J. NIEUWENHUIS, Tussen privacy en persoonlijkheidsrecht: een grondrechtelijk en rechtsvergelijkendonderzoek.,Nijmegen,Arsaequilibri,2001,129‐130.83 Artikel 6 van het Verdrag van Raad van Europa ter bescherming van het individumet betrekking tot deverwerkingvanpersoonsgegevens,ondertekendteStraatsburgop28januari1981.84P.LEMMENS,UitdagingendoorenvoorhetE.V.R.M.,Diegem,Kluwer,2005,7.

27

73. In dezelfde zin werd in 2008 een arrest geveld van het Europees Hof tegen het Verenigd

Koninkrijk.85DepolitieweigerdeomDNA‐stalenenvingerafdrukkendiezehaddengenomenvaneen

verdachtedie laterwerd vrijgesproken tewissenuit hunbestand.De vraag stelde zichhierofhet

bijhoudenvandezegegevenswelconformartikel8§2EVRMwas.Eerderwasreedsgezegdgeweest

datvingerafdrukkengeenbeschermbaregegevensindezinvanartikel8EVRMwaren,maarhetHof

achtte het opportuun om zijn bestaande rechtspraak te herzien aangezien er wereldwijd in de

rechtsleer, rechtspraak en wetgeving een veranderende moraal kwam met betrekking tot de

bescherming van gezondheidsgegevens.HetHof namaandat het bijhouden vande gegevensniet

proportioneelwaseneropdiemaniergeenevenwicht tussenprivateenpubliekebelangenwordt

bereikt. Het privé‐leven van de verzoekerwerd bijgevolg op een onrechtmatigewijze geschonden

aldushetHof.

1.4. Persoonsgegevens

74. Hetbijhoudenvanpersoonsgegevens iseennieuwetrenddiezichmondiaalvoordoet.Veel

gegevens betreffende de persoon worden digitaal opgeslagen in databanken wat nieuwe

privacyproblemenmetzichmeebrengt.Verschillendewetgevershebbendoorheendejarenopdeze

trendingespeeldennieuwespecifiekeregelgevinguitgevaardigd.

75. Ondanksdecreatievannieuwetekstenblijftartikel8EVRMinmeerdereopzichtenrelevant.

Het grondrechtenrecht is immers scherper geformuleerd en kan een ruimere bescherming bieden

dan sommigemeer specifiekewetten. Van groot belang hierbij is de toepasbaarheid van artikel 8

EVRM op problemen met persoonsgegevens bijgehouden in (gewone) dossiers. Het

gegevensbeschermingsrecht beschermt evenwel alleen persoonsgegevens vervat in

geïnformatiseerdeverwerkingenofgestructureerdehandmatigedossiers.Gewonedossiersdieniet

op gestructureerde wijze zijn aangelegd, vallen niet onder de reikwijdte van het

gegevensbeschermingsrecht.86ZosteltookLEMMENS87:het isduidelijkdatde rechtspraakvanhet

EHRMbeïnvloedwordtdoordewijdeinterpretatievanpersoonsgegevensinhetverdrag.Zoblijktuit

derecentearrestenomtrenthetbewarenvanpersoonsgegevensdatartikel8toepasselijkacht,ook

algaathetnietom‘gevoelige’gegevensenookalzougeenschadegeledenzijntengevolgevanhet

bewarenvandeinformatie.AnderzijdsmoetbenadruktwordendathetEHRMindedefiniëringvan

hetbegripprivé‐leveneensteedsgroterbelanghechtaandeontplooiingvandepersoonlijkheidvan

85 Hof Mensenrechten (Grote Kamer) nr. 30562/04, 30566/04, 4 december 2008 (Marper / VerenigdKoninkrijk),T.Strafr.2009(weergaveDEHERT,P.,HOEFMANS,A.,VANDROMME,S.),afl.1,39.86 P. DE HERT, “Artikel 8: Recht op privacy.”, in J. VANDELANOTTE en Y. HAECK:Handboek EVRM. Deel 2:Artikelsgewijzecommentaar.,Antwerpen,Intersentia,2004,736.87P.LEMMENS,UitdagingendoorenvoorhetE.V.R.M.,Diegem,Kluwer,2005,9.

28

het individu. Alle systematisch bewaarde gegevens, die betrekking hebben op een aspect van de

ontplooiingvandepersoonlijkheidvanhetindividu,vallenonderdebeschermingvanartikel8EVRM.

§2.Alsgrondrecht

76. Krachtensartikel22vandeBelgischeGrondwetheefteeniederrechtopeerbiedigingvanzijn

privé‐leven en zijn gezinsleven, behoudens in de gevallen en onder de voorwaarden door dewet

bepaald.Dewetgeverheeftditartikelmetinachtnamevanartikel8EVRM.IndeGrondwetworden

twee beperkingsgronden uit het EVRM weggelaten wat de foutieve indruk kan geven dat de

beperking van de grondrechtenmeermogelijk is in België.88 Het EVRM is nog steeds rechtstreeks

toepasbaar indeBelgischerechtsordewaardoordegebodenbescherming onverkortblijftenzelfs

primeertopdegrondwet.

§3.Alspersoonlijkheidrecht

77. Persoonlijkheidsrechten zijn rechten die betrekking hebben op de persoon en ook dikwijls

fundamentele vrijheden uitmaken. Veelal zijn deze rechten ontstaan in de 18e‐19e eeuw als

afweerrechtentegenoverdeoverheid.Eenvoorbeeldvaneenpersoonlijkheidsrecht ishetrechtop

eerbiedigingvanhetprivé‐leven.89

78. In de rechtspraak wordt zeer ijverig gebruik gemaakt van de leer van de

persoonlijkheidsrechten.Veel vonnissenenarrestenverwijzennaarhet rechtopprivacy zonderer

enigewettelijkeofverdragsrechtelijkegrondslagaantegeven,datdoetvermoedendatdezerechter

het bestaan van een persoonlijkheidsrecht op bescherming van het privé‐leven aanvaarden.

Persoonlijkheidsrechten vormen een dankbaar gegeven in de rechtspraak omdat ze een veel

directere rechtsbeschermingbieden:waargrond‐enmensenrechten inbeginsel slechtsuitwerking

hebben in de verticale relatie tussen de overheid en de burger, verlenen zij een veel directere

werking vermits ze verplichtingen opleggen aan andere burgers. Daarenboven zou aan

persoonlijkheidsrechten, net zoals aan alle andere subjectieve rechten, een inherente

rechtsvorderingzijnverbonden.Ditbetekentdatdiegenedienaaraanleidingvaneeninbreukopeen

persoonlijkheidsrecht een schadevergoeding wil vorderen, geen beroep hoeft te doen op artikel

1382B.W.endeonrechtmatigedaadsleer.Concreetwilditzeggendatergeenbewijshoeftgeleverd

88Art22GWvernoemtalleendelegaliteitseis(‘behoudensindegevallenendoordevoorwaardenindewetbepaald’)waarartikel8EVRMookspreektvandecriteria‘noodzakelijkvooreendemocratischesamenleving’en‘legitiemedoelstelling’.89http://nl.wikipedia.org/wiki/Persoonlijkheidsrechten,[18april2008].

29

tewordenvaneenfout,schadeencausaalverbanddaartussen.Dehovenenderechtbankenpassen

dezevisieindepraktijktoe.90

79. GUTWIRTH91 betwist dit. Hij is van mening dat het begrip ‘privé‐leven’ niet tot de

persoonlijkheidsrechten behoort. Persoonlijkheidsrechten worden voorgesteld als subjectieve

rechtendiehetindividueenverregaandecontroleopdeattributenvandepersoonlijkheidgevenen

die inherentzijnaandepersoon.Wanneerditdenkenopdeprivacywordttoegespitstontstaaner

problemenwanthetbegripprivacy valtniet tedefiniëren.Definiëring zou leiden tot ietsdat in se

beschermwaardigismaarwaardoorookhettoepassingsgebiedgevoeligwordtverkleind.Zijninziens

moet dit dan gedefinieerd worden in functie van termen als ‘menselijke waardigheid’ en

‘beschermde waarde’ waardoor een positieve definiëring zich opdring over wat niet

beschermwaardigwordtgeacht.Maarwiensmorelecriteriazullenhiervoormoetendienenomdeze

definiëringtemaken?Enhierin ligtnethetprobleem:eendemocratiemoetde individuelevrijheid

beschermen, ook tegen de mening van de meerderheid. Er zijn dus geen goede normatieve

‘instanties’ (rechters, wetgever, rechtsgeleerden,…) die hun mening kunnen opdringen. Volgens

GUTWIRTHisdevrijheidvanmeningsuitingbelangrijkerinditdiscoursenzoudezewordenuitgehold

indienzijalleenzoustrekkentotdebeschermingvandegangbaremeningenbijhetinvullenvanhet

begripprivacy.

Afdeling3:WetSocialeKruispuntbank

80. De Kruispuntbank van de sociale zekerheid is een openbare instelling met

rechtspersoonlijkheid.92 Dezewerd opgericht naar aanleiding van deWet houdende oprichting en

organisatie van een Kruispuntbank van de sociale zekerheid.93 De Kruispuntbank van de Sociale

Zekerheid poogt permanent de processen en relaties tussen de socialezekerheidsinstellingen

onderlingentussendezeinstellingendeburgerenondernemingentehervormenmeteenmaximaal

gebruikvanmodernetechnologieënennieuwemedia.Hetuiteindelijkedoelisdesocialezekerheid

zo effectief en efficiënt mogelijk te laten functioneren, de dienstverlening aan de burgers en de

ondernemingen te optimaliseren en de administratieve lasten tot een minimum te beperken. Er

werdgekozenvooreenholistischeaanpakdooreencombinatievanreorganisatieenintegratievan

90VANDERSTRAETE,I.enPUT,J.,Beroepseheimenhulpverlening.,Brugge,DieKeure,2005,27.91 S. GUTWIRTH, P. DE HERT en R. SAELENS, “Kan privacy nog? Over de voor‐ en achterkant van hetprivacygrondrechtinBelgië.”,in:LiberAmicorumRogierdeCorte.Kanditnog?,Mechelen,Kluwer,2007,54.92Artikel1WetSocialeKruispuntbank93 Wet van 15 januari 1990 houdende oprichting en organisatie van een Kruispuntbank van de socialezekerheid,B.S.22februari1990.KortwegWetSocialeKruispuntbank.

30

informatiesystemen van de onderscheiden actoren in de sociale sector met de uitbouw van een

gebruikersgerichteelektronischedienstverleningviahetinternetvoorburgersenondernemingen.94

DeWetvoorzietineenmetcorrectionelestraffenbekrachtigdberoepsgeheimvoorpersonendieuit

hoofde van hun functie betrokken zijn bij de behandeling van sociale gegevens van persoonlijke

aard.95

81. Volgens dewetworden gezondheidsgegevens omschreven als alle gegevens die nodig zijn

voordetoepassingvandesocialezekerheid.Binnendegroepvansocialegegevenswordenmedische

persoonsgegevens voor verschillende doeleinden die met de sociale zekerheid te maken hebben

verwerkt, zoals bijvoorbeeld in het kader van de dossiers inzake invaliditeit, arbeidsongevallen en

beroepsziekten,methetoogopdetussenkomstbijgeneeskundigeverstrekkingen,deaanvraagtot

verlenging of de kennisgeving van het einde van hospitalisaties, de controle van artsen omtrent

overconsumptieenz…96

§1.TakenvandeSocialeKruispuntbank

1.1. Uitwisselingvansocialegegevenstussensocialegegevensbanken

82. Naast de organisatie en coördinatie van eenmalige opslag van gegevens, werden

gegevensstromen ontwikkeld die socialezekerheidsinstellingen toelaten op een elektronischewijze

desocialezekerheidsrechtelijketoestandvaneenpersoonmeetedelenaanandereactoren,binnen

ofbuitendesocialezekerheid,diedezeinformatienodighebbenvoordeuitvoeringvanhuntaken.

Hierdoorwordtvermedendatde socialezekerheidsinstellingenheelwatpapierenattestenmoeten

opmaken en opsturen naar sociaal verzekerden, die ze dan bij een andere instelling moeten

afgeven.97

83. De Kruispuntbank van de sociale zekerheid is niet verantwoordelijk voor het opslaan van

gegevens, maar wel voor een vlotte organisatie van de elektronische gegevensuitwisseling. Deze

gegevensstromen functioneren in de eerste plaats via het verwijzingsrepertorium van de

Kruispuntbanksocialezekerheidbinnenhetprimairenetwerk(rechtstreekseverbindingmetdeKSZ).

Daarnaast bestaan er sectorale repertoria binnen de secundaire netwerken waar de openbare

instellingenendoorhenaangeduideonderaannemersenlouteruitvoerendeinstellingenslechtsvia94F.ROBBENenP.MAES,“DeKruispuntbankvandeSocialeZekerheidanno2004.”,B.T.S.Z.,2004,145.95 G. BAETEMAN, De bescherming van het privé‐leven ten aanzien van de gegevensverwerking: eerstepraktischecommentaaropdewetvan8december1992totbeschermingvandepersoonlijke levenssfeer tenopzichtevandeverwerkingvanpersoonsgegevens.,Antwerpen,Kluwer,1993,85.96S.CALLENSenJ.PEERS,Organisatievandegezondheidszorg.,Antwerpen,Intersentia,2003,254.97 J. PUT,Praktijkboek sociale zekerheid: voor de ondernemingen en de sociale adviseur.,Mechelen, Kluwer,2007,18.

31

de beheersinstellingen gegevens verkrijgen of doorspelen.Deze verwijzingsrepertoria geven onder

andereaan:

1. Bij welke actoren in de sociale sector de burger een dossier heeft, onder welke

hoedanigheidenvoorwelkeperiode

2. Desoortenvangegevensdiebeschikbaarzijnbijiedereactor

3. De soorten van gegevens die de actor nodig heeft en gemachtigd is te ontvangen van

andereactorenomzijnopdrachtterealiseren.98

1.2. Onderzoekvoordekennis,deconceptieenhetbeheervandesocialezekerheid

84. DeKruispuntbankverzameltsocialegegevensbijdeinstellingenvansocialezekerheid,slaat

zeop,voegtzesamenendeeltzemeeaandepersonendiezenodighebbenvoorhetverrichtenvan

onderzoeken die nuttig zijn voor de kennis, de conceptie en het beheer van de sociale zekerheid.

Voor zover deze mededeling betrekking heeft op anonieme gegevens dient de afdeling sociale

zekerheidvanhetsectoraalcomitévandesocialezekerheidenvandegezondheidvoorafeenadvies

teverlenen,behalveindiendemededelingwordtverrichtaandeMinistersdiedesocialezekerheid

onder hun bevoegdheid hebben, deWetgevende Kamers en de openbare instellingen van sociale

zekerheid.99Dekruispuntbankkandiegegevenseveneensgebruikenvoorhetbepalenvandegroep

van onderzoek die worden verricht aan de hand van een bevraging van de proefpersonen. Deze

bevraging geschiedt in principe door de Kruispuntbank in opdracht van de uitvoerder van het

onderzoek,zonderdatsocialegegevensvanpersoonlijkeaardmetbetrekkingtotdeproefpersonen

aan de uitvoerder van het onderzoekwordenmedegedeeld na advies van de afdeling gezondheid

vanhetsectoraalcomitévandesocialezekerheidenvandegezondheid.100

85. Belangrijkomtevermeldenisdatartikel5§3WetSocialeKruispuntbankdeKruispuntbank

aanschouwdals een intermediaireorganisatie zoalsdezewerdgedefinieerd indeWetVerwerking

Persoonsgegevens waardoor deze wet integraal van toepassing is op de werking van de

Kruispuntbank.OpdeWetVerwerkingPersoonsgegevenswordterverderdieperingegaan.101

§2.Beschermingsmaatregelen

98J.PUT,Praktijkboeksocialezekerheid:voordeondernemingenendesocialeadviseur.,Mechelen,Kluwer,2007,18.99Artikel5§1WetSocialeKruispuntbank100Artikel5§2WetSocialeKruispuntbank101Infranr.91e.v.blz33.

32

2.1. Algemenemaatregelen

86. Informatiemag slechtsworden ingezameld door de actoren van de sociale zekerheid voor

welbepaaldedoeleindenenindematedatzeproportioneel ismetdezedoeleinden.Deinformatie

moetwordeningezameldzodichtmogelijkbijdeauthentiekebronenmoetvolgenseenvastgelegde

taakverdeling eenmalig gevalideerd worden. De informatie mag niet worden opgevraagd bij een

anderebrondandezewaardeinformatievoorheteerstgecreëerdwerd.102

87. Verbeteringen en verwijderingen van persoonsgegevens, verricht op verzoek van de

betrokkene, worden door de betrokken instellingen van sociale zekerheid meegedeeld aan de

Kruispuntbank Sociale Zekerheid, die ze op haar beurt meedeelt aan de instellingen van sociale

zekerheid die de verbeterde of verwijderde persoonsgegevens volgens het verwijzingsrepertorium

bewaren.103

2.2. Veiligheidsstructuur

88. BelangrijkisdatdeKruispuntbankendeinstellingenvansocialezekerheidverplichtzijnom

allemaatregelentetreffenomeenperfectebewaringvandesocialegegevensvanpersoonlijkeaard

teverzekeren.104Ditwilconcreetzeggendatdepersonendietussenkomenindetoepassingvande

socialezekerheidenkelmededelingkunnenbekomenvandesocialegegevensvanpersoonlijkeaard

diezijnodighebben,gedurendedetijddiezenodighebbenvoordezetoepassing.Zezijnerooktoe

gehoudenmaatregelen te treffenomhetvertrouwelijkkaraktervandegegevens teverzekerenen

omdeervoortezorgendatzeuitsluitendwordenaangewendvoordedoeleindenvastgelegddoorof

krachtens de wet op de Sociale Kruispuntbank of voor het vervullen van hun wettelijke

verplichtingen.105

89. Omdeveiligheidvandesocialegegevensteverhogendient iedereinstellingvandesociale

zekerheid alsook de Kruispuntbank zelf, een veiligheidsconsulent aan te duiden. De identiteit van

dezepersoonmoetookwordenmedegedeeldaanhetSectoraalComitévandesocialezekerheiden

degezondheid.106Dezepersoonstaat in,methetoogopdeveiligheidvandesocialegegevensdie

doorzijninstellingwordenverwerktofuitgewisseldenmethetoogopdevoordebeschermingvan

depersoonlijkelevenssfeervanpersonenopwiedezesocialegegevensbetrekkinghebben,voorhet102J.PUT,Praktijkboeksocialezekerheid:voordeondernemingenendesocialeadviseur.,Mechelen,Kluwer,2007,19.103J.PUT,Praktijkboeksocialezekerheid:voordeondernemingenendesocialeadviseur.,Mechelen,Kluwer,2007,19.104Artikel22WetSocialeKruispuntbank105Artikel23WetSocialeKruispuntbank106Artikel24WetSocialeKruispuntbank

33

verstrekkenvandeskundigeadviezenaandepersoonbelastmethetdagelijksebestuur.Verderzal

hij instaan voor het uitvoeren van opdrachten die hem door de persoon belastmet het dagelijks

bestuurworden vertrouwd.Voorde veiligheidsconsulent vandeKruispuntbank is eenbijkomende

opdrachtvoorzien,namelijkdeskundigeadviezenoverdeveiligheidvanhetnetwerkverstrekken.107

2.3. Gezondheidsgegevens

90. Er is als laatste een belangrijke rol toegewezen aan het Sectoraal Comité van de sociale

zekerheidenvandegezondheidwatbetreftdegezondheidsgegevens.Hetbehandelen,uitwisselen

enbewaren van gezondheidsgegevens gebeurt onderhet toezicht ende verantwoordelijkheid van

eengeneesheer;diensidentiteitwordtmeegedeeldaanditSectoraalComité.108

Afdeling4:WetVerwerkingPersoonsgegevens

§1.Evolutie

91. Problemenmetbetrekkingtotdebeschermingvandepersoonlijkelevenssfeerzijnaanhun

opmarsbegonnensindsde jaren ’60.Toenbegonnendeeerstecomputersopdemarkt tekomen.

Eenveelgebruiktetoepassingvandezecomputerswas immershetaanleggenvandatabanken.Op

dezemanierkondenpersoonsgegevensefficiëntwordenopgeslagen. Vooral inde jaren ’80kwam

dezetrendexplosiefop.

92. In beginsel is dezeevolutie een goede zaak.Geautomatiseerde gegevensverwerkingmaakt

eenbetereorganisatievandeadministratiemogelijk,tiltdedienstverleningopeenhogerniveauen

bevorderteenvloteconomischverkeer.109Dochzijnaandezeevolutiesbelangrijkevalkuilentoete

schrijven.Zobestaathetgevaardathetindividugeencontrolemeerheeftoverwelkegegevensmet

betrekkingtotzijnpersoonwordendoorgegevenaanwie,doorwieenmetbetrekkingtotwelkdoel.

93. Vooralvanuitinternationaalrechtelijkperspectiefwarenerwetgevendeinitiatieventevinden

om de bescherming van de privacy te garanderen. In dit opzicht heeft de Raad van Europa een

belangrijkerolgespeeld.MaarookbinnendeOESO110waseraandachtvoordebeschermingvande

persoonlijke levenssfeer, meer specifiek in combinatie met het grensoverschrijdend verkeer van

107Artikel25WetSocialeKruispuntbank108 J.PUT,Praktijkboek sociale zekerheid: voordeondernemingenende socialeadviseur.,Mechelen,Kluwer,2007,20.Enartikel26WetSocialeKruispuntbank109W.VANEECKHOUTTE,“Deverwerkingvanpersoonsgegevens:achtergrondenkrachtlijnen.”,B.T.S.Z.1993,199.110OrganisatievoorEconomischeSamenwerkingenOntwikkeling

34

persoonsgegevens111.Belgiëaanvaarddeditenalhoewelhetgingomeenniet‐bindenderichtlijn,gaf

het onderschrijven ervan toch blijk van het door België op het internationale forum aangegane

engagement.

94. Uitwatvoorafgaatblijkdatersindshetbeginvande jaren ’80duidelijkeen internationale

consensusbestondomwettelijkemaatregelen tenemen inverbandmeteenaantalbasisprincipes

vandebeschermingvanpersoonsgegevens.OmdatBelgiëzichwelaanslootbijdieconsensus,maar

wettelijkemaatregelenuitbleven,geraaktehetmeerenmeergeïsoleerdvanzijnpartners.Meeren

meerwerdBelgiëbeschouwdalseensoortgegevensparadijs,metallenadeligegevolgenvandien:de

economischepartnersvanhetlandstondennietzeldenweigerachtigtegenovergegevensoverdracht

naar een land zonder wettelijke bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Toch liet een

wettelijkeregelingnogtot1992opzichwachten.112

95. Uiteindelijk kwam in 1992 de Wet Verwerking Persoonsgegevens113 (WVP) tot stand.

Uiteindelijkwerddezewet in1998114gewijzigdtotdetekstdiehijvandaagdedagnog is.Ditnaar

aanleidingvandePrivacyrichtlijndie toendertijdwerduitgevaardigd. In2001werduiteindelijkeen

KoninklijkBesluit115uitgevaardigddiedezewetinwerkinglietkomen.

96. DeWetVerwerkingPersoonsgegevensisdealgemenebasiswetdievantoepassingisopelke

verwerkingvanpersoonsgegevens.DithoudtindatdieWetVerwerkingPersoonsgegevenssubsidiair

moet toegepast worden indien een specifieke sectorale regeling over verwerking van

persoonsgegevens,zoalsdeWetopdeKruispuntbank,niettoepasselijkisofeenbepaaldrechtspunt

niet regelt. De sectorale wetgeving mag bovendien niet strenger zijn dan de Wet Verwerking

Persoonsgegevens.116

97. Opgebeurtenissenofhandelingendieinwerkenopdepersoonlijkelevenssfeer,maarwaarbij

geen persoonsgegevens worden opgenomen in een bestand, is de wet niet van toepassing. Voor

111H.FRANKEN,e.a.,Rechtencomputer.,Deventer,Kluwer,2004,340.112W.VANEECKHOUTTE,“Deverwerkingvanpersoonsgegevens:achtergrondenkrachtlijnen.”,B.T.S.Z.1993,200.113Wetvan8december1992totbeschermingvandepersoonlijkelevenssfeer,B.S.18maart1993.114Wet van 11 december 1998 tot omzetting Richtlijn nummer 95/46 van 24 oktober 1995 betreffende debescherming van natuurlijke personen in verbandmet de verwerking van persoonsgegevens,B.S. 3 februari1999.115 K.B. van 13 februari 2001 ter uitvoering van de wet van 8 december 1992 tot bescherming van depersoonlijkelevenssfeertenopzichtevandeverwerkingvanpersoonsgegevensbepaaldop1september2001,B.S.13maart2001.116 F. BALLEGEER, “Mag een ziekenfonds de gezondheidsgegevens die het verwerkt zomaar gebruiken voorgerichteinformatieveledencommunicatie?”,T.Gez.2003‐04,afl.5,295.

35

deze zaken biedt de wet geen concrete gedragsregels of waarborgen, wat niet uitsluit dat de

persoonlijkelevenssfeeropeenanderewijzebeschermdkanworden.117

§2.Toepassingsgebiedrationemateriae

2.1. Persoonsgegevens

98. De omschrijving van wat onder persoonsgegevens dient te worden verstaan is cruciaal

aangezien ze iets verteld over hetmaterieel toepassingsgebied van dewet. Dewet is slechts van

toepassing indien het gaat om persoonsgegevens. Anonieme gegevens zullen bijgevolg niet onder

hettoepassingsgebiedvandezewetvallen.

99. Als persoonsgegeven wordt iedere informatie betreffende een geïdentificeerde of

identificeerbarenatuurlijkepersoonverstaan.Alsidentificeerbaarwordtbeschouwdeenpersoondie

directofindirectkanwordengeïdentificeerd,metnameaandehandvaneenidentificatienummerof

vanéénofmeer specifiekeelementendiekenmerkendzijnvoor zijnofhaar fysieke, fysiologische,

psychische,economische,cultureleofsocialeidentiteit.118

100. De Belgische wetgever interpreteert het begrip persoonsgegevens erg ruim, namelijk als

informatiebetreffendeeenpersoonwordt[…]alspersoonsgegevenbeschouwdzolangiemandnog

in staat is om, met welk redelijkerwijs inzetbaar middel ook, te achterhalen op welk individu de

informatiebetrekkingheeft.119

101. Door de ruime interpretatie van het begrip ‘persoonsgegevens’ worden gecodeerde

persoonsgegevenssteedsalspersoonsgegevensbeschouwd,niettegenstaandehetfeitdatenkelde

houder van de codeersleutel tot de identificatie van de betrokkenen kan komen.120 Dit vloeit

logischerwijzevoortuitdeinterpretatievanhetbegrip‘persoonsgegevens’:dehoudervandesleutel

117P.GEENS,“Werkenmetvertrouwelijkegegevensindewelzijnssector.”,in:Socialebeschermingopnieuwepaden:LiberMémorialisBéatriceVanBuggenhout,Leuven,AcademiaPress,2003.181.118Artikel1§1WetVerwerkingPersoonsgegevens119 Wetsontwerp van 20 mei 1998 tot omzetting van de Richtlijn 95/46/EG van 24 oktober 1995 van hetEuropees Parlement en de Raad betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met deverwerkingvanpersoonsgegevensenbetreffendehetvrijverkeervandiegegevens,Parl.St.Kamer1997‐98,nr.1566/1,12.120 Wetsontwerp van 20 mei 1998 tot omzetting van de Richtlijn 95/46/EG van 24 oktober 1995 van hetEuropees Parlement en de Raad betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met deverwerkingvanpersoonsgegevensenbetreffendehetvrijverkeervandiegegevens,Parl.St.Kamer1997‐98,nr.1566/1,12.“Ookdegecodeerdeinformatiewaarbijdoordeverantwoordelijkevoordeverwerkingzelfnietkannagegaanwordenopelkindividudeinformatiebetrekkingheeft,vermitshijnietinhetbezitisgesteldvande daarvoor noodzakelijke sleutels, wordt derhalve beschouwd als persoonsgegevens beschouwd indien deidentificatienogdooriemandanderskanverrichtworden.”Dewetgeververwijsthieropimplicietewijzenaardezecodeersleutel.

36

beschikt immers over een eenvoudigmiddel om de gecodeerde persoonsgegevens te decoderen,

zodat eenpersoonover redelijkerwijze inzetbaremiddelenbeschikt omde gecodeerde informatie

aaneennatuurlijkepersoontoetewijzen.Degecodeerdepersoonsgegevensvoldoenbijgevolgniet

aandedefinitievananoniemegegevens.121

2.2. Verwerking

102. Onder verwerking wordt verstaan elke bewerking of elk geheel van bewerkingen met

betrekking tot persoonsgegevens, al dan niet uitgevoerd met behulp van geautomatiseerde

procédés, zoals het verzamelen, vastleggen, ordenen, bewaren, bijwerken, wijzigen, opvragen,

raadplegen, gebruiken, verstrekken door middel van doorzendingen verspreiden of op enigerlei

andere wijze ter beschikking stellen samenbrengen, met elkaar in verband brengen, alsmede het

afschermen, uitwissen of vernietigen van persoonsgegevens.122 Met andere woorden: elke

manipulatie of verandering van gegevens kan worden beschouwd als een verwerking van

persoonsgegevens.

103. Impliciet maakt de Wet (WVP) een onderscheid tussen een primaire en een secundaire

verwerking,doorhetbegrip‘latereverwerking’optenemen.Hetbegriplaterverwerkingheeftniet

zozeerbetrekkingophetogenblikofhetaantalvandebewerkingen,maardienteerderinhetlicht

vanhetfinaliteitsbeginseltewordengeïnterpreteerd.Indatgevalzijnertweemogelijkheden.Indien

deverdereverwerkingverenigbaarismethetoorspronkelijkedoeleinde,iszijgeoorloofdvanuithet

finaliteitsbeginsel. Indiendeverwerkingnietverenigbaar ismethetoorspronkelijkedoeleinde,kan

zijinbeginselnietwordenverricht.123

2.3. Bestand

104. Artikel 1 §3 WVP omschrijft de term bestand als “elk gestructureerd geheel van

persoonsgegevens die volgens bepaalde criteria toegankelijk zijn, ongeacht of dit geheel

gecentraliseerddanwelgedecentraliseerdisofverspreidopeenfunctioneelofgeografischbepaalde

wijze.” Daarbij moet een dubbele voorwaarde vervuld zijn: de persoonsgegevens moeten

gestructureerd zijn volgenspersoonscriteria endie criteriamoetenbedoeld zijn omde toegang te

vergemakkelijken.Bijgevolg iseendossierdat louterchronologisch isgestructureerd,geenbestand

121 J. VANDENDRIESSCHE, “De verwerking van persoonsgegevens voor historische, statistische enwetenschappelijkedoeleinden.”,T.B.B.R.2006,afl.9,535.122Artikel1§2WVP123 J. VANDENDRIESSCHE, “De verwerking van persoonsgegevens voor historische, statistische enwetenschappelijkedoeleinden.”,T.B.B.R.2006,afl.9,535‐536.

37

indezinvandewet:deraadplegingofmededelinghiervanzal,indemateditnietgeautomatiseerd

gebeurtdanooknietonderdetoepassingvandewetvallen.124

105. Overhetaldanniet toepasselijkzijnvandewetopeendossierofeenbestand isalmenig

artikelverschenen.Dewethanteertdetermbestandendezestaathaaksopdetermdossierwaarop

dewet niet van toepassing is. Deze problematiekwordt nog versterkt aangezien in de praktijk de

termbestandendossierdoorelkaargebruiktworden.Striktgenomenmoethetzoalseerdergezegd

omeenstructureringvanpersoonsgegevensgaan.

106. Niettemin is het aangewezen om er vanuit te gaan, ook al werktmen hoofdzakelijk, zelfs

uitsluitend,metdossiers,datdewetvantoepassing is.Bijeventueleproblemen(betwistingenmet

debetrokkenenofhettoezichtsorgaan)kanmendannogargumenterendatvanuitjuridischoogpunt

dewetnietvantoepassingis.Overigensbevatdezewet‐enditwordtdikwijlsoverhethoofdgezien

–ookheelwatgoedebepalingendiebijelkevormvangegevensverwerking,ookindossiers,dienen

tewordennageleefd.125ROBBEN126meentindezelfdezindatheelwatgegevensverzamelingendiein

het dagelijks taalgebruikof zelfs in anderewetteksten als ‘dossier’wordenbestempeldbestanden

blijkentezijnindezinvandeWetVerwerkingPersoonsgegevens.Zostelthijalsvoorbeelddathet

patiëntendossier,opgelegddoordeartikelen15en17quatervandewetvan7augustus1987opde

ziekenhuizen (Ziekenhuiswet), dat bestaat uit het medisch en het verpleegkundig dossier, juist

verplichtwordtgesteldomeensystematischebehandelingvandepatiëntenmogelijktemaken.

§3.Toepassingsgebiedrationepersonae

107. Hierzalgetrachtwordenomweertegevenopwiedegegevensbetrekkinghebbenopdatde

beschermingsregeling toepasselijkzouzijn.Devraagopwiedegegevensvantoepassingzijnopdat

debeschermingsregelingtoepasselijkzouzijn,werdreedshogerbehandeld.127

108. Als er persoonsgegevens worden verwerkt is er steeds een verantwoordelijke van de

verwerking, dit is denatuurlijkepersoonof de rechtspersoondiehetdoel endemiddelen vande

verwerking bepaalt.128 Meestal zullen het doel en de middelen worden vastgelegd door dezelfde

124D.DEBOT,“Degevolgenvandewetvan11december1998voordeverwerkingvanpersoonsgegevensinhetalgemeenenvoorhetnotariaatinhetbijzonder.”,Not.Fisc.M.2000,37.125D.DEBOT,“Degevolgenvandewetvan11december1998voordeverwerkingvanpersoonsgegevensinhetalgemeenenvoorhetnotariaatinhetbijzonder.”,Not.Fisc.M.2000,37.126 F. ROBBEN, “De gevolgen van de Wet Verwerking Persoonsgegevens voor de sector van degezondheidszorg.”,T.Gez.2006,255.127Supranr.98e.v.blz35.128 Artikel 1 §4 WVP: “onder ‘verantwoordelijke voor de verwerking’ wordt de natuurlijke persoon of derechtspersoon,defeitelijkeverenigingofhetopenbaarbestuurverstaandiealleenofsamenmetanderenhetdoelendemiddelenvoordeverwerkingvanpersoonsgegevensbepaalt.Indienhetdoelendemiddelenvoorde

38

persoon. Als niet dezelfde (rechts)persoon daartoe bevoegd is, wordt algemeen aanvaard dat de

voorkeur moet worden gegeven aan diegene die het doel bepaalt. Dit sluit het best aan bij de

praktijkenbijdebeoogdebescherming.129

109. Zo zal een ziekenhuis als rechtspersoon doorgaans de houder van het bestand zijn met

betrekkingtotdeverwerkingendie inhaarschootwordenverricht.Het is immerhetziekenhuisen

bijvoorbeeldnietdedirecteur,dehoofdgeneesheerofdeonderscheidenziekenhuisgeneesheren,die

de beslissingsbevoegdheid heeft met betrekking tot de doeleinden waarvoor persoonsgegevens

worden verwerkt. Er dient wel te worden opgemerkt dat voor de verwerking van medische

persoonsgegevensspecifiekwordtvoorzienindeverplichtingvandehoudervanhetbestandomeen

beoefenaar van de geneeskunst aan te duiden die de verantwoordelijkheid heeft en het toezicht

uitoefent op dergelijke verwerkingen, en in het bijzonder vastlegt welke personen welke

bewerkingenmetbetrekkingtotdegegevensmogenuitvoeren.Hetisdusperfectdenkbaardathet

ziekenhuis, en meer bepaald de beheerder, geen toegang heeft tot alle persoonsgegevens die

voorkomeninverwerkingenwaarvanhethouderis.130

110. Indiendeverwerkinggebeurtdooreenaangesteldevandeverantwoordelijke,indepraktijk

meestaleenwerknemer,dansprekenwevaneen‘verwerker’indezinvanartikel1§5WVP.Ditisde

natuurlijke persoon, rechtspersoon, feitelijke vereniging of het openbaar bestuur die ten behoeve

van de voor de verwerking verantwoordelijke persoonsgegevens verwerkt, met uitsluiting van de

personendieonderrechtstreeksgezagvandeverantwoordelijkevoordeverwerkinggemachtigdzijn

omdegegeventeverwerken.

111. Erzalooksprakezijnvaneenverwerker indiendeverantwoordelijkebeslisteenberoepte

doen op een derde voor de verwerking van de persoonsgegevens. Dit kan bijvoorbeeld ook een

sociaalsecretariaatzijnmetbetrekkingtotdeloonadministratie.

verwerking door of krachtens eenwet, een decreet of een ordonnantie zijn bepaald, is de verantwoordelijkevoordeverwerkingdenatuurlijkepersoon,derechtspersoon,defeitelijkeverenigingofhetopenbaarbestuurdiedoorofkrachtensdewet,hetdecreetofdeordonnantiealsdevoordeverwerkingverantwoordelijkewordtaangewezen.”129D.DEBOT,“Degevolgenvandewetvan11december1998voordeverwerkingvanpersoonsgegevensinhetalgemeenenvoorhetnotariaatinhetbijzonder.”,Not.Fisc.M.2000,38.130 F. ROBBEN, “De gevolgen van de Wet Verwerking Persoonsgegevens voor de sector van degezondheidszorg.”,T.Gez.1994,257‐258.

39

§4.Plichtenvandehouder

112. De Wet Verwerking Persoonsgegevens131 zegt dat elke verwerking van persoonsgegevens

eerlijk en rechtmatig moet zijn. Een verwerking zal dus moeten gebeuren volgens de wettelijke

bepalingen. Telkens eenwettelijke bepalingwordt overtreden of al niet wordt nageleefd zalmen

spreken van een onrechtmatige verwerking. Een belangrijk gevolg hierbij is dat wanneer de

betrokkene schade kan aantonen door deze onrechtmatige verwerking, hij de verantwoordelijke

aansprakelijkkanstellen.132Hieronderwordendebelangrijkstebasisbeginselenbesprokenwaarmee

moetwordenrekeninggehouden.

§5.Finaliteitsbeginsel133

113. Artikel 4 §1, 2° WVP134 wordt door menig auteur aanzien als de hoeksteen van de Wet

Verwerking Persoonsgegevens. Dit beginsel houdt in dat het doeleinde van de verwerking

aangegeven en omschreven moet zijn. Op die manier kan worden nagegaan of de verdere

verwerkingvandegegevensverenigbaarismetdatdoeleinde.M.a.w.devastgesteldedoeleindenin

hoofdevandeverantwoordelijkebepalenwatmenmetdeverkregenpersoonsgegevensverderkan

enmagdoen.135

114. Het finaliteitsbeginsel omvat drie aspecten. (1) Het doeleinde van de gegevensverwerking

moet specifiekomschrevenzijn.Dithoudt indathetdoeleinde zodanigmoetwordenomschreven

dat het voor elkeen, in het bijzonder de gemiddelde burger, begrijpelijk is wat het doeleinde

inhoudt.136(2)Hetdoeleindemoetgerechtvaardigdennietovermatigzijn(proportioneel).Dithoudt

in dat het doeleinde van de gegevensverwerking de rechten en vrijheden van de betrokkene niet

zonderwettigeofgerechtvaardigderedenennietopovermatigewijzemagschenden.Hetdoeleinde

van een verwerking van gezondheidsgegevens zal bijvoorbeeld pas gerechtvaardigd zijn als het

beantwoordt aan artikel 7 van de Wet Verwerking Persoonsgegevens en als de verwerking niet

131Artikel4WVPgeefteenopsommingvandevoorwaardenwaaraandeverwerkingconformdienttezijn.132Elkeovertredingkaninaanmerkingkomenalsfout.Deverantwoordelijkezalzichenkelkunnenontrekkendoorhetbewijste leverendatdegemaaktfoutnietaanhemkanwordentoegerekend.Zieook infranr.375e.v.blz127.133Somswordtookdetermdoelmatigheidsbeginselgebruikt.134“voorwelbepaalde,uitdrukkelijkomschrevenengerechtvaardigdedoeleindentewordenverkregenennietverder te worden verwerkt op een wijze die, rekening houdend met alle relevante factoren, met name deredelijke verwachtingen van de betrokkene enmet de toepasselijke wettelijke en reglementaire bepalingen,onverenigbaar is met die doeleinden. Onder de voorwaarden vastgesteld door de Koning na advies van deCommissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer,wordt verdere verwerking van de gegevensvoorhistorische,statistischeofwetenschappelijkedoeleindennietalsonverenigbaarbeschouwd.”135D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,117.136 F. BALLEGEER, “Mag een ziekenfonds de gezondheidsgegevens die het verwerkt zomaar gebruiken voorgerichteinformatieveledencommunicatie?”,T.Gez.2003‐04,afl.5,295.

40

verder reikt dan voor de verwezenlijking van het doel noodzakelijk is.137 (3) Het finaliteitsbeginsel

impliceert een vereiste dat gegevens niet verder mogen worden verwerkt op een wijze die

onverenigbaar138 ismet de doeleinden.139 Waar het vroegere artikel 5 voor dewetswijziging van

1998 zich ertoe beperkte te bepalen dat persoonsgegevens slechts “voor (…)wettige doeleinden”

mochtenwordenverwerkt,zonderditopenigemaniertoetelichtenofteconcretiseren,wordthet

algemenebeginseldatvervatisinhetnieuweartikel4,nuverdergeconcretiseerddoorartikel5WVP

dateenaantalgevallenaangeeftwaarindeevenredigheidsregelaprioriwordtnageleefd.Algemeen

wordt aanvaard dat een wettig doeleinde een verband moet hebben met de maatschappelijke

activiteitvandeverantwoordelijkevoordeverwerking.140

115. Een verwerking voor een onverenigbaar doeleinde houdt in dat de verantwoordelijke de

betrokkenezalmoeteninformeren.Artikel9WVPbepaaltdatdebetrokkenerechtheeftomonder

meer de doeleinden van de verwerking te kennen. Aangezien een verwerking voor een

onverenigbaardoeleindeeenverwerkinginhoudtvooreennieuwdoeleindezaldeverantwoordelijke

de betrokkene opnieuw moeten inlichten over de diverse aspecten van de verwerking zoals

omschreven in artikel 9 van de Wet Verwerking Persoonsgegevens. Deze kennisgeving dient te

gebeurenvoorafgaandelijkaandeverwerking.141

§6.Toelaatbaarheidsvereisten

116. Persoonsgegevens mogen slechts verwerkt worden in bepaalde gevallen. Deze gevallen

wordenzoalseerdervernoemdopgesomdinartikel5WVP.Ditartikel isenormbelangrijk.Aanheft

artikel5WVPzegtdatpersoonsgegevens“slechts”mogenverwerktwordeninbepaaldegevallen.Er

kan dus gesteld worden dat de Wet vanuit het principe vertrekt dat iedere verwerking van

persoonsgegevensprincipieelisverbodentenzijzevoldoenaandegevallenzoalsbepaaldinartikel5

WVP.

117. De toelaatbaarheidscriteria zoals bepaald door artikel 5 WVP zijn onder andere de

ondubbelzinnige toestemming van de betrokkene, indien de verwerking noodzakelijk is voor het

137 F. BALLEGEER, “Mag een ziekenfonds de gezondheidsgegevens die het verwerkt zomaar gebruiken voorgerichteinformatieveledencommunicatie?”,T.Gez.2003‐04,afl.5,295.138Eenvoorbeeldvaneenonverenigbaardoelisbijvoorbeeldiemanddieeenmedischeinlichtingenficheinvultinhetkadervanzijndeelnameaaneenvakantiegeorganiseerddoorhetziekenfonds.Hetdoelvandezeficheisomadequatehulptekunnenbiedendoordebegeleidersindienerzichietszouvoordoentijdensdievakantie.Hetziekenfondskannadevakantiedezegegevensnietgebruikenomuit temakenofzijaandebetrokkenebijvoorbeeldeenhospitalisatieverzekeringzaluitkeren.139D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,117.140D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,118.141 F. BALLEGEER, “Mag een ziekenfonds de gezondheidsgegevens die het verwerkt zomaar gebruiken voorgerichteinformatieveledencommunicatie?”,T.Gez.2003‐04,afl.5,296.

41

sluiten of uitvoeren van een overeenkomst waarbij de betrokkene partij wil worden, wettelijke

verplichtingwaaraandeverantwoordelijkevoordeverwerkingisonderworpen,indiendeverwerking

noodzakelijk is voor een vitaal belang, enz… BALLEGEER142 stelt dat om toegelaten te zijn, de

verwerking over een noodzakelijk karakter dient te beschikken. Indien de verwerking alleenmaar

nuttigofinteressantis,wordtnietvoldaanaanhettoelaatbaarheidsvereistevanartikel5WVP.

§7.Verwerkingvangezondheidsgegevens

118. Artikel 7 WVP is het sleutelartikel voor het werken met en verwerken van

gezondheidsgegevens. Artikel 7 §1 laat er geen twijfel over bestaan: “De verwerking van

persoonsgegevens die de gezondheid betreffen, is verboden”. Doch dit principe is niet absoluut.

Artikel 7 §2 somt echter een limitatief aantal gevallen op waarin verwerking van

gezondheidsgegevens kanworden toegelaten. Artikel 7 §3 op haar beurt voorziet in het opleggen

vanbijzondervoorwaardenwaaraandeverwerkingvangezondheidsgegevensmoetvoldoen.Artikel

7 §4 en §5 voorzien dan weer dat de gegevens moeten worden verwerkt onder de

verantwoordelijkheid van een beroepsbeoefenaar en deze gegevens mogen enkel worden

ingezameldbijdebetrokkenezelf.

7.1. Definitie

119. De wet zegt dat gezondheidsgegevens moeten worden aanzien als gegevens die de

gezondheid betreffen.143 Hieruit kan men afleiden dat gegevens waaruit de gezondheidstoestand

alleenblijkt,maarnietalsdusdanigbetrekkingheeftopdegezondheid,nietonderhet regimevan

artikel7WVPvalt.

120. DE BOT144 omschrijft, rekening houdend met de bewoordingen van de wet, het begrip

gezondheidsgegevens als volgt: “alle persoonsgegeven die de vroegere, huidige of toekomstige

fysiekeofpsychischegezondheidstoestandvandebetrokkenebetreffen.”Degegevensmoetendus

rechtstreeksbetrekkinghebbenopdegezondheid(stoestand)vandebetrokkene.Indienditniethet

geval is, en de gezondheidstoestand pakweg alleen maar kan worden afgeleid, is het geen

gezondheidsgegeven.145Belangrijkisdatondergezondheidsgegevensnietalleenmedischegegevens

sensustrictowordenverstaan.Anderepersoonsgegevensmetbetrekkingtotdegezondheidinruime

142 F. BALLEGEER, “Mag een ziekenfonds de gezondheidsgegevens die het verwerkt zomaar gebruiken voorgerichteinformatieveledencommunicatie?”,T.Gez.2003‐04,afl.5,296.143Artikel7WetVerwerkingPersoonsgegevens144D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,154‐155.145 Zijn bijvoorbeeld wel gezondheidsgegevens: de medische verslagen die de graad van medischearbeidsongeschiktheidmotiverenendeaanvragentotterugbetalingvanmedischeprestatiesofdiensten.

42

zin, zoals bijvoorbeeld resultaten van psychologische testen of interviews, verslagen van

psychotherapeutischesessies,rapportenvanmaatschappelijkwerkers,enz…wordenindezecontext

alsgegevensbetreffendedegezondheidbeschouwd.146

7.2. Wettelijk bepaalde uitzonderingen op het absoluut verwerkingsverbod vangezondheidsgegevens

121. Inprincipeisdeverwerkingvangezondheidsgegevensverboden.Tochheeftdewetgeverin

artikel 7 §2 WVP een elftal uitzonderingen147 geformuleerd waardoor de verwerking van

gezondheidsgegevenseenlegaalkarakterkrijgt.

7.2.1. Algemeneuitzonderingen

7.2.1.1. Schriftelijketoestemming148122. Eerstenvooralkandeschriftelijketoestemmingvandebetrokkeneeengrondopleverenom

overtegaantotverwerkingvangezondheidsgegevens.

Essentieelbijdezeuitzonderingisdatdetoestemmingvrijdientgeventezijn.Ditbeginselkanonder

druk komen door allerlei nieuwe technologische toepassingen die het de patiënten gemakkelijker

kan maken om over hun gezondheidsgegevens te beschikken. Hierdoor neemt de kans toe dat

derden, in het bijzonder een werkgever, druk gaan uitoefenen op de betrokkenen om hen die

gezondheidsgegevens te overhandigen. Mede daarom is voorzien dat bij Koninklijk Besluit kan

bepaald worden dat de schriftelijke toestemming het verbod tot verwerking niet ongedaan kan

maken.Vandezemogelijkheidisgebruikgemaaktinartikel27vanhetuitvoeringsbesluit.Indiende

verwerkingvangezondheidsgegevensuitsluitendistoegestaandoordeschriftelijketoestemmingvan

debetrokken,iszeverbodenindiendeverantwoordelijkedehuidigeofpotentiëlewerkgevervande

betrokkeneisofindiendebetrokkenezichtenaanzienvandeverantwoordelijkeineenafhankelijke

positie bevindt, behalve wanneer de verwerking erop gericht is de betrokkene een voordeel te

verstrekken.149

146KBnr.13van12maart1996,B.S. 15maart1996,5805. zoalsgeciteerddoorD.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,155.147Dezewordenopgesomdinartikel7§2a)–k)WetVerwerkingPersoonsgegevens148Artikel7§2a)WetVerwerkingPersoonsgegevens149D.DEBOT,PrakijkgidsV.Z.W.:Deverwerkingvanpersoonsgegevens.,Diegem,KLuwer,2002,79‐80.

43

123. Artikel26vanhetuitvoeringsbesluit150ophaarbeurtlegteenverplichtingopomeenlijstop

testellenvanpersonendietotdegezondheidsgegevenstoeganghebben.

7.2.1.2. Verplichtingenenrechtenmetbetrekkingtothetarbeidsrecht151124. Menmagtotverwerkingvangezondheidsgegevensovergaanindienditgebeurtmethetoog

op de uitvoering van de specifieke verplichtingen en rechten van de verantwoordelijke voor de

verwerkingmetbetrekkingtothetarbeidsrecht.

7.2.1.3. Verdedigingvanvitalebelangen152125. Deverwerking is toegelaten indiener vitalebelangenvandebetrokkeneof vaneenander

persoonophetspelstaanendezepersoonfysiekofjuridischnietinstaatisomzijntoestemmingte

geven.

126. Dezegrondzal indepraktijkweinigvoorkomen.Hetmoetgaanomeenzaakvan ‘levenof

dood’, waarbij er sprakemoet zijn van spoedeisendheid. Zomag een bedrijfsarts ingeval van een

ernstigbedrijfsongevalgegevensverstrekkenalsdatnoodzakelijkisvooradequatehulpverleningaan

eenzwaargewondewerknemer.153Indienaandespoedvereistenietwerdvoldaanzalmenopnieuw

detoestemmingvandebetrokkenenodighebbenomtotverwerkingtekunnenovergaan.

7.2.1.4. Gegevensdieduidelijkdoordebetrokkenezijnopenbaargemaakt154127. Indien de betrokkene de gegevens reeds zelf openbaar gemaakt had, is verwerking ervan

toegelaten. Belangrijk hierbij is wel dat de betrokkene ook effectief de intentie diende gehad te

hebbenomdezeopenbaartemaken.

7.2.1.5. Noodzakelijkvoordevaststelling,uitoefeningofverdedigingvaneenrechtin

rechte155128. Deverwerkingvangezondheidsgegevens is toegelaten indiendeverwerkingnoodzakelijk is

voordevaststelling,deuitoefeningofdeverwerkingvaneenrechtinrechte.Hetschoolvoorbeeld

hierbij iswanneer een arts zich zalmoeten verdedigen voor een rechterwanneer hij bijvoorbeeld

een medische fout heeft gepleegd of in gedingen waarbij beroep wordt gedaan op zijn

aansprakelijkheid.

150 K.B. van 13 februari 2001 ter uitvoering van de wet van 8 december 1992 tot bescherming van depersoonlijkelevenssfeertenopzichtevandeverwerkingvanpersoonsgegevensbepaaldop1september2001,B.S.13maart2001.151Artikel7§2b)WetVerwerkingPersoonsgegevens152Artikel7§2f)WetVerwerkingPersoonsgegevens153 J. TERSTEGGE, De nieuwe Wet bescherming persoonsgegevens: Handleiding voor de praktijk., Diegem,Kluwer,2000,30.154Artikel7§2h)WetVerwerkingPersoonsgegevens155Artikel7§2i)WetVerwerkingPersoonsgegevens

44

7.2.1.6. Verwerkingnoodzakelijkvoordoeleindenvanpreventievegeneeskundeofmedische

diagnose156129. De verwerking van gezondheidsgegevenswanneer dit noodzakelijk is voor doeleinden van

preventievegeneeskundeofmedischediagnose,hetverstrekkenvanzorgofbehandelingenaande

betrokkeneofeenverwant,ofhetbeheervandegezondheidsdienstenhandelendinhetbelangvan

debetrokkenelijktenigszinsevident.

130. Deze uitzondering op het verwerkingsverbod poogt tegemoet te komen aan de wens van

hulpverlenersomopeenvlottewijzeovergezondheidsgegevenstekunnenbeschikkeninhetkader

vanhulpverleningenmoethetdagdagelijksomgaanmetgezondheidsgegevensmogelijkmaken.157

131. Bijhetnaderbekijkenvandezebepaling valthetopdatereenviertaldoeleindenworden

onderscheiden,namelijk: (1)preventievegeneeskunde, (2)medischediagnose, (3) verstrekkenvan

zorgofbehandelingenaandebetrokkeneofeenverwanten(4)hetbeheervangezondheidsdiensten

handelend in het belang van de betrokkene. Met gezondheidsdiensten worden niet enkel

verzorgingsinstellingen bedoeld,maar ook instellingen van sociale zekerheid die gegevens over de

gezondheidmoetenverwerkeninhetkadervandeziekte‐eninvaliditeitsverzekering.158

7.2.1.7. Noodzakelijkvoorhetbeteugelenvaneenstrafrechtelijkeinbreuk159132. Deverwerkingvangezondheidsgegevensistoegelatenwanneerdeverwerkingnoodzakelijk

is voor het voorkomen van een concreet gevaar of voor de beteugeling van een bepaalde

strafrechtelijkeinbreuk.

