Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Foilseachán de chuid CCEA © 2014
Ainm: ................................................................................................................................................................Rang: ................................................................................................................................................................
Leabhar Saothair
Martin Luther King
Beatha le Bua
© P
oppe
rfot
o/G
etty
Imag
es
1
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Martin Luther King
Nóta don mhúinteoir
Tá an leabhar saothair seo bunaithe ar an tsraith leabhrán Beatha le Bua. Níl an tsraith sin dírithe ar aon aoisghrúpa ar leith agus mar sin is féidir í a úsáid go solúbtha, ag barr na bunscoile ó thuaidh, mar shampla, san iar-bhunscoil ó dheas agus ó thuaidh, nó mar bhunábhar ag leibhéal GCE ó thuaidh. Is é is aidhm don tsraith ábhar suimiúil bunaithe ar bheathaisnéisí gairide a sholáthar le léitheoireacht neamhspleách a spreagadh. Níl an tsraith ceangailte le sonraíocht ná le measúnú ar leith, áfach. Is féidir leis an dalta, mar sin, na leabhráin a léamh ar mhaithe le spraoi nó le spéis amháin. Baineann na beathaisnéisí gairide seo le daoine cáiliúla ar fud an domhain ach tá béim ar leith ar ‘laochra’ na hÉireann a bhain nó a bhaineann le gnéithe éagsúla an tsaoil amhail an spórt, an stair nó cultúr coiteann comhaimseartha an lae inniu. Tá an t-ábhar éadrom agus soléite do dhaltaí agus tá go leor athrá i dtaca le comhréir agus foclaíocht ann.
Níl sa leabhar saothair seo ach deis cur leis an léitheoireacht sin agus níos mó a fhoghlaim faoin duine, machnamh a dhéanamh ar na téamaí a thagann aníos agus, lena chois sin, an teanga atá in úsáid a fhiosrú. Tá roinnt réamhthascanna sa leabhar saothair le cuidiú leis na daltaí teacht isteach ar an ábhar. Ba chóir na tascanna a dhéanamh faoi threoir an mhúinteora. Tá siad sin leagtha amach de réir fhotheidil an leabhráin. Ní gá gach tasc a dhéanamh. Beidh sé sin ag brath ar chumas agus ar spéis an dalta. Go príomha, cuideoidh an leabhar saothair seo go mór leis an teanga agus leis an fhoclóir atá sa leabhrán a dhaingniú.
1
AdmhálachaÍomhá chlúdaigh © Popperfoto/Getty ImagesNa híomhánna eile © Time & Life Pictures/Getty Images agus © Getty Images
Ní ghlacann CCEA le freagracht ná le dliteanas as ábhar ar bith atá á sholáthar nó atá ar fáil ar aon cheann de na suíomhanna gréasáin nasctha agus ní ceart glacadh leis go bhformhuiníonn sé na tuairimí a chuirtear in iúl iontu. Ní thig linn a dhearbhú go n-oibreoidh na naisc seo an t-am ar fad agus níl smacht againn ar chuntasacht na leathanach nasctha.
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Martin Luther King
2
Réamhthascanna1. Sa chuid seo, déanfaidh tú do mhachnamh ar chúpla ceist agus déanfaidh tú taighde neamhspleách
sula dtosóidh tú ar an leabhar a léamh.
Freagair na ceisteanna seo a leanas:
(a) Cad é a thugann clúdach an leabhair le fios duit faoin chineál duine é seo?
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(b) Ar chuala tú iomrá ar Martin Luther King riamh?
................................................................................................................................................................................
(c) Cárbh as dó?
................................................................................................................................................................................
(d) Luaigh eolas ar bith eile atá agat cheana féin ar Martin Luther King:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
3
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Martin Luther King
2. Cuir ceisteanna sa bhaile nó ar do chairde nó déan cuardach ar an idirlíon le níos mó eolais a
fháil ar na rudaí thíos.