7.2.2. Uitzonderingenomredenvanzwaarwegendalgemeenbelang

133. DePrivacyrichtlijnlaatdelidstatentoeom,omredenenvanzwaarwegendalgemeenbelang,

nog andere afwijkingen van het principiële verwerkingsverbod vast te stellen. In volgende

opgesomdeuitzonderingenishieraandoordeBelgischewetgevergevolggegeven.

‐ wanneer de verwerking noodzakelijk is voor de verwezenlijking van een doelstelling

vastgesteld door of krachtens de wet met het oog op de toepassing van de sociale

zekerheid.160

‐ wanneer de verwerking noodzakelijk is voor de bevordering en de bescherming van de

volksgezondheidmetinbegripvanbevolkingsonderzoek.161

156Artikel7§2j)WetVerwerkingPersoonsgegevens157NYS,H.,Geneeskunde,rechtenmedischhandelen.,Brussel,Story‐Scienta,1991,171.158D.DEBOT,PrakijkgidsV.Z.W.:Deverwerkingvanpersoonsgegevens.,Diegem,KLuwer,2002,81.159Artikel7§2g)Wetverwerkingpersoonsgegevens160Artikel7§2c)Wetverwerkingpersoonsgegevens

45

‐ Wanneer de verwerking om redenen van zwaarwegend algemeen belang verplicht wordt

doorofkrachtenseenwet,eendecreetofeenordonnantie.162

‐ wanneer de verwerking noodzakelijk is voor het wetenschappelijk onderzoek en verricht

wordt onder de voorwaarden vastgesteld door de Koning bij een inMinisterraadoverlegd

besluit,naadviesvandeCommissievoordebeschermingvandepersoonlijkelevenssfeer.163

Hierbijwordtondermeergedachtaandevermeldingvandedoodsoorzaakbijderegistratie

vaneenoverlijdeninderegistersvandeburgerlijkestand.164

7.3. Wettelijkewaarborgenbijdeverweringvangezondheidsgegevens

134. Artikel7heeft,naastdebijzondervoorwaardendiekrachtenshetartikelbijKoninklijkBesluit

kunnenwordengenomen,nogtweebijkomendevoorwaardendiemoetenwordennageleefdbijde

verwerkingvangezondheidsgegevens.Hetzijndeverwerkingonderdeverantwoordelijkheidvaneen

beroepsbeoefenaarindegezondheidszorgenverzamelingvandegegevensbijdebetrokkenezelf.

7.3.1. Verwerkingonderdeverantwoordelijkheidvaneenberoepsbeoefenaarindegezondheidszorg165

135. Dewet schrijft voor dat iedere verwerking van gezondheidsgegevens, voor zover ze vallen

onder de uitzonderingen van artikel 7 §2,moet gebeuren onder de verantwoordelijkheid van een

beroepsbeoefenaarvandegezondheidszorg.

136. Met beroepsbeoefenaars van de gezondheid worden bedoeld alle personen die in de

uitoefening van hun beroep gezondheidszorg verlenen aan anderen.166 In de wet wordt geen

opsomming gegeven van beroepen die in aanmerking komen om tot de omschrijving van

beroepsbeoefenaarindegezondheidszorgtekomen.WelheeftdewetgevervoorziendatdeKoning,

na advies van de Commissie voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer en bij een in

Ministerraadoverlegdbesluit,bepalenwelkecategorieënaandewettelijkeomschrijvingvoldoen.167

161Artikel7§2d)Wetverwerkingpersoonsgegevens162Artikel7§2e)Wetverwerkingpersoonsgegevens163Artikel7§2k)Wetverwerkingpersoonsgegevens164D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,161.165Artikel7§4Wetverwerkingpersoonsgegevens166M.v.T.bijhetwetsontwerptotomzettingvandeRichtlijn95/46/EGvan24oktober1995vanhetEuropeesParlementendeRaadbetreffendedebeschermingvannatuurlijkepersoneninverbandmetdeverwerkingvanpersoongegevensenbetreffendehetvrijverkeervandiegegevens,Pb.L.23november1995,afl.281,39.167Artikel7§4lid2Wetverwerkingpersoonsgegevens

46

137. Belangrijk te vermelden is dat op degenen die gezondheidsgegevens verwerken een

geheimhoudingsplicht rust.168 De wetgever koos ervoor om een nieuwe geheimhoudingsplicht

wettelijk te verankeren in de Wet Bescherming Persoonsgegevens. Deze nieuwe

geheimhoudingsplicht wordt ook strafrechtelijk gesanctioneerd169. Deze verplichting doet geen

afbreukaanandereverplichtingentotgeheimhouding,bijvoorbeeldkrachtenshetStrafwetboek,de

Deontologischeregelsofhetarbeidsreglement.Voorberoepsbeoefenaarsindegezondheidszorgdie

(ook)onderdetoepassingvanartikel458Sw.vallen,zalbijovertredingintoepassingvanderegels

vansamenloopenkeldezwaarstestrafwordenuitgesproken.170

138. Het is geen absoluut beginsel dat verwerking van gezondheidsgegevens steeds dienen te

wordenverwerktonderdeverantwoordelijkheidvaneenberoepsbeoefenaar.Indiendebetrokkene

schriftelijke toestemminggafof indiendeverwerkingnoodzakelijk is voorhet voorkomenvaneen

dringendgevaarofvoordebeteugelingvaneenbepaaldestrafrechtelijke inbreukgeldtdevereiste

van beroepsbeoefenaar niet. De reden hiervoor ligt vrij simpel. Indien deze uitzonderingen niet

zouden bestaan zou elke gezondheidsgegevensverwerking door een niet‐beroepsbeoefenaar

onmogelijkzijn.Tochisditinvelegevallenwelnoodzakelijkzoalsbijvoorbeeldineenjeugdbeweging,

ouders,school,advocaten,…

139. DE BOT171 wijst er op dat thans de tussenkomst van een beroepsbeoefenaar in de

gezondheidszorgnietmeerbeschouwdwordtalseenafdoendegrondomgezondheidsgegevens te

verwerken.Volgenshemisdetussenkomsteerderopgelegdalseenbijkomendevoorwaardeenniet

alseenzelfstandigevoorwaarde.Debasisregelisvolgenshemdatverwerkingalleenistoegelatenin

eenvandegevallenvoorziendoorartikel7§2WVPmetals(éénvande)bijkomendevoorwaarde(n)

dater‐inbeginsel–eenberoepsbeoefenaarindegezondheidszorgmoettussenkomen.

7.3.2. Gezondheidsgegevensmoetenwordeningezameldbijdebetrokkene172

140. De wet op de persoonsgegevens voorziet dat gezondheidsgegevens moeten worden

ingezameld bij de betrokkene. Toch zegt dat de wetgever dat inzameling via andere bronnen

toegelaten is indiendit inovereenstemming ismetdeparagrafendrieenviervanartikel7vande

wet en het moet bovendien noodzakelijk zijn voor de doeleinden van de verwerking of de

betrokkenemagnietinstaatzijnomdegegevenstebezorgen.

168Artikel7§4lid3Wetverwerkingpersoonsgegevens169Opdesanctioneringwordtverderuitvoerigingegaan.supranr.373e.v.blz127.170D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,163‐164.171D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,164.172Artikel7§5Wetverwerkingpersoonsgegevens

47

141. Dit beginsel moet verhinderen dat voor het verstrekken van zorg of behandelingen of in

andere omstandigheden gezondheidsgegevens over de betrokkene worden verzameld uit allerlei

bronnen, onder meer bij andere beroepsbeoefenaars van de gezondheidszorg, zonder dat de

betrokkenedaarenigecontroleoverheeft.Vanderegeldatgezondheidsgegevensbijdebetrokkene

moeten worden ingezameld, moet ook kunnen afgeweken worden, met name wanneer de

betrokkene,bijvoorbeeldomdathij incomateuzetoestand ineenziekenhuis isopgenomen,niet in

staat isomzelfdegezondheidsgegevenstebezorgenofwanneerhetopvragenuitanderebronnen

noodzakelijkisvoordedoeleindenvandeverwerking.173

§8.Verwerkingvangevoeligegegevens

142. Artikel 6 WVP definieert gevoelige persoonsgegevens als persoonsgegevens waaruit de

raciale of etnische afkomst, de politieke opvattingen, de godsdienstige of levensbeschouwelijke

overtuiging of het lidmaatschap van een vakvereniging blijken, alsook de verwerking van

persoonsgegevensdiehetseksuelelevenbetreffen.Verwerkingvandezegegevensisverboden.

143. Eenuitzonderinginditartikelisvanbelangvoorditonderwerp:hetisnietverbodenomde

gevoelige gegevens te verwerken wanneer de verwerking noodzakelijk is voor de doeleinden van

preventievegeneeskundeofmedischediagnose,hetverstrekkenvanzorgofbehandelingenaande

betrokkeneofeenverwant,ofhetbeheervangezondheidsdienstenhandelendinhetbelangvande

betrokkeneendegegevenswordenverwerktonderhet toezichtvaneenberoepsbeoefenaar inde

gezondheidszorg.174 De beroepsbeoefenaar in gezondheidszorg en zijn aangestelden of

gemachtigdenzijntotgeheimhoudingverplicht.

144. Dat gevoelige gegevens noodzakelijk zijn voor de hulpverlening lijkt enigszins logisch. Alles

watmet de persoon temaken heeft komt aan bod binnen een begeleiding. Vreemder is dat ook

gevoelige gegevens van belang kunnen zijn in het kader van een medische behandeling. Met

gezondheidsdiensten175 worden niet alleen verzorgingsinstellingen bedoeld, maar ook instellingen

van sociale zekerheid die gegevens over de gezondheid moeten verwerken in het kader van de

ziekte‐eninvaliditeitsverzekering.

173M.v.T.bijhetwetsontwerptotomzettingvandeRichtlijn95/46/EGvan24oktober1995vanhetEuropeesParlementendeRaadbetreffendedebeschermingvannatuurlijkepersoneninverbandmetdeverwerkingvanpersoongegevens en betreffende het vrij verkeer van die gegevens, Pb.L. 23 november 1995, afl. 281 zoalsomschrevendoorD.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,165.174Artikel6§2j)WetVerwerkingPersoonsgegevens175D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,152.

48

145. Optemerkenisdatindienverwerkingookkrachtensartikel6§2h)WVP(socialezekerheid)

mogelijk is,hettoezichtvandeberoepsbeoefenaarvandegezondheidnietvereist is. Indepraktijk

leidt dit niet veel problemen aangezien er in de sector van de gezondheidszorg quasi altijd een

beroepsbeoefenaarzaltussenkomenindeverwerking.

§9.Verwerkingvangerechtelijkegegevens

146. Verwerking van gerechtelijke gegevens is ook van belang binnen dit opzet. Justitie en

hulpverlening zijn onlosmakelijkmet elkaar verbondenwaardoor ook binnen de hulpverlening zal

wordenovergegaantothetverkrijgenendusookverwerkenvangerechtelijkegegevensinhetkader

vandehulpverlening(bijvoorbeeldjustitieassistenten,binnendejeugdhulpverlening,…).

147. Artikel8WVPlegteenprincipieelverweringsverbodopvoordeverwerkingvangerechtelijke

gegevens. De verwerking van persoonsgegevens inzake geschillen voorgelegd aan hoven en

rechtbanken alsook aan administratieve gerechten, inzake verdenkingen, vervolgingen of

veroordelingen met betrekking tot misdrijven, of inzake administratieve sancties of

veiligheidsmaatregelen,isverboden.

148. Zoals uit de opsomming blijkt, vallen niet enkel strafrechtelijke veroordelingen onder de

toepassing van artikel 8Wet Verwerking Persoonsgegevens,maar ook gegevenswaaruit blijkt dat

iemand verdacht wordt van of vervolgd wordt voor een misdrijf. Hier wordt het hele scala aan

maatregelen inzake de strafvordering bedoeld: van inverdenkingstelling over vervolging tot

veroordeling.Omredenendieverbandhoudenmetdebeschermingvandebetrokkenenmoethet

begrip ‘verdachte’wellicht in demeest ruimebetekenisworden begrepen.Dit houdt in dat zodra

menvermoedtdatiemandeenmisdrijfzouhebbenkunnenplegen,ofandersuitgedrukt,zodramen

iemand verdenkt van het plegen van een misdrijf, er sprake is van een strafrechtelijk

persoonsgegeven.176

149. Een uitzondering uit paragraaf 2 van bovenvermeld artikel is van toepassing op de

hulpverlening. Het verbod tot verwerken van gerechtelijke gegevens is niet van toepassing op

verwerkingendoor anderepersonen, indiende verwerkingnoodzakelijk is voorde verwezenlijking

vandoeleindendiedoorofkrachtenseenwet,eendecreetofeenordonnantiezijnvastgesteld.Zo

zal de justitieassistent onder andere personen op wie een probatiemaatregel van toepassing is,

176D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,169‐170.

49

begeleidenwaardoor onvermijdelijk gerechtelijke gegevens in het dossier zullenmoeten verwerkt

worden.177

§10.Hetrechtopmededelingvandegegevensindehulpverleningendegezondheidszorg

150. Het isevidentdat indesocialesectorgewerktwordtmetpersoonsgegevens.Dezeworden

schriftelijkgenoteerdinhethulpverleningsdossier.Hetisvancruciaalbelangdatdehulpvrager/cliënt

alle informatiemeedeeltaandehulpverlenerteneindetoteenadequateoplossingtekomenende

vertrouwensband tussen hen beide te kunnen opbouwen. In deze context zullen dus belangrijke

privacybeschermende maatregelen moeten worden genomen tot bescherming van deze

vertrouwelijke gegevens. Inwat nu volgtwordt nagegaanwelkebeschermingdeWet Persoonlijke

Levenssfeer biedt ten opzichte van deze vertrouwelijke gegevens in hulpverleningsdossier. Er zal

wordenaangetoonddathettoepassenvandewetopdezegegevensnietaltijdevenvoordehand

ligt.Erwordtvooralgeschrevenoverhethulpverleningsdossiermaarerkangesteldwordendatdeze

informatie ook van toepassing is op het medisch dossier. Het hulpverleningsdossier wordt hier

genomenalsuitgangspuntomdatditindepraktijkmeerpraktischeproblemenmetzichmeebrengt

danhetmedischdossierendezepijnpuntenookwordenbehandeld.

10.1. Welkegegevens?

151. Ookhiergeldtdatdegegevensdienentewordenverwerktvolgenseenbepaalddoel.178De

wetvoorzietechtergeenbijzonderecategorievoorgegevensmetbetrekkingtotdehulpverlening.179

Indewelzijnssectoriserbehoefteaandergelijkegegevensomhulpverleningopmaataantebieden.

Indereglementeringvandeverschillendesectorenkansteeds,ofweleenexplicietebepalingworden

teruggevondendiedeaanlegvandossierstoelaat180,ofwelminstensimplicieteendoeleindeworden

aangeduid dat de toelaatbaarheid van de verwerking vaststelt, omdat de taak niet kan worden

177Zieartikel9Wetbetreffendedeopschorting,hetuitstelendeprobatievan29juni1964,B.S.17juli1964.178Artikel4§12°WetVerwerkingPersoonsgegevens179Dewetdoetditwelvooronderanderegezondheidsgegevens,gerechtelijkegegevens,…180Bijvoorbeeld:artikel3§1B.VL.Reg.,24juli1997totregelingvandeerkenningensubsidiëringvandecentravoor integrale gezinszorg, B.S. 27 november 1997. bepaalt dat, om erkend te kunnen worden, van iedereopgenomen of begeleide persoon een dossier moet worden aangelegd dat naast inlichtingen vanadministratieve aard en het hulpverleningsprogramma ook (vertrouwelijke) gegevens in verband met detoestandvandepersoonmoetbevatten.

50

bereiktzondergegevensteverwerken.181Erblijftechteronduidelijkheidoverdemanierwaaropde

hulpverlenersmoetenomgaanmetverdereverwerkingvandezevertrouwelijkegegevens.182

152. Indien naar de praktijk wordt gekeken is het wenselijk dat hulpverleners gegevens met

betrekking tot hun cliënt doorgeven aan de buitenwereld (derden, andere hulpverleners,…).

Enerzijds is het tijdsaspect van belang, in de hulpverleningwordt vaak doorverwezennaar andere

instantiesen indiendecliënttelkenszijnpersonaliaopnieuwuitdedoekenmoetdoenkanditqua

tijd en bijhorend qua kosten enorm oplopen. Anderzijds is het voor de cliënt ook niet steeds

aangeradenomgevoeligegegevensdieemotionelereactieskunnenoproepensteedsopnieuwopte

rakelenenhierdusooksteedsopnieuwmeemoetwordengeconfronteerd.Tochkanhiertegenover

gesplaatstwordendatiederehulpverlenervanuiteeneigenreferentiekaderensettingwerktenhet

ook contraproductief kan zijn indien hij zich baseert op bevindingen van collega’s en zo een

(eventueelfoutief)beeldvandecliëntzalkrijgen.

10.2. Toegangtothetdossier

153. In de praktijk krijgen hulpverleners vaak de vraag van cliënten tot inzage in hun

hulpverleningsdossier. Veel hulpverleners weten niet hoe ze hier moetenmee omgaan en of het

effectiefwelkan.Erzijnweiniggekenderichtlijnenwaarophulpverlenershunhandelswijzekunnen

afstemmen.InHoofdstuk1183werddezeproblematiekreedsbehandeldbijdewetpatiëntenrechten.

Indezebijdragewordtdeproblematiekbenaderdvanuitverschillendeperspectieveninhetbijzonder

vanuitdeWetVerwerkingPersoonsgegevens.

154. Volgens de Wet Verwerking Persoonsgegevens heeft de betrokkene die zijn identiteit

bewijst, het recht om vanwege de verantwoordelijke voor de verwerking in begrijpelijke vorm de

verstrekking van de gegevens die worden verwerkt, alsmede alle beschikbare informatie over de

oorsprongvandiegegevens teverkrijgen.184Het isnietduidelijkhoeverdezebepalingstrektenof

hierdoorde cliënt recht krijgtopeeneffectieve inzage van inde stukkenofdathet gaatomeen

algemeen recht opmededeling dat door de hulpverlener soeverein kanworden ingevuld.185 Toch

181 Bijvoorbeeld:uitde takendieaandecomitésvoorbijzondere jeugdzorgwordenopgelegddoorartikel4DecreetBijzondereJeugdbijstand,blijktdatdenoodzaakompersoonsgegevensvandejongereteverzamelenteneindeeengepastevormvanhulpverleningaantebieden.182 P.GEENS, “Werkenmet vertrouwelijke gegevens in dewelzijnssector.”, in VANBUGGENHOUT, B. (red.),Sociale bescherming op nieuwe paden: LiberMemorialis Béatrice van Buggenhout, Leuven,University Press,2003,184.183Suprablz5e.v.184Artikel10§1b)WetVerwerkingPersoonsgegevens185ErisgeenexpliciteringvandewijzewaaropdekennisgevingdienttegebeurenwaaruitkanwordenafgeleiddatdebepalingvandeWetVerwerkingPersoonsgegevensnietzoeenverstrekkendegevolgenheeft.

51

bepaaltartikel10§2WVPdemodaliteitenwaarinzoeen inzagerechtkanverlopen.Onverminderd

debepalingenvandepatiëntenrechtenwetheeftelkepersoonhetrechtomhetzijoprechtstreekse

wijze,hetzijmetbehulpvaneenberoepsbeoefenaarindegezondheidszorginzagetekrijgenineen

dossierwaaringezondheidsgegevenswerdenverwerkt(gebeurtookvaakinhulpverleningsdossiers).

Deze beroepsbeoefenaar kan tussenkomen op vraag van de betrokken of de verwerker van de

gegevens. GEENS186 stelt dat uit de bewoordingen van het artikel ‐ dat een kennisname van de

gegevens op rechtstreekse wijzemogelijkmaakt – geen juridisch afdwingbaar recht op effectieve

inzage (eigenhandig inkijken van de dossiers) kan worden afgeleid. De rechtstreekse vorm van

mededeling wordt in deze bepaling enkel tegenover de eventuele tussenkomst van een

beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg geplaatst en kan niet worden geïnterpreteerd als een

rechtstreeks inzagerecht maar wel als de mogelijkheid om rechtstreeks van de hulpverlener de

gezondheidsgegevensteverkrijgen,inwelkevormdanook.

10.3. Uitstelvanmededelingbijverwerkingvoormedischwetenschappelijkonderzoek

155. Indien er een duidelijk gevaar is voor inbreuken op de bescherming van de persoonlijke

levenssfeervandebetrokkeneendegegevensnietgebruiktwordenommaatregelenenbesluitente

nemen ten aanzien van een individuele betrokkene, kan de kennisgeving ook worden uitgesteld

indiende gezondheidsgegevens verwerktworden voormedisch‐wetenschappelijk onderzoek, doch

slechtsindematedatdekennisgevinghetonderzoekopernstigewijzezouschadenenuiterlijktot

ophetmomentvandebeëindigingvanhetonderzoek.187 Indatgevalmoetdebetrokkeneaande

verantwoordelijkevoordeverwerkingvoorafzijnschriftelijketoestemminghebbengegevendatde

hem betreffende persoonsgegevens voor medisch‐wetenschappelijke doeleinden kunnen worden

verwerktendatdekennisgevingvandezepersoonsgegevensomdieredenkanwordenuitgesteld.188

156. Wanneeraldezevoorwaardenzijnvervuld,magdemededelingwordenuitgesteld.Dituitstel

kan uiterlijk duren tot op het moment van de beëindiging van het onderzoek. Hier wordt vooral

gedacht aan “double blind” testen.Op temerken is dat een geneesheer of hulpverlener zich niet

achterdezebepalingkanverschuilenomaandemededelingsplichtteontkomen,minstenszeuitte

stellen.Uitstel is enkel toegelaten indien tegelijkertijdaanalle voorwaarden is voldaan,metname

datdeverwerkinggebeurtmethetoogopmedisch‐wetenschappelijkonderzoek.

186 P. GEENS, “Werkenmet vertrouwelijke gegevens in dewelzijnssector.”, in VANBUGGENHOUT, B. (red.),Sociale bescherming op nieuwe paden: LiberMémorialis Béatrice Van Buggenhout, LeuvenUniversity Press,2003,189.187Artikel10§2lid3WetVerwerkingPersoonsgegevens188Artikel10§2lid4WetVerwerkingPersoonsgegevens

52

10.4. Restrictiesbijtoegangtothetdossier

10.4.1. Derden

157. DeWetVerwerkingPersoonsgegevensspreektduidelijkvan‘dehembetreffendegegevens’.

Bijgevolg is het logisch dat gegevens uit het dossier die informatie bevatten met betrekking tot

derdennietaandebetrokkenekunnenwordenmedegedeeld.

158. Ingeval om toegang wordt gevraagd aan een hulpverlener die werkzaam is bij een

administratieve overheid (bvb Comité voor Bijzondere Jeugdzorg), kan de wetgeving inzake

openbaarheidvanbestuureen(algemene)houvastbieden.Alsslechtseengedeeltevanhetbestand

gegevensvananderenbevatendezeinformatiekanopéénofanderemanierwordenafgescheiden

(bvbdoorhetonleesbaarmakenvanbepaaldepassages),blijfthet rechtopkennisnameonverkort

vantoepassingophetoverigedeel.189Erkanechterwordenopgemerktdathethierslechtsomeen

vagerichtlijngaat.190

10.4.2. Contextueleinformatie

159. Binnen de hulpverlening gebeurt het vaak dat de hulpverlening zich niet richt tot één

persoonmaarvaaktoteengezin.Vooralbijfamilialeproblemenwordtervaakcontextueelgewerkt

waarbij elke lid van het gezin aan bod komt en er dus ook specifieke informatie over hemwordt

vergaardengenoteerd.Ookdeverschillenderelatiesenhoezijzichtotelkaarverhoudenzaldusin

hetdossierwordenbeschreven. Indieneenpersoondezegegevenswil inkijkenzalhetergmoeilijk

wordenomhierbijvoorbeeldbepaaldepassages te schrappenaangezienallepersonenmetelkaar

doorheenhetgansedossiermetelkaarverwevenzijn.

160. Kanalleende informatievanéénpersoonwordengegevenofdientgesteld tewordendat

indien je alle onderliggende verbanden schrapt, de informatieookhaar relevant karakter verliest?

GEENS191 isvanmeningdatelkehulpverlenerbinnendewelzijnssector,ongeachtdevoorzieningof

dienst waarin hij werkzaam is, in praktijk zelf zal moeten beoordelen in welke mate het

toegangsrechtmoetwordenbeperktomdeprivacyvananderentewaarborgen.

189Naaranalogievanartikel6§4Wet 11april 1994betreffendedeopenbaarheidvanbestuur,B.S. 30 juni1994waarindezeregeluitdrukkelijkwordterkend.190 P.GEENS, “Werkenmet vertrouwelijke gegevens in dewelzijnssector.”, in VANBUGGENHOUT, B. (red.),Sociale beschermingopnieuwepaden: LiberMémorialis BéatriceVanBuggenhout, Leuven,University Press,2003,190.191 P.GEENS, “Werkenmet vertrouwelijke gegevens in dewelzijnssector.”, in VANBUGGENHOUT, B. (red.),Sociale beschermingopnieuwepaden: LiberMémorialis BéatriceVanBuggenhout, Leuven,University Press,2003,191.

53

10.5. Conclusie

161. Hetisduidelijkalsiksteldatdeoplossingnietzomaarvervatligtinhetvolgenvandewet.

Dewetopzichiseenhandiginstrumentalsleidraadenhouvastvoordehulpverlenermaarbiedtniet

alle wijsheid. Het komt er op neer dat hulpverleners in de praktijk vaak zijn aangewezen op hun

intuïtie en hierbij vaak steun krijgen van een soort leidraad dat binnen de organisatie werd

uitgewerkt.

162. Erdienternaargestreefdtewordenomdecliënteenzomaximaalmogelijkrechtoptoegang

tothetdossiertegeven.Indienditmogelijkis,dientdehulpverlenerdaaromdeverzoekereffectief

inzage te verlenen in de stukken die op hem betrekking hebben. Een bijkomende mondelinge

toelichting van de gegevens is in veel gevallen echter aangewezen ter verduidelijking van de

neergependegegevensenzijn zoeengoedeaanvullingophet inzagerecht.Eendergelijkehouding

komtbovendientegemoetaandeeisvandeWetVerwerkingPersoonsgegevensomdegegevensin

eenbegrijpelijke vorm te verstrekken.192Waareen rechtstreeks inzagerecht vaak totonbegrip kan

leiden door ingewikkeld taalgebruik of uitspraken van derden die uit hun context worden gerukt,

biedt een gesprek de mogelijkheid om al deze gegevens te kaderen en te verduidelijken. Indien

rechtstreekseinzagenietmogelijkiswegensgevaaropschendingvandeprivacyvananderen,dient

de hulpverlener het toegangsrecht enkel te verzekeren door een gesprek. Hierbijmoetenwel alle

gegevens die van toepassing zijn op de cliënt worden verstrekt. Het mag echter geen uitholling

betekenvanhetinzagerechtomopdiemanierinformatieachtertehouden.193

Afdeling6:eHealth

163. Ehealth,ook“e‐gezondheid”of“onlinegezondheid”,genoemd, iseenalgemenetermvoor

hetgebruikvandeinformatie‐encommunicatietechnologieëninhetdomeinvandegezondheid,om

intespelenopdebehoeftenvandeburgers,vandepatiënten,vandegezondheidswerkers,vande

verschillende verzorgingsinstellingen en/of van de besturen. Deze term duidt op een geheel van

toepassingen, van het administratieve, documentaire of klinische type, waar onmogelijk een

exhaustieve lijst van gemaakt kanworden, omdat ze permanent in ontwikkeling zijn.194 Concreter

192Artikel10§1b)WetVerwerkingPersoonsgegevens193 P.GEENS, “Werkenmet vertrouwelijke gegevens in dewelzijnssector.”, in VANBUGGENHOUT, B. (red.),Sociale beschermingopnieuwepaden: LiberMémorialis BéatriceVanBuggenhout, Leuven,University Press,2003,194.194V.MALENGREAU,“Deinbrengvandenieuweinformatie‐encommunicatietechnologieëninhetdomeinvandegezondheid.”,I.B.2006,430teraadplegenviahttp://www.riziv.fgov.be/presentation/nl/publications/news‐bulletin/2006‐4/pdf/part01.pdf,[16maart2009].

54

gezegd is het een beveiligd elektronisch platform (eHealth‐platform) waar alle spelers uit de

gezondheidszorg informatie195 zullen kunnen uitwisselen. Het doel is de kwaliteit van de

gezondheidszorg en de veiligheid van de patiënt te verbeteren. Het platform zal ook de

administratieveformaliteitentrachtenterugtedringen.196

164. Erkandussimpelweggesteldwordendatgevoeligepersoonsgegevensaandehandvandit

systeemviaelektronischewegconsulteerbaarzullenwordendoorverschillendegezondheidswerkers

endepatiënt.Ditalleszal indepraktijkgroteproblemenopleverenmetbetrekking totdeprivacy

vandepatiënt.Wie kandegegevensopvragen,welk gegevens zijndit,moeter toestemming zijn,

enz…zijnmaarenkelevragendieonmiddellijkingedachtenspringen.Bovendienishetdenkbaardat

deze informatie door derden zal trachten bekomen te worden voor andere doeleinden (oa

verzekeringsmaatschappijen,…).Enalsofdezeproblemennietvoldoendezijnerooknogdedigitale

gevaren die dienen te worden overwonnen. Zo was er in Nederland een dergelijk incident: eind

augustus/begin september 2001 werden vanuit het Academisch ZiekenhuisMaastricht gedurende

tweewekenvertrouwelijkepatiëntengegevensnaareenonbekendaantalpersonenbinnenenbuiten

het ziekenhuis gezonden. De oorzaak bleek te liggen in een virus waarmee vier pc’s waren

geïnfecteerd. Dit virus stuurde alle bestanden naar personen die in het Outlook‐adresboek

stonden.197

165. Hetdoelvandezebijdragebinnendezemasterproefisnieteenomstandigeuiteenzettingte

gevenoverdenieuweEhealth‐wetgeving,dochisnategaanwelkeffectditzalhebbenopdeprivacy

van de patiënt. Aangezien het nieuwematerie betreft, zullen de gevolgen in de praktijk nog niet

kunnen worden nagegaan. Toch is het interessant om de materie te toetsen aan de Europese

regelgevinginverbandmetprivacy,dedoelstellingenvandewetgeveromtrentdebeschermingvan

depatiënt tebekijkenen vooralhet advies vandePrivacycommissie indit opzicht tebelichten. Ik

beperkmedanooktothetprivacygedeeltevaneHealthindezemasterproef.

195Zozullenverschillendezorgverstrekkersviadezewegtoeganghebbentotdemedischegeschiedenisvandepatiënt waar vroeger alleen de huisarts dit had, zo kunnen medische voorschriften elektronisch wordenafgeleverdenz…196 X, “Vragen rond privacy bij eHealth.”, HLN 30 mei 2008, te raadplegen viahttp://www.hln.be/hln/nl/958/Multimedia/article/detail/294493/2008/05/30/Vragen‐rond‐privacy‐bij‐eHealth.dhtml,[16maart2009].197A.J.G.VANRIJEN,M.W.DELINTenL.OTTENS,“Inzichtine‐health.”,Raadvoordevolksgezondheidenzorg,Zoetermeer, 2002, 153 te raadplegen via http://www.rvz.net/data/download/Inzicht_in_e‐health.pdf, [16maart2009].

55

§1.E‐healthinEuropesecontext

1.1. algemeen

166. Vooraleer de Belgische regelgeving te bekijken acht ik het belangrijk de Europese context

metbetrekkingtotgezondheidszorgnadertebekijken.Detrendindegezondheidszorgisdatermeer

en meer grensoverschrijdende activiteiten plaatsvinden. Patiënten zijn mobieler en gaan af op

specialisatie ennietmeer opnabijheid van een ziekenhuis.Ook verstrekken artsenmeer enmeer

informatieonderelkaar langselektronischeweg (fax, telefoon,e‐mail,…).Bovendienzijnpatiënten

dankzijhetinternetveelmeerinstaatommedischeinformatieomtrenteenbepaaldepathologiete

gaanopzoeken.Dezeisaldannietcorrectenkanzoleidentoteenfoutievezelfdiagnose.Ookviahet

internetiserstilaaneenverkoopvanfarmaceutischeproductenopganggekomenwaardooro.a.de

richtlijn198metbetrekkingtotdeovereenkomstenopafstandvantoepassingis.KortwegdeEuropese

overdrachtvangezondheidsgegevensisaaneenopmarsbezigendienttewordengereguleerd.Veel

van deze ontwikkelingen zullen verband houden met de ontwikkeling van eHealth.199 Ook de

EuropeseCommissieisgrotevoorstandervaneHealth.RecentheeftzeeenRapportopgestelddiede

versnelling en ontwikkeling van een Europese eHealth markt vooropstelt.200 Volgens haar kan

eHealthervoorzorgendatermeerkwaliteiteneendoeltreffendegezondheidszorgvoorpatiënten

mogelijk is die tevens toegankelijk en veilig is201. Het geheel zou ook moeten voorzien in een

effectievekostenbesparingvoordeoverheid.202

167. De Privacyrichtlijn van 24 oktober 1995203 vormt de Europese basisrichtlijn betreffende de

verwerking van persoonsgegevens. Artikel 8 van deze Richtlijn verbiedt verwerking van

persoonsgegevensmetbetrekkingtotdegezondheid.Lid1steltimmers:“DeLidstatenverbiedende

verwerking van persoonlijke gegevens waaruit de raciale of etnische afkomst, (…) alsook de

198 Richtlijn 97/7 van 20 mei 1997 betreffende de bescherming van de consument bij op afstand geslotenovereenkomsten.199S.CALLENSenK.CIERKENS,“Juridischeaspectenvane‐healthinEuropa.”,T.Gez.2007‐08,344.200EUROPESECOMMISSIE,“AcceleratingtheDevelopmentoftheeHealtmarketinEurope.”,Taskforcereport2007, 5, te raadplegen via http://ec.europa.eu/information_society/activities/health/docs/publications/lmi‐report‐final‐2007dec.pdf, [16maart 2009]. “This report on leadmarket opportunities for eHealth proposesactionsaimingatacceleratingthedevelopmentoftheEuropeaneHealthmarket,increasingeconomicbenefitsand simultaneously developing the quality of health products and services. The prospective return oninvestmentofeHealthisrelativelyhighwhencomparedtothecostsinherentinthehealthsector.”201Ditondermeerdoorhetgebruikvaneengebruikersidentiteit,gebruikersauthenticiteit,technischecriteria,…202 EUROPESE COMMISSIE EN LIDSTATEN, Ehealth Conference 2007 Declaration, 17 april 2007, 1‐2 teraadplegen viahttp://ec.europa.eu/information_society/activities/health/docs/events/ehealth2007/eh_declaration20070417_en.pdf,[16maart2009].203Richtlijn95/46van24oktober1995betreffendedebeschermingvannatuurlijkepersoneninverbandmetdeverwerkingvanpersoonsgegevensenbetreffendehetvrijeverkeervandiegegevens.

56

verwerkingvangegevensdiedegezondheidofhetseksuele levenbetreffen.”Lid3zegtechterwel:

“Lid 1 is niet van toepassing wanneer de verwerking van de gegevens noodzakelijk is voor de

doeleinden van preventieve geneeskunde of medische diagnose, het verstrekken van zorg of

behandelingen of het beheer van gezondheidsdiensten enwanneer die gegevensworden verwerkt

door een gezondheidswerker die onderworpen is aan het in de nationalewetgeving, of in de door

nationale bevoegde instanties vastgestelde regelgeving, vastgelegde beroepsgeheim of door een

anderpersoonvoorwieeengelijkwaardigegeheimhoudingsplichtgeldt.”Hetruimtoepassingsgebied

van de Privacyrichtlijn zorgt ervoor dat de Richtlijn een niet onbelangrijke rol speelt in de

gezondheidszorg en daarbuiten.204 Zo is het arrest Lindqvist205 van hetHof van Justitie eenmooie

illustratievandezeruimeinterpretatie.Mevr.Lindqvisthadeensitewaarzenamenvancollega’svan

dekerkgemeenschapplaatste.Bijeenvandezepersonenhadzeookvermelddatdiepersoonmet

ziekteverlofwasaangezien zehaarvoetbezeerdhad.Hethofoordeeldedathethiergingomeen

persoonsgegevenbetreffendedegezondheidindezinvanartikel8lid1vandePrivacyrichtlijn.

168. MetbetrekkingtotgegevensdiecirculerenbinnendeEuropeseGemeenschapsituerenzich

weinig problemenaangezien iedere lidstaat onderheven is aandezelfdeRichtlijn endus eenzelfde

beschermingsniveau dient te hebben. Indien persoonsgegevens echterworden overgedragen naar

een land buiten de Europese Gemeenschap stelt zich een ander probleem voor. Artikel 25

Privacyrichtlijn zegt dat doorgifte aan derde landen slechtmogelijk is indien dit land een passend

beschermingsniveau waarborgt. Dit beschermingsniveau dient te worden beoordeeld met

inachtnamevanalleomstandighedendieopdedoorgiftevangegevensvaninvloedzijn.Menzalook

rekeninghoudenmetdeaardvandegegevens,hetdoeleindeenmetdeduurvandevoorgenomen

verkering. Zo zijn met Amerika onder andere de Safe Harbor Principles206 aanvaard. Wanneer

Amerikaanseorganisatieszichverplichthebbentotnalevingvandezebeginselen,geldtdatersprake

isvaneenpassendbeschermingsniveau.207Dewetgevingvandelidstatenblijftvantoepassingopde

verzamelingvandepersoonsgegevens,alsmedeophunverwerkingvoorzoverdieplaatsvindtvoorde

doorgifte aan de Verenigde Staten. De Veiligehavenbeginselen zijn op de gegevens slechts van

toepassingvanafhetmomentdatzijnaardeVerenigdeStatenzijndoorgegeven.208

204S.CALLENSenK.CIERKENS,“Juridischeaspectenvane‐healthinEuropa.”,T.Gez.2007‐08,345.205H.V.J.6november2003,Lindqvist,C‐101/01,r.o.50‐51.206 Beschikking 520/2000/EG van de Commissie van 26 juli 2000 overeenkomstig richtlijn 95/46/EG van hetEuropees Parlement en de Raad, betreffende de gepastheid van de bescherming geboden door deVeiligehavenbeginselenendedaarmeeverbandhoudendeVaakgesteldevragendiedoorhetministerievanHandelvandeVerenigdeStatenzijngepubliceerd(PbEG215van28augustus2008.)207C.CUIJPERS,“Privacy incontext”, inBERKVENS, J.M.A.,Privacyregulering intheorieenpraktijk.,Deventer,Kluwer,2007,13‐14.208S.CALLENSenK.CIERKENS,“Juridischeaspectenvane‐healthinEuropa.”,T.Gez.2007‐08,346.

57

1.2. Nieuweuitdagingen

169. Op15februari2007heeftdeGroepGegevensbescherming209eenrapportopgesteldwaarin

ze richtsnoeren wil geven voor de interpretatie van de toepasselijke

gegevensbeschermingswetgevingmetbetrekkingtotsystemenvoorelektronischemedischedossiers

enaansluitendhierbijenkelealgemenebeginselentrachtenvasttestellen.Zozijnzevanoordeeldat

alle gegevens die worden opgenomen in elektronische medische dossiers dienen te worden

beschouwdalsgevoeligepersoonsgegevensindezinvandePrivacyrichtlijn.210DeGroepbenadrukt

dat bij het opzetten van een EMD‐systeem (elektronischemedische dossiers) en het functioneren

daarvan de beginselen van de bescherming van persoonsgegevens, zoals die zijn vastgelegd in de

Privacyrichtlijnvolledigmoetenwordennageleefd.DeGroepisvanoordeeldatdeeerbiedigingvan

diebeginselendoorallebetrokkenpersonenen instellingenbijdraagttotdegoedewerkingvande

betrokkenregelingen.

170. CALLENS stelt dat nieuwe Europese principes en maatregelen voor gegevensbescherming

nodigzijnomeen juridischantwoord tebiedenopderisico’sdiegrensoverschrijdendeEMD’smet

zichmeebrengen.211DeGroepbeaamtditenbenadrukbovendiendathetopzettenvaneenEMD‐

systeem en het functioneren ervan moet geschieden binnen een solide juridisch kader voor de

beschermingvanpersoonsgegevens,ongeachtdejuridischegrondslagvaneendergelijksysteem.212

Wat de bescherming betreft, acht ze artikel 8 lid 3213 Privacyrichtlijn niet voldoende om als enige

wettelijke basis voor het beschermen van persoonsgegevens in een netwerk van EMD’s. Ook zal

toestemming vandepatiënt zoals omschreven in artikel 8 lid 2214 vandezeRichtlijn niet volstaan.

Deze zal immers vrij, specifiek en op informatie moeten berusten. M.a.w. toestemming van een

betrokkene die niet de gelegenheid heeft gehad een echte keuze temaken of die echt voor een

209 GROEP GEGEVENSBESCHERMING ART. 29, “Werkdcoument inzake de verweking van persoonsgegevensbetreffende de gezondheid in elektronische dossiers (EMD).”, 00323/07/NL, 1‐27 te raadplegen viahttp://ec.europa.eu/justice_home/fsj/privacy/docs/wpdocs/2007/wp131_nl.pdf,[17maart2009].210 GROEP GEGEVENSBESCHERMING ART. 29, “Werkdcoument inzake de verweking van persoonsgegevensbetreffende de gezondheid in elektronische dossiers (EMD).”, 00323/07/NL, 18 te raadplegen viahttp://ec.europa.eu/justice_home/fsj/privacy/docs/wpdocs/2007/wp131_nl.pdf,[17maart2009].211S.CALLENSenK.CIERKENS,“Juridischeaspectenvane‐healthinEuropa.”,T.Gez.2007‐08,349.212 GROEP GEGEVENSBESCHERMING ART. 29, “Werkdcoument inzake de verweking van persoonsgegevensbetreffende de gezondheid in elektronische dossiers (EMD).”, 00323/07/NL, 26 te raadplegen viahttp://ec.europa.eu/justice_home/fsj/privacy/docs/wpdocs/2007/wp131_nl.pdf,[17maart2009].213“Lid1isnietvantoepassingwanneerdeverwerkingvandegegevensnoodzakelijkisvoordedoeleindenvanpreventievegeneeskundeofmedischediagnose,hetverstrekkenvanzorgofbehandelingenofhetbeheervangezondheidsdienstenenwanneerdiegegevenswordenverwerktdooreengezondheidswerkerdieonderworpenis aan het in de nationale wetgeving of in de door nationale bevoegde instanties vastgestelde regelgeving,vastgelegdeberoepsgeheimofdooreenanderepersoonvoorwiegelijkwaardigegeheimhoudingsplichtgeldt.”214 “Lid 1 is niet van toepassing wanneer de betrokkene uitdrukkelijk heeft toegestemd in een dergelijkeverwerking, tenzij in de wetgeving van de Lid‐Staat is bepald dat het in lid 1 bedoelde verbod niet doorinstemmingvandebetrokkenongedaankanwordengemaakt.”

58

voldongen feit is geplaatst, kan niet als geldig worden beschouwd. Ook moet de betrokkene de

mogelijkheidkrijgenomdetoestemmingzondernadeligegevolgenterugintetrekken.215

171. IksluitmeaanbijdemeningvanmenigauteurdaterdringendnoodisaannieuweEuropese

regelgeving om de privacy van de patiënt optimaal te waarborgen bij grensoverschrijdende

elektronischemedischedossiers.DePrivacyrichtlijnbiedtmijninzienstevagebescherminginzakede

thematiek.Ookisoptemerkendatdenationaleregelgevingennietechtopelkaarzijnafgestemden

dat ze onderling qua inhoud kunnen verschillen wat mijns inziens geen positief effect op de

persoonsgegevensbescherminginhoudt.Artikel8vandeRichtlijnisnietspecifiekgenoegennieuwe

regelgeving dringt zich op teneinde een maximale harmonisatie te bekomen en een effectieve

gegevensbescherming tegaranderen. Ikbesluitmeteen terechte stellingvanCALLENSdieditalles

niet bevorderlijk vindt voor het oprichten van een interne markt waarbinnen (internationale)

kwaliteitsprojecten,epidemiologischestudies,onderzoek,evaluatieenz.plaatsvinden.216

§2.E‐healthinBelgischecontext

172. Metdewetvan21augustus2008217kwamBelgiëtegemoetaandenieuwedigitaleevoluties

binnen de gezondheidszorg met de oprichting en de organisatie van het eHealth‐platform. Het

eHealth‐platform is een openbare instelling, opgericht bij wet, die een veilige elektronische

informatie‐uitwisselingwilbevorderenenondersteunen tussenalleactoren indegezondheidszorg

met respect voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer en voor het medisch

beroepsgeheim. Bedoeling is om daardoor o.a. de kwaliteit van de gezondheidsverstrekking te

optimaliseren en de administratieve formaliteiten voor alle actoren te verlagen.218 Dit kan tal van

voordelenbieden:doordedigitalekanalenaantewendenindegezondheidszorgishetmogelijkom

op een snelle en efficiënte manier persoonsgegevens die de gezondheid betreffen219 tussen

verschillende zorgverleners220 en/of instellingover tedragen. Tochkanbij deze talrijke voordelen

voordepatiëntookeenvalkuilaanwezigzijn,nl.deprivacyvandepatiënt.Eengoedbeheerbeleid

215 GROEP GEGEVENSBESCHERMING ART. 29, “Werkdcoument inzake de verweking van persoonsgegevensbetreffende de gezondheid in elektronische dossiers (EMD).”, 00323/07/NL, 8‐10 te raadplegen viahttp://ec.europa.eu/justice_home/fsj/privacy/docs/wpdocs/2007/wp131_nl.pdf,[17maart2009].216S.CALLENSenK.CIERKENS,“Juridischeaspectenvane‐healthinEuropa.”,T.Gez.2007‐08,350.217Wetvan21augustus2008houdendeoprichtingenorganisatievanheteHealth‐platform,B.S.13oktober2008.218https://www.ehealth.fgov.be/nl/homepage/index.html,[18maart2009].219 Art 3, 9°wet van 21 augustus 2008 stelt dat alle gegevens vanpersoonlijke aardwaaruit informatie kanwordenafgeleidomtrentdevroegere,huidigeoftoekomstigefysiekeofpsychischegezondheidstoestandvandenatuurlijkepersoondieisofkanwordengeïdentificeerd,metuitzonderingvandelouteradministratieveofboekhoudkundigegegevensbetreffendedegeneeskundigebehandelingenofverzorging.220 Art 3, 2° Wet van 21 augustus 2008: “zorgverleners: de beoefenaars van een gezondheidsberoep zoalsbedoeldinhetKBnr.78van10november1967betreffendedeuitoefeningvandegezondheidszorgberoepen.”

59

van de toegangen tot het elektronisch dossier is essentieel om de gegevens die het bevat te

beschermen tegen ongewenste raadplegingen of wijzigingen, en om de vertrouwensrelatie te

bewarentussendepatiëntendezorgverlener.221DitisvooralvanbelangbijhetfeitdatheteHealth‐

platformgebruikmaakt vanhetRijksregister. Ik had graageen korte voorstelling vanhet eHealth‐

platformgegevenindezebijdrageomvervolgensmeerspecifiekhetprivacyaspecttebelichten.

2.1. DoelstellingvaneHealth‐platform

173. HeteHealth‐platformheeftalsdoelom,dooreenonderlingeelektronischedienstverlening

en informatieuitwisseling tussen alle actoren in de gezondheidszorg, georganiseerdmetdenodige

waarborgen op het vlak van de informatieveiligheid en de bescherming van de persoonlijke

levenssfeer,dekwaliteitendecontinuïteitvandegezondheidsverstrekkingendeveiligheidvande

patiëntteoptimaliseren,devereenvoudigingvandeadministratieveformaliteitenvooralleactoren

indegezondheidszorgtebevorderenenhetgezondheidsbeleidteondersteunen.222

174. Belangrijkisdatartikel6vandewetuitdrukkelijkbepaaltdatdewetvan21augustus2008

geenafbreukdoetaandeWetVerwerkingPersoonsgegevens,deWetbetreffendedeRechtenvan

dePatiëntenaandewettelijkeenreglementairebepalingenmetbetrekkingtotdeuitoefeningvan

degeneeskunde.DezebepalingkwamernaeenaanbevelingvandeCommissievoordeBescherming

van de Persoonlijke Levenssfeer223 die er op stond dat de gegevens betreffende de gezondheid

dienen te worden aanschouwd als gevoelige gegevens in het opzicht van de Wet Verwerking

Persoonsgegevens maar ook in het denkbeeld dat de gebruikers van de diensten voor

gezondheidszorg er zich van vormen. Volgens de Commissie is de doeltreffendheid van een

uitwisselingsplatformvangezondheidsgegevenszoalseHealthnauwverbondenmethetvertrouwen

datdegebruikersaanditplatformschenken,zowelwathetbewarenvanhetmedischgeheimende

vertrouwelijkheid van de gezondheidsgegevens betreft, als wat de veiligheid van de

gegevensstromenbetreft.

221V.MALENGREAU,“Deinbrengvandenieuweinformatie‐encommunicatietechnologieëninhetdomeinvandegezondheid.”,I.B.2006,447teraadplegenviahttp://www.riziv.fgov.be/presentation/nl/publications/news‐bulletin/2006‐4/pdf/part01.pdf,[18maart2009].222Artikel4Wetvan21augustus2008.223COMMISSIEVANDEBESCHERMINGVANDEPERSOONLIJKELEVENSSFEER,AdviesopverzoekvandeMinistervan Sociale Zaken en Volkgsgezondheid en de Minister van Ambtenarenzaken en Overheidsbedrijven metbetrekkingtoteenontwerpvanwethoudendeoprichtingenorganisatievanheteHealth‐platformcommissie.,nr. 14/2008, 2 april 2008, 7‐8 te raadplegen ophttp://www.privacycommission.be/nl/docs/Commission/2008/advies_14_2008.pdf,[19maart2009].

60

2.2. Nieuwe uitdagingen voor het Sectoraal Comité van de Sociale Zekerheid en deGezondheid

175. DitComité224,opgerichtdoordewetopdeKruispuntbankkrijgtbijzonderebevoegdhedenen

vooral nieuwe uitdagingen om de privacy te waarborgen bij de verwerking van de

gezondheidsgegevens. De wet van 21 augustus 2008 heeft de taken van het Comité gevoelig

uitgebreid. Uit de tekst van de wet dien ik te mogen afleiden dat het Comité een belangrijke

controle‐enwaakfunctietoebedeeldkrijgtinhetlichtvandeprivacybescherming.Ruimsamengevat

kunnen deze taken in vier specifieke deeltaken worden onderverdeeld. Vooreerst zal het Comité

machtigingen moeten verstrekken tot (elektronische) uitwisseling van persoonsgegevens met

betrekkingtotdegezondheid,buitendegevallendieartikel11vandewetbepaalt.Verderhebbenze

eentaakinhetvaststellenvanorganisatiesenpoliciesinzakeinformatieveiligheidbijdeverwerking

vanpersoonsgegevensmetbetrekkingtotdegezondheid.Ookzullenzeaanbevelingenenadviezen

inzake informatieveiligheid dienen te verstrekken indien persoonsgegevens worden verwerkt. Als

laatste taak hebben ze een rol toebedeeld gekregenbij de klachtenbehandeling van inbreukenop

informatieveiligheid bij verwerking van persoonsgegevens. 225 Indien het Sectoraal Comité geen

machtigingverleentkunnenalleennoggegevenswordendoorgegevenindienbepaaltdooreenwet

ofmettoestemmingvandepatiëntzelf.

2.3. GebruikvanhetRijksregisternummer

176. Een belangrijk discussiepunt bij het tot stand komen van deze wet was of er al dan niet

gebruikkongemaaktwordenvanhetrijksregisternummeromdepatiëntteidentificeren.Tijdensde

parlementairevoorbereidingenwerddenadrukgelegdophetbelangvaneencorrecte identificatie

van de patiënt.226 In eerste instantie werd gedacht aan de invoering van een sectoraal

gezondheidsnummer. De vrees bestond dat indien dit niet werd gedaan er een ongebreidelde

koppeling zou kunnen ontstaan aan andere gegevens die behoren aan de persoon van de patiënt

zoals onder andere de sociale en fiscale gegevens. De Commissie Bescherming Persoonlijke

Levenssfeerzetteechterhetlichtopgroeninhaaradviesvan2april2008227waarinzeduidelijkstelt

datindienmetzouwerkenmeteenidentificatienummerinplaatsvanmethetrijksregisternummer

224Supranr.55blz20.225Zieookhttps://www.ehealth.fgov.be/nl/page_menu/website/home/platform/organisation/sector.html,[16maart2009].226WetsontwerphoudendeoprichtingenorganisatievanheteHealth‐platfom,Parl.St.Kamer2008,51/1257.227COMMISSIEVANDEBESCHERMINGVANDEPERSOONLIJKELEVENSSFEER,AdviesopverzoekvandeMinistervan Sociale Zaken en Volkgsgezondheid en de Minister van Ambtenarenzaken en Overheidsbedrijven metbetrekkingtoteenontwerpvanwethoudendeoprichtingenorganisatievanheteHealth‐platformcommissie.,nr. 14/2008, 2 april 2008, 16‐17 te raadplegen ophttp://www.privacycommission.be/nl/docs/Commission/2008/advies_14_2008.pdf,[19maart2009].

61

niet het meest aangewezen instrument is om de bescherming van de persoonlijke levenssfeer te

waarborgen. Het gebruik van een dergelijk specifiek nummer zou nauwelijks een hogere

bescherming bieden tegen onrechtmatige koppeling van persoonsgegevens. De minimale extra

beschermingdieditmetzichzoumeebrengenweegtvolgensdeCommissienietoptegendehogere

kostenhetrisicoopfoutenbijdeuitwisselingvanpersoonsgegevenswanneerditistoegelaten.

2.4. Beginselenbijdebeschermingvandepersoonlijkelevenssfeervandepatiënt

177. ROBBEN228 omschrijft vier beginselen die dienen in acht genomen te worden bij de

bescherming van de persoonlijke levenssfeer van de patiënt indien gewerkt wordt met

gezondheidsgegevensbinneneHealth.Hetgaatindeeersteplaatsomhetdoelbindingsbeginsel.De

verwerking dient te gebeuren voor welbepaalde, uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigde

doeleinden,zowelbijdeverwervingvandepersoonsgegevensalsbijdeverdereverwerking.Ookzal

er rekening moeten worden gehouden met het evenredigheidsbeginsel: de persoonsgegevens

moetennamelijktoereikend,terzakedienendennietovermatigzijnenenkeltoegankelijkzijnvoor

diegenen die ze nodig hebben voor het bereiken van de doeleinden. Ook zullen de gegevens

nauwkeurigmoetenzijn(nauwkeurigheidsbeginsel)enduswaarnodigwordenbijgewerkt,verbeterd

of verwijderd. Als laatste stelt hij dat er bijzondere aandacht dient te zijn voor het

transparantiebeginsel. Er zal immers steeds informatieverstrekking aan de patiënt dienen te

gebeuren bij iedere inzameling van persoonsgegevens van de betrokkene of bij

registratie/mededeling van de persoonsgegevens en rechten van de betrokkene op kennisname,

verbeteringenverwijderingvanpersoonsgegevens.

2.5. Coderingenanonimisering

178. EenbelangrijkeopdrachtvanheteHealth‐platform isdecoderingenanonimiseringvande

persoonsgegevensdiewordenverzamelddoorhetplatform.229 Dit isvooralbelangrijk inhetkader

vanwetenschappelijk onderzoekof onderzoekdoorhetbeleid.Dezemodulemoet er voor zorgen

228 F. ROBBEN, eHealth met respect voor privacy en beroepsgeheim., Powerpointpresentatie, 11 december2008,Vilvoorde.229Artikel5,8°Wet21augustus2008:“het,alsintermediaireorganisatie,zoalsgedefinieerdkrachtensdewetvan 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzicht van de verwerking vanpersoonsgegevens,inzamelen,samenvoegen,coderenofanonimiseren,enterbeschikkingstellenvangegevensnuttig voor de kennis, de conceptie, het beheer en de verstrekking van de gezondheidszorg; het eHealth‐platformzelfmagdeinhetkadervandezeopdrachtverwerktepersoonsgegevensslechtsbijhoudenzolangdathetverbandtussenhetreeële identificatienummervaneenbetrokkeneenhetaanhemtoegekendgecodeerdidentificatienummerbijhouden indiendebestemmelingvandegecodeerdepersoonsgegevensdaaromopeengemotiveerde wijze verzoekt, mits machtiging van de afdeling gezondheid van het sectoraal comité van desocialezekerheidenvandegezondheid.”

62

dat de persoonsgegevensmet betrekking tot de gezondheid omgezetworden naar gecodeerde of

anonieme gegevens waaruit uiteraard de identiteit van de patiënt en/of zorgverlener niet

rechtstreeks of onrechtstreeks kan worden afgeleid. Om deze doelstelling te bereiken is het niet

voldoendeomenkelde identificatiesleutel tecoderenmaarermoetookgezorgdwordendatdoor

het combineren van gecodeerde gegevens geen heridentificatiemogelijk is naar de patiënt en de

zorgverlener.230

179. Op technisch vlak worden de persoonsgegevens die via het eHealth‐platform worden

uitgewisseldvercijferdtussendeverzenderendebestemmeling.Dezetweeinstantieszijndeenige

dieinhoudelijkkenniskunnennemenvandeuitgewisseldepersoonsgegevens;hetehealth‐platform

heefthier zelf geen toegang toe. Omdeverzenderendeontvangerdegarantie tebiedendatde

persoonsgegevens wel degelijk op dezelfde patiënt betrekking hebben, wordt de patiënt in deze

vercijferde berichten geïdentificeerd aan de hand van zijn identificatienummer van de sociale

zekerheid.Hierdoor vermijdtmenhet risicodataaneenpatiënt zorgenwordenverstrektopbasis

vandegegevensvaneenanderepatiënt,metallenefastegevolgendieditzoukunnenhebben.231

2.6. Kritischeanalyse

180. De wetgever heeft de intentie gehad om optimaal een bescherming van de

persoonsgegevens tebewerkstelligen.Dit ismijn inziens tenzeerste toe te juichen.Tochmoetde

term gezondheidsgegevens zoals omschreven door de wet met enige argwaan worden bekeken

aangezien ze van een toch wel gedateerde omschrijving uitgaat. Wat met administratieve of

boekhoudkundige gegevens betreffende geneeskundige behandelingen?Dezeworden in dezewet

niet als gezondheidsgegevens aanschouwd en kunnen dus ook niet van het beschermingsniveau

genieten.232

181. CALLENS233 wijst in zijn bijdrage op een bijzonder probleem. Hij merkt op dat voor het

omgaan met gezondheidsgegevens binnen het eHealth‐platform een soepel regime wordt

gehanteerd qua privacywetgeving bij gegevens die gebruikt worden voor wetenschappelijk

onderzoekdanbuitenhet regimevanheteHealth‐platform. Inprincipe iskrachtenshetKBvan13

230https://www.ehealth.fgov.be/nl/page_menu/website/home/platform/basicservices/coding.html,[18maart2009].231https://www.ehealth.fgov.be/nl/page_a_t/website/home/platform/faq.html#N1019C,[18maart2009].232 Zo spreekt ook CALLENS in S. CALLENS, “Omtrent het eHealth‐platform en het recht op privacy van depatiënt.”,T.Gez.2008‐2009,186.233S.CALLENS,“OmtrentheteHealt‐platformenhetrechtopprivacyvandepatiënt.”,T.Gez.2008‐2009,186.

63

februari 2001234 een aanbeveling van de Privacycommissie vereist en is de kennisgeving naar de

betrokkenetoenoodzakelijk.Artikel11vandewetvan21augustus2008bepaaltdateenprincipiële

machtigingvandeafdelinggezondheidvanhetSectoraalcomitévandesocialezekerheidenvande

gezondheidniet vereist is voordemededeling van gecodeerdepersoonsgegevensmethet oogop

het realiseren van statistisch of wetenschappelijk onderzoek ter ondersteuning van het

gezondheidsbeleid.Ooksteltartikel37235vandeeHealt‐platformwetdateenviadewetopgerichte

vereniging gecodeerde gegevens worden ter beschikking gesteld voor wetenschappelijk

onderzoek.236DecoderingenanonimiseringvandegegevenszalimmersgebeurendoorheteHealth‐

platform,welke als overheidorgaan geen kennisgevingsplicht heeft. Die kennisgeving is echterwel

noodzakelijkvoorcoderingvangegevensvoorlaterwetenschappelijkonderzoekbuitenheteHealth‐

platformom.

182. Of het platform effectief de beoogde privacywaarborgen kan realiseren is nog koffiedik

kijken. Mijn inziens heeft de wetgever in ieder geval een mooie poging gedaan om de

patiëntengegevens te digitaliseren en deze zo de 21e eeuw in te loodsen. Uiteraard zullen in de

praktijkongetwijfeldnogproblemenopduikenmetbetrekkingtotdeprivacybeschermingmaardeze

zullen zichpas in de toekomstmanifesterenwaardoorhet te gevaarlijk is omhier reedsuitspraak

overtedoen.Decriticivanditprojectzullendeevolutieendepraktijkiniedergevalmetargusogen

volgen.Tochkanditprojectmijnsinzienseenmooietoekomsttegemoetgaanenhetbelangvande

patiëntdienenindiendebeoogdedoelstellingenwordenbehaald.

234 KB van 13 februari 2001 ter uitvoering van de wet van 8 december 1992 tot bescherming van depersoonlijkelevenssfeertenopzichtevanverwerkingvanpersoonsgegevens,B.S.13maart2001.235 Art 37, 3°: “het verwerven en ter beschikking stellen van gecodeerde en anonieme gegevens aan hetFederaalKenniscentrumvoordeGezondheidszorgenaanwetenschappelijkeinstellingenofverenigingenmethetoogophetrealiserenvanwetenschappelijkonderzoek.”236Devrijstellingvankennisgevingvloeitvoortuitartikel29KB13februari2001.

64

Hoofdstuk3:Beroepsgeheim

Afdeling1:Historiekenfilosofievanart.458Sw.

183. In België erkent men een drietal gronden ter maatschappelijke verantwoording van het

beroepsgeheimvan vrijeberoepsbeoefenaars, datdoor art. 458 Sw.beschermdwordt. Teneerste

staathetbelangvanhetindividubijdeeerbiedigingvanzijnprivé‐,familie‐engezinslevencentraal.

Hetisookbelangrijkdathetbelangvandesamenleving,bijhetfeitdatdeburgerzichkanwenden

totexterneprofessionelen(incasuprofessionelenuitdehulpverleningendegezondheidszorg)wier

functiesbijzonderbelangrijkzijnvoorzijnmoreel,familiaal,geneeskundigofprofessioneelensociaal

welzijn, in rekening wordt gebracht. Als derde verantwoording wordt gesteld dat er een belang

bestaat voor de externe professionelen om hun rechtschapenheid en geloofwaardigheid te

verzekerenenomingemoedsrusthunberoepuitteoefenen.Dezeverschillendegrondendoengeen

afbreukaanhetfeitdathetberoepsgeheimindeeersteplaatsdecliëntbeschermt.237HetHofvan

Cassatiesteldevoorgeneesherenhetvolgende238:“Dathetberoepsgeheimwaartoedebeoefenaars

van de geneeskunde krachtens artikel 458 van het Strafwetboek gehouden zijn, strekt tot

bescherming van de patiënt; dat die regel berust op de noodzaak om de volledige veiligheid te

waarborgenvandegenendiezichaanhenmoetentoevertrouwenenomeeniederindemogelijkheid

testellendeverzorgingtekrijgendieuithoofdevanzijntoestand,ongeachtdeoorzaakervan,vereist

is.”

184. Omdat dit alles maatschappelijk enorm belangrijk wordt geacht, is het strafrechtelijk

beschermd beroepsgeheim van openbare orde. Dit principe werd meermaals bevestigd door de

rechtspraak239enheefteenbelangrijkgevolg:enkeldewetgeverkandezwijgplicht240opheffen.Men

kan niet op vrijwillige basis aan het beroepgeheim verzaken en niet alleen de schending van het

beroepsgeheimisstrafbaar,ookeenstrafvervolgingdieopeenschendingvanhetberoepsgeheimis

gesteund, is nietig en kan geen gevolg krijgen.241 Toch dient het absolute karakter van het

beroepsgeheim genuanceerd teworden. Iedere verabsolutering van het geheim doet afbreuk aan

237L.HUYBRECHTS,“Beroepsgeheimindesfeervandeonderneming.”,T.Strafr.2004,86‐112.238Cass.16december1992,Arr.Cass.,1991‐92,1445.239Cass.23juni1958,Pas.1958,I,1180;Gent24juni1963,R.W.1963‐64,1128.240 De geheimhouder heeft in principe de plicht te zwijgen over zaken die hij in het kader van deberoepsuitoefeningoffunctievernomenofvastgesteldheeft.241V.DE SOUTER, “Hetberoepsgeheimende invoering vaneen spreekrechtdoordewet van28november2000betreffendedestrafrechtelijkebeschermingvanminderjarigen.Eennadereanalysevanhetartikel458bisvanhetStrafwetboek.”,T.J.K.2001,184‐192.

65

het juisteperspectiefwaarbij het geheimgezienmoetwordenals eenbeperking vanhet rechtop

waarheid dat principieel voorrang moet hebben op het recht op geheimhouding.242 Dit vindt

uitwerking door Cassatie in zijn arrest van 9 februari 1988.243 Het Hof geeft aan dat het

beroepsgeheim uitsluitend de bescherming van de patiënt beoogt.244 Een onbeperkt zwijgrecht,

tegen de belangen van de geheimgerechtigde zelf, zou een misbruik zijn en zou van het

beroepsgeheim een privilege maken voor bepaalde personen, terwijl het een maatregel is in het

belangvanallen.245

185. Hetmisdrijf ‘schendingvanhetberoepsgeheim’werdingevoerdinhetFranseStrafwetboek

van1810.Dittoenmaligeartikel378luiddealsvolgt:“Lesmédecins,chirurgiensetautresofficiersde

santé,ainsiquelespharmaciens,lessages‐femmesettoutesautrespersonnesdispositaires,parétat

ou profession, des secrets qu’on leur confie, qui hors le cas révélé ces secret, seront punis d’un

emprisonnementd’unmoisàsixmoisetd’uneamendedecentfrancsàcinqcentfrancs.”Menhad

mogenverwachtendattergelegenheidvandevoorbereidendewerkenvoorafgaandaandegemelde

artikelen 378 en 458, zowel in de commissies als in de kamers, aan het beroepsgeheim in het

algemeen, en het geneeskundig beroepsgeheim in het bijzonder, interessante beschouwingen

zoudenzijngewijdvannatureomdebetekenisendedraagwijdtevandewettelijkebepalingen te

helpen verduidelijken246. Niets is echterminderwaarwat ertoe leidt datmen bij de studie en de

toepassingvanartikel458Swvolledigisaangewezenopdetekstvanhetartikelzelf.

186. Hetisdanooknietteverwonderendat,medeomdiereden,datbijnanergenseenuniforme

interpretatie voorhanden is, dat verschillende regels doorheen de jaren ontstaan zijn door de

rechtspraakendatergroterechtsonzekerheidleeftbetreffendedematerie.Daarbijkomttevensdat

erophetgebiedvanmedischeenpsychosocialehulpverleningerdelaatstejarengroteveranderen

zijnontstaanwaardoorhet artikel zal dienen tewordengeïnterpreteerd ineenandere contexten

eenveranderendemaatschappijdandezewaardewetgevervan1867voorstond.

242F.VANNESTE,“Kanhetberoepsgeheimabsoluutgenoemdworden?”,R.W.1977‐1978,1283.243Cass.9februari1988,Arr.Cass.1987‐88,720.244 I. VAN DER STRAETE, J. PUT en E. LENAERTS, “Het beschikkingsrecht over het beroepsgeheim. Dehulpverlenerwikt,decliëntbeschikt.”,T.P.R.2003,1093‐1131.245F.VANNESTE,“Kanhetberoepsgeheimabsoluutgenoemdworden?”,R.W.1977‐1978,1294.246R.BLANPAIN,“Juridischeaspectenvanhetmedischberoepsgeheim.”,R.W.1965‐66,274.

66

Afdeling2:Artikel458Sw.

187. Hetbasisartikelwaaropdeleervanhetberoepsgeheimgesteundwerdisterugtevindenin

artikel 458 van het Strafwetboek en luidt als volgt: “Geneesheren, heelkundigen, officieren van

gezondheid, apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of

beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd, en deze bekendmaken buiten het

geval dat zij geroepen worden om in rechte [of voor een parlementaire onderzoekscommissie]

getuigenisafteleggenenbuitenhetgevaldatdewethenverplichtdiegeheimenbekendtemaken,

wordengestraftmetgevangenisstrafvanachtdagentotzesmaandenenmetgeldboetevanhonderd

eurototvijfhonderdeuro.”

§1.Toepassingsgebied

1.1. RationePersonae

188. Wanneer aandachtig gekeken wordt naar het artikel, kan geconcludeerd worden dat het

vooral ombeoefenaars vande geneeskunde gaat.Het gaat hier evenwel omeenniet‐exhaustieve

lijstwaarbijalleendebelangrijkstepersonenwordenaangegeven,maarditbetekentnietdatandere

beroepsbeoefenaars niet onder de toepassing van artikel 458 Sw. kunnen vallen. Ook

gerechtsdeskundigen in de hoedanigheid van psychiater, gevangenisarts en de opgevorderde

geneesheerbijeenverkeersongevalvallenhieronder.247

189. HetHofvanCassatiesteldeineeneerderarrestdatart.458Sw.geldtvoor“allepersonendie

uithoofdevanhunstaatofberoepkennisdragenvangeheimen”.Ditbetekentdatallepersonendie

eenberoepofopdrachtmeteenvertrouwelijkkarakteruitoefenenendiedoordewet,detraditieof

de gewoonte als noodzakelijke bewaarders van de hun toevertrouwde geheimen worden

beschouwd, onder toepassing van art. 458 Sw. vallen.248 Aangezien de wetgever door de vage

omschrijvingeen zekere ruimtewilde creërenvoorde rechtspraak,heeftdezedanookde theorie

ontwikkeld van de ‘noodzakelijke confidenten’. Dit zijn alle beroepsbeoefenaars aan wie men

onvermijdelijk confidentiële informatie toevertrouwt.249 Dit impliceert dat niet alleen vrijwillig

gekozen vertrouwenspersonen hierdoor gebonden zijn, maar dat ook opgedrongen confidenten

247 M. SPEECKAERT en S. VERHULST, “Medische gegevens en privacy”, in G. VERMEULEN (red.), Privacy enstrafrecht,Antwerpen,Maklu,2007,158.248 Cass. 20 februari 1905, Pas. 1905, I, 141; P. BROECKX,M. DUMAREY en R. FOCK, “Schuldig verzuim enberoepsgeheim in de context van strafrechtelijke bescherming vanminderjarigen”, inG. VERMEULEN (red.),Strafrechtelijkebeschermingvanminderjarigen,Antwerpen,Maklu,2001,439.249T.BALTHAZAR,Beroepsgeheimenprivacybescherming(I).,powerpointpresentatie04/12/07,Gent.

67

onderdezebepalingvallen.Uiteindelijkblijfthetderechterdiehieroverzalmoetenoordelenwieal

dannietalsvertrouwenspersoonoptreedt.250

190. Hieronderwordendevierelementenbesprokendiedeelsexplicietendeels impliciet inde

verwoordingvanhettoepassingsgebiedrationepersonaezijnbegrepen.251

1.1.1. Personen

191. Elke persoon die voldoet aan de voorwaarden van art. 458 Sw. is een geheimhouder die

gebondenisdoordegeheimhoudingsplicht.Artikel458Sw.heeftenkelbetrekkingopdeverplichte

vertrouwelingen en kan niet toegepastwordenop degenendie alleenmaar tot discretie verplicht

zijn.252

192. Maarwatinhetgevalvanrechtspersonen?Ditiseenzeerrelevantevraagvoordepraktijk.

Veelvrijeberoepenwerkentegenwoordigineenofanderevennootschapsvorm(bv.BVBA).Sindsde

wet van 4 mei 1999253 kunnen, overeenkomstig artikel 5 Sw., rechtspersonen strafrechtelijk

verantwoordelijk gesteld worden voor de misdrijven die een intrinsiek verband hebben met de

verwezenlijking van hun doel of de waarneming van hun belangen of die voor hun rekening zijn

gepleegd. Wel kan de rechtspersoon, volgens art. 5, 2de lid Sw., de strafrechtelijke

verantwoordelijkheid ontlopen wanneer de fout begaan werd door een geïdentificeerd natuurlijk

persoonendezedezwaarstefoutheeftbegaan.

1.1.2. Vertrouwenspersoon

193. Zoalseerderreedswerdaangehaald,zalhetderechterzijndievanzaaktotzaakonderzoekt

ofde feitelijkeomstandighedenwaarinhetberoepwordtuitgeoefendhetmogelijkmakenomvan

eenvertrouwensopdrachttespreken.Hetdragenvaneenberoepstitelwaaraaneenberoepsgeheim

wordt toegekend,heeftevenwelniet tot gevolgdatmenbijdeuitvoeringvanomhetevenwelke

taakaanspraakkanmakenophetberoepsgeheim.Accessoireopdrachtenzijnbijvoorbeeldnietaan

hetzelfde regimeonderworpen.Alle technische vaststellingen en vanderden verkregen informatie

vallenwelonderdebepalingvanhetberoepsgeheim.254

250 P. BROECKX, M. DUMAREY en R. FOCK, “Schuldig verzuim en beroepsgeheim in de context vanstrafrechtelijke bescherming van minderjarigen”, in: G. VERMEULEN (red.), Strafrechtelijke bescherming vnminderjarigen,441.251 B. ALLEMEERSCH, ”Het toepassingsgebied van art. 458 Strafwetboek. Over het succes van hetberoepsgeheimenhetgeheimvandatsucces.”,R.W.2003‐2004,1‐19.252Cass.16mei1977,Pas.1977,I,947enArr.Cass.,1977,949.253Wet4mei1999totinvoeringvandestrafrechtelijkeverantwoordelijkheidvanrechtspersonen,B.S.22juni1999.254T.BALTHAZAR,Beroepsgeheimenprivacybescherming(I),powerpointpresentatie04/12/07,Gent.

68

1.1.3. Noodzaak

194. Omaanart.458Sw.onderworpen tezijn,volstaathetnietdatmen tijdensdeuitoefening

van het beroep geregeld kennis krijgt van vertrouwelijke informatie. De zwijgplicht moet ook

noodzakelijkzijnopdathetberoepadequaatzoukunnenwordenuitgeoefend. Zonderdegarantie

vangeheimhoudingzoudenpartijennooitvrijuitdurvensprekenendewaarheidtevertellen.Hetis

duidelijkdateenartseenbepaaldemonopoliepositieheeftendaaromishetonontbeerlijkvoorde

behandelingdatalhetgeendepatiënt/cliëntaanbrengtvertrouwelijkwordtbehandeld.

1.1.4. Maatschappelijkbelang

195. Niet alle beroepen waarvoor geheimhouding noodzakelijk is, kunnen echter het

beroepsgeheim opeisen. De meesten zullen zich moeten beperken tot een eenvoudige

discretieplicht,watimpliceertdatzezichnietophetzwijgrechttenopzichtevanderechterkunnen

beroepen (i.t.t. de houders van een beroepsgeheim). Enkel de beroepen waarvan het

maatschappelijk belang groot genoeg is om de toekenning van dit zwijgrecht te verantwoorden,

zullenwordengeachteenberoepsgeheimtehebben.Hetalgemeenbelangvindthoofdzakelijk zijn

grondslagindevreesdatdeindividuelepatiënt,zichbijafwezigheidvanhetberoepsgeheim,nietzal

durvenwendentotdegeneesheer.

Vooraleererwordtbeslistofeenberoep,ambtoffunctieonderdetoepassingvanart.458Sw.valt,

dient dus te worden nagegaan of het belang ervan opweegt tegen de maatschappelijke kost

verbondenaanhetberoepsgeheim,namelijkhetrisicoopbelemmeringvanderechtsgang.Nietalle

beroepenkunnenwijzenophetgrotemaatschappelijkenutvaneenwettelijkebeschermingvanhun

beroepsgeheim,hoewelvelenervaninvertrouwelijkheidwerkenenditnoodzakelijkachten.

1.2. RationeMateriae

196. Hetberoepsgeheimbehelstalleelementendiebetrekkinghebbenophetindividuendiedus

deel uitmaken van zijn persoonlijke levenssfeer of zijn privacy. De persoonlijke levenssfeer is een

tweeledig begrip. Enerzijds is het een beschermd terrein waar niemand mag binnentreden.

Anderzijds heeft het individu het recht om bepaalde informatie over zichzelfmee te delen.255 De

wetgeverachttehetdanooknodigomeenspecifiekeregelgevingomtrentdebeschermingvande

persoonlijkelevenssfeerteontwikkelen,watconcreetresulteerdeindePrivacywetvan8december

255 M. SPEECKAERT en S. VERHULST, “Medische gegevens en privacy.” In VERMEULEN, G. (red.), Privacy enstrafrecht,Antwerpen,Maklu,2007,158.

69

1992256. Toch doet deze wet geen afbreuk aan de regelgeving omtrent het beroepsgeheim. Een

verwerking van gegevens zal namelijk slechts toegelaten zijn indien de geheimhoudingsplicht

gerespecteerdwordt.

1.2.1. Informatieontvangenwegensstaatofberoep

197. De geheimhoudingsplicht geldt enkel voor de gegevens die ter kennis worden gebracht

omwille vandeuitoefening vaneenberoepof staat. Er kandus geenberoepsgeheimgelden voor

informatie diemen verkreeg als vriend. Ook indien de hulpverlener nietwerd geconsulteerd, kan

geen sprake zijn van een geheim. Het is echter niet eenvoudig om te bepalenwanneer gegevens

vreemdzijnaandeuitoefeningvanhetberoepenwanneerniet.Eenartskanbijvoorbeeldinformatie

nodighebbenovereenbepaaldfeitdatsomatischeklachtenveroorzaaktendaaromominformatie

verzoeken die op het eerste zicht met het medisch luik van zijn beroep niets te maken heeft.

Wanneerhetnietduidelijk isofdegeconsulteerdede feiten is tewetengekomennaaraanleiding

vanzijnberoep,zalderechterbeslissenofmenzichaldannietrechtmatigkanberoepenopart.458

Sw.ombepaaldefeitenteverzwijgen.257

1.2.1.1. Vereistevanberoepsuitoefening258198. Deberoepsuitoefening is indepraktijkniet altijdeenvoudig vast te stellen.Watdoetmen

meteenartsdieinzijnvrijetijdmedischadviesgeeft?Ofeenpsycholoogdiehetzelfdedoet?Deze

vragenzullendoordefeitenrechtersoevereinmoetenwordenbeantwoordopbasisvandegegevens

uit het concrete dossier. Uit de rechtspraak blijkt dat twee factoren ter sprake kunnen komen,

namelijkhettijdstipvankennisnameenhetkaraktervanderelatietussendegeheimhouderende

cliënt of patiënt. Het tijdstip is als zodanig niet doorslaggevend. Het moet, zoals eerder reeds

vermeld,inhetkadervandeberoepsuitoefeninggebeuren.Hetfeitofditaldannietopeenrustdag

oftijdensdekantoorurenplaatsvindt,isirrelevant.

199. Indien een affectieve relatie tussen beide personen bestaat, ligt de situatie anders. Een

familiebandsluitnietaprioriuitdateengeheimhoudereengesprekkanhebbenmetzijnnaastenin

hoofde van zijn ambt of functie. Indien de bewaarder van het geheim zowel wegens zijn

256Wetvan8december1992totbeschermingvandepersoonlijkelevenssfeertenopzichtevandeverwerkingvanpersoonsgegevens,gewijzigddoordeWetvan11december1998,B.S.3februari1999.Supranr.91e.v.blz33.257 P. BROECKX, M. DUMAREY en R. FOCK, “Schuldig verzuim en beroepsgeheim in de context vanstrafrechtelijke bescherming vanminderjarigen”, in VERMEULEN, G. (red.), Strafrechtelijke bescherming vanminderjarigen,Antwerpen,Maklu,446‐447.258 B. ALLEMEERSCH, “Het toepassingsgebied van art 458 Strafwetboek. Over het succes van hetberoepsgeheimenhetgeheimvandatsucces.”R.W.2003‐2004,1‐19.

70

professionelehoedanigheidalsompersoonlijkeredenenwerdaangesproken,prevaleertzijnambtof

functie.

200. Inderechtsliteratuurwordtdeopvattingverdedigddatdeartsdieiemandaaneenmedisch

onderzoek onderwerpt in opdracht van een derde persoon (vb werkgever of

verzekeringsmaatschappij) niet gehouden is tot het beroepsgeheim. Dezelfde redenering wordt

gevolgd voor de gerechtsdeskundigen die in opdracht van een Hof of Rechtbank handelen. De

redenering die hierbij gevolgd wordt is dat men voorhoudt dat deze personen een opdracht

uitvoeren en zodoende hun beroep niet uitoefenen.Maar ervan uitgaan dat een arts slechts zijn

beroepuitoefentalshijalsbehandelendeartsoptreedt,druistintegendewerkelijkheid.Hetisdan

ookbeteromervanuittegaandatelkehulpverlener,inwelkefunctiedanook,maarwelbinnende

uitoefeningvanzijnberoep,ofmeeralgemeenelkepersoondieuithoofdevanzijnberoepkennis

draagtvangeheimen,gehoudenistothetberoepsgeheim.

201. Het feit datmen bij een bepaalde beroepsuitoefening toch geheimenmag bekendmaken,

een verslag mag opmaken, enz.259 is het gevolg van de uitzondering die in het artikel op het

beroepsgeheim zelf isopgenomen,meerbepaald: ‘bekendmakenbuitenhet gevaldatdewethen

verplichtdiegeheimenbekendtemaken’.Indezeredeneringmagnietzwaargetildwordenaanhet

woord verplicht. Verplichten mag in deze context niet beschouwd worden als een individueel

opgelegdbevel,maaralseenuitvoeringvandatgenewatdoordewetgeverisgeorganiseerd,alseen

dwingendewetsbepaling.260

202. CASSELMAN261 spreekt in dit verband van een opdacht onder gerechtelijk mandaat. Dit is

wanneereenhulpverlener(psycholoog,arts,maatschappelijkassistent,…)eenmandaatkrijgtvande

overheid. Men kan aangesteld worden als deskundige met een welbepaalde opdracht zoals daar

zijndeadvies formuleren inhetkadervaneenvoorwaardelijke invrijheidstelling,onderwerpingaan

eenpsychiatrischonderzoekendergelijk.Dejuridischebandmetdeoverheidisbepalendvoorhetal

dannietwerkenondermandaat.Hetberoepsgeheimblijftbestaanbehalvebinnendestriktegrenzen

van de opdracht. Het is dus ook aangewezen en een soort van deontologische plicht om aan het

beginvanzijnwerkzaamhedenzeerduidelijkaandecliëntmedetedelenwatzijnopdrachtisenwat

daarvandegevolgenzijnopvlakvandezeinformatie‐uitwisseling.

259Denkhiervoormaaraanoaeenartsaangestelddoordeverzekering,bedrijfsarts,justitieassistentenz…260 G. GOYVAERTS, “Beleid in aanverwante sectoren.”, In DE HERT, M. (ed.), Naar een geestelijk gezondesamenleving,Diegem,Kluwer,2000,223‐224.261 J. CASSELMAN, Hulpverlening onder druk. Gerechtscliënten in de geestelijke gezondheidszorg., Diegem,Kluwer,2002,86‐87.

71

1.2.1.2. Vereistevaneenredelijkverband262203. Degeheimhoudingsplichtgeldtnietvoorinformatie,zelfsvertrouwelijk,diegeenenkel

rechtstreeksverbandvertoontmetdeuitvoeringvandevertrouwensopdracht.Hetbegripredelijk

verbandmagnietwordengeïnterpreteerdalsdevereistedatdeinformatienuttigofbelangrijkmoet

zijnvoordeopdrachtinkwestie.Ookgegevensdielateronbruikbaaroffutielblijken,kunnennogin

redelijkverbandstaanmetdevertrouwensopdracht.

Ditallesbeletnietdat,zelfsalsergeenredelijkverbandbestaattussendeinformatieende

uitoefeningvandevertrouwensopdracht,ernogsteedseenDeontologischediscretieplichtkan

bestaanomdegegevensnietvrijtegeven.Vaneenzwijgrechtinrechteofeenandere

bewijsuitsluitingssanctiezaldangeensprakemeerkunnenzijn.

1.2.2. Hetgeheimekarakter

204. Eengeheim is ietsdatgeheim is,verborgenwordtofverborgenmoetblijven.263Geheimen

zijn “feiten, gegevens, beslissingen, oordelen of meningen die verborgen gehouden moeten

worden”.Bijgevolggaathetomparticulierewaarhedendie,volgensalgemeenaanvaardenormenen

criteria,nietopenbaargemaaktmogenworden.Hetgeheimekarakterwordtnietvastgestelddoor

debetrokkene zelf ofdoordegeheimhouder,maardoor algemeenaanvaardenormenen criteria.

Een geheimmag daaromnooit uit de contextworden gerukt.264 LYBAERT stelt aanvullend dat het

gaatomfeitendieonbekendzijnendiedegoedenaamoffaamvaneenpersoon,volgenszijneigen

mening, in het gedrang kunnen brengen of die meer in het bijzonder betrekking hebben op hun

intimiteit.265

Welke gegevens precies geheim zijn enwelke niet, is vooral een feitelijke aangelegenheid die van

beroeptotberoepverschillendzalwordeningevuld.266 Hoedanook,magmennietalle informatie

waarvanmen in de uitoefening van een betrokken functie kennis van heeft genomen, zomaar als

geheim beschouwen.267 De inhoud van de informatie is in wezen niet relevant, elk gegeven kan

262 B. ALLEMEERSCH, “Het toepassingsgebied van art 458 Strafwetboek. Over het succes van hetberoepsgeheimenhetgeheimvandatsucces.”R.W.2003‐2004,1‐19.263X.,VanDaleverklarendwoordenboekNederlands,Antwerpen/Utrecht,VanDaleLexicografiebv,2003,297.264 P. BROECKX, M. DUMAREY en R. FOCK, “Schuldig verzuim en beroepsgeheim in de context vanstrafrechtelijke bescherming vanminderjarigen”, in VERMEULEN, G. (red.), Strafrechtelijke bescherming vanminderjarigen,Antwerpen,Maklu,447.265D.LYBAERT,“Beroepsgeheimvandehulpverlenerinrelatietotdepolitiediensten.”,R.W.1996‐97,971.266 B. ALLEMEERSCH, “Het toepassingsgebied van art 458 Strafwetboek. Over het succes van hetberoepsgeheimenhetgeheimvandatsucces.”R.W.2003‐2004,1‐19.267Brussel20december1988,R.W.1988‐1989,1332.

72

onderworpenzijnaanhetberoepsgeheimzolangdebesprokenvoorwaardenvervuldzijn.Hetbelang

ofdewaardevandegegevensisvangeentel.268

205. Passindskortiserinderechtsliteratuursprakevanhetgeheimvanhetprivéleven.Menkan

gerust zeggen dat het ‘geheim van de persoon’ of ‘persoonlijk geheim’ als juridische uitdrukking

vrijwel nog onbestaande is. Toch is het voor de mens niet alleen uiterst belangrijk, maar zelfs

wezenlijk onontbeerlijk, omwille van het zichzelf zijn (d.i. vrij zijn), dat hij heel wat

wetenswaardigheden omtrent zijn gezondheid, verleden, karakter, gezin, familie, relaties,

overtuigingen,… voor de buitenwereld rechtens verborgen kan houden en al deze zaken als een

verbodenzonevoorbuitenstaanderskanafsluiten.269

1.2.3. Hetgeheimmoettoevertrouwdzijn

206. De voorbereidende werken verklaren dat het beroepsgeheim «… ne concerne pas les

circonstances étrangères ou révélations qui ont pu être faites». Men mag m.a.w. aannemen dat

alleen deze gegevens welke de geneesheer vernomen heeft in het kader van de “noodzakelijke

vertrouwensrelatie” binnen het domein van het beroepsgeheim vallen.270 Bij het beroepsgeheim

ontstaat het geheim dus pas na de overbrenging van bepaalde gegevens aan personen uit een

specifiek beroepsmilieu. Het is een toevertrouwd geheim.271 De uitgestrektheid van het

beroepsgeheimhangtderhalveafvanhetberoepdatwordtuitgeoefend.272

207. Het begrip toevertrouwen betekent dus niet alleen ‘meedelen’, maar ook ‘vaststellen’ en

‘weten’ tengevolgevandevertrouwensrelatiediemenmetdegeheimgerechtigdeheeft.Hiermee

wordt alles bedoeld wat men ziet, hoort, ontdekt of opvangt tijdens of ter gelegenheid van de

uitoefeningvanhetambt.Algemeenbekendefeiten,nl.zakendieiedereenweet,vallennietonder

het ambts‐ of beroepsgeheim.273 Deze kunnen wel nog steeds onderheven zijn aan een zeker

discretieplicht.HetHofvanCassatiesteldealsvolgtvoormaatschappelijkwerkers274:“Alleswaarvan

demaatschappelijkwerkerindeuitoefeningvanzijnberoepofomredenenvanhetvertrouwendat

opgrondvanzijnberoepgeschonkenwordt,heeftgekregen.”

268Brussel8maart1972,Pas.1972,II,105.269F.VANNESTE,“Kanhetberoepsgeheimabsoluutgenoemdworden?”,R.W.1977‐1978,1282‐1303.270R.BLANPAIN,“Juridischeaspectenvanhetmedischberoepsgeheim.”,R.W.1965‐1966,275.271F.VANNESTE,“Kanhetberoepsgeheimabsoluutgenoemdworden?”,R.W.1977‐1978,1282‐1303.272 P. BROECKX, M. DUMAREY en R. FOCK, “Schuldig verzuim en beroepsgeheim in de context vanstrafrechtelijke bescherming vanminderjarigen”, in VERMEULEN, G. (red.), Strafrechtelijke bescherming vanminderjarigen,Antwerpen,Maklu,449.273 F. HUTSEBAUT, “Het ambtsgeheim, beroepsgeheim en de meldingsplicht van personeelsleden in hetonderwijs.”,T.O.R.B.1999‐2000,49‐54.274Cass.30oktober1978,R.W.1978‐1979,2232.

73

Afdeling2:Constitutievebestanddelen

§1.Materieelelement:hetbekendmakenvanhetgeheim275

208. Omstrafbaargesteldtewordendientdehoudervaneengeheimhetookeffectieftehebben

bekendgemaakt,ongeachtdevormwaarinditgebeurde.Hetkanduszowelopeenmondelingeals

schriftelijkewijze. Ook indien de bekendmaking slechts op een deel van het geheim slaat, ismen

strafbaar.Verderwordtgeenonderscheidgemaaktnaargelangmenhetgeheimverteltaaneenof

aanmeerderepersonen.Hetkwantitatieveelementisnamelijknietbeslissend.Dehoedanigheidvan

depersoonaanwiehetgeheimverteldwordt, iswelvanbelang.Bekendmakingimpliceertookhet

bevestigenvaneenalbekendfeit.276

209. Omveroordeeld tewordenopgrondvanart.458Sw. ishetniet vereistdatde consultant

schade heeft ondervonden door de bekendmaking van het geheim, de bekendmaking op zich

volstaat. De geheimhoudingsplicht werd immers in de eerste plaats ingevoerd om het algemeen

belangtebeschermenzoalseerderreedswerdvermeld.

210. Erbestaatgeenpoging totschendingvandegeheimhoudingsplicht.Art.458Sw. is immers

eenwanbedrijfenvolgensart.53Sw.zalpogingtotwanbedrijfenkelstrafbaarzijnindiendewetdit

uitdrukkelijkbepaalt.

1.1. Onderscheid naargelang van verschillende personen en verschillendehoedanigheden

1.1.1. Leidinggevenden/oversten

211. Het beroepsgeheim geldt in principe voor iedereen., dus ook tegenover leidinggevenden

(werkgever, hiërarchisch oversten,…). Wanneer de leidinggevende echter meewerkt aan de

hulpverlening, kanmendoor toepassing vanhet gedeeldof gezamenlijk beroepsgeheim (zie later)

bepaaldenoodzakelijkeofnuttigeinformatieuitwisselen.Daarnaastkunnenbepaaldevertrouwelijke

gegevenseventueelookdoorgegevenwordenaanleidinggevendenwanneerditnoodzakelijkisvoor

de uitoefening van hun verantwoordelijkheden inzake toezicht en/of coördinatie.277 Deze

275 P. BROECKX, M. DUMAREY en R. FOCK, “Schuldig verzuim en beroepsgeheim in de context vanstrafrechtelijke bescherming vanminderjarigen”, in VERMEULEN, G. (red.), Strafrechtelijke bescherming vanminderjarigen,Antwerpen,Maklu,437‐439.276 A. VERBRUGGEN,De ziel van de stiel.Maatschappelijk assistenten en hun beroep: bouwstenen voor eengedeeldverhaal.,Gent,AcademiaPress,2007,blz44.277http://wvg.vlaanderen.be/rechtspositie/05‐publicaties/werkmap‐fiche‐beroepsgeheim.pdf,10, [12 februari2009]

74

verantwoordelijkheden inzake toezicht zijn te rechtvaardigen aangezien in de gezagsverhouding

tussen de werkgever en werknemer een aansprakelijkheidsaspect zit. Een werkgever kan

aansprakelijk gesteld worden voor schade die de werknemer toebrengt aan derden tijdens het

uitoefenenvanzijnfunctie.Daaromzaleenwerkgeversteedstoezichtkunnenhoudenophetwerk

vandewerknemer,oavialeidinggevenden.

212. Geldt het gedeelde beroepsgeheim niet dan blijft er voor de hiërarchischemeerderen het

rechtomkennistehebbenvangegevensnoodzakelijkomtoezichtuitteoefenenopdekwaliteiten

kwantiteitvandegeleverdeprestatiesdoordewerknemers.Ditmagechtergeenvrijgeleidebeteken

voordewerkgevertotonbeperkteinzageincliëntgegevens278.

1.1.2. Nabestaanden

213. Hetrechtvannabestaandenopmedischeinformatieiseenveelvoorkomendprobleem.Dit

doet zich vaak voorbij erfeniskwesties (wasdeerflater gezondvangeestbij deopstelling vanhet

testament?) en verzekeringskwesties (meestal in het kader van het uitkeren van een

levensverzekering).

214. Reeds lange tijd is het principe bekend dat het beroepsgeheim blijft gelden over de dood

heen. In1984werdditprincipe reedserkend279:“Hetmedischberoepsgeheim raaktedeopenbare

ordeendepatiëntkandaarovernietvrijbeschikken.Daarhetmedischberoepsgeheimtegelijkinhet

algemeen belang en in het belang van de patiënt is ingesteld, moet het algemeen belang dat de

zwijgplicht oplegt primeren op het bewijsrecht van derden. Het recht op beroepsgeheim heeft een

extrapatrimoniaal karakter en wordt door het overlijden van de persoon die een

levensverzekeringscontract heeft afgesloten niet aangetast. Het blijft tegen alle personen gelden,

zelfstegenoverzijnerfgenamenennabestaanden”.

215. In 2002 bleek hierin een kentering te komen met de invoering van de wet op de

patiëntenrechten280. Bij overlijden kan het dossier van de overledene worden ingekeken door de

echtgenoot, partner, bloedverwant tot de tweede graad. Dit dient te gebeuren door een

zorgverstrekker aan te duiden dien dan inzage zal krijgen in het patiëntendossier van de

278 R. Schellaert, “Beroepsgeheim.”,onuitgegeven cursus deontologie Hogeschool Gent departement sociaal‐agogischwerk,2008,11‐12.279Gent21juni1984,Vl.T.Gez.1984‐85,455.280Art9§4:“Nahetoverlijdenvandepatiënthebbendeechtgenoot,dewettelijksamenwonendepartner,departner en de bloedverwanten tot enmet de graad van de patiënt, via een door de verzoeker aangewezenberoepsbeoefenaar, het in §2 bedoelde recht op inzage voorzover hun verzoek voldoende gemotiveerd engespecificeerdisendepatiëntzichhiertegennietuitdrukkelijkheeftverzet.Deaangewezenberoepsbeoefenaarheeftookinzageindein§2,derdelid,bedoeldepersoonlijkenotities.”

75

overledene281.Denabestaandenkrijgendusalshetwareeenonrechtstreeksinzagerecht.Belangrijk

isweldatdezehiervooreenspecifieke redendienentegevenendatdeoverledenezichnietmag

hebbenverzetbijleven.

216. 282Het onrechtstreeks inzagerecht van de nabestaanden kwam er na een verzoek van de

Commissieterbeschermingvandepersoonlijkelevenssfeerineenadviesvan15juni2000283.Indat

advies liet de Commissie zich opmerken als voorstander van de mogelijkheid tot het inzien van

medischegegevensnahetoverlijdenvandepatiënt.284Gezienhetbelangvandeproblematiek,de

onduidelijkheid van de wetgeving op dat tijdstip en de verdeeldheid in de Belgische rechtspraak,

drongdeCommissieaanopeenwettelijke regelingvanhet rechtvan toegangdoornabestaanden

van de persoonsgegevens van de overledene. Als voorbeeld van voldoende motivering en

specifiëringgafdeCommissiehetvermoedenbijdenabestaandendateenfoutwerdgemaakt.Ook

is volgens de Commissie gebleken dat het voor nabestaanden belangrijk kan zijn informatie te

verkrijgen over de oorzaak van het overlijden van een familielid, teneinde het overlijden beter te

verwerken.Ommedische redenenkan inzageookgerechtvaardigd zijn, b.v. omna te gaanof een

bepaaldeaandoeningantecedentenkentindefamilievandeverzoeker.285

217. Maar een andere tekst is terug te vinden in artikel 65 van de Code Geneeskundige

Plichtenleer: “de dood van een zieke ontheft de geneesheer niet van zijn beroepsgeheim. De

erfgenamenkunnenhemerevenminvanontslaanoferoverbeschikken”.Eerderal in2002en2004

sprakdeNationaleRaadzichhieroveruit286. “Watde inzagevanhetmedischdossiernaoverlijden

door een aangewezen geneesheer betreft, zijn materiële belangen van de naaste verwanten of

derden zoals betwistingen over de door overledene afgesloten contracten of over zijn laatste

wilsbeschikkingnietteaanvaardenalsmotivatievaneenverzoektotinzage.

281Enookindepersoonlijknotitiesvandearts,watdepatiëntnietheeft282H.NYSenI.VINCK,Nieuwewetgevinginzakepatiëntenrechten:gecoördineerdetekstenenuittrekselsuitdeparlementairewerkzaamheden.,Mechelen,Kluwer,2003,21.283http://193.191.208.6/juris/jurnv.htm,[24februari2009].284 “De Commissie merkt op dat zij wel voorstander is van een overdraagbaar recht op controle op hetverzamelen en het gebruik van persoonsgegevens. Het is niet omdat een persoon overleden is dat hetverzamelenenhetgebruikvangegevensoverdiepersoonvrijmagzijn.Ookdenabestaandenzoudeneenrechtvancontrolemoetenkunnenhebben.Hetzouhiernietgaanomeeneigenrechtopcontrole,dochwelomhetrechtvancontroledatovergaatvandeoverledeneopdenabestaanden.Opdezewijzezoudendenabestaandenhet recht van toegang en verbetering van persoonsgegevens enkel kunnen uitoefenen op een wijze dieovereenstemtmetdebelangenzoalsdeoverledenediehadtoenhijnoginlevenwas.Denabestaandenzoudendaarentegenhetrechtvantoegangenverbeteringnietkunnenuitoefenenopeenwijzedie instrijd ismetdebelangenzoalsdeoverledenediehadtoenhijnoginlevenwas.”285M.v.T.,Parl.St.Kamer2001‐02,1642/001,34.286http://195.234.184.64/web‐Ned/nl/a095/a095001n.htm,[24februari2009].

76

DeNationaleRaadisvanmeningdatditdientopgenomentewordenindetekstomdeimplicietewil

van de overledene te respecteren. Deze zou immers nooit accepteren dat het medisch geheim

opgehevenwordtomdedoorhemafgeslotenverzekeringscontractentebetwisten.Daarnaastzalhet

vertrouwenvanbejaardenindegeneeskundesterkwordengeschaadwanneerzijmochtenvernemen

dat hun medische dossiers na hun overlijden worden gebruikt om hun laatste wilsbeschikking te

beoordelen.Dezeproblematiekdient tewordenbeslecht zonderdevertrouwelijkheidvanmedische

gegevenstedoorbreken.

Welmeent deNationale Raad dat een behandelaar het beroepsgeheim niet kan inroepen om een

eventuele medische fout te verdonkeremanen. Wanneer de behandelaar niettegenstaande het

verstrekken van uitvoerige informatie aan de hoger vermelde nabestaanden vaststelt dat het

wantrouwen ten opzichte van zijn persoon persisteert kan hij gebruik maken van de essentiële

stukkenuithetmedischdossierbetreffendehetoverlijdenomzijninformatietoetelichten.Indienook

dit tot geenoplossing leidt kanhij vragen eengeneesheer aan tewijzen ommet hemalle terzake

dienendestukkenvanhetmedischdossiervandeoverledenedoortenemen.”

218. Op1september2007werdendezeadviezen lichtgewijzigddoordeNationaleRaad287. De

Nationale Raad neemt sindsdien aan dat inzagewelmogelijk is, zij het dat dit restrictief dient te

worden geïnterpreteerd. Alvorens inzage toe te staan dient er volgens de Raad te kijken of er

ernstige elementen zijn om ervan uit te gaan dat het testamentwerd opgesteld op een ogenblik

waaropdeerflaternietoverdevereistegeestesbekwaamheidbeschikteendienstdeinzagevanhet

medischdossierdebeschermingvandeoverledenpatiënttegenzijneigenhandelingentebeogen.

Zodoendedientgevalpergevalgeoordeeldtewordenenmoetmenbijdezekeuzerekeninghouden

met het algemeen belang (nl. bewaren van het geheim) en dit af tewegen tegen het persoonlijk

belang van de overleden persoon (zijnde in dit geval het beschermen tegen zijn eigen daden).

Belangrijkhierbij isweldathetpatrimoniaalbelangvandeerfgenamenvandepatiëntdeartsniet

magbeïnvloedeninzijnkeuze.

1.1.3. VoorlopigBewindvoerder

219. De vertegenwoordigingsmacht van de voorlopig bewindvoerder is zeker niet absoluut. Het

mandaat van de bewindvoerder bestaat in het beheer van de goederen van een persoon. Met

anderewoordendevoorlopigbewindvoerderkaneenpersoonslechtsvertegenwoordigenvoorhet

287http://195.234.184.64/web‐Ned/nl/IX01‐bij3_2007.htm,[24februari2009].

77

vervullenvanzijnpatrimonialerechten.Hijkanbijvoorbeeldnietbeslissendepersoonineenrusthuis

teplaatsenofvanziekenhuisinstellingteveranderen.288

220. Desituatieskanechterwelontstaandatdevoorlopigbewindvoerderbeslissingenzalmoeten

nemenoverdebetalingentusseneenartsenzijnpatiënt.Ditzalopzichnoggeenredenzijnomhet

beroepsgeheimteschendenenderedenvandeconsultatiesmeetedelen.

221. Hetrechtopinformatieoverdegezondheidstoestandendevermoedelijkeevolutieervanis

eenrechtvandepatiënt,vastgelegdbijartikel7vandewetvan22augustus2002betreffendede

rechtenvandepatiënt.Patiëntenrechtenzijnpersoonlijkerechtendiedoordebetrokkenpatiëntzelf

wordenuitgeoefend indienhijdaartoedebekwaamheidbezit.Deondervoorlopigebewindvoering

geplaatstemeerderjarigepatiëntisnietonbekwaamwatdeuitoefeningvanzijnpersoonlijkerechten

betreft.Hijbehoudtdusintegraalzijnrechtenalspatiëntenoefentdierechteninprincipezelfstandig

uit.289

222. De wetgever heeft aan de voorlopig bewindvoerder de taak gegeven om op regelmatige

tijdstippen overleg te plegen met de beschermde persoon of diens vertrouwenspersoon.290 De

Nationale Raad meent dat het in elk geval deontologisch onaanvaardbaar is in te gaan op een

verzoek om inlichtingen door een voorlopig bewindvoerder indien niet blijkt dat deze laatste

voorafgaandelijk overleg heeft gepleegd met de patiënt over dit verzoek. Het gaat hier om het

vertrouwendataanwezigmoetzijninderelatietussendepatiëntenzowelzijnartsalsdevoorlopig

bewindvoerder.291

223. Belangrijke problemen kunnen optreden indien er situatie ontstaat waarin zowel de

persoonlijke als de patrimoniale rechten van de patiëntmet elkaar in conflict komen. Zo kan een

persoonlijkrecht(vb.toegangtotdezorg)gaanwegenopdefinanciëlesituatievaneenpatiënt(vb.

medicatiedienietwordtterugbetaaldofplastischechirurgiee.d.).Hierrijstdusdevraaginhoeverre

hetnoodzakelijkzalzijnommedischeinlichtingenvrijtegevenomhetpatrimoniumvandepersoon

tebeschermen.

224. In haar advies van 14 juli 2007292 sprak deNationale Raad zich hierover uit. Ze stelde een

procedure voor die dergelijke disputen dient te regelen. Eerst zou de voorlopig bewindvoerder

sowieso moeten overleggen met de patiënt en indien deze niet wil meewerken, of indien

288http://195.234.184.64/web‐Ned/nl/a117/a117016n.htm,[6mei2009].289http://195.234.184.64/web‐Ned/nl/a117/a117016n.htm,[6mei2009].290Artikel488f)§1lid2B.W.291http://195.234.184.64/web‐Ned/nl/a117/a117016n.htm,[6mei2009].292http://195.234.184.64/web‐Ned/nl/a117/a117016n.htm,[6mei2009].

78

communicatie tussenbeidenietmogelijk is,metdevertrouwenspersoon. Indienbeidennietwillen

meewerken moet de arts in eer en geweten nagaan of het nodig is dat de gegevens worden

overgedragenendepatiënttrachtenteovertuigenomzezelfbekendtemaken.Deartszalzelfde

geheimen mogen vrij geven (na het verwittigen van de patiënt van zijn intentie) indien de

bekendmaking nodig is voor de bescherming van de persoon tegen zijn eigen daden en of deze

bekendmakingdanookprimeertopdegeheimhouding. Indiendeartsechtervanmening isdatde

geheimhoudingprimeert,dankandevoorlopigbewindvoerdernogsteedseenprocedureopstarten

bijdevrederechter.

1.1.4. Ouders293

225. Sindsdewetvan13april1995294aangaandedegezamenlijkeuitoefeningvanhetouderlijk

gezag en het omgangsrecht hebben beide ouders het recht om zelfs bij derden alle nuttige

informatieintewinnenomtrentdeopvoedingvanhunkind.Ditrechtgeldtongeachtofdeouders

gehuwdzijn,samenwonen,feitelijkofwettelijkgescheidenzijnofnooithebbensamengewoond.295

226. Opvoedingwordtgezienalseenevolutiefprocesenerdientrekeninggehoudenteworden

met de leeftijd van de cliënt/patiënt. In feite komt het er op neer dat enkel die gegevensmogen

wordenvrijgegevendie relevant zijnvoordeopvoedingwaarvoordeoudersverantwoordelijk zijn.

Dezerelevantiedienttewordenbeoordeeldinfunctievanleeftijd,maturiteit,onderwerp…Vaakis

het wel degelijk vereist dat de ouders zelf initiatief kunnen nemen om hun kind te helpen.