(a) An fáth a bhfuil clú agus cáil ar Martin Luther King:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(b) An ghluaiseacht ina raibh sé páirteach:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(c) Na duaiseanna atá buaite aige:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Martin Luther King
4
Intreoir agus Cúlra
3. Léigh na codanna seo sa leabhrán. Nuair a bheidh sé sin déanta agat, roghnaigh cé acu fíor nó
bréagach atá na ráitis thíos agus tabhair fianaise le do fhreagra. Féach an sampla thíos.
Ráiteas: Fuair Martin Luther King bás sna 1960í.
Freagra: Fíor Bréagach
Fianaise sa leabhrán:
Fuair Martin Luther King bás ar an 4ú Aibreán 1968 in Memphis sna Stáit Aontaithe.
(a) Ráiteas: Fuair sé bás i dtimpiste bhóthair.
Freagra: Fíor Bréagach
Fianaise sa leabhrán:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(b) Ráiteas: Áit i Meiriceá atá in Memphis.
Freagra: Fíor Bréagach
Fianaise sa leabhrán:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
5
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Martin Luther King
(c) Ráiteas: Ní raibh cearta sibhialta ag na daoine gorma.
Freagra: Fíor Bréagach
Fianaise sa leabhrán:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(d) Ráiteas: Bhí na daoine gorma sásta leis an dóigh a bhí orthu.
Freagra: Fíor Bréagach
Fianaise sa leabhrán:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(e) Ráiteas: Ní raibh suim ar bith ag Martin Luther King i gcearta sibhialta na ndaoine gorma.
Freagra: Fíor Bréagach
Fianaise sa leabhrán:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Martin Luther King
6
(f) Ráiteas: Rugadh Martin Luther King san Iodáil.
Freagra: Fíor Bréagach
Fianaise sa leabhrán:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(g) Ráiteas: Ní raibh airgead ar bith ag a theaghlach agus ní bhfuair sé oideachas.
Freagra: Fíor Bréagach
Fianaise sa leabhrán:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(h) Ráiteas: Bhí bean chéile aige.
Freagra: Fíor Bréagach
Fianaise sa leabhrán:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
7
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Martin Luther King
An chéad fheachtas4. Léigh an chuid seo sa leabhrán. Nuair a bheidh sé sin déanta agat, líon na bearnaí le focail chuí ón
bhosca leis na habairtí thíos a scríobh ar dhóigh eile.
a lán diaidh ar ndiaidh tapa
i ndeireadh na dála fostaíocht go léir bhuaigh
freastal ar baolach d’aithin ar leith
(a) Sa Leabhrán:
Is in Montgomery is mó a chonaic King drochstaid na ndaoine gorma, gan cearta sibhialta
ná daonna acu.
Dóigh eile lena rá:
Is in Montgomery is mó a ................................................................................. King drochstaid na
ndaoine gorma, gan cearta sibhialta ná daonna acu.
(b) Sa Leabhrán:
Ní raibh cead acu dul chuig áiteanna áirithe ná dul ar an scoil chéanna le daoine geala.
Dóigh eile lena rá:
Ní raibh cead acu dul chuig áiteanna ................................................................................. ná
................................................................................. an scoil chéanna le daoine geala.
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Martin Luther King
8
(c) Sa Leabhrán:
Ní raibh obair ar bith ag cuid mhór acu.
Dóigh eile lena rá:
Ní raibh ................................................................ ar bith ag ................................................................ acu.
(d) Sa Leabhrán:
De réir a chéile chinn sé go mbeadh air rud éigin a dhéanamh faoi seo uilig.
Dóigh eile lena rá:
............................................................... chinn sé go mbeadh air rud éigin a dhéanamh
faoi seo ................................................................ .
(e) Sa Leabhrán:
Ach chonaic sé go gasta cé chomh deacair a bheadh sé agus cé chomh contúirteach a
bheadh sé.
Dóigh eile lena rá:
Ach chonaic sé go ............................................................... cé chomh deacair a bheadh sé agus cé
chomh ............................................................... a bheadh sé fosta.
(f) Sa Leabhrán:
Tugadh an cás os comhair na cúirte sa deireadh agus bhain na daoine gorma.
Dóigh eile lena rá:
Tugadh an cás os comhair na cúirte ............................................................... agus
............................................................... na daoine gorma.