Voorwaarde is dat er sprake is van opvoeding en begeleiding in kwesties die deminderjarige niet

(volledig)zelfinhandenkannemenomwillevanbijvoorbeeldbeperkteinzichten.Debegeleiderkan

danhetkindwijzenopdehulpdieopgangkankomendoormededelingvanbepaaldegegevenen

proberenhet kind zover te krijgendathij zelf deouders inlicht.Menmaaktbest van inhetbegin

duidelijkdatmogelijkbepaaldezakenaandeoudersmoetenwordengemeld.Eenhulpverlenerdie

geconfronteerdwordteenverzoekvanoudersdieinformatiewensenoverhetdossieropbasisvan

hunouderlijkgezag,zaldezeinformatiealleenmoetenmeedelenindiendehulpverlenervanmening

isdatdeoudersdezeinformatieookeffectiefnodighebbenomdejuisteopvoedingsbeslissingente

makeninhetbelangvanhetkindzelf.Inditopzichtevolueertdeinhoudvanhetouderlijkgezagmee

metdeleeftijdvandeminderjarige,ditwilzeggenvaneenbeschermendefunctie(tenaanzienvan

293 Werkgroep Beroepsgeheim Bijzondere Jeugdbijstand Arrondissement Antwperen, Mechelen, Turnhout,“Beroepsgeheimen schuldig verzuim: enkele juridischeenpraktische kapstokken.”, 15‐16, te raadplegen viahttp://www.provant.be/binaries/tekst%20beroepsgeheim_tcm7‐73551.pdf,[12februari2009].294Wetvan13april1995betreffendedegezamenlijkeuitoefeningvanhetouderlijkgezag,B.S.24mei1995.295Ziehiervoor:art373lid1B.W.:“Wanneerdeouderssamenlevenoefenenzijhetgezagoverdepersoonvanhetkindgezamenlijkuit.”Enart474§1lid4B.W.:“Deouderdieniethetouderlijkgezaguitoefent,,behoudthet rechtomtoezicht tehoudenopdeopvoedingvanhetkind.Hijkanbijdeandereouderofbijderdenallenuttigeinformatiehieromtrentinwinnenenzichinhetbelangvanhetkindtotdejeugdrechtbankwenden.”

79

het zeer jeugdigekind)naareenbegeleidende functie tenaanzienvaneen rijpereminderjarige.296

Dezestellingwordtonderschrevendoorartikel5vanhetKinderrechtenverdrag: ‘Derolvanouders

bijdebegeleidingenontwikkelingvanhetkind’.297

227. Er is geen recht op informatie voor ouders van meerderjarige kinderen. Hier speelt het

beroepsgeheimtenvolle.

228. Anderzijds is het ook belangrijk om er op te wijzen dat het soms moeilijk is voor een

hulpverlenerombijgezinsbegeleidingdediversegezinsledennietteconfronterenmetinformatiedie

dooreenanderlidisgegeven.Omopgebouwdevertrouwensrelatiesnietophetspeltezetten,ishet

noodzakelijkdatdebegeleidervaninhetbegindegezinsledenhieroverinformeert.Tevensmoeteen

hulpverlener er ook steeds voor zorgen dat demogelijkheid blijft bestaan dat bepaalde geheimen

daadwerkelijkvertrouwelijkblijven298. Ingevalereenbelangenconflictontstaattussendeoudersen

hetkindoverheersthetbelangvanhetkind.299

229. Ook iserbinnende jeugdbijstand,waardeafweging tussenhetaldannietbekendmaken

vanbepaaldegegevensdagelijks indepraktijkwordt toegepast,devaststellingdater steedsmeer

waardegehechtwordtaanderechtenvangebruikersvanwelzijnsvoorzieningen(cliëntenrechten)in

hetalgemeenenaanderechtspositievandeminderjarige300inhetbijzonder.301MOREAUzegtindit

gevaldatdeminderjarigecliëntermoetkunnenopvertrouwendatbepaaldegegevensnietworden

medegedeeld doch moeten hulpverleners er steeds rekening houden dat bepaalde gegevens nu

eenmaaldienentewordenverstrektaandeoudersomhetkindtebeschermen.302

296 I. Van Der Straete en J. Put, “Belangenconflicten tussen kinderen en ouders in het jeugdbijstands‐ enjeugdbeschermingsrecht.Hetmoeizameevenwicht tussenouderlijkgezagendezelfstandigeuitoefeningvanhetrechtopprivé‐leven.”,T.J.K.,2002,167.297“DeStatendiepartijzijn,eerbiedigendeverantwoordelijkheden,rechtenenplichtenvandeoudersof,indienvan toepassing vande leden vande familie in ruimere zin of degemeenschapal naar gelanghet plaatselijkgebruik,vanwettigevoogdenofanderendiewettelijkverantwoordelijkzijnvoorhetkind,voorhetvoorzieninpassendeleidingenbegeleidingbijdeuitoefeningdoorhetkindvandeinditVerdragerkenderechten,opeenwijzedieverenigbaarismetdezichontwikkelendevermogensvanhetkind.”298 R. Schellaert, “Beroepsgeheim.”,onuitgegeven cursus deontologie Hogeschool Gent departement sociaal‐agogischwerk,2008,9.299 I. Van Der Straete en J. Put, “Belangenconflicten tussen kinderen en ouders in het jeugdbijstands‐ enjeugdbeschermingsrecht.Hetmoeizameevenwicht tussenouderlijkgezagendezelfstandigeuitoefeningvanhetrechtopprivé‐leven.”,T.J.K.,2002,167.300DitismedetedankenaanhetKinderrechtenverdragdatin1992voorBelgiëinwerkingtrad.301 I. Van Der Straete en J. Put, “Belangenconflicten tussen kinderen en ouders in het jeugdbijstands‐ enjeugdbeschermingsrecht.Hetmoeizameevenwicht tussenouderlijkgezagendezelfstandigeuitoefeningvanhetrechtopprivé‐leven.”,T.J.K.,2002,159.302T.MOREAU,“Balisespourdescontoursjuridiquesincertains.”,J.D.J.1999,nr.189,11.

80

230. DeBelgischeFederatievanPsychologengeeftvolgendadviesmetbetrekkingtothetrechtop

beroepsgeheimvanminderjarigen303:“Minderjarigepersonenhebbenhet rechtopdeeerbiediging

vanhunprivé‐levenendusopdeeerbiedigingvanhetgeheimvandat leven.Anderzijdsdienende

ouderstezorgenvoordeopvoedingvanhunminderjarigekinderenenhebbendepersonendiebelast

zijnmetdevoogdijeenvertegenwoordigingsplicht.Dieplichtenimplicerendatdiepersoneninkennis

gesteldwordenvande informatiedie zenodighebbenomdieopdrachten tevervullen,maarmeer

niet.DegrensvandeeerbiedigingvanhetBeroepsgeheimtenopzichtevandeoudersendewettelijke

vertegenwoordigerswordtbepaalddoordeoordeelkundigheidvandebetrokkenpersonen,d.w.z.hun

bekwaamheidomhuneigenleventeleidenenbeslissingentenemendiehenbetreffen.Dewetgever

heeftgeenenkeleprestatie,leeftijdofcriteriumvastgelegdomdiebekwaamheidteomschrijven.‘Op

basis van zijn geweten, zijn beroepsopleiding en zijn doorzicht kan de noodzakelijke

vertrouwenspersoonuitmaken inwelkematehijde feitendieonderhetBeroepsgeheimvallen,mag

onthullen’.”

231. Watbetreft hetmedischberoepsgeheim zijn ernochwettelijkebepalingen,nochartikelen

uitdeCodevangeneeskundigePlichtenleer,dieopduidelijkewijzeantwoordgevenopdevraagof

informatie mag worden doorgegeven aan de ouders. Daarom kan tot een analogieredenering

gekomen worden betreffende bovenstaande gegevens waarbij men kijkt of de minderjarige over

voldoende ‘geestesvermogen’beschiktenofde informatienoodzakelijk is voordeuitoefeningvan

hetouderlijkgezag.

1.1.5. Vertrouwenspersoon

232. Depatiëntheefthetrechtzichte latenbijstaandooreenvertrouwenspersoonofhetrecht

op de informatie betreffende zijn gezondheidstoestand te laten uitoefenen via deze persoon. De

beroepsbeoefenaardientwelinhetpatiëntendossiertenoterendatdeinformatie,metakkoordvan

depatiënt,werdmeegedeeldaandevertrouwenspersoonofaandepatiëntinaanwezigheidvande

vertrouwenspersoon.Ookdeidentiteitvandevertrouwenspersoonmoetwordengenoteerd.304

233. De vertrouwenspersoon neemt kennis van confidentiële gezondheidsinformatie die

beschermdisdoorhetberoepsgeheimenwaarvandewerkinginbeginselverbodenisdoordeWet

VerwerkingPersoonsgegevens.Depatiëntenrechtenwetregeltnietsomtrentdediscretieplichten/of

het beroepsgeheim van de vertrouwenspersoon. In deMemorie van Toelichting is overwogen dat

“door de rol van de vertrouwenspersoon op zich te nemen de vertrouwenspersoon van de patiënt

stilzwijgend aanvaardt dat hij de verkregen informatie uitsluitend in het belang van de patiënt zal

303http://www.bfp‐fbp.be/index.php?hid=13&sid=41&bid=75&language=NL,[16februari2009].304Artikel7§2lid2WetPatiëntenrechten

81

aanwenden.Hijkanimmersookweigeren.Tussendepatiëntdevertrouwenspersoonontstaataldus

eenstilzwijgendeovereenkomstdietergoedertrouwmoetingevoerdworden”.305

234. BALTHAZAR306meentdataangeziendevertrouwenspersoongeenberoepsbeoefenaar is,hij

nietgebondenisdoorhet(strafrechtelijkgesanctioneerde)beroepsgeheim.Hijneemtimmersgeen

kennis van geheimen “uit hoofde van zijn staat of beroep”,maar ten gevolge vaneenoccasionele

opdrachtalsvertrouwenspersoon.Ditneemtechternietwegdathetongeoorloofdgebruikvande

verkregen informatie zou kunnen worden beschouwd als een foutieve schending van de

discretieplichtendesgevallendtoteenaansprakelijkheidsvorderingkanleiden.

1.1.6. Cliënt/patiënt

235. Decliënt/patiëntheefttenallentijderechtopeeneigendossiereninzagehierin.Hiervoor

zijnderegelsvanartikel9vandewetvan22augustus2002307betreffendederechtenvande

patiëntvantoepassingzoalsreedseerderwerdbesproken.308

236. Hetrechtombepaaldegegevensaldannietbekendtemakenaandepatiëntzelfisgestoeld

opeenandererechtsgrond.Erkangesteldwordendatdealgemeneregelisdatdepatiënt/cliënt

rechtheeftopalleinformatiedienodigisominzichttekrijgeninzijngezondheidstoestandende

vermoedelijkeevolutieervan.309Vreemderisdatdepatiënt/cliëntookeenrechtheeftomniette

wetenhetgeenvermeldstaatinartikel7§3310.Alsdealsartsgeconfronteerdwordtmetdergelijk

verzoek,dienthijdievraagterespecteren.Evenwelzaldeartsditmoetennotereninhet

patiëntendossier.Tochbestaathiereenbelangrijkeuitzonderingop:deartszaltochtegendewilvan

depatiëntinmoeteninformerenindienhijvanmeningisdatdegezondheidvandepatiëntofdie

vanderdenernstigingevaaris.311

305T.BALTHAZAR,“Depotentiëleimpactvandepatiëntenrechtenwetopproceduresinzakeaansprakelijkheidvanartsenenziekenhuizen.”,In:BALTHAZAR,T.,Aansprakelijkheidsrecht,Antwerpen,Maklu,2004,35.306T.BALTHAZAR,“Depotentiëleimpactvandepatiëntenrechtenwetopproceduresinzakeaansprakelijkheidvanartsenenziekenhuizen.”,In:BALTHAZAR,T.,Aansprakelijkheidsrecht,Antwerpen,Maklu,2004,35.307Wetvan22augustus2002betreffendederechtenvandepatiënt,B.S.26september2002.308Supranr.35blz14.309Zieart7§1wetvan22augustus2002:“Depatiëntheefttegenoverdeberoepsbeoefenaarrechtopallehembetreffende informatie die nodig is om inzicht te krijgen in zijn gezondheidstoestand en de vermoedelijkeevolutieervan.”310“Deinformatiewordtnietaandepatiëntverstrekt indiendezehieromuitdrukkelijkverzoekttenzijhetnietmeedelenervanklaarblijkelijkernstignadeelvoordegezondheidvandepatiëntofderdenoplevertenmitsdeberoepsbeoefenaar hierover voorafgaandelijk een andere beroepsbeoefenaar heeft geraadpleegd en dedesgevallendaangewezenvertrouwenspersoon,bedoeldin§2,derdelid,heeftgehoord”311 Hiervoor moet hij wel eerst overleg plegen met een andere zorgverstrekker en met de eventuelevertrouwenspersoon. Zie ook http://www.vlaamspatientenplatform.be/www/content/view/102/136/, [24februari2009].

82

237. Eenuitzonderingophetinartikel7§1gesteldeprincipevindenweteruginartikel7§4312.

Dezeuitzonderingwordtookweldetherapeutischeexceptiegenoemd.Dezeuitzonderinghoudtin

datindiendeberoepsbeoefenaarvermoedtdatbepaaldeinformatiedegezondheidvande

patiënt/cliënternstigkanschaden,hijtijdelijkkanbeslissenomnietalleinformatieprijstegeven.

Vanafhetogenblikdathetvermoedenverdwijnt,isdeartsverplichtalleinfovrijtegeven.Ookhier

dientdeberoepsbeoefenaareencollegateraadplegeneneenschriftelijkemotiveringvanzijn

beslissingaanhetpatiëntendossiertoetevoegen.

238. De Nationale Raad gaf in zijn advies van 16 oktober 2004313 een belangrijke richtlijn

betreffende de therapeutische exceptie. De Raad stelt duidelijk dat de wet niet voorziet dat de

therapeutischeexceptiekanworden ingeroepenbijhet informerenvandepatiëntmethetoogop

hetverkrijgenvanzijntoestemmingvooreenbepaaldetussenkomst.Ookdeontologisch ishetniet

aanvaardbaar eenpatiënt informatie teonthoudenwaarophijwettelijk rechtheeft.Artikel 7 stelt

datelkepatiëntrechtheeft“opallehembetreffendeinformatiedienodigisominzichttekrijgenin

zijngezondheidstoestandendevermoedelijkeevolutieervan”daarwaarartikel8enkelhandeltover

de te verstrekken inlichtingen betreffende de beoogde tussenkomst. Artikel 8 §2 somt deze

inlichtingen op.314 Uit een analyse van deze gegevens blijkt dat deze zich strikt beperken tot de

geplande tussenkomst en niet voorzien dat alle informatie die nodig is om inzicht te krijgen in de

gezondheidstoestandendevermoedelijkeevolutieervanzoalsbepaaldinartikel7dientteworden

verstrekt. Het recht op informatie omtrent diagnose en prognose vloeit voort uit artikel 7 van de

Patiëntenrechtwetennietuitartikel8.Het is immersnietuitgeslotenalle inlichtingenbetreffende

eenbeoogdetussenkomstteverstrekkenzonderdediagnoseendeprognosevandeonderliggende

aandoening mee te delen. Indien een behandelend geneesheer na overleg met een collega van

meningblijftdatdedraagkrachtvaneenpatiëntniettoelaathemeenzeerernstigediagnoseofeen

noodlottigeprognosemeetedelenendezeinformatieopbasisvandetherapeutischeexceptiezoals

bepaaldinartikel7§4,aanzijnpatiëntonthoudtkanditookwordenverzwegenbijhetinformeren

vandepatiëntmethetoogophetverkrijgenvanzijntoestemmingvooreenbepaaldetussenkomst.

Artikel8,§2,voorziet immersniet indemededelingvanalle informatiedienodig isom inzicht te

312“Deberoepsbeoefenaarmagdein§1bedoeldeinformatieuitzonderlijkonthoudenaandepatiënt,voorzoverhetmeedelenervanklaarblijkelijkernstignadeelvoordegezondheidvandepatiëntzoumeebrengenenmitsdeberoepsbeoefenaarhierovereenandereberoepsbeoefenaarheeftgeraadpleegd.”313http://195.234.184.64/web‐Ned/nl/a107/a107002n.htm,[24februari2009].314Zijbetreffen“hetdoel,deaard,degraadvanurgentie,deduur,defrequentie,devoordepatiëntrelevantetegenaanwijzingen, nevenwerkingen en risico’s verbonden aan de tussenkomst, de nazorg, de mogelijkealternatievenendefinanciëlegevolgen.Zebetreffenbovendiendemogelijkgevolgeningevalvanweigeringofintrekking van de toestemming, en andere door de patiënt of de beroepsbeoefenaar relevant geachteverduidelijkingen, desgevallend met inbegrip van de wettelijke bepalingen die met betrekking tot eentussenkomstdienentewordennageleefd.”

83

krijgen indegezondheidstoestandendemogelijkeevolutieervan.Zokanbijv.methetoogophet

verkrijgenvantoestemmingtoteenchirurgischeinterventiebijeendarmobstructieopgrondvande

therapeutischeexceptiewordenverzwegendatdeoorzaakvandedarmobstructieeenkwaadaardige

aandoening is maar kan niet worden verzwegen dat de ingreep bijv. meebrengt dat de patiënt

(minstenstijdelijk)meteenstomazaldienenteleven.

239. Deinformatiemagnietbedrieglijkzijnenhetuitblijvenvan informatiemagnietuitsluitend

zijningegevendoorhetdoeldeinstemmingvandepatiëntmeteendiagnostischeoftherapeutische

daadteverkrijgen.

240. TotslotwenstdeNationaleRaaderoptewijzendatdewetsteltdatslechtsuitzonderlijkeen

beroepkanwordengedaanopdetherapeutischeexceptieendatditmeestalenkelhetgevalzalzijn

bijaandoeningenwaarvoorgeenenkelecausaletherapiebestaat.

§2.Moreelelement:algemeenopzet(dolusgeneralis)

241. Art. 458 Sw. vereist algemeen opzet in hoofde van de geheimhoudingsplichtige315, geen

bijzonderopzet.Hetvolstaatdatdedaderwistdathijeendoordewetstafbaargesteldfeitpleegde

en dat hij het wilde plegen. De geheimhoudingsplichtige moet ‘wetens en willens’ het geheim

bekend gemaakt hebben.316 Dewil om schade of nadeel te berokkenen is geenszins vereist. Het

algemeenopzet impliceert dat het debedoelingmoet zijn geweest omhetmaterieel bestanddeel

vanhetmisdrijfteverwezenlijken.317Alsdewet,blijkensdedelictomschrijving,geenbijzonderevorm

van opzet vereist, dan volstaat dat de dader wist dat hij het door de wet strafbaar gestelde feit

pleegdenendathijhetwildeplegen318.Zozaleenloutereversprekingwaarbijongewildgegevensdie

onder het beroepsgeheim vallen openbaar worden gemaakt, geen strafbaar gestelde schending

uitmaken, omdat niet voldaan is aan het algemeen opzet.319 Er is geen schending van het

beroepsgeheim als de informatie wordt verteld aan de cliënt of de patiënt zelf, aangezien de

informatie slechts binnen de vertrouwelijke relatie tussen de hulpverlener en de hulpvrager is

vrijgegeven.

315Corr.Charleroi,27juni1974,J.T.,1975,28.enCass.26september1966,Arr.Cass.1967,95.316 P. BROECKX, M. DUMAREY en R. FOCK, “Schuldig verzuim en beroepsgeheim in de context vanstrafrechtelijke bescherming vanminderjarigen”, in: VERMEULEN,G. (red.), Strafrechtelijke bescherming vanminderjarigen.,Antwerpen,Maklu,2001,439.317Corr.Rb.Hasselt(18eK),22oktober2004,Limb.Rechtsl.,2005,139‐142,nootJ.KERKHOFS.318K.I.Bergen15juni1999,Rev.dr.pén.2000,742.enC.VANDENWYNGAERT,Strafrecht,strafprocesrechteninternationaalstrafrecht.Antwerpen,Maklu,2006,278.319Corr.Rb.Hasselt(18eK),22oktober2004,R.W.2005‐2006,34‐36,nootM.VANDERSTRAETEN.

84

242. Er is enkel sprake van schending als uit de bekendmaking de identiteit van de betrokkene

blijkt.Deplichttotgeheimhoudingblijftgeldennadedood,dusookt.a.v.deerfgenamen.320

Afdeling3:onderscheiddiscretieplicht–ambtsgeheim

§1.Discretieplicht

243. Opheteerstezicht lijkendiscretieplichtenberoepsgeheimdezelfdefinaliteittehebben,nl.

hetverzwijgenvanbepaaldeinformatie.Nochtanskangesteldwordendatbeidetermenduidelijkin

aardvanelkaarafwijken.321Degeheimhoudingsplichtgeldtnietvoorzakendiepubliekgekendzijn

ingevolgedeopenbarebehandelingvandezaak.322

244. De discretieplicht heeft geen duidelijke wettelijke basis323. Het kan eerder omschreven

worden als een gemeenschappelijke noemer voor een amalgaam van door de overheid, door een

beroepsorganisatie of door particulieren opgelegde verplichtingen om bij het uitoefenen van een

ambtsfunctiegeengegevensvrij tegevenaananderendanaandiegenendiegerechtigdzijnomer

kennis van tenemen.324Hetbelangrijksteonderscheidmethetberoepsgeheim isevenweldateen

discretieplichtaandiegenedieerdoorgebonden is,niethet rechtgeeft zichvaneengetuigenis te

onthoudenofinhetalgemeenzijnmedewerkingaandebewijsvoeringinrechteteweigeren.325Ook

belangrijk is dat een discretieplicht niet bij wet dient te worden opgelegd, een Koninklijk Besluit

volstaat.

245. Er zijn driewijzenomeendiscretieplicht op te leggen, nl.wettelijk326, tuchtrechtelijk327 en

contractueel328.Hetbestaanvaneendiscretieplichtbeletnietdatertegelijknogeenberoepsgeheim

kan gelden ten aanzien van hetzelfde beroep of dezelfde persoon. Bij de handhaving van beide

320 R. Schellaert, “Beroepsgeheim.”,onuitgegeven cursus deontologie Hogeschool Gent departement sociaal‐agogischwerk,2008,2.321Cass.16mei1977,Arr.Cass.1977,949;Cass.25oktober1978,Arr.Cass.1978‐79,223enPas.1979,I,237.322L.HUYBRECHTS,“Beroepsgeheimindesfeervandeonderneming.”,T.Strafr.2004,86‐112.323Integenstellingtothetberoepsgeheimdatart.458Sw.alswettelijkebasisheeft.324 B. ALLEMEERSCH, “Het toepassingsgebied van art. 458 Strafwetboek. Over het succes van hetberoepsgeheimenhetgeheimvandatsucces.”,R.W.2003‐2004,1‐19.325Cass.16mei1977,Arr.Cass.1977,949enR.W.1977‐78,2587;zieinfrap.13.326Vb.Art.17,3°A.O.W.,waarbijmener zichmoetvanonthoudenom fabrieksgeheimenbekend temakenwaarmeehijindeuitoefeningvanzijnberoepsarbeidkenniskreeg.327Gebeurtmeestalinhetraamvanreglementeringvandienstverlenendeberoepen:o.a.CodeGeneeskundigePlichtenleer,…328Ditvolgenseenzogenaamde‘vertrouwelijkheidsclausule’.

85

normen zal danwel eenonderscheidmoeten gemaaktworden tussende informatie die onder de

discretieplichtvaltendie,welkegedektisdoorhetberoepsgeheim.329

246. Samenvattend kan dus gesteld worden dat de essentie van het onderscheid tussen het

beroepsgeheimendediscretieplichtligtinhetfeitdatdedragersvaneengewonediscretieplichtniet

tenpersoonlijketitel(ineenvertrouwensrelatie) informatiekrijgenmeegedeeld,maar innaamvan

dedienstwaarvoorzijwerken.Hetlogischegevolgisdanhetbestaanvaneen‘internspreekrecht’:

met het oog op de verbetering van de organisatie, de werking van de dienst en de persoonlijke

ambtsuitoefeningheeftelkpersoneelslidhet rechten zelfsdeplichtom informatieuit tewisselen

metcollega’s,ondergeschiktenenhiërarchischmeerderen.330

§2.ambtsgeheim

247. Het ambtsgeheim betreft een deontologische plicht die verbonden is aan het ambt dat

personen uitoefenen. Het bewaren van een ambtsgeheim is een, eventueel tuchtrechtelijk of

strafrechtelijkgesanctioneerdeverplichtingdiewordtopgelegdaanallepersonendieuithoofdevan

hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd. De

geheimhoudingsplichtinhetkadervanhetambtsgeheimisindeeersteplaatsingesteldinhetbelang

vanhet ambt.De informatiedieonderhet ambtsgeheimvalt, zalmeestalnietpersoonlijkworden

toevertrouwd waardoor men zich ook niet kan beroepen op de zwijgplicht ten opzichte van

hiërarchische meerderen. Uiteraard dient de geheimhouding wel te worden verzekerd tegen

derden.331Geheimdragersdiefunctionerenbinnenhetberoepsgeheimverwervenhuninformatieten

persoonlijke titel. Deze restrictie heeft tot gevolg dat een drager van een beroepsgeheim zich in

sterkerematedandievaneenambtsgeheimopzijnzwijgrechtenzijnzwijgplichtkanberoepen.332

§3.Bijzonderetoepassing:relatieCLB‐school333

248. Eenbijzonderetoepassingvandezeproblematiekvindtmenindepraktijkvooralinderelatie

tussenCLB’s (Centravoor Leerlingenbegeleiding)ende scholenhieraanverbonden.Alswenagaan

329 B. ALLEMEERSCH, “Het toepassingsgebied van art. 458 Strafwetboek. Over het succes van hetberoepsgeheimenhetgeheimvandatsucces.”,R.W.2003‐2004,1‐19. 330I.VANDERSTRAETEenJ.PUT,Beroepsgeheimenhulpverlening,Brugge,dieKeure,2005,86.331 F. HUTSEBAUT, “Het ambtsgeheim, beroepsgeheim en de meldingsplicht van personeelsleden in hetonderwijs.”,T.O.R.B.1999‐2000,49‐54.332http://www.caleidoscoop.be/inhouden/inhouden10/art10_4_44.html[13maart08].333J.PUTenE.ANKAERT,“AdviesberoepsgeheimenambtsgeheiminhetonderwijsendeCLB’s,metspecifiekeaandacht voor de vertrouwensleerkracht en de bijstandspersoon.”, 3‐4. te raadplegen ophttp://www.ond.vlaanderen.be/clb/thema/Ambtsgeheim_beroepsgeheim/default.htm

86

hoedesituatieisindeCLB‐sector,danlezenweinartikel11vanhetCLB‐decreet334dat,zonderde

multidisciplinaire werking in het gedrang te brengen, alle personeelsleden het beroepsgeheim

moeten respecteren.335 Deze bepaling is toepasselijk op ieder personeelslid, bijvoorbeeld artsen,

maatschappelijk werkers, psychologen, pedagogen, verpleegkundigen en ook administratieve

medewerkers. Uit deze wettelijke constructie blijkt dat, wat CLB‐medewerkers betreft, het

beroepsgeheimgebonden isaandesettingwaarbinnenmentewerkgesteld isennietafhankelijk is

vanhetdiplomadatmenbehaaldheeft.DaaruitvolgtdateenCLB‐medewerkersteedszalgebonden

zijn door het beroepsgeheim wegens zijn tewerkstelling door het CLB, ook als hij (deels) zijn

effectieve takenuitoefentbinneneen school.Ookartikel 8 vanhetDecreet Integrale Jeugdhulp336

bepaalt dat alle personen die hun medewerking verlenen aan de toepassing van dit decreet,

gebondenzijndoorhetberoepsgeheim.AangezienookdeCLB’sonderdeintegralejeugdhulpvallen,

isdezebepalingeveneensrelevantvoordeCLB‐medewerkers.

249. In tegenstelling tot de centra voor leerlingenbegeleiding zijn scholen geen hulpverlenende

organisaties.Weliserdevoorbijejarenheelwatgeïnvesteerdindeleerlingenbegeleidingdienietlos

van de schoolstructuur kan gezien worden. Aangezien personeelsleden van onderwijsinstellingen

(onderwijzend, technisch en administratief personeel) geen professionele hulpverleners zijn, is op

hen in principe enkel een discretieplicht van toepassing. De decreten over de rechtspositie van

onderwijspersoneel spreken enkel over een ambtsgeheim.337 Met andere woorden: het

schoolpersoneelzalgeenzwijgrechtkunneninroepentenaanzienvanhunhiërarchischemeerderen

of collega’s. Tegenover derden die in een andere context operationeel zijn, kunnen zij zich wel

beroepen op de ambtelijke discretieverplichting.Meer algemeen kan gesteldworden dat er geen

automatische band is tussen het tewerkstellingskader en het al dan niet drager zijn van het

beroepsgeheim.

250. Eenvertrouwensleerkrachtisdusmetanderewoordengebondendoorhetambtsgeheimen

niet door het beroepsgeheim. Een vertrouwensleerkracht kan aan een minderjarige dus geen

toezegging doen dat de informatie die in vertrouwen werd verkregen niet verder verteld zal

334Decreetvan1december1998betreffendedecentravoorleerlingenbegeleiding,B.S.10april1999.335VoorheenwerdditreedsimplicieterkenddoordeCLB‐medewerkerstebeschouwenals“personendieuithoofdevanhunstaatofberoepkennisdragenvangeheimendiehunzijntoevertrouwd”(art.458Sw.).336Decreetvan7mei2004betreffendedeintegralejeugdhulp,B.S.11oktober2004.337 Art. 14 Decreet van 27maart 1991 betreffende de rechtspositie van sommige personeelsleden van hetgesubsidieerd onderwijs en de gesubsidieerde centra voor leerlingenbegeleiding, B.S. 25 mei 1991; Art. 11Decreet van 27 maart 1991 betreffende de rechtspositie van bepaalde personeelsleden van hetGemeenschapsonderwijs, B.S. 25 mei 1991. “De personeelsleden zijn ertoe gehouden het ambtsgeheim tebewaren.”

87

worden.338 Devertrouwensleerkracht isbijgevolgnietbijmachtehetvertrouwendatde leerlingen

hem schenken en dat het begrip oproept daadwerkelijk te legitimeren, aangezien

vertrouwensleerkrachten in de rechtspraak en de rechtsleer tot op heden niet erkendworden als

noodzakelijkevertrouwensfiguren.339

Afdeling4:Aldannietspreken

§1.Zwijgplicht

251. Art458Sw.sanctioneerthetrechtopgeheimhouding,nietalleenmethetoogopeengoede

doelmatige,geloofwaardigeberoepsuitoefening (algemeenbelang),maarook inhetbelangvande

geheimgerechtigdezelf,enschepteenplichttotgeheimhoudingofeenzwijgplichtinhoofdevande

geheimhouder340.Degeheimhouderheeftinprincipedussteedsdeplichttezwijgenoverzakendie

hij inhetkadervanzijnberoepsuitoefeningoffunctievernomenofvastgesteldheeft.Logischerwijs

mag hij dus geen informatie van cliënten/patiënten die hij tijdens zijn werk heeft vernomen

doorvertellenaanfamilie,vrienden,kennissen,…

§2.Zwijgrecht

252. Aangezien de geheimhouder niet kan gedwongen worden om de vertrouwensrelatie te

doorbreken, kan men spreken van een principieel zwijgrecht. Door zijn stilzwijgen kan de

geheimhoudernietgesanctioneerdworden.Tochkanditzwijgrechtnietabsoluutgenoemdworden.

Degeheimhouderoordeeltzelfoverdeopportuniteitvanhetzwijgenofspreken341.Belangrijkishier

temeldendat het zwijgrecht alleen geldt voor personendie beschikkenover eenberoepsgeheim.

Personenmeteenambtsgeheim342zullenzichhierdusnooitopkunnenberoepen.

338 R. Schellaert, “Beroepsgeheim.”,onuitgegeven cursus deontologie Hogeschool Gent departement sociaal‐agogischwerk,2008,10.339J.PUTenE.ANKAERT,“AdviesberoepsgeheimenambtsgeheiminhetonderwijsendeCLB’s,metspecifiekeaandacht voor de vertrouwensleerkracht en de bijstandspersoon.”, 14. te raadplegen ophttp://www.ond.vlaanderen.be/clb/thema/Ambtsgeheim_beroepsgeheim/default.htm340F.VANNESTE,“Kanhetberoepsgeheimabsoluutgenoemdworden?”,R.W.1977‐1978,1287.341“Celuiquiestappeléàtemoignerenjusticeausujetd’unfaitcouverteparlesecretprofessionel,peutrévelerlefaits’ilestimedevoir lefaire,etnepeutêtreconstraintàparlers’ilcroitdevoirgarder lesecret.”,Cass.12april1976,Rev.dr.pén.Crim.,1976‐77,917‐119.342Supranr.247blz85.

88

§3.Spreekrecht

253. Indepraktijkkangesteldwordendathetberoepsgeheimnietbetekentdatersprakeisvan

eenonvoorwaardelijkzwijgen.De tekstvanartikel458Sw.voorzietzelfal in tweeuitzonderingen.

Toch zijnerdoorheende jarendoorde rechtspraakenpraktijkettelijkeuitzonderingsregelsopdit

zwijgrechtvoorzien.Hieronderwordendebelangrijksteenmeestcourantebesproken.

3.1 Getuigenisvooreenrechterofeenparlementaireonderzoekscommissie

254. Dezeuitzonderingligtreedsvervatindetekstvanart.458Sw.zelf.Hetartikelzegtimmers

“buiten het geval wie geroepen is om in rechte of voor een parlementaire onderzoekscommissie

getuigenis af te leggen”. Dit betekent dat de hulpverlener het beroepsgeheim mag doorbreken

zonder dat hij hiervoor strafrechtelijk kanworden gesanctioneerd.Men kan dus spreken van een

strafrechtelijkeimmuniteitdieinhetlevenwerdgeroependoorartikel458Sw.Hijbehoeftookgeen

instemmingvande cliëntom temogengetuigen. Eenmaatschappelijkonderzoekopvraagvande

rechter zal echter niet volstaan om het beroepsgeheim op te geven.343 In de praktijk zal de

hulpverlener die geroepen wordt door een onderzoeks, straf‐ of burgerlijk rechter wel naar de

rechtbankdienentegaanendeeedmoetenafleggen,maarhijheeftnogsteedsgeenverplichting

omdegegevensdiegedektzijndoorhetberoepsgeheimvrijtegeven.Hoewelereenvervalisvande

zwijgplicht zal de hulpverlener nog steeds het recht behouden om te zwijgen. Hier wordt dus

gesproken van een zwijgrecht344. Dit recht wordt expleciet opgenomen in de Code van

Geneeskundige Plichtenleer. Artikel 63 stelt: “De voor de gerechtelijke overheid gedagvaarde

geneesheermagweigerengetuigenisafteleggenoverdoorhetberoepsgeheimgedektefeiten,door

zichteberoepenopditberoepsgeheim.”

255. Derechter zalwelmoetennagaanofhij zichnietonrechtmatigberoeptopzijn zwijgrecht.

Hierbij zal de rechtermoeten nagaan of hij, rekening houdendmet de elementen in de zaak, het

beroepsgeheimnietvanzijndoelwordtafgewend345ofvandemaatschappelijknoodzaakwaarinhet

zijn verantwoording vindt346. Belangrijk is ookdat de rechtbank een getuigenis in eerste instantie

niet kanweigerenomdateengetuigeonderhet toepassingsgebiedvanartikel458Sw. valt.347 Een

343K.MAES,“Rechtuithetveld”,T.J.K.2006,167.344Supranr.252blz87.345F.Blockx,“Hetmedischberoepsgeheim.Overzichtvanderechtspraak(1985‐2002).”,T.Gez.2004‐05,afl.1,9.346Cass.29oktober1991,Arr.Cass.1991‐92,197.347Pol.Luik16oktober1985,J.L.1985,594.

89

loutermaterieel feit zou niet als een geheim kunnenworden gekwalificeerd.348 Evenminmag het

beroepsgeheim uitgeoefend worden in strijd met het beroep: een maatschappelijk werker houdt

chequesvaneencliëntinbewaring,waarvanhijweetofwaarvanlaterblijktdatdezegestolenzijn.

Demaatschappelijkwerkerzouzichnietkunnenverschuilenachterhetberoepsgeheimomhierover

tegetuigenvermitshetniettotdenormaleambtsuitoefeningbehoortomdergelijkedocumentente

bewaren.349

256. Eenhulpverlenerbehoudt zijn zwijgrecht,het rechtomniet te spreken,ookalshij hiertoe

uitdrukkelijk uitgenodigd wordt. Hij kan ook beslissen om de hem toevertrouwde informatie

gedeeltelijkteonthullen.350

257. Als laatste dient tewordenopgemerkt dat deze regel niet geldt voor tuchtzaken. Toch zal

artikel69,2e lidvandeCodevanGeneeskundigePlichtenleeruitdrukkelijkstellendatgeneesheren

dieverzochtwordenomeengetuigenisafteleggenintuchtzakenertoegehoudenzijnallefeitendie

hetonderzoekaanbelangen,bekendtemaken.Ditwelvoorzoverderegelsvanhetberoepsgeheim

jegenshunpatiëntendittoelaten.

3.1.1. Gedragslijnvoorburgerlijkerechtbanken

258. Een hulpverlener zal dus naar eer en geweten zelfmoeten uitmaken of hij het opportuun

achtomzijnberoepsgeheimtedoorbrekenindienhemvragenalsgetuigewordengesteld.Art.929

Ger. W. bepaalt uitdrukkelijk dat beroepsgeheim een grond is om ontslagen te worden van de

geheimhoudingsplicht.351Hiervoordienteerstdeeedalsgetuigetewordenafgelegd.352Zichbaseren

op het beroepsgeheim om geen gehoor te geven aan een oproeping of een dagvaarding of

weigerendeeedaf te leggen is immers strafbaar.Voorelkevraaggestelddoorde rechtbankmoet

menhetberoepsgeheimafzonderlijkinroepen.353

259. Anderzijds is ook de beslissing van de hulpverlener omwel te getuigen niet strafbaar. De

348BvbMeneerXwasopdiebepaaldedatuminuwkantoor349D.ADRIAENS, “Enkelebeschouwingenoverhetberoepsgeheim inde sociale sector.”,OCMW‐visies 1999,afl.2,34‐35.350 R. Schellaert, “Beroepsgeheim.”,onuitgegeven cursus deontologie Hogeschool Gent departement sociaal‐agogischwerk,2008,6.351“Indiendegetuigeaanvoertdathijeenwettigeredenheeftomtewordenontslagenvanhetafleggenvandeeed of het getuigenis en indien een van de partijen vordert dat hij het zal doen, beslist de rechter over hettussengeschil. Als wettige reden wordt onder meer beschouwd het beroepsgeheim waarvan de getuigebewaarderis.”352Zieartikel934Ger.W.:“Ikzweerineerengewetendatikdegehelewaarheidennietsdandewaarheidzalzeggen.”353D.ADRIAENS, “Enkelebeschouwingenoverhetberoepsgeheim inde sociale sector.”,OCMW‐visies 1999,afl.2,34‐35.

90

houdervanhetberoepsgeheim is immersbevrijdvanzijngeheimhoudingsplicht inzoverrehijvoor

een bevoegde rechtbank als getuige antwoordt op de vragen die hem dienaangaande gesteld

worden.De vragen die bvb door eenmaatschappelijkwerkster verbonden aan de jeugdrechtbank

gesteldworden,kunnennietalsdusdaniggekwalificeerdworden.Tochkanhetaangewezenzijnom

hiermedewerkingaanteverlenen(bvbinhetkadervandehulpverlening).354

3.1.2. Gedragslijnvoordestrafrechtbanken

260. Artikel 80 van het wetboek van Strafvordering bepaalt dat wie gedagvaard wordt om als

getuige te worden gehoord, verplicht is te verschijnen en aan de dagvaarding te voldoen. De

onderzoeksrechterkanaandiegenediedezeverplichtingnietnakomteengeldboeteopleggenvan

100 euro en bovendien kan hij bevelen dat de gedagvaarde zal worden gedwongen om zijn

getuigenis te komen afleggen. Zoals eerder werd gezegd zijn slechts de rechtbanken en de

onderzoeksrechter bevoegd om getuigen te ondervragen.355 Het moet gaan om daadwerkelijke

rechtbankenofrechters:eeneenvoudigverzoekvandepolitieominlichtingenteverstrekkenover

eenbepaaldpersoonbeantwoordthierdusnietaanenzaldienentewordenafgewezenzelfsindien

ditgebeurtinopdrachtvandeProcureurDesKoningsinhetkadervanhetopsporingsonderzoek.Dit

maguiteraardnietwordenverwardmetdevraagvandeonderzoeksrechter.Depolitiedienstenofde

diensten van de Procureur Des Konings zijn niet gemachtigd om iemand onder eed te verhoren.

Weigerenomhierteantwoordenisdanooknietstrafbaar.Inditgevalzalmenhetgetuigenverhoor

dienentehernemenvoorderechtbankofvoordeonderzoeksrechter.356

261. Indiener tochgeantwoordwerdopvragendie gesteldwerdendoorpolitiediensten zaldit

niet alleen een schending van het beroepsgeheim uitmaken maar ook de gegrondheid van het

dossierinhetgedrangbrengen.“Bijgevolgwordtdeverplichtingtothetberoepsgeheimgeschonden

doordeverklaringendiebijdegerechtelijkepolitiewordenafgelegddoormaatschappelijkwerkers,

personeelsledenvanhetOCMW,overeenfeitdathenwerdtoevertrouwdbinnendeuitoefeningvan

hun beroep (…). Deze op onregelmatigewijze verkregen gegevensmoetenworden geweerd uit de

debatten en mogen op geen enkele manier als bewijs dienen, zelfs niet wanneer het betrokken

personeelopnieuwwordtgehoord.”357DezerechtspraakwerdopdehellinggezetdoorhetHofvan

Cassatie.Onrechtmatigverkregenbewijskannuslechtsineenaantalgelimiteerdegevallenworden

354D.ADRIAENS, “Enkelebeschouwingenoverhetberoepsgeheim inde sociale sector.”,OCMW‐visies 1999,afl.2,35.355Supranr.254‐257blz87‐88.356D.ADRIAENS,“Enkelebeschouwingenoverhetberoepsgeheimindesocialesector.”,OCMW‐visies1999,afl.2,35.357Antwerpen25november1995,R.W.1994‐95,25;J.Dr.Jeun.1994,afl.139,36.

91

geweerd.358

3.1.3. Huiszoeking359

262. In het kader van een gerechtelijk onderzoek kan de onderzoeksrechter een huiszoeking

gelasten. Dit kan ook gebeuren in de lokalen van bvb een artsenpraktijk. Belangrijk is wel dat

bescheidendieonderhetberoepsgeheimvallen,nietinbeslagzullenkunnenwordengenomen.“Het

beroepsgeheim,waartoederaadsledenendepersoneelsledenvanhetOCMWkrachtensdeartikelen

36 en 50 van de OCMW‐wet gehouden zijn en dat slaat op de individuele hulpverleningsdossiers,

wordtgeschondenindieneenonderzoeksmagistraatdiedossiersinbeslaglaatnemen.”360Indezelfde

zin oordeelde ook de correctionele rechtbank van Brussel: “Het recht op huiszoeking verleent de

onderzoeksmagistraatdeexorbitantebevoegdheidomalles inbeslagtenemen,wathijnuttigacht

omdewaarheidaanhet licht tebrengen,ondervoorbehoudvandezakendiezijngedektdoorhet

beroepsgeheim.”361

263. DeCodevangeneeskundigeplichtenleer isergduidelijkmetbetrekkingtotdehuiszoeking.

Zobepaaltartikel66:“Deinbeslagnamevanmedischestukkendoordeonderzoeksrechterof,bijop

heterdaadbetraptemisdaden, door de Procureur des Konings, is toegestaanwanneer die stukken

betrekking hebben op aan de geneesheer ten laste gelegde beschuldigingen: dit gebeurt in

aanwezigheidvaneenlidvandeRaadvandeOrde.Wanneeralleendeziekewordtverdacht,ishet

zoekennaarmedischedossiersof anders stukkenbetreffendedehemverstrekte zorgen,doorhet

beroepsgeheimniet toegelaten.”Dezevertegenwoordiger vandeRaadvandeOrde zal autonoom

beslissenoverwataldannietonderhetberoepsgeheimkomt tevallen.ZooordeeldehetHofvan

Cassatie362 in 2003: “De vertegenwoordiger van de Raad van de Orde van Geneesheren die de

huiszoekingvandeonderzoeksrechterbijwoont,oordeeltautonoomoverwataldannietonderhet

beroepsgeheimvandevaneenberoepsmisdrijfverdachtegeneesheervalt.Hetfeitdatdedoordeze

vertegenwoordiger opgemaakte lijst van in beslag genomenmedische dossiers de namen van de

patiëntenvermeldt,maaktgeenschendingvanhetberoepsgeheimuit.”

264. Indien een vertegenwoordiger aanwezig is tijdens de huiszoeking, en van mening is dat

bepaaldestukkengedektzijndoorhetberoepsgeheimenbijgevolgooknietinbeslagmogenworden

genomen,zalhijditmoetenmeldenaandeonderzoeksrechter.Ditbetekentgeenszinsdatdezehier

358Overdezeleerwordtlaterdieperingegaan.infranr.443‐447blz144‐146.359D.ADRIAENS,“Enkelebeschouwingenoverhetberoepsgeheimindesocialesector.”,OCMW‐visies1999,afl.2,36.360Corr.Brussel9april1987,J.T.1987,539,nootLAMBERT,P.361Corr.Brussel20februari1998,J.T.1998,361,nootLAMBERT,P.362K.I.gent8mei2003,T.Strafr.2005,afl.4,307,nootHUYBRECHTS,L.

92

ookrekeningmeemoethouden.Hijzalaktemakenvanhetvoorbehoudenuiteindelijkzelfbeslissen

ofhijdedesbetreffendestukkenzalinbeslagnemenofniet.

265. HetspreektvoorzichdatdebepalingvandeCodegeenenkelejuridischeverplichtinginhet

leven roept en dus zeker niet de nietigheid van de onderzoeksdaden als gevolg kan hebben.363

Maatschappelijk assistenten of andere welzijnswerkers kunnen zich bij een huiszoeking op de

werkplaats niet laten bijstaan door een lid van hun beroepsvereniging aangezien een dergelijke

beroepsvereniging veelal niet bestaat. Bij gebrek aan afspraken kan niet anders dan worden

geconcludeerd dat welzijnswerkers in situaties van huiszoeking en beslag zwakker staan dan hun

collega‐medicidieeenlidvanhunberoepsverenigingaanhunzijdehebben.364

3.1.4. Beslaglegging

266. Volgenshetvandaaggeldenderechtmaghuiszoekingwordenverrichtbijeenpersoonmet

beroepsgeheimomermateriëlebewijzenvanhetonderzochtemisdrijf,ofvanalleanderezakendie

dienstig zijn omdewaarheid te achterhalen, op te sporen en in beslag te nemen.365 Er dient een

onderscheidtewordengemaaktomvoorwerpendiezichindekantorenofdewoningvaneendoor

hetberoepsgeheimgebondenberoepsbeoefenaarbevindeninbeslagtenemenofniet.

3.1.4.1. Beroepsbeoefenaarwordtnietverdacht

267. Aangezien de hulpverlener nietwordt verdacht is het onderzoek dus volledig op de cliënt

gericht. Indien het gaat om overtuigingsstukken366 (moordwapen, valse papieren, gestolen

goederen,…)danbestaatergeentwijfeldatdezekunnenworden inbeslaggenomenaangezienze

niettotdenormaleuitoefeningvanberoepbehoort.367

268. Indiendebeslagleggingbewijselementenbetreft,wordtaangenomendatdezestukkenwel

vatbaarzijnvoorbeslagtenzijzehunbestaansredenvindeninderelatietussendecliënt/patiënten

degeheimplichtige.DeNationaleRaadmaaktterzakeeenonderscheidtussendeinbeslagnamevan

ende inzage inde stukkendie verbandhoudenmetdeuitoefeningvanhetberoep.Deze stukken

kunnen wel door de onderzoeksrechter in beslag genomen worden. Wat echter niet wordt

toegestaandoordeOrdeisdatdeonderzoeksrechterdievertrouwelijkestukkenzelfinkijkt.Hetlid

van de Raad van deOrdemag eisen dat de in beslag genomen stukken in een verzegelde omslag

opgeborgen worden waarop hij zijn handtekening zet. De stukken mogen dan pas later worden

363K.I.Luik26februari2004,Journ.Proc.,2004,afl.479,19,nootS.D’ORAZIO.364I.VANDERSTRAETE,Beroepsgeheimenhulpverlening.,Brugge,DieKeure,2005,126.365L.ARNOU,Strafrechtenstrafprocesrecht2005‐06(GandaiusPUCDelva).,Mechelen,Kluwer,2006,271.366Zoalsbedoeldinartikel42,1°en2°Sw.367I.VANDERSTRAETE,Beroepsgeheimenhulpverlening.,Brugge,DieKeure,2005,128.

93

ingezieninaanwezigheidvaneenlidvandeRaadvandeOrde.368

3.1.4.2. Beroepsbeoefenaarwordtwelverdacht

269. In de veronderstelling dat een beroepsmisdrijf werd gepleegd kan de kan

geheimhoudingsplichtige zich niet op zijn beroepsgeheim beroepen om zich aan vervolgingen te

onttrekken. Het moet wel gaan om een misdrijf dat verband houdt met de beroepsuitoefening

waaruit de geheimhoudingsplicht voortspruit (bvb een arts die verdacht wordt van slagen en

verwondingen,seksuelemisdrijven,…tijdensdeuitoefeningvanzijnberoep).Artikel458Sw.vormt

indatgevalgeenbeletselvoordeinbeslagnemingvanalleswatinverbandkanwordengebrachtmet

het misdrijf en de onderzoeksrechter nuttig lijkt. Niet alleen de overtuigingsstukken en de

bewijselementen kunnen dan in beslag worden genomen, ook andere stukken (brieven,

aantekeningen,…)diehunoorsprongvondeninderelatietussendehulpverlenerendecliënt.369

270. Deonderzoeksrechtermoetwelenigevoorzichtigheidaandedag leggen.Hijzalermoeten

voorzorgendatdoorhetonderzoekgeenonnodigegeheimendienietrelevantofnoodzakelijkzijn,

wordenbekendgemaakt.

3.1.5. Overleggingvanstukken

271. Overleggingvanstukkeniseenvaakgebruiktetechniekbijburgerlijkezakenomdocumenten

te bekomen die als bewijs kunnen dienen in een procedure. Artikel 877 Ger.W. bepaalt immers:

“Wanneerergewichtige,bepaaldeenmetelkaarovereenstemmendevermoedensbestaandateen

partijofeenderdeeenstukonderzichheeftdathetbewijsinhoudtvaneenterzakedienendfeit,kan

de rechter bevelendat het stuk of een eensluidend verklaardafschrift ervanbij het dossier vande

rechtsplegingwordtgevoegd.”Artikel882Ger.W.370bepaaltindezelfdezindatpartijendienietdoen

zonderwettigereden,veroordeeltkunnenwordentothetbetalenvaneenschadevergoeding.Zoals

reedseerdergezegdishetberoepsgeheimtekwalificerenonderhetbegripwettigereden.Uiteraard

isditooksteedsonderworpenaandeeerderaangehaaldecontrolebevoegdheidvanderechter.“Het

beroepsgeheimisnietabsoluut;derechterdientopgrondvandespecifiekegegevensvandezaakna

te gaan of een geneesheer die zich beroept op het beroepsgeheim om te weigeren om,

overeenkomstigartikel877Ger.W.eenmedischdossierdathijonderzichheeft,bijeenopdegriffie

van een rechtscollege neergelegd dossier te voegen, het beroepsgeheim niet afwendt van de

maatschappelijkenoodzaakwaarinhetzijnverantwoordingvindt.”371

368I.VANDERSTRAETE,Beroepsgeheimenhulpverlening.,Brugge,DieKeure,2005,128‐129.369I.VANDERSTRAETE,Beroepsgeheimenhulpverlening.,Brugge,DieKeure,2005,129.370“Partijenofderdendiezonderwettigeredennalatenhetstukzelfofhetafschriftoverteleggenvolgensdebeslissingvanderechter,kunnenwordenveroordeeldtotzodanigeschadevergoedingalsbehoort.”371Cass.29oktober1991,Arr.Cass.1991‐1992,,197;Pas.1992,I,162.

94

272. Deoverleggingvanstukkenzoalshierbovenbeschrevenisnietvantoepassinginstrafzaken.

ZooordeeldehetHofvanCassatie:“DebewijsvoeringinstrafzakenwordtgeregelddoorhetWetboek

vanStrafvordering,zodatdeartikelen877tot882Ger.W.betreffendedeoverleggingvanstukkenin

burgerlijkegeschillennietalszodanigvantoepassingzijn.”372

§4.Spreekplicht

273. Insommigegevallenisdehulpverlenerverplichtomzijnberoepsgeheimtedoorbreken.Doch

zoals eerder gesteld zal hij zich op zijn zwijgrecht tegelijk met de spreekplicht kunnen beroepen

wanneerhijalsgetuigewordtopgeroepen.

4.1. Eenwettelijkeverplichtingtotspreken

274. Artikel458Sw.bevateentweedeuitzonderingwaardooreenhulpverlener/artsdieonderde

strafrechtelijke bepaling valt, niet strafrechtelijk gesanctioneerd kan worden. Het artikel vermeldt

immers“buitenhetgevaldatdewethenverplicht”.Erdientweltewordenopgemerktdathethier

enkel een wettelijke bepaling in de formele zin betreft die een bekendmaking rechtvaardigt.373

BLOCKX374steltdatdezepreciseringinfeiteoverbodigisdaarindieneenandere,bijzonderewetdeze

verplichtingbepaalt,zederegelvanartikel458Sw.vanzelfdoorbreektenopgrondvanart.70Sw.

bestraffinguitsluit.Hetbetreffenvoornamelijkdeaangiftevanbesmettelijkeziekten375,aangiftevan

geboorten, opstellen van medische getuigschriften omtrent geesteszieken en de vaststelling van

dronkenschap inhetwegverkeer376.Watbetreftdit laatsteoordeeldehetHofvanCassatie in1988

reedshetvolgende:“Hetberoepsgeheimwordtnietgeschondendoordebehandelendegeneesheer,

wanneer hij, op verzoek van de overheid, op grond van art. 63 Wegverkeerswet een bloedproef

verrichtopzijnpatiënt.”377

4.1.1. Algemeneaangifteplicht:art30Sv.

275. Detekstvanartikel30Sv.luidtalsvolgt:“Iederdiegetuigeisgeweestvaneenaanslag,hetzij

tegendeopenbareveiligheid,hetzij op iemands levenofeigendom, is eveneensverplichtdaarvan

372Cass.22september1993,Arr.Cass.1993,734.373M. SPEECKAERT en S. VERHULST, “Medische gegevens en privacy”, in VERMEULEN, G. (red.),Privacy enstrafrecht,Antwerpen,Maklu,2007,160.374F.BLOCKX,“Hetmedischberoepsgeheim.Overzichtvanderechtspaak(1985‐2002).”T.Gez.2004‐2005,afl.1,11.375VoorVlaanderen:Decreetvan5april1995betreffendedeprofylaxevanbesmettelijkeziekten,B.S.19juli1995 en Besluit van de Vlaamse regering van 19 april 1995 tot uitvoering van het decreet van 5 april 1995betreffendedeprofylaxevanbesmettelijkziekten,B.S.14juli1995.376Art.63Wegverkeerswet377Cass.21juni1988,Arr.Cass.1987‐88,1378;Bull.1988,1272.

95

bericht te geven aan de procureur des Konings, hetzij van de plaats van de misdaad of van het

wanbedrijf,hetzijvandeplaatswaardeverdachtekanwordengevonden.”Ophetnalatenvandeze

verplichting staat geen strafrechtelijke sanctie wat in schril contrast staat met de sanctie

voorgeschreven indienmenhet beroepsgeheim schendt.378Dit zal echterwel het geval zijn indien

hetalsschuldigverzuimkanwordengekwalificeerd.

276. Als men dit toepast op een geneesheer of een hulpverlener, in de uitoefening van zijn

functie, komt men logischerwijs tot de vaststelling dat deze geen getuige zal zijn van dergelijke

feiten.Hijzalslechtsinaanrakingkomenmetdegevolgenervanbijdeverzorgingofhethorenvan

hetslachtoffer (ofdader).379Eenvereistevoorditartikel isdatmengetuige isenbijgevolgdevisu

vaststellingnodigis.

4.1.2. Bijzondereaangifteplicht:art.29Sv.

277. In artikel 29 Sv. wordt een ander soort aangifteplicht geformuleerd: “Iedere gestelde

overheid,iederopenbaarofficierofambtenaardieindeuitoefeningvanzijnambtkenniskrijgtvan

eenmisdaadofvaneenwanbedrijf, isverplichtdaarvandadelijkberichttegevenaandeprocureur

desKoningsbijderechtbankbinnenwierrechtsgebieddiemisdaadofdatwanbedrijfisgepleegd.Of

deverdachtezoukunnenwordengevonden,enaandiemagistraatalledesbetreffendeinlichtingen,

processen‐verbaalenaktentedoentoekomen.” Integenstellingtotdeprivateaangifteplicht ishet

nietvereistdatdeberoepsbeoefenaarrechtstreeksgetuigewasvanhetmisdrijf.Indienhijlaterdoor

derdenopdehoogtewerdgebrachtisditartikelvantoepassing.380

278. Belangrijk hierbij is dat het gaat om beroepsbeoefenaars door de overheid tewerkgesteld

(zowel contractueel als statutair). Zo zal een hulpverlener uit de private sector niet onder deze

bepalingvallenmaarbvbeenmaatschappelijkwerkeruiteenOCMWwel.

279. Artikel458Sw.bepaaltuitdrukkelijkdatdesanctioneringvanhetberoepsgeheimophoudtte

bestaan indiegevallenwaarinde ‘wetverplichtdiegeheimenbekendtemaken’. Inderechtspraak

heeftmendezebepalingenigszinsomzeilddoordevaliditeitvandeaangiftedooreengeheimhouder

invraagtestellen.Deaangiftevaneenmisdaadofwanbedrijfdooriemanddiegebondenisdoorhet

beroepsgeheim zou immers tot gevolg kunnen hebben dat de strafvordering die op deze aangifte

378Eenaansprakelijkheidsvordering(1382B.W.)isinsommigegevallenwelmogelijk.379M. SPEECKAERT en S. VERHULST, “Medische gegevens en privacy”, in VERMEULEN, G. (red.), Privacy enstrafrecht,Antwerpen,Maklu,2007,161.380Ookhierisditnietstrafrechtelijksanctioneerbaar.Eenaansprakelijkheidsvorderingbehoortweltotdemogelijkheden.

96

gebaseerd is,nietigzouwordenverklaard.381ZosteldehetHofvanCassatie382:“Indeonderstelling

dat, door een verkeerde toepassing van artikel 29 van het Wetboek van Strafvordering,

tuchtoverheden,ondermeerdievandeOrdederGeneesheren,aanhetopenbaarministeriebericht

gevenvanmisdadenofwanbedrijvenwaarvanzijkennishebbenindeuitoefeningvanhunambt,zou

dieaangiftealleentotgevolghebbendathetopenbaarministeriegedwongenwordteengeheimte

delen waarvan het in geen geval gewag mag maken bij de strafvordering, die immers, nu zij op

schendingvaneen regel vanopenbareorde zou zijngegrond,nietig zou zijn.”Toch steldeCassatie

zijn eigen rechtspraak met betrekking tot deze nietigheid op de helling met haar Antigoon‐

rechtspraak. Aangifte in strijd met het beroepsgeheim zal niet automatisch de nietigheid van de

strafvorderingmeermeebrengen.Hieropwordtlateruitvoerigingegaan.383

4.1.3. Artikel422bisSw.

280. “Met gevangenisstraf van acht dagen tot een jaar en met geldboete van vijftig frank tot

vijfhonderdfrankofmeteenvandiestraffenalleenwordtgestrafthijdieverzuimthulpteverlenen

of te verschaffen aan iemand die in groot gevaar verkeert, hetzij hij zelf diens toestand heeft

vastgesteld hetzij die toestand hem is beschreven door degenen die zijn hulp inroepen. Voor het

misdrijf isvereistdatdeverzuimerkonhelpenzonderernstiggevaarvoorzichzelfofvooranderen.

Heeftdeverzuimernietpersoonlijkhetgevaarvastgesteldwaarindehulpbehoevendeverkeert,dan

kanhijnietwordengestraft,indienhijopgrondvandeomstandighedenwaarinhijwerdverzochtte

helpen,kongelovendathetverzoeknieternstigwasofdatergevaaraanverbondenwas.Destraf

bedoeldinheteerstelidwordtoptweejaargebrachtindiendepersoondieingrootgevaarverkeert,

minderjarigis.”

281. Overdetoepasbaarheidvanartikel422bistenaanzienvanartsenkangeentwijfelbestaan.

Vermitshulpverleningtotdedagelijksetakenvaneenartsbehoort,wordtvanhemmeervereist in

noodsituatiesdanvaneengewoneburger,wiensvormingnochberoepsuitoefeningzijntoegespitst

op (medische) hulpverlening.384 Het zou evenwel foutief zijn deze strengere criteria louter te

reserverenvoorgeneesheren.385Mijnsinzienskanditookwordendoorgetrokkennaarhulpverleners

en in het bijzonder gezinswerkers. Deze worden dagdagelijks met het gezin van binnenuit

geconfronteerdenzijndusdeeerstendiebijvoorbeeldmogelijkemishandelingvaneenminderjarige

381D.ADRIAENS,“Enkelebeschouwingenoverhetberoepsgeheimindesocialesector.”,OCMW‐visies1999,afl.2,38.382Cass.29mei1986,Arr.Cass.1985‐1986,1329‐1330.383Infranr.443‐446blz144‐146.384H.NYS,Geneeskunde,rechtenmedischhandelen.,Brussel,StoryScienta,2005,195.385R.VERMEIREN,“Hetmoeilijkeonderscheidtussenhulpweigerenendesoevereinebeslissingvandeartsomaldanniettehandelen.”,T.Gez.1999‐2000,220.

97

kunnen detecteren. Met anderewoorden zal deze bepaling vooral zijn ingegeven door casuïstiek

waarbijmensteedsmoetnagaanofdebeoordelingscriteriacorrectwerdengehanteerd.Ookdient

rekeningtewordengehoudenmetdespecifiekebepalingenvoorminderjarigenzoalshetingevoerde

artikel458bis Sw.Belangrijk tevermelden isdatdeCodeGeneeskundigePlichtenleer zelfnogeen

aanvulling op de toepassing van artikel 422bis Sw. vermeldt in zijn artikel 118: “Onverminderd de

bepalingenvandewetvan6januari1961dieenkelegevallenvanschuldigverzuimbestraftofvande

wet van 8 juli 1964 inzake de dringende geneeskundige hulpverlening, mag de geneesheer zich

slechts aan een dringende oproep onttrekken na zich ervan overtuigd te hebben dat er geen echt

gevaarbestaatofwanneerhijdooreenevenbelangrijkspoedgevalwordtweerhouden.”

282. Omeencorrectetoepassingvanditartikeltemakenishetonontbeerlijkomdeconstitutieve

elementen386 van naderbij te bekijken. Deze worden slechts summier besproken aangezien een

grondige analyse van artikel 422bis Sw. niet het opzet van deze masterproef vooropstelt. Artikel

422bisSw.vereistgeenbijzonderopzet.387Hetmaterieelelementvanhetmisdrijf isdubbel: inde

eersteplaats isereenfeitelijketoestandvangrootgevaarwaarineenmensverkeert,ongeachtde

oorzaak van het gevaar; in de tweede plaats dient de schuldige verzuimt te hebben wat hem

geboden was. Het moreel bestanddeel bestaat erin dat in die objectieve omstandigheden de

verzuimerookeffectiefhetbesefmoethebbengehadvandegevaarstoestandenalsdannogdewil

hebbengehadomnietoptetreden.Volledigheidshalvemoetnogwordenvermelddatdeverzuimer

zichnietmagverwerenopgrondvaneenwettelijkerechtvaardigingsgrond:namelijkernstiggevaar

voorzichzelfofvooranderen.

283. Hulpverlenenbetekentnietdat jeautomatischookaangiftemoetdoen.Jemoetaantonen

datjeerallesaanhebtgedaanomhulptebieden,hetzijdoorditzelfdoen,hetzijdoordehulpvan

andereninteroepen.Menmoetdusdehulpverlenendiehetmeestaangewezenlijkt.Erisalsprake

vanschuldigverzuimindiendehulpverlenerkenniskrijgtvandegevaarsituatiedooreenbeschrijving

vaneenderde (bvb familielid,anderehulpverlener,…)enernietadequaatop reageert.Het isniet

nodigalleconcretedetailstekennen.388

284. Hetgevaarmoet reëel zijnengeenschijn.Heternstigekaraktervanhetgevaarmoetnaar

386R.VERMEIREN,“Hetmoeilijkeonderscheidtussenhulpweigerenendesoevereinebeslissingvandeartsomaldanniettehandelen.”,T.Gez.1999‐2000,216.387Cass.7oktober1981,Arr.Cass. 1981‐82,200: “Overwegendedatartikel422bis Sw.geenbijzonderopzetvereist:overwegendedatdeinbreukopdatartikelweliswaarenkelstrafbaariswanneerzewetensenwillenswerdgepleegd,dochdanenkel indiebetekenisdatdehandelingvandebeklaagdenietkangerechtvaardigdworden, o.m. door overmacht of onoverkomelijke dwaling; dat niet wordt vereist dat de beklaagde hetbijzonderopzetheeftgehadzijnhulpteonthoudenaaneenpersooningevaar.”388 Hierin ligt het verschil met atikel 458bis Sw. waarbij er slechts sprake is van een spreekrecht indien degeheimhouderhetslachtofferzelfheeftonderzochtofdoorheminvertrouwenwerdgenomen.

98

objectievemaatstavenworden beoordeeld en niet naar het eigen gevoel van de hulpverlener. De

oorzaakvanhetgevaarisnietrelevantendeverplichtingtothulpverleningblijftanderhalvebestaan

alsdehulpbehoevendezelfhetgevaarheeftdoenontstaan.Deaardvanhetdreigendegevaardient

tewordenbeoordeeldophetogenblikvandeweigeringvanhulp.Belangrijkishetsamenvallenvan

het gevaarmoment en de hulpweigering. Het moet gaan om een actueel gevaar en niet om een

meldingvanverledenfeiten.389

4.2. Onweerstaanbaredwang

285. Artikel71Sw.luidtalsvolgt:“Erisgeenmisdrijf,wanneerdebeschuldigdeofdebeklaagde

ophetogenblikvanhetfeit instaatvankrankzinnigheidwasofwanneerhijgedwongenwerddoor

eenmachtdiehijnietheeftkunnenweerstaan”.Deonweerstaanbaredwangheeftdusbetrekkingop

het wilselement in het strafrechtelijk schuldbegrip. Het begrip dwang omsluit overmacht. Een

onderscheidwordt gemaakt tussen fysieke enmorele dwang. Fysiekedwangwordt gevormddoor

een onweerstaanbare fysieke kracht waardoor de dader tot het misdrijf werd gebracht. Morele

dwangbestaatdanweeruitdebedreigingmeteenernstigkwaad,datenkelkanwordenvermeden

dooreenmisdrijf teplegen.Hetgroteverschil tussenmoreledwangendenoodtoestand isdatbij

noodtoestandhetgepleegdemisdrijfhetresultaatisvaneenwilsuiting;moreledwangdaarentegen

veronderstelt dat deze wilsuiting onmogelijk is.390 Theoretisch gezien is het dus mogelijk dat een

geheimhouder op basis van artikel 71 Sw. niet zal worden gesanctioneerd indien hij zijn

beroepsgeheimschendt.

4.3. Dwaling

286. Dwaling is een schulduitsluitingsgrond wat concreet betekent dat het feit strafbaar blijft

maar dat de dader geen schuld treft en dus ook niet wordt vervolgd. De dwaling als

schulduitsluitingsgrond is niet uitdrukkelijk in het strafwetboek bepaald. Dwaling slaat op het

cognitief aspect van het opzet. De rechtspraak neemt aan dat er dwaling is wanneer de

oordeelsvorming van de dader m.b.t. het gepleegde feit is aangetast.391 Dwaling betekent een

verkeerd begrip over de strafbaarheid van gedraging en/of de draagwijdte van de strafbaarheid

(rechtsdwaling)ofomtrentdevraagofde concretefeitenvallenonderdestrafwettelijkebepaling

389 R. Schellaert, “Beroepsgeheim.”, onuitgegeven cursus deontologie Hogeschool Gent departement sociaal‐agogischwerk,2008,7.390C.VANDENWYNGAERTenS.VANDROMME,Strafrecht,strafprocesrechteninternationaalstrafrecht:inhoofdlijnen.,Antwerpen,Maklu,2006,293‐294.391C.VANDENWYNGAERTenS.VANDROMME,Strafrecht,strafprocesrechteninternationaalstrafrecht:inhoofdlijnen.,Antwerpen,Maklu,2006,299.

99

(feitelijke dwaling).392 De onoverwinnelijke dwaling sluit elke persoonlijke factor uit die aan de

oorsprongzouliggenvaneenmisdrijfdateveneensdooreennormaal,zorgvuldigpersoon,geplaatst

indezelfdeomstandigheden,zouzijnbegaan.393

287. In de praktijk werd met betrekking tot de dwaling reeds het volgende beslist. Een

hoofdgeneesheer van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen had via een persmededeling zijn

beroepsgeheimgeschonden.Hierbijhaddeartszichgesteund,zoalsbleek,opeenslechtadvies.De

rechteroordeeldeincasudatdeartszichnietkonberoepenopdeonoverwinnelijkedwaling.394

288. Eenanderetoepassingwaardwalingwelwerdweerhouden,gingovereenpasafgestudeerde

arts die inlichtingen had verstrekt aan een ambtenaar van het Openbaar Ministerie over de

alcoholemie inhetbloedvaneenpatiënt.Deartsverkeerde indeovertuigingdathijdegevraagde

inlichtingen moest geven. De provinciale raad van de Orde der Geneesheren te Oost‐Vlaanderen

beslistedezaakzondergevolgtelatenomdatdeonwettigehoudingvandeambtenaardezeartsin

dwalinghadgebracht.395

§5.Rechtvaardigingsgronden

289. Rechtvaardigingsgronden zijn omstandigheden waardoor een strafbaar feit zijn

wederrechtelijkkarakterverliest.Zij ‘rechtvaardigen’hetmisdrijf,doordatzijtotgevolghebbendat

eenprincipieelontoelaatbaregedragingtoelaatbaarwordt.Degedragingverliesthierdoornietalleen

haarwederrechtelijkkarakter,maardedaderiszelfsgerechtigddedaadtestellen.396

290. ErwordenvierrechtvaardigingsgrondenonderscheideninhetBelgischstrafrecht.Hieronder

worden er drie besproken. Wettige verdediging wordt niet besproken aangezien deze enkel kan

worden aangevoerd ter rechtvaardiging vandoodslagof slagen en verwondingen, niet van andere

misdrijven.

5.1 Noodtoestand

291. De noodtoestand wordt als volgt gedefinieerd: ‘Noodtoestand is een situatie waarin het

392A.VERBRUGGEN,Dezielvandestiel.Maatschappelijkassistentenenhunberoep:bouwstenenvooreengedeeldverhaal.,Gent,AcademiaPress,54.393Brussel12januari1995,T.Gez.1995‐96,219.394Antwerpen14juni2001,T.Gez.2004‐05,128;Cass.1oktober2002,T.Gez.2004‐05,131;R.A.B.G.2003,798,nootDELBROUCK,L.,“Ookeenadvocaatkanzichvergissen”.395 Y. THIRY, “Problematiek vanhetberoepsgeheim. TuchtrechtOrdeder geneesheren”.Vl. T.Gez. 1986‐87,328.396 C. VANDENWYNGAERT en S. VANDROMME, Strafrecht, strafprocesrecht en internationaal strafrecht: inhoofdlijnen.,Antwerpen,Maklu,2006,198.

100

overtreden van strafrechtsbepalingen en het schenden van strafrechtelijk beschermde

rechtsgoederenenrechtsbelangenhetenigemiddelisomandere‐belangrijker–rechtsgoederenof

rechtsbelangen te vrijwaren. Bij noodtoestand staat men voor de keuze: hetzij de strafwet

respecterenenduldendatiemandsrechtsgoederenofrechtsbelangengeschondenworden;hetzijde

strafwet overtreden en een rechtsgoed van een lagere orde opofferen voor een rechtsgoed of

rechtsbelangvaneenhogereorde’.397

292. Hetbetreft indezecontexteenspreekrechtinzeeruitzonderlijkegevallen, inaanwezigheid

vaneenernstigendreigendgevaarvoorderden.Ditrechtmoetmetgroteomzichtigheidaangewend

worden en dit geval per geval en zo mogelijk na overleg met andere professionelen. Van dit

spreekrecht mag alleen gebruik gemaakt worden als er geen andere mogelijkheid bestaat om

personen te beschermen, het zijmen dit zelf doet, hetzij de hulp van anderenwordt ingeroepen.

Enkel in geval van dreigend gevaar in de toekomst kan een beroep gedaan worden op dit

spreekrecht.398 Bescherming van de goede naam kan niet dienen als rechtvaardiging van de

noodtoestand: “Op grond van een noodtoestand kan het beroepsgeheim worden geschonden

wanneerereenernstigendreigendgevaarbestaatvoorderden.Incasukanechterdeaantastingvan

de eer en de goede naam niet als een hoger belang worden beschouwd ten opzichte van het

beroepsgeheimdatvanopenbareordeis.”399

293. Deeersterechterlijkeuitspraak400hieromtrentbetrofdeerkenningvandenoodtoestandals

rechtvaardigingsgrondbijschendingvanhetmedischgeheim.Incasuginghetomeenvriendinvan

eenartsdiedepolitie verwittigtwanneer ze tijdenshetopnemenvande telefoonweetkrijgt van

gangstersdiemedischeverzorgingnodighebben.Degangsterssteldenzichburgerlijkepartijmaarde

Kamer van Inbeschuldigingstelling oordeelde dat er geen schending was van artikel 458 Sw. De

redenering was dat de schending van het beroepsgeheim gewettigd was aangezien er duidelijk

sprakewasvaneengevaarvoordesamenlevinggeletophetgewelddadigverledenvandegangsters.

Doorditarrestwerdookhetprincipeerkenddatnietalleeneenformeleweteenuitzonderingkan

betekenenopdegeheimhoudingvanhetberoepsgeheim.Dit standpuntwerd laterookbevestigd:

het Hof van Cassatie stelde dat artikel 458 Sw. de geneesheer verbiedt om, behoudens

rechtvaardigingsgronden,beschermdefeitenbekendtemaken.401

397 P. BROECKX, M. DUMAREY en R. FOCK, “Schuldig verzuim en beroepsgeheim in de context vanstrafrechtelijke bescherming vanminderjarigen”, in VERMEULEN, G. (red.), Strafrechtelijke bescherming vanminderjarigen,Antwerpen,Maklu,2001,465.398 J. Casselman, Hulpverlening onder druk. Gerechtscliënten in de geestelijke gezondheidszorg., Diegem,Kluwer,2002,89.399Antwerpen(8eKamer)14juni2001,T.Gez.2004‐05,afl.2,128,nootBALTHAZAR,T.400Luik(K.I.)22januari1987,J.L.1985,661metnootF.P.401Cass.9februari1988,Arr.Cass.1987‐88,720.

101

294. Belangrijkisdusdatdeartsofhulpverlenersteedszelfdeafwegingzalmoetenmakenofhij

al dan niet zijn beroepsgeheim zal schenden. Hij zal moeten kiezen tussen de waarde van het

beroepsgeheimen/ofbijvoorbeelddepsychischeoffysischeintegriteitvananderen.402

295. 403Inhaaradviesvan25mei2002steldedeNationaleRaaddat‘inbepaaldeomstandigheden

andere waarden op het beroepsgeheim kunnen primeren’ en dat de noodtoestand die ‘eerder

uitzonderlijk’ ismaar kanworden ingeroepenwanneer er door de arts een rechtvaardigingsgrond

wordtingeroependie‘meteenaanzekerheidgrenzendewaarschijnlijkheidzalgeaccepteerdworden

doordetuchtrechter,destrafrechterendegemeenschap’.Eenbelangrijkevraagdiezichdelaatste

jarenindepraktijksteltonderartsenishoezedienentereagerenwanneerzetemakenkrijgenmet

eenHIV‐positievepatiëntdieweigertzijnstatusaandepartnerkenbaartemakenofnietdenodige

maatregelenneemtomzijnpartnertebeschermen.In1993en2000wasdeNationaleRaadhiervrij

duidelijk in: “behoudens uitdrukkelijk verzoek van de patiënt, het beroepsgeheim verbiedt dat de

artsdepartnersvaneenseropositievepersoonvandebesmettingopdehoogtebrengt”.In2007gaf

deNationaleRaadteradviesdathetnietwenselijkisomineersteinstantietepartnerteverwittigen

maar nuanceerde haar strikte houding van eerder. Ze erkent wel dat het specifieke geval van de

bescherming van de vaste seksuele partner voor de arts een noodtoestand kan uitmaken die de

geneesheer toelaat het beroepsgeheim te doorbreken. Dit kan evenwel slecht bij wijze van

uitzondering en na het ondernemen van bepaalde concrete stappen zoals herhaaldelijk de HIV‐

positieve patiënt zelf aanmanen, zelf medewerking verlenen aan het vertellen, patiënt op

aansprakelijkheidwijzen,allepogingenvermeldeninhetmedischdossier,eencollegaraadplegen,…

5.2 Wettelijkvoorschrift(art.70Sw.)

296. Artikel 70 Sw. bepaalt dat, behoudens voor ernstige schendingen van het internationaal

humanitairrecht(genocide,misdadentegendemensheid,zwareoorlogsmisdaden),ergeenmisdrijf

iswanneerhetfeitdoordewetgebodenisendoordeoverheidbevolen.Derechtvaardigingsgrond

steunt op de rechtslogische regel dat een gedraging niet tegelijk rechtmatig en onrechtmatig kan

zijn.404

297. Ditartikeldient inverbandgebrachttewordenmetdeuitzonderingdiereedsvervat ligt in

detekstvanartikel458Sw.zelf,namelijkdewettelijkeverplichtingtotspreken.NYS405steltdatalle

402T.MARCHANDISE,“Regardssurlacomplexitéautourdusecret.”,J.D.J.1999,nr.189,14.403http://195.234.184.64/web‐Ned/nl/a116/a116001n.htm,[4maart2009].404F.VerbruggenenR.VERSTRAETEN,Strafrechtenstrafprocesrechtvoorbachelors.,Antwerpen,Maklu,2007,59.405H.NYS,Geneeskunde:rechtenmedischhandelen.,Brussel,Story‐Scienta,2005,556.

102

wettelijke bepalingen die een arts verplichten geheimen bekend te maken, beschouwd kunnen

wordenalstoepassingenvanderegeldieartikel70Sw.bevat.Zelfswatdoordewetimplicietgeduld

oftoegelatenwordt,kanvolgenshemmeteenwettelijkvoorschriftwordengelijkgesteld.

5.3 Overheidsbevel(art70Sw.)

298. Wie in uitvoering van een rechtmatig bevel van de overheid een misdrijf pleegt, is

gerechtvaardigd op grond van het hoger bevel. Deze rechtvaardigingsgrond vloeit eveneens uit

artikel70Sw.Hogerbevelmoetvoldoenaanbepaaldetoepassingsvoorwaardennamelijkhetbevel

moetrechtmatigzijnenhetmoetuitgaanvandeBelgischeoverheid.406

299. Dezerechtvaardigingsgrondkomtvaakvoorbijeenverplichtebloedafnameinhetkadervan

een alcoholintoxicatie. Wanneer een verkeersongeval plaatsvindt, is het denkbaar dat naast een

ademtest ook een bloedproef wordt afgenomen. De geneesheer die opgevorderd is om, in de

hoedanigheidvandeskundige,eenbloedmonsternemingteverrichtenenmedischevaststellingente

doen, isverplichtaandezevorderinggevolgtegeven. Inbepaaldeomstandighedenechtermagde

geneesheerweigerendebloedafnameteverrichten,bijvoorbeeldwanneerhijzelfeentegenindicatie

heeftvastgesteldofwanneerdebetrokkenpersoonopwiedebloedproefmoetwordenverricht,een

geldigeredenaanvoertomhetbloedmonsterniettenemen.Deniet‐nalevingvandezeopvordering

buitendezetweeuitzonderingenisstrafbaar.407

300. In dezelfde zin verklaart de Nationale Raad in een advies408 in 1994 het volgende na een

vraaggesteldgekregentehebbenvaneenProcureurdesKoningsdietegeconfronteerdwerdmetde

weigeringvaneenartsomeenbloedproefaftenemen:“Deonmogelijkheidvandegeneesheerkan

ookmoreel zijn in geval van conflict tussen de verplichting om de vordering na te komen en een

anderewettelijkeplichtofberoepsplichtmetimperatiefkarakter.(…)Debehandelendegeneesheer

van de persoon die het voorwerpmoet zijn van een expertisezaak zal aldus in de onmogelijkheid

kunnen verkeren een opdracht uit te voeren die, wegens het voorwerp ervan, zijn plicht tot

geheimhoudinginhetgedrangzoubrengen.Deeigenlijkebloedproefkannormaliteropzichzelfhet

beroepsgeheim niet impliceren. Het Hof van Cassatie heeft reeds meermaals beslist dat de

geneesheer,dieovereenkomstigdebepalingenvanhetKBvan10juni1959eenbloedproefverricht,

zich door die verrichting niet schuldig kan maken aan het openbaren van geheimen die hem

406 C. VANDENWYNGAERT en S. VANDROMME, Strafrecht, strafprocesrecht en internationaal strafrecht: inhoofdlijnen.,Antwerpen,Maklu,2006,224‐229.407M. SPEECKAERT en S. VERHULST, “Medische gegevens en privacy”, in VERMEULEN, G. (red.),Privacy enstrafrecht,Antwerpen,Maklu,2007,173.408http://195.234.184.64/web‐Ned/nl/a064/a064011n.htm,[5maart2009].

103

toevertrouwdwerden in de uitoefening van zijn beroep. (…) Daarentegen zou het beroepsgeheim,

voor de behandelend geneesheer, in het gedrang kunnen komen door de beoordeling,

overeenkomstigartikel1vanhetKBvan10juni1959409,vandecontra‐indicatiestegendebloedproef

ofvanderedenenwelkedegeneopwiedebloedproefmoetwordenverrichtaanvoertomzicheraan

teonttrekken”.

§6.Andereuitzonderingen

6.1 Vorderingtotbetalenvandehonorariavandeberoepsbeoefenaar

301. Wanneer de cliënt/patiënt niet over gaat tot betaling kan de beroepsbeoefenaar een

vorderinginstellenjegenszijnpatiënt/cliënt.Ditenigszinslogischgegevenisindepraktijknietsteeds

even makkelijk toepasbaar. Er zal immers moet bewezen worden hoeveel de werkelijke kost

bedraagtenwelkedienstenhijhiervoorheeftmoetenleveren.Hierspeeltdanhetberoepsgeheim.

De beroepsbeoefenaar zal, indien de tekst van artikel 458 Sw. correct wordt toegepast, moeten

kiezentussenenerzijdshetdoorbrekenvanzijngeheimhoudingsplichtenbetalingeisenmetkansop

tuchtrechtelijkeenstrafrechtelijkesanctiesofanderzijdshetstilzwijgenmetalsgevolggeenbetaling

te bekomen. Een lange traditie in de rechtspraak heeft echter bevestigd dat in een dergelijke

situatiesdegeheimhoudingsplichtigenietmeergebondenisdoorartikel458Sw.410

6.2 Verdediginginrechte

302. De houder van een beroepsgeheim tegen wie een burgerlijke of een strafrechtelijke

procedure loopt in verband met zijn ambtelijk of professioneel handelen, mag bepaalde

vertrouwelijke inlichtingen vande cliënt/patiënt bekendmaken indiendit noodzakelijk is voor zijn

verweer. Iedereen heeft immers recht op verdediging wat een fundamenteel rechtsbeginsel is.411

Uiteraarddientdegeheimhoudereroptelettendathijnietmeervertrouwelijkeinformatiebekend

maakt dan nodig is voor zijn verdediging en het oordeel van de rechter daarover.Men voert het

procesook inderechtbankennietbuiten indepers.Erdientduszorgvuldigomgegaanteworden

409Artikel1KB10juni1959:“Opstraffevandesanctiesbepaaldinartikel10vandewetvan1juni1849overdeherzieningdertarievenvangerechtskosteninstrafzaken,magdegeneesheerdiekrachtensartikel44bisvanhetWetboekvanstrafvorderingofkrachtensartikel4bisvandewetvan1augustus1899,wordtopgevorderdomeenbloedproefteverrichten,zichdaarvanslechtsonthoudenwanneerzijnbevindingeneenformelecontra‐indicatietegendezemaatregelopleverenofwanneerhijderedenenwelkedegeneopwiedebloedproefmoetwordenverricht,aanvoertomzicheraanteonttrekken,alsgegronderkent”.410 BROECKX, P., DUMAREY, M. en FOCK, R., “Schuldig verzuim en beroepsgeheim in de context vanstrafrechtelijke bescherming vanminderjarigen”, in VERMEULEN, G. (red.), Strafrechtelijke bescherming vanminderjarigen,Antwerpen,Maklu,2001,460.411L.Arnou,Strafrechtenstrafprocesrecht2005‐2006(GandaiusPUCDelva).,Mechelen,Kluwer,2006,269.

104

met de bekendmaking van deze gegevens. Het is niet van belang of de patiënt/cliënt de

geheimhouderheeftontslaanvanzijngeheimhoudingsplicht.

303. Zowerdgeoordeelddateenartstegenwieeenvorderingopgrondvanart.1382B.W.werd

ingesteld, het beroepsgeheim niet schendt wanneer hij bij zijn verdediging aan het college van

deskundigengegevensoverdegezondheidstoestandvanzijnpatiëntverstrekt.412Omgekeerdwerd

reedsaangenomendatartikel458Sw.nietwerdgeschondendoorderechterwanneerhijbeslistdat

eenartsdiewegenseenmisdrijfindeuitoefeningvanzijnberoep(m.n.eenvruchtafdrijving),wordt

vervolgd geen onbeperkt beroepsgeheim kan doen gelden om zichzelf aan de vervolgingen te

onttrekken.413 In dezelfde zin oordeelde de Gentse correctionele rechtbank: “Het medisch

beroepsgeheimkannietwordeningeroependooreengeneesheerdiezelfverdachtisvaneenmisdrijf,

ominbeslagnameteverhinderenvanstukken,dieopditstrafbaarfeitbetrekkinghebben”.414

6.3 Aangiftevanstrafbarefeitenindiendecliënt/patiëntslachtofferis

304. Het groteopzet vande rechtsfiguur vanhet beroepsgeheim is nog steedsdebescherming

(vanhetvertrouwen)vandecliënt/patiënt.Indiendecliënt/patiëntslachtofferisvaneenmisdrijf,

mag dit worden aangegeven, maar wel uitsluitend bij de gerechtelijke autoriteiten. Indien zowel

slachtofferalsdadercliëntzijn(ditkomtvaakvoorbij intrafamiliaalgeweldofmisbruik)geldtdeze

rechtvaardiging voor het doorbreken van het beroepsgeheim niet.415 Ook de figuur van de

noodtoestandwordtindergelijkegevallennietaanvaard.

305. Deze regel werd nog eens expliciet gesteld in 2004 door de correctionele rechtbank416. In

navolgingvanhetHofvanCassatie417dat het verbod op schending van het beroepsgeheim geldt

voordeartsdiefeitenzoubekendmakendieaanleidingkunnengeventoteenstrafvervolgingtegen

dienspatiënt,maarnietvoorfeitenwaarvandepatiënthetslachtofferis.Ditallesbetekentnietdat

de feiten waarvan de patiënt het slachtoffer is geworden niet onder het beroepsgeheim zouden

vallen,maarweldathetverbod totbekendmakingervanaandegerechtelijkeoverheid,dat inhet

beroepsgeheimbeslotenligt,zichniettotdezefeitenuitstrekt.Eenartsmag,metanderewoorden,

wat het slachtoffer overkwam niet aan om het even wie meedelen, enkel aan de gerechtelijke

overheid. In casuhadde arts depolitie opdehoogte gebracht vande feitenwaarvan zijnpatiënt

412Brussel18oktober1989,DeVerz.1990,177,nootBRASSEUR.413Cass.5februari1985,Arr.Cass.1985,760.414Gent14november1988,T.G.R.1988,168,noot;,Vl.T.Gez.1988‐89,245,nootVANLIL,M.415 A. Verbruggen, De ziel van de stiel. Maatschappelijk assistenten en hun beroep: bouwstenen voor eengedeeldverhaal.,Gent,AcademiaPress,2007,54.416L.Stevens,“Artsslachtofferpartnergeweldmaggerechtinformeren.”Juristenkrant2004,nr.89,9.417Cass.9februari1988,Arr.Cass.,1987‐88,346.

105

slachtofferwas.Dedaderbetwistenietdefeitenmaarsteldedathetbewijsmateriaalontwettigwas

bekomen.Derechtbankachttehetbewijsmateriaalwelregelmatigverkregen.

306. Hetdientuiteraardvermeldtewordendatdezeregelslechtsinabsolutenoodzaakdientte

worden gebruikt. Het zal in vele gevallen de vertrouwensrelatie tussen de arts en de patiënt

schendenenkanverregaandegevolgenhebbenvoordegehelemedischewereld.Hetisaanteraden

depatiëntzelfaantesporendefeitenaantegeven,eventueelonderbegeleidingvandearts.

6.4 Aangiftevaneenmisdrijfdoordegeneesheer

307. Onverminderd artikel 30 Sv. waardoor de algemene aangifteplicht speelt, verbiedt het

beroepsgeheimdateengeneesheerzijnpatiëntaangeeft,indienhemtijdensdeuitoefeningvanzijn

beroepstrafbarefeitenterorekwamen.Menzalmetdezeaangiftegeenrekeningmogenhouden.418

Stelnudateenartstehorenkrijgtdateenmoederhaarkindheeftvermoord,danzalhijhiergeen

aangiftevanmogendoen.Maarbelangrijktevermeldenisweldatindiendeartsweetheeftdathet

levenof de fysieke integriteit van anderennog steeds in gevaar is, dan zal hij zich op een andere

grond kunnen beroepen zoals o.a. de noodtoestand of art. 458 Sw. Dus indien bij het vorige

voorbeeld demoeder nog andere kinderen heeft die in gevaar lopen, zou de arts in principe zijn

geheimhoudingsplichtwelkunnendoorbreken.

308. Het is echter duidelijk dat, wil men het beroepsgeheim niet volledig uithollen, dit begrip

noodtoestand in deze context met de nodige omzichtigheid dient toegepast te worden. Een

noodtoestand kan dan ook enkel aanvaard worden in zeer uitzonderlijke omstandigheden, voor

zoverernstigemisdrijvenenbijduidelijkeacutegevaarsituaties.419

Afdeling5:Art.458bisSw.

309. De wet van 28 november 2002 betreffende de strafrechtelijke bescherming van

minderjarigenvoerdeeenwettelijkspreekrechtinvoordedragervanhetberoepsgeheimuitartikel

458Sw.Tochwarenervoordeinvoeringvandezewetenkelealternatievenvoorhetdoorbrekenvan

het beroepgeheimmet betrekking totminderjarigen en alzo een bescherming van hun integriteit

teweegbrachten.Zosteltartikel19vanhetInternationaalVerdragvoordeRechtenvanhetKinddat

deverdragsstatenpassendewettelijkeenbestuurlijkemaatregelendienentetreffenomhetkindte

418 M. SPEECKAERT en S. VERHULST, “Medische gegevens en privacy”, in G. VERMEULEN (red.), Privacy enstrafrecht,Antwerpen,Maklu,2007,163.419D.FRERIKS,“Deaangiftevanmisdrijvenenhetmedischeberoepsgeheim.”,T.Gez.1996‐1997,28.

106

beschermentegenallevormenvanlichamelijkofgeestelijkgeweld,letselofmisbruik,verwaarlozing

ofnalatigebehandeling,mishandelingofexploitatie,metinbegripvanseksueelmisbruik,zolanghet

kindonderdehoede isvandeouder(s),wettigevoogd(en)of iemandandersdiedezorgvoorhet

kind heeft.420 Reeds eerder werden parlementaire initiatieven opgericht met oog op een betere

beschermingvandeminderjarigemaardezewerdennooitechtconcreettenuitvoergebracht.Toch

hebben deze initiatieven de medische wereld wakker geschud en leidde dit tot de bepaling van

artikel61421vandeCodeGeneeskundigePlichtenleerdie leiddetoteenaangifteplicht inplaatsvan

eenaangifterechtvooreenbehandelendarts.Dezeaangifteplichtzaldeartsechterniettoelatenom

straffeloos zijn zwijgplicht uit artikel 458 Sw. zomaar naast zich neer te leggen aangezien de

uitzonderingvermeldinditartikelgeenwettelijkeverplichtingtotsprekenbetreft.Totnaderorder

heeft de Code Geneeskundige Plichtenleer geen wettelijk karakter en kan deze dus geen

strafrechtelijke immuniteit opleveren. VAN DER STRAETE en PUT422 stellen zich de vraag of het

überhauptwelmogelijk isofeenberoepsordehaar ledeneenDeontologischeplichtmagopleggen

dienietstrooktmetdewet(incasudestrafwet).

310. Tochblevendedragersvanhetberoepsgeheimzichvoorhet inwerkingtredenvandewet

beroepenopdefiguurvandenoodtoestand423indienzezichgeconfronteerdwistenmetmisdrijven

ten aanzien van minderjarigen. Zoals hierboven reeds werd besproken is de toepassing van de

noodtoestandeerdereenuitzonderlijkesituatiedieaanstriktevoorwaarden isonderworpen.Deze

voorwaardenkondennietsteedsvervuldworden,metdebijkomendeproblementotgevolg.Hierbij

kan worden gedacht aan situaties die sluimerend zijn ‐ in die zin dat er geen dreigend en acuut

gevaaris–maarwaarvandedragervanhetberoepsgeheimoordeeltdater,doorhetfeitdatzeal

geruimetijdaanslepen,moetwordeningegrepen.424

311. Uiteindelijknaveelgetouwtrekkwamdetekstvanartikel458bisSw.425totstand:“Eenieder,

420Lid2vanditartikelstelt“Dezemaatregelenterbeschermingdienen, indienvantoepassing,doeltreffendeproceduresteomvattenvoordeinvoeringvansocialeprogramma’somtevoorzienindenodigeondersteuningvanhetkindenvandegenendiedezorgvoorhetkindhebben,alsmedeproceduresvooranderevormenvanvoorkoming van gevallen van kindermishandeling zoals hierboven beschreven, en voor opsporing, melding,verwijzing, onderzoek, behandeling en follow‐up van zodanige gevallen en, indien van toepassing, voorinschakelingvanrechterlijkeinstanties.”421Art.61§1lid2:“Indieneengeneesheervaststeltdateenkindinernstiggevaarverkeertdienthijonmiddellijkhetnodigetedoenomhetkindtebeschermen.Indienhetgevaardreigendisenergeenanderemiddelenzijnomhetkindtebeschermen,kandegeneesheerdeProcureurdesKoningsinkennisstellenvanzijnbevindingen.”422 I. VAN DER STRAETE en J. PUT, “Het spanningsveld tussen beroepsgeheim en kindermishandeling:wetgevendeinitiatieveninBelgiëenNederland.”,T.Gez.2001‐02,70.423Supranr.291‐295blz100‐101.424V.DE SOUTER, “Hetberoepsgeheimende invoering vaneen spreekrechtdoordewet van28november2000betreffendedestrafrechtelijkebeschermingvanminderjarigen.Eennadereanalysevanhetartikel458bisvanhetStrafwetboek.”,T.J.K.2001,189.425Ingevoegdbijart.33Wetvan28november200,B.S.17maart2001.

107

dieuithoofdevanzijnstaatofberoephouderisvangeheimenendiehierdoorkennisheeftvaneen

misdrijfzoalsomschrevenindeartikelen372tot377,392tot394,369tot405ter,409,423,425en

426,gepleegdopeenminderjarigekan,onverminderddeverplichtingenhemopgelegddoorartikel

422bis, hetmisdrijf ter kennis brengen van de procureur des Konings, op voorwaarde dat hij het

slachtofferheeftonderzochtofdoorhetslachtofferinvertrouwenwerdgenomen,ereenernstigen

dreigend gevaar bestaat voor de psychische of fysische integriteit van de betrokkene en hij deze

integriteitzelfofmetbehulpvananderennietkanbeschermen.”

312. Doorditartikelwerder,aldusderegering,meerrechtszekerheidgeschapenvoordedrager

vanhetberoepsgeheimdie indehuidigetoestandgeconfronteerdwordtmeteenaantal juridische

dilemma’s (belangenconflict dader/slachtoffer, een onzeker beroep op de rechtsfiguur van de

noodtoestand), die in een veralgemeende toepassinghetprincipe vanhetberoepsgeheimvolledig

dreigt uit te hollen. De nadruk dient te worden gelegd op het feit dat het hier een spreekrecht

betreftenzekergeenspreekplicht.Deinvoeringvaneenspreekrechtheefttotgevolgdatdedrager

vanhetberoepsgeheimalle ruimteenverantwoordelijkheidbehoudtom,hetzij zelf,hetzijmetde

hulpvananderen,ervoortezorgendat,metinachtnemingvanartikel422bisvanhetStrafwetboek,

hulpwordtgebodenaaneenminderjarige,slachtoffervandeinhetartikelvermeldemisdrijven,of

aan een, door een fysiek of geestelijk gebrek of onvolwaardigheid, bijzonder kwetsbaar persoon,

slachtoffer van de in het artikel vermelde misdrijven. Het artikel blijft de drager van het

beroepsgeheimaanzettentothetnemenvanzijneigenverantwoordelijkheid.Deregeringisevenwel

vanoordeeldatwanneerdedragervanhetberoepsgeheimineerengewetenvaststeltdathijzelfof

anderenopwiehijeenberoepzoukunnendoen,debetrokkeneonvoldoendetegenverderonheil

zou kunnen beschermen, hem de mogelijkheid moet worden geboden aangifte te doen aan de

gerechtelijkeoverheden.426

§1.Constitutieveelementen

1.1. Personeeltoepassingsgebied

313. Artikel458bisSw.richtzichtotdepersonendieuithoofdevanhunstaatofberoepkennis

dragenvangeheimenhunzijntoevertrouwd.

426Wetsontwerpbetreffendedestrafrechtelijkebeschermingvanminderjarigen,Parl.St.Senaat1999‐2000,280/2,2.

108

1.2. Beschermdepersonen

314. Artikel 458bis voert een spreekrecht in dat alleen van toepassing is voor minderjarigen.

Oorspronkelijk was het de bedoeling om alleen alsmaatstaf kinderen tot 14 jaar te nemenmaar

onderinvloedvanartikel19IVRKwerddezedenkpisteverlaten.

1.3. Materieeltoepassingsgebied

1.3.1. Beperkingopbasisvandestrafrechtelijkekwalificatievandefeiten.

315. Indien de geheimhoudingsplicht kan worden teniet gedaan zal de minderjarige het

slachtoffermoetenzijnvaneenvandeinartikel458bisSw.opgesomdemisdrijven.Hetgaathierom:

aanrandingvandeeerbaarheid(art.372‐377Sw.),doodslag(art.392‐394Sw.),opzettelijkdodenen

opzettelijktoebrengenvanlichamelijkeletsels(art.396‐405terSw.),genitaleverminkingbijpersonen

van het vrouwelijk geslacht (art. 409 Sw.), het verlaten of in behoeftige toestand achterlaten van

kinderen of onbekwamen (art. 423 Sw.) en het onthouden van voedsel of verzorging aan

minderjarigenenaanonbekwamen(art.425‐426Sw.).

1.3.2. Slachtofferdienttezijnonderzochtofdoorslachtofferinvertrouwengenomenzijn

316. Artikel 458bis Sw.eistniet vandedrager vanhetberoepsgeheimdathij getuige is vande

strafbare feiten die ten aanzien van de minderjarige worden gepleegd. Het volstaat dat de

geheimhouderopdehoogtewordtgesteldvandefeitendoorhetslachtoffer,doordedaderofdoor

eenderde.Inallegevallenmethijnagaanofdefeitenechtplaatshebbengevondenenhoeernstig

zezijn.Debeoordelingkanachterafdoorderechterwordengetoetst.427

317. Ongeacht de manier waarop de hulpverlener op de hoogte werd gesteld van de

strafinbreuken ten aanzien van deminderjarige kan hij alleen het beroepsgeheim naast zich neer

leggenindienhijhetslachtofferzelfheeftonderzochtofindienhijdoorhetslachtofferinvertrouwen

werdgenomen.

1.3.3. Defeitenmoeteneendreigendenernstiggevaarbetekenenvoordefysischeenpsychischeintegriteitvandeminderjarige

318. Hetdreigendkarakterheeftbetrekkingopeenactuelenoodomindesituatie integrijpen.

427 I. VAN DER STRAETE en J. PUT, “Het spanningsveld tussen beroepsgeheim en kindermishandeling:wetgevendeinitiatieveninBelgiëenNederland.”,T.Gez.2001‐02,74.

109

Heternstigkarakterheeftbetrekkingopdeomvangenhetingrijpendkaraktervandefeiten.428Een

vermoedendatdeminderjarige ietsergs ‘kanoverkomen’volstaatdusnietomhetberoepsgeheim

tedoorbreken.Dehulpverlenermoetopbasis vanprecieze informatie kunnen voorspellendat de

minderjarigevrijwelzekerhetslachtofferzalzijnvanéénvandemisdrijvenopgesomdinartikel458

Sw.Hetspreekrechtisopgevatalsmiddelomdeminderjarigeuiteengevaarsituatietehalenofom

deminderjarigetehelpenmethetverwerkenvantrauma’s.wanneerergeengevaarmeerbestaat

voor nieuwe verwondingen of trauma’s mag de hulpverlener zich niet op het spreekrecht

beroepen.429

1.3.4. Subsidiariteit

319. Degeheimhoudermagnietinstaatzijnomzelfofmethulpvananderendeintegriteitvande

minderjarigetevrijwaren,aldusdetekstvanartikel458bisSw.Hetspreekrechtdientdusalleente

wordentoegepast indienergeenanderewijzekanwordenaangewendomhetgevaar tenaanzien

van de minderjarige af te wenden. In deze context wordt dus door de wetgever een enorme

verantwoordelijkheidgegevenaandeberoepsbeoefenaar.Hijzalzelfdeafwegingmoetenmakenof

hijinstaatisomhetgevaaraftewendenofdathijzalmoetensprekenindienzijnhulpontoereikend

is.Dezelaatstevoorwaardekanookinverbandwordengebrachtmetartikel422bisSw.430,namelijk

dewettelijkeverplichtinghulptebiedenaaneenpersooninnood.Belangrijkomtevermeldenisdat

indiendegeheimhouderdehulp inroept vananderepersonen,dezeookdoorhetberoepsgeheim

dienentezijngehoudenoferzaleenschendingoptredenvanartikel458Sw.Indiendeanderenwel

doorhetberoepsgeheimzijngehoudenkaneenberoepgedaanwordenopdeleervanhetgedeeld

beroepsgeheim.

320. Het ter kennis brengen van het misdrijf bij de Procureur des Konings is dus slechts een

ultimum remedium. Slechts in geval de hulpverlening faalt, bestaat de mogelijkheid om de

gerechtelijkeautoriteitenteverwittigen.Zowordtvermedendatdedragersvanhetberoepsgeheim

artikel458bisSw.gebruikenomelkeverantwoordelijkheidvan zichaf te schuivenenminofmeer

automatischaangiftetedoenvanmisdrijvenwaarvanzekenniskrijgenuithoofdevanhunberoepof

staat. De naleving van het subsidiariteitsbeginsel moet post factum beoordeeld worden door de

rechter. Of de hulpverlener alles in het werk heeft gesteld om zelf ofmet hulp van anderen een

oplossing te vinden voor de minderjarige, zou onder meer moeten blijken uit het dossier dat de

428 V.DE SOUTER, “Hetberoepsgeheimende invoering vaneen spreekrechtdoordewet van28november2000betreffendedestrafrechtelijkebeschermingvanminderjarigen.Eennadereanalysevanhetartikel458bisvanhetStrafwetboek.”,T.J.K.2001,192.429B.DESMET,Jeugdbeschermingsrechtinkortbestek.,Antwerpen,Intersentia,2005,139.430Supranr.280‐284blz96‐98.

110

hulpverlenerbijhoudt.431

§2.Slotbeschouwing

321. Deinvoeringvaneenspreekrechtdoorartikel458bisSw.betekentnietdatdehulpverlener

zichnietmeerkanberoepenopdebovengenoemdeuitzonderingendiedoorheendejarenwerden

geformuleerdop artikel 458 Sw.Vooral de figuur vandenoodtoestand zal steeds kunnenworden

gehanteerd tot doorbreken van de geheimhoudingsplicht. Ook te vermelden valt dat binnen de

hulpverlening met een zekere argwaan werd gekeken tegen dit arrest uit vrees voor een

drempelverhogingvoordecliënt.Hetisdenkbaardatsommigendestapnaardehulpverleningniet

meerzullenvindennudehulpverlenersverplichtzijntotaangifte.VANDERSTRAETE432merktterecht

opdatvoordeinvoeringvanartikel458bisSw.dehulpverlenersreedseerderovereenspreekrecht

beschikten aan de hand van de noodtoestand en dat het nieuwe artikel slechts een bekrachtiging

betekent van de rechtspraak. Maar volgens haar is het nu eenmaal een feit dat de wet beter is

gekend dan de rechtspraak (of dat toch zou moeten zijn). Volgens haar kan men een dergelijk

drempelhogendeffectenkeltrachtentebeperkendoorduidelijkheidtescheppenenzoweldecliënt

alsdehulpverlenerteinformerenoverdebetekenisendeconsequentiesvanartikel458bisSw.

Afdeling6:Gedeeld–gezamenlijkberoepsgeheim

322. Doorheen de jaren heeft de organisatie van de psychosociale en medische hulpverlening

ingrijpende structurele veranderen doorgemaakt. Deze ingrijpende wijzigingen hebben de laatste

jarenveeljuridischevragenopgeroepenbijwelzijns‐engezondheidswerkers.Multidisciplinariteiten

specialisatiezijndebelangrijksteveranderingenwaardoorhulpverlenersgenoodzaaktzijnsamente

werkenmet collega’s vanenmeteenanderediscipline.Eenoverdrachtvangegevens tussendeze

personenisdanooknoodzakelijk.Tochkangesteldwordendatartikel458Sw.nietisaangepastaan

dezeevoluerendecontext.Hetartikelgeeft immersgeenenkeleaanduidingmetbetrekking totde

wijzewaarophet beroepsgeheimdient teworden gehanteerd in samenwerkingsverbanden tussen

hulpverleners(enzorgverleners).Toendestijdsartikel458Sw.ontstond,waserimmersgeensprake

van samenwerkingsverbanden tussen verschillende gezondheidswerkers, laat staan dat er sprake

was van een goed uitgebouwde hulpverlening. De relatie arts‐patiënt stond centraal en het

beroepsgeheimwerddanookhierrondopgebouwd.Hieronderwordteenkortebesprekinggegeven

431VerslagnamensdeCommissievoordeJustitie,Parl.St.Senaat1999‐2000,nr.280/5,27en110.EnI.VANDER STRAETE en J. PUT, “Het spanningsveld tussen beroepsgeheim en kindermishandeling: wetgevendeinitiatieveninBelgiëenNederland.”,T.Gez.2001‐02,74‐75.432 I. VAN DER STRAETE en J. PUT, “Het spanningsveld tussen beroepsgeheim en kindermishandeling:wetgevendeinitiatieveninBelgiëenNederland.”,T.Gez.2001‐02,78.