9
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Martin Luther King
An dearcadh a bhí aige5. Léigh an chuid seo sa leabhrán agus aimsigh fianaise ón téacs le tacú leis na ráitis thíos.
(a) Bhí Martin Luther King ag iarraidh cearta sibhialta a fháil ar dhóigh shíochánta:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(b) Spreag duine i dtír eile é leis an ágóid shíochánta a úsáid:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(c) Léirigh na mórshiúlta na fadhbanna a bhí ag na daoine gorma:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(d) Ní raibh dúil ag na péas sna daoine gorma a bhí ag agóid ar na sráideanna:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Martin Luther King
10
(e) Chuidigh na hagóidí leis na daoine gorma a gcearta sibhialta a bhaint amach:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(f) Bhí cúpla céad míle duine ag agóid i dtuaisceart Mheiriceá:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(g) Chuidigh a chuid óráidí go mór le cás na ndaoine gorma:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
11
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Martin Luther King
© T
ime
& L
ife P
ictu
res/
Get
ty Im
ages
Duine
.........................................
a bhí ann do chuid
mhór daoine.
Beidh .........................................
go deo ag daoine ar Martin
Luther King mar fhear
síochánta.
Ómós6. Léigh an chuid seo sa leabhrán agus líon na bearnaí. Bain úsáid as na focail thíos.
......................................... sé
daoine le modhanna
síochánta a úsáid lena
gcearta a bhaint amach.
Scríobhadh cuid mhór
.........................................
faoi.
Tá sé
................................................
mar dhuine de na daoine
is mó meas ar domhan.
Is .........................................
gradam a fuair sé nuair
a bhí sé beo agus go leor
eile i ndiaidh a bháis.
spreag
inspioráideach
cuimhne
aitheanta
leabhar
iomaí
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Martin Luther King
12
Tascanna Breise
7. (a) Cuir na heachtraí seo thíos in ord.
Rinneadh ministir de ar an Eaglais Bhaisteach in
Montgomery.
Bhain sé céim amach sa tsocheolaíocht.
Fuair Martin Luther King bás. Bhain sé Duais Nobel na Síochána.
Shiúil milliún duine go Washington.
Thosaigh sé ar Morehouse College.
Rugadh Martin Luther King. Dúirt sé na focail chlúiteacha sin ‘tá aisling agam’.
Gabhadh agus cúisíodh fear as King a mharú. Phós sé Coretta Scott.
13
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Martin Luther King
(b) Líon isteach an cárta aitheantais thíos do Martin Luther King.
(c) Más mian leat an t-ábhar seo a fhiosrú a thuilleadh, bain triail as na suíomhanna seo a
leanas:
http://ga.wikipedia.org/wiki/Martin_Luther_King
http://en.wikipedia.org/wiki/Martin_Luther_King,_Jr.
http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1964/king-bio.html
http://www.bbc.co.uk/history/people/martin_luther_king.shtml
Ainm: .......................................................................................
Inscne: .....................................................................................
Aois: ........................................................................................
Dáta Breithe: ........................................................................
Náisiúntacht: .........................................................................
Cur síos fisiceach: ...........................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
© G
etty
Imag
es
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Martin Luther King
14
(d) Cad é an sórt duine é Martin Luther King, i do bharúil?
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(e) Ar mhaith leat féin a bheith i do cheannaire spreagúil? Cad chuige?
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(f) Níor thaitin sé le gach duine, áfach? An dtig leat tuilleadh eolais a fháil air sin?
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
15
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Martin Luther King
(g) Déan liosta aidiachtaí a chuireann síos ar Martin Luther King:
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................................
(h) Déan achoimre ar gach caibidil:
Caibidil Luaigh rud suimiúil amháin Focail nua a d’fhoghlaim mé
1
2
3
4
5
6
Beatha Le BuaLeabhar Saothair
Martin Luther King
16
Nótaí breise:
Foilseachán de chuid CCEA © 2014
Ainm: ................................................................................................................................................................Rang: ................................................................................................................................................................
Leabhar Saothair
Martin Luther King
Beatha le Bua
© P
oppe
rfot
o/G
etty
Imag
es