111

vanhoeditmomenteelindepraktijkwordtopgelost.

§1.Gedeeldberoepsgeheim

323. Het begrip gedeeld beroepsgeheim omvat die gevallen waar in het meedelen van de

toevertrouwdegeheimen,geenschendinguitmaaktvandepersoonlijkeverplichtingtezwijgen.433Er

isgeenschendingvanhetberoepsgeheimwanneerdegeheimhouderwettelijkmagaannemendat

depersoonaanwiehijhetgeheimtoevertrouwt,zoalshij,doorhetberoepsgeheimgehoudenis.434

1.1. Voorwaardenvoorgedeeldberoepsgeheim

1.1.1. Doorhetberoepsgeheimgebondenhulpverleners

324. Vandaagismenheterunaniemovereensdatdehulpverlenerdiegebondenisdoorartikel

458Sw.uitsluitenddehemtoevertrouwdeinformatiekandelenmetandere,opdezelfdewijzedoor

het beroepsgeheim gehoudenhulpverleners.Met anderewoorden: er dienendezelfde sancties te

staanopdegeheimhoudingsplicht.435

325. Overhetberoepsgeheimvanhulpverlenersdieactiefzijnindewelzijnszorgbestaatweinigof

geenrechtspraak.ZoiserweleenuitspraakvanhetHofvanBeroepteAntwerpendatoordeeldedat

een gezinsbegeleidster, werkzaam bij een dienst pleegzorg niet onderworpenwas aan artikel 458

Sw.436 In de begeleidende noot werd gesteld dat de vrouw wel onder de regel van het

beroepsgeheim valt indien zemaatschappelijkwerker zou zijn geweest. VANDER STRAETE437 zegt

mijns inzienshier terechtdatniethetdiplomamaarwelhetcriteriumvannoodzakelijkeconfident

bepalendisomonderdetoepassingvanartikel458Sw.tevallen.

326. Wel werd reed in een aantal sectorspecifieke reglementeringen438 een uitdrukkelijke

bepalingomtrenthetberoepsgeheimopgenomen.Hetgaatdaarbijombepalingendiealleactoren

433 A. VERBRUGGEN,De ziel van de stiel.Maatschappelijk assistenten en hun beroep: bouwstenen voor eengedeeldverhaal.,Gent,AcademiaPress,2007,41.434K.I.Gent,5december1974,J.T.,1975,262.435P.LAMBERT,“Lesecretprofessionel.”,Brussel,Nemesis,1985,122.436Antwerpen14oktober1997,R.W.1998‐99,194metnootA.VANDEPLAS.437 I. VANDER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld en het gezamenlijk beroepsgeheim. Halve smart of dubbelleed?”,R.W.2004‐05,46.438 O.a. artikel 77 Jeugdbeschermingswet: “Elke persoon die, in welke hoedanigheid ook, zijn medewerkingverleentaandetoepassingvandezewet,staatdaardoorinvoordegeheimhoudingvandefeitendiehemindeuitoefening van zijn opdracht worden toevertrouwd en die hiermede verband houden.Artikel 458 vanhet Strafwetboek is op hen van toepassing.“ en artikel 43Decreet Bijzondere Jeugdbijstand:“Elke persoon die, in welke hoedanigheid ook, zijn medewerking verleent aan de toepassing van dezegecoördineerdedecretenstaatdaartoeinvoordegeheimhoudingvandefeitendiehemindeuitoefeningvanzijnopdrachtwordentoevertrouwdendiehiermedeverbandhouden.”

112

uit de desbetreffende sectoren aan een geheimhoudingsplicht onderwerpen. Een dergelijke

formulering leidt tot een zeer uitgebreid personeel toepassingsgebied. Ook personen die niet

rechtstreeks betrokken zijn bij de individuele hulpverlening, maar toch kennis krijgen van

vertrouwelijkegegevensovercliëntenwordenopdiemanieraangeheimhoudingonderworpen.439

327. De hulpverlener die bepaalde vertrouwelijke inlichtingen over de cliënt wil delen met

anderen,kanzichnietbeperkentothetachterhalenofdegeadresseerdenenaanzienvandiecliënt

gehoudenzijndoorhetberoepsgeheim.Hetisraadzaamnategaanofalleledenvanhetteamofde

actorenbinnenhethulpverleningsprocesdiedeinformatiezullenontvangen,zichervanbewustzijn

datzedoorhetberoepsgeheimzijngehouden.440

328. Eennietonbelangrijketoepassingindepraktijksteltzichvoormetbetrekkingtotpersonen

met een mandaat. Men spreekt van een opdracht onder mandaat als een hulpverlener (arts,

psycholoog, maatschappelijk werker,…) een mandaat krijgt van de overheid. Men kan immers

aangesteld worden als deskundige met een welbepaalde opdracht, om een maatschappelijke

enquête uit te voeren, om een advies te formuleren in het kader van de voorwaardelijke

invrijheidstelling of om een begeleiding op zich te nemen (bvb een begeleiding van een op proef

vrijgesteldegeïnterneerde).Belangrijkisdusdejuridischebandmetdeoverheid.Hetberoepsgeheim

blijft in dit verband gelden maar niet ten aanzien van de overheid, uiteraard binnen de strikte

grenzenvandeopdracht.Vandaardatdegenedieondermandaatwerktvanbijhetbeginvanzijn

werkzaamhedenzeerduidelijkaandecliëntmoetmededelenwatzijnopdrachtisenwatdaarvande

gevolgenzijnopvlakvaninformatie‐uitwisseling.441Hijdientdusduidelijktestellendathijbelastis

meteenrapporteringsopdrachtenzichnietkanprofilerenalsvertrouwensfiguur.

329. 442Binnendemedischesectorzalergeensprakekunnenzijnvaneengedeeldberoepsgeheim

tusseneenadviserendgeneesheerendebehandelendegeneesheer.Deraadgevendeartsneemtniet

deel aan de zorgverlening en het doel van hun optreden verschilt duswezenlijk. Toch zijn hierop

uitzonderingen: artikel 95, 4e lid443 van de wet op de landverzekeringsovereenkomsten stelt de

verplichtingeenverklaringomtrentdedoodsoorzaakvandeverzekerdeafteleverenenbovendien

439 I. VANDER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld en het gezamenlijk beroepsgeheim.Halve smart of dubbelleed?”,R.W.2004‐05,46.440 I. VANDER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld en het gezamenlijk beroepsgeheim.Halve smart of dubbelleed?”,R.W.2004‐05,46.441 J. CASSELMAN, Hulpverlening onder druk. Gerechtscliënten in de geestelijke gezondheidszorg., Diegem,Kluwer,2002,86.442 I. VANDER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld en het gezamenlijk beroepsgeheim. Halve smart of dubbelleed?”,R.W.2004‐05,50.443“Mitsdeverzekeraaraantoontdevoorafgaandetoestemmingvandeverzekerdetebezitten,geeftdeartsvandeverzekerdeaandeadviserendeartsvandeverzekeraareenverklaringafoverdedoodsoorzaak.”

113

wordt de relatie tussen de adviserende geneesheren bij de ziekenfondsen (controle

arbeidsgeschiktheid)endegeneesheren‐inspecteursvanhetRIZIVgeregeldinhetK.B.nummer35444

betreffendehetstatuutvandeadviserendegeneesheer.

330. Nietalleen indemedischesectormaarook indewelzijnssectorkentmendefiguurvande

hulpverlenermetmandaat.Eenbelangrijketoepassingisdeoverdrachtvanvertrouwelijkegegevens

verzamelt in een buitengerechtelijke context, aan hulpverlener die optreden in een justitieel

hulpverlenend kader en belast zijn met rapporteringsopdracht aan een justitiële instantie.445 Zo

zullenjustitieassistentenenconsulentenvandesocialedienstvandejeugdrechtbankonderandere

eenrapportageplichthebbenopbasisvanhungerechtelijkmandaat. Omdezelfderedenalsreeds

werd gezegd bij de medische sector zullen hulpverleners die met cliënten werken buiten een

gerechtelijkecontextdusniethungeheimhoudingsplichtmogendoorbrekenonderhetmomvaneen

gedeeldberoepsgeheim. Zehebbennamelijkookgeen zelfdeberoepsgeheimenhetdoel vanhun

optredenisverschillend.

1.1.2. Finaliteitscriterium:betrokkenheidbijdehulpverlening

331. Zoals inhetvorigereedswerdgezegdisereenvereistevandezelfdedoelstellingnodigom

vaneengedeeldberoepsgeheimtekunnenspreken.Uiteraarddienthetookoverdezelfdecliëntte

gaan. VAN DER STRAETE446 stelt dat onder het criterium van ‘betrokkenheid bij de hulpverlening’

dient te worden verstaan dat de hulp‐en zorgverleners die met elkaar het beroepsgeheim delen,

alleen meewerken aan of ondersteuning bieden bij de uitvoering of de voortzetting van een en

dezelfdebehandelingofbegeleiding.Ditisnietaltijdevenevidentuittemaken.Volgenshaarkande

diagnose of de indicatiestelling hierbij een leidraad zijn: als algemeen principe kan worden

aangenomen dat alle handelingen ter uitvoering van eenzelfde diagnose of indicatiestelling deel

uitmakenvandezelfdebehandelingofbegeleiding.

1.1.3. Noodzakelijkheidscriterium

332. Bijdeoverdrachtvanconfidentiëleinformatieishetessentieelomnategaanofdepersoon

aanwiedezeinformatieovergedragenwordt,dezewelnodigheeftvoordevervullingvanzijnofhaar

opdracht en of deze overdracht wel te verenigen is met het doel waarvoor de informatie

oorspronkelijk ingezameld werd. Indien dat doel de diagnose en therapie van de patiënt was,

444 Artikel 21 verbiedt de adviserende geneesheer om aan de administratieve overheid overwegingen vangeneeskundigeaardmeetedelen,diededoorhemgenomenbeslissingenmotiveren.445 I. VANDER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld en het gezamenlijk beroepsgeheim. Halve smart of dubbelleed?”,R.W.2004‐05,50.446I.VANDERSTRAETEenJ.PUT,“Hetgedeeldenhetgezamenlijkberoepsgeheim.Halvesmartofdubbelleed?”,R.W.2004‐05,51.

114

behoort dus telkens nagegaan teworden of het voor de patiëntenzorg nodig is dat de informatie

overgedragenwordt.Debehandelingofbegeleiding iserooknietaltijdmeegedienddatbepaalde

gegevenszomaarwordenovergedragen.447BALTHAZAR448spreekt inditverbandovereen“needto

know”‐criterium.Eenloutere“wishtoknow”volstaatvolgenshemniet.

333. Het zal in de praktijk dus hoofdzakelijk een autonome beslissing van de zorgverlener

betreffen wiens interpretatie van dit criterium determinerend zal zijn voor de wijze waarop de

implementatie van dit principe zal plaatsvinden. Het is immers niet objectiveerbaar en vooraf

vastlegbaarwelkeelementennoodzakelijkzijnomdoortegevenaananderezorgverleners.

1.1.4. Belangvandecliënt

334. Zoals reedseerdergezegdzalhetcommunicerenvan informatienoodzakelijk zijn indiener

gewerkt wordtmet eenmultidisciplinaire benadering van de hulp‐ of zorgvraag. Hierbij staat het

belangvandecliëntcentraal.Deoverdrachtvantoevertrouwdeinformatietussengeheimplichtigen

wordt getolereerd omdat dit noodzakelijk is voor de continuïteit en de kwaliteit van de hulp‐of

zorgverleningaandecliënt.Dergelijke ‘bekendmakingen’hebbengeenmaatschappelijkdoel,maar

vinden plaats met het oog op de individuele hulp‐ of zorgverstrekking. Ze raken dus enkel het

individueelbelangvandecliënt.449

1.1.5. Betrokkenheidvandecliënt?

335. Hetisaangewezenomdepatiënt/cliëntopdehoogtetebrengenvanhetfeitdatbepaalde

gegevens zullen worden meegedeeld aan andere hulp‐ en zorgverleners. Hij moet hierover in

discussie kunnen treden met de zorgverstrekker en weten wat de bedoeling is van de

gegevensoverdracht. Toch is het in de praktijk niet altijd werkbaar om steeds de toestemming te

vragenenhierover indiscussie te treden.Bovendien ishet strikt juridischnietvereistvoorde leer

van het gedeeld beroepsgeheim dat er toestemming werd verleend. In België werd dan ook de

stilzwijgendeinstemmingaanvaard.450

336. VANDER STRAETE451 zegt het omgekeerd: niet de instemming van de cliëntwordt vereist

maar wel de afwezigheid van enig verzet. Uit het gebrek aan verzet tegen de aangekondigde

overdrachtvanvertrouwelijkeinformatiekandeimplicieteinstemmingwordenafgeleid.447P.,JAMOULLEenC.,MEERSMEMAN,“Lestravauxenatelier.”,J.D.J.1999,nr.189,28.448T.BALTHAZAR,“Hetgedeeldberoepsgeheimisgeenuitgesmeerdberoepsgeheim”,T.Gez.2004‐05,146.449I.VANDERSTRAETEenJ.PUT,“Hetgedeeldenhetgezamenlijkberoepsgeheim.Halvesmartofdubbelleed?”,R.W.2004‐05,52.450P.DEPOOTER,“Secretprofessionneletsecretdeconfession.”J.T.2002,202.451 I. VANDER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld en het gezamenlijk beroepsgeheim. Halve smart of dubbelleed?”,R.W.2004‐05,54.

115

1.2. Wetgeving,rechtspraakenDeontologischecodes

337. Desondanks de leer van het gedeeld beroepsgeheim binnen de rechtsliteratuur algemeen

bekendenaanvaard is,heeftdewetgever totophedennoggeenpogingenondernomenomdeze

leertecodificeren.Artikel458Sw.istotophedenonveranderdgebleven.

338. In de Belgische rechtspraak vindt men nagenoeg geen spoor van het begrip ‘gedeeld

beroepsgeheim.Tochkanmenhieruitnietafleidendatdeleervanhetgedeeldberoepsgeheimniet

wordterkendinBelgië.Uitsprakenvandestrafrechtbankendiedeschendingvanhetberoepsgeheim

tengevolgevandecommunicatietussengezondheids‐ofwelzijnswerkerstotvoorwerphebben,zijn

enormschaars.Het lijkterdusopdathetopenbaarministeriegeenprioriteitwoumakenvanhet

vervolgenvanhulp‐ofzorgverlenersdiecliëntgegevensmetelkaaruitwisselen.452

339. Wat betreft de Deontologische codes ligt het geheel anders. Deze codes worden in het

merendeelvandegevallenopgestelddoorberoepsbeoefenaars uitberoepsverenigingendie inde

leer van het gedeeld beroepsgeheimeenwerkbare oplossing zagen voor praktische, dagdagelijkse

problemen waar hun beroep mee werd geconfronteerd. Zo geeft de Code Geneeskundige

Plichtenleer453 impliciet enkele toepassingen van het gedeeld beroepsgeheim alhoewel nergens

sprakeisvandezeterm.

340. IndewelzijnssectorisdecodevoordeCLB‐medewerkers454hetschoolvoorbeeldvangedeeld

beroepsgeheim. In de inleidende begrippenlijst wordt het gedeeld beroepsgeheim als volgt

omschreven: “Hetmeedelen vangegevens door iemanddie gebonden is door beroepsgeheim, aan

iemandandersdiezelfookgebondenisdoorberoepsgeheim.Hetbeperktzichtothetmeedelenvan

relevanteinformatieaanrelevantepersonenmetimplicieteofexplicietetoestemmingvandecliënt.”

§2.Gezamenlijkberoepsgeheim

341. Ookhiervoorisgeenwettelijkebasis,maarditiseenfiguuruitderechtsleeropbasisvanhet

begrip ‘hulpverleningsteam’: dit is een groep beroepskrachten die een gezamenlijke

verantwoordelijkheid heeft voor de hulpverlening binnen eenzelfde voorziening en die zich als

452 I. VANDER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld en het gezamenlijk beroepsgeheim. Halve smart of dubbelleed?”,R.W.2004‐05,56.453Zieonderandereartikel58,68en106vandeCodeGeneeskundigePlichtenleer.Bvbartikel160:“Bijeenmedisch‐socialeconsultatiemagdebehandelendegeneesheermetdetoestemmingvandebetrokkene,aandearbeidsgeneesheerofaandegeneesheervanhetmedischschooltoezicht,gegevensverstrekkendiehijvoorzijnpatiëntnuttigacht.“454Raadpleegbaarviahttp://www.ond.vlaanderen.be/CLB/documenten/thema/organisatie_clb/TDS‐d‐code‐BEGRIPPENLIJST.pdf.

116

zodanigvoorafpresenteertaandecliënt.455Deinformatieoverdecliëntendienssocialecontextkan

dus vrij circuleren binnen het team. Uiteraard zullen teams die formeel door een wet werden

aangeduidhierondervallen(bvbmultidisciplinaireteamsvandienstengeestelijkegezondheidszorg,

centravoorleerlingenbegeleiding,…).Naarallewaarschijnlijkheidheefthetdusalleenbetrekkingop

teamsbinneneenvoorziening.

342. Hulp‐of zorgverleners die de facto als een team samenwerken, zonder dat dit formeel is

geregeld,kunneneengezamenlijkberoepsgeheimhebben.Menmoetdaneeninhoudelijkcriterium

hanteren en kijken naar demanier en de intensiteit van de samenwerking. Evengoed kunnen de

teamleden elk van elkaar onafhankelijk werken en bijvoorbeeld elk hun eigen diagnose stellen of

therapietoepassen,maarwelsamenkomenomelkaarteconfronterenmethunbevindingenennaar

eencoördinatieindeuitvoeringervangaanzoeken.456

Afdeling7:Bijzonderetoepassing:instemming/toestemming

343. In vele landen is er discussie over het feit of de toestemming of de instemming van de

cliënt/patiënt al dan niet tot gevolg heeft dat de strafrechtelijk gesanctioneerde zwijgplichtwordt

opgeheven.OokinBelgiëishieralveelomtedoengeweest.Waarsommigerechtsleermeerdekant

opgaatvaneenfunctionelebenaderingvanhetberoepsgeheim(inclusiefhetHofvanCassatie)iser

nogsteedsrechtsleertevindendieweigertomdeinstemmingvandecliënt/patiëntteaanvaarden.

Inwathierondervolgtprobeerikopbeknoptewijzeditdiscourstekaderen.Onderaandachtvaltte

houden dat het absolute karakter van het beroepsgeheim een evolutie heeft ondergaan door het

benadrukkenvanhetdoelgebondenkarakterende functionelewaardehiervan.457Hieropwordt in

watkomtverdergegaan.

§1.Absoluutversusfunctioneel

344. Sindshet invoerenvanartikel458Sw. totdeeerstehelftvandetwintigsteeeuw,waseen

opheffingvandegeheimhoudingsplichtopbasisvandetoestemminguitgesloten.Deredenhiervoor

isterugtevindenindetekstvanhetartikelzelf.Dewetgeverwasduidelijkvanmeningdaterslechts

455A.VERBRUGGEN,Dezielvandestiel.Maatschappelijkwerkersenhunberoep:bouwstenenvooreengedeeldverhaal.,Gent,AcademiaPress,2007,42.456 I. VANDER STRAETE en J. PUT, “Het gedeeld en het gezamenlijk beroepsgeheim. Halve smart of dubbelleed?”,R.W.2004‐05,58.457J.,KERKHOFS,“Hetberoepsgeheimvanparamedici,verpleegkundigenenpersoneelsledenvanOCMW’s:eenpadindemandvanhetgerechtelijkonderzoek?”,Limb.Rechtsl.2002,200.

117

tweeuitzonderingenmogelijkwarennamelijkdezevoorzieninhetartikelzelf.ZosteldeVANNESTE458

dat de in aanmerking komende geheimen allen, privaatrechtelijk en/of strafrechtelijk, worden

beschermd. Sancties worden gesteld tegen al wie als geheimhouder het geheim onrechtmatig

prijsgeeft, of tegenalwiehet geheimprobeert te ontvreemden. Tochwerddit absolute karakter

toenal als onwenselijk aanziendoor sommigeauteurs. Zo schreefVANNESTEopnieuw: “Het recht

dienternochtansrekeningmeetehoudendatgeheimeninbepaaldeomstandigheden,prijsgegeven

moetenworden. (…) Iedereverabsoluteringvanhetgeheimdoetafbreukaanhet juisteperspectief

waarbijhetgeheimgezienmoetwordenalseenbeperkingvanhetrechtopwaarheiddatprincipieel

voorrangmoethebbenophetrechtopgeheimhouding.”

345. Vanaf de tweede helft van de 20e eeuw ruilde de rechtsleer het absolutistisch,

ongenuanceerde standpunt in voor een meer functionele benadering. Juristen erkenden dat de

strakkebenaderingvanhetberoepsgeheim,netalselkeandereabsolutetheorie,onaangepastwas

aan de maatschappelijke evolutie en de noden van de tijd. Men kwam tot het inzicht dat het

beroepsgeheimnooiteendoelofwaardeopzichmagzijnmaarmoetgezienworden in relatie tot

andere waarden. Strafrechtelijke gezien vertaalt deze idee zich in de stelling dat de arts die op

verzoek ofmet instemming van zijn patiënt toevertrouwde geheimen bekendmaakt, geenmisdrijf

pleegt.459ZosteltookSTEVENS:hetberoepsgeheimheefteenfunctionelewaarde.Hetbestaatmet

name in functie van het recht op raadpleging en verdediging van de cliënt, en is dus

doelgebonden.460

§2.Evolutieinderechtsleer

346. Het Cassatiearrest van 30 oktober 1978461 wordt vaak als principearrest aanzien van de

absoluteopvattingvanhetberoepsgeheim.HetHofwashierduidelijkvanstandpuntdathetlouter

feit dat de patiënt had ingestemd met de verspreiding van gegevens die hij had gedaan aan de

behandelendearts,nietvoldoendewarenomdienszwijgplichtoptegeven.

347. TochwerdeentientaljaarlaterditrigidestandpuntvanhetHofverlatenenheeftdezevoor

heteerstinzijnarrestvan9februari1988462explicietgestelddathetberoepsgeheimuitsluitendde

bescherming van de patiënt beoogt. Toch wordt hier nog steeds niet uitdrukkelijk gezegd dat

instemmingvandepatiëntdegeheimhoudingsplichtopheft.Mediojaren90washetechterdeRaad

458F.VANNESTE,“Kanhetberoepsgeheimabsoluutgenoemdworden?”,R.W.1977‐78,1285.459 I. VAN DER STRAETE, J. PUT en E. LENAERTS, “Het beschikkingsrecht over het beroepsgeheim. Dehulpverlenerwikt,decliëntbeschikt.”,T.P.R.2003,1100.460J.STEVENS,“Hetberoepsgeheimvandeadvocaatendatvandegeneesheer.”,T.Gez.2002‐03,8.461Cass.30oktober1978,Arr.Cass.1978‐79,235.462Cass.9februari1988,Arr.Cass.1978‐88,720.

118

vanStatediealseerstezichexplicietuitsprakoverdeinstemmingvandepatiëntalsgrondvoorhet

doorbrekenvandegeheimhoudingsplicht.DeRaadvanStatewasvanmeningdatdebestaansreden

zelf van het beroepsgeheim ligt in de bescherming van diegene die zijn vertrouwen heeft

geschonken.463In2002oordeeldehetHofvanCassatie464ook,zijhetimpliciet,overdezemateriebij

eentestamentbetwisting.“VolgenshetHofvanCassatie ishet,behoudenswettelijketoelating,aan

geneesherenverbodenomdegeheimendiehenzijntoevertrouwduithoofdevanhunstaatofberoep

bekend te maken. Dit medisch beroepsgeheim is niet absoluut en heeft tot doel de patiënt te

beschermen,zodathetniettotgevolgmaghebbendatdebeschermingvoortvloeienduitartikel901

B.W.aandegeestesziekewordtontnomenendatdegeestesziekenietwordtbeschermdtegenzijn

eigendaden”.

§3.Evolutieindewetgeving

348. Metdekomstvanartikel95lid1WetLandverzekeringsovereenkomstenheeftdewetgever

eenverplichtingingevoerdwaarbijbepaaldegegevenskunnenwordenovergemaaktopvraagvande

patiënt.“Dedoordeverzekerdegekozenartskandeverzekerdedieeromverzoektdegeneeskundige

verklaringen afleveren die voor het sluiten of het uitvoeren van de overeenkomst nodig zijn. Deze

verklaringen beperken zich tot een beschrijving van de huidige gezondheidstoestand”. In de

oorspronkelijke tekst had de patiënt de bevoegdheid om toestemming te gevenwaardoor de arts

verplichtwasombepaaldegegevenovertemaken.Naderhandwerddetekstgewijzigd465zodoende

datdeartsmomenteeleeneigenbeslissingrechtheeft.Hijkanzelfkiezendegegevensaldannietop

vraagvandepatiëntdoortegeven.

349. VANDERSTRAETE466merktterechtopuitdemogelijkheidvoordeartsomafleveringvaneen

geneeskundige verklaring te weigeren, dat er ook niet kan worden afgeleid dat de arts het

beroepsgeheimkaninroepentegendepatiëntzelfvermitsdewetaandepatiënteenrechtheeftop

volledige informatieover zijn gezondheidstoestand, inzage in zijndossier en zelfs afschrift van zijn

dossier.467OokzijnindeWetPatiëntenrechtenverschillendebepalingenterugtevindenwaarbijde

patiëntzichkanverzettenoftoestemmingkangevenmetbetrekkingtotafgiftevangegevensuithet

463R.v.St.27november1992,nr.41.211,R.A.C.E.1992.464Cass.7maart2002,T.Gez.2002‐03,85nootW.DIJKHOFFZ.465Gewijzigddoorartikel19vandewetvan22augustus2002betreffendederechtenvandepatiënt,B.S.26augustus2002.(WetPatiëntenrechten)466 I. VAN DER STRAETE, J. PUT en E. LENAERTS, “Het beschikkingsrecht over het beroepsgeheim. Dehulpverlenerwikt,decliëntbeschikt.”,T.P.R.2003,1109‐1110.467Artikel7,9§1en3WetPatiëntenrechten

119

medischdossier.468Haar inziens isdit teverklarendoorhet feitdathetberoepsgeheimnietwordt

beschouwdalseenwaardeopzichmaareerderinfunctiewordtgezienvanhetrechtopwaarheidin

hoofdevandepatiënt.Alsdepatiënterbaatbijheeftdat informatiewordtdoorgegevenaaneen

vertrouwenspersoon,danmoetdit kunnenendanmoetdegeheimhoudingsplicht vandemedicus

wijken.

350. Eenvoorbeeld isookterugtevinden indewelzijnssectormetname inartikel7§1vanhet

BesluitvandeVlaamseregeringvan12september2008469betreffendehetmultidisciplinairdossier

in de centra voor leerlingenbegeleiding. “De ouder van de bekwame minder‐ en meerderjarige

leerlingheeftrechtoptoegangtotdegegevensuithetmultidisciplinairdossierdiebetrekkinghebben

opzichzelf.Natoestemmingvandebekwameminder‐ofmeerderjarige leerlingheeftdeouderook

rechtoptoegangtotdegegevensdieenkeldeleerlingbetreffenofdietegelijkbetrekkinghebbenop

deleerlingenopzichzelf.Deouderheeftgeentoegangtotgegevensdiealsvertrouwelijkbestempeld

werden door de persoon die de gegevens heeft meegedeeld of die opgesteld werden voor de

gerechtelijke overheden.” Met andere woorden kan gezegd worden dat CLB‐medewerkers hun

beroepsgeheim niet schenden als ze gegevens bekend maken na toestemming van de leerling.

Hieruitkanafgeleidwordendatdewetgevertochinzekerematetoestemmingaanvaardt.

§4.Conclusie

351. Totophedenisdediscussienogsteedsnietbeslecht.Waardewetgeverbepaaldepogingen

heeftingevoerdommetinstemmingvandepatiënt/cliënthettoetelatenbepaaldegegevensvrijte

geven, is er nog steeds geen consensus in de rechtsleer en is het wachten op een eventuele

aanpassingvanartikel458SwofeenarrestvanhetHofvanCassatiewaardoordediscussievoorgoed

uitdewereldwordtgeholpen.

352. Bijwijzevanconclusiegeefikgraagderesultatenmeevaneenonderzoekgevoerddoorhet

Sociaal Instituut van de K.U. Leuven.470 De onderzoekers zijn de mening toegedaan dat de

hulpverlener die door zijn cliënt wordt bevrijd van zijn geheimhoudingsplicht de gevraagde,

vertrouwelijke informatie mag prijsgeven aan derden zonder dat hij zich blootstelt aan

strafvervolging.Decliëntisalbijalhetbestgeplaatstomtebeslissenwatermetdegegevensdietot468Ondermeerinzagevertrouwenspersoonindossier,familieledennaoverlijdentenzijbijverzetoverledenpatiënt,…469BesluitvandeVlaamseRegeringbetreffendehetmultidisciplinairdossierincentravoorleerlingbegeleiding,B.S.17november2008.470ProjectG.038.01:“Beroepsgeheimendeontologieindewelzijnssector.”GefinancierddoorhetFondsvoorwetenschappelijk onderzoek Vlaanderen. Voor een samenvattende tekst van dit onderzoek zie I. VAN DERSTRAETE, J. PUT en E. LENAERTS, “Het beschikkingsrecht over het beroepsgeheim.De hulpverlenerwikt, decliëntbeschikt.”,T.P.R.2003,1093‐1131.

120

zijnprivésfeerbehoren,moetgebeuren.Hetrechtopeenpersoonlijkelevenssfeerheeftnietalleen

eenbeschermendewerking–indezinvanhetrechtopgeheimhoudingvanpersoonlijkegegevens–

maarvertoontookeenaspectvanvrijheidenzelfbeschikking.Inhetlichtdaarvanheeftdetitularis

hetrechtomzelftebeschikkenoverdehembetreffendegegevensofdehulpverlenertemachtigen

deze vrij te geven. In die contextmoet ook het recht op toegang tot en op een afschrift van het

dossier worden gesitueerd.Wel dient verduidelijkt teworden dat vertrekken van cliëntinformatie

zonder toestemming nog steeds een schending van de strafwet zal uitmaken. Ook dient de

instemming van de cliënt vooraf te worden gegeven en kan een schending niet meer worden

rechtgezet met een instemming achteraf. Bovendien moet de cliënt in de gelegenheid worden

gesteldomdegevolgenvandeonthullingcorrectinteschatten.

353. Dehulpverlenerzalerdusgoedaandoenzichervantevergewissendathetakkoordvande

cliëntaanallebovenstaandeeisenvoldoet.Watdestrafbaarheidervanbetreft,draagthijwelsteeds

de eindverantwoordelijkheid voor het bekendmaken van de informatie: als achteraf blijkt dat de

instemming gebreken vertoont, is er geen geldige rechtsgrond voor de opheffing van het

beroepsgeheim. Dit kan uiteraard belangrijke rechtsgevolgen met zich meebrengen zoals de

nietigheidvanhetdossierwaardoorzenietmeeralsrechtmatigbewijszalkunnenwordengebruikt.

Afdeling8:vrijwilligerswerk

354. Indesectorvandehulpverleningendegezondheidszorgwordtfrequentberoepgedaanop

vrijwilligers om de taken van professionelen te verlichten of over te nemen. De vraag hierbij is

natuurlijk of de geheimen die naar aanleiding van dit werk werden bekomen onder het

beroepsgeheim vallen. Eerder werd bij de constitutieve elementen namelijk al gezegd dat er een

vereiste van beroepsuitoefening nodig is om onder het toepassingsgebied van artikel 458 Sw. te

vallen.471

355. DEHERT472wijsteropdathetbegrip‘staat’eveneensopvrijwilligerskanwordentoegepast

omhenopdiemaniereengeheimhoudingsplichtop te leggen.Het ‘georganiseerdverband’ iseen

noodzakelijke voorwaarde voor hem om in de staat, gelijk aan die van de beroepsbeoefenaar, te

komen. De hulpverkrijger zal in deze situatie immers geen onderscheid (kunnen) maken tussen

iemand die beroepshalve contact heeft met hem en iemand die als vrijwilliger meewerkt. Het

woordje‘staat’wordtdangebruiktindebetekenisvan‘positie’.Mentreedtopofbekleedtdezelfde

471Supranr.197e.v.blz69.472M.DEHERT,Naareengeestelijkgezondesamenleving.,Diegem,Kluwer,2000,226.

121

positiealsdeberoepshalveoptredendehulpverlener.

356. Tijdensdeparlementairevoorbereidingen473vandevrijwilligerswet474werddenoodzaakom

de vrijwilliger kennis te geven van diens geheimhoudingsplicht als volgt verantwoord: “In de

welzijnssectorbijvoorbeeldishetergbelangrijkdatdehulpvragervoldoendevertrouwenkanhebben

indedienstenverstrekker. Isdatniethetgeval,zaleendegelijkedienstverleningonmogelijkblijken,

erger, zaldepotentiëlehulpvragerdevaakmoeilijke stapomzicht toteenhulpverlener tewenden

zelfs niet willen zetten. Een hulpvrager heeft geen boodschap aan het statuut van de

dienstenverstrekker. Of die nu werknemer is, zelfstandige of vrijwilliger, de welzijnscliënt – en bij

uitbreidingalleandere“cliënten”dieberoepdoenopeendienstenverstrekker–wildegarantiedatde

dienstenverstrekkergebondenisaandegeheimhoudingsplicht.”

Verderwordtuiteengezetdat:“Striktjuridischishetnietnodigdevrijwilligerspecifiektegaanwijzen

ophetvantoepassingkunnenzijnvandegeheimhoudingsplicht.Indieneenvrijwilligergeheimenkan

vernemenindezinvanartikel458Sw.,danisdegeheimhoudingsplichtvantoepassing,ookalwordt

hijdaarnooitvanopdehoogtegebracht.Feitelijk ishetechterzorgvuldigerdevrijwilligerattentte

makenophetbestaanvandegeheimhoudingsplicht zodatdevrijwilligereropkan letten tijdensde

uitvoeringvanhetvrijwilligerswerk.Elkeorganisatienotaneemtomdienredensowiesodeletterlijke

bewoordingen van artikel 458 Sw. over. Organisaties die overduidelijk en vaak in contact komen

geheimen indezinvandestrafwetvoegendaarnogaantoewaardevrijwilligerspecifiekmoetop

letten.”475

357. Uiteindelijkvoerdeartikel4e)vandewetopdevrijwilligerseenwettelijkeverplichtingtot

geheimhouding in voor de vrijwilliger. Alvorens de activiteiten van een vrijwilliger voor een

organisatieeenaanvangnemen,bezorgtdeorganisatiehem,terinformatie,eenorganisatienotadie

tenminste preciseert dat de activiteiten inhouden dat de vrijwilliger geheimen kan vernemen ten

aanzien waarvan hij gehouden is tot de geheimhoudingsplicht bedoeld in artikel 458 van het

Strafwetboek,waarbijdatartikelintegraalwordtovergenomen.

473VerslagParl.St.Kamer2004‐05,nr.0455/008,68zoalsgeciteerddoorB.MOUTON,Hetvrijwilligersstatuut.,Edipro,74.474Wetvan3juli2005betreffendederechtenvanvrijwilligers,B.S.29augustus2005.475VerslagParl.St.Kamer2004‐05,nr.0455/008,68zoalsgeciteerddoorB.MOUTON,Hetvrijwilligersstatuut.,Edipro,74.

122

Hoofdstuk4:Verhaalsmogelijkheden

Afdeling1:Algemeen

358. In de voorgaande hoofdstukken werd een omstandige beschrijving gegeven van de

heersenderechtsleerenrechtspraakbetreffendedeprivacybescherming inzoweldesectorvande

hulpverlening als in die van de gezondheidszorg. In dit hoofdstuk wordt verder ingegaan op de

strafbaarheid van al dezewettelijke bepalingen.Hoe kan iemandondanks de regelgeving effectief

zijn privacyrechten waarborgen? Wat is zijn de verschillende mogelijkheden? Kunnen andere

verhaalsmogelijkheden dan de strafrechtelijke worden aangewend? Is er een combinatiemogelijk

van verschillende aansprakelijkheidsvorderingen? Deze vragen en meer worden in dit hoofdstuk

behandeld.

Afdeling2:Verhaalbijdewetverwerkingpersoonsgegevens

§1.Algemeen

359. Erzijnverschillendemogelijkhedenomverhaaltekrijgenindieneenpersoonvanmeningis

datzijnpersoonlijkelevenssfeerwerdgeschonden.Aangeziendemeestestrafrechtelijkebepalingen

vandeWetVerwerkingPersoonsgegevensstrafrechtelijkwordengesanctioneerd,kanhijofzijklacht

indienen.Dezeklachtkanzowelbijhetparket(ProcureurdesKonings)alsbijdeonderzoeksrechter

wordeningediend.BovendienkandebetrokkenezichrichtentotdeCommissievoordeBescherming

vandePersoonlijkeLevenssfeer.476

360. DeWetBeschermingPersoonsgegevensvoorzietzelfook ineenbijzondereprocedurevoor

de rechtbank vaneersteaanleg.Dezeprocedure isbedoeld voor vorderingendie verbandhouden

methetrechtommededelingvanpersoonsgegevenstekrijgenenhetrechtopverbetering.

§2.Rechtopschadevergoeding

361. Indieneenverantwoordelijkevandegegevensverwerkingschadeveroorzaakt,isereenrecht

op schadevergoeding in hoofde van de betrokkene. Artikel 15bis WVP stelt uitdrukkelijk dat de

verantwoordelijke voor de verwerking aansprakelijk is voor de schade die voortvloeit uit een

476D.DEBOT,PraktijkgidsV.Z.W.:Deverwerkingvanpersoonsgegevens.,Diegem,Kluwer,2002,153.

123

handelinginstrijdmetdebijofkrachtensdewetbepaaldevoorschriften.Deverantwoordelijkekan

van deze aansprakelijkheid ontheven worden indien hij bewijst dat het feit dat de schade heeft

veroorzaakt hem niet kan worden toegerekend. Hieruit kan dus worden afgeleid dat indien de

oorzaak vande schadeniet bekend is, het slachtoffer zich steeds totde verantwoordelijke vande

verwerkingkanwenden.Hijmoetdusnietinseeenfouthebbengemaakt,alshijnietkanbewijzen

dathetfeithemnietkanwordentoegerekendzalhijdeschadevergoedingdienentebetalen.Artikel

15bisWVPvoertalshetwareeenvorminvanobjectieveaansprakelijkheid.

362. Dezevormvanobjectieveaansprakelijkheidhoudt indatdebetrokkeneeenonrechtmatige

verwerking477,schadeeneenoorzakelijkverbandmoetbewijzen.Hoedeverantwoordelijkevande

verwerking krachtens lid 3 van artikel 15bis WVP moet bewijzen dat de verwerking die schade

veroorzaaktehemnietkanwordentoegerekendenalzozijnaansprakelijkheidontlooptisechterde

vraag.VolgensDEBOT478moetalstegenbewijsdeverantwoordelijkeaantonendathetfeitreëel is,

dathetfeitdeschadeheeftveroorzaaktendatdit feithemnietkanwordentoegerekend.Dathet

feitniettoerekenbaarisaandeverantwoordelijke,kanopverschillendemanierenwordenbewezen:

eenfoutvandebetrokkene,overmacht,eenfoutvaneenderdeenz…

363. Er moet duidelijk gesteld worden dat het niet altijd de verantwoordelijke zelf is die de

verwerkingheeftgedaan.Deverantwoordelijkediekrachtensdewetgehoudenistothetbetalentot

eenschadevergoedingkanzichlaterrichtennaardeeigenlijkeverwerkerzelf.Artikel16§13°WVP

vermeldt daarom dat indien de verwerking wordt toevertrouwd aan een verwerker, moet de

verantwoordelijkevoordeverwerking(ofzijnvertegenwoordigerinBelgië)deaansprakelijkheidvan

de verwerker ten aanzien van de verantwoordelijke voor de verwerking vaststellen in de

overeenkomst.

§3.ProcedurevoordeRechtbankvanEersteAanleg

364. Inhoofdstuk2werdreedsgezegddatdebetrokkenerechtheeftkrachtensartikel10en12

WVP op recht tot mededeling en een recht op verbetering. Deze rechten moeten bij het niet

nakomenervankunnenwordenvoorgelegdaaneenrechter.Omdieredenheeftartikel14WVPeen

specifiekeprocedureingevoerdbijdevoorzittervanderechtbankvaneersteaanlegzittinghoudend

zoals in kort geding. Erwordt geen rekening gehoudenmethet feit of een verwerking al danniet

dooreenverwerkeruitdeopenbareofdeprivatesectorwerdgedaan.

477 Hiermee wordt bedoeld dat het moet gaan om een verwerking in strijd met de wet en/of haaruitvoeringsbesluiten.478D.DEBOT,PraktijkgidsV.Z.W.:Deverwerkingvanpersoonsgegevens.,Diegem,Kluwer,2002,154.

124

3.1. Bevoegdheid

365. De begrenzing van de wettelijke bevoegdheid van de voorzitter wordt omschreven door

artikel14§1WVP:“derechterneemtkennisvandevorderingenbetreffendehetdoorofkrachtens

dewetverleenderechtomkennis tekrijgenvanpersoonsgegevens,alsookvandevorderingentot

verbetering,totverwijderingoftothetverbiedenvandeaanwendingvanonjuistepersoonsgegevens

ofdiegeletophetdoelvandeverweringonvolledigofnietterzakedienendzijn,danwelwaaraan

de registratie de mededeling of de bewaring verboden is of die langer bewaard worden dan de

toegestaneduur.”

366. Bevoegdisderechtbankvandewoonplaatsvandeeiser.Hiermeewordtafgewekenvande

gemeenrechtelijkeregelvolgensdewelkedebevoegdheidvanderechtbankbepaaldwordtdoorde

woonplaatsvandeverweerder.Hetgemeenrechtelijkecriteriumherwintwelzijngelding indiende

eisergeenwoonplaatsheeftinBelgië.Indatgevalisbevoegdderechtbankvandewoonplaatsvan

deverantwoordelijke,indienditeennatuurlijkpersoonis,ofderechtbankvandemaatschappelijke

ofadministratievezetelvandeverantwoordelijke,indienditeenrechtspersoonis.479

3.2. Ontvankelijkheid

367. Erisziteenbijzondereontvankelijkheidsvereistevervatinartikel14§3WVP.Devorderingis

namelijkpasontvankelijkalshetverzoek,bedoeldinartikel10§1ofdatbedoeldinartikel12§2,is

afgewezenofalsdaaraannaargelanghetgeval,binnendedoorartikel10§12e lid480danweldoor

artikel12§31elid481voorgeschreventermijngeengevolgisgegeven.

368. Ermoet ook op gewezenwordendat dewet de vordering bedoeld in artikel 14WVPniet

voorbehoudtaaneenbepaaldecategorievaneisers.Eeniederdiemeentdatzijnrechtengeschonden

zijn,kanzichtotdevoorzitterwenden.Beroepopderechterverondersteltweleenschendingvande

doordewetbeschermderechten.Bijgevolgkunnenrechtspersonenofverenigingenzichniettotde

rechtbank wenden op basis van deze procedure. Ook de voorzitter van Commissie voor de

Bescherming van de Persoonlijke Levenssfeer kan van deze procedure geen gebruikmaken.482 De

479 Artikel 14 §2Wet Verwerking Persoonsgegevens en D. DE BOT, Praktijkgids V.Z.W.: De verwerking vanpersoonsgegevens.,Diegem,Kluwer,2002,154.480 “De inlichtingen worden onverwijld en ten laatste binnen 45 dagen na ontvangst van het verzoekmeegedeeld.”481 “Binnen eenmaand te rekenen van het tijdstip van indiening van het verzoek op grond van §2, deelt deverantwoordelijkevoordeverwerkingdeverbeteringenofverwijderingenvangegevens,gedaanopgrondvan§1nmeeaandebetrokkenezelf,…”482De vaag kan rijzen ingevolge demogelijkheid die artikel 32 §3WVP aande voorzitter van deCommissietoekent om ieder geschil aangaande de toepassing van deze wet en haar uitvoeringsmaatregelen aan de

125

specifieke procedure van artikel 14 WVP is in het bijzonder gericht op de bescherming van de

subjectieverechtenvanbepaaldepersonen.483

3.3. Rechtspleging

369. Devoorzitterdoetuitspraakzoalsinkortgeding.Concreetbetekentditdatdeartikelen1035

tot en met 1041 van het Gerechtelijk Wetboek van toepassing zijn. Toch bepaalde de Wet

Verwerking Persoonsgegevens dat een vordering moet worden ingeleid via verzoekschrift op

tegenspraak.Ditstaat incontrastmetdegemeenrechtelijkebepalingendiezeggendatde inleiding

dienttegebeurenopeenzijdigverzoekschrift.

3.4. Maatregelen

370. Als rechter ten gronde kan hij de verantwoordelijke veroordelen tot eerbiediging van de

subjectieve rechten van de eiser. Dit houdt in dat de voorzitter bevel kan geven om bepaalde

handelingen te stellen of bepaalde handelingen kan verbieden. Uiteraard kan de eiser,

overeenkomstig het gemeen recht, vorderen dat de hoofdveroordeling gepaard gaat met een

veroordelingtotbetalingvaneendwangsom.484

371. Artikel14§6WVPlegteenmaatregelopdiekanwordenbevolendoordevoorzitter.Hijkan

gebieden,indieneronjuiste,onvolledigeofnietterzakedienendegegevensofgegevenswaarvande

bewaringverbodenisaanderdenzijnmedegedeeldofwanneereenmededelingvangegevensheeft

plaatsgehad na verloop van de tijd waarin de bewaring van die gegevens toegelaten is, dat de

verantwoordelijkevandeverwerkingaandiederdenvandeverbeteringofdeverwijderingvandie

gegevenskennisgeeft.

372. Omstreden is de vraag of de voorzitter aan de betrokkene een schadevergoeding kan

toekennen.Deratiolegisvandetussenkomstvandevoorzitterlijktditniettoetelaten.Derechter

komt enkel tussen teneinde met spoed een einde te stellen aan schendingen van de

beschermingsregelingdiedoordewetisingesteld.485

rechtbankvaneersteaanlegvoorteleggen.Alduskanhijvanderechtbankeenbindendebeslissingbekomenendeverantwoordelijketotnalevingvandewetdwingen.483D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,357‐358.484D.DEBOT,PraktijkgidsV.Z.W.:Deverwerkingvanpersoonsgegevens.,Diegem,Kluwer,2002,159.485D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,359.

126

§4.Strafbepalingen

373. De artikelen 36 tot en met 43 van de Wet Verwerking Persoonsgegevens486 houden de

strafbepalingenvandewet in.Dezewetdient tewordenaanschouwdalseenbijzonderestrafwet.

Artikel43WVPzegtuitdrukkelijkdatallebepalingenvanBoekIvanhetStrafwetboekvantoepassing

zijn,metinbegripvanhoofdstukVIIenartikel85,opmisdrijvenomschrevendoordezewetofdoor

haaruitvoeringsbesluiten.

374. Een omschrijving van iedere strafbare gedraging uit deWetVerwerking Persoonsgegevens

zoumeteverleidenbinnenhetkadervandezemasterproef.Daaromhebikervoorgeopteerdom

de belangrijkste en meer algemene strafbaarstellingen in deze bijdrage op te nemen. Deze

opsommingisdusnietexhaustief.

4.1. Overtredingvanderechtmatigheids‐oftoelaatbaarheidsvoorwaarden

4.1.1. Verwerkingvanpersoonsgegevensmetovertredingvandevoorwaardenopgelegdinartikel4§1WVP

375. Artikel 39 1° WVP legt de verantwoordelijke, zijn vertegenwoordiger in België, zijn

aangesteldeof gemachtigdedie persoonsgegevens verwerktmet overtreding vande voorwaarden

dieinartikel4§1WVPwordenopgelegdeenstrafop.

376. Artikel4§1WVP487bevatdealgemenebeginseleninzakedekwaliteitvanpersoonsgegevens.

Bijgevolg is er sprake van een strafbare gedraging (1) als de gegevens niet eerlijk of rechtmatig

wordenverwerkt,(2)albijdeverkrijgingdedoeleindennietzijnbepaald,(3)alsdegegevensworden

verwerktopeenonverenigbarewijze,(4)alsdegegevensnietrelevantzijn,(5)alsdegegevensniet

nauwkeurig zijn, (6) als de verantwoordelijke niet alle redelijke maatregelen heeft genomen om

onnauwkeurigeofonvolledigegegevensuittewissenofteverbeterenen(7)alsdegegevenslanger

wordenbewaarddannoodzakelijkvoordeverwezenlijkingvanhetdoel.488

377. Uit de formulering van artikel 4 §1WVP kan erworden afgeleid dat hetmisdrijf nietmet

opzetdienttewordengepleegd.Hieruitkanduswordenafgeleiddatonachtzaamheidvoldoendeis

alsmoreelelement.

486HoofdstukVIII:“strafbepalingen”487Supranr.113e.v.blz39.488D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,367.

127

4.1.2. Verwerkingvanpersoonsgegevensbuitendedoorartikel5WVPtoegelatengevallen

378. Artikel392°WVPomschrijftalsmisdrijfhetverwerkenvanpersoonsgegevensbuitendedoor

artikel 5 WVP toegelaten gevallen door de verantwoordelijke voor verwerking, zijn

vertegenwoordigerinBelgië,zijnaangesteldeofgemachtigde.

379. Dit houdt onder meer in dat strafbaar is de verwerking van persoonsgegevens zonder

toestemming, bij gebrek aan een vrije of specifieke wilsuiting, of met toestemming die niet

ondubbelzinnig is. Ook als de belangen van de betrokkene prevaleren op het gerechtvaardigde

belang van de verantwoordelijke voor deze verwerking, is er het risico strafrechtelijk te worden

gesanctioneerd.489

380. Ookhierkanwordenuitgegaanvanhetfeitdatonachtzaamheidvoldoendeisalsopzetvoor

vervolgingen/ofbestraffing.Erisnietuitdrukkelijkbepaalddatopzetnoodzakelijkis.

4.1.3. Uitoefeningvandwangomintestemmenmetdeverwerkingvangegevens

381. Artikel396°WVPsteltstrafbaar:hijdieomeenpersoontedwingenheminlichtingenmede

tedelenverkregendoordeuitoefeningvanhetrechtomschreveninartikel10§1,ofzijninstemming

tegevenmetdeverwerkingvandehembetreffendepersoonsgegevens,jegensdiepersoongebruik

maaktvanfeitelijkheden,geweld,bedreigingen,giftenofbeloften.

382. Dezebepalingheeftdebedoelingervoortezorgendatelke(ondubbelzinnige)toestemming

in verbandmet de verwerking van persoonsgegevens krachtens artikel 5WVP in alle vrijheid kan

worden gegeven. Het is niet onlogisch te denken dat bepaalde personen (vb werkgevers,

verzekeringsmaatschappijen,…) allerhande pressiemiddelen gebruiken omdeze gegevens teweten

tekomen.Aangeziendebetrokkenevaakineenonderdanigepositiezit, isdezebepaling indewet

vangrootsbelangommisbruiktevoorkomen.Ookindegezondheidszorg isditgevaarvoordwang

niet irreëel. Patiënten in het bijzonder bevinden zich – ongewild – in een afhankelijkheidspositie

tegenoverdearts:depatiëntisziek,deartsgezond;depatiëntisleek,deartsexpert;depatiëntkan

bijziektenietandersdaneenartsoptezoeken.490

383. Deze strafbaarstelling richt zich tot elkeen die van feitelijkheden, geweld of bedreiging

gebruikmaakt.Erisgeenspecifiekehoedanigheidvereistomvervolgdenbestrafttekunnenworden.

Niettemin kan men hier opmerken dat vooral de situatie wordt beoogd waarin een

489D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,368.490S.CALLENS,Goedgeregeld?Hetgebruikvanmedischegegevensvooronderzoek.,Antwerpen,Maklu,1995,455‐456.

128

verantwoordelijke tot dit gedrag overgaat, om aldus een verwerking te kunnen rechtvaardigen of

wettigen.491

4.2. Verwerking van persoonsgegevens in overtreding van artikel 7(gezondheidgegevens)

384. Artikel 39 3°WVP is eenbepaling die de verwerking van persoonsgegevens in overtreding

metartikel7strafbaarstelt.

385. Erissprakevaneenstrafbaregedragingindienereenverwerkinggebeurdenaastdegevallen

die zijn toegelaten volgens de wet. Op te merken is dat deze wetsartikelen een eigen

geheimhoudingsplicht in het leven roepen. Dit houdt in dat ook de schending van die

geheimhoudingsplichtenhierbijeenschendingvanhetberoepsgeheimuitartikel458Sw.,deregels

vandesamenloopvantoepassingzullenzijnwaardooralleendezwaarstestrafzalwordenopgelegd.

386. Zowel de tekst van de wetsbepalingen die strafrechtelijk wordt gesanctioneerd, als de

strafbaarstelling zelf lijktniet tevereisendathetmisdrijfmetopzetmoetwordengepleegd, zodat

mengeredelijkmagaannemendatonachtzaamheidvoldoendeisalsvereistmoreelelement.492

4.3. Besluit

387. Er staan nog talloze strafbepalingen in dewet zoals onder anderemet betrekking tot het

rechtopmededeling,metbetrekkingtotdeaangifteplicht,hethinderenvandeCommissievoorde

Bescherming van de Persoonlijke Levenssfeer enz… Het behandelen van deze bepalingen zou het

geheel van demasterproef te ver leiden en daarom verwijs ik graag naar de wet zelf voormeer

informatie.

388. Erkangezegdwordendat indemeestegevallendeverantwoordelijkevoordeverwerking,

zijnvertegenwoordigerinBelgië,zijnaangesteldeofgemachtigdestrafbaargesteldkanworden,wat

er toe leidt in de praktijk dat bijna iedereen die bij de concrete uitvoering van de verwerking is

betrokken, strafbaar kan worden gesteld. DE BOT493 is echter van mening dat enkel de

verantwoordelijkezelf,zijnvertegenwoordigeren(enkel)diegemachtigdenofaangesteldendiemee

debeslissingennemen(endusbelastzijnmetdeconcreteverantwoordelijkheidomervoortezorgen

datdebepalingendooranderenwordenuitgevoerd)kunnenwordengeviseerd.

491D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,369.492D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,371.493D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,379.

129

§5.Straffen

5.1. Hoofdstraffen

389. Artikel39WVPbepaaltdatbijovertredingvandebepalingen,degeldboetekanvariërenvan

100 euro tot 100 000 euro. Het is bijgevolg een correctionele straf. Indien er een staat is van

wettelijkeherhalingmetbetrekkingtotovertredingvandeinartikel39voorzienemisdrijven,wordt

eengevangenisstrafopgelegdvandriemaandentottweejaareneengeldboetevan100eurotot100

000euroofmeteenvandiestraffenalleen.494

5.2. Bijkomendestraffen

5.2.1. Publicatievanhetvonnis

390. Bij veroordeling wegens een misdrijf omschreven in de artikelen 38 en 39 WVP, kan de

rechtbankbevelendathet vonnis in zijn geheelofbij uittrekselwordtopgenomen inéénofmeer

dagbladenopdewijzediezijbepaalt,eenenanderopkostenvandeveroordeelde.495

5.2.2. Verbeurdverklaringvandedragersvanpersoonsgegevens

391. Bij de veroordeling wegens eenmisdrijf omschreven in artikel 39WVP kan de rechter de

verbeurdverklaringuitsprekenvandedragersvanpersoonsgegevenswaarophetmisdrijfbetrekking

heeft, zoals manuele bestanden, magneetschijven of magneetbanden, met uitzondering van de

computersof enige andere apparatuur.De verbeurdverklaring kanwordengelast ookwanneerde

dragers van persoonsgegevens niet aan de veroordeelde toebehoren. De verbeurdverklaarde

voorwerpenmoetenwordenvernietigdwanneerdebeslissinginkrachtvangewijsdeisgegaan.496

392. Artikel41WVPzouhettenonrechtelatenuitschijnendatdeverbeurdverklaringalleenkan

wordenuitgesprokenbijartikel39WVP.TochwerdeerderalgezegddatallebepalingenvanBoekI

vanhetStrafwetboekvantoepassingzijnzodatdeverbeurdverklaringookkanwordenuitgesproken

voor de andere strafbepalingen uit de wet en haar uitvoeringsbesluiten. Bijgevolg geldt voor de

anderemisdrijvenderegelingzoalsomschreveninartikel43Sw.497Erkandusgesteldwordendatde

verbeurdverklaringvoorallestrafbepalingenuitdeWetVerwerkingPersoonsgegevenskanworden

uitgesproken.

494Artikel41§3WetVerwerkingPersoonsgegevens495Artikel40WetVerwerkingPersoonsgegevens496Artikel41§1WetVerwerkingPersoonsgegevens497D.DEBOT,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,382.

130

5.2.3. Uitwissingvandegegevens

393. Artikel41§1WVPlaatnaastdeverbeurdverklaringooknogdeuitwissingvangegevenstoe.

Er werd vastgesteld dat verbeurdverklaring alleen niet voldoende is in bepaalde omstandigheden

bijvoorbeeldwanneerdegegevensopanderedragerswerdengekopieerd.Belangrijktevermeldenis

weldatdeuitwissingalleenmogelijkisvoormisdrijvenzoalsbepaaldinartikel39WVP.

5.2.4. Verbodomhetbeheertehebbenovereenverwerkingvanpersoonsgegevens

394. Onverminderddeontzeggingenvaneenbevoegdheidgesteld inbijzonderebepalingen,kan

derechtbank,bijveroordelingwegenseenmisdrijfgenoemdinartikel39,hetverboduitsprekenom

gedurende ten hoogste twee jaar rechtstreeks of door een tussenpersoon, het beheer te hebben

overenigeverwerkingvanpersoonsgegevens. 498Opovertredingvandezebepalingstaateenstraf

diegelijkisaandestrafmaatvoorwettelijkeherhalingvanartikel39WVP.

395. DE BOT merkt op dat de bedoeling van de wetgever wellicht was dat er geen

persoonsgegevens meer zouden mogen worden verwerkt. Anderzijds lijkt de tekst van de wet

volgenshemeenbeperkteredraagwijdtetehebben:nl.eenverbodomhetbeheertehebbenover

enigeverwerkingvanpersoonsgegevens.Beheerwijsteropdatmenietsonderzichhoudt,maarlaat

demogelijkheidomgegevenszelfteverwerkenonverlet.

Afdeling3:Verhaalbijdeschendingvanhetberoepsgeheim

§1.Strafrechtelijkevervolging

396. Artikel458Sw.laatergeentwijfeloverbestaan.Wiezichschuldigmaaktaaneeninbreukop

hetartikelkanveroordeeldwordentoteengevangenisstrafvanachtdagetotzesmaandenenmet

een geldboete vanhonderd euro tot vijfhonderd euro.Deze sanctie zalwordenopgelegddoor de

correctionelerechtbank.

§2.Tuchtrechtelijkevervolging

397. Wanneer er sancties dienen getroffen te worden die personen kunnen schaden in hun

rechten,dienenbepaalderegelstewordengetroffenzodatrechtsgeldigtoteenbepaaldebeslissing

kanwordengekomen.Ditisessentieeltegenwillekeurvandesanctionerende‘overheid’.HetEVRM

heeftvoorproceduresartikel6 ingevoerd,nl.hetrechtopeeneerlijkproces.Geruimetijdwerder

498Artikel41§2WetVerwerkingPersoonsgegevens

131

gedebatteerdof artikel 6 EVRMook van toepassingwasop tuchtprocedures enof dewaarborgen

vanartikel6dusookdiendentewordengegarandeerd.

398. Hetstaatnuvastdatdeartsdietuchtrechtelijkvervolgdwordtendiedaardoorkanworden

geschorstenzelfskanwordengeschraptvandelijstvandeOrde,eenberoepzalkunnendoenopde

waarborgendieverleendwordendoorartikel6lid1EVRM.499Hijheeftdusrechtopeeneerlijkeen

openbare behandeling van de zaak, binnen een redelijke termijn, door een onafhankelijke en

onpartijdige instantiewelkehij is ingesteld.Het lijktmij aangewezenom indit kaderdealgemene

rechtsbeginselen die in ons recht al jaren ingeburgerd zijn te bespreken in het kader van het

tuchtrecht.

399. In deze bijdrage wordt gemakshalve alleen de Orde der Geneesheren als sanctionerende

tuchtoverheidbesproken.Erzijndrieorganendietuchtsanctieskunnenuitspreken:(1)deNationale

Raad,(2)deProvinialeRaaden(3)hetHofvanCassatie500.

2.1. Artikel6lid1EVRMinmedischetuchtzaken

2.1.1. Ingesteldbijwet

400. HetHofvanCassatiewerdopgerichtdoordegrondwet.DeordevanGeneesherenenhaar

organenwerdenopgerichtdoordewetvan25 juli1938.501Hetwerdaangevuldenhervormddoor

het Koninklijk Besluit nr. 79 van 10 november 1967502. De wettelijke basis van de Orde en haar

organenisdusgegarandeerd.

2.2.2. Onafhankelijkheidvanderechter

401. HetEuropeesHofonderzochtinhetarrestLeCompteI503alleenhetHofvanCassatieende

raden van beroep omdat de garanties van het Verdrag niet op elk niveau moeten worden

gewaarborgd. Volgens het Hof staat de onafhankelijkheid van het Hof van Cassatie buiten twijfel.

Hetzelfde geldt voor de raden van beroep. Ze zijn immers paritair samengesteld uit artsen‐

magistraten.Devoorzitter,dieeendoorslaggevendestemheeftingevalvanstakingvanstemmen,is

zoalsdeanderemagistratendoordeKoningbenoemd.Deduurvanhetzesjarigmandaatisvolgens

499E.DEGROOT,DeOrdevanGeneesheren:eenvoorsteltothervorming.,Brussel,VUBpress,1998,81.500HetHofvanCassatiezalechterdefeitenniettengrondeonderzoeken.501Artikel1KBnr.79.502KoninklijkBesluit nr.79van10november1967betreffendedeOrdederGeneesheren,B.S.14november1967.503E.H.R.M.23juni1981,nr.57.

132

hetHofeenbijkomendegarantievooronafhankelijkheid.504

2.1.3. Onpartijdigheidvanderechter

402. Onpartijdigheidvanderechterbetekentniethetzelfdealsonpartijdigheidvanhetrechtelijk

orgaan.DeorganenvandeOrdezijnsamengestelduitverschillendeleden.Indieneenvandezeleden

nietonpartijdigblijkt tezijnzalberoepmoetenwordengedaanopdewraking.505 Deregelvanart.

831Ger.W.betreffendewrakinggeldtookt.a.v.deledenvaneentuchtrechtelijkcollege.506

403. Het Hof heeftmet zijn arrest Le Compte I beslist dat de onpartijdigheid van het Hof van

Cassatienietterdiscussiekanstaan.Watderadenvanberoepbetreft,ishetHofvanoordeeldatzij

als rechterlijke instantie als onpartijdigmoetwordenbeschouwd.507 Zo oordeelde hetHof dat het

beginsel van de onpartijdigheid van de tuchtrechter niet geschonden is wanneer de magistraat‐

assessorbijdeprovinciaeraadvandeOrdederGeneesherenzoweltijdenshetonderzoekalstijdens

de behandeling en de beraadslaging aanwezig is geweest, maar niet heeft deelgenomen aan de

stemming.508 Wanneer een beslissing van de provinciale raad van de Orde van Geneesheren als

tuchtsanctieeenschorsinginhetrechtdegeneeskundeuitteoefenenheeftopgelegd,ishetvoorde

nalevingvanderegelvanart.6.1E.V.R.M.,volgenswelkedezaakdooreenonpartijdigerechterlijke

instantiemoetwordenbehandeld,voldoendedatdieregelinachtwordtgenomendoorderaadvan

beroep, die immers een jurisdictioneel lichaam met volle rechtsmacht is en bevoegd om de

beslissingenvandeprovincialeraadinfeiteeninrechtetetoetsen.509

2.1.4. Openbaarheid

404. Wanneerkrachtensart.6.1E.V.R.M.eentuchtrechterlijkvervolgde, inbeginsel,rechtheeft

op een openbare behandeling van zijn zaak en op een openbare uitspraak door het

tuchtrechtscollegevanberoep,wordtdiebepalinggeschondendoordat rechtscollege,alsnochuit

zijnbeslissing,nochuitdeprocessen‐verbaalvandeterechtzittingblijktdatdebehandelingvande

zaakendeuitspraakinhetopenbaarhebbenplaatsgehadenuitzijnbeslissingenuitdieprocessen‐

verbaalnietblijktdatdebehandelingvandezaakmetgeslotendeurenverantwoordwasdooreen

504E.DEGROOT,DeOrdevanGeneesheren:eenvoorsteltothervorming.,Brussel,VUBpress,1998,82.505Dewrakingwordtgeregeld inuitvoeringvanartikel24vanhetKBnr.79van10november1967,doordeartikelen40totenmet43vanhetKBvan6februari1970.(KoninklijkBesluitvan6februari1970totregelingvandeorganisatieendewerkingderradenvandeOrdederGeneesheren,B.S.14februari1970.)506Cass.4maart1991,Arr.Cass.1990‐91,706;,Bull.1991,628;,J.T.1992(verkort),276.507HofMensenrechten23juni1981(LeCompte,VanLeuvenenDeMeyer),J.T.1981,625,nootLAMBERT,P.;Publ.Eur.CourtH.R.1981,SerieA,nr.43;Vl.T.Gez.1981‐82,24.508Cass.9december1994,Arr.Cass.,1994,1096;Pas.,1994,I,1085.509Cass.22maart1990,Arr.Cass.1989‐90,946;,Bull.1990,848;,Pas.1990,I,848;,R.W.1990‐91(verkort),28.

133

vanderedenenvanart.1,tweedevolzin,E.V.R.M.,ofdatdevervolgdevrijwilligenondubbelzinnig

heeftafgezienvandebijdatartikelvoorgeschrevenopenbaarheid.510

405. De beslissing waarbij aan een geneesheer door de raad van beroep van de Orde der

geneeshereneentuchtsanctiewordtopgelegdmoetinhetopenbaarwordenuitgesproken,tenzijde

geneesheer, in zijnbelang, vrijwilligenondubbelzinnig vandeopenbaarheidafstanddoet (art. 6.1

E.V.R.M.).511

2.1.5. Redelijketermijn

406. Erbestaatgeenalgemeenrechtsbeginsel'inzakederedelijketermijnintuchtzaken'.Art.6.1

E.V.R.M.bepaaltnietdatintuchtzakendesanctiewegensoverschrijdingvanderedelijketermijnhet

vervalvandetuchtvorderingis.512

2.1.6. Rechtvanverdediging

407. Deverdachtegeneesheermagzichlatenbijstaandooreenofmeerdereraadslieden.513Deze

kan hem bijstaan in de bewijsvoering of uitleg verschaffen omtrent de procedure. Bij medische

aangelegenhedenzoudeartsookdekeuzemoetenhebbenzichte latenbijstaandooreenandere

artsaangezieninhetdossiervaakmedischeterminologieendeontologiewordtgebruikt.514

2.2. Tuchtprocedure

408. HoofdstukVIvanhetKoninklijkBesluitnr.79(artikelen20totenmet27)enhetKoninklijk

Besluit van 6 februari 1970 zijn de vindplaatsen voor de procedurevoorschriften van hetmedisch

tuchtrecht. Indien er niets vermeld wordt omtrent dematerie in deze KB’s of door de algemene

rechtsbeginselen, dienen de regels van het Gerechtelijk Wetboek te worden toegepast.515 Deze

wordennietnaderbesproken.

2.3. Aardvandetuchtvordering

409. Detuchtvorderingstaat losvandestrafvorderingenvandeburgerlijkerechtsvordering.Dit

510Cass.3november1983,Arr.Cass.1983‐84,257;Bull.1984,236;,Pas.1984,I,236;,R.W.1983‐84,1978.511Cass.3september1998,Arr.Cass.1998,847;Bull.1998,910.Ditwordtookwettelijkbepaaldinartikel24KBnr.79512Cass.21juni2001,Arr.Cass.2001,afl.7,1265;,Pas.2001,afl.7‐8,1218;,R.W.2001‐02,814.513Artikel24§1KBnr.79.514E.DEGROOT,DeOrdevanGeneesheren:eenvoorsteltothervorming.,Brussel,VUBpress,1998,92.515Artikel2GerW:“De inditwetboekgestelderegelszijnvantoepassingopallerechtsplegingen,behoudensdezegeregeldwordendoornietuitdrukkelijkopgehevenwetsbepalingenofdoorrechtsbeginselen,waarvandetoepassingnietverenigbaarismetdetoepassingvandebepalingenvanditwetboek.”

134

heeft tot gevolgdatwanneer eenarts voordezelfde feiten zowel strafrechtelijk als tuchtrechtelijk

wordtvervolgd,detuchtrechterdeuitspraakvandestrafrechternietdientaftewachten.Volgensde

regel ‘le criminel tient le civil en état’ is de burgerlijke rechter die gevat wordt door een eis tot

schadevergoeding,dievoortvloeituiteenmisdrijf,welverplichtomdeuitspraakvandestrafrechter

aftewachten.516

410. Indiendestrafrechterdefeitenalsbewezenbeschouwtendetuchtoverheidvanmening is

dat de feiten ook als tuchtvergrijp gekwalificeerd kan worden, dan dienen de feiten niet meer

opnieuw te worden aangetoond.517 De tuchtoverheid kan zich baseren op de uitspraak van de

strafrechter.

2.4. Hetberoepsgeheimintuchtzaken

411. Deartsdievoorzijngelijkenverschijnt,kanhetberoepsgeheimnietinroepentenzijvoorwat

devertrouwelijkemededelingenvandepatiëntbetreft.Hijkanhetdaarentegenwel inroepenvoor

destrafrechterofburgerlijkerechter.

412. Deze regel, zoals alle regels die onder de bewijsvoering werden aangehaald, is een

bijkomendeenbeslissenderedenwaaromnochhetdossier,nochdebeslissing,aandestrafrechter,

deburgerlijkerechterofdeaanklagermogenwordenmedegedeeld.

413. Indienditwelhetgevalzouzijn,zouditinbepaaldegevallenongetwijfeldeenschendingvan

het beroepsgeheim betekenen en aanleiding geven tot de nietigheid van de strafrechtelijke

vervolgingenenvanhetburgerlijkvonnis.518Hiervoormoetdebewijsverkrijgingaandevoorwaarden

vandeAntigoon‐rechtspraakvoldoen.519

2.5. Tuchtsancties

414. Deverschillendetuchtsanctiesdiedoordenationaleraadkunnenwordenuitgesprokenzijn

dewaarschuwing,decensuur,deberispingendeschorsing inhetrechtomdegeneeskundeuit te

oefenen gedurende een termijn die niet langer mag zijn dan twee jaar.520 Indien het om een

geneesheergaatdieonderdaanisvaneenLidstaatvandeEuropeseEconomischeGemeenschapen

gevestigd is in een andere Lidstaat dan België,wordt de schorsing vervangen door het definitieve

516E.DEGROOT,DeOrdevanGeneesheren:eenvoorsteltothervorming.,Brussel,VUBpress,1998,87.517E.DEGROOT,DeOrdevanGeneesheren:eenvoorsteltothervorming.,Brussel,VUBpress,1998,87‐88.518http://www.ordomedic.be/nl/orde/disciplinaire‐bevoegdheid/,[16april2009].519Infranr.443e.v.blz144.520Artikel16KBnr.79.

135

verbodvaninBelgiënogdegeneeskundeuitteoefenen.

415. Indien een geneesheer de tuchtsanctie van het verbodwordt opgelegd, en deze sanctie is

nietmeervoorberoepvatbaar,danverliesthijvoorgoedhetrechtvanverkiesbaarheidenvoorde

duur van de schorsing (maximum 2 jaar) het recht deel te nemen aan de verkiezingen van de

provincialeraad.

416. Een verkozen lid die een mandaat heeft in de provinciale of nationale raad kan, na het

opleggen van eenniet voor beroep vatbare sanctie, van zijnmandaat vervallen verklaardworden.

Het verval van hetmandaat kan ookworden uitgesproken indien een strafsanctiewerd opgelegd

waaruitdemoreleofdeberoepsonwaardigheidomzijnmandaatuitteoefenenblijkt.521

417. Belangrijk is dat de provinciale raad geen enkele beslissing omtrent de inschrijving op of

weglatingvandelijstentoezichtopdehandhavingvandeeer,debescheidenheid,deeerlijkheiden

dewaardigheidvandeingeschrevengeneesherenmagstoelenopredeneninverbandmetrasofop

motievenvangodsdienstige,wijsgerige,politiek,taalkundigeofsyndicaleaard,nochophetfeitdat

degeneesheerverbondenisaaneeninstellingdiegeneeskundigeverzorgingverstrektaanledenvan

eengroeperingofaaneencategorievanpersonen.522

418. Deprovinciale radenende radenvanberoepvandeOrdederGeneesherenhebbennaast

hunalgemenebevoegdheidomtuchtmaatregelentetreffenwegensfoutendiedoor ledenwerden

begaan, ook bepaalde individuele maatregelen mogen bevelen teneinde een overtreding van de

regelsvandemedischeplichtenleertevoorkomen.523

§3.Burgerrechtelijkeaansprakelijkheid

419. Indieneenpatiënteenartsburgerlijkaansprakelijkwil stellen iseruiteraardnoodaaneen

bepaalde verhouding tussen hen beiden. De cruciale vraag is dan ook hoe men de relatie arts ‐

patiëntkantyperen.

3.1. Contractueleaansprakelijkheid

420. Deovergrotemeerderheid in de rechtspraak ende rechtsleer kwalificeert het gros vande

521Artikel17KBnr.79.522Artikel19KBnr.79.523Cass.9mei2003,T.Gez.2003‐04,afl.3,194.

136

verbintenissen uit hetmedisch contract als inspanningsverbintenissen524. Een arts belooft niet het

dathetresultaatvandebehandelingdegenezingvandepatiëntzalzijn;hijverbindtzicherslechts

toeomopeennauwgezetteengewetensvollewijzedegepastemiddelentezullenaanwendenom

degenezingof verbetering vandegezondheidstoestand te verwezenlijken. Nietteminaanvaarden

rechtsleer en rechtspraak dat bepaalde verbintenissen uitzonderlijk wel het karakter van een

resultaatsverbintenis krijgen.Dit zal het geval zijn bij de schending van eenwelbepaald verbod of

gebod.Bijdergelijkewelbepaaldegedragsregelheeftdepersoongeenbeoordelingsvrijheid,maaris

gehoudentoteenzekerresultaat.Miskenddezepersoonditgebodofverbod,danschendthijeen

resultaatsverbintenis. De loutere vaststelling van deze schending volstaat als foutbewijs525. Een

miskenningzaldusaanleidinggeventotcontractueleaansprakelijkheid.526

421. Metbetrekking tothetberoepsgeheim is eenovertreding vanartikel 458Sw.dusookeen

fout die zal leiden tot contractuele aansprakelijkheid. Dit welomschreven gebod houdt een

resultaatsverbintenis in. De schending van het medisch beroepsgeheim betekent, in voorkomend

geval,meteeneencontractuelefoutvandeartst.o.v.depatiënt.Slechtsindebijdewetbepaalde

uitzonderingenofingevalvannoodtoestandkaneeninbreukophetberoepsgeheimgerechtvaardigd

zijn. de arts miskent eveneens een resultaatsverbintenis wanneer hij de strafrechtelijke

hulpverleningsplicht niet naleeft. Immers, de arts is zoals elke burger wettelijk verplicht hulp te

verlenen aan iemand die in ‘groot gevaar’ verkeert (artikel 422bis Sw.). Door een in groot gevaar

verkerende patiënt‐medecontractant niet te verzorgen, brengt de arts zijn contractuele

aansprakelijkheidinhetgedrang.527Ditprincipeiseveneenstoepasbaarvoorhulpverleners.

3.2. Buitencontractueleaansprakelijkheid

422. Depersoonlijkeaansprakelijkheidwordtbeheerstdoordeartikelen1382(“Elkedaadvande

mens,waardooraaneenandersschadewordtveroorzaakt,verplichtdegenedoorwiensschuldde

524 Zo oordeelt ook: Antwerpen (1e K.) 7 mei 2007, T. Verz. 2008, afl. 2. 193.: “Een arts neemt geenresultaatsverbintenis op zich, doch enkel een middelenverbintenis. Hij belooft niet dat het resultaat van debehandelingdegenezingvandepatiëntzalzijn.Hijverbindterzichenkeltoealsnauwgezetteengewetensvolleartsdemiddelendiedehuidigemedischewetenschaphemterbeschikkingstelt,tezullenaanwendenomhetverhoopteofgewensteresultaatterealiseren.”525Cassatie(Cass.13mei1982,Arr.Cass.,1981‐82,1134,Pas.,1982, I,1056.)oordeeldealsvolgt inverbandmet overheidsaansprakelijkheid: ”dat, behoudens onoverkomelijke dwaling of enig andere oorzaak vanvrijstellingvanaansprakelijkheid,debestuursoverheideenfoutbegaatwanneerzijeenverordeningvaststeltofgoedkeurtwaarinzijgrondwettelijkeofwettelijkeregelsschendt,diehaarvoorschrijvenopeenbepaaldewijzenietsofwelietstedoen,zodatzijburgerrechtelijkaansprakelijkisalsdiefoutschadeveroorzaakt.”526J.TERHEERDT,Hetexperimentbeproefd:eenjuridischeanalysevanmedischeexperimentenmetmensen.,Antwerpen,Maklu,2000,354‐355.527T.VANSWEEVELT,Decivielrechtelijkeaansprakelijkheidvandegeneesheerenhet ziekenhuis.,Antwerpen,Maklu,1997,118.

137

schade is ontstaan, deze te vergoeden.”) en1383B.W. (“Ieder is aansprakelijk niet alleen voorde

schade welke hij door zijn daad, maar ook voor die welke hij door zijn nalatigheid of door zijn

onvoorzichtigheidheeftveroorzaakt.”).Erkunnendusdrievoorwaardenwordenonderscheidenom

persoonlijkaansprakelijktekunnenzijn,namelijkfout,schadeencausaalverband.

3.2.1. Voorwaarden

3.2.1.1. Fout

423. Omvaneenfouttekunnenspreken,moeteentoerekenbarepersooneenonrechtmatigheid

ofonzorgvuldigheidhebbengepleegd.Eenonrechtmatigheidkanbestaanuitdeovertredingvaneen

wettelijkenorm(wet,decreet,provincialeofgemeenrechtelijkeverordening)ofuiteenovertreding

vandezorgvuldigheidsnorm.528Watbetreftdezorgvuldigheidsnormdiedienttewordengemaaktis

in de rechtsleer al vaak gedebatteerd geweest. VANSWEEVELT529 vat de ganse discussie als volgt

samen: “In feite wordt uitsluitend rekening gehouden met één allesomvattend en algemeen

criterium:heeftdeaangesprokenezichgedragenalseennormaal,zorgvuldigtype‐arts.Ofhetnueen

lichteoflichtstefoutbetreftheeftinditraamweinigbelang.Derechtspraaksanctioneertelkefoutof

tekortkomingdieeenzorgvuldigartsgeplaatstindezelfdeexterneomstandighedennietzouhebben

begaan.”

3.2.1.2. Schade

424. Hetbegripschadewordtalgemeenomschrevenalshetresultaatvandevergelijkingtussen

tweetoestanden:dehuidigetoestandnadeonrechtmatigedaadendehypothetischetoestanddie

ergeweestzouzijn indienhetschadeverwekkendefeitniethadplaatsgehad.Schadekannaarhaar

soortonderverdeeldwordeninmateriëleschade,d.i.elkvermogensverliesendegederfdewinst,en

inmoreleschade,d.ideaantastingvanextrapatrimonialewaardenvaneenpersoon.Verderkaneen

onderscheid worden gemaakt tussen de schade ten gevolge van een onrechtmatige daad of

veroorzaaktdooreenwanprestatie.Buitencontractueleschademoetintegraalwordenvergoed,ook

alwas haar omvang niet redelijk voorzienbaar530. Dit onderscheid heeft echter een zeer beperkte

draagwijdte,aangezienalleendeoorzaakvandeschadeenniethaaromvangvoorzienbaarmoetzijn.

Omwelke soort schadehetookgaat, inprincipemoet zij aandrie voorwaardenvoldoenomvoor

528A.SCHELPE,BeroepsgeheimenaansprakelijkheidinVroeginterventie.ProvinciaalSteunpuntLokaalOverlegenVroeginterventie,augustus2008,8‐9.529T.VANSWEEVELT,Decivielrechtelijkeaansprakelijkheidvandegeneesheerenhet ziekenhuis.,Antwerpen,Maklu,1997,164.530Ditiswelhetgevalvoorcontractueleschade,behalvebijopzet,waarbijdeschuldenaarslechtsgehoudenistotvergoedingvandeschadediewastevoorzienofdiemenhadkunnenvoorziententijdevanhetaangaanvanhetcontract.(artikel1150B.W.)

138

vergoedinginaanmerkingtekomen:deschademoet(3)persoonlijkzijn,(2)voldoendezeker,en(3)

zemoetvoortvloeienuitdekrenkingvaneenrechtmatigbelang.531

425. Bij schadegevallen indepsycho‐socialehulpverlening ishetergaannemelijkdatde rechter

vaakeenberoepzaldoenopeenbegrotingnaarbillijkheid.Hetramenvandeexacteschadezal in

dezecontextimmersvaakergmoeilijkzijn.532

3.2.1.3. Causaalverband

426. Om aansprakelijk te kunnen worden gesteld op buitencontractuele basis dient er een

oorzakelijkverbandtezijntussendefoutendeopgelopenschade.InBelgiëstaatdehanteringvan

de conditio sine qua non vereiste als maatstaf voor het oorzakelijk verband bekend als de

equivalentieleer. Volgensdeze leer zijn alle voorde schadenoodzakelijke voorwaarden aanelkaar

gelijk;elkegebeurteniszonderdewelkedeschade,zoalsdiezichinconcretoheeftvoorgedaan,niet

zouhebbenplaatsgevonden,wordtalsmogelijkeoorzaakweerhouden,ongeachtdezwaarteervan

ofhetrelatievebelanginhettotstandkomenvandeschade.533

3.2.2. Beperkingaansprakelijkheidm.b.t.defout

427. Artikel 18 W.A.O. heeft echter een belangrijke aansprakelijkheidsbeperking in het leven

geroepenvoorpersonendieverbondenzijndooreenarbeidsovereenkomst.“Ingevaldewerknemer

bij de uitvoering van zijn overeenkomst de werkgever of derden schade berokkent, is hij enkel

aansprakelijkvoorzijnbedrogenzijnzwareschuld.Voorlichteschuldishijenkelaansprakelijkalsdie

bij hem eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomt.” Deze aansprakelijkheidsbeperking kan niet

worden weggeëxonereerd. Deze beperking zal voornamelijk spelen binnen de hulpverlening waar

meestal gewerktwordtondereenarbeidsovereenkomst.Artsenwerkenvaakop zelfstandigebasis

waarbij deze uitzondering in dit geval geen effect zal genereren. Een hulpverlener of arts diewel

verbondenisdooreenarbeidsovereenkomst,isdusenkelpersoonlijkaansprakelijkvoorzijnbedrog

(zijnde een opzettelijke fout), zijn zware fout (een onopzettelijke maar grove fout die niet

verontschuldigdkanworden)envoorlichtefout,dieeerdergewoonlijkdantoevalligvoorkomt.534

428. Devraagsteltzichwatergebeurtindieneensoortgelijkesituatiezichvoordoetbijstatutaire

personeelsledenwaarbijartikel18W.A.O.nietvantoepassingis.Hetisimmersnietondenkbaardat531T.VANSWEEVELT,Decivielrechtelijkeaansprakelijkheidvandegeneesheerenhet ziekenhuis.,Antwerpen,Maklu,1997,370.532A.SCHELPE,BeroepsgeheimenaansprakelijkheidinVroeginterventie.ProvinciaalSteunpuntLokaalOverlegenVroeginterventie,augustus2008,10.533 J.H. NIEUWENHUIS, Onrechtmatige daden: buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht in Europeesperspectief.,Deventer,Kluwer,2003,47.534A.SCHELPE,BeroepsgeheimenaansprakelijkheidinVroeginterventie.ProvinciaalSteunpuntLokaalOverlegenVroeginterventie,augustus2008,8‐9.

139

bijvoorbeeldO.C.M.W.‐personeelsleden (psychologen,maatschappelijkwerkers, controlearts,…)of

bijvoorbeeldjustitieassistenteneeninbreukmakenophetberoepsgeheimvanhuncliënten.

429. Dewetgeverheeftmetbehulpvandewetvan10 februari2003535eenzelfdebescherming

willen invoerenvoorstatutairpersoneelalsdezevanartikel18W.A.O. Ingevalpersoneelsleden in

dienstvanopenbarerechtspersonen,wiertoestandstatutairgeregeldis,bijdeuitoefeningvanhun

dienstschadeberokkenenaandeopenbarerechtspersoonofaanderden,zijnzijenkelaansprakelijk

voorhunbedrogenhunzwareschuld.Voor lichteschuldzijnzijenkelaansprakelijkalsdiebijhen

eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomt.536 Openbare rechtspersonen zijn aansprakelijk voor de

schade die hun personeelsleden aan derden berokkenen bij de uitoefening van hun dienst, op de

wijzewaaropaanstellersaansprakelijkzijnvoordeschadeaangerichtdoorhunaangestelden,endit

ookwanneerdetoestandvandezepersoneelsledenstatutairisgeregeldofzijgehandeldhebbenin

deuitoefeningvanhunopenbaremacht.537

430. Belangrijk is dat strafrechtelijk beteugelde tekortkomingen van de werknemer aan zijn

contractuele of buitencontractuele verplichtingen (in casu artikel 458 en 458bis Sw.) niet

noodzakelijkeenzwarefoutindezinvanartikel18W.A.O.vormen.538

3.2.3. Bijzondereaansprakelijkheidvoorbijzonderjeugdzorg?

431. Afhankelijk van de taak van de begeleider, kan hij worden beschouwd als ‘onderwijzer’,

waardoorhijpersoonlijkaansprakelijkkanwordengesteldvoordefoutvandeminderjarigeopgrond

van artikel 1384, lid 1 en 4 B.W.539 Het Hof van Cassatie heeft namelijk gekozen voor een ruime

interpretatie van het begrip ‘onderwijs’. In een arrest van 3 december 1986 oordeelde het dat

onderwijsnietenkeldeoverdrachtvantechnischeofintellectuelekennisinlesverbandomvat,maar

ookiedereanderevormvanonderrichtvanwetenschappelijke,artistiekeofprofessioneleaard.540

432. Indiendebegeleider ineenvoorziening isbelastmeteeneducatiefprojectkanhijworden

535 Wet van 10 februari 2003 betreffende de aansprakelijkheid van en voor personeelsleden in dienst vanopenbarerechtspersonen,B.S.27februari2003.536Artikel2wet10februari2003537Artikel3wet20februari2003538H.BOCKEN(ed.),Denieuwewetopdeaansprakelijkheidvanenvoorambtenaren:dewetvan10februari2003.,Mechelen,Kluwer,2004,73.539“Menisaansprakelijknietalleenvoordeschadewelkemenveroorzaaktdoordedaadvanpersonenvoorwiemenmoetinstaan,ofvanzakendiemenonderzijnbewaringheeft.(…)Deonderwijzersendeambachtsliedenvoordeschadedoorhunleerlingenenleerjongensveroorzaaktgedurendedetijddatdezeonderhuntoezichtstaan.”540 WERKGROEP BEROEPSGEHEIM BIJZONDER JEUGDBIJSTAND ARRONDISSEMENT ANTWERPEN, MECHELEN,TURNHOUT,Beroepsgeheimenschuldigverzuim:enkeljuridischeenpraktischekapstokken.,22teraadplegenviahttp://www.provant.be/binaries/tekst%20beroepsgeheim_tcm7‐73551.pdf,[27april2009].(29)

140

beschouwd als een ‘onderwijzer’. Onder educatief project kan onder meer verstaan worden als

opdracht hebben de jongeren te stimuleren tot een grotere zelfredzaamheid, tot het nemen van

meersocialeverantwoordelijkheid.Personeeldatenkelinstaatvoordeopvangendebewakingvan

jongeren en crisisopvangcentra vallen niet onder die definitie en worden dus niet beschouwd als

onderwijzers.541

433. Voor consulenten bijzonder jeugdzorg betekent dit dat enkel de gezins‐ en

pleegdienstbegeleiding in aanmerking komt voordeze vormvan aansprakelijkheid, op voorwaarde

dannogdatereenvormvanonderwijsverstrektwordt.Bovendienmoethetschadeverwekkendfeit

gebeuren wanneer de jongere onder toezicht staat van de consulent. Verder vallen alleen de

schadegevallentenaanzienvaneenderdeonderdeonderwijzersaansprakelijkheid.Deschadediede

jongereaanzichzelfofdeconsulentberokkentkomtdusniet inaanmerking.Deaanwezigheidvan

derden zal relatief beperkt zijn tijdens een dergelijke begeleiding. Tenslotte ontsnappen ook de

oudersniet aanhuneigenaansprakelijkheid,waardooreengedeeltelijkeaansprakelijkheid reëel is

en geeft de regeling inzake de beperking van aansprakelijkheid bijkomende bescherming aan de

consulenten.SCHELPEmeentmijn inziens terechtdaterkanwordenafgeleiddateenveroordeling

op basis van onderwijzersaansprakelijkheid in de praktijk quasi uitgesloten is. Daarinboven zal

volgenshaardeoverheiddannogsteedskunnenwordenaangesprokenals‘verantwoordelijke’.542

3.2.4. Samenloop

434. Erissprakevansamenloopwanneerersprakeisvaneenschadeverwekkendegedragingdie

ook eenbuitencontractuele fout uitmaakt.543 Een contractspartij kanwegens eenbij deuitvoering

van de overeenkomst begane fout slechts dan buitencontractueel aansprakelijk worden gesteld,

indien de haar ten laste gelegde fout een tekortkoming uitmaakt, niet aan de contractuele

verbintenis, doch aan de algemene zorgvuldigheidsplicht, en indien de fout andere dan aan de

slechte uitvoering van de overeenkomst te wijten schade veroorzaakt.544 M.a.w. is het niet

voldoendeomvaneenbuitencontractuelefouttesprekenindiendeschadeindirectvoortvloeituit

541 WERKGROEP BEROEPSGEHEIM BIJZONDER JEUGDBIJSTAND ARRONDISSEMENT ANTWERPEN, MECHELEN,TURNHOUT,Beroepsgeheimenschuldigverzuim:enkeljuridischeenpraktischekapstokken.,22teraadplegenviahttp://www.provant.be/binaries/tekst%20beroepsgeheim_tcm7‐73551.pdf,[27april2009].542A.SCHELPE,BeroepsgeheimenaansprakelijkheidinVroeginterventie.ProvinciaalSteunpuntLokaalOverlegenVroeginterventie, augustus2008, 10‐11. Zieookde tekst vanM.ROM,E.ANKAERT, e.a.,Over risico’s enbeperkingen:Juridischonderzoeknaardepositievandeconsulentenvandesocialedienstenvandebijzonderejeugdbijstandmet focusop ‘aansprakelijkheid’ en ‘schuldig verzuim’, rapport vaneenonderzoek inopdrachtvanhetMinisterie vandeVlaamseGemeenschap, Leuven, Instituut voor Sociaal Recht– K.U. Leuven, 2006,124.543 H. BOCKEN, “Samenloop contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid: verfijners, verdwijners enhetarrestvanhetHofvanCassatievan29september2006.”,N.J.W.,2007,725.544Cass.14oktober1985,Arr.Cass.1985‐86,179;Bull.1986,155.

141

een wanprestatie. BOCKEN545 (samen met het Hof van Cassatie) voegt naast de

onzorgvuldigheidsplichteen tweedeuitzondering toeophet samenloopverbod.Buitencontractueel

vorderen tussen contractspartijen is ook mogelijk wanneer de wanprestatie ook een misdrijf

uitmaakt. Dit zal in het kader van dezemasterproef altijd het geval zijn aangezien het steeds de

schendingvanartikel458Sw.zaluitmaken.

435. Voordeaansprakelijkheidbijeenarts‐patiëntofhulpverlener‐cliëntrelatieisdemateriedus

vrij simpel.Debenadeeldeheeft steedsdemogelijkheidom contractueel of buitencontractueel te

gaanvorderen.De relevantie inditonderscheidbevindt zichophetniveauvande schade:bij een

resultaatsverbinteniszaldebenadeeldemoetenbewijzendathetcontractnietwerdnagekomen(en

uiteraard ook het bestaan van deze verbintenis). Bij een buitencontractuele vordering zal hij een

schendingvandezorgvuldigheidnormmoetenbewijzenwatopzichmoeilijkeris.Tochzalditindeze

contextnietzomoeilijkzijnaangezienheteenmisdrijfisenzoautomatischeenfoutuitmaakt.Ook

eenobjectieveaansprakelijkheidismogelijkinditgeval.Watbetreftdeschadevergoedingiserook

een fundamenteel verschil: indien met buitencontractueel vordert zal men alle schade kunnen

vorderenterwijlbijeencontractuelevorderingalleendevoorzienbareschadevorderbaaris(endan

dient somsnog rekening tewordengehoudenmetexoneratiebedingen).Ook liggener significante

verschillenindeverjaringvanbeidevorderingen.

436. Alsofditnietgenoegis,wordthetnogingewikkelderalsereenderde(uitvoeringsagent546)bij

betrokkenis.Hierkomtdandeleervandequasi‐immuniteitvandeuitvoeringsagentopdeproppen

die voor het eerst werd toegepast in het stuwadoorsarrest547. Simpelweg gesteld kan een

uitvoeringsagent van de contractspartij slechts buitencontractueel aangesproken worden in de

gevallenwaarindeopdrachtgeverookbuitencontractueelkanwordenaangesproken.Ditzalduszijn

indien fout en schade vreemd zijn aan het contract en ingeval van eenmisdrijf. Zo stelt ook TER

HEERDT548: “slechts onder beperkte voorwaarden kan het slachtoffer de hulppersoon aanspreken,

namelijk wanneer de fout van de hulppersoon de schending uitmaakt, niet van een contractuele

verbintenismaarvaneeneeniederopgelegdeverbintenisenindiendiefouteenanderedandelouter

uit de gebrekkige uitvoering van de overeenkomst ontstane schade heeft veroorzaakt. De enige

uitzonderinghierop is indiendeonrechtmatigedaadvandehulppersoonteveneenmisdrijf is”. De

545 H. BOCKEN, “Samenloop contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid: verfijners, verdwijners enhetarrestvanhetHofvanCassatievan29september2006.”,N.J.W.,2007,725.546Eenuitvoeringsagentisiemanddiehetcontracthelptuitvoeren.547Cass. 7december1973,Arr.Cass. 1974,395;R.W. 1973‐74,1597,nootHERBOTS, J.; J.T. 1974,443;Pas.1974,I,376.548J.TERHEERDT,Hetexperimentbeproefd:eenjuridischeanalysevanmedischeexperimentenmetmensen.,Antwerpen,Maklu,2000,327.

142

hulppersoon zal dus steeds kunnen worden aangesproken aangezien de schending steeds een

misdrijfzaluitmaken.Dergelijkeproblematiekisvanbelangwanneerbijvoorbeeldeenverpleegster

diewerktinopdrachtvaneenartshaarberoepsgeheimzalschenden.

437. De arts kan ook een tweevoudige aansprakelijkheid oplopen door zijn beroepsgeheim te

schenden.Steldateenpatiënt feitenaanzijnartsmeedeeltdiegeheimzijnofdie,uitdrukkelijkof

stilzwijgendaandegeneesheerwordentoevertrouwd.Dezefeitenkunnenbetrekkinghebbenopde

patiëntzelfenopderden(bijvoorbeeldeenfamilielidvaneenpatiënt).Deeltdeartsdezegegevens

mee aan derden, dan schendt hij zijn beroepsgeheim en brengt hij zijn aansprakelijkheid in het

gedrang,zowelt.o.v.depatiëntalst.o.v.diederde.549

§4.Arbeidsrechtelijk

438. Eenhulpverlenerdieverbondenisdooreenarbeidsovereenkomstkangenietenzoalseerder

gezegdvandebeschermingdieartikel18W.A.O.biedtmaarkanookgesanctioneerdwordendoor

dewetgever. Een lichte en zelfs toevallig voorkomende fout is al voldoendeomdewerknemer te

ontslaan,mitsdewerkgeverdevoorgeschrevenformaliteitenenopzeggingstermijnenrespecteert.In

tegenstelling totwat geldt voorde strafrechtelijke aansprakelijkheid, is het voorhetopleggenvan

arbeidsrechtelijke sancties helemaal niet vereist dat het om een opzettelijke schending van het

beroepsgeheimgaat.550

439. Dewerkgeverkanzelfsoordelendathetontslagomdringenderedenengerechtvaardigdis.

Hijkanditdoenalshijvindtdatdeschendingvanhetberoepsgeheimeenernstigetekortkomingis

die elke professionele samenwerking tussen de werkgever en de werknemer onmiddellijk en

definitief onmogelijk maakt.551 De feitenrechter zal hier achteraf over moeten oordelen. Deze

hypotheselijktmogelijkaangeziendegeheimhoudingsplichtmijnsinzienstochfundamenteelisinde

relatietussenbijvoorbeeldeenhulpverlenereneenarts.

§5.Schadevergoedingvoordestrafrechter

440. Artikel 3 VTSv. bepaalt: “De rechtsvordering tot herstel van de schade door een misdrijf

veroorzaakt,behoortaanhendiedeschadehebbengeleden”.Menspreektookvandeburgerlijke

partijstellingvoordestrafrechter.

549T.VANSWEEVELT,Decivielrechtelijkeaansprakelijkheidvandegeneesheerenhet ziekenhuis.,Antwerpen,Maklu,1997,446.550I.VANDERSTRAETE,Beroepsgeheimenhulpverlening.,Brugge,DieKeure,2005,122.551Artikel35lid2arbeidsovereenkomstenwet

143

441. De burgerlijk vordering is de vordering tot herstel van de schade die uit een misdrijf is

voortgevloeid.Zijbeoogtnietdebestraffingvandedader,maarenkeldevergoedingvandeschade.

In tegenstelling tot de strafvordering is de burgerlijk vordering bijgevolg geen publiekrechtelijke,

maar een privaatrechtelijke vordering.552 Belangrijk is wel dat de burgerlijke rechter gebonden is

dooreenuitspraakvandestrafrechter.

442. De bestaansvoorwaarden voor de strafprocedure worden beheerst door burgerlijke

vorderingdoorderegelsvanhetburgerlijkaansprakelijkheidsrecht,enzijn inhetbijzonderdathet

slachtoffer (1)schadeheeftgeleden, (b)dooreenfoutvandedader (nl.misdrijf)en(c)datereen

causaalverbandtussenfoutenschadekanwordenaangetoond.553

§6.Schrappingvandebewijsvoering

443. Deinformatiediedechirurgaandeverbalisantenverstrekt–endaarmeehetberoepsgeheim

schendt–kannietalsbewijswordengebruikt.554Ditheeftgrotegevolgen:eenartsofhulpverlener

diezijnberoepsgeheimschendt(wanneerditnietisvooreenparlementaireonderzoekscommissieof

eenrechter)zalnietalleenzelfstrafrechtelijkverantwoordelijkkunnenwordengehouden,maardeze

informatiezalnietwordenmeegerekend indebewijslast jegenseenverdachte.Eenschendingvan

hetberoepsgeheimzaldusleidentotdeonrechtmatigheidvanhetbewijs.555TRAEST556gaatnogeen

stapverder:hijzegtdathetduidelijkisdateenvervolgingnietkangesteundwordenopdeaangifte

diehetberoepsgeheimschondendathier inelkgevalnietderegelkantoegepastwordendateen

bekendmakingnietvooronbestaandekanwordengehouden.Eentoepassingvandezeregelzoude

waardevanhetberoepsgeheimvolkomenuithollen.

444. Deze regels hebben lange tijd stand gehouden maar de grote ommekeer inzake

bewijsuitsluitingkwamerin2003doordeAntigoon‐rechtspraak557welkeeenwarerevolutieinBelgië

betekende met betrekking tot de rechtmatigheid van het bewijs. De rechter mag nu slechts tot

onrechtmatigheid en bijgevolg de uitsluiting van het bewijs overgaan als een van de drie

voorwaarden werden vervuld. Het gaat in de eerste plaats om het feit wanneer de naleving van

552 C. VAN DEN WYNGAERT en S. VANDROMME, Strafrecht, strafprocesrecht en internationaal strafrecht.,Antwerpen,Maklu,2006,787.553 C. VAN DEN WYNGAERT en S. VANDROMME, Strafrecht, strafprocesrecht en internationaal strafrecht.,Antwerpen,Maklu,2006,787.554Brussel9juni1999,T.Verz.1999(verkort),655,nootPIRE,A.555R.VERSTRAETEN,Handboekstrafvordering.,Antwerpen,Maklu,2007,872.enCass.14juni1965,Pas.1965,I,1102.;Cass.29mei1986,A.C.1985‐86,1329,J.T.1987,331.556P.TRAEST,“Derolvandeparticulierinhetbewijsrechtinstrafzakennaareenrelativeringvandeuitsluitingvanonrechtmatigverkregenbewijs?,in:LiberamicorumJeanduJardin,Mechelen,Kluwer,2001,76.557Cass.14oktober2003,Arr.Cass.2003,afl.10,1862;Juristenkrant2003,afl.79,4.

144

bepaaldevormvoorwaarden, voorgeschrevenop straffe vannietigheid,nietwerdennageleefd, ten

tweedeindiendebeganeonrechtmatigheiddebetrouwbaarheidvanhetbewijsheeftaangetasten

tenderdewanneergebruikvanhetbewijsinstrijdismethetrechtopeeneerlijkproces.

445. Artikel 1728 Ger.W. voerde expliciet een bepaling in dat de documenten die worden

opgemaakt en de mededelingen die worden gedaan in de loop en ten behoeve van een

bemiddelingsprocedure vertrouwelijk zijn. Zijmogennietworden aangevoerd in een gerechtelijke,

arbitrale of administratieve procedure en zijn niet toelaatbaar als bewijs, zelfs niet als

buitengerechtelijke bekentenis. Belangrijk iswel dat de toestemming als opheffing kan geldenom

het bewijs alsnog toelaatbaar te maken. Indien hiertegen een schending wordt gemaakt, is een

schadevergoeding verschuldigd558 enmoeten de documenten ambtshalve uit de debattenworden

geweerd.Dit iszeerrelevantaangezienveelhulpverlenersprofessioneelalsbemiddelaaroptreden.

Hier wordt dus wettelijk verankerd welke sanctie ten opzichte van het verkregen bewijs moet

wordengehanteerd.

446. De Correctionele Rechtbank te Luik besliste vorig jaar dat het recht op een eerlijk proces

onherstelbaar is geschondenwanneer de aangifte vanmisdrijven steunt op een onwettigheid ‐ in

casudeschendingvanhetberoepsgeheim–indiendeoverheidwistdatdeaangifteinstrijdmetde

geheimhoudingsplicht was gedaan. Een gewone onwettige aangifte besmet het gehele

opsporingsonderzoek en vervolgens het gehele gerechtelijke onderzoek en heeft dus de

ontvankelijkheid van de vervolgingen tot gevolg.559 In dezelfde zin werd door de Kamer van

Inbeschuldigingstelling te Luik geoordeeld over een verhoor afgenomen bij een notaris en een

advocaat.Deverklaringendieindeloopvaneengerechtelijkonderzoekwerdenafgenomeninstrijd

met het beroepsgeheimwerden onontvankelijk verklaard. De K.I. oordeelde dat het recht op een

eerlijkprocesgewaarborgdblijft voorverdachten,onverminderddemogelijkheidvoorpartijenom

personentehorenvoorderechterzoalsartikel458Sw.hettoelaat.Hierwerdnogeenstapverder

gegaan.Zelfsdewettelijketoegelatenbewijsverkrijgingwerdonontvankelijkverklaardopbasisvan

deuitzonderingvanhetrechtopeeneerlijkproces.560

447. Het lijkt er dus op dat de gevreesde rechtspraak van het Hof van Cassatie op zich weinig

effect zal hebben op de materie die in deze masterproef werd behandeld. Lagere rechters lijken

geneigddesanctievandebewijsuitsluitingnogsteedseenwarmharttoetedragenenhebbeninde

uitzonderingvanhetrechtopeeneerlijkproceseenuitweggevondenomhuneerdererechtspraak

558Hetinstellenvaneenbuitencontractuelevorderingisdusnietmeernodig.559Corr.Luik(13ek.)3maart2008,J.L.M.B.2008,afl.32,1434.560K.I.Luik10december2007,J.L.M.B.,2008,afl.32,1419.

145

te handhaven. Uiteraard is er nog erg weinig rechtspraak voorhanden met betrekking tot de

schendingvanhetberoepsgeheimnahetAntigoon‐arrest. Hetisafwachtenofandererechtershet

voorbeeldvandeLuikserechterzullenvolgenenaldanniet indezelfdelijnzullenoordelen.Ookis

het afwachtenwat Cassatiemet betrekking tot dematerie zal zeggen indien in de toekomst een

soortgelijkevraagaanhenwordtgesteld.

146

Besluit

448. Het is duidelijk dat aan het begrip ‘privacy’ een belangrijkere waarde wordt gegeven dan

pakweg100 jaargeleden.Dit leiddeerdanook toedatdebepalingvanartikel458Sw.nietmeer

volstaatomaandehuidigebehoeftentevoldoen.Ookdeorganisatievanzoweldehulpverleningals

degezondheidszorg is langnietdezelfdeals toendertijd.Nuvooralde sector vandehulpverlening

eenvolwaardigespeler isgewordenopdearbeidsmarkteneenduidelijkeprofessionaliseringheeft

ondergaan,dienennieuweproblemenzichaan.

449. Het is een evidentie geworden in deze maatschappij dat bepaalde gegevens die tijdens

begeleidingen (zowelmedischalspsycho‐sociaal) aanbodkomen,metdegrootstevoorzichtigheid

moetenwordenbehandeldenbeschermd. Ieder individu isgesteldopzijnprivacyenzaldezedan

ooktenallentijdeproberenteverdedigen.

450. Doorheendezemasterproefheb ikgepoogdomdeverschillendeevolutiesdiede sectoren

gekendhebbenkort tebeschrijven.Zezijnmijns inzienstekenendvoordeverdereevolutievande

wetgeving en liggen aan de basis van de pijnpunten die zich momenteel op het gebied van

privacybescherming manifesteren. Op een beschrijvende wijze heb ik getracht om de meest

relevanterechtspraakenrechtsleerteverenigenindezemasterproefomzototeensluitendgeheel

tekomenvandeheersenderegulering. Ikhoopdanookdat ik inditopzetgeslaagdbenendatdit

werkdesgevallendeenvoordepraktijkvolwaardigeleidraadzoukunnenzijn.

451. Wat betreft de invulling van dit besluit had ik graag de kans gegrepen om nog enkele

pijnpunten en tegenstrijdigheden betreffende het onderwerp weer te geven, anders dan een

samenvattingtemakenvanhetgeenreedsdoorheendemasterproefuitvoerigwerdbesproken.

452. Mijns inziens heeft dewetgevermet de privacywet in 1992 goedwillen anticiperen op de

toen heersende evolutiesmaar lijkt dezewetmij vandaag de dag tekort te schieten op bepaalde

cruciale punten. Om te beginnen is de bescherming van de privacywet te vaag om een degelijke

bescherming te bieden in het kader van het nieuwe fenomeen eHealth. Er is een duidelijke trend

merkbaar waarin grensoverschrijding van gegevens de praktijk wordt, waardoor onze nationale

wetgeving van geen belang meer is en er duidelijke, overkoepelende regulering nodig is, die

bovendienspecifiekerisdandeprivacyrichtlijn.Ikpleitdanookvooreendegelijkeaanpassingvande

huidigenormendietevenswerkbaarzijnineengrensoverschrijdenddigitaaltijdperk.

453. Ikstelmeookdevraagofdeprivacywet,losvanhetfeitdatikdezeweteengoedinitiatief

147

vind,welwerkbaarisopbepaaldevlakken.Enerzijdsiserhetprobleemvandeboekhoudkundigeen

administratievegegevensdienietonderdezewetvallen, integenstellingtotde indeveledossiers

verwerktegezondheidsgegevensdiewelonderworpenzijnaanhetregime(endusookdespecifieke

bescherming)vandeprivacywet.Anderzijdsstel ikmijdevraagofdegebodenbescherming,zijnde

de verwerking onder toezicht van een beroepsbeoefenaar van de gezondheidszorg, wel adequate

beschermingbiedtenofdezenormenindepraktijkeffectiefnauwgezetwordennageleefd.Hetlijkt

mijonwaarschijnlijkdateenarts,onderwienstoezichtkrachtensdewetalleverwerkingenmoeten

gebeuren,alledossiersookeffectiefzallezenenercontrolezalopuitoefenen.Uiteraardzaleenarts

steeds controle over zijn eigen dossiers hebben, maar in een CGGZ bij wijze van voorbeeld,

waarbinnengewerktwordt in teamverband–eenpsychiateraanhethoofddie zich laatomringen

dooreenaantalpsychologen–moetdevraaggesteldwordenofhetwerkbaarisvoordehoofdarts

omnaastzijndagtaakooknogiederdossiertecontroleren.Meernog,ishetpraktischhaalbaaromin

de hulpverlening steeds onder toezicht van een beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg te

moetenwerkenenallesterapporteren?Zalditnieteerderleidentoteenremvoordepraktijk?

454. Eenanderprobleembinnendehulpverleningsteltzichvolgensmijbijdebredeopvattingvan

hetbegripgezondheidsgegevens.IndemasterproefwerdreedsbesprokendathetEuropeesHofvan

Justitie snel besluit tot een verwerking van gezondheidsgegevens (en bijgevolg ook snel tot een

onrechtmatige verwerking) maar zelfs indien de hulpverlening geen betrekking heeft op de

gezondheidstoestand vaneen cliënt, en er bijgevolg in de setting geenberoepsbeoefenaar vande

gezondheidaanwezigis,isdekansvrijgrootdatinhetdossiersowiesogezondheidsgegevenszullen

worden opgenomen. Binnen de jeugdhulpverlening (bijvoorbeeld een dagcentrum) zullen er

ongetwijfeld gegevens als bijvoorbeeld dyslexie, ADHD,… van een kindworden opgenomen in het

hulpverleningsdossier.Dit zijngezondheidsgegevensvolgensdebredeEuropeseopvatting.Hier zal

echtergeenartsaanwezigzijndiecontroleuitoefent.Isdezeverwerkingdanonrechtmatig?Enzoja,

is dehulpverlening, en concreter het zorgvuldig bijhouden vaneendossier,wel noghaalbaar?Als

dergelijke gegevens niet meer zouden mogen worden opgenomen dan heeft men ofwel een

onvolledig dossierwat effect kan hebben op de begeleiding ofwel een onrechtmatige verwerking,

welke strafsancties kan opleveren. Eenmogelijk oplossing zou zijn datmen begint tewerkenmet

aparte gezondheidsdossiers en eventueel een externe geneesheer zal inschakelen om toezicht te

houdenoverdezeapartedossiers.Maar isdezestriktescheidingaltijd temaken?Enbovendien, is

een externe geneesheer inschakelen financieel haalbaar voor kleinere organisaties die al trachten

rondtekomenmetweinigoverheidssubsidiesenhoofdzakelijkafhankelijkzijnvangiften?

455. Mijnsinziensisdeprivacyweteenmesdatlangstweekantensnijdt.Enerzijdsbetekenthet

148

een noodzakelijke beschermingsmaatregel maar anderzijds betekent het ook een rem. Een nog

sterkervoorbeeld.Stel, jewerkt ineensetting indegehandicaptenzorg,ookalwerk jenietophet

niveau van de gezondheid, dan nog zullen gegevens die betrekking hebben op de

gezondheidstoestand van de persoon met een handicap in het dossier staan (bvb als je blinden

begeleidt lijkthetmeonwaarschijnlijkdat inhethulpverleningsdossiernergensdeoorzaak vande

blindheidzalvoorkomen).Hierzullendezenietonderhettoezichtvaneenberoepsbeoefenaarvan

degezondheidstaanendusonrechtmatigverwerktzijnwattotstrafsanctieszoukunnenleiden.

456. Deprivacywetheefteengoedeaanzetgegeventotbeschermingvandepersoonsgegevens,

inhetbijzonderdegezondheidsgegevens.Maartochkanikvelepraktischebezwarenbedenkendie

contra pleiten. Sterker nog, ik durf te stellen dat vele hulpverleners zich (vaak ongewild) schuldig

makenaandewet.Dezewet lijktmijmeereerderpositiefals leidraadomeen internbeleidop te

stellenmaarooknegatiefalseffectiefdelettervandewetzalmoetenwordengevolgd.

457. Eenvolgendevraagdie ikmij stel ishoeeenhulpverlenerofeengezondheidswerkermoet

weten welke regelgeving op hem van toepassing is en welk toepassingsgebied ze bestrijken. Het

toepassingsgebeid van de Wet Verwerking Persoonsgegevens zal bijvoorbeeld vrij algemeen zijn

waarandereregelgevingzoalsbijvoorbeelddeWetopdePatiëntenrechtenzalgekoppeldzijnaande

relatie tussen twee personen. Ook op inhoudelijk niveau zijn er grote verschillen die kunnen

optreden. Sommige aspecten van verschillende regelgeving zullen met elkaar kunnen worden

verzoendterwijlandereregelgevingeenbepaaldaspectwelzalbehandeleneneenanderenetniet.

Eenvoorbeeldhiervanisbijvoorbeelddeleeftijdwaaropminderjarigenhunrechtoptoegangzullen

kunnen uitoefenen. De Wet Verwerking Persoonsgegevens en de Wet Patiëntenrechten zullen

hierovernietsbepalenterwijlhetDecreetRechtspositieMinderjarigenhetop12jaarzalhouden.

458. Hoe kan hierop worden geanticipeerd? Kan de hiërarchie van de rechtsnormen561 soelaas

bieden?Mijnsinziensnietomdathetallenregelingenzijndieopgenomenwerdenineenwetofeen

decreetenhetmoeilijktebepaleniswelkenormalsbijzonderenwelkealsalgemeenmoetworden

aanzien. Het lijkt mij eerder werkbaar indien de Wet Verwerking Persoonsgegevens en andere

wettelijke regelingen als minimumregeling zouden kunnen fungeren die dan verder worden

uitgewerktopdecretaalniveaudiesectorspecifiekebepalingenconcretiseert.Bepalingendiealleen

zijnuitgewerktspecifiekvooreenbepaaldesectorlijkenmijmakkelijkertebegrijpenvoorpersonen

uitdepraktijkenkunnenook inspelenop specifiekenodendie zich inde sectormanifesteren.Dit

gebeurt al op het niveau van het beroepsgeheim zoals in de masterproef werd weergegeven in

561Hogerenormheeftvoorrangopdelagerenorm,bijzondereheeftvoorrangopdealgemene,delatereheeftvoorrangopdevroegere.

149

hoofdstuk 1 maar ik pleit ervoor om nog meer specifiek te gaan werken met betrekking tot de

verwerking van gegevens in een dossier. De aanzet is hier reeds voor gegeven (bvb voor de CLB‐

dossiers) maar toch zou dit efficiënt kunnen zijn voor iedere specifieke sector binnen de

hulpverlening.

459. Eenanderewerkbareoplossingwerd reedsgeopperddoorPUT562.Hij pleit ervoordateen

Koninklijk Besluit ter uitvoering van de Wet Verwerking Persoonsgegevens een omschrijving zou

moetengevenvandebegrippen‘gezondheid’en‘beroepsbeoefenaar’.Voordezelaatstetermpleit

hij om aansluiting te gaan zoeken bij de Europese Richtlijn en deNederlandsewet,waardoor alle

professionelenmeteenberoepsgeheimindezinvanartikel458Sw.alsberoepsbeoefenaarsindezin

van de Wet Verwerking Persoonsgegevens zouden worden beschouwd. Dit maakt veel van de

bovengesteldebedenkingenoverbodig.

460. Ook bij het beroepsgeheim zijn verschillende pijnpunten naar boven te halen. Het zijn

bepalingendiemijnsinziensenormbelangrijkzijnmaarindepraktijkdoordeberoepsbeoefenaarste

weiniggekendzijn.Hoeisditteverklaren?Moetermeeraandachtzijnvoordezemateriedoorheen

deverschillendeopleidingen?Zelfhebikdestijdsergweiniggeleerdoverhetberoepsgeheiminmijn

opleidingsociaalwerk.Ikhebhetsteevastalseenminpuntervarenénzelfsalseen‘handicap’inde

praktijk.Moeterbinnendeorganisatieszelfmeeraandachtkomenvoorhetonderwerpdooronder

andere lezingen of bijscholingen te organiseren? Ik ben in ieder geval vanmening dat bijscholing

nodig is.Uiteenkleine rondvraagbijhulpverlenersbinnenmijnvriendengroepheb ikgepeildnaar

hun kennis omtrent hun aansprakelijkheid indien zij hun beroepsgeheim zouden schenden. Velen

wistenuiteraarddatzegebondenwarendoorhetberoepsgeheimmaardespecifiekeafbakeningvan

het begrip was voor velen onbekend terrein. Niemand wist bijvoorbeeld dat ze op verschillende

manierenaansprakelijkkondenwordengesteldbijeenschendingenwistenookniethelemaalwat

nuprecieseninwelkeomstandighedeneenschendingopleverde.

461. Dan isernogdevraagnaardewerkbaarheidvanhetberoepsgeheim ineen team. Indeze

masterproefwerddeleervanhetgedeeldenhetgezamenlijkberoepsgeheimnaarvorengeschoven

als werkbare oplossing voor het samenwerkenmet andere hulpverleners, al dan niet binnen een

team. Op zich vind ik dit een goede toepassing om de problemen die rijzen in dat verband te

legitimeren.Maarwatals je tijdensdepauze iets verteldovereencliënt tegeneencollega?Strikt

genomenvaltditnietonderdeleervanhetgedeeldberoepsgeheimwantdezeisnietbetrokenbijde

562J.PUT,Werkenmetgezondheidsgegevensindeintegralejeugdhulp.,Leuven,Instituutvoorsociaalrecht,31maart2007,http://www.law.kuleuven.be/isr/onderzoek/onlinerapportenbijlagen/Werken%20met%20gezondheidsgegevens%20in%20de%20integrale%20jeugdhulp.pdf,[10mei2009].

150

concretehulpverlening.Ofsterker,watalsjeeenemotioneelgeladenbegeleidingofsituatieachter

derughebt,en jevertelthierover ’savondsaan jepartner.Ookditkanwordengekwalificeerdals

eenschendingvanhetberoepsgeheim.Maarishetnieteigenaandemensdatiedereennoodheeft

aaneensoortvan‘ventilatie’overdeervaren(somszware)problematiekenophetwerk?Ishetwel

realistisch enmenselijk om aan een beroepsbeoefenaar te vragen om steeds en ten allen tijde te

zwijgen,ookalsdeinnerlijkerustophetspelstaat?Degansehulpverleningdraaitalshetwarerond

het ventileren van problemen om innerlijke en psychische rust te krijgen voor cliënten. Hebben

hulpverleners hier dan ook geen recht op zonder strafrechtelijk aansprakelijk gesteld te worden?

Uiteraard ga ik hier nuwat extreem inmijn redeneringmaar strikt theoretisch behoort dit tot de

mogelijkheden.

462. Of sterker nog, in de masterproef werd besproken wat je juridisch moet doen indien

bijvoorbeeldoudersominformatievragenomtrenthunzoon/dochter.Hetiszeerduidelijk,wettelijk

gezien,dat jenietsmagzeggen,maar isdit inpraktijkookaltijdevenmakkelijk?Stel, jewordtals

CLB‐begeleideraangesprokendooreenbezorgdemoederdiewelweetdater ietsscheeltmethaar

zoonmaarhetprobleemnietkanthuisplaatsen.Ze isradeloosenkomt jegeëmotioneerdomraad

vragen. Ishetdanalsmenszomakkelijkomgewoon‘neen’tezeggenenvervolgenseenouderdie

enkel het beste voor heeft met haar kind droogweg af te wimpelen? Uiteraard moet de

beroepsbeoefenaarhierzwijgenmaarikwilmaaraantonendatinemotionelesituatiesindepraktijk,

het juridischesomsopdeachtergrondverdwijnten jesteedsalsberoepsbeoefenaarmoetstreven

naar correcte enmenselijke oplossingenwil je een begeleiding laten slagen. Een verkeerde en te

starrehoudingkanaanleidinggeventoteenbreukindevertrouwensrelatiemetdemoeder,dieop

haarbeurthaarzoonerkanvanweerhoudenomdebegeleidingverdertezetten.

463. Verder wil ik ook nog de precaire situatie hekelen waarin een beroepsbeoefenaar zich

bevindt. Ze is precair om twee redenen. Eerst en vooral is de beroepsbeoefenaar, ondanks de

wettelijkeregelingendeoplossingenuitderechtspraak,mijnsinziensnogsteedsopzichzelfenzijn

discretionairekeuzeaangewezenomteoordelenofhijaldanniet geheimenprijsgeeft.Hijzalzelf

steedsdeafwegingmoetenmakenofhijaldannietzijngeheimhoudingsplichtzalopheffenenzoniet

hetzijalleofhetzijgedeeltelijkeinformatiezalprijsgeven.Hierzijnechterrisico’saanverbondendie

nietaltijdgekendzijn.Eenwettelijke‘toelating’totopheffingvanzijnberoepsgeheimisdaaromgeen

vrijgeleide dat de persoon niet zal worden gesanctioneerd. Een tuchtrechtelijk college kan steeds

achteraf totbestraffingovergaan indienzijvindendattenonrechtedegeheimhoudingsplichtwerd

doorbroken.Anderzijdskaneenrechter,indiendeberoepsbeoefenaarbeslistvanterzittinggebruik

temakenvanzijnzwijgplicht,achteraf toetstenofhijditwel rechtmatigdoetennietvanzijndoel

151

afwendt.Indienderechtervanoordeelisdatditgevalis, isdeberoepsbeoefenaaropnieuwalshet

warehet‘slachtoffer’.Zoalseerderalgezegdishetdeindividuelekeuzevandeberoepsbeoefenaar

maar als andere personen achteraf deze keuze kunnen toetsen en dit doen aan de hand van hun

eigenreferentiekader(endusookanderewaardenennormenhebben),danbestaatweldegelijkde

mogelijkheiddatdezetoteenandereopiniekomenwatnefast isvoordeaansprakelijkheidvande

beroepsbeoefenaar. Dit brengt hem dus in een zeer onzekere situatie waar een duidelijke en

rechtlijnige afbakening ver zoek is.De vraagblijft natuurlijk hoeeen rechter kanoordelendathet

beroepsgeheim ten onrechte werd ingeroepen en dus van zijn doel werd afgewend! Hoe kan de

rechter dit toetsten als hij niet weet wat wordt verzwegen? Betekent dit dan geen zuiver

theoretischemogelijkheiddieindepraktijknietkanwordengehanteerd?

464. Een ander punt is hoe de schade bij de schending van het beroepsgeheim moet worden

begroot. Dit is een zeer moeilijke afweging. Een bepaald gegeven zal voor de één meer impact

hebben en bijgevolg een grotere morele schade veroorzaken dan bij een ander persoon in een

soortgelijkesituatie.Iniedergevalwerdin2004563doordecorrectionelerechtbankvanAntwerpen

geoordeeld dat de schadevergoeding van de schending van het beroepsgeheim door een arts

symbolischdiendetewordenbepaaldaangezienhetenormmoeilijkisomdeschadeinconcretote

begroten. De arts werd dan ook slechts veroordeeld tot het betalen van 1 euro morele

schadevergoeding.Ishetsopdanweldekoolwaard?

465. In de praktijk zijn sowieso al bijna geen voorbeelden te vinden van strafrechtelijke

veroordelingenvanhulpverlenersdiehunberoepsgeheimhebbengeschonden.Alderechtspraakdie

kanwordengevondensitueertzichbinnendegezondheidszorg,metnamedeaansprakelijkheidvan

de arts. Het lijkt erop dat mensen sneller de toegang tot het recht vinden wanneer hun arts

geheimen prijsgeeft, danwanneer een hulpverlener dit doet. De vraag ‘waarom’ is natuurlijk niet

eenduidigtebeantwoordenenisopzichalstoftoteennieuwemasterproef.Hetisiniedergevaleen

duidelijkevaststelling.

466. Eenanderebedenkingdieikmijmaakmetbetrekkingtotdehulpverleningspecifiekisofer

geen nood is aan een specifieke beroepsgroep (in vergelijkingmet deOrde derGeneesheren) die

effectiefadvieskanverlenenaanzijnledenenookeventueelrichtlijnenkanuitvaardigen,uiteraard

metdemogelijkheidomnadienooktuchtstraffenopteleggen.Erzijnwelveeldeontologischeregels

en codesopgesteldper sectormaar ikheb toch vragenbij deafdwingbaarheidhiervan.Wie geeft

raadindienerzichpraktischeproblemenstellenofonduidelijkhedenmetbetrekkingtotdezecodes?

Een overkoepelende beroepsgroep zou mijns inziens een werkbare oplossing kunnen zijn. Deze563Corr.Antwerpen(8ek.)22oktober2004,T.Gez.2004‐05,afl.2,136,nootBALTHAZAR,T.

152

zoudendanookdoorrechtbankenkunnenwordengeconsulteerdindieneenrechtermoetoordelen

overeengeschilmetbetrekkingtotdeschendingvanhetberoepsgeheimenkunnendefeitelijke(en

vaakmoeilijke)situatiewaarinhulpverlenerszichsomsbevinden,helpenkaderen.

467. Ik wil besluiten met te stellen dat een wettelijke bepaling die de bestaande rechtspraak

bundelteengoedeenmeerwerkbareevolutiezoubetekenen.Indieneenbepalingduidelijkaangeeft

wat de mogelijkheden zijn om het beroepsgeheim te doorbreken, wat de eventueel mogelijke

aansprakelijkheidisdieerkanoptredenenbovendienooknogeenszegtwatdesanctiezalzijnvoor

hetbewijs,zouditeengoedinstrumentkunnenbetekenenvoordepraktijk.Ikpleiterdanookvoor

ommeerwettelijkeverankeringtehebbenvandebestaanderechtspraak,alshetwareinnavolging

van wat in artikel 1728 Ger.W.564 werd gedaan. Ook al heeft de rechtsleer sluitende theorieën

ontwikkeld over de gedane rechtspraak die tot werkbare resultaten heeft geleid, zou het mijns

inzienseenduidelijkerebasisvormenvoordepraktijkenzouhetanderzijdsooktoelatenintespelen

op de nieuwe evoluties binnen het contentieux van de privacy. Zo voorkom je problemen zoals

recent is gebeurddoordeAntigoon‐rechtspraakwaar eenuitspraak vanhetHof vanCassatiemet

éénarresteengansetheorieopdehellingzetteenlagererechterscreatiefmoestenomspringenmet

hetrechtomtotbillijkeenwerkbareoplossingentekomen.

564Supranr.445blz144.

153

Bibliografie

Wetgeving

Richtlijn 95/46 van 24 oktober 1995 betreffende de bescherming van natuurlijke personen in

verband met de verwerking van persoonsgegevens en betreffende het vrije verkeer van die

gegevens.

Richtlijn 97/7 van 20 mei 1997 betreffende de bescherming van de consument bij op afstand

geslotenovereenkomsten.

Beschikking520/2000/EGvandeCommissievan26juli2000overeenkomstigrichtlijn95/46/EGvan

hetEuropeesParlementendeRaad,betreffendedegepastheidvandebescherminggebodendoor

de Veiligehavenbeginselen en de daarmee verband houdende Vaak gestelde vragen die door het

ministerievanHandelvandeVerenigdeStatenzijngepubliceerd(PbEG215van28augustus2008.)

Wetvan8april1965betreffendedejeugdbescherming,hettenlastenemenvanminderjarigendie

eenalsmisdrijfomschreven feithebbengepleegdenhetherstel vandedoordit feit veroorzaakte

schade,B.S.15april1965.

Wetvan15januari1990houdendeoprichtingenorganisatievaneenKruispuntbankvandesociale

zekerheid,B.S.22februari1990.

Wetvan8december1992totbeschermingvandepersoonlijkelevenssfeer,B.S.18maart1993.

Wet11april1994betreffendedeopenbaarheidvanbestuur,B.S.30juni1994.

Wetvan13april1995betreffendedegezamenlijkeuitoefeningvanhetouderlijkgezag,B.S.24mei

1995.

Wetvan11december1998totomzettingRichtlijnnummer95/46van24oktober1995betreffende

debeschermingvannatuurlijkepersoneninverbandmetdeverwerkingvanpersoonsgegevens,B.S.

3februari1999.

Wet4mei1999totinvoeringvandestrafrechtelijkeverantwoordelijkheidvanrechtspersonen,B.S.

22juni1999.

Wetvan28november2000betreffendedestrafrechtelijkebeschermingvanminderjarigen,B.S.17

maart2001.

154

Wetvan22augustus2002betreffendederechtenvandepatiënt,B.S.26september2002.

Wet van10 februari 2003betreffendedeaansprakelijkheid vanen voorpersoneelsleden indienst

vanopenbarerechtspersonen,B.S.27februari2003.

Wetvan3juli2005betreffendederechtenvanvrijwilligers,B.S.29augustus2005.

Wet van 21 augustus 2008 houdende oprichting en organisatie van het eHealth‐platform,B.S. 13

oktober2008.

Decreet van 27 maart 1991 betreffende de rechtspositie van sommige personeelsleden van het

gesubsidieerdonderwijsendegesubsidieerdecentravoorleerlingenbegeleiding,B.S.25mei1991.

Decreet van 27 maart 1991 betreffende de rechtspositie van bepaalde personeelsleden van het

Gemeenschapsonderwijs,B.S.25mei1991.

Decreetvan5april1995betreffendedeprofylaxevanbesmettelijkeziekten,B.S.19juli1995.

Decreetvan19december1997betreffendehetAlgemeenwelzijnswerk,B.S.17februari1998.

Decreetvan1december1998betreffendedecentravoorleerlingenbegeleiding,B.S.10april1999.

Decreetvan18mei1999betreffendedegeestelijkegezondheidszorg,B.S.17juni1999.

Decreetvan7mei2004betreffendederechtspositievandeminderjarigeindeintegralejeugdhulp,

B.S.11oktober2004.

Decreetvan7maart2008inzakedebijzonderejeugdbijstand,B.S.15april2008.

Koninklijk Besluit nr. 79 van 10 november 1967 betreffende de Orde der geneesheren, B.S. 14

november1967.

KoninklijkBesluitvan6februari1970totregelingvandeorganisatieendewerkingderradenvande

OrdederGeneesheren,B.S.14februari1970.

KoninklijkBesluitvan3mei1999betreffendehetalgemeenmedischdossier,B.S.17juli1999.

Koninklijk Besluit van 3 mei 1999 houdende bepalingen van de algemene minimumvoorwaarden

waarvanhetmedischdossier,bedoeldinartikel15vandewetopdeziekenhuizen,gecoördineerdop

7augustus1987,moetvoldoen,B.S.30juli1999.

155

Koninklijk Besluit van 13 februari 2001 ter uitvoering van de wet van 8 december 1992 tot

bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van verwerking van persoonsgegevens,

B.S.13maart2001.

Besluit vandeVlaamse regering van19april 1995 totuitvoering vanhetdecreet van5april 1995

betreffendedeprofylaxevanbesmettelijkziekten,B.S.14juli1995.

Besluit van de Vlaamse Regering betreffende het multidisciplinair dossier in centra voor

leerlingbegeleiding,B.S.17november2008.

BesluitvandeVlaamseRegeringvan8december1998betreffendedeorganisatieendewerkingvan

decomitésvoorbijzonderejeugdzorg,B.S.27maart1999.

VerslagnamensdeCommissievoordeJustitie,Parl.St.Senaat1999‐2000,nr.280/5,27en110.

Wetsontwerpvan20mei1998totomzettingvandeRichtlijn95/46/EGvan24oktober1995vanhet

Europees Parlement en deRaadbetreffendede bescherming van natuurlijke personen in verband

metdeverwerkingvanpersoonsgegevensenbetreffendehetvrijverkeervandiegegevens,Parl.St.

Kamer1997‐98,nr.1566/1,12.

Wetsontwerpbetreffendedestrafrechtelijkebeschermingvanminderjarigen,Parl.St.Senaat1999‐

2000,280/2,2.

Wetsontwerp houdende oprichting en organisatie van het eHealth‐platfom, Parl. St. Kamer 2008,

51/1257.

M.v.T.,Parl.St.Kamer2001‐02,1642/001,34.

VerslagParl.St.Kamer2004‐05,nr.0455/008,68

Rechtspraak

Cass.20februari1905,Pas.1905,I,141.

Cass.23juni1958,Pas.1958,I,1180.

Gent24juni1963,R.W.1963‐64,1128.

Cass.14juni1965,Pas.1965,I,1102.;Cass.29mei1986,A.C.1985‐86,1329,J.T.1987,331.

156

Cass.26september1966,Arr.Cass.1967,95.

Brussel8maart1972,Pas.1972,II,105.

Cass.7december1973,Arr.Cass.1974,395;R.W.1973‐74,1597,nootHERBOTS,J.;J.T.1974,443;

Pas.1974,I,376.

Corr.Charleroi,27juni1974,J.T.,1975,28.

K.I.Gent,5december1974,J.T.,1975,262.

Cass.12april1976,Rev.dr.pén.Crim.,1976‐77,917‐119.

Cass.16mei1977,Pas.1977,I,947.

Cass.16mei1977,Arr.Cass.1977,949.

Cass.16mei1977,R.W.1977‐78,2587.

Cass.30oktober1978,R.W.1978‐1979,2232.

Cass.30oktober1978,Arr.Cass.1978‐79,235.

Hof Mensenrechten 23 juni 1981 (Le Compte, Van Leuven en De Meyer),J.T. 1981, 625, noot

LAMBERT,P.;Publ.Eur.CourtH.R.1981,SerieA,nr.43;Vl.T.Gez.1981‐82,24.

Cass.7oktober1981,Arr.Cass.1981‐82,200.

Cass.13mei1982,Arr.Cass.,1981‐82,1134,Pas.,1982,I,1056.

Cass. 3 november 1983,Arr. Cass. 1983‐84, 257;Bull. 1984, 236;Pas. 1984, I, 236;R.W. 1983‐84,

1978.

Gent21juni1984,Vl.T.Gez.1984‐85,455.

Cass.5februari1985,Arr.Cass.1985,760.

Cass.14oktober1985,Arr.Cass.1985‐86,179;Bull.1986,155.

Pol.Luik16oktober1985,J.L.1985,594.

Cass.29mei1986,Arr.Cass.1985‐1986,1329‐1330.

Luik(K.I.)22januari1987,J.L.1985,661metnootF.P.

157

Corr.Brussel9april1987,J.T.1987,539,nootLAMBERT,P.

Cass.9februari1988,Arr.Cass.1987‐88,720.

Brussel20december1988,R.W.1988‐1989,1332.

Cass.21juni1988,Arr.Cass.1987‐88,1378.

Cass.21juni1988,Bull.1988,1272.

Gent14november1988,T.G.R.1988,168,noot;,Vl.T.Gez.1988‐89,245,nootVANLIL,M.

Brussel17mei1989,J.T.1989,583.

Brussel18oktober1989,DeVerz.1990,177,nootBRASSEUR.

Cass.4maart1991,Arr.Cass.1990‐91,706;Bull.1991,628;J.T.1992(verkort),276.

Cass. 22 maart 1990,Arr. Cass. 1989‐90, 946; Bull. 1990, 848; Pas. 1990, I, 848; R.W. 1990‐91

(verkort),28.

Cass.29oktober1991,Arr.Cass.1991‐92,197.

Cass.29oktober1991,Pas.1992,I,162.

R.v.St.27november1992,nr.41.211,R.A.C.E.1992

Cass.16december1992,Arr.Cass.,1991‐92,1445.

Cass.22september1993,Arr.Cass.1993,734.

Antwerpen25november1993,R.W.1994‐95,25.

Cass.9december1994,Arr.Cass.,1994,1096;Pas.,1994,I,1085.

Rb.Luik2mei1994,J.T.1995,85.

H.v.J. zaak nr. C‐404/92 P, 5 oktober 1994 (X t. Commissie), JaarboekMensenrechten 1994, 1995,

257,nootJ.TERHEERDT.

Brussel12januari1995,T.Gez.1995‐96,219.

Antwerpen25november1995,R.W.1994‐95,25.

Antwerpen25november1995,J.Dr.Jeun.1994,afl.139,36.

158

HofMensenrechten25februari1997(Z.t.Finland),JaarboekMensenrechten1996‐97(verkort),297,

nootDUMORTIER,J.;NJB(Ned.)1997,1722.

ArbhBergen28maart1997,Inf.R.I.Z.I.V.1997,492,noot.

Antwerpen14oktober1997,R.W.1998‐99,194‐195metnootA.VANDEPLAS.

Corr.Brussel20februari1998,J.T.1998,361,nootLAMBERT,P.

Cass.3september1998,Arr.Cass.1998,847;Bull.1998,910.

Brussel9juni1999,T.Verz.1999(verkort),655,nootPIRE,A.

K.I.Bergen15juni1999,Rev.dr.pén.2000,742.

Antwerpen(8eKamer)14juni2001,T.Gez.2004‐05,afl.2,128,nootBALTHAZAR,T.

Cass.21juni2001,Arr.Cass.2001,afl.7,1265;Pas.2001,afl.7‐8,1218;R.W.2001‐02,814.

Cass.7maart2002,T.Gez.2002‐03,85nootW.DIJKHOFFZ.

Cass. 1 oktober 2002, T.Gez. 2004‐05, 131; R.A.B.G. 2003, 798, noot DELBROUCK, L., “Ook een

advocaatkanzichvergissen”.

Cass.14oktober2003,Arr.Cass.2003,afl.10,1862;Juristenkrant2003,afl.79,4.

K.I.Luik26oktober2004,Journ.Proc.2004,afl.479,19nootS.D’ORAZIO.

K.I.gent8mei2003,T.Strafr.2005,afl.4,307,nootHUYBRECHTS,L.

Cass.9mei2003,T.Gez.2003‐04,afl.3,194.

H.V.J.6november2003,Lindqsvit,C‐101/01,r.o.50‐51.

Corr.Rb.Hasselt(18eK),22oktober2004,Limb.Rechtsl.,2005,139‐142,nootJ.KERKHOFS.

Corr.Rb.Hasselt(18eK),22oktober2004,R.W.2005‐2006,34‐36,nootM.VANDERSTRAETEN.

Antwerpen(1eK.)7mei2007,T.Verz.2008,afl.2.193.

K.I.Luik10december2007,J.L.M.B.,2008,afl.32,1419.

Corr.Luik(13ek.)3maart2008,J.L.M.B.2008,afl.32,1434.

159

HofMensenrechten (Grote Kamer) nr. 30562/04, 30566/04, 4 december 2008 (Marper / Verenigd

Koninkrijk),T.Strafr.2009(weergaveDEHERT,P.,HOEFMANS,A.,VANDROMME,S.),afl.1,39.

Rechtsleer

Boeken

Arnou, L., “Strafrecht en strafprocesrecht 2005‐2006 (Gandaius PUC Delva).”, Mechelen, Kluwer,

2006,653.

BAETEMAN,G.,Debeschermingvanhetprivé‐leventenaanzienvandegegevensverwerking:eerste

praktische commentaar op de wet van 8 december 1992 tot bescherming van de persoonlijke

levenssfeertenopzichtevandeverwerkingvanpersoonsgegevens.,Antwerpen,Kluwer,1993,169.

BALTHAZAR,T.,Aansprakelijkheidsrecht,Antwerpen,Maklu,2004,334.

BERKVENS,J.M.A.,Privacyreguleringintheorieenpraktijk.,Deventer,Kluwer,2007,288.

BOCKEN,H. (ed.),Denieuwewetopdeaansprakelijkheidvanenvoorambtenaren:dewetvan10

februari2003.,Mechelen,Kluwer,2004,193.

BRINKMAN, F.,Denken over je vak: deugden als handreiking voor sociaal werkers., Utrecht, Bohn

StafleuvanLoghum,2005,238.

BROECKX,K.,Gandaiusactueel3:Beslagrecht‐aansprakelijkheid.,Kluwer,1998,145.

CALLENS, S., Goed geregeld? Het gebruik van medische gegevens voor onderzoek., Antwerpen,

Maklu,1995,538.

CALLENS,S.enPEERS,J.,Organisatievandegezondheidszorg.,Antwerpen,Intersentia,2003,254.

CASSELMAN, J., Hulpverlening onder druk. Gerechtscliënten in de geestelijke gezondheidszorg,

Diegem,Kluwer,2002,126.

DEBOT,D.,PrakijkgidsV.Z.W.:Deverwerkingvanpersoonsgegevens.,Diegem,KLuwer,2002,163.

DEBOT,D.,Verwerkingvanpersoonsgegevens,Antwerpen,Kluwer,2001,403.

DEBUSSCHER,M.,DEGROOTE,B.enDEPuydt,J.,e.a.,Kanditnog?:LiberAmicorumRogerdeCorte.,

Mechelen,Kluwer,2007,282.

160

DEGROOT,E.,DeOrdevanGeneesheren:eenvoorsteltothervorming.,Brussel,VUBpress,1998,198.

DEHERT,M.(ed.),Naareengeestelijkgezondesamenleving,Diegem,Kluwer,2000,704.

DESMET,B.,Jeugdbeschermingsrechtinkortbestek.,Antwerpen,Intersentia,2005,435.

FRANKEN,H.,e.a.,Rechtencomputer.,Deventer,Kluwer,2004,702.

GODDERIS, J., Eed van Hippokrates: Historische beschouwingen inzake de opdracht en de

begrenzingenvanhetmedischhandelen.,Antwerpen/Apeldoorn,Garant,2005,134.

HUTSCHEMAEKERS, G., Onder professionals. Hulpverleners en cliënten in de geestelijke

gezondheidszorg.,Boom,2001,11.

HUTSEBAUT,A.(ed.),Overhandigenmedischegegevens,Gent,AcademiaPress,2004,209.

LAMBERT,P.,Lesecretprofessional.,Brussel,Nemesis,2005,369.

LEFBVRE, D., Jaarboek tendensen in de social‐profitsector 2003‐2004: verleg uw grenzen., 2003,

Mechelen,Kluwer,314.

LEMMENS,P.,UitdagingendoorenvoorhetE.V.R.M.,Diegem,Kluwer,2005,233.

MOUTON,B.,Hetvrijwilligersstatuut.,Edipro,74.

NABBEN P.F.P en VAN DE LUYTGAARDEN, H.J.L.M., De ultieme vrijheid. Een rechtstheoretische

analysevanhetrechtopprivacy.,Utrecht,Kluwer,1996,134.

NIEUWENHUIS, J.H.,Onrechtmatige daden: buitencontractueel aansprakelijkheidsrecht in Europees

perspectief.,Deventer,Kluwer,2003,103.

NIEUWENHUIS, A.J., Tussen privacy en persoonlijkheidsrecht: een grondrechtelijk en

rechtsvergelijkendonderzoek.,Nijmegen,Arsaequilibri,2001,232.

NYS, H. en VINCK, I., Nieuwe wetgeving inzake patiëntenrechten: gecoördineerde teksten en

uittrekselsuitdeparlementairewerkzaamheden.,Mechelen,Kluwer,2003,210.

NYS,H.,Geneeskunde,rechtenmedischhandelen.,Brussel,Story‐Scienta,1991,577.

DUJARDIN,J.,POUILLET,Y.enVUYE,H.(ed.),LiberamicorumJeanduJardin,Deurne,Kluwer,2001,

529.

161

PUT, J., Praktijkhandboek sociale zekerheid 2007: voor de ondernemingen en de sociale adviseur.,

Mechelen,Kluwer,2007,1066.

SCHELLAERT,R.,“Beroepsgeheim.”,onuitgegevencursusdeontologieHogeschoolGentdepartement

sociaal‐agogischwerk,2008,18.

SPROET, M. e.a., Goed gezin(d): klinische gezinsbehandeling in verslavingszorg en ggz., Leuven,

Garant,2003,363.

TEN HAVE, H.A.M.J., TER MEULEN, R.H.J. en VAN LEEUWEN, E.,Medische ethiek., Houten, Bohn

StafleuVanLoghum,2003,367.

TER HEERDT, J.,Het experiment beproefd: een juridische analyse vanmedische experimentenmet

mensen.,Antwerpen,Maklu,2000,723.

TERSTEGGE, J., De nieuwe Wet bescherming persoonsgegevens: Handleiding voor de praktijk.,

Diegem,Kluwer,2000,86.

VAN BUGGENHOUT, B., Sociale bescherming op nieuwe paden: Liber Mémorialis Béatrice Van

Buggenhout.,Leuven,UniversityPress,2003,778.

VANDELANOTTE,J.enHAECK,Y.,HandboekEVRM.Deel2:Artikelsgewijzecommentaar.,Antwerpen,

Intersentia,2004,1066.

VAN DEN WYNGAERT, C. en VANDROMME, L., Strafrecht, strafprocesrecht en internationaal

strafrecht.,Antwerpen,Maklu,2006,1314.

VANDERSTRAETE,I.enPUT,J.,Beroepsgeheimenhulpverlening.,Brugge,DieKeure,2005,267.

VANSWEEVELT, De civielrechtelijke aansprakelijkheid van de geneesheer en het ziekenhuis.,

Antwerpen,Maklu,1997,960.

VANSWEEVELT, T.,Rechtspraak‐ enwetgevingsbundel gezondheidsrecht., Recht en gezondheid nr.

20,Mechelen,Kluwer,2007,910.

VERBRUGGEN,A.,Dezielvandestiel.Maatschappelijkassistentenenhunberoep:bouwstenenvoor

eengedeeldverhaal.,Gent,AcademiaPress,2007,125.

VERBRUGGEN, F. enVERSTRAETEN,R.,Strafrecht en strafprocesrecht voorbachelors., Antwerpen,

Maklu,2007,277.

VERMEULEN,G.(red.),Privacyenstrafrecht,Antwerpen,Maklu,2007,627.

162

VERMEULEN, G. (red.), Strafrechtelijke bescherming van minderjarigen, Antwerpen, Maklu, 2001,

699.

VERSTRAETEN,R.,Handboekstrafvordering.,Antwerpen,Maklu,2007,1193.

VLAEMINCK, H., MALFLIET, W. en SAELENS, S., Social casework in de 21e eeuw: een praktisch

handboek voor kwaliteitsvol hulpverlenen van maatschappelijk werkers., Mechelen, Kluwer, 2002,

254.

X., “VanDale verklarendwoordenboekNederlands”,Antwerpen/Utrecht, VanDale Lexicografiebv,

2003,297.

Tijdschriften

ADRIAENS, D., “Enkele beschouwingen over het beroepsgeheim in de sociale sector”, O.C.M.W.‐

Visies1999,afl.2,29‐44.

ALLEMEERSCH, B., “Het toepassingsgebied van art. 458 Strafwetboek. Over het succes van het

beroepsgeheimenhetgeheimvandatsucces.”,R.W.2003‐2004,1‐19.

BALLEGEER,F.,“Mageenziekenfondsdegezondheidsgegevensdiehetverwerktzomaargebruiken

voorgerichteinformatieveledencommunicatie?”,T.Gez.2003‐04,afl.5,292‐302..

BALTHAZAR,T.,“Hetgedeeldberoepsgeheimisgeenuitgesmeerdberoepsgeheim”,T.Gez.2004‐05,

139‐146.

BLANPAIN,R.,“Juridischeaspectenvanhetmedischberoepsgeheim.”,R.W.1965‐1966,274‐294.

BLOCKX,F.,“Hetmedischberoepsgeheim.Overzichtvanderechtspraak(1985‐2002).”,T.Gez.2004‐

05,afl.1,2‐19.

BOCKEN, H., “Samenloop contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid: verfijners,

verdwijnersenhetarrestvanhetHofvanCassatievan29september2006.”,N.J.W.,2007,722‐731.

CALLENS,S.,enCIERKENS,K.,“Juridischeaspectenvane‐healthinEuropa.”,T.Gez.2007‐08,344.

CALLENS,S.,“OmtrentheteHealth‐platformenhetrechtopprivacyvandepatiënt.”,T.Gez.2008‐

2009,186.

163

DE BOT, D., “De gevolgen van de wet van 11 december 1998 voor de verwerking van

persoonsgegevensinhetalgemeenenvoorhetnotariaat inhetbijzonder.”,Not.Fisc.M.2000,35‐

51.

DEPOOTER,P.,“Secretprofessioneletsecretdelaconfession”,J.T.2002,201‐206.

DE SOUTER, V., “Het beroepsgeheim en de invoering van een spreekrecht door de wet van 28

november2000betreffendedestrafrechtelijkebeschermingvanminderjarigen.Eennadereanalyse

vanhetartikel458bisvanhetStrafwetboek.”,T.J.K.2001,184‐192.

DIJKHOFFZ, W., “Rol van medische getuigschriften in de functionele opvatting van het

beroepsgeheim.”,T.Gez.2002‐03,87‐98.

FRERIKS, D., “De aangifte van misdrijven en het medisch beroepsgeheim”, (noot onder Cass. 16

december1992),T.Gez.1996‐97,26‐28.

HUTSEBAUT,F.,“Hetambtsgeheim,beroepsgeheimendemeldingsplichtvanpersoneelsledeninhet

onderwijs.”,T.O.R.B.1999‐2000,49‐54.

HUYBRECHTS,L.,“Beroepsgeheimindesfeervandeonderneming.”,T.Strafr.2004,86‐112.

JAMOULLE,P.enMEERSMEMAN,C.,“Lestravauxenatelier.”,J.D.J.1999,nr.189,27‐32.

KERKHOFS, J., “Het (beroeps)geheim van het gerechtelijk onderzoek over ‘wetens en willens’ bij

politieambtenarenentolken.”,Limb.Rechtsl.2005,139‐142.

KERKHOFS, J., “Het beroepsgeheim van paramedici, verpleegkundigen en personeelsleden van

OCMW’s:eenpadindemandvanhetgerechtelijkonderzoek?”,Limb.Rechtsl.2002,192‐204.

LYBAERT,D.,“Beroepsgeheimvandehulpverlener inrelatietotdepolitiediensten.”,R.W.1996‐97,

969‐974.

MAES,K.,“Rechtuithetveld:Art.458Sw.inzakeberoepsgeheim”,T.J.K.2006,afl.2,167‐168.

MARCHANDISE,T.,“Regardssurlacomplexitéautourdusecret.”,J.D.J.1999,nr.189,14‐17.

MOREAU,T.,“Balisespourdescontoursjuridiquesincertains.”,J.D.J.1999,nr.189,8‐13.

ROBBEN, F., “De gevolgen van de Wet Verwerking Persoonsgegevens voor de sector van de

gezondheidszorg.”,T.Gez.2006,251‐277.

164

ROBBEN, F. enMAES, P., “DeKruispuntbank vande Sociale Zekerheid anno2004.”,B.T.S.Z., 2004,

145‐174.

STEVENS,J.,“Hetberoepsgeheimvandeadvocaatendatvandegeneesheer.”,T.Gez.2002‐03,2‐11.

STEVENS,L.,“Artsslachtofferpartnergeweldmaggerechtinformeren”,Juristenkrant2004,nr.89,9.

THIRY, Y., “Problematiek van het beroepsgeheim. Tuchtrecht Orde der geneesheren”. Vl. T. Gez.

1986‐87,323‐329.

VANEECKHOUTTE,W.,“Deverwerkingvanpersoonsgegevens:achtergrondenkrachtlijnen.”,B.T.S.Z.

1993,197‐205.

VANDENDRIESSCHE, J., “De verwerking van persoonsgegevens voor historische, statistische en

wetenschappelijkedoeleinden.”,T.B.B.R.2006,afl.9,534‐543.

VAN DER STRAETE, I. en PUT, J., “Belangenconflicten tussen kinderen en ouders in het

jeugdbeschermingsrecht. Het moeizame evenwicht tussen ouderlijk gezag en de zelfstandige

uitoefeningvanhetrechtopprivé‐leven”,T.J.K.2002,159‐172.

VANDERSTRAETE, I.,PUT, J.enLENAERTS,E.,“Hetbeschikkingsrechtoverhetberoepsgeheim.De

hulpverlenerwikt,decliëntbeschikt.”,T.P.R.2003,1093‐1131.

VANDERSTRAETE, I.enPUT, J., “Hetspanningsveld tussenkindermishandelingenberoepsgeheim.

WetgevendeinitiatieveninBelgiëenNederland”,T.Gez.2001‐02,70‐85.

VANDER STRAETE, I. en PUT, J., “Het gedeeld en het gezamenlijk beroepsgeheim.Halve smart of

dubbelleed?”,R.W.2004‐05,41‐59.

VANNESTE,F.,“Kanhetberoepsgeheimabsoluutgenoemdworden?”,R.W.1977‐1978,1282‐1304.

VERMEIREN,R.,“Hetmoeilijkeonderscheidtussenhulpweigerenendesouvereinebeslissingvande

artsomaldanniet tehandelen”, (nootonderAntwerpen30september1997),T.Gez.1999‐2000,

214‐220.

Internet

BELGISCHEFEDERATIEVANPSYCHOLOGEN,“BijlagebijdeDeontologischeCodevoorpsychologen.”,

te raadplegen via http://www.bfp‐fbp.be/index.php?hid=13&sid=41&bid=75&language=NL, [16

februari2009].

165

BOEDTS, M., “Strafbare handelingen: begeleiding en sancties.”, Verslag van de ICOR‐studiedag.

1998, 44 te raadplegen via http://www.caleidoscoop.be/inhouden/inhouden10/art10_4_44.html,

[13maart08].

COMMISSIE VOOR DE BESCHERMING VAN DE PERSOONLIJKE LEVENSSFEER,

http://www.privacycommission.be/nl/sectoral_committees/social_security/competences/, [14 april

2009]

COMMISSIEVANDEBESCHERMINGVANDEPERSOONLIJKELEVENSSFEER,Adviesopverzoekvande

Minister van Sociale Zaken en Volkgsgezondheid en de Minister van Ambtenarenzaken en

Overheidsbedrijvenmetbetrekkingtoteenontwerpvanwethoudendeoprichtingenorganisatievan

het eHealth‐platform commissie., nr. 14/2008, 2 april 2008, 26 te raadplegen op

http://www.privacycommission.be/nl/docs/Commission/2008/advies_14_2008.pdf,[19maart2009].

EUROPESECOMMISSIE,“AcceleratingtheDevelopmentoftheeHealtmarketinEurope.”,Taskforce

report 2007, 13 te raadplegen via

http://ec.europa.eu/information_society/activities/health/docs/publications/lmi‐report‐final‐

2007dec.pdf,[16maart2009].

EUROPESE COMMISSIE EN LIDSTATEN, Ehealth Conference 2007 Declaration, 17 april 2007, 2 te

raadplegen via

http://ec.europa.eu/information_society/activities/health/docs/events/ehealth2007/eh_declaration

20070417_en.pdf,[16maart2009].

GROEP GEGEVENSBESCHERMING ART. 29, “Werkdcoument inzake de verweking van

persoonsgegevensbetreffendedegezondheidinelektronischedossiers(EMD).”,00323/07/NL,27te

raadplegen via http://ec.europa.eu/justice_home/fsj/privacy/docs/wpdocs/2007/wp131_nl.pdf, [17

maart2009].

MALENGREAU, V. “De inbreng van de nieuwe informatie‐ en communicatietechnologieën in het

domein van de gezondheid.”, I.B. 2006, 430 te raadplegen via

http://www.riziv.fgov.be/presentation/nl/publications/news‐bulletin/2006‐4/pdf/part01.pdf, [16

maart2009].

NATIONALERAAD,‘’AdviesvandeNationaleRaadoverhetvoorontwerpvandewetbetreffendede

rechten van de patiënt’’, Tijdschrift van de Nationale Raad nr. 095, 3 te raadplegen via

http://195.234.184.64/web‐Ned/nl/a095/a095001n.htm,[24februari2009].

166

NATIONALE RAAD, “Beroepsgeheim en testamentaire betwistingen.”, te raadplegen via

http://195.234.184.64/web‐Ned/nl/IX01‐bij3_2007.htm,[24februari2009].

NATIONALERAAD, “Informeren vandepatiënt ‐ Therapeutische exceptie ‐ Toestemming voor een

medische tussenkomst’’, Tijdschrift voor de Nationale Raad nr. 107, 3 te raadplegen via

http://195.234.184.64/web‐Ned/nl/a107/a107002n.htm,[24februari2009].

NATIONALERAAD,“Beroepsgeheimenaids,mededelingaanpartner.”Tijdschrift vandeNationale

Raadnr.116,3Teraadplegenviahttp://195.234.184.64/web‐Ned/nl/a116/a116001n.htm,[4maart

2009].

NATIONALE RAAD, “Bloedproef – alcoholintoxicatie”,Tijdschrift van deNationale Raad, Nr. 64 ,29

raadpleegbaarviahttp://195.234.184.64/web‐Ned/nl/a064/a064011n.htm,[5maart2009].

ORDEVANGENEESHEREN,notabetreffendededisciplinairebevoegdhedenvanderadenvandeorde

vangeneesheren.,http://www.ordomedic.be/nl/orde/disciplinaire‐bevoegdheid/,[16april2009].

ORDEDERGENEESHEREN,http://www.ordomedic.be/nl/nationale‐raad/over‐de‐nationale‐raad/,[20

april2009].

PUTJ.enANKAERT,E.,“Adviesberoepsgeheimenambtsgeheim inhetonderwijsendeCLB’s,met

specifieke aandacht voor de vertrouwensleerkracht en de bijstandspersoon.”, te raadplegen op

http://www.ond.vlaanderen.be/clb/thema/Ambtsgeheim_beroepsgeheim/default.htm

J.PUT,Werkenmetgezondheidsgegevens inde integrale jeugdhulp., Leuven, Instituutvoor sociaal

recht, 31 maart 2007,

http://www.law.kuleuven.be/isr/onderzoek/onlinerapportenbijlagen/Werken%20met%20gezondhei

dsgegevens%20in%20de%20integrale%20jeugdhulp.pdf,[10mei2009].

VANRIJEN,A.J.G.,DELINT,M.W.enOTTENS,L.,“Inzichtine‐health.”,Raadvoordevolksgezondheid

enzorg,Zoetermeer,2002,205teraadplegenviahttp://www.rvz.net/data/download/Inzicht_in_e‐

health.pdf,[16maart2009].

VLAAMS PATIENTENFORUM, “Het recht om niet te weten.”, raadpleegbaar via

http://www.vlaamspatientenplatform.be/www/content/view/102/136/,[24februari2009].

WERKGROEP BEROEPSGEHEIM BIJZONDERE JEUGDBIJSTAND ARRONDISSEMENT ANTWERPEN,

MECHELEN, TURNHOUT, “Beroepsgeheim en schuldig verzuim: enkele juridische en praktische

kapstokken.”, te raadplegen via http://www.provant.be/binaries/tekst%20beroepsgeheim_tcm7‐

73551.pdf,[12februari2009].

167

WORLDMEDICALASSOCIATION,Theworldmedicalassociationdeclarationonethicalconsiderations

regardinghealthdatabases,2003,http://www.wma.net/e/policy/d1.htm,[21april2009].

X, “Vragen rond privacy bij eHealth.”, HLN 30 mei 2008, te raadplegen via

http://www.hln.be/hln/nl/958/Multimedia/article/detail/294493/2008/05/30/Vragen‐rond‐privacy‐

bij‐eHealth.dhtml,[16maart2009].

http://wvg.vlaanderen.be/rechtspositie/05‐publicaties/werkmap‐fiche‐beroepsgeheim.pdf, [12

februari2009].

http://193.191.208.6/juris/jurnv.htm,[24februari2009].

https://www.ehealth.fgov.be/nl/page_menu/website/home/platform/organisation/sector.html, [16

maart2009].

https://www.ehealth.fgov.be/nl/homepage/index.html,[18maart2009].

https://www.ehealth.fgov.be/nl/page_menu/website/home/platform/basicservices/coding.html,[18

maart2009].

https://www.ehealth.fgov.be/nl/page_a_t/website/home/platform/faq.html#N1019C, [18 maart

2009].

http://nl.wikipedia.org/wiki/Persoonlijkheidsrechten,[18april2008].

http://nl.wikipedia.org/wiki/Eed_van_Hippocrates#In_Belgi.C3.AB,[21april2009].

www.privacycommission.be

http://www.ond.vlaanderen.be/CLB/documenten/thema/organisatie_clb/TDS‐d‐code‐

BEGRIPPENLIJST.pdf

Diverse

BALTHAZAR,T.,Beroepsgeheimenprivacybescherming(I).,powerpointpresentatie04/12/07,Gent.

DEBEUCKELAERE, W., Wetgeving privacy., studieavond Gandaius permanente vorming, Gent, 6

november2008.

ROBBEN, F., eHealth met respect voor privacy en beroepsgeheim., Powerpointpresentatie, 11

december2008,Vilvoorde.

168

“Het gedeeld beroepsgeheim in de praktijk van de integrale jeugdhulpverlening.” Verslagboek

studie‐ en werkdag, 1 maart 2007, provinciaal administratief centrum in Gent. (methodiek van

cliëntoverlegmetbijhorenddeontologischkader),25.

SCHELPE,A.,Beroepsgeheimenaansprakelijkheid inVroeginterventie.ProvinciaalSteunpuntLokaal

OverlegenVroeginterventie,augustus2008,14.

ROM,M.,ANKAERT,E.,e.a.,Overrisico’senbeperkingen:Juridischonderzoeknaardepositievande

consulentenvandesocialedienstenvandebijzonderejeugdbijstandmetfocusop‘aansprakelijkheid’

en ‘schuldig verzuim’, rapport van een onderzoek in opdracht van hetMinisterie van de Vlaamse

Gemeenschap,Leuven,InstituutvoorSociaalRecht–K.U.Leuven,2006,124